BIYIK BALTA VE EHZADE *

Derleyen: Hsn YILDIZ

Evvel zaman iinde kalbur saman iinde, cinler cirit oynarken eski hamam iinde bir
Padiah varm. Byk ban byk derdi olur derler. Bu padiahn da bir derdi varm. u
geici hayat zehir olmu kendine, u dar dnya zindan m zindan olmu padiaha. Ne dersiniz
ne idi bu padiahn derdi acaba? Kendinizi hi yormayn ben syleyivereyim. Padiahn iki
gz de grmez imi. Gz grmez olurda hayat, hayat olur mu hi. Onun hayat, hayat
deilmi ite.Ba vurmadk hekim, kullanmadk ila kalmam. Kalmaya kalmam ya bi
trl de iyi olmam. Ksm hayata, ksm dnyaya. O hayata ksmekte olsun gnlerden
bir gn o kente bir derviin yolu dm. Sz sz am, sz dnm dolam Padiahn
durumuna gelmi. Dervi Kolay o kolay o demi. Meerse dervi Padiahn gznn nasl
greceini, hangi merhemin iyi geleceini bilirmi. Beni padiaha gtrn demi dervi.
Padiaha haber vermiler. Dervii huzura aln demi, padiah. Dervi huzura alnm
padiah Syle bakalm dervi baba, gzm nasl grecek; gzme hangi il merhem olacak
demi. Dervi Denizde bir balk vardr padiahm, bu balk dier balklara benzemez. Altn
gibi sar, gm gibi parlak! Szn ksas gzel bir balktr. Bu balk tutulacak, havanda
dvlerek bir merhem yaplacaktr. Yaplan merhemden bir para alp gzlerinize srerseniz,
gzleriniz derhal grecektir demi ve sonra srra kadem basm. Padiah Ne dilersen dile
benden Dervi Baba! demi ama vezirler, Dervi srra kadem oldu hametlim, diyerek
padiahn szn kesmiler. Padiah derviin Hzr olduunu anlam, vezirlerine: arn
olumu! diye emir vermi. ehzade huzura arlm. Padiah. Olum demi ehzadeye.
Denizde hibir bala benzemeyen bir balk varm. Bu bal tutar havanda der bundan
yaplan merhemden gzlerime srersem derhal grecekmiim. Tez elden emir ver, bu bal
tutsunlar, tutanlara hediyeler vereceimi halka ilan et. Bunu duyan ehzade ba stne
babacm, derhal! demi ve huzurdan ayrlm.
ehzade yurdun drt bir tarafna ulaklar salm. Baln eklini tarif ettirmi halka.
Haberi alan halk adeta sevinten bayram yapm. Bir taraftan padiahlarnn gzleri grecek,
bir taraftan da bal tutarlarsa byk bahiler alacaklar. Bal tutan ben olaym gcyle
elleri kollar svayp almlar denize. Gnlerce uraan binlerce balk bir trl tarif edilen
bal tutamamlar. Bugn tutacaz, yarn tutarz hlyalaryla gece gndz krek ekip, a
atmlar olta sallamlar heyhat bir trl balk yok. Yok, olunca da ne yapsnlar midi
kesmiler. Halk midi kese dursun biz gelelim saraya. Padiah Allah byktr bir gn olur
oltann birinde kverir, alardan birine taklverir demi. Hakikatta yle olmu. Tam
mitlerin kesildii herkesin matemlere dald bir gnde tarif edilen balk, ihtiyar, fakir bir
balknn ana taklmaz m? Bu yle bir balkm ki balknn sevinten akln bandan
alm. Komu balk ehzadeye. ehzade bal grnce hayretten gzleri fal ta gibi
alm. Nasl almasn ki baln pullar altn gibi sar, gm gibi parlak, gzleri mavi mavi.
Kylp da havan da dlecek bir balk deilmi meer. Ne yapsam, ne yapsam diye
kararszlk iinde kalm ehzade. En sonunda iinden bir ses gelmi: Bu gzelim bala
nasl kylr, bundan iyi olacak gzler grmeyiversin. Sal bal!. Btn gc kayboluvermi
ehzadenin. Sanki bylenmi. Elleri gevemi, gevemi ve bal salvermi. Balk suya
cup, dp kaybolmu.
ehzade saraya dnnce Padiah babasnn yanna komu. Babas sevinle Getirdin mi
bal oul? demi. ehzade Babacm, babacm beni affet! Balk o kadar gzel, o kadar
gzeldi ki kylp da havanda dvlecek balk deildi. Kyamadm salverdim onu.,
diyebilmi ve olduu yere ylvermi. Gazaba gelen padiah demek balk benden kymetli,
*

Trk Folklor Aratrmalar Dergisi, 1961, say:148

gzm iyi olmayversinmi. Defol karmdan, senin gibi evldm yok benim artk! diye
barp armaya balam.
ehzade kula kuyruu ksp svm huzurdan. Maiyetine bir hizmeti alarak ban alp
gurbet ele revan olmu. Kh yrrler, kh bir pnar banda biraz dinlenerek epiyce yol
almlar. Dinlenme srasnda hizmeti yemekleri hazrlam ehzade sofraya oturur ve uaa
haydi bakalm sen de gel! dermi. Hizmeti de hemen hacetli imi ki hemen sofraya Cezayir
days gibi kurulmu. ehzade ise buna kzar byle uak olmaz dermi iinden. Buyur
etmeyiversin diyeceksiniz ama ehzade de bir onu yapamyormu ite. Ne olursa olsun buyur
edermi herkesi. Buyur edermi ama kimsenin de sofraya oturmasn istemezmi. Yanndaki
uak bir trl durumu ya anlamazm yahut da iine yle gelirmi. Bir byle iki byle derken
sonunda yanamam ua bandan savmu. Ve yola yalnz bana devam etmi. Hem yoluna
devam eder hem de rast geldii kylerden kasabalardan kendine yarayl bir uak ararm.
Fakat gnlnden geirdii ua bir trl bulamazm. Derken epeyce kyler, kentler gemi
sonunda karsna civa gibi bir adam km. Ben sana uak olurum demi ehzadeye.
ehzade de beenmi adam. Uak olarak alm yanna. Bu adamn Balta Byk m ad.
ehzadenin kyamayp denize salverdii babasnn ondan yaplacak merhemli gzlerinin
grecei, onun yznden diyar gurbete kt ve bu meakkatlere katlanmasna sebep olan
altn renkli, gmleyin parlak, mavi gzl o gzelim balk yok mu? te Balta Byk onun
tam kendisi imi. ehzadenin yapt iyilii bir trl unutamam meer. ehzadenin bir uaa
ihtiyac olduunu anlaynca komu ona uakla. ehzadenin Balta Byk n ne olduunu
denize salverdii baln insan olacan nereden bilsin. Gaipten bilici deilmi ki uann
neyin nesi olduunu anlasn. Uak m uak demi ve alm yanna o kadar.
ehzade ve Balta Byk yollarna devam etmiler. Yorulduklar yerde dinlenmiler,
dinlendikleri yerde yollarna devam etmiler. Derken bir hana rastlayp orada konuklamlar.
Balta Byk hemen sofray hazrlayp efendisini buyur etmi. ehzade Balta Byk sen de gel
demi fakat Tanrdan olsa da gelmese demi iinden. Balta Byk Buyurun efendim, afiyet!
demi. ehzade bir oh! ekmi iinden: Aradm ua yeni buldum diye ehzade huzur
iinde yemeini yemi. Biraz sonra da yatak odasna geip gzel bir uykuya dalm. Vakit
gecedir. Balta Byk silahlarn alp nbete gemi. Buna sebep ne diyecek olan olur. Cevabn
verelim. Han cinlerin ve perilerin yata imi. Hana gelen yabanclar diri girer, l karm.
nk yabanclar bu hann cinlerin yurdu olduunu bilmezler ve destursuz girerlermi hana.
Buna kzan cinler de gece toplanrlar hana gelen konuklar boarlarm. Balta Byk bunu
bildii iin nbete gemi. ehzadeye bir zarar gelmesin diye. Filvaki dedii de olmu: gece
yars olunca cinler toplanmaya balamlar hann nndeki meydanla. Hepsinin topland
kanaatna varan Balta Byk nian alp boaltm silah cinlere. Cinler darmadan olmular
fakat ilerinde biri cinleri ba vurulmu. Ve bir kara kee oluvermi. Artk uyuya bilirim
demi Balta Byk. Yatana uzanm, rahat bir uykuya dalm.
Sabah olunca ehzade uyanm, etrafna yle bir gz atm. Hann n tarafndaki
meydanlkta bir kara kee eklinde bir yntya gzleri ilimi. Hayretle Bu da nedir?
demi iinden. Sonra Balta Byk, Balta Byk demi bu kara kee nedir. Balta Byk Gece
gebeler konaklad belki onlardan kalmtr diyerek ehzadeye durumu aktrmam.
Hazrlanarak tekrar nereye varaca belli olmayan yollarna revan olmular. Az gitmiler
uz gitmiler, dalar ap, ovalar gemiler gnn birinde bir byk kente vasl olmular. O
kentte bir dnya gzel varm. Ona kim talip olursa zifaf gecesine diri girer l karm.
Bizimkilerin vardklar zamanda Yok mu talip! diye tellallar aryormu. Balta Byk ileri
atlm Biz varz! diye. ehzade nce arm ve kabul etmemise de sonra kabul etmi.
Akam olunca dnya gzel ile ehzadeyi gerdee katmlar. Balta Byk kapy sad
olarak beklemi. Onlar derin bir uykuya dalnca Balta Byk anahtar deliinden gzlemeye

balam. Acaba taliplerin lmne sebep nedir diye. O anda bir evran 1 kzn azndan
kmaya balamaz m? Tamam demi Balta Byk, lme sebep budur. Talipleri bu evran
sokup ldryor Nian alp boaltm silah evrana. Evran derhal lm. Komu Balta Byk
evran ekip alm. karken evrann kuyruu ehzadenin yzne dokunu vermi. ehzade
srayarak uyanm. Balta Byk grnce Ne var Balta Byk, nedir yzme dokunan o
souk ey?. Bir ey olmamasna Bir ey yok efendim, kedi sray verdi de onu dar
kardm demi Balta Byk. ehzade tekrar dalm uykusuna. O uyumakta olsun Balta Byk
tekrar beklemeye balam. Ne duru durmaz bir evran daha kmaya balam kzn azndan.
Hemen nian alm ve tetie basm Balta Byk. Fakat tfek ate almam. Bir daha, bir daha
tetie basar amma bir trl ate aldramam tfee. Bakm ki ylan ehzadeyi sokacak,
aniden karar vermi. Ba ekip frlatm ylana. Bereket versin ki bak ylann tam can
evine tesadf etmi de ylan derhal lm. Deilse ehzade de diri girecek zifaf gecesine, l
kacaklardan olacakm. Ylann ldn gren Balta Byk, komu ylan karm kzn
azndan. Gtrrken aksilik olacak ya yine ylann kuyruu bu sefer de ehzadenin burnuna
dokunmaz m? Srayp kalkm ehzade. Aman Balta Byk, bu da nedir? demi. Balta
Byk: Yok bir ey efendim fare atlayverdi de demi. ehzade tekrar uykusuna dalm:
Balta Byk da nbetine gemi. Sabaha kadar beklemi ama bir ylan daha kmam.
Sabah olunca halk yollara, meydanlara, akn etmi, durumu renmek iin. Bakmlar ki
ehzade sa. Hayretten azlar ak kalm, ehzade, dnya gzeli ve Balta Byk ehre
elveda deyip yollarna revan olmular. Git bunda gel bunda derken bir pnar bana varmlar.
Azck dinlenelim demiler. Bu srada Balta Byk: Eee! ehzadem demi imdiye dein
hi ses karmadan, sen de aldrmadn. Bu kadar vurdumduymazlk olmaz: Bu kadn ikimizin
olacak ehzade: nasl olur, Balta Byk? Lzmsa al senin olsun., demise de o, olmaz
illki ikimizin olacak diye tutturmu. Sonunda da ehzade hk mk etmeye balaynca Yo o
kadar deil deyip kz tuttuu gibi ba aa etmi ve kz silkmeye balam. Bu o kadar ksa
bir zamanda olmu ki ehzade de ne yapacan arm. Kz da. Tir tir titremeye balam
kz. Balta Byk silktike kz tamamen korkmu ve azndan bir torba Pat! deyip dm.
Balta Byk koup torbay am. Bakm ki durum ok fena. Torbann ii evran yavrularyla
doluymu: ehzadeye iaret ederek: te ehzadem karmak istediim u melunlard.
Bunlarn byklerini gerdek gecesinde ldrdm. Bu gzelin talipleri ldrdm evranlara
kurban gitmilermi. Muhakkak siz de onlarn akibetine urayacaktnz: Fakat ben meydan
vermedim. lkinde kedi atlad diye size aktrmadm. Sonrakinde fare atlad diyerek durumu
sezdirmedim. Dndm tandm bunlarn gerisi de vardr diye. Ne yapaym da gerisini
karsam dedim ve sonunda biraz nceki usule bavurdum. Gryorsunuz ya dnya gzelinde
zere kadar da olsa gzm yok. Zaten olamaz da. nk iyilik edene kemlik mi edilir? Siz
benim hayatm kurtardnz, baladnz. Ben de bu iyiliinize karlk kran borcumu
dedim. Haydi, dostum, lkeniz, anneniz, babanz sizi bekliyor. Bir millet sizi bekliyor.
Ltfen u pulu alnz Padiah babanzn gzlerine srnz, o zaman greceksiniz babanzn
gz derhal alacak ve grecektir, demi pullar ehzadeye vermi. Sonrada : Alik bilmezse
balk bilir demi ve srra kadem olmu.
ehzade ve dnya gzeli bu olay karsnda donup kalmlar. Neden sonra akllar
balarna gelmi. Birbirlerine sarlmlar. Bilmem ne kadar zaman gemi. Sonra ne iinde
memleketlerine dnmek zere yollarna revan olmular. Gnlerce yol tepmiler. Yorulduklar
yerlerde dinlenmiler. Derken gnn birinde lkelerine gelip ana ve babalarna kavumular.
Balta Byn verdii pulu padiahn gzlerine srmler. Pul gzlere deer demez padiahn
gzne, gnlne bir k huzmesi doluvermi. Yeniden umut dolu bir hayat balam
padiahta.

Evran: Ylan

Bu hayrl haberi duyan btn lke sevinmi, dn bayram yapmlar. Bu sevinli mutlu
gnlere bir gn daha eklenmi. O da dnya gzeli ile ehzadenin dnleri. Padiah olu ile
gelinine krk gn krk gece devam eden bir dn yaparak onlar da muratlarna erdirmi.
Onlar ermi muradna biz kalm kerevetine.