Professional Documents
Culture Documents
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ေစာင္႔ၾကည္႔ေလ႔လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ေစာင္႔ၾကည္႔ေလ႔လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
taxGaxG jrifuiG ;f
1? a&G;aumufyGJ tuJjzwfjcif;
2? apmif=h unfah vhvma&; tpDtpOfrsm; csrSwaf qmif&u
G jf cif;?
3? Oya'a=umif;qdik &f m ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;?
4? a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
5? rJqENay;olrsm; rSwfyw
Hk ifjcif;udpu
P dk tuJjzwfjcif;ESihf a&G;aumufyJG-c&dik f e,fajrowfrw
S fr_rsm;ukd tuJjzwfjcif;?
6? a&G;aumufyGJ pDrt
H kycf sKyfyu
Hk dk apmif=h unfah vhvmjcif;?
7? ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;ESifh Edik if aH &;ygwDrsm; rSwfyw
kH ifjcif;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
8? a&G;aumufyGJ rJq,
G fpnf;&H;k r_udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
9? owif;rD',
D mrsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
10? rJay;jcif;ESifh rJa&wGujf cif;udk apmih=f unfjh cif;?
11? pm&if;oGi;f jcif;/ xyfqifhydk@aqmifjcif;ESifh xkwjf yefa=ujimcsuftm; apmif=h unft
h uJjzwfjcif;?
12? tpD&ifcHwifoiG ;f jcif;ESifh axmufct
H =uHyjcif;?
rmwdum
ed'gef;
1? a&G;aumufyGJ tuJjzwfjcif;
u? a&G;aumufyGJEiS fh vl@tcGit
fh a&;rsm;qdik &f m Edik if w
H umpHEe_ ;f rsm;
c? a&G;aumufyGJrsm; tuJjzwfjcif;wGif Edik if HwumpHcsdepf EH _e;f rsm;udk toHk;yjcif;
*? a&G;aumufyrGJ sm;udk tuJjzwfjcif;wGi/f jynfwiG ;f pHcsed fpHEe_ ;f rsm;udk toHk;yjcif;
C? ,cifu usi;f ycJah om a&G;aumufyGJEiS hf Edi_ ;f ,SOjf cif;?
2? apmif=h unf
G jf cif;?
unfah vhvma&; tpDtpOfrsm; csrSwaf qmif&u
4
u? vdt
k yfcsurf sm;udk tuJjzwfowfrw
S jf cif;?
c? tpDtpOfa&;qGjJ cif;ESifh tzGJ@tpnf;qdik &f m udprP sm;
*? tpDtpOfzGJ@pnf;yHkEiS fh vkyif ef;wm0efrsm;/
C? Edik if Hv;Hk qdik &f maqmif&u
G af om pDrcH surf sm;?
i? a'otvdu
k fEiS fh Xmaetvdkuf pDrcH surf sm;?
p? bufrvdu
k fr?_
q? todtrSwf yr_ &,ljcif;?
3? Oya'a=umif;qdik &f m ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;?
u? Oy'a=umif;qdik &f mydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;.ta&;}uD;yHk
c? Oy'a=umif;qdik &f mydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;twGuf tajccHru
l ef@owfcsuf
*? a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_Z,m; a&;qGjJ cif;?
4? a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
u? tjiif;yGm;r_rsm;ajz&Si;f yHu
k dk apmif=h unfah vhvmjcif;?
c? a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_rsm;udk ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif; ?
5? rJqENay;olrsm; rSwyf w
Hk ifjcif;udpu
P dk tuJjzwfjcif;ESihf a&G;aumufy-JG c&dik f e,fajrowfrw
S rf r_ sm;ukd tuJjzwfjcif;?
u? rJqENay;olrsm;rSwfyw
Hk ifjcif;ta&;}uD;yHk
c? rJqENay;olrsm;pm&if; rSwfyw
Hk ifjcif;ESifyh wfoufI tqifhtwef;ESiw
hf dusreS u
f efru
_ kd tuJjzwfjcif;?
*? rJqENay;olrsm;pm&if;ESifh vlO;D a&qdik &f mtcsut
f vufrsm;udk E_id ;f ,SOv
f suf ydik f;jcm;oH;k oyfjcif;?
C? rJay;olrsm;pm&if;ESifhywfoufaom ppfwrf;rsm;?
i? uGejf yLwmjzifh ppfaq;jcif;?
p? trsm;jynfoq
l idk &f m owif;jyef=um;a&;v_y&f mS ;r_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
q? rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k if&mXmersm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
Z? rJqENay;olrsm;rSwyf Hkwifjcif;qdik &f m cHo
k rm"dtzGJ@rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
ps? a&G;aumufyGJ-cdik ef ,fajr owfrw
S fr_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
6? a&G;aumufyGJ pDrt
H yk cf sKyfyu
Hk dk apmif=h unfah vhvmjcif;?
u? a&G;aumufyGJ pDrt
H kycf sKyfr_ wnfaqmufyHk
c? tuJjzwf&rnfh tc&mudpPrsm;
kH ifjcif;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
7? ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESifh Edik if aH &;ygwrD sm; rSwyf w
u? Edik if aH &;ygwrD sm; rSwyf Hw
k ifjcif;?
c? Edik if aH &;,SOf yiforl sm; rSwyf Hkwifjcif;
*? trsKd;orD;ESifh vlenf;pkwidk ;f &if;om;rsm; rSwyf Hw
k ifjcif;
8? a&G;aumufyGJ rJq,
G pf nf;&H;k r_udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
5
aus;Zl
aus;Zl;wifv$m
TvufpGJpmtkyfu/dk Oa&myvHjk cHKa&;ESihf yl;aygif;aqmif&u
G af &;tzG@J (OSCE) . a'otwGi;f &Sd jynfwiG f;a&G;aumuf
yGrJ sm;apmifh =unfah vhvma&;tzGJ@rsm;. yl;aygif; aqmif&u
G rf j_ zifh xkwaf 0Edik cf jhJ cif; jzpfygonf? Tod@k a&;om;&eft=uHtpnfukd
(2001) ckESp/f arvwGif qvdkAufu;D ,m;Edik if &H /dS OD;aqmif aqmif&u
G af e=uaomtzG@J rsm;ESihf vkyif ef;qdik &f m awG@qHak qG;aEG;yGJ
wpfckrS ay:xGuv
f mcJjh cif;jzpf+yD;/ xdv
k aemufyikd f;wGi/f 0gaqmr@wGiu
f si;f yaom (OSCE/ODIHR) uGefz&ifw
h iG f jynfwGi;f
a&G;aumufyGJrsm; apmif=h unfah vhvmaeol tzGJ@tpnf;aygif; (25) cku wufa&mufI xyfrjH znfhpGuf ypkc=hJ ujcif; jzpfygonf?
'Drdu
k a&pDtzGJ@tpnf;rsm;ESifh vl@tcGit
hf a&;qdik &f m&H;k (ODIHR) taejzif/h a&G;aumufyJGrsm;yjyif ajymif;vJa&;
tjynfjynfqidk &f m 0efaqmifr_vyk if ef;tzGJ@ (Electoral Reform International Services) . tr_aqmif'g&u
kd w
f m qdik frGef
atmhbeG f; (Simon Osborn) ud/k (ODIHR) . a&G;aumufyq
JG ikd &f mXmeESihf TvufpJG pmtkyu
f kd yl;aygi;f a&;om;Edik cf =hJ u
f wGuf a&;om;taxmuftul ycJ=h u
onft
h ay: aus;Zl;wif&aSd =umif; azmfjyvdyk gonf? (ODIHR) taejzif/h Tpmtkyt
onfh Mark Stevens, Paul O'Grady, Jessie Pilgrim, Peter Eicher wd@k udk tvm;wl aus;Zl; wif&dSygonf? aemufq;kH
taejzif/h (OSCE) taejzif/h Tpmtkyjf zpfajrmufa&;twGuf wavsmufv;kH tultnDay;cJo
h nf/h Edik if w
H uma&;&mrsm;qdik f
&m trsK;d om;'Dru
dk &uf wpftifpwDusL (National Democratic Institute for International Affairs) udk aus;Zl;wif&dS
a=umif; azmfjyvdkygonf? txl;ojzifh (NDI) . yHkEdSyx
f w
k af 0r_rsm;xJrS ta=umif;t&mrsm;udk aumufEw
_ af zmfjycGiahf y;onfh
tay: txl;aus;Zl;wif&ySd gonf? (Holly Ruthrauff) . axmufyu
hH lnrD u
_ v
kd nf; txl;aus;Zl;wif&&dS ygonf?
ed'gef;
r=umao;rDEpS frsm;wGi/f a&G;aumufyGJrsm;ESihf jynfol@qENc,
H lyrJG sm;udk apmifh =unfah vhvmonfv
h kyfief;rsm; xGef;um;
vmcJ+h yD;/ if;wdk@udk 'Drdkua&pDtoGiu
f ;l ajymif;a&;ESihf vl@tcGit
hf a&;rsm;udk axmufcHyHhy;kd ay;&ef/ ta&;}uD;onfh vkyif ef;
aqmifwmrsm;tjzpf aqmif&u
G v
f mcJ=h uygonf? a&G;aumufyJGrsm;onf 'Dru
kd a&pDpepftwGuf r&Sdrjzpfta&;yg+yD;/ jynfolvx
l k
rsm;u tzGJ@tpnf;rsm;tay: ,H=k unfudk;pm;r_&jdS cif;ESihf a&G;aumufyJGrsm;ESihf oufqikd af omvkyif ef;pOfrsm;onfvnf; rnfokd@
aom'Dru
dk a&pD tpdk;&rqdk. tm%mtajccHtw
k jf rpftjzpf xlaxmifay;&ef ta&;}uD;ygonf? Edik if w
H um. }uD;=uyfapmifh
=unfrh o
_ nf vltrsm;. tm&Hpk l;pdu
k frt
_ &&Sq
d ;kH jzpf+yD;/ ydrk kdvo
l drsm; xif&mS ;aponft
h csdew
f iG f/ jynfwiG ;f Y apmif=h unfah vhvm
aeolrsm;. tcef;u onfvnf; ydI
k ta&;ygvmcJyh gonf? ,ae@umvwGi/f Oa&myvHk cHa&;ESihf yl;aygi;f aqmif&u
G af &;
(OSCE) a'otwGi;f Y jynfwGi;f Ya&G;aumufyGrJ sm;udk apmif=h unf}h uD; =uyfae=uaomtkypf krsm;/ od@k r[kwf !Gef@aygi;f tzG@J rsm;
(25) ckcef@ &Sad e+yDjzpfygonf?
apmif=h unf}h uD;=uyf=urnfenf;? u-t vrf;!$ef ("How Domestic Organizations Monitor Elections: An A-Z
Guide") jzpf+yD;/ TpmtkyfEiS fhy;l wGI
J toHk;yEdik fygonf?
10
11
1? a&G;aumufyGJ tuJjzwfjcif;?
u? a&G;aumufyGJEiS fh vl@tcGit
fh a&;rsm;qdik &f m Edik if w
H umpHEe_ ;f rsm;
c? a&G;aumufyGJrsm; tuJjzwfjcif;wGif Edik if HwumpHcsdepf EH _e;f rsm;udk toHk;yjcif;
*? a&G;aumufyrGJ sm;udk tuJjzwfjcif;wGi/f jynfwiG ;f pHcsed fpHEe_ ;f rsm;udk toHk;yjcif;
C? ,cifu usi;f ycJah om a&G;aumufyGJEiS hf Edi_ ;f ,SOjf cif;?
a&G;aumufyw
GJ pfcu
k dk if;Edik if .
H xm;&Sad om Edik if w
H um uwdu0wfycsufrsm;ESihf Edik if .
H Oya'a=umif;qdik &f m
pnf;rsOf;Oya'rsm;t& tuJjzwfjcif;?
(1990) ckESp/f udak ya[*if rSwfwrf; (Copenhagen Document) wGif yg0ifaom/ jynfwiG ;f a&G;aumufyJGrsm;
qdik &f m (OSCE) .uwdu0wfycsuu
f dk txl;tav;xm;jcif;?
rlvu usi;f ycJah oma&G;aumufyrGJ sm;ESihf Edi_ ;f ,SOI
f a&G;aumufyJGtajctaewd;k wufr_ tedrt
hf jrifhukd xnfo
h iG ;f
pOf;pm;jcif;?
u? a&G;aumufyGJEiS fh vl@tcGit
fh a&;rsm;qdik &f m Edik if w
H umpHEe_ ;f rsm;1
yGiv
fh if;jrifomonf/h vGwfvyfonfh a&G;aumufyJGrsm;wGif aygif;pnf;yg0ifaeonfh tcef;uwpfcrk mS / tajccHusonf/h vlwikd f;
&&Sad p&rnfh tcGit
fh a&;jzpfaom/ 'Drdkua&pDusonfh vltrsm;yg0ifaqmif&u
G Ef ikd cf iG &hf o
dS nfh tpd;k &wpfc&k &Syd ikd cf iG hfEiS /hf Edik if aH &;
qdik &f mtcGit
fh a&;rsm;udk av;pm;jcif;wdk@ jzpfygonf? Ttcsufrsm;udk Edik if HwumrSww
f rf;trsm;tjym;wGif tav;ay;azmfjy
G af e=uonfhEikd if Hrsm;u csrSwu
f sifho;kH ae=uaomtcsurf sm;jzpfyg
xm;=u+yD;/ if;wdk@rSm (OSCE) tzGJ@twGif; yg0ifaqmif&u
2
onf? txif&mS ;qH;k tcsurf mS tjynfjynfqidk &f mvl@tcGit
hf a&;a=ujimpmwrf; . tydk'f (21) jzpfygonf? Ttcsuw
f iG af zmfjy
xm;onfrmS tjynfjynfqidk &f m vl@tcGit
fh a&;a=ujimpmwrf;/ tyd'k f (21)
1? vlwidk f;onf/ if;wdk@Edik if .
H tpd;k &qdik &f mvkyif ef;rsm;wGif wdku&f u
kd jf zpfap/ vGwv
f yfpmG a&G;cs,fwifajrmufxm;aom ud,
k f
pm;vS,rf sm;rS wqifjh zpfap/ yg0ifaqmif&u
G &f ef tcGit
hf a&;&So
d nf?
2? vlwidk ;f onf/ if;wdk@Edik if H. trsm;jynfoq
l dik &f m0efaqmifrv
_ kyfief;rsm;udk nDr#pGm &,lcHpm;ydik cf Gihf &Sad p&rnf?
12
Council of Europe's European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (ECHR)
Oa&myaumifp.
D vl@tcGit
fh a&;qdik &f m oabmwlncD surf sm;ESifh pHxm;owfrw
S cf surf sm;udk aumifp.
D tifwmeufpmrsuEf mS wGif &&SEd idk yf gonf?
yl;aygi;f aqmif&u
G af &;qdik &f mtzGJ@. rSww
f rf;rsm;udk tdt
k ufppf t
D ;D . tifwmeufpmrsuEf mS wGif &&SEd idk yf gonf?
13
8
9
10
11
vGe;f 'ft=uHycsurf sm;udk (1999) wGirf =l urf;a&;qGcJ +Jh yD;/ (OSCE) . wdik ;f &if;om;vlenf;pkrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;&H;k u cef@tyfwm0efay;aom
u|r;f usio
f yl nm&Sirf sm;u ypkc=Jh ujcif; jzpfygonf? Tt=uHycsuf a&;om;aqmif&u
G cf yJh u
Hk dk atmufazmfjyygpmtkyw
f iG f awG@&SEd idk yf gonf? The Origin
andf Nature of the Lund Recommendations on the Effective Participation of National Minorities in Public Life, Helsinki Monitor, Volume II, No. 4,
2000. 2001ckEp
S w
f iG f (ODIHR) u a&G;aumufyv
GJ yk if ef;pOfrsm;wGif wdik ;f &if;om;vlenf;pkrsm;udk yg0ifaqmif&u
G Ef idk af &;twGuf ulnyD yHh ;dk ay;a&;qdik f
&m vrf;!$ecf surf sm; (Guidelines to Assit National Minority Participation in the Electoral Process) udk xkwaf 0jzef@cscd yJh gonf?
if;udk (www.osce.org/odihr/documents/guidelines/gl_nmpa_eng.pdf) tifwmeufpmrsuEf mS wGif &&SEd idk yf gonf?
14
tpnf; (tJef*st
D )dk rsm;. ud,
k fpm;vS,rf sm;udk wnf&adS pjcif;/ w&m;&H;k rsm;a&S@wGif &Sad pjcif;jzif/h ,H=k unfrw
_ nfaqmufaom
vky&f yfwpfct
k jzpf owfrw
S v
f ufc&H rnf[k azmfjyxm;ygonf?
qvdAk ufEidk if &H Sd jynfwG
wiG ;f a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvma&;tkypf wpf
kwpfcu
k a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmcGihf &&Scd jhJ cif;?
(1998) ckEpS fwiG /f qvdkAufEidk if Hom;rsm;u (jynfo@l rsufv;kH ) (Obcianske Oko) [k trnf&aom a&G;aumufyaJG pmif=h unfh
avhvma&;tkypf w
k pfpu
k dk zGJ@pnf;cJ+h yD;/ xdEk pS f pufwifbmvtwGi;f usif;yaom ygvDrefvw
$ af wmfa&G;aumufyGrJ sm;udk apmifh
=unfah vhvmcJhygonf? odk@aomfvnf;/ Edik if w
H uma&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;ESihf Edi_ ;f ,SOyf gu/ Edik if HwumrStzGJ@rsm;
udk rJ&Hkrsm;twGi;f odk@0ifa&mufcGiafh y;+yD;/ tqift
h oD;oD;&Sd a&G;aumufyaJG umfr&Si}f uD;=uyfolrsm;ESiv
hf nf; awG@qHck iG ahf y;xm;yg
onf? odk@aomfvnf; jynfolrsufv;Hk tzGJ@rS avhvmolrsm;udk a&G;aumufyaJG umfr&Siu
f TtcGit
hf a&;rsm;ay;&ef jiif;qdck hJyg
onf?
jynfol@rsufvHk;tzGJ@u TqHk;jzwfcsuu
f dk zGJ@pnf;yHt
k ajccHOya'ESihf nD-rnDppfaq;&ef zGJ@pnf;yHkqikd &f mcH&k ;kH odk@ awmif;qdck +hJ yD;/
Edik if o
H m;rsm;taejzifh a&G;aumufyJGrsm;wGif olw@kd .yg0ifaqmif&u
G &f ef tcGit
hf a&;&Syd Hu
k kd wifjycJyh gonf? xl;jcm;ajymifajrmuf
aomqH;k jzwfcsut
f jzpf/ zGJ@pnf;yHkqidk &f mcH&k ;Hk u TtzGJ@udt
k omay;cJ+h yD;/ qvdAk m;uD;,m;Edik if w
H iG f a&G;aumufyJGrsm;Y jynfol
rsm; avhvmapmih=f unf&h eftcGifhta&;&Syd u
Hk dk tav;teufxm;azmfjyay;cJhygonf?
(c)? a&G;aumufyrGJ sm;udk tuJjzwf&mwGif Edik if w
H umpHcsed pf EH e_ ;f rsm;udk toH;k yjcif
yjcif;?
Edik if w
H umrS todtrSwf yvufcx
H m;aom pHcsed fpHE_e;f rsm;ESi/hf a&G;aumufyJGwpfck rnfr#vkduef mudu
k n
f Dr&_ o
dS nf qdo
k nfrSm/
Edik if w
H umESifh jynfwiG ;f &Sad &G;aumufyGJrsm;udk avhvmapmif=h unfhtuJjzwfolrsm; wdik f;wmEdik af om pH/ aywH owfrSwcf sujf zpf
ygonf? Edik if w
H umpHowfrw
S cf sufrsm;onf/ if;wd@k .oabmobm0t& ydI
k a,bk,soabmqef+yD;/ Edik if t
H rsm;u vdu
k fem
taumiftxnfazmfEidk af tmif us,jf yef@aomrlrsm;csrSwx
f m;jcif; jzpfygonf? jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyJGrsm;udak vhvmapmifh
=unfo
h nfh tkyfpkrsm;taejzifh/ Ta,bk,stajccHrlrsm;ESihf wdku=f unft
h oH;k y&mY tao;pdwfusaomjy\emrsm;uHawG@&
Edik fygonf? odk@aomfvnf;/ tajccHOya'ot&/ Edik if HwumpHcsdefpEH _ef;rsm;onf jynfwiG ;f &Sad &G;aumufyaJG pmif=h unhaf vhvma&;
tkypf kwpfct
k oH;k y&eftwGuf &Si;f vif;jynfhpHkr&_ +dS yD;/ olwkd@udik w
f G,af qmif&u
G &f rnfh udpPrsm;ESihf tenf;i,ftcuftcJ&dSEikd fyg
onf? odk@aomfvnf;/ tcsKd@aomjzpf&yfrsm;wGi/f jzpfay:aeaom tajctaeonf wdus&iS ;f vif;r_ r&Sb
d /J Tod@k aomtajctae
rsm;wGif Edik if w
H umpHcsdefpEH _ef;rsm;ESifh owdxm;cGjJ cm;I tuJjzwf&rnf jzpfygonf? Edik if w
H umpHEe_ ;f rsm;rSm Edik if w
H ikd f;u
vdu
k ef maqmif&u
G Ef idk &f eftwGujf zpf+yD;/ aumif;rGeaf om usix
hf ;kH rsm;jzpfygonf? Tonfrsm;rSm vdv
k m;qEN&adS omudprP sm;jzpf
aomfvnf;/ twdtus rjzpfraevkyaf qmif&rnf[k rqdkvkdyg?
atmufwiG af zmfjyxm;aom pmyd'k o
f nf/ jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;tkyfpkrsm; od&v
dS akd om/ Edik if w
H um
pHcsdepf EH _e;f tcsKd@ESifh ywfoufI/ tcsKd@aomjy\emrsm;udk tusOf;csKH ;azmfjyxm;jcif;jzpf+yD;/ (OSCE) tzGJ@0ifEikd if rH sm;uvnf;
vufcx
H m;=uygonf? Ttcsufrsm;rSm tcsed fykHrSef a&G;aumufyJGusi;f yjcif;/ ppfrSeaf om a&G;aumufyJGrsm;/ vGwv
f yfaom a&G;
aumufyGJrsm;/ r#wr_&aSd om a&G;aumufyGJrsm;/ vlwikd ;f rJay; a&G;cs,cf yH ikd cf iG hfEiS hf v#Kd@0SufraJ y;pepfjzifh rJay;apjcif;wd@k jzpfygonf?
Edik if w
H dik ;f . tpdk;&rsm;onf/ Todk@uwdu0wfyxm;aom tcsufrsm;udk aocsmpGmvdu
k femusihfo;kH &ef t"dutm;jzif/h wm0ef
&Syd gonf?
15
tcsderf eS u
f si;f yaom a&G;aumuf
k nfrmS / a&G;aumufyJGrsm;udk tcsdefyHkreS fusi;f yay;jcif;jzpf+yD;/ Oya't&vnf; T
aumufyrGJ sm; qdo
tcsuu
f dk jyXmef;xm;ygonf? a&G;aumufyGJwpfckEiS hf wpfc=k um;umvonf/ rqDavsm&f avmufatmif =um&Snaf ejcif; rjzpf
oifyh g? 7-ESpq
f o
dk nfrmS Edik if H. t"duOD;aqmifot
l wGuf a&G;cs,f&efusif;yaom a&G;aumufyJGrsm;t=um; =um&ef trsm;qH;k
tcsed t
f wdik f;twmjzpfoih+f yD;/ 5-ESpw
f mumvqdo
k nfrmS atmufvw
$ af wmf/ ygvDrmefa&G;aumufyJGrsm;twGuf t=umoifq
h ;kH
tcsed jf zpfygonf? tpdk;&.tkycf sKyfa&;Xmersm;twGuf t&m&Srd sm;udk a&G;aumuf&mwGi/f &moufyefa&G;aumufxm;jcif;rsKd;
rjzpfapoifyh g?
ppfreS af oma&G;aumufy[
GJ k qdjk cif;rSm/ t"dutm;jzifh rJqEN&iS frsm;. trSefwu,fa&G;cs,frj_ zpfapoif+h yD;/ jynforl sm;. tpd;k &
ajymif;vJciG fh tcGit
fh a&;udk xif[yfap&ygrnf? tu,fI tm;xm;Edik af omtwdkut
f cHu,
kd fpm;vS,af vmif;rsm; r&Sdygu/
Edik if aH &;ygwDrsm;. zGJ@pnf;r_rsm;/ odk@r[kwf v_y&f mS ;aqmif&u
G frr_ sm;/ udk,pf m;vS,af vmif;rsm;tay: usK;d a=umif;rqDavsmf
aom uef@owfcsKyfcs,fr_rsm; csrSwx
f m;ygu/ od@k r[kwf rJqEN&Sirf sm;taejzifh jyefvnfta&G;cs,fcrH nfh vuf&t
dS m%mydik fukd
usK;d a=umif;qDavsmfpmG rJay;zwfcsEidk &f ef tvm;tvmr&Sdygu/ xdak &G;aumufyJGrsm;. tppftrSejf zpfru
_ kd ar;cGef;xkwfp&mjzpf
vmaprnf jzpfonf?
vGwv
f yfaoma&G;aumufyrGJ sm; qdo
k nfrmS / a&G;aumufyJGrwdkirf u
D mv/ a&G;aumufyt
JG wGi;f ESihf +yD;qH;k aomumvrsm;wGi/f
vl@tcGit
fh a&;rsm;ESifh tajccHvw
G v
f yfciG frh sm;udk apmifah &Smufvkduef m xde;f odr;f &efyif jzpfygonf? Edik if o
H m;tm;vH;k / Edik if aH &;
ygwt
D m;vH;k / udk,pf m;vS,af vmif;tm;vHk;onf vGwv
f yfpmG azmfjyajymqdck iG /hf vGwv
f yfpmG pka0;cGi/hf pk&;kH cGi/hf v_y&f mS ;r_rsm;
aqmif&u
G yf idk cf iG fh &&Scd Hpm;Edik &f rnf jzpfonf? a&G;aumufyv
JG kyif ef;pOfrsm;onfvnf; +cdrf;ajcmufr/_ t=urf;zufr/_ tkycf sKyfa&;
tm%mt& ta&;,lc&H r_/ odk@r[kwf vufpm;acswHk@jyefc&H rnfh a=umuf&@HG r_rsm;rS uif;vGwcf iG hf&&dS ygrnf? owif;rD'D,mrsm;
onfvnf; a&G;aumufyEGJ iS yfh wfoufI vGwv
f yfpmG azmfjycGi&hf &dS rnf jzpf+yD;/ vlxt
k ajcy vlrt
_ zG@J tpnf;rsm;onfvnf;/ a&G;
aumufyGJEiS fhywfoufaom v_yf&mS ;aqmif&u
G rf _rsm;wGif vGwv
f yfpGm aqmif&u
G fEikd cf iG hf &S&d ayrnf? Oyrmtm;jzifh- jynfwiG ;f &Sd
a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvmolrsm;onf/ rJay;r_/ rJa&wGurf _rsm;udk vGwfvyfpmG apmih=f unfhEkdicf iG &hf &dS rnf jzpf+yD;/ &v'frsm;
pm&if;azmfjyr_onf jrifomap&rnfjzpf+yD;/ a&G;aumufyq
JG ikd &f m aumfr&Sit
f qift
h m;vH;k wGiv
f nf; jyefvnfppfaq;twnfy
Edik cf iG fh &S&d rnfjzpfonf? rJ&t
Hk qifrh o
S nf/ =um;tqifh a&G;aumufyJG tm%mydik frsm;ESihf aemufq;kH A[dak &G;aumufyaJG umfr&Sif
txdyg qufo,
G fppfaq; twnfycGifh &&Sad p&rnf jzpfonf?
r#waom a&G;aumufyrGJ sm; taejzif/h ,SOf yif=uolrsm;. yifyJGuiG ;f udk wajy;nDjzpfap&ef vdktyf+yD;/ Oya't&aomfvnf;
aumif;/ tm%mydik rf sm;. qufqaH &;t&aomfvnf;aumif; wajy;nD&&Scd Hpm;Edik &f ef jzpfygonf? Oya'ydik ;f qdik &f mtaejzifh/
cGjJ cm;qufqrH r_ &Sad p&yJ/ r#wpGm taumiftxnfazmfoifhygonf? ud,
k fpm;vS,af vmif;tjzpf 0ifa&mufta&G;cHvo
kd rl sm;onf
vnf; if;wdk@.qENtwdik ;f aqmif&u
G Ef idk cf iG fh &Sad p&ygrnf? trsm;jynfolyikd f t&if;tjrpfrsm;udv
k nf; wpfzufapmif;eif;toHk;cs
cGifh r&Sad p&yg? jynfot
l rsm;. owif;rD'D,mXmersm;onfvnf;/ wef;wl&nfwl qufq&H ygrnf? a&G;aumufyGOJ ;D aqmifusif;y
ay;rnfh tm%mydik frsm;onfvnf;/ bufvu
dk frr_ &SdbJ aqmif&u
G =f u&ygrnf? rJay;jcif;/ rJa&wGujf cif;/ rJpm&if;a&;oGif;jcif;udpP
rsm;wGiv
f nf; vdrv
f nfru
_ if;pGm aqmif&u
G &f ygrnf? vdt
k yfaomrJta&twGu&f &So
d nfh udk,pf m;vS,frsm;udv
k nf;/ tkycf sKyf
a&;tm%m tyfEiS f;ay;&ygrnf? ud,
k pf m;vS,rf sm;ESihf rJqEN&iS frsm;onf rauseyfz,
G u
f pd Prsm;/ apm'ur_rsm;&Sv
d mygu/ Oya'
a=umif;t& ajz&Si;f Edik cf iG &fh &Sd ef vdt
k yf+yD;/ vGwv
f yfaom w&m;pD&ifa&;pepft&vnf; qH;k jzwfcH,yl ikd cf iG hf &S&d ygrnf? Oya'csK;d
azmufrr_ sm;twGuf wm0ef&Sdorl sm;udv
k nf;/ if;wdk@.tjypftwdik f; ta&;,lyikd cf iG hf &S&d ef vdt
k yfygonf?
16
vlwidk ;f rJay;a&G;cs,fyidk cf iG [
fh k qdo
k nfrSm/ toufjynfhraD omEdkiif o
H m;tm;vH;k onf cGjJ cm;uef@owfjcif;r&Sb
d /J rJay;ydik cf iG &hf adS p
&rnf jzpfygonf? xdk@tjyif xda&mufaom/ bufvkdurf u
_ if;aom rJqEN&iS f rSwfyw
kH ifjcif;pepf&&dS ef vdt
k yf+yD;/ rJay;jcif;twGuf
tcGef aumufccH iG fh r&Sdyg? roefpGr;f olrsm;ESifh jynfwiG ;f ae&ma&$@ajymif;ae=u&aom 'kuo
Q nfrsm;tygt0if/ rJqEN&iS t
f m;vH;k rJ
&Hrk sm;odk@ oGm;a&mufraJ y;ydik cf iG fhESifh a&G;aumufy.
JG tjcm;aomvkyif ef;pOfrsm;odk@ yg0ifaqmif&u
G cf Gihf &S&d ygrnf? wdik f;&if;om;vl
enf;pktkypf krsm;wGif yg0ifaom jynfolrsm;udak omfvnf;aumif;/ trsK;d orD;rsm;udak omfvnf;aumif;/ tjcm;tkypf krsm;udak omf
vnf;aumif; uef@owfcsKyfcs,cf Girfh sm; r&So
d ifhyg? vlwdik ;f rJay; a&G;cs,yf ikd cf iG q
hf o
kd nfrmS / qENrjJ ym;wdik ;f onf wlnaD omwefzkd;&Sd
12
&ygrnf? tcsK;d tpm;tvdu
k f udk,pf m;ycGi&fh aSd om pepf wGi/f c&dik f a'owdik ;f . ud,
k pf m;vS,t
f a&twGuo
f nf rJqENe,f.
twdik ;f twmudk vdu
k I
f / tcsKd;tvdu
k f jzpfap&ygrnf? xd@k tjyif rJqEN&iS t
f rsm;pk.qENukd ypfy,fonfhE,
S jf zpfapavmufaom/
ud,
k pf m;vS,t
f wGuf rJa&wGuaf omtedrq
fh ;Hk pHrsO;f onf/ usKd;a=umif;rqDavsmfavmufatmif jrifhrm;pGmowfrSwx
f m;jcif;
13
ryoifyh g? vlrsm;pkrt
J & tEdik fq;Hk jzwfaompepf wGi/f vlOD;a&tvdu
k /f odk@r[kwf rJvmay;aomrJqEN&iS rf sm;. ta&twGuf
tvdu
k /f owfrw
S af om rJqENe,frsm;onfvnf;/ a,bk,stm;jzifh nDr#pGm &So
d ifhygonf? (10) &mcdik Ef _e;f xufausmv
f GeI
f uGJ
vGrJ j_ zpfaeygu/ pdk;&drfylyefp&m ta=umif;&Syd gonf?
v#Kd@0Surf aJ y;pepfjzifh rJay;apjcif; qdo
k nfrmS / rJqEN&iS frsm;u if;wd@k .rJjym;rsm;udk wpfOD;wnf;oD;oef@a&;jcpfEikd cf iG &hf &dS rnf
jzpf+yD;/ vHk cHaom/ yk*v
~ u
d vGwv
f yfciG f&h aSd omrJ&t
Hk wGi;f / trSwt
f om;yxm;aom rJjym;udk rJyH;k xJo@kd rxnfch if=unfch iG &hf dS
aom/ aemufydik ;f wGif if;rJjym;ESifh rJay;oludk cGjJ cm;azmfxkwEf dik fonft
h aetxm; r&Sad om tajctaejzpf&ygrnf? tkyfpv
k u
kd f
rJay;apjcif;/ eD;pyfrt
_ & rJay;apjcif;/ rJ&jHk yifyY rJay;apjcif;rsm; r&Sad p&yg? Ttcsufrsm;onf v#Kd@0Surf aJ y;pepfjzifh rJay;pepf
udk xdcdkuaf pygonf?
(*) a&G;aumufyrGJ sm;udk tuJjzwf&mwGif jynfwiG ;f pHcsed pf EH e_ ;f rsm;udk toH;k yjcif
y
yjcif;?
a&G;aumufyGJrsm;udk Edik if w
H umpHcsdepf EH _e;f rsm;ESifh nD-rnD tuJjzwfjcif;tygt0if/ jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah eol
rsm;taejzif/h aqmif&u
G fEidk af omudpPrmS / if;Edik if t
H wGi;f jyXmef;xm;aom zGJ@pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'/ jynfwiG f;&Sd jyXmef;
xm;aom Oya'rsm;ESifh nD-rnDuv
dk nf; tuJjzwfEikd yf gonf? xdOk ya'rsm;. tm%mydik cf iG u
hf kd tuJjzwf&efrmS zGJ@pnf;tkycf sKyf
yHk tajccHOya'yg rlrsm;twdik ;f / vdu
k ef mr_ &S-d r&Sjd zifh wdik ;f xGmEdik fygonf? tvm;wlyif/ tkycf sKyfa&;qdik &f m pnf;rsO;f rsm;udk
vnf;/ oufqidk &f mOya'rsm;ESifh wdu
k q
f idk I
f udu
k fnrD &_ dS-r&Sd ppfaq;Edik fygonf?
twdck sKyfazmfjy&v#i/f Edik if Hwpfck. Oya'rsm;ESihf zGJ@pnf;yHt
k ajccHOya'wdk@rSm Edik if w
H umwGif xdkEikd if .
H uwdu0wfyxm;csuf
rsm;ESifh avsmn
f DpmG jzpfoif+h yD;/ jynfwiG f;&Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;taejzif/h a&G;aumufyJGukd Edik if HwumOya'
jyXmef;csufrsm;ESiahf &m/ uwdu0wfyxm;csufrsm;/ ESifh jynfwiG ;f &SdOya'rsm;ESihfyg wdu
k q
f ikd pf pfaq;tuJjzwfoifhygonf?14
(C) ,cifu usi;f ycJah om a&G;aumufyEGJ iS hf Edi_ ;f ,SOjf cif;?
12
13
14
Propotional representation
Majority voting system
17
18
19
tuJjzwf&efvt
dk yfaom/ jyefvnfppfaq;&ef vdt
k yfaomudprP sm;udk azmfxw
k fowfrw
S jf cif;?
&&SEd idk af om vlEiS fh bmt&if;tjrpfrsm;udk azmfxw
k o
f wfrw
S jf cif;?
pDrcH sufrsm; pwifraqmif&u
G frDuyif/ tpDtpOfa&;qGjJ cif;ESihf tzG@J tpnf;qdik &f mudprP sm;wGif uH&Edik af om
jy\emrsm;udk ajz&Si;f jcif;?
a&G;aumufyGJEiS fh Edik if aH &;tajctaetay:rlwnfI/ &&SEd ikd af om vlom;ESihf bmt&if;tjrpftay: rlwnfI
aqmif&u
G Ef idk af om vkyif ef;tpDtpOfEiS fh zG@J pnf;yHu
k kd yvkyjf cif;?
tpDtpOf taumiftxnfazmfEdki&f eftwGuf t&nftaoG;jriw
hf ifay;jcif;?
bufrvdu
k fr_EiS fh vdu
k fem&rnfu
h si0fh wfrsm;twdik ;f wdwdususvkduef mapjcif;?
u? vdt
k yfcsurf sm;udk tuJjzwfowfrw
S jf cif;?
a&G;aumufyo
GJ nf wpf&ufwnf;wGijf zpfonfh jzpf&yfr[kwaf oma=umif/h a&G;aumufyaJG e@rwdik rf Duyif/ jynfwiG ;f &Sd apmif=h unfh
avhvmaeolrsm;taejzifh uwifI/ aqmif&u
G &f efrsm;udk tpDtpOfrsm;a&;qGx
J m;&ygrnf? oufqikd af omEdik if .
H trsKd;om;
Oya'rsm;udk a=unufpmG / oHk;oyfavhvmxm;&efvt
kd yf+yD;/ tu,fI a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;vkyif ef;rsm;Y
jynfwiG f;&Sd tzGJ@rsm;tay: uef@owfcsKyfcs,fr_rsm;&Sv
d mygu/ jyefvnf&ifqikd Ef dik af p&ef jzpfonf? uef@owfcsKyfcs,frsm;[kq&kd mY
Oyrmtm;jzifh-a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvma&; vkyif ef;pOfrsm;udk tzGJ@tpnf;. zGJ@pnf;yHt
k wGi;f xnfhoiG ;f a&;qGx
J m;aom
tzGJ@rsm;udk tm%mydik frsm;xH rSwyf w
Hk ifap&efvt
kd yfjcif;/ jynfwGi;f &Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;tkypf rk sm;udk Edik if jH cm;
tzGJ@tpnf;rsm;rS &efyaHk iGrsm;vufccH iG fh ydwfyifjcif;wd@k jzpfEikd fygonf? Todk@ Oya'rsm;udk oHk;oyf&mY/ a&G;aumufyaJG pmif=h unfh
avhvmoltjzpf tqift
h wef;owfrw
S cf &H jcif; odk@r[kw/f Tod@k aomtqift
h wef;udk owfrw
S cf &H apa&;twGuw
f ifjy
awmif;qdo
k nfv
h yk x
f ;Hk enf;rsm;Y vufawG@vdu
k ef m&rnfh tcsufrsm;udv
k nf; xnfo
h iG ;f wGucf su&f ygrnf? vlxt
k ajcytzG@J
tpnf;rsm;rS a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvma&;twGu/f toif;tyif;rsm;zGJ@pnf;&mY rnfod@k qHk;jzwfcsufay;rnfu/kd Edik if .
H
Oya'wpfcck Yk vrf;!$ejf yXmef;xm;Edik fouJo
h dk@/ if;twGuf vdu
k fem&rnft
h csufrsm;udv
k nf; jyXmef;xm;Edik yf gonf? Ttcsuf
onf ta&;}uD;aomta=umif;udpw
P pfcjk zpf+yD;/ a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;v_y&f mS ;r_ jzpfEdik af cs&-dS r&Su
d v
kd nf; qH;k jzwf
ay;Edik yf gonf? odk@twGuaf =umif/h TOya'jyXmef;csufyg vdt
k yfcsurf sm;jynfrh aD pa&;twGuf wifuaqmif&u
G &f aomtcsed &f dS
20
21
a&G;aumufyt
GJ rsKd;tpm;tay:rlwnfI/ a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&; enf;emrsm;tay: rsm;pGmtusKd;oufa&muf
ajymif;vJr_ &Sad pEdik fygonf? xdk@tjyif a&G;aumufyJGrwdik fru
D mv/ apmif=h unfah vhvmolrsm;udk wm0efay;ae&mcsxm;&mYvnf;
tusK;d oufa&muf ajymif;vJr_ odompGm &Sad pEdik fygonf? orwa&G;aumufyaJG vm/ od@k wnf;r[kwf ygvDrefv$waf wmfa&G;
aumufyaGJ vm/ a'oqdik &f m a&G;aumufyGaJ vm/ jynfo@l qENc,
H lyaJG vm ponft
h ajctaersm;tay:rlwnfI rwlujJG ym;aom
csO;f uyfr_enf;emrsm; vdt
k yfEidk fygonf? a'oqdik &f mtvdu
k f a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;udk pkpnf;pnf;&H;k rnfqdyk g
u/ t=uHyvdak omtcsufrSm xdkapmif=h unfah vhvmolrsm;udk a&G;aumufyaJG umfr&Sifz@JG pnf;yHt
k wdki;f wm0efay;ae&mcsxm;&ef
jzpfygonf? odk@rSom ,lepfwpfcck si;f pDudk owfrSwx
f m;aomrJqENe,ftvdu
k /f tkycf sKyfa&;e,fajra'o tvdu
k /f wm0ef,l
apmif=h unfah pEdik rf nf jzpfygonf? a&G;aumufypJG epfonf vlO;D a&tcsK;d tvdu
k f ud,
k fpm;yapjcif;/ od@k r[kwf udk,pf m;vS,f
wpfO;D odk@r[kwf trsm;ud,
k fpm;ycGi&fh aSd om rJqENe,frsm; owfrw
S af ompepf/ odk@r[kwf if;pepfEpS cf u
k kd aygi;f pyfo;kH jcif;
vnf; &SdEidk fygonf? a&G;aumufyo
GJ nf wpf}udrw
f nf;,SOf yifapjcif;/ odk@r[kwf ESpcf gxyfausmh yif&jcif;vnf; &SEd ikd fygonf? T
tcsurf sm;onf ta&;ygaom rwluv
GJ GJr_rsm; jzpfygonf? Oyrmtm;jzifh- wpfEikd if v
H ;kH &SdrJrsm;rS pm&if;t&,laom ygvDrefa&G;
aumufyq
GJ dkygu/ apmif=h unfah vhvmolrsm;taejzifh ud,
k fpm;vS,af vmif; rSwfyw
kH ifjcif;qdik &f mudpPrsm;udk apmif=h unfah vhvm
r_ yEdik frnf r[kwaf y? wpfEdkiif v
H ;Hk tvdu
k af qmif&u
G af om a&G;aumufyo
JG nf/ rJqENe,fajrrsm;tvdu
k f a&G;aumufwif
ajrmufrx
_ ufpmv#if ydI
k xif&mS ;r_ &Sdygvdrfhrnf? rwlujJG ym;aomtcsurf mS / tu,fI ygvDrefvw
$ af wmfa&G;aumufyu
JG kd vl
trsm;pk.rJjzifh tEdik t
f &_;H qH;k jzwfaom pepfu/dk rJqENe,frsm;udk tajccHIusi;f yygu/ od@k r[kwf a'oqdik &f mtpdk;&rsm;twGuf
a&G;aumufyGJrsm; usi;f yygu/ apmif=h unfah vhvmolrsm;twGuf wyifeufwnf;aomtcsed fwiG /f vdu
k v
f aH pmif=h unfhp&m oD;
jcm;,SOf yifa&G;aumufyGrJ sm; &Sad eEdik yf gonf? Ttcsufrsm;udk vdt
k yfcsurf sm; tuJjzwfowfrSwjf cif;y&mwGif xnfo
h iG ;f pOf;
pm;&rnf jzpfygonf? Ttcsufrsm;u a&G;aumufyaJG pmif=h unfhavhvma&; enf;emrsm;udk tqH;k tjzwfay;Edik yf gonf? tcsK@d
aom a&G;aumufyyGJ Hpk Hrsm;wGi/f ae&ma'orsm;tm;vH;k udk xda&mufpmG vdkuv
f aH pmif=h unf&h ef qdo
k nfrSm rjzpfEikd fyg? xdt
k cg
rdrdvt
l iftm;ae&mcsxm;r_onf/ tcsKd@pHerlemoabmxm; aumuf,lrnfah e&mrsm;wGio
f m wm0efay;Edik fygvdrhfrnf? od@k
r[kwf a'owpfct
k wGi;f om wm0efay;jcif;rsKd; jzpfEikd fygonf?
aemufq;Hk xnfo
h iG ;f pOf;pm;&rnft
h csurf mS / jynfwiG f;&Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;tzG@J rsm;onf a&G;aumufyJGEiS hf
ywfoufonfh tjcm;aomv_y&f Sm;r_rsm;Y yg0if ywfouf&ef oihf-roif[
h al om udpPyifjzpfygonf? Oyrmtm;jzif-h vlxt
k rsm;
owif;tcsut
f vufrsm; od&aSd p&efaqmif&u
G af y;jcif;ESihf rJvmay;=u&ef v_H@aqmfr_ (get out the vote campaigns) rsK;d jzpf
ygonf? odk@r[kwf a&G;aumufyGJtwGu/f tm%mydik frsm;twGuf tultnDaxmufyhHr_ wpfcck k yjcif;rsKd; jzpfygonf? od@k aomf
Todk@aqmif&u
G &f mwGif owd}uD;}uD;xm;I pOf;pm;qH;k jzwfoifyh gonf? ta=umif;rSm rdr.
d rl&if; a&G;aumufyaJG pmih=f unfah vh
vma&;v_y&f mS ;r_rsm;ESifh Todk@yl;aygi;f aqmif&u
G jf cif;a=umif/h tusK;d pD;yGm;t& ydyuQr_rsm;/ xdyfwu
kd jf zpfjcif; jy\emrsm;ay:
ayguv
f mEdik af oma=umifh jzpfygonf? &Hzef&cH gwiG f Tvkyif ef;pOfukd apmif=h unfah vhvmaer_ESihf Tvkyif ef;pOftwGi;f yg0if
aqmif&u
G af er_wdk@udk cGjJ cm;rsO;f om;aqmif&u
G &f ef cufcw
J wfygonf?
c? tpDtpOfa&;qGjJ cif;ESifh tzGJ@tpnf;qdik &f m udprP sm;15
Todk@ &_jrifrt
_ wdik f;twm/ vkyfief;yrm%/ apmif=h unfah &;vkyif ef;pOfrsm;twGuf tcsdeZf ,m;rsm; csrSwaf qmif&u
G &f mY/ &&Sd
Edik af om vltm;/ bma&;tiftm;wdk@udk vufawG@uspGm ppfaq;=unfo
h ifhygonf? jynfwiG f;Y a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vh
vmolrsm;tzGJ@onf wpfzGJ@csi;f tvdu
k v
f nf;jzpfEdik o
f nf? pkaygif;xm;aom vlxt
k ajcy tzG@J tpnf;rsm;. r[mrdwt
f zGJ@/
15
(tJe'f t
D idk )f tzGJ@. vrf;!$epf mtkyw
f Gif jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvma&;tzGJ@rsm;twGuf tpDtpOfa&;qGjJ cif;ESifh tzGJ@tpnf;qdik &f m
udprP sm;udk ydI
k tao;pdwaf vhvmEdik yf gonf? The NDI Handbook How Domestic Organizations Monitor Elections: An A-Z Guide, 1995.
22
uGe&f ufvnf; jzpfEidk fygonf? rnfodk@aom yHkpHyifjzpfap xda&mufpmG toHk;yEdik +f yD;/ (OSCE) a'owGif;ESifh Edik if w
H umwGif
Tenf;ESpcf kv;Hk udk xda&mufpmG toH;k ycJ=h uygonf?
0efxrf;cef@xm;a&;qdik &f m udprP sm;
tajcwus wnf&+Sd yD;aom vlr_tajcy tzGJ@tpnf;wpfcu
k jzpfap/ vlxt
k ajcytzG@J tpnf;trsm;ujzpfap a&G;aumufyu
JG kd
apmifh =unfah vhvmrnf[k qHk;jzwfv#i/f vltiftm; xyfrHpak qmif;&ef vdt
k yfaumif;vdt
k yfEikd fygonf? TudpPEiS hfywfouf I
t"dujy\emESifh pOf;pm;&eftcsufrsm;rSm rnfonfw
h m0efrsm;udk vpmay;rnfenf;?
vpmE_ef;xm;rsm; (Tvpmrsm;onf Edik if w
H iG ;f &Sd tjcm;aomvlxt
k ajcytzGJ@tpnf;rsm;ESihf udkun
f rD &_ adS p&rnf?)
cef@xm;rnfh pmcsKyfoufwrf;umv (if;wd@k udk wm0efay;rnfh apmif=h unfah vhvm&rnfhumv rwdik frw
D iG /f tenf;
i,fuwifI 0efxrf;trsm;udk pmcsKyfcsKyfqkdoiho
f nf? Oyrm-owif;rD'D,mrsm;udk apmif=h unfrh nfhorl sm;udk/ a&G;
aumufyGJ pnf;&H;k r_ w&m;0ifrpwifru
D mvwGi/f wm0efpwifay;oifyh gonf? a&G;aumufy+JG yD;onfEiS hf rsm;r=umrDwiG f
yif olwdk@wm0efudk &yfqidk ;f oifyh gonf?)
a'owpfcw
k iG f a&&Snf a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmol xm;&Sdoif-h roifh?
a'orsm;tvdu
k f wm0efxrf;aqmifaeaom a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;udk vpmay;tyf&ef vd-k rvdkEiS hf
apwem0efxrf;rsm;udk pnf;&Hk;oif-h roifh pOf;pm;&ef?
a&G;aumufyaGJ e@&ufwiG f wm0efay;rnfh a&wdak pmif=h unfah vhvmolrsm;udk tca=u;aiGay;&ef vd-k rvdkEiS hf apwem
0efxrf;tjzpf pnf;&H;k rnfavm? owdy&eftcsurf mS rnfonfhenf;jzifh tca=u;aiGay;onfrqd/k apwem0efxrf;
tjzpfxrf;aqmif=uonfu
h dpu
P dk ao;odrfrj_ zpfapEdik +f yD;/ pdwt
f m;xufoefr_enf;aom/ &nf&,
G cf suftm;enf;aomol
rsm;udk pkaqmif;wm0efay;rdwwfygonf? tu,fI ^m%fyal Zmfctjzpf ay;rnfqkdygu/ TaiGa=u;yrm%onf
rJ&t
Hk m%mydik rf sm;udak y;onfh tca=u;aiGxuf rydak poifhyg?
0efxrf;rsm;ESifh apwem0efxrf;rsm;twGuf olwkd@tuket
f uscH pdu
k o
f kH;xm;aomtca=u;aiGrsm;udk jyefay;Edik &f ef
twGuf oifah wmfaomE_ef;rsm;owfrw
S x
f m;&ef vdt
k yfygonf? (Oyrm-oifwef;rsm;wufa&muf&eftwGu/f od@k
r[kwf rJ&rHk sm;odk@ oGm;a&muf&eftwGuf c&D;pm;&dwfrsm;)
TqH;k jzwfcsufrsm;onf/ &efyaHk iGtwGuf tqdk ycsuu
f kd rsm;pGmtusK;d oufa&mufr&_ adS p+yD;/ a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvm
a&; vkyif ef;rsm;twGuf &efyaHk iGaxmufyaHh y;rnf/h tvSL&Sifrsm;. pdwf0ifpm;r_tay:wGiv
f nf; =oZmoufa&mufr&_ adS pEdik fyg
onf? odk@twGuaf =umifh txufazmfjyyg jy\emrsm;udkpOf;pm;qH;k jzwfxm;onf/h vlpnf;&H;k wm0efay;r_ rl0g'udck srSwx
f m;&ef
t=uHyvdkygonf? 0efxrf;rsm; odk@r[kwf apwem0efxrf;tjzpfwm0ef,=l uolrsm; taejzif/h tusK;d pD;yGm;t& ydyuQjzpfap
rnfh rnfonfv
h kyif ef;udkr# raqmif&u
G af p&ef (Oyrmtm;jzif-h a&G;aumufyJG aumfr&Siw
f iG f wm0efxrf;aqmifjcif;/ Edik if aH &;
ygww
D pfcck kwiG f tr_aqmif&mxl;/ acgi;f aqmifwm0ef,jl cif;/ odk@r[kwf udk,pf m;vS,af vmif;tjzpf rSwfyw
kH ifxm;jcif;) wdus
pGm owfrw
S fxm;&ygrnf? tu,fI vlxt
k ajcytzG@J tpnf;rsm; pkaygi;f I !Gef@aygi;f tjzpfaqmif&u
G =f uaomtajctaewGi/f
yg0ifaqmif&u
G af e=uaom tzGJ@tpnf;rsm;tm;vH;k taejzif/h bufvu
kd fru
_ if;ap&ef ta&;}uD;+yD;/ Edik if aH &;t& bufvkdurf _
uif;onf[v
k nf; vltrsm;u jrifap&ygrnf? TtzG@J rsm;. tzG@J 0ifrsm;onfvnf;/ if;wd@k .tjcm;aomv_y&f mS ;r_rsm;ESihf
tusK;d pD;yGm;t& ydyuQrjzpfap&ef vkt
d yfygonf?
jynfwiG f;&Sd a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvmol tkyfprk sm;taejzif/h wpfEikd if v
H ;kH tvdu
k /f a'otvdkuf apmif=h unfo
h l0efxrf;rsm;
ESifh a&G;aumufyaGJ e@wGif apmif=h unfrh nfo
h lrsm;ud/k pnf;&H;k onfh enf;emrsm; csrSwx
f m;oif+h yD;/ t"duwm0ef,rl nfo
h lrsm;udk
23
a=umfjimjzif/h vlxkowif;rD',
D mrsm;wGif xnfo
h iG ;f azmfjyjcif;jzifh pnf;&Hk;aqmif&u
G Ef ikd yf gonf? apwem0efxrf;rsm;udk if;wd@k .
tvkyfrsm;twGuf t&nftcsi;f jynfhrrD _ &S-d r&Sd tuJjzwf&mY/ bufvu
kd fru
_ if;&Sif;jcif; &S-d r&S/d oufqikd &f mwm0eftwGuf oifh
avsmrf _ &Sd-r&Sd tuJjzwf&ygrnf? xdk@tjyif vlrt
_ zGJ@tpnf;. utoD;oD;odk@ us,fjyef@pGmqufpyfEikd &f ef/ tcGit
hf vrf;jzpfEdik f
r_&-Sd r&Su
d dkvnf; =unf&h ygrnf?
0efxrf;rsm;ESifh apmif=h unfah vhvmolrsm;udk pnf;&H;k &mY/ jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfhavhvma&; tkyfpkrsm;taejzif/h
jzpfEidk o
f r# usm;-r/ touft&G,/f vlrsKd;pk/ bmompum;ajymqdrk _ pojzifh pHv
k ifatmif pnf;&H;k oifhygonf? a'oqdik &f m
tvdu
k f apmih=f unfah vhvmolrsm;udk pnf;&H;k jynfhp+kH yD qdyk gu/ olw@kd udk aocsmoifwef;ay;&ygrnf? oifwef;qdik &f m pm&Guf
pmwrf;vrf;!$efrsm;udv
k nf;/ tjcm;tzGJ@tpnf;rsm;odk@ jzef@a0ay;&eftwGuf pOf;pm;Edik yf gonf? (Oyrmtm;jzif/h A[dak &G;
aumufyaGJ umfr&Sio
f dk@ ay;ydk@Edik +f yD;/ rdrv
d kyif ef;. yGiv
hf if;jrifomr_ukd xifay:atmif jyoEdik fygonf?) a&G;aumufyaJG vhvm
apmif=h unfo
h rl sm;udk ae&mcsxm;&mwGi/f jynfwiG f;&Sd apmif=h unfhavhvmonft
h kypf krsm;taejzifh olw@kd aexdik &f ma'otvdu
k f
apwem0efxrf;tjzpf apmih=f unfah vhvmay;rnfhorl sm;. vkyftm;/ t=uH^m%fukd &,lEikd +f yD;/ apmif=h unfah vhvmolukd rJay;
cGi&fh &Sad p&efvnf; aocsmap&ef aqmif&u
G af y;&ygrnf?
tzGJ@tpnf;qdik &f m ta=umif;udprP sm;
tzGJ@tpnf;wpfckwnf;taejzifh aqmif&u
G jf cif;twGuf tm;aumif;csuw
f pf&yfrmS / trsm;ESihf pkaygi;f aqmif&u
G jf cif;xuf/ pDrH
cef@cGJr_EiS fh qH;k jzwfcsufrsm; csrSwf&mY ydkrv
dk G,u
f jl cif; jzpfygonf? tjcm;rwlaomtcsufrmS / trsm;aqmif&u
G af om!Ge@f aygi;f
tzGJ@taejzif/h rwlujGJ ym;aom e,fy,frsm;wGi/f udpw
P pfcck si;f tay: u|rf;usifr&_ =dS uaom vlrt
_ zGJ@tpnf;rsm;pkaygi;f rd=ujcif;
jzpfygonf? (Oyrm-owif;rD',
D mrsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;/ od@k r[kwf a'owpfct
k wGi;f Y tajccdik af ejcif; jzpfonf?) od@k
twGuaf =umifh avhvmapmif=h unfrh u
_ dk ydrk dt
k m;aumif;ap+yD;/ u|rf;usifr_ t&nftaoG;jynfhpGmvnf; aqmif&u
G fEikd fygonf?
!$ef@aygif;zGJ@pnf;r_reS for#rSm wwfEidk o
f r# us,f0ef;pGm pnf;&Hk;&ef vdt
k yfygonf? vltrsm;&dak oav;pm;cH&aom !Ge@f aygi;f
tzGJ@rsm;pkpnf;jcif;jzif/h tzGJ@tpnf;wpfcck si;f aqmif&u
G jf cif;xuf ydI
k ,H=k unfukd;pm;r_ &&Sad pEdik fygonf? tzG@J i,fwpfcck si;f
apmif=h unfah vhvmr_udk tzGJ@trsm;u aqmif&u
G af e=uygu/ owif;rD',
D mrsm;. tav;ay;r_cH&apa&;twGuf tcsi;f csif;yif
qdik af e=u&ygonf? a,bk,stm;jzif/h jynfwiG ;f Y a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&; v_y&f mS ;ae=uaomtkyfpkrsm;onf/
tjcm;aom vlxt
k ajcy tzGJ@tpnf;rsm;ESifh vkyfief;csi;f xyfI vkyaf qmifaer_udk a&Smif&mS ;&ef vdt
k yf+yD;/ txl;oD;oef@ tajc
taersKd;rSom Todk@aqmif&u
G foifyh gonf? xdk@tjyif owdy&eftcsurf mS &efyakH iGaxmufyahH y;rnfh tvSL&Sit
f zGJ@tpnf;wpfck
taejzif/h vltrsm;ud;k pm;,H=k unfr_ &S+d yD;om;tzG@J tpnf;wpfcku aqmif&u
G +f yD;om;jzpfaeonfah e&mwGi/f a&G;aumufyGu
J kd
apmih=f unfhrnft
h jcm;v_y&f mS ;r_rsm;twGuf &efyakH iGaxmufyahH y;&ef jzpfEikd af jcenf;ygonf? Tod@k aomtajctaersK;d wGi/f v_yf
&Sm;r_opfrsm;. tiftm;udk ydkrdktm;aumif;vmap&ef/ vuf&&dS adS eaom v_y&f mS ;r_rsm;udk ydkrt
kd m;jznfah y;&efom jzpfoifyh gonf?
!Gef@aygi;f tzGJ@twGi;f yg0ifae=uaomtzGJ@0ifrsm;t=um; qufqaH &; wwfEikd o
f r# ajyjypfacsmarG@ap&ef vdt
k yfygonf? yg0if
ywfoufaeaom vlxt
k ajcy tzGJ@tpnf;rsm;. tm%mydik u
f ,
kd pf m;vS,rf sm;u oabmwlncD suw
f pfck a&;qG/J vufrw
S f
a&;xd;k Edik =f u&ef t=uHyvdyk gonf? trsm;pka=uvnfEikd af om qH;k jzwfcsucf srw
S yf jkH zpfap&ef/ tzG@J tpnf;qdik &f mjy\emrsm;udk
ajz&Si;f Edik af p&ef/ bma&;qdik &f m tpD&ifcpH mrsm;. yGiv
hf if;jrifomr_ukd tm;aumif;ap&ef/ TtzG@J taejzifh bkwt
f zG@J / od@k
r[kwf 'g&u
dk w
f mrsm;.aumfrw
D w
D pfcu
k dk zGJ@pnf;&mYpOf;pm&efrmS t"duusaom ae&mrsm;twGuq
f v
kd #if trnftqdk ywif
oGi;f jcif;/a&G;aumufjcif;y&efjzpfygonf?odk@aomfvnf; v_y&f mS ;r_rsm;. epP"0l aqmif&u
G &f efupd rP sm;udrk l pDrcH ef@cGrJ a_ qmif&u
G o
f l
rsm;ESifh t,f'w
D mtzGJ@ (,lepf) rsm;ESio
fh m vufvx
J$ m;oifyh gonf? (atmufazmfjyxm;csurf sm;udk =unfyh g?)
24
25
ay;tyfvmrnfh bmaiGudk rnfonfah e&mrsm;wGif OD;pm;ay;oH;k pGrJ nfukd tvSL&Sifrsm;u odv=kd uygvdrfrh nf? od@k twGuf
a=umifh pepfusaombma&;xde;f csKyfr_EiS fh oifah vsmaf om bma&;tpD&ifcHpmrsm;wifjyr_rsm;rSm txl;ta&;}uD;vSyg
onf? tu,fI vlxt
k ajcytzGJ@tpnf;rsm;yl;aygif;I !Ge@f aygi;f tzG@J zG@J pnf;aqmif&u
G yf gu/ oD;jcm; b%fpm&if;wpfckziG v
hf Spf
aqmif&u
G &f ef vdt
k yfygvdrfhrnf? odk@aomfvnf; Tod@k aqmif&Gu&f ef vrf;!$ecf suu
f dk tzG@J rsm;. oabmwlncD suf/ vlxk
tajcy tzGJ@tpnf;rsm;. zGJ@pnf;yHkpnf;rsO;f / oufqikd &f m Edkiif H.Oya'rsm;ESifh pDrcH ef@cGaJ &;qdik &f m pnf;rsOf;rsm;t& aqmif&u
G f
&ef vdt
k yfygonf?
*? tpDtpOfzGJ@pnf;yHEk iS fh vkyif ef;wm0efrsm;/
tu,fI jynfwiG ;f &Sd a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvma&;tzGJ@wpfcu
k / if;wd@k taejzifh rnfod@k vufawG@ususapmif=h unfh }uD;
=uyfEidk rf nfudk qH;k jzwfygu/ xda&mufaom tzG@J tpnf; zG@J pnf;yHk y&ef udpu
P kd pOf;pm;&ygrnf? tawG@tuHrsm;t&/ apmif=h unfh
avhvmrnft
h zGJ@tpnf;. zGJ@pnf;yHkonf/ tydik ;f u (3) ck yg0ifoifhygonf? (1) vkyif ef;tpDtpOfrsm;udk pDrcH ef@cGaJ &;ESihf
vltrsm;odk@ xkwjf yefa=ujimcsufrsm;ESifh tpD&ifcHpmrsm;xkwjf yefay;rnfh tzGJ@,lepf/ (2) yl;aygif;aqmif&u
G rf _EiS hf oH;k oyfrv
_ kyf
ief;rsm; vkyaf qmifrnft
h zGJ@,lepf/ (3) bma&;/ axmufyahH &;/ oifwef;udprP sm;tygt0if tkycf sKyfa&;vkyif ef;rsm; aqmif&u
G f
rnfh tzGJ@,lepfwdk@jzpfygonf?
yHjk znf&h ef?
C? Edik if v
H ;Hk qdik &f maqmif&u
G af om pDrcH surf sm;?
1? pDrcH ef@cGaJ &;ESifh t,f'w
D mqdik &m
f&m tzGJ@,lepf
TtzGJ@onf/ avhvmapmif=h unfah &;qdik &f m vkyif ef; tpDtpOfrsm;tm;vH;k ud/k yl;aygi;f ndE di_ ;f r_ &Sad p&eftwGu/f aqmif&u
G &f
rnfh wm0ef&Sdygonf? xdw
k m0efrsm;wGif Edik if w
H um rdom;pkrsm;/ tvSL&Sirf sm;ESihf qufo,
G fy;l aygi;f aqmif&u
G af &;&ef/ Edik if H
twGi;f t"duusaom yg0ifywfoufaeolrsm;ESihf qufo,
G &f ef/ avhvmapmif=h unfah &;qdik &f m rl0g'rsm;ESihf enf;emrsm;csrSwf
&efEiS fh/ vltrsm;odk@ xkwjf yefrnfah =ujimcsurf sm;/ tpD&ifcHpmrsm;twGuf oabmwlnDra_ y;&eftwGuf wm0efrsm;tygt0if
jzpfygonf? tu,fI vlxt
k ajcjyK t&yfzufvlrt
_ zG@J tpnf;rsm;ESihf !Gef@aygif;tzGJ@udk zG@J pnf;ygu/ tzG@J toD;oD;rS ud,
k pf m;
vS,v
f t
$J yf ay;ydk@vmolrsm;ud/k TtzGJ@. tzGJ@0ifrsm;tjzpf owfrw
S fEikd fygonf? tjcm;enf;vrf;wckrmS / rnfonft
h zGJ@tpnf;
rSvmonfjzpfap/ ta&;r}uD;vSb/J oifah vsmaf om u|rf;usirf t
_ &nftcsi;f ESifh jynfhpo
kH lukd Tvkyif ef;tpDtpOfrsm;udk pDrcH ef@cGJ
ap&eftwGuf wm0efay;&efjzpf+yD;/ t&yfzufvrl t
_ zGJ@tpnf;rsm;. ud,
k fpm;vS,rf sm;yg0ifaom aqG;aEG;0dik ;f zd&k rfuo
kd D;oef@zG@J
I/ vltrsm;odk@ xkwjf yefaom a=ujimcsurf sm;/ tpD&ifcpH mrsm;twGuf oabmwlncD su&f ,lap&ef jzpfygonf? if;rSm
'g&u
dk w
f mrsm;. bkwaf umfrDwDtjzpf zGJ@pnf;Edik fygonf? pDrcH ef@cGJa&;ESihf t,f'w
D mqdik &f m tzG@J ,lepfo@kd 0efxrf;rsm;udk cef@xm;
Edik +f yD;/ vltrsm;ESifh qufq&H rnfhvyk if ef;rsm;tm;vH;k twGu/f jyef=um;qufo,
G af &;t&m&St
d jzpf/ xm;&SEd ikd yf gonf?
2? yl;aygi;f aqmif&u
G rf E_ iS fh oH;k oyfrv
_ yk f ief;rsm; vkyaf qmifrnft
h zG@J ,lepf
TtzGJ@onf a&G;aumufyq
GJ idk &f m ta=umif;udpPrsm;/ jy\emrsm;ESihf ywfoufI A[dt
k qifw
h iG f avhvmapmif=h unfrh nfh tzGJ@
,lepf jzpfygonf? Edik if t
H wGi;f t"duusaom yg0ifywfoufaeolrsm;ESihf qufqI
H / a'orsm;/ c&dik rf sm;rS wufvmaom
owif;tcsut
f vufrsm;udk yl;aygi;f qufpyfr/_ oH;k oyfyikd f;jcm;r_ vkyfrnfjzpfonf? &&SEd ikd for#aom vltm;/ aiGtm;&if;jrpf
26
tajctae/ owfrw
S x
f m;aom t"duusonfh ta=umif;udprP sm;tay: rlwnfI/ TtzGJ@,lepf.vkyif ef;rsm;onf/ atmuf
azmfjyyg vkyif ef;{&d,mrsm;udk aqmif&u
G =f urnf jzpfonf?
Oya'ydik ;f qdik &f m?
? Oya'jyXmef;csufrsm;udk ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;? w&m;&Hk;rsm;/ w&m;a&;qdik &f m 0efxrf;rsm;ESihf
m
qufo,
G rf _ xm;&Sjd cif;ESifh if;wdk@. vkyif ef;rsm;udk apmif=h unf}h uD;=uyfaejcif;? tjiif;yGm;r_qdik &f m udprP sm;tay: qHk;jzwfcsuf
rsm;udk apmif=h unfah vhvmaejcif;rsm; yg0ifygonf?
a&G;aumufyGJ tkycf sKyfa&;?
? Edik if aH wmf a&G;aumufyaJG umfr&Sirf S 0efxrf;rsm;ESihf qufo,
G fI/ a&G;aumufyEJG iS hf ywfouf
&;
I vkyif ef;pDrcH ef@cGJrr_ sm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;/ a&G;aumufyaJG umfr&Si.
f qH;k jzwfcsufrsm;/ tkycf sKyfa&;qdik &f m vkyif ef;
qH;k jzwfcsurf sm;udk Edi_ ;f ,SOaf vhvmjcif;/ rJqEN&iS frsm;pm&if; rnfr#wdusr_ &S-d r&Su
d kd avhvmjcif; ponfhvyk if ef;rsm; yg0ifyg
onf?
owif;rD',
D m?
? owif;rD'D,mXmersm;/ owif;axmufor*~rsm;tpnf;t&H;k rsm;ESihf qufo,
G x
f m;&Sjd cif;/ a&G;aumufyJG
m
umvtwGi;f owif;rD',
D mrsm;. aqmif&u
G fyu
kH kd apmif=h unfah vhvmjcif;rsm; yg0ifygonf?
v_y&f mS ;r_ urfyed ;f (Campaign) rsm;?
? Edik if aH &;ygwDrsm;/ ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;. pnf;&H;k rJq,
G af &;tzGJ@rsm;ESihf
rsm;
qufo,
G x
f m;+yD;/ vGwv
f yfpmG pk&;Hk cGi/fh pka0;cGihf/ azmfjycGihf &Sd-r&Sdukd apmif=h unfah vhvmjcif;/ owif;tcsurf sm; &,ljcif;vkyif ef;
rsm;tjyif/ a&G;aumufyGJ rJq,
G fpnf;&Hk;v_y&f mS ;r_ 0ef;usi.
f r#wr_/ wef;wljzpfr_w@kd udv
k nf; apmifh=unfah vhvm&ef vkyif ef;rsm;
tygt0if jzpfonf?
Edik if w
H iG ;f &Sd vlenf;pkrsm;?;
? Edik if t
H wGif;&Sd trsKd;om;a&; vlenf;pk udk,pf m;vS,frsm;/ TudprP sm;ESihf oufqdik af omtpdk;&
Xme/ tzGJ@tpnf;rsm;/ t&yfzufvrl t
_ zGJ@tpnf;rsm;ESifh qufoG,x
f m;&Sjd cif;/ apmif=h unfah vhvmjcif;/ Edik if t
H wGi;f a&G;aumuf
yGv
J kyif ef;pOfrsm;wGif trsK;d om;a&; vlenf;pkrsm; yg0ifaqmif&u
G fr_ taetxm;udk avhvmjcif;rsm; yg0ifygonf?
vdiu
f jGJ ym;r_?
? wef;wltcGit
fh vrf;&&Sad &;twGuf aqmif&u
G af y;ae=uaom tpd;k &Xmersm;/ tzGJ@tpnf;rsm;/ tpdk;&
r[kwaf om tzGJ@rsm;ESifh qufoG,I
f / a&G;aumufyv
JG kyif ef;pOfrsm;wGif trsKd;orD;rsm; yg0ifaqmif&u
G rf _ tcsuftvufrsm;&,l
jcif;/ apmif=h unfah vhvmjcif;tygt0if/ trsK;d orD;rsm; ta&;ESihf ywfoufaomta=umif;udprP sm;udk azmfjyjcif;rsm;udk avhvm
apmif=h unf&h ef jzpfonf?
a'oqd
G rf ?_
? vrf;!$ecf sufrsm;/ !$e=f um;csufrsm; ay;jcif;tyg
a'oqidk &f m apmif=h unfah vhvmaeolrsm;. yl;aygi;f aqmif&u
t0if/ a'oqdik &f mrsm;rS ay;ydk@vmaom tpD&ifcHpmrsm;udk vufcjH cif;/ ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif; vkyif ef;rsm; tygt0ifjzpfygonf?
TtzGJ@,lepfwiG f oufqidk &f mu|rf;usirf t
_ &nftcsif;&Sad om 0efxrf;rsm;jzifh pkzJG@oif+h yD;/ Oyrmtm;jzifh- Oya'a=umif;qdik &f m
u|rf;usifr&_ aSd om 0efxrf;rsKd; yg0ifoifhygonf? xdk@tjyif pm&if;tif;ESihf ywfoufI 0efxrf;rsK;d yg0ifoif+h yD;/ udef;*%ef;tcsuf
tvufrsm;udk pm&if;ypkavhvm&ef/ Edi_ ;f ,SOaf vhvm&ef/ pm&if;oGi;f &ef/ ude;f *%ef;qdik &f m cGjJ crf;pdwjf zm&eftwGuf aqmif&u
G f
apoifyh gonf?
3? tkycf sKyfa&;ESifh avhusio
fh ifwef;ay;a&;tzGJ@ ,lepf
27
28
p? bufrvdu
k rf ?_
jynfwiG f;Y a&G;aumufyGaJ pmif=h unfah vhvm=uaom tkypf krsm;onf/ rdrad qmif&u
G o
f r#aom vkyif ef;rsm;Y/ bufvu
kd fru
_ if;
&Si;f ap&ef/ aocsmaqmif&u
G &f ef ta&;}uD;vSygonf? tkyfpw
k ckv;kH taejzifh jzpfap/ woD;yk*v
~ avhvmolrsm;taejzifh jzpfap/
owdy&efrmS / vltrsm;. xifjrifc&H r_onfvnf;/ vufawG@tajctaeuJo
h kd@yif ta&;}uD;a=umif; oabmaygux
f m;&ygrnf?
tcsed w
f idk f;Y bufvdkurf u
_ if;&Sif;pGm aqmif&u
G af ea=umif;/ vltrsm;u jrifap=u&ygrnf? tu,fI jynfwiG f; a&G;l aumufyJG
apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@wck. bufvdkurf u
_ if;&Si;f jcif;tay:/ tajctae tqifw
h pHw
k ckY oHo,&Scd &H ygu/ Ttcsuf
a=umifh if;.awG@&Scd surf sm;ESifh tpD&ifcpH mrsm;tay: xdcu
kd fysuf,iG ;f apEdik fygonf?
(OSCE) a'otwGi;f wGi/f (OSCE/ODIHR) XmeatmufY&Sad om Edik if Hwumapmif=h unfah vhvmolrsm;onf/ usihf0wfrsm;
udk av;pm;vdu
k fem=u&ygonf? jynfwiG ;f Y a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;rSm/ Tusihf0wfrsm;twdik ;f vdkuef maqmif
&Gu&f eftwGu/f wm0efr&S=d uyg? odk@aomfvnf;/ Tusihf0wfrsm;udk tajccHI/ if;wdk@.ud,
k fyikd f usi0hf wfrsm;udk ypkEikd =f uyg
onf? tcsKd@aomEdik if Hrsm;wGi/f a&G;aumufyGJusi;f yaom tm%mydik frsm;u/ apmif=h unfah vhvmolrsm;twGuf usihf0wfrsm;udk
a&;qGjJ yXmef;&ef vdt
k yf=uonfvnf; &Sdygonf? od@k aomfvnf;/ Tusihf0wfpnf;urf;rsm;onf/ olw@kd . tajccHtcGit
hf a&;jzpf
aom apmif=h unfah vhvmcGiu
fh dk rxdyg;apoifhb/J xdt
k csufrsm;a=umifo
h m a&G;aumufyJG vkyif ef;pOfrsm;udk ydkrw
kd kd;wufap&ef
tm;jznfo
h ifyh gonf?
(ODIHR) Edik if w
H um a&G;aumufyaGJ pmif=h unfah vhvmolrsm;twGuf usi0hf wfrsm;
30
rdrd yk*K~d vfa&;t& apmif=h unfah vhvmonfjh zpf&yfEiS /hf tjcm;aom apmif=h unfah vhvmolrsm;u wifjytpD&ifc=H uonfh
jzpf&yfrsm;ESifh &Si;f vif;uGjJ ym;pGm azmfjyoifo
h nf?
tpD&ifcw
H ifjyr_onf r#w&efvdktyf+yD;/ Tvkyif ef;pOftwGi;f tyoabmaqmifonfh jzpfay:wd;k wufr_rsm;ESihf &v'f
aumif;rsm;udv
k nf; azmfjyoifhonf? tvm;wl rrSeu
f efrr_ sm;ESihf pnf;rsO;f csKd;azmufrr_ sm;udkvnf; azmfjy&rnf?
xdcu
dk v
f ,
G af om ta&;}uD;owif;rsm; vufc&H &Sv
d mygu/ v#Kd@0Suf apmifx
h ed ;f &rnf? txl;ojzifh +cdrf;ajcmufonf/
odk@r[kwf t=urf;zufrr_ sm; ywfoufaeonf[k pGyfpaJG zmfjy=uonfh owif;rsm; jzpfonf?
a&G;aumufyt
GJ &m&Srd sm;u wrifwum&nf&,
G I
f Tvkyif ef;pOf wckv;kH tay: ,H=k unfr_enf;ap&efaqmif&u
G jf cif;
r[kwaf omfvnf;/ tawG@tuHenf;r_/ Oya'ESihf ru|r;f 0ifra_ =umif/h trSm;rsm;yvkyfz,
G &f o
dS nfuv
kd nf; todtrSwf
yxm;&ygrnf?
31
32
Guidelines for Reviewing a Legal Framework for Elections, OSCE/ODIHR, Warsaw, 2001, produced in colloboration with the
International Institute for Democracy and Electoral Assistance (International IDEA).
18
Oya'qdik &f m tajccHrrl sm;udk ydik ;f jcm;ppfaq;aomtcg/ pDppf ppfaq;olu/ aemufq;Hk tpD&ifcpH mudk (OSCE/ODIHR) tzGJ@. a&G;aumufyGJ
'Drdu
k a&pDa&G;aumufyGJrsm;udk oifah wmfaomumvtydik ;f tjcm;tvdu
k u
f si;f yygovm;?
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf a&G;aumufyu
JG si;f ya&;tzGJ@tpnf;rsm;zG@J pnf;ay;yHkEiS hf pDppfyw
kH @kd tay:rSm
tm%mwnfygovm;?
rJqENEiS t
fh nDtm%mtyfEiS ;f a&;twGucf srSwaf om a&G;aumufyJGz@JG pnf;yHkEiS hf/ wOD;csi;f ud,
k fpm;vS,af vmif;
twGuv
f yk yf idk cf iG t
fh yfEiS f;aom vkyx
f kH;vkyef nf;tqifq
h ifw
h @kd udk &Si;f vif;jywfom;pGmaz:jyxm;ygovm;?
a&G;aumufyGJpepfonf vlenf;pkrsm;udk cGjJ cm;r_r&Sdb/J w&m;r#wpGm qufqHygovm;?
a&G;cs,w
f ifajr
ajrmufcGciG fh
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf vlrsm;pku,
kd pf m;y touftG,&f dSoEl dik if o
H m;tm;vH;k udk vlwikd ;f rJay;cGihfEiS hf
wef;wlraJ y;cGifh &&Sad p&rnf?
vlrsm;pku,
dk fpm;y touftG,&f o
Sd l Edik if o
H m;tm;vH;k onf vlwikd ;f rJay;cGifEh iS fh wef;wlraJ y;cGihf &&Syd govm;?
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf Oya'aS@arSmufwiG f vlwikd ;f wef;wljzpfonf [laomtajccHay:rSm
cGjJ cm;qufqrH r_ &Sdb/J rJay;cGi&fh &Sad tmif tmrcHygovm;?
rJay;cGit
fh ay:rSm uef@owfr_rsm; od@k r[kwf csKyfcs,fr_rsm;&Sdygovm;? tu,fI&So
d nfqykd gu/ c|i;f csuo
f abm
aqmifaom ywf0ef;usit
f ajctaersm;a=umifjh zpfa=umif;/ &Si;f vif;jywfom;pGm &Sif;jyxm;ygovm;?
GJ m%mydik t
f zG@J rsm;
a&G;aumufyaGJ umfr&Sirs
frsm; /a&G;aumufyt
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf a&G;aumufyq
JG ikd &f m oD;jcm;vGwv
f yfaom/ xd@k jyif ormorwfusaompDrt
H yk cf sKyfr_
t& a&G;aumufyaGJ umfr&Sirf sm; /a&G;aumufyt
JG m%mydik t
f zGJ@rsm; zG@J pnf;jcif;/v_y&f mS ;aqmif&u
G jf cif;yap&rnf?
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf a&G;aumufyaJG umfr&Sifrsm;udk oD;jcm;vGwv
f yfpGm ESihf ormorwfuspGm
zGJ@pnf;apygovm;?
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf a&G;aumufyaJG umfr&Sifrsm;udk oD;jcm;vGwv
f yfpGmESifh ormorwfuspGm
v_y&f mS ;aqmif&u
G af pygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;uef@owfcsufonf a&G;aumufyaJG umfr&Sifrsm;zGJ@pnf;jcif;ESihf v_y&f mS ;aqmif&Gurf _rsm;udk
yGiv
fh if;jrifom apygovm;? wdk@jyif if;wdk@.vkyaf qmifcsufrsm;udk avhvmolrsm; apmif=h unfEh ikd fatmif uwif
pDraH y;xm;ygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;uef@owfcsufonf a&G;aumufyaJG umfr&SiftoD;oD;rsm;. vkyfyikd cf iG rhf sm;ESihf wm0efrsm;udk
jzpfap/ tpd;k &tzGJ@tpnf;rsm;/ wm0efvuf&t
dS m%mydik frsm;ESihf aumfr&Sifrsm;.qufqaH &;ta=umif;udjk zpfap
&Si;f vif;jywfom;pGm t"dy`g,f zGiq
fh jdk yygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;uef@owfcsufonf a&G;aumufyaJG umfr&Sifw&yf. qH;k jzwfcsufwckudk y,fveS &f ef
vHak vmufaom tcGift
h vrf;ay;ygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;uef@owfcsufonf a&G;aumufyaJG umfr&SiftzG@J 0ifrsm; rw&m;ojzifh xkwfy,frcH&atmif
umuG,af pmifh a&Smufay;ygovm;?
rJay;olrsm;rSwyf w
Hk ifjcif;/rJay;olrsm;pm&if;
34
35
owif;rD',
D mudk xdawG@cGiEfh iS fh wef;wlciG fh
Oya'a&;&m pnf;urf;uef@owfcsuo
f nf Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf udk,pf m;vS,frsm;tm;vH;k owif;rD',
D mxdawG@cGi&fh adS p&rnfjzpf
onft
h jyif/tpd;k &ydik f odk@r[kwf tpd;k &csKyfudkiaf om owif; rD'D,mwGif wef;wlnrD #pmG ESichf jJG cm;r_r&Sd qufqcH aH p&rnf? rJqG,f
v_y&f mS ;r_umvtwGi;f Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh ud,
k fpm;vS,rf sm;tm;vH;k rdrw
d kd@tjrifrsm;ESihf xifjrifcsurf sm; vGwv
f yfpmG xkwf
az:cGit
fh ay: usKd;a=umif;rqDavsmaf omuef@owfcsurf sm; rxm;&Sad p&?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh udk,pf m;vS,af vmif;rsm; tm;vH;k udk owif;rD',
D mESifh
xdawG@ cGi&fh aSd p+yD;/ tpdk;&ydik f odk@r[kwf tpd;k &csKyfuikd af om owif;rD',
D mwGif wef;wlnDr#ciG &hf adS pygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf wef;wlnDr#qufqHr&_ &Sda&;twGuw
f &m;r#waom/ dk;&Si;f aom/
trSefwu,ftoHk;csI&aom yHkpw
H pf&yfcsrSwfxm;ygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G fvy_ &f mS ;r_umvtwGi;f Edik if o
H m;rsm;/ ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;ESihf
if;wdk@. axmufct
H m;ay;olrsm;taejzifh rdrdw@kd .tjrifrsm;ESihf xifjrifcsufrsm;udk vGwfvyfpmG az:jyEdik af tmif
tmrcHygovm;?
rJq,
G v
f y_ &Sf&mS ;r_
bmaiGEiS fh toH;k pm;&dwrf sm;
;r_bmaiG
bm
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G fvy_ &f mS ;r_bmaiGEiS hf toH;k pm;&dwfrsm;udp&P yfwGif Edik if aH &;ygwDrsm;ESihf ud,
k f
pm;vS,af vmif;rsm;tm;vH;k udk Oya'aS@arSmufrmS wef;wlnrD #jzpfap&rnf;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G v
f y_ &f mS ;r_bmaiGEiS hf toH;k pm;&dwrf sm;udp&P yfwGif Edik if aH &;ygwDrsm;
ESiu
fh dk,f pm;vS,af vmif;rsm;tm;vH;k udk Oya'aS@arSmufrmS wef;wlnrD #jzpfapygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G fvy_ &f mS ;r_rsm;twGuf jynfol@bmaiGo;kH pGcJ iG hf od@k r[kwf tpd;k &ydik f
t&if;tjrpfrsm;oH;k pGcJ iG t
fh wGuf uwifpDrx
H m;ygu/ ToHk;pGcJ iG u
hf kd Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf ud,
k fpm;vS,rf sm; tm;vH;k
onf Oya'aS@arSmufwiG f wef;wlnrD #jzpfonf[al om tajccHay:rSmpDrx
H m;ygovm;?
ud,
k yf dik f rJq,
G fvy_ &f mS ;r_&HyaHk iGrsm;tay:xm;&Sad om uef@owfcsufrsm;onf usKd;a=umif;qDavsmjf cif;/ &Si;f vif;
jywfom;jcif;&So
d nft
h jyif trSefwu,fusihfo;kH I&Edik fygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G fvy_ &f mS ;a&;tvSLaiGrsm;/ toH;k pm;&dwrf sm; ta=umif;tpD&ifcjH cif;
ESifh ywfoufI umvtydik ;f tjcm;owfrw
S af y;xm;ygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf rJq,
G fvy_ &f mS ;a&;tvSLaiGrsm;/ toH;k pm;&dwrf sm;ta=umif; tpD&ifcpH m
rsm;udk trsm;jynfol =unfh SKEdkifatmif uwifprD x
H m;ygovm;?
apmif
apmif=h unfah vhvmolrsm;
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf jynfwiG ;f /jynfyapmif=h unfah vhvmolrsm;/ owif;rD',
D m/ Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf ud,
k f
pm;vS,af vmif;rsm;. ud,
k fpm;vS,rf sm;tzdk@a&G;aumufyv
GJ kyif ef;jzpfpOftm;vH;k udk odomjrifomatmif uwifprD H xm;&
rnf?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf jynfwiG ;f ESihf Edik if w
H umapmif=h unfah vhvmolrsm;tm; a&G;aumufyjJG zpfpOf
. bufaygi;f pHu
k dk apmif=h unfah vhvmcGihf yxm;ygovm;?
Oya'a&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf owif;rD',
D m/ Edik if aH &;ygwDrsm;ESihf udk,f pm;vS,af vmif;rsm;. ud,
k fpm;
vS,rf sm;tm; a&G;aumufyjGJ zpfpOf.bufaygi;f pHu
k kd apmif=h unfah vhvmcGihf yxm;ygovm;?
36
37
38
a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_rsm;ESifhywfoufaom Oyaa&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufonf atmufygwd@k udk &Si;f vif;jywfom;pGm
t"dy`g,zf iG q
fh jdk y&rnf?
rauseyfrt
_ wGuf wdik fwef;p&mjzpfapaom vkyaf qmifcsufrsm;(Oyrm- wpHw
k OD;udk rd;k rom;rrSefruefrSwyf kHwif
ay;jcif;) ESifh vkyaf qmif&efysufuu
G rf (_ Oyrm wpkw
H OD;udk rSwfyw
kH ifay;&efysufuu
G jf cif;)?
wdik w
f ef;cH&avmufz,
G &f m &Sad omyk*K~d vf(rsm;) odk@r[kwf tzGJ@tpnf;(rsm;) ESihf wdik w
f ef;cH&onf[k today;cH&rnfh
olrsm;
wdik w
f ef;r_rsm;udk pD&ifqH;k jzwf&eft&nftcsi;f &Sad om tzG@J tpnf;?
rauseyfru
_ dk t&nftcsi;f ESijfh ynfph aHk omtzG@J tpnf;od@k wdik w
f ef;&rnfhenf;[ef (Oyrm pmjzif)h ?
rauseyfru
_ dk wdik fwef;jcif;ESifh pD&ifq;Hk jzwfjcif;wdk@twGuf tcsed u
f ef@owfcsufrsm;?
y,fvSeq
f ;Hk jzwfjcif;cH&aom wdik fwef;r_ukd t,lcw
H ifykHenf;[efESihf cHt
k zG@J rsm;?
wdik w
f ef;oltwGuf csrSwaf y;aom rnfonfo
h ufomcGihfurkd qdk az:aqmifay;a&;twGuf vdt
k yfaom
vkyx
f Hk;vkyef nf;rsm;?
Oya'csLd ;azgufrt
_ wGuf jypf'%frsm;?
Tydik ;f jcm;oH;k oyfcsufudk t+yD;owf+yD;onfEiS w
fh yifeuf/a&G;aumufyt
JG csed fZ,m;ESiq
hf ufpyfvsuf ae@pGt
J pOftwdik ;f Z,m;
oGi;f a&;rSwf xm;&rnf? TjzpfpOfonf Oya'rsm;wGiyf g&adS om [muGurf sm;/xyfaer_rsm;ESihf tcsi;f csi;f ydyuQ jzpfaeaom jy
Xmef;csufrsm;udk az:xkwaf pEdik fonft
h jyif/ Oyaa&;&mpnf;urf;ue@fowfcsufw&yf ydrk kdw;kd wufaumif;rGeaf p&ef t=uHywif
jycsufrsm;a&;&mY vnf; toHk;0ifEidk fygonf?
erlemZ,m;wckraS umufEw
Sk cf sufudk atmufrmS az:jyxm;ygonf? Tjzpf&yfY tu,fI wdik fwef;olwOD;u rJqEN&iS pf m&if;rSm
rrSefruefrwdrusjzpfaer_wckudk jyifqifay;yg&efwifjy+yD;v#i/f w&m;r usihfx;kH Oya' (Civil Procedure Code) tcef; (30)
t& TrrSefruefrwdrusjzpfaer_udk apm'uwufonfqdyk gthH? oufaojyonfw
h ikd f TrrSerf uefrwdrusjzpfaer_udk jyifqif
ay;&efwm0efr&Sad =umif;ud/k ol (odk@r[kw)f olrtaejzifah wG@&S&d ayvdrhfrnf? tu,fI wdik w
f ef;oltaejzifh orw
a&G;aumufyGJ Oya' tcef; (20) t& TrrSefruefrwdrusjzpfaer_udk apm'uwufonfqkdygu/ jyifqifay;aprnfh ukpm;r_
wcku&dk &SEd idk fygvrd fhrnf? odk@&mwGif orwa&G;aumufyOJG ya'ygjyXmef;csuft& y%mr rJqEN&iS frsm;pm&if; xkwjf yeft+yD;/ (3)
&uf twGi;f rSm wdik fwef;&efvdktyfygonf? w&m;rusihfx;Hk Oya't&rl wdik ;f wef;&ef tcsdefyakd y;xm;ygonf? odk@jzpf&m Z,m;
a&;qGx
J m;jcif;tm;jzifh wdik fwef;a&;twGuf rwlnaD omtcsdejf yXmef;csufrsm;udk awG@&SEd dik yf gonf? w&m;rusix
fh ;kH Oya'/ tcef;
(30) wGif jyefvnfjyif qifay;&eftwGuf tm%mwnfapaomjyXmef;csuf ryg&o
dS jzifh if;. [muGuu
f v
kd nf; jrifawG@Edik fyg
onf?
39
a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_Z,m; erlemyH
mypHk H
a&G;aumufyGJ
qdik &f m
usL;vGerf r_ sm;
wdik w
f ef;Edik &f ef
Oya'jyXmef;
csufrsm;
rsm;
wdik w
f ef;vdo
k l
f ef;
tm;wdik w
cGifh y+yD;/ wm0ef
&Sol
dox
l t
H oday;
apaom
apaom
jyXmef;csuf
wdik w
f ef;cGifh
&Sol
dol
wdik w
f ef;aom
enf;[efEiS fh
wdik w
f ef;&m
ae&m
wdik w
f ef;r_t
wGuf tcsdef
uef@owfcsuf
wdik w
f ef;r_udk
pOf;pm;&ef
tcsdeu
f ef@owf
csuf
t,lc0H ifjcif;
tm%mouf
a&mufap&ef
ESihf
jypf'%fowf
rSw&f ef
jyXmef;csuf
rJqEN&iS pf m&if;
rrSerf uefjzpfr_
orwa&G;
aumufyOGJ y
a'/ yk'rf (20)
rJay;Xmea&G;
aumufyaGJ umf
r&Sif (PSEC)
ESifh wdik =f um;
rSt
k wGuw
f m
0ef&o
Sd x
l H
today; jcif;
rJqEN&iS f odk@
r[kwf
tjcm;ywf
ouf&m
yk*K~d vfrsm;
rJay;Xmea&G;
aumufyaGJ umf
r&Si/f pmjzif/h
y%mr rJqEN
&Sirf sm;pm&if;
xkwjf yef+yD;/3&uftwGi;f
a&G;aumufyrGJ
wdik rf q
D v
dk #if 3&uftwGi;f /
a&G;aumufyaGJ e@
qdv
k #if csucf si;f
cdik w
f &m;H;k
rJqEN&iS pf m&if;
rrSerf uefjzpfr_
w&m;rusifh
xH;k Oya'/yk'rf
(30)
(txl;ojzifh
a&G;aumufyGJ
twGuf usihf
oH;k onf?)
rJay;Xmea&G;
aumufyGJ
aumfr&Sif
rJqEN&iS f odk@
r[kwf
tjcm;ywf
ouf&m
yk*K~d vfrsm;
H;k wifw&m;
pG&J efyrHk eS pf nf;
rsO;f rsm;&Sd
aom cdik f
w&m;H;k
a&G;aumufyGJ
rwdik rf D 5&ufxuf
aemufrus
ap&
wdik w
f ef;aom
ae@rSpI 3-&uf
txufw
&m;H;k
trSm;jyifay;
&efEiS /hf trSm;
jyifEikd af =umif;
&Si;f vif;pGmxk
acsEikd jf cif;r&Sd
ygu(PSEC)
tzG@J 0ifukd
'%faiGwyf&ef
r&Sd
(PSEC)
40
4?a&G
GJ jiif;yGm;r+rsm;udk apmif-h unfah vhvmjcif;
4?a&G;aumufyt
u? tjiif;yGm;r_rsm;ajz&Si;f yHu
k dk apmif=h unfah vhvmjcif;?
c? a&G;aumufyt
GJ jiif;yGm;r_rsm;udk ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif; ?
wdik w
f ef;r_ trsKd;tpm;rsm;ESifh tqifrh sm;udv
k nf;aumif;/ wdik w
f ef;r_EiS hf t,lcrH r_ sm;.
jzpfay:yHt
k qifq
h ift
h vdu
k f ajz&Si;f ay;oltzGJ@tpnf;rsm;udkvnf;aumif; az:xkwjf cif;?
wdik w
f ef;r_EiS fh t,lcHr_rsm;.jzpfay:yHt
k qifq
h ifu
h v
kd du
k I
f tjiif;yGm;udak vhvmjcif;?
wdik w
f ef;r_EiS fh t,lcHr_pepfu yg0ifywfoufolrsm;tzd@k oifah vsmfaom Oya'qdik &f mjyefvnfupk m;r_rsm;
rnfonft
h wm yrm%txd&&Sda=umif;udk tuJjzwfjcif;?
a&G;aumufyu
GJ mvtwGi;f Y ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;/ ygwrD sm;/Edik if o
H m;rsm;/ a&G;aumufyt
JG m%mydik rf sm; yg0ifywfoufae
aom tjiif;yGm;r_rsm;ay:ayguw
f wfygonf? tjiif;yGm;r_rsm;ajz&Si;f &ef Oya'qdik &f mvkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;udk tm;xm;jcif;onf
w&m;Oya'pdk;rdk;a&;ESifh w&mOya'vkyif ef;. c&D;a&mufrt
_ ay:,H=k unfr}_ uD;xGm;vma=umif;taxmuftxm;jzpfEikd fygonf?
xdk@twlyif pD&ifq;Hk jzwfr_r&Sjd cif; odk@r[kwf pD&ifq;kH jzwfra_ ESmifah ES;jcif;onf w&m;ojzifw
h ikd fwef;csufrsm;twGuf jyefvnfuk
19
pm;ay;aom pepf. ajymhnHhru
_ dk az:jy&ma&mufygonf?
(u) tjiif;yGm;r_
k dk apmif=h unfah vhvmjcif
;rr_ sm;ajz&S
sm;ajz&Si;f yHu
mjcif;
apmif=h unfah vhvma&;ESifh ydik ;f jcm;oH;k oyfa&;tzG@J (Observation and Analysis Unit) . Oya'a&;&mu|rf;usio
f lrsm;t
aejzifh tjiif;yGmr_toD;oD;udk pm&if;ypkxm;&efEiS hf a&qH;k a&zsm;vdu
k I
f avhvm&efu;yrf;oifo
h nf?tjiif;yGm;r_tenf;tusOf;
r#avmufomjzpfymG ;rnf[ak r#mfvifx
h m;ygu tjiif;yGm;r_toD;oD;udk vufa&;jzift
h aotcsmpm&if;oGi;f jcif;tm;jzifh Tvkyf
ief;udk aqmif&u
G fEidk fygonf?tu,fI tjiif;yGm;r_ tawmfrsm;rsm;jzpfymG ;rnf[k ar#mv
f ifx
h m;ygu/ tjiif;yGm;r_rsm;. tao;
pdyf tcsut
f vufrsm;udk uGejf yLwm tcsut
f vuf b%fY rSww
f rf;wifxm;Edik fygonf?rnfonfeh nf;jzifjh zpfap/ pm&if;ypk
jcif;pepfonf twlwjl zpfoifhonf? +yD;cJah omtcef;rSmaqG;aEG;wifjycJah om a&G;aumufyt
JG jiif;yGm;r_Z,m;onf w&m;
Oya'a&; vkyif ef;. rnfonft
h pdyt
f ydik f;rsm;udak pmif=h unfah vhvmoifah =umif;az:xkw&f mY taxmuftulay;ygvrd hfrnf?
taumif;qH;k rSm wdik fwef;csufrdwLW rsm;udk pkaqmif;&efjzpfonf?(apmif=h unfah vhvma&;)XmecsKyf&dS toif;taeESiahf &m/ e,f
ajra'otvdu
k f apmif=h unfavhvmolrsm;taeESihfyg rdwLW &&SEd ikd favh&adS om ae&mrsm;rSm-wdik w
f ef;ol/ trSm;usL;vGefonf[k
pGyfpcGJ &H aomyk*K~d vf/ odk@wnf;r[kwf tr_ziG fhwidk =f um;&mXmejzpfaom w&m;H;k odk@r[kwf a&G;aumufyaJG umfr&Sif wd@k jzpfonf?
19
wdik w
f ef;r_ta=umif; owif;tcsuftvufrsm;udk tjiif;yGm;r_apmif=h unfah vhvma&;yHpk w
H iG f tpDtpOfwusrSww
f rf;wifoifh
+yD;/ atmufygtcsufrsm;yg0ifapoifo
h nf?
wdik w
f ef;oltrnf?
wdik w
f ef;csux
f w
J iG f trSm;usL;vGeo
f nf[k pGyfpcJG &H aom yk*Kd~ vf od@k r[kwf tzG@J tpnf;?
wdik w
f ef;csuu
f =dk um;emppfaq;rnfh tm%mydik t
f zG@J .trnf?
oufqidk &f m =um;emppfaq;a&;tm%mydik t
f zG@J od@k tr_ziG w
hf ikd =f um;aomae@pGJ?
tjiif;yGm;r_jzpfymG ;aomae&m?
tjiif;yGm;r_jzpfymG ;&m tkycf sKyfa&;cdik f odk@r[kwf rJqENcdik f?
pGyfpcGJ sut
f usOf;csKyf?
(apmif=h unfah vhvmolrsm; odk@r[kwf apmif=h unfah vhvma&;tkyfp.
k ) xifjrifo;kH oyfcsurf sm;?
pHpk rf;avhvmr_ pwifaomae@pG?J
pHpk rf;avhvmaomtzGJ@ odk@r[kwf pHkprf;avhvmol.trnf?
pD&ifq;Hk jzwfa&;tm%mydik t
f zGJ@u wdik w
f ef;r_ukd =um;emrnfah e@pG?J
wdik w
f ef;r_rsm;Z,m;
Z,m;
Z,m;
Z,m;
Z,m;
Z,m;
Z,m;
(1) a&G;aumufyaGJ umfr&Sirf sm; (EC) zG@J pnf;jcif; ESiyhf wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
(2) ygwrD sm;ESiu
fh ,
dk pf m;vS,af vmif;rsm; rSwyf w
kH ifjcif; (REGPC) ESiyhf wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
(3) rJqENay;olrsm;rSwfyw
Hk ifjcif; (REGV) ESihfywfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
(4) ygwDrsm;ESifh udk,pf m;vS,af vmif;rsm;u w&m;r0ifrJq,
G v
f y_ &f mS ;jcif; (ICPC) ESiyhf wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
(5) tpd;k &.tzGJ@tpnf;rsm;u w&m;r0if rJq,
G v
f y_ &f mS ;jcif; (ICSI) ESiyhf wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
(6) rJq,
G v
f _y&f mS ;r_rsm;udk ygwDrsm;ESifh ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;u taESmift
h ,Suaf y;jcif; (OCPC)
ESifhywfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;?
Z,m; (7) rJqG,v
f _y&f mS ;r_rsm;udk tpd;k &tm%mydik rf sm;u taESmift
h ,Suaf y;jcif; (OCSA) ESihfywfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
Z,m; (8) a&G;aumufyaGJ e@wGif rJqENay;cGifhukd usL;vGecf sK;d azgufjcif; (VED) ESihfywfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
Z,m; (9) v#Kd@0Surf aJ y;pepf. vHk cHa&;udk usL;vGecf sKd;azgujf cif; (SB) ESiyhf wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
Z,m; (10) a&G;aumufyaGJ e@ rJrsm;a&wGuaf epOf usL;vGefcsK;d azgufjcif; (CED) ESifyh wfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
Z,m; (11) rJrsm;aygi;f aeOf/Z,m;oGi;f aepOfumvtwGif; usL;vGecf sKd;azgufrr_ sm; (ATV) ESihfywfoufaom wdik w
f ef;r_rsm;
45
wdik w
f ef;r_rsm;Z,m; erlemyHpk H
trSwfpOf
ae@pGJ
qH;k jzwfol
wdik =f um;csut
f usO;f wdik =f um;r_aemufyikd ;f tajctae
Z-1 /EC -1
15-8-03
rd@awmf A[dk
a&G;aumufyGJ
aumfr&Sif
w&m;r#w
aomtpd;k &
ay:ayguaf &;yg
wD
wdik =f um;csut
f jzpfrSef
A[dak &G;aumufyaGJ umfr&Sif
onf a&G;aumufyOGJ ya'/
yk'rf (15)t&/ ZkeH ,fajr100 rSmaexdik faejcif;r&Sd
olwOD;udk ZkeH ,fajr(100)
.a&G;aumufyaGJ umfr&Si.
f
tzGJ@0iftjzpfcef@xm;onf?
trSw-f
100
wdik =f um;ol.Oya'tajccH
a&G;aumufyOGJ y'/yk'fr(15)
t&/ZkeH ,fjra&G;aumufyGJ
aumfr&Siw
f ck.tzGJ@0if
onf tqdyk g ZHek ,fajrwGif
aexdik o
f jl zpf&efvt
dk yf
onf?
av#mufxm;aom ouf
omcGifh
w&m;r#waomtpd;k &ay:
ayguaf &;ygwu
D jzpfapvdk
onfrmS - A[dak &G;aumufyGJ
aumfr&Sit
f aejzifh tzGJ@0if
*|epf rpfudk y,fzsu+f yD;v#i/f
vuf&aSd exdik o
f jl zpfjcif;t
ygt0if/ tzGJ@0ifjzpf&ef Oy
a'jyXmef;csuEf iS u
fh u
dk n
f D
olwOD;udk cef@tyf&efjzpf
onf?
46
5? rJqENay;olrsm; rSwyf w
Hk ifjcif;udpu
P kd tuJjzwfjcif;ESifh a&G;aumufyc&d
JGc&dik =f e,fajr
owfrw
S rf rsm;uk
+rsm;ukd tuJjzwfjcif;?
u? rJqENay;olrsm;rSwfyw
Hk ifjcif;ta&;}uD;yHk
c? rJqENay;olrsm;pm&if; rSwfyw
Hk ifjcif;ESifyh wfoufI tqifhtwef;ESiw
hf dusreS u
f efru
_ kd tuJjzwfjcif;?
*? rJqENay;olrsm;pm&if;ESifh vlO;D a&qdik &f mtcsut
f vufrsm;udk E_id ;f ,SOv
f suf ydik f;jcm;oH;k oyfjcif;?
C? rJay;olrsm;pm&if;ESifhywfoufaom ppfwrf;rsm;?
i? uGejf yLwmjzifh ppfaq;jcif;?
p? trsm;jynfoq
l idk &f m owif;jyef=um;a&;v_y&f mS ;r_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
q? rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k if&mXmersm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
Z? rJqENay;olrsm;rSwyf Hkwifjcif;qdik &f m cHo
k rm"dtzGJ@rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
ps? a&G;aumufyGJ-cdik ef ,fajr owfrw
S fr_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k ifjcif;vkyfief;.tqift
h wef;udk tuJjzwfjcif;?
vdt
k yfygu rJqENay;olrsm;pm&if;.wdusrSeu
f efru
_ kd ppfwrf;aumuf,&l &Scd sufrsm;jzift
h "duxm;toH;k yI
ppfaq;=unfjh cif;?
a&G;aumufyv
GJ kyaf qmifcsut
f ay: rJqENay;olrsm;pm&if;.csdK@,Gi;f csufrsm;u oufa&mufr&_ dSyu
kH kd tuJjzwfjcif;?
rJrSeo
f r#onf wefz;dk csi;f twlwlyifjzpfonf[al om tcsuu
f kd jzpfEdik o
f r#tjzpfEikd q
f ;kH jyoa&;twGuf
a&G;aumufyGJ-cdik ef ,fajrrsm;udk yGifv
h if;jrifompGmowfrw
S jf cif;r&Sd tuJjzwfjcif;?
(u) rJqENay;olrsm;rSwyf w
Hk ifjcif;ta&;}uD;yHk
rJay;olrsm;rSwfyw
Hk ifjcif;onf jynfol@vdt
k ifqENtay:tajccHaom tpdk;&w&yfay:ayguaf &;wGif jynfol@tusKd;pD;yGm;twGuf
tvGet
f a&;}uD;onft
h jyif/ jynfol@ud,
k pf m;vS,jf zpfa&;twGuf u;yrf;ae=uaom yk*d~Kvfrsm;twGuv
f nf; tvGet
f a&;}uD;
onf? Tvkyif ef;onf rJay;cGifhr&So
d lrsm;udk rJray;Edik af tmif yvSyx
f m;jcif;ESihf rJay;cGi&hf o
dS lrsm;udk rJay;Edik af tmif az:xkwf
jcif;/ rSwfyw
Hk ifjcif;wdk@twGuf tc&musaom vkyif ef;jzpfonf? twdck sKyfajym&v#i/f rJay;olrsm;rSwyf kHwifjcif;onf a&G;
aumufyGJ. *k%o
f u
d mQ twGuf tvGet
f a&;}uD;onf?
rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k ifjcif;onf yHo
k meftrsKd;rsKd;&Syd gonf?tcgtm;avsmpf Gm(a&G;aumufyJG wckrwdik fr)D vkyo
f nfvnf;&S/d yHk
rSef vkyo
f nfvnf;&Sd (wESpw
f }udrf odk@r[kwf tvSnu
hf spepfjzif/h vpOfyifv#i)f vkyfonfvnf;&Sdonf? vly*k d~KvfwOD;csiu
f tp
csv
D yk fonfvnf;&Sd (rSwyf w
Hk ifXmeodk@vlrsm;oGm;a&muf&efvo
kd nf?)/ tpd;k &u tpcsv
D kyo
f nfvnf;&Sd (t&m&Srd sm;u wtdrf
wufqif; 0ifxu
G +f yD;rSwfyw
Hk ifonf?)odk@r[kwf tpd;k &uvkyfonfol@tvdt
k avsmufvyk jf zpfonf (Edik if Hom; trsKd;om;
rSwfyw
Hk ifpm&if;rS trnfrsm;udk,o
l nf?) vnf;&So
d nf? tpd;k &uvkyaf om ol@tvdt
k avsmufvyk jf zpfaom rSwyf Hw
k ifjcif;
47
tvkyw
f iG f tpdk;& odk@r[kwf wOD;csi;f yk*K~d vfrsm;taeESihf yHkreS frSwyf w
kH if&mrSmaomfvnf;aumif;/ tcgtm;avsmfpmG rSwfyw
kH if
&mrSmaomfvnf;aumif;/ cGefpu
dk ftm;pdu
k f yg0ifp&mrvdak omfvnf; rJay;cGi&hf o
dS t
l m;vHk;rSm rSwfyw
kH ifpm&if;udk ppfaq;cGi&hf &dS
rnft
h jyif rSwyf Hkwifpm&if;oGi;f jcif;ESifh ywfoufI apm'uwufciG Ehf iS hf jyifqifciG fv
h nf;&S&d rnf?rJay;olrsm;rSwyf kHwifjcif;onf
rjzpfraevky&f rnfu
h dpv
P nf; jzpfEidk o
f nf? qEN&dSrv
S ky&f aomudpPvnf;jzpfEikd o
f nf?
a&G;aumufyt
GJ &m&Srd sm; rdrt
d vkyu
f dkrSerf Seu
f efuefvkyjf cif;/ rJay;olrsm;pm&if;rl=urf;xkwjf yefonfukd trsm;jynfow
l kd@u pdwf
0ifwpm;wkH@jyefjcif;/ ESifh vlwOD;csi;f uvnf; rdrw
d d@k .trnf/ae&yfwkd@udk twnfyay;Edik jf cif;&SdrSomv#if rSeu
f efwu
d saom rJ
qEN ay;olrsm;pm&if;udk &&SEd idk frnfjzpfonf? rJqENay;olrsm;pm&if;wGif rJay;cGi&hf o
dS lrsm;. trnf/ ae&yfvdyfpmESihf tao;pdwf
t csut
f vufrsm;yg0ifonf?tu,fI pm&if;rSm trnfenf;vGe;f ygu Edik if o
H m;rsm;onf wrif&nf,
G I
f aomfvnf;aumif;/
rSm;,Gi;f Iaomfvnf;aumif; rJay;cGijfh iif;y,fc&H onfo
h abmjzpfonf?tu,fI pm&if;0ifoo
l yd frsm;vGef;aeygu pm&if;t&/
vltrsm;rSm wap>raJ y;olrsm; ud,
k pf m;/ w&m;r0ifaomrJay;cGi&hf aeonfo
h abmjzpfonf?
rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k ifjcif;.ta&;ygra_ =umifh rJay;olrsm;pm&if;rSeu
f efwu
d sr_EiS hfywfoufaom jy\emrsm;onf rJqENay;
olrsm;/ Edik if aH &;ygwDrsm;/a&G;aumufyt
GJ &m&Sdrsm;qDraS eI wufvmwwfygonf? wcgw&HY a&G;aumufyt
JG ay: trsm;jynfol
t,Ht
k =unfuif;atmifu;yrf;onft
h aeESifh pm&if;rSeu
f efwdusr_r&Sad =umif; r[kwrf rSepf GyfpJGrr_ sm; vkyw
f wf=uonf? TuJh
odk@ aompGypf cGJ sufrsm;ESifhywfoufI pHkprf;avhvmjcif;/r[kwfrrSeaf =umif;oufaojyjcif;ryygu a&G;aumufyv
JG kyif ef; jzpfpOft
ay: trsm;jynfo,
l =Hk unfr_udk xdcu
dk af pEdik fygonf?jynfwiG f;apmif=h unfah vhvmolrsm;onf if;wd@k .todtjrifEiS hf vltiftm;
a=umif/h rJqENay;olrsm;pm&if;.rSefuefwu
d sr_/ rSwyf w
Hk ifjcif;vkyfief;jzpfpOf.tqift
h wef;wd@k ESihfywfoufaom taxmuft
xm;tcsut
f vufwdk@udk trsm;jynfolEiS fh a&G;aumufyt
JG m%mydkirf sm;xHwifjyay;Edik fygonf?
tcsKd@aomwdik ;f jynfrsm; odk@r[kwf a&G;aumufyJGrsm;twGurf l rJqENay;olrsm;pm&if; rvdt
k yfacs?om"utaeESiahf z:jy&ygv#i/f
tcsKd@wdik ;f jynfrsm;Y trsm;jynfow
l dk@onf cdik v
f akH omtaxmuftxm;tjzpf rdrw
d d@k .Edik if Hu;l vufrw
S fukd xkwjf yjcif;tm;jzifh
rJay;cGi&fh o
Sd nf?rJay;t+yD;wGif ESp}f udrrf aJ y;Ir&atmif Edik if u
H ;l vufrw
S u
f kd wHqyd cf wfESyd o
f nf? rJqENay;olrsm;pm&if;udk roH;k
aom tcgrsKd;Yjzpfap/ toHk;y&avmufatmif ,H=k unftm;xm;p&mr&Sad omtcgrsKd;Yjzpfap/ vufacsmif;rsm;rSmrSio
f w
k f vdr;f
aomenf;udv
k nf;toH;k yEdik yf gonf?
(c) rJqENay;olrsm;pm&if; rSwyf w
Hk ifjcif;ESiyfh wfoufI tqift
h wef;ESiw
hf u
d srSeu
f efru
_ kd tuJjzwfjcif;
rJqENay;olrsm;rSwyf Hw
k ifjcif;jzpfpOf. tqift
h wef;udk cHit
kH uJjzwf&efEiS hf rJqENay;olrsm;pm&if;.rSeu
f efwu
d sr_ukd wckcsi;f
tuJjzwf&eftwGuf jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvmolrsm;onf atmufygtc&mudp&P yfrsm;udk xnfhoiG ;f pOf;pm;oifhonf?
rJqENay;cGit
fh wGufpx
H m;csufrsm;onftrsKd;om;tajccHOya'.jyXmef;csufrsm;/Edik if w
H umtqifhtwef;owfrSwf
csurf sm;ESifh udu
k n
f jD cif;&S-d r&S?d
rJqENay;cGi&fh Sdorl sm; owfrw
S af &;jzpfpOfwiG f jynfot
l m;vHk;onf cGjJ cm;qufqjH cif;rcH&bJ/ rSwfyw
kH if&eftcGit
hf vrf;
tvHt
k avmuf&-r&?
rJqENay;cGi&fh Sdorl sm; owfrw
S af &;vkyfx;kH vkyfenf;tqifq
h ifo
h nf avsmu
f efr&_ -dS r&S?d if;udk rSerf eS fuefuefvkyaf qmif
jcif; &Sd-r&Sd?
rJqENay;olrsm;pm&if;wGif rJqENay;cGi&hf o
dS lrsm;.trnfrsm;om yg0ifonfqakd omtcsuo
f nf [kw-f r[kwf?
yg0ifaomtrnfrsm;onf avmavmvwfvwfjzpfjcif;ESihf rSeu
f efwu
d sjcif;&Sd-&S?d
48
49
xdu
k o
f ifah om a&G;aumufyeGJ ,fajrrSm pm&if;oGif;xm;jcif;&Sd-r&Sd owfrw
S &f eftwGuf pHerlemrJqEN&iS t
f kypf kukd awG@qHk
ar;jref;cJo
h nf? tzGJ@tpnf;XmecsKyfodk@ tpD&ifcHpmrsm;ay;yd@k +yD;v#i/f tpD&ifcHpmrsm;udk pm&if;tif;u|rf;usio
f rl sm;u ydik f;jcm;
oH;k oyfco
Jh nf?&&Sd aomtcsuftvufrsm;t&/ tZm&D jynfwiG ;f avhvmapmif=h unfah &;tzG@J u tpD&ifcw
H ifjyonfrmS
wwdik ;f jynfvHk; rJqENay;olrsm;pm&if;. trnfpm&if;0ifol (30) &mE_ef;rSm rrSeu
f efr_rsm;&Sad eonf[I
l jzpfonf?
(p) trsm;jynfoq
l idk &f m owif;jyef=um;a&;v_y&Sf&mS ;r_
rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;
;r_rsm;ud
Edik if o
H m;rsm; rJqENay;olrsm;pm&if;rSm rdrw
d dk@trnfrsm;yg-rygppfaq;=unfh a_ tmif od@k r[kwf rSwyf w
kH ifatmif tpdk;&tm%m
ydik frsm; aqmif&u
G af om owif;jyef=um;a&;v_y&f mS ;r_rsm;udk jynfwiG ;f avhvmolrsm;taeESihf apmif=h unf&h efvt
dk yfaumif;vdk
tyfEidk yf gonf? rJay;cGi&fh o
Sd lrsm;udk pm&if;roGif;bJxm;onf[lIvnf;aumif;/ xl;jcm;aom rJqENay;ol tkyfprk sm; (txl;
ojzifh vlenf;pktrsK;d om;rsm;xJrv
S t
l kyfprk sm;) udk yxkwx
f m;onf[lIvnf;aumif;/ trnftrsKd;rsK;d wyfvsuf vltrsm;
tjym;udk pm&if; oGif;xm;onf[I
l vnf;aumif; vltrsm;oHo,jzpfae=uygu Todk@ apmif=h unf&h ef vdt
k yfonf? jynfwiG ;f
apmif=h unfah vhvm olrsm;taejzifh tuJjzwfEikd af omudpPrsm;rSm owif;jyef=um;r_ukd tcsderf Sv
D ky-f rvky/f rSeu
f efwu
d sjcif;&S-d
r&S/d rJay;cGi&fh o
Sd l Edik if H om;tkypf kwpkpu
k dk yxkwx
f m;jcif;&Sd-r&SEd iS hf vlrsm;Edik o
f r#rsm;rsm; rJay;Edik af vmufatmif owif;
xkwjf yefay;jcif; &Sd-r&S[
d al om udpPrsm;jzpfonf?TudpPrsm;udk atmufygtwdik f;aqmif&u
G Ef ikd yf gonf?
Tudpu
P dk owif;rD',
D m-apmif=h unfah &;vkyif ef;wGif xnfo
h iG ;f jcif;?
tm%mydik frsm;xkwjf yefonfh vufurf;pm&Gurf sm;/ydpk wmrsm;uJho@kd aom owif;jyef=um;r_rsm;. ta=umif;t&m/
ta&twGuEf iS fh jzef@csdyw
Hk dk@udk ppfaq;=unfjh cif;?
(vlenf;pktrsKd;om;rsm;udk yxkwx
f m;onf [laom jy\em&Sdv#i)f tm%mydik w
f kd@xkwjf yefonfh owif;jyef=um;r_
rsm;udk vlenf;pkbmompum;rsm;jzif&h Edik jf cif;&Sd-r&Sd ppfaq;=unfjh cif;?
jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@wzGJ@taejzifh rJqEN&iS rf sm;pm&if;oGi;f rcH&[k oHo,&Sad ev#iaf omfvnf;aumif;/Tudpu
P kd
y,fpm&if;ppfwrf; jzift
h rSew
f u,fppfaq;=unfv
h #iaf omfvnf;aumif;/ Edik if o
H m;rsm;rSwyf w
kH ifatmifEiS hf rJqENay;olrsm;
pm&if;wGif rdrw
d dk@trnfrsm;yg-rygppfaq;=unfah tmif ud,
k yf ikd o
f wif;jyef=um;a&;Xme xm;&S&d efvt
kd yfEikd yf gonf? Tod@k
xm;&Syd gu xkwjf yefay;aom twif;tcsut
f vufrsm;onf rSeu
f efwu
d s&rnft
h jyif/ trsm;jynfol trsm;qH;k rJqENay;Edik f
a&;twGuf &nf,
G x
f m;&rnf? jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tkypf t
k aejzifh (pm&if;xJxnf&h ef tav;xm;jcif;odyrf cH&ol
rsm;jzpfonf)h
vli,frsm;/
vlenf;pktrsK;d om;rsm;xJryS *k Kd~ vfrsm;uJo
h @kd aom
txl;tkypf rk sm;udk
ypfrw
S x
f m;&ef
vdt
k yfwwfygonf? jynfwiG ;f apmif=h unfh avhvma&;tkypf w
k pktaejzifh Tv_y&f mS ;r_rsK;d vkyyf gu owdy&efrmS bufvu
kd o
f nf
[k Edik af &;ygwrD sm;.pGypf pGJ &m jzpfwwfonf [laomtcsuyf ifjzpfonf? od@k jzpf&m rdrad y;yd@k aom owif;tcsut
f vuf
rSeo
f r#onf wu,fwrf;ormorwfusap&rnf?
(q) rJqENay;olrsm;rSwyf w
Hk if&mXmersm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;
(Edik if o
H m;rSwyf Hkwifpm&if;rS xkwef w
_ f,jl cif; od@k r[kwf wtdrfwufqif; pm&if;aumuf,jl cif;ay:rSmtajccHaompepfrsK;d r[kwf
yJ) Edik if o
H m;rsm;taejzifh owfrSwx
f m;aom rSwfyw
kH ifXmersm;wGif uwifrw
S fyw
kH if&ef Oya'ujyXmef;xm;ygu apmif=h unfh
avhvmolrsm;tzdk@ TrSwfyw
Hk ifjcif;vkyfx;Hk vkyfenf;tqifq
h ifu
h kd apmif=h unfah vhvm&efvt
kd yfEikd fygonf?rJqENay;jcif;ESihf rwl
bJ/ rJqENay;olrsm;rSwfyw
Hk ifjcif;vkyif ef;onf &uftcsKd@r#avmufEiS hfr+yD;/ oDwif;ygwfrsm;ESichf sDI=umwwfonf? tu,fI
apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@wzGJ@onf
owfrw
S fxm;aom
rSwfykHwifXmersm;wGif
rJqENay;olrsm;rSwfyw
kH ifjcif;udk
apmif=h unfhrnf[k qH;k jzwfxm;ygu/ Xmewckpu
D akd e@pOfapmif=h unfrh nfvm;/ rSwfyw
kH ifXmersm;. erlemyHpk w
H ck owfrw
S fI
aqmif&u
G rf nfvm; qdo
k nfudk uwifq;Hk jzwfxm;&rnf? xdk@jyif/ rdr.
d tzG@J i,frsm;udk ae&mtES@H a$@ajymif;v_y&f mS ;aprnf
52
vm;/ tajcpdkux
f m;rnfvm; qdkonfuv
dk nf;qH;k jzwfxm;&rnf? tu,fI/ XmetcsKd@.rSwfyw
kH ifjcif;vkyif ef;onf tjcm;Xme
rsm;xuf jy\emydjk zpfzG,&f o
Sd nf[k oHo,jzpfygu Tenf;ESpfenf;pvHk;udak ygi;f pyfusio
hf kH;&ef qH;k jzwfEikd fygonf?
rSwfyw
Hk ifjcif;jzpfpOfudk rnfodk@apmif=h unfah vhvmrnft
h a=umif; qH;k jzwf+yD;onfEiS /hf jynfwiG f;apmif=unfah vhvma&;tzG@J onf
apmif=h unfah vhvmolrsm;udk rSwfyw
Hk ifjcif;ESifyh wfoufI oifwef;ay;+yD;v#i/f d;k &Si;f aom ppfaq;csupf m&if;yHkpHEiS hf tpD&ifcHpm
a&;oGi;f &efyHkprH sm;ay;tyf&rnf? rSwfyw
Hk ifXmewckukd ae@pOfapmif=h unfah om apmif=h unfah vhvmolrsm;onf atmufygwd@k udk
rSww
f rf;wif&rnf?
rSwfyw
Hk ifcaJh omvlO;D a&?
pnf;urf;csufEiS u
fh dkun
f aD omfvnf; rSwfyw
kH ifciG hf jiif;y,fc&H olO;D a&?
pnf;urf;csufEsifhrudu
k fnaD omfvnf; rSwfyw
kH ifciG &hf olO;D a&?
w}udrx
f ufydI
k rSwfyw
Hk ifxm;olO;D a&?
vkyx
f Hk;vkyef nf;tqifq
h ifu
h dk rSefreS fuefuef usifo
h ;Hk jcif;&S-d r&S?d
rSwfyw
Hk ifXmeonf tvG,fwul0ifxu
G I
f &-r&? tcsdefrSezf iG jhf cif;/tcsed freS fyw
d jf cif;&Sd-r&Sd?
rSwfyw
Hk ifXmerSm kyf0wWKypPn;f rsm;tvHt
k avmuf&dS-r&Sd?
tcsut
f vufrsm;udkrSeu
f efpmG rSww
f rf;wifjcif;&Sd-r&S?d pm&if;ypk&eftwGuf
trsK;d om;rSwfyw
Hk ifXmeodk@Ttcsut
f vufrsm;udk yd@k -ryd@k ?
tpD&ifcpH ma&;oGi;f &efyHkpHrsm;onf wdusjcif;/toHk;y&vG,u
f jl cif;/ &Si;f vif;jcif;&S&d rnf? tzG@J taejzifh rSwfyw
kH ifvkyif ef;atmif
jrifjcif;&Sd-r&Sq
d Hk;jzwfEidk &f eftwGuf tpD&ifcHpmwdik f;udk tcsuftvufb%frmS xnfo
h iG ;f &rnf? Ttcsuftvufrsm;onf
rSwfyw
Hk ifE_e;f rsm;ESifhywfoufI vdt
k yfaom tcsut
f vuf rsm;jzpfrnft
h jyif/ jy\emjzpfymG ;aome,fajrrsm;ESihf rSwyf Hw
k ifr_
enf;yg;aome,fajrrsm;udv
k nf; n$ejf yay;ayvdrrhf nf?
(Z) rJqENay;olrsm;rSwyf w
Hk ifjcif;qdik &f m cHo
k rm"dtzG@J rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;
a&G;aumufyu
GJ mvtcktwGi;f Y Edik if o
H m;rsm;/ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm; od@k r[kwEf ikd if aH &;ygwDrsm;onf pm&if;wifxm;aom
trnfrsm;ESifhywfoufI apm'uwufjcif;/ uef@uGujf cif;rsm;ywwf=uonf? Ttjiif;yGm;r_rsm;udk rJqENay;olrsm; rSwyf w
kH if
jcif;qdik &f m cHo
k rm"dtzGJ@/a&G;aumufyaGJ umfr&Sif odk@r[kwf w&m;H;k wd@k u =um;emqHk;jzwfavh&dSonf? =um;emppfaq;aom t
&m&Srd sm; ormorwf&-Sd r&S/d rSefuefaomvkyx
f kH;vkyef nf;tqifhqifu
h kd aS@aemufn!
D w
$ pf mG usifo
h ;kH jcif;&Sd-r&S/d uef@uGuo
f u
l kd
a&m uef@uGucf &H oudkyg cHk;Hk odk@wufa&muf&eftcsdeaf y;jcif;&S-d r&Sd tuJjzwf&eftwGuf Ttjiif;yGm;r_rsm;udak pmif=h unfah vh
vmEdik fygonf? Todk@apmif=h unfhavhvm&mY/ Oya'udk ormorwf ususEiS hf aS@aemufn!
D w
$ fpGmusio
hf ;kH jcif; &S-d r&St
d uJjzwf
&eftwGuf jynfwiG ;f apmif=h unfhavhvma&;tzG@J taejzifh tjcm;aomtjiif;yGm;r_rsm;(wr_csif;pD)rSm apmif=h unfah vhvm&eft
oH;k ycJah om enf;pepfrsm;/ enf;vrf;rsm;udk vdt
k yfovdk yjyif,lEikd fygonf? od@k wnf;r[kwf uef@uGuo
f lEiS hf uef@uGucf &H ol
rsm;. erlemyHkpw
H ckupdk pfwrf; xkw,
f El idk yf gonf?
(ps) a&G;aumufy-GJ cdik ef ,fajr owfrw
S rf r_ sm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;
Oa&myvHk cHa&;ESifhyl;aygif;aqmif&u
G af &;tzGJ@ (OSCE) .uwdu0wfyr_rsm;t& wef;wlnDr#ud,
k pf m;yEdik af &;twGuf rJtm;
vH;k onf wefz;dk csif;wln&D rnfjzpfonf? qdv
k o
dk nfrmS a&G;aumufwifajrmufc&H aom ud,
k pf m;vS,t
f oD;oD;onf rSwfyw
kH if
xm;aom a&G;aumufwifajrmufot
l a&twGun
f w
D n
l Dr#udk ud,
k pf m;yxm;&rnf[I
l jzpfonf? om"utm;jzifah z:jy&rnf
qdv
k #i/f trsm;pk rJpepfwiG f (majority voting system) wGif rJqENay;olyrm%onf rJqENe,fajrwckEiS w
hf ckwiG f (10) &mE_e;f
53
xufausmI
f ruGmjcm;ap&ay?tcsK;d tpm;tvdu
k f udk,pf m;ypepf (proportional representation system) wGif rJqENay;
olyrm% onfumG jcm;r_ &SdEidk fygonf? odk@&mwGif cdik fe,fajrtoD;oD;twGuf udk,pf m;vS,t
f a&twGuo
f nf rJqENay;ol
yrm%. tcsKd;tpm;ay:rSmrlwnfonf?a&G;aumufyOJG ya'onf a&G;aumufyJG-cdik ef ,fedrw
d fowfrw
S &f mY tao;pdwf us+yD;/
wnDwnmwnf;&Sad om pHxm;csufrsm;owfrSwx
f m;oifo
h nf? cdik fe,fajrwckv#ifowfrw
S x
f m;&rnfh rJqEN&iS t
f a&
twGuEf iS fh e,ferd dwrf sm;. yx0D0ift&/ tkycf sKyfa&;t&/ ordik ;f t&awmufav#mufwnf&dSvmr_wkd@udk xnfo
h iG ;f pOf;pm;&
rnf? Edik if aH &;t& =um;aea&;rluu
dk idk fpv
GJ suf/ e,fedrw
d frsm;udk yGi;f vif;jrifompGma&;qG&J rnf? taumif;qH;k rSm Edik if aH &;orm;
r[kwfaom u|rf;usifol ynm&Sirf sm;.aumfr&Sit
f zGJ@ua&;qGjJ cif; jzpfonf? jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@onf
rJtm;vHk;onf wefzd;k csi;f wln&D rnf[al omrlukd jzpfEikd o
f r#jzpfEikd af tmif taumiftxnfaz:a&;twGuf a&G;aumufyJG cdik f
e,fajrrsm;udk yGiv
fh if;jrifompGm a&;qGo
J vm;/ od@k r[kwf pdwf uufa&G;cs,jf cif;/ cGjJ cm;cGjJ cm;vkyjf cif;/ bufvkdujf cif; tm;jzifh
a&;qGo
J vm;qdo
k nfudk tuJjzwf&rnf?
54
55
6? a&G;aumufyGJ pDrt
H yk csKyf
fcsKyfyu
Hk dk apmif-h unfah vhvmjcif;
u? a&G;aumufyGJ pDrt
H kycf sKyfr_ wnfaqmufyHk
c? tuJjzwf&rnfh tc&mudpPrsm;
a&G;aumufyGJ pDrt
H kycf sKyfrE_ iS yfh wfoufI zGJ@pnf;yH/k vkyif ef;u|rf;usifrf _EiS x
hf ad &mufrw
_ kd@udk tuJjzwfjcif;?
a&G;aumufyGJprD t
H yk cf sKyfra_ qmif&Gu&f mY ormorwf&-dS r&S/d yGiv
hf if;jrifomr_&dS-r&Sdw@kd udk tuJjzwfjcif;?
ykrH eS t
f pnf;ta0;usif;yEdik af &;ESi/hf qufpyfywfouf&mowif;tcsut
f vufrsm;&&Sad &;twGuf
a&G;aumufyaGJ umfr&Sif tqift
h m;vH;k ESihf aumif;rGeaf om tvkyfoabmqufqHrw
_ &yf wnf
aqmufxm;jcif;?
(u) a&G;aumufypGJ rD t
H yk cf sKyfr_ wnfaqmufyHk
a&G;aumufyw
GJ ckprD t
H yk cf sKyf&ef wm0ef,&l aomtzG@J tpnf;wckonf yg0if,OS f yifaom Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf trsm;jynfow
l @kd .
,H=k unfru
_ v
dk ufuidk f yxm;&rnf? trsm;tm;jzifh a&G;aumufyrJG sm;udk A[dak &G;aumufyaJG umfyaJG umfr&Sif (CEC) [k ac:qdk
avh&aSd om trsK;d om;a&G;aumufyaGJ umfr&Siu
f 0efxrf;tzG@J od@k r[kwf twGi;f a&;r_;wOD;jzifh a&G;aumufyrJG sm;udk }uD;=uyf
onf? TtzGJ@tpnf;onf t+rJwrf;tzGJ@tpnf;jzpfavh&o
dS nf? (CEC) atmufrmS aqmif&u
G af e=uaomtzG@J tpnf;rsm;
onf wdik ;f jynf. pDrt
H yk cf sKyfa&;cdik f odk@r[kwf a&G;aumufycJG dik rf sm;rSm tajccHavh&adS om atmufqifh a&G;aumufyJG
aumfr&Sirf sm;ESifh a&G;aumufyGJ cdik t
f oD;oD;twGuf rJay;Xmeaumfr&Sirf sm;jzpfonf? a&G;aumufypJG rD t
H yk cf sKyfr_ tqifh
toD;oD;. zGJ@pnf;yHEk iS w
fh m0efrsm;udk Oya'jzifh &Si;f vif;jywfom;pGm csrw
S af y;oifo
h nf?
!$ef
=um;c
suf
ESifh
pnf;rs
Of;
tpD
&ifcH
pm
wif
jcif;
pnf;
urf;rs
ESifh
&v'f
56
awG@Edik jf cif;r&Sdwwfacs?
0efxrf;rsm;cef@xm;jcif;ESifh avhusiafh y;jcif; - a&G;aumufyJGaumfr&Sit
f zGJ@0ifEiS hf 0efxrf;tm;vH;k onf a&G;aumufyJGrwdik frD
uwnf;uyifuwifI oifah vsmfaom/tqift
h wef;rSaD omoifwef;rsm;&&Sx
d m;oifhonf?TonfrmS wm0efxrf;aqmifyx
kH rf;
aqmifenf;ta=umif;udk tjynft
h 0em;vnfap&efjzpfonf?a&G;aumufyaJG umfr&Siw
f iG f trsKd;orD;ESifh vlenf;pkvlrsKd;rsm;.
tcsK;d tpm;udk rsm;Edik t
f r#rsm;rsm;yg0ifapoifo
h nf?
t&if;tjrpfrsm; - a&G;aumufyGJpDrt
H yk cf sKyfrt
_ zGJ@wGif yGiv
hf if;jrifomr_vnf;&S/d vHak vmufrv
_ nf;&So
d nft
h jyif oD;jcm;vGwf
vyfrv
_ nf;&So
d nfh bwf*suw
f ck&aSd p&rnf? ,H=k unfpw
d cf s&avmufaoma&G;aumufyJGwckO;D pD;usif;yEdik af &;twGuf aumfr&Sif
rsm;udk tcsdet
f vHt
k avmufay;&rnft
h jyif/ oifah wmfaomtcsdeYf vnf; vdt
k yfaombmaiGa=u;ESihf ypPnf;rsm;jznfh qnf;
ay;&rnf?
a&G;aumufyGJprD t
H yk cf sKyfr_ tqifhtoD;oD;. t"duvkyyf ikd cf iG hfrsm;udk atmufygZ,m;jzifah z:jyxm;ygonf?
a&G;aumufyGypJG rD t
H yk cf sKyfa&;tm; apmih=f unf=h uyfrwfjcif;
a&G;aumufyt
GJ yk cf sKyfa&;tqifq
h ifh
pDrt
H yk cf sKyfa&;qdik &f m vkyif ef;pOfrsm;ESifh vkyaf qmifcsurf sm;
Oya'tm; ormorwfusus/ r#wr_&pdS mG
taumiftxnfaz:jcif;
avhvmolrsm;udk w&m;0if todtrSwf yjcif;
rJqENe,fajr/ c&dik ef ,ferd w
d rf sm;udk abmifcwf
owfrw
S jf cif;
pDrt
H yk cf sKyfa&;qdik &f m pnf;rsO;f pnf;urf;rsm; xkwjf cif;
tjiif;yGm;r_rsm;udk ajz&Si;f jcif;
58
59
60
7?ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESifh Edik if aH &;ygwDrsm; rSwyf w
Hk ifjcif;udk apmih-f unfh
avhvmjcif;?
u? Edik if aH &;ygwrD sm; rSwyf Hw
k ifjcif;?
c? Edik if aH &;,SOf yiforl sm; rSwyf Hkwifjcif;
*? trsKd;orD;ESifh vlenf;pkwidk ;f &if;om;rsm; rSwyf Hw
k ifjcif;
uk,
d fpm;vS,af vmif;rsm;ESifh ygwDrsm;tm;vH;k a&G;aumufyJw
G iG f 0ifa&muf,OS f yif&mwGif wef;wlEiS fh
usKd ;a=umif;qDavsmaf om tcGifhtvrf;rsm; &-r& pHpk rf;&eftwGuf a&G;aumufyJ,
G OS jf ydKifolrsm;
rSwfyw
Hk ifjcif;udk teD;uyfavhvmjcif;?
rSwyf HkwifciG jfh iif;y,fc&H jcif;/ tjiif;y,fc&H r_tay: t,lcH0ifjcif;wd@k ESihf qufEG,af om taxmuf
txm;rsm; tm;vH;k . rdwLW rsm;udk &,lxm;jcif;?
61
62
vufrw
S rf sm;udk rSerf rSefppfaq;aom vkyif ef;pOfonf wcgw&HwiG f wzufowfypkH rH sKd; jzpfomG ;wwf+yD;/tjiif; yGm;zG,&f mudpP
jzpfomG ;wwfonf? ,if;odk@jzpfay:&aom ta=umif;rSm wef;wlnrD #pGmESihf a&S@aemufnn
D Gwpf mG usifo
h ;kH Edik af &;twGuf
vkyx
f ;Hk vkyfenf;rsm;udk aphpyfaocsmpGm a&;qGJrxm;aoma=umifh jzpfonf? xd@k jyif rnfonfh tajccHrsm;tay:wGif
w&m;0ifav#mufvm$ tm; jiif;y,f&rnf[I
l Oya'u &Si;f &Si;f vif;vif; owfrSwrf xm; jcif;a=umifv
h nf; jzpfonf? Oyrm
jyefvnfjyifqifay;I&Edikf af om toem;cHpmwGif rnfonfhtcsurf sm;u vkyx
f ;kH vkyfenf;t& tm;enf;aponfukd
vnf;aumif;/ y,fcs&rnfh toem;cHpmwGif rnfonfh tcsufrsm;u tajctjrpf usustm;enf;aponfudkvnf;aumif;
Oya't"dym` ,fzGiyfh Hw
k iG f tjiif;yGm;r_rsm; ay:xGuv
f mEdik o
f nf?
avhvmolrsm;onf ty,fc&H aom ygwrD sm;/ ud,
k fpm;vS,frsm;ESihf Oya'csK;d azmufcaJh omfvnf; ty,fc&H jcif;r&Sd[k qdak om
ygwDrsm;/ ud,
k pf m;vS,rf sm;udk txl;tm&Hpk u
kd o
f ifhonf?
xGuaf y:vmor# tjiif;yGm;r_rsm;udk aocsmpGm
pm&if;ypkxm;oifo
h nf? xdk@jyifxt
dk r_rsm;udk tqifjh rifah &G;aumufyJG tm%mydik f odk@r[kwf w&m;&H;k rsm; (Oya't&
av#mufxm;Edik af om rnfonhw
f &m;&H;k rqd)k
u =um;emppfaq;r_yaepOfrSmvnf; apmif=h unfah vhvmoiho
f nf?
uk,
d pf m;vS,af vmif;jzpfvadk omolrsm;ESiyfh wfoufI usKd ;a=umif;nDaom uef@owfcsufrsm; xm;&dES ikd +f yD;/ wdk@rSm
wdik ;f jynftwGi;f
tcsdeu
f mvwpfct
k xd
aexdik o
f jl zpf&efvjkd cif;/
tedrq
hf ;kH owfrw
S fxm;aom
rJqEN&N iS rf sm;.
axmufcrH &_ &efvjdk cif; odk@r[kwf tedrq
fh H;k owfrSwx
f m;aom rJay;Edik o
f t
l oufxuf yd}k uD;&efvjkd cif;wd@k jzpfonf?
tcsKd@rw
S yf w
Hk ifjcif; vkyx
f ;Hk vkyef nf;rsm;wGif txl;ojzifh Ekid if aH wmf.atmufajctqifw
h iG f ud,
k pf m;vS,af vmif; tcsK@d
odk@r[kwf ud,
k pf m;vS,af vmif;tm;vH;k a&G;aumufcaH om wdik ;f jynfrsm;wGif ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESihf ygwD rsm;onf
A[dak &G;aumufyGJtm%mydik w
f iG f rSwyf w
Hk if&efrvdt
k yfyJ/ a'oqdik &f mESihf c&dik t
f qifh a&G;aumufyJG tm%mydik x
f w
H iG f
rSwyf w
Hk if&ef vdt
k yfonf? wcgw&HwiG f ESpaf e&mpvH;k wGif rSwyf w
kH if&ef vdt
k yfEikd o
f nf? ,if;uJo
h @kd aom
tajctaersm;atmufwiG f a'oqdik &f m apmif=h unfah vhvmolrsm;onf ygwED iS u
hf ,
dk pf m;vS,af vmif; rSwyf w
kH ifjcif;ta=umif;
apmif=h unfah vhvmjcif;
tpD&ifcpH mwifjcif;yoiho
f nf?
av#mufvm$ wifjcif;
ESihf
t,lcw
H if
jcif;wdk@EiS yfh wfoufIaomfvnf;aumif; A[d&k ;Hk csKyfod@k jyefvnftpD&ifc&H rnfh enf;vrf;rsm;ESihf ywfoufIaomfvnf; aumif;
olwdk@tm;/ tusO;f oabmr# &Si;f jyxm;oiho
f nf?
ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESifh Edik if aH &;ygwrD sm; rSwfyw
Hk ifjcif; vkyfx;kH vkyfenf;rsm;udk tuJjzwfa&;twGuf vrf;!$ef csurf sm;rSm
Edikf if aH &;ygwDrsm;ESiu
fh ,
dk pf m;vS,favmif;rsm; trnfpm&if;wifoiG f;jcif;twGuf w&m;0ifav#mufv$mrsm;
rSef- rrSepf pfaq;csed fwiG f wufa&mufEidk af tmifud;pm;jcif;/
ppfaq;+yD;aomw&m;0ifav#mufvm$ rsm;udk a&G;aumufyJt
G m%mydik frsm;u wajy;nD*kpu
kd I
f ppfaq;cJjh cif;
&d-S r&dS od&dSEidk &f eftwGuf ud;pm;pdppf=unfjh cif;/
a&;xd;k xm;aom vufrw
S frsm; rSeu
f efa=umif;ppfaq;&eftwGuf w&m;0if vrf;!$ecf suf odk@r[kwf !$ef
=um;csurf sm;xkwjf yefxm;jcif;&d-S r&dS az:jyjcif;/
y,fcsr_rsm;tm; ta=umif;jycsufcikd v
f jHk cif; &dS-r&dSppfaq;jcif;/ ta=umif;jycsuo
f nf usdK;a=umif;qDavsmrf _
&d-S r&dS ppfaq;jcif; ESifh y,fcsc&H aom w&m;0ifav#mufvm$ rsm;ESihf y,fcsrcH&aom tjcm;aom ygwD/ ud,
k f
pm;vS,af vmif;rsm;. av#mufvm$ rsm;udk Edi_ ;f ,SOaf vhvmjcif;/
63
a&G;aumufyGJaumfr&Siw
f pfcu
k uk,
d pf m;vS,af vmif;rsm;/ ygwDrsm;udk vufc&H ef/ y,fcs&eftwGuf qH;k jzwf
csucf s&mwGif rJay;jcif;&d-S r&dS ppfaq;jcif;/aumfr&Sit
f zGJ@0ifrsm;u rnfodk@rJay;cJ=h uonfudk od&&Sd eftwGuf
,if;udpq
P ;Hk jzwfcaJh om tpnf;ta0;rSww
f rf;rdwLW udk awmif;cHjcif;/
vufcjH cif;cH&aomEdik if aH &;ygwDrsm;/ ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESihf y,fcsc&H aom Edik if aH &;ygwDrsm;/ ud,
k pf m;
vS,af vmif;rsm;udk rnfodk@/ rnfonft
h csed w
f iG f qH;k jzwfcsut
f a=umif; today;cJo
h nfukd pHkprf;jcif;/
tu,fI w&m;0ifav#mufvm$ rsm;onf ty,fcsccH &Jh ygu ygwD od@k r[kwf udk,pf m;vS,af vmif;u ,if;
qH;k jzwfcsut
f ay: t,lcw
H ifcjJh cif; &d-S r&dS pHkprf;jcif;ESihf tu,fI wifcyJh gu rnfonfah e&modk@ wd@k t,l
cHwifco
Jh enf;ESifh ,if;t,lcHrS rnfonf&h v'fxu
G af y:cJo
h enf; ponfw@kd udk pHkprf;jcif;?
(*)
kH ifjcif;
(*) trsKd;orD;ESifh vlenf;pkwidk ;f &if;om;rsm; rSwyf w
jynfwiG ;f
apmif=h undah vhvma&;ktzGJ@wckonf trsK;d orD;ESihf wdik ;f &if;om;vlenf;pk rnfr#ukd ygwDrsm;rStrnf
pm&if;wifoiG ;f onfEiS fh a&G;aumufyGJtm%mydik frsm;rS rSwfyw
kH ifciG fh yonfukd avhvmoiho
f nf? (OSCE) a'o
twGi;f &dw
S ikd ;f jynfrsm;u f;wdk@widk ;f jynftwGi;f
tpd;k &tkycf sKyfa&;wGif trsKd;orD;ESihf wkid ;f &if;om;vlenf;pkrsm;
yg0iftyk cf sKyfciG t
fh wGuf tumtuG,af y;xm;aom Edik if Hwum vl@tcGit
hf a&; pHcsdefp!
H $e;f rsm;udk av;pm; vdu
k fem ygrnf[k
uwdu0wfyxm;onf (tcef; 1 udk &_yg)? ,if;vkyif ef;tm; apmif=h unft
h uJjzwfjcif;tm;jzifh jynfwiG ;f avhvma&;tzGJ@u
jynfov
l l xt
k m; trsK;d orD;ESifh wdik ;f &if;om;vlenf;pkrS rnfr# ta&twGuo
f nf trnfwifoiG ;f jcif;cH&+yD;/ rnfr#
atmifjrifpmG rSwfyw
Hk ifjyF;jzpfa=umif;rSww
f rf;ESifh cGJjcm;qufqcH H &r_tay: avhvmqef;ppfcsuf wpfcu
k kdvnf; wifjyEdik o
f nf?
64
8? a&G;aumufyrGJ q
J ,
G pf nf;H;k r+ukd apmih-f unfah vhvmjcif;
u? Edik if aH &;ygwrD sm;/ ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;ESifh awG@qjkH cif;?
c? rD',
D mESiafh wG@qHjk cif;?
*? tpd;k &0efxrf;rsm;ESifh awG@qjHk cif;?
C? rJq,
G fyGJrsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
i? vHk cHa&;wyfzGJ@0ifrsm;. vkyaf qmifcsurf sm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
p? rJqG,pf nf;H;k r_toH;k p&dwfrsm;/ tvSLaiGyrm%ESihf tvSLaiGZpfjrpfrsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
q? Edik if aH wmft&if;tjrpfrsm; tvGo
J ;Hk pm;vkyrf _ukd apmif=h unfah vhvmjcif;?
Z? ydyuQ umuG,fwmqD;jcif;ESifh a&G;aumufyJu
G mvt=urf;zufr_rsm;udk apmif=h unfah vhvmjcif;?
ps? tjcm;udp&P yfrsm;udk apmih=f unfah vhvmjcif;?
yg0if,OS f yifolrsm;ESifhyHkrSeaf wG@qHkI wdk@.vGwv
f yfpmG xkwaf z:ajymqdck iG /hf toif;tyif; zGJ@
pnf;cGifhEiS fh pk&;Hk cGifhrsm;ESifyh wfoufI taESmift
h ,Suw
f pHw
k ck uHawG@&jcif;&d-S r&dSppfaq;jcif;/
oufqidk &f mwm0ef&dSorl sm;ESiv
fh dkuyf gI wdik fwef;csufrsm;udk vdu
k fvaH qmif&u
G af y;jcif;?
aoG;xd;k v_H@aqmfaom rdef@cGe;f rsm; yg&Sd-r&du
S kd ppfaq;&eftwGuf rJq,
G v
f x
l t
k pnf;t
a0;rsm;ESifh a[majymyGJrsm;odk@ wufa&mufjcif;?
tm%m&ygwrD sm;tusdK;twGuf Edik if yH ikd t
f &if;tjrpfrsm; rw&m;ojzifh toH;k yjcif;&dS -r&dS
ppfaq;jcif;?
rJq,
G v
f _y&f mS ;r_rsm;tm; jcdr;f ajcmufjcif;/ aESmif,
h Sujf cif; odk@r[kwf =um;0ifpu
G fzufjcif;ESihf
ywfoufaom oufaotaxmuftxm;rsm;udk ppfaq;jcif;/ apmih=f unfah vhvmjcif;?
avhvmapmif=h unfo
h lrsm;tzdk@ rJq,
G v
f KS yf&mS ;r_rsm;tm;vH;k / txl;ojzifh pd;k &drfz,
G af umif;
aom tjzpftysufrsm;ta=umif; tpD&ifcw
H ifjyEdik af om vkyif ef;zGJ@pnf;yHw
k ckw
k nfaqmuf
jcif;?
tajccHvw
G v
f yfciG frh sm;onf rJq,
G yf GJumv. 'Dru
kd &ufpDenf;usaom o&kyo
f uef yDjyifa&;twGuf r&drS jzpf ta&;
ygaomt&mrsm; jzpfonf? Edik fiaH &;wGif yg0ifolrsm;tm;vH;k onf vGwv
f yfpmG toif;tyif;zGJ@pnf;cGiu
hf dk &&do
S ifh onf?
65
wdk@. rJq,
G fpum;rsm;udk vGwv
f yfpmG xkwaf z:ajymqdck iG &hf o
Sd if+h yD;/ +cdr;f ajcmuf [ef@wm;jcif; wpHw
k &m r&dSbJ
wdk@.rJqEN&iS rf sm;udk pkpnf;Ekdicf iG v
fh nf; &do
S ifo
h nf? Edik if o
H m;rsm;wGiv
f nf; wdk@. Edik if aH &;,H=k unf csuu
f dk vGwv
f yfpmG
az:xkwfEidk af om
tcGit
fh a&;&do
S ifo
h nf?
rJqG,yf Jq
G dik &f m
pnf;rsO;f pnf;urf;rsm;rS
yg0iforl sm;
tm;vH;k
wef;wltusdK;cHpm;r_&adS pa&;twGuf ta&;}uD;aomtpdwt
f ydki;f wckrmS yGihfvif;r_ jzpfonf? ,if;pnf;rsO;f pnf;urf;rsm;udk
yGiv
fh if;pGmESifh tESH@tjym;oabmaqmifpGm ausmom;&ifom;rcGJjcm;bJ usio
hf ;kH &rnfjzpfonf? rJq,
G fvy_ &f mS ;pOftwGi;f
yg0if,OS f yifot
l m;vH;k wajy;nDvy_ &f mS ;cGi&fh &dSr_ twdik ;f twmonf a&G;aumufyJv
G kyif ef; wckv;kH udk
tuJjzwf&mY
,H=k unfpw
d cf s&avmufaom wdik ;f xGmonfh bm&dkrw
D mjzpfavh&dSonf?
tedrhfq;kH tm;jzif/h
a&G;aumufyJw
G Gi f
0ifa&muf,OS f yifot
l m;vH;k . tajccHowif;tcsut
f vufEiS fh wd@k .Ekid if aH &; rl0g'rsm;udk rJqEN&iS rf sm; odoifo
h nf?
a&G;aumufyGJrwdik cf if&ufrsm; apmif=h unfah vhvmjcif;. &nf,
G cf surf mS yg0ifolrsm;tm;vH;k twGuf wef;wl v_y&f mS ; Edik af om
tcGit
fh vrf; &S-d r&dES iS fh Edkiif o
H m;rsm;. vGwv
f yfpmG az:xkwcf iG /hf pk&;kH cGi/hf toif;tyif; wnfaxmifciG fhEiS hf
oGm;vmv_y&f mS ;cGifhrsm;tm; av;pm;vdu
k ef mjcif; &S-d r&Sd tuJjzwfjcif;jzpfonf? yHrk Set
f m;jzifh ,if; vGwv
f yfciG hfrsm;tm;
wdik ;f jynfwck. tajccHOya'wGif xnfo
h iG ;f jyXmef;onf? txl;ojzifh ,if;vGwfvyfciG hf rsm;tm; a&G;aumufyJOG ya'jzifh
a&G;aumufyGJumvwckwiG f tumtuG,f yay;onf? ,if;tcGit
hf a&;rsm;onf (OSCE) uwdu0wfrsm;ESihf
Edik if w
H umvl@tcGit
fh a&; pHcsed fp!
H $e;f wdk@wGif yg0if=u+yD;/ Oya'ESifh vufawG@vkyfief; vkyaf qmifcsdew
f idk ;f wGif
tcGit
fh a&;rsm;udk umuG,af pmifah &Smuf&rnf jzpfonf?
apmif=h unfah vhvmr_ukd
aG;aumufyJG
apmif=h unfah vhvmr_ndEid_ ;f a&;ESihf
ydik f;jcm;
a&G;aumufyGJrwdik cf ifumv
oH;k oyfa&;tzGJ@(Observation Co-rdination and Analysis Unit) .tzGJ@0ifrsm;u A[dt
k qifhrSm aqmifu
G +f yD;/ a'oqkid &f m
apmif=h unfah vhvmolrsm;u a'oqdik &f mtqifhrmS aqmifGuo
f ifh onf? jynfwiG ;f apmif=h unfh avhvma&;tzGJ@.
rsufpdEiS efh m;rsm;tjzpf
a'oqkid &f m
apmif=h unft
h uJcwforl sm;onf
rJqENay;yGJ
rpwifrD
tajctae
&_axmift
h m;vH;k ESiyfh wfoufI jynfhp/Hk rSeu
f efaom owif;tcsut
f vufrsm;udk axmufyhH ay;oifo
h nf? xdk@a=umifh
wdk@tm; aumif;rGefpmG
&Si;f jyxm;&rnf? wd@k rSm qufo,
G af &;vrf;a=umif; aumif;rGepf mG &dSoifo
h nf?
a&G;aumufyGJtuumv tpD&ifcpH m wifoiG ;f jcif;yHkpu
H kd aumif;aumif; em;vnf xm;&rnf jzpfonf?
a&G;aumufyGJtuumvtwGi;f a'oqdik &f mapmif=h unfah vhvmolrsm;onf Edik if aH &;ygwrD sm;/ ud,
k pf m;vS,f avmif;rsm;/
oufqidk &f ma&G;aumufyGJt&m&dSrsm;/ tpd;k &t&m&drS sm;ESihf yHkrSefawG@qjkH cif; ESihf vlxrk JqG,yf JGrsm;/ vlxt
k pnf;ta0;rsm;udk
wufjcif;jzifh rJq,
G fyGJjzpfay:wd;k wufr_rsm;udk tqufrjywf avhvmoifo
h nf? vHk cHa&; wm0ef&o
Sd lrsm;/ jynfwiG ;f rD',
D mrsm;/
tjcm; tpd;k &r[kwaf om tzGJ@tpnf;rsm;/ uk,
d pf m;vS,rf sm;/ ygwD axmufcHorl sm;/ jynfolrsm;ESihfvnf; tquftoG,f
vkyo
f ifhonf?tywfpOftpD&ifcHpmrsm; wifjyjcif;/ tjzpf tysuf tao;pdwt
f pD&ifcHpmrsm;/vlxt
k pnf;ta0; wckcsi;f pD.
tpD&ifcpH mrsm; wifjyjcif;jzifh a'o qdik &f m apmih=f unfah vhvmolrsm;onf wdik ;f jynft0Sr;f rJq,
G fyJrG sm;ESifhywfoufI
A[k&d ;Hk csKyfu &Si;f vif; jywfom;aom yHu
k m;csyf wcsyfuakd &;qGJ&mY taxmuftulay;Edik rf nf jzpfonf?
avhvmolrsm;onf wdk@wifjyaomta=umif;t&mtm;vH;k udk wdu
k &f u
kd jf rifawG@orl sm; jzpfcsirf S jzpfEikd o
f nf? ,if;od@k aom
tajctaersm;atmufwiG f
pGyfpGJcsufrsm;rSef-rrSeaf vhvm&efEiS fh
rSefuefwu
d spmG
tpD&ifc&H ef
ta&;}uD;onf?usdK;a=umif;nDnw
G af om oHo,wckuif;pifomG ;avmufatmif oufaotaxmuf txm;rsm;udk
ppfaq;=unf&h ef vdt
k yfaom &mZ0wfr_rsm;ESihf rwlyg? a&G;aumufyaJG pmif=h unfah vhvmolrsm;tzd@k oufao
taxmuftxm;uHv
k Hk jynfhpaHk =umif;aumufcsucf sEdik af &;twGuf ,H=k unfpw
d cf s avmufz,
G f&m t&if;tjrpf tajrmuf
trsm;rS&&Sad om tvm;wl om"ursm; tqifoif&h dSae&efvt
kd yfonf? apmif=h unf avhvmolrsm; taejzifh
66
wdk@.tpD&ifcHpmrsm;onf
wdk@ud,
k w
f ikd jf rifawG@caJh om
tjzpftysurf sm;
od@k r[kwf
tjcm;olrsm;
ud,
k pf m;wifjytpD&ifc&H aom tjzpftysufrsm;jzpfa=umif; &Si;f vif;pGm wifjyoifhonf? tu,fI 'kw,
d tcsujf zpfygu
owif;t&if;tjrpfonf *k%fodumQ &daS om/ ,H=k unfpw
d cf s&aomt&if;t jrpf[w
k f - r[kwu
f kdvnf; tuJjzwfoifo
h nf?
(u) Edik if aH &;ygwrD sm;/
k pf m;vS,af vmif;rsm;ESihf awG@qHjk cif;
sm;/ ud,
apmif=h unfah vhvmr_nEd _id ;f a&;ESifh ydik ;f jcm; oH;k oyfa&;tzGJ@.tzGJ@0ifrsm;ESifh a'oqdik &f m apmif=h unfah vhvmol rsm;onf
ygvDrefwiG f ud,
k fpm;yaeolrsm;/ ud,
k pf m;yr_r&daS omfvnf; axmufcrH t
_ rsm;tjym;&&daS eolrsm; tygt0if t"du
Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh
awG@qHkoifo
h nf?
awG@qykH JGrw
S qifh
wd@k .
rJqG,fvy_ &f mS ;r_rsm;ESihfywfoufaom
owif;tcsut
f vufrsm;
pkaqmif;jcif;ESifh
wd@k wifjyvdak om
ta=umif;t&mrsm;udv
k nf;
em;axmifjcif;
yoifo
h nf?tu,fI Edik if aH &;ygww
D cku
pGyfpJcG sufwckyvkyfygu/a'oqdik &f m apmif=h unhaf vhvmolrsm;u tjcm;
t&if;tjrpfrsm;rSaeI ,if;pGyfpGJcsuf rSe-f rrSef oufaojy&ef u;yrf;oiho
f nf?tu,fI ygwDwcku w&m;&H;k od@k r[kwf
a&G;aumufyGJaumfr&Six
f Hodk@ rauseyfcsuw
f ck wdik fwef;ygu/ avhvmolrsm;onf pmjzifh a&;om; az:jy xm;aomrdwLW rsm;udk
awmif;,loif+h yD;/tjiif;yGm;r_apmif=h unfah vhvma&;
vrf;!$erf _rsm;
twdik ;f
vdu
k ef musio
hf ;Hk
oifo
h nf?
Edik if aH &;ygwDrsm;ESiafh wG@qaHk omtcgwiG f ygwDrsm;ESihf wdk@.bufawmfom;rsm;rSm wdk@ae&m &&daS &; twGuf pmem/
axmufcrH &_ atmifu;yrf;rnf[laom uk,
d fyidk t
f pDtpOf&w
dS wfa=umif;udk apmif=h unfah vhvmol rsm;u owdcsyfoiho
f nf?
orwa&G;aumufyGJwiG f
apmif=h unfah vhvmr_ndEid_ ;f a&;ESihf
ydik ;f jcm;
oH;k oyfa&;tzGJ@onf
xdyw
f ef;ud,
k fpm;vS,af vmif;tm;vH;k ESifh awG@qo
kH ifo
h nf? ygvDrefpepfa&G;aumufyJEG iS hf a'oqdki&f m a&G;aumufyJG rsm;wGif
a'oqdik &f mapmif=h unfah vhvmolrsm;onf Edik if aH &;e,fy,frS udk,pf m;vS,af vmif; trsKd;rsK;d ESiafh wG@q&kH ef u;yrf;oiho
f nf?
(c) rD',
D mESiafh wG@qjHk cif;
apmif=h unfah vhvmr_nEd _id ;f a&;ESifh ydik ;f jcm; oH;k oyfa&;tzGJ@onf tcef; (9) wGif az:jyxm;ouJo
h @dk Ekid if aH wmf tqifh wGif
rD'D,mESifh qufqo
H ifhonf? a'oqdik &f m apmif=h unfah vhvmolrsm;onf a'otqifh rD'D,mrsm; ESiahf wG@qI
kH wd@k .
ydik q
f idk o
f rl sm; (ownership)/ t,f'w
D mhtmabmf/ pmzwfy&d\wfEiS hf oufqikd af om owif; tcsuf tvufrsm;&,l&efEiS fh
wdk@awG@uH&aom uef@owfr/_
aESmif,
h Surf _rsm;ESihf ywfoufaom tpD&ifcHpmrsm;udk &,l oiho
f nf?
a'owGi;f rD',
D mrsm;ESiafh wG@qHjk cif;onf tjcm;aompGypf JcG sufrsm;udk wdu
k q
f ikd fppfaq;Edifk af om tcGihf tvrf;udk &&daS p+yD;/
ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;/ a&G;aumufyGJtkycf sKyfykHEiS fh a&G;aumufyJv
G kyf ief;pOfwiG f yg0ifaom tpd;k &Xmersm;tay:
owif;axmufrsm;ESifh t,f'w
D mrsm;. oabmxm;udv
k nf; tuJjzwfEidk o
f nf? a'oqdik &f m apmif=h unfah vhvmolwkd@onf
A[k&d ;Hk rSciG fh ycsuf wpHw
k &mr&&db
S /J rD',
D modk@ a&G;aumufyJv
G kyif ef;pOfEiS hf ywfoufI rnfonfh xifjrif,q
l csufr#
ray;oifah y?
(*) tpd;k &0ef
&0efxrf;rsm;ESifh awG@qHjk cif;
apmif=h unfah vhvmr_nEd i_d ;f a&;ESifh ydik ;f jcm;oH;k oyfa&;tzGJ@EiS fh a'oqdik &f mapmif=h unfah vhvmolrsm;onf avhvma&;
tpDtpOftwGuf
toH;k 0ifrnfo
h wif;tcsut
f vufrsm;&,l&eftwGuf
jynfo@l 0efxrf;rsm;ESiahf wG@qo
Hk ifo
h nf?
awG@qrHk r_ sm;tm;vH;k wGif rawG@qcHk ifuwnf;u avhvmolrsm;taejzifh wd@k rnfonht
f &mudk ar;&efvt
kd yfonfukd
wdwu
d sus uwifq;Hk jzwfxm;oih+f yD;/ jynfol@0efxrf;wpfO;D . tcsed u
f kd rjzKef;oifah y?
67
69
rJq,
G fpnf;H;k r_bma&;ESifh toH;k p&dwq
f idk &f m udp&P yfrsm;udk apmif=h unft
h uJjzwf&efrmS txl; cufcJaom udp&P yf jzpfonf?
a&G;aumufyGJOya'u Edik if aH wmfXmewpfck odk@r[kwf a&G;aumufyJaG umfr&Sit
f m; rJq,
G f pnf;H;k r_ tvSLaiGrsm;ESihf
toH;k p&dwrf sm;udk apmif=h unfah vhvm&ef cGifh yay;onfhwikd af tmif/ oufqikd &f mXmersm;onf ,if;udpu
P kd pDraH qmif&u
G &f mwGif
tcuftcJrsm;udk awG@&&dS onf? Edik if aH &;ygwDrsm;/ udk,pf m;vS,af vmif;rsm;ESifh axmufco
H lrsm; (wwd,ygwD
toH;k p&dw[
f ak c:onf?) . pkpak ygi;f toH;k p&dwu
f dk rnfo
h @kd aomtcgr# &Si;f jyjcif; r&daS y? ygwD odk@r[kwf
ud,
k pf m;vS,af vmif;tvSLaiGrsm;. Zpfjrpfukd trsm;jynfoq
l ikd f &mtzGJ@tpnf; od@k r[kwf tpd;k &Xmersm;rS
ppfaq;vdkru
_ v
dk nf; rnfodk@aomtcgr# ruqdck aJh y?
jynfwiG ;f avhvma&;tzGJ@rsm;onf a&G;aumufyJv
G kyif ef;pOfyg ,if;tcef;uESiyhf wfoufI apmif=h unfah vhvm&m wGif
tcuftcJrsm;&Sad =umif;ESifh tEW&m,fyifv#i&f adS =umif; owdxm;oiho
f nf? txl;ojzifh Ekid if aH wmfXmersm;uJo
h k@d
pHpk rf;ppfaq;a&;tm%m wdk@xHwiG f r&daS y?
a&G;aumufyGJOya'u Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;udk wd@k .toH;k p&dwfrsm;twGuf wm 0efc&H ef
ajymqdak umif; ajymqdkEidk o
f nf? xdu
k o
Jh dk@Oya'rsK;d &dSygu tvSLaiG. Zpfjrpf (odk@r[kwf toH;k p&dw.
f &nf&,
G cf su)f /
aiGv$Jajymif;ay;onfh yrm%ESiafh e@&ufwdk@udv
k o
l &d iS =f um; xkwaf z:ajymqd&k rnf[al omowif; tcsurf sm; a,bk,s tm;jzifh
vdt
k yfonf? Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;onf a&G;aumufy-JG rJq,
G fpnf;H;k r_ b%fpm&if;wck oD;oef@ziG v
hf Spf
toH;k y&ef vnf;vdt
k yfaumif; vdt
k yfEidk o
f nf?tu,fI a&G; aumufyJOG ya'wGif ,if;uJho@dk om vdt
k yfcsufrsm;yg&Sdygu
xdOk ya'tay:av;pm;vdu
k femr_ &d-S r&du
S dk avhvmolrsm;u apmif=h unfh avhvmoiho
f nf? xd@k tjyif avhvmolrsm;onf
bma&;tpD&ifcpH mrsm; jynfph Hkr&_ Sd-r&S/d wdusr&_ -dS r&d/S owfrw
S af y;xm;aomtcsed t
f wGi;f rSmxkwjf yefjcif;&S-d r&Sw
d kd@ukd
tuJjzwfay;&ef u;yrf;oifo
h nf? Ekid if aH &;ygwDrsm; ESihf ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;onf wef;wlqufqcH &H jcif; &d-S
r&SEd iS ft
h csed frt
SD cgrD Oya' usio
fh Hk;r_twdik ;f twm udkvnf; jyefvnfo;kH oyfoifo
h nf?
tu,fI rJq,
G yf GJtoH;k p&dwt
f ay: Oya't&uef@owfxm;ygu avhvmolrsm;onf ,if;uef@owfcsurf sm; qDavsmfr&_ -Sd r&d/S
ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;/ ygwDrsm;udk xda&mufaom rJq,
G fyJrG sm; yvky&f eftwGuf vHak vmuf aom toH;k p&dwf oH;k cGihf
ay;xm;jcif; &d-S r&du
S v
dk nf; tuJjzwfoifhonf?ygwDrsm;/ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;. udp&P yf tay: tjrifrsm;udv
k nf;
avhvmolrsm;u odatmifu;yrf;oiho
f nf?
a&G;aumufyGJOya'u Edik if aH &;ygwDrsm;/ ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;udk toH;k p&dwfrsm;twGuf wm0efc&H ef jyXmef;
xm;jcif;r&Syd gu
jynfwiG ;f avhvmolrsm;onf
vlo&d iS =f um;xkwaf z:xm;aom
toH;k p&dwrf sm;udk
apmif=h unfh
avhvmoiho
f nf? Oyrm &kyjf rifo=H um;/ a&'D,/kd owif;pm/ a=umfjimbkwfw@kd jzifah =umfjimjcif;ESihf ygwD pmay/ ydkpwm
tajrmuftrsm; xkwaf 0jcif; ponfwdk@.wefzd;k udk od&ESd ikd &f ef u;yrf;oifo
h nf? rJqG,yf JrG sm;. ukeu
f sp&dw/f txl; ojzifh
vlxpk nf;a0;yGJ}uD;rsm;. ukeu
f sp&dwu
f v
dk nf; cef@rSe;f Edik o
f nf?
rD'D,mwGif a=umfjimxnf&h efay;oGi;f aiGudk apmih=f unft
h uJjzwfjcif;onf vGepf mG &Si;f vif;+yD;/ xda&mufonf? a=umfjim
toHvi$ o
fh mG ;aom tcsdeEf Sifh t}udr/f okd@r[kwf yHkEdSyfr'D D,mwGif a=umfjim. t&G,t
f pm;ESihf tqifh ae&m. ukeu
f sp&dwu
f kd
wGucf sufEidk o
f nf (tcef; 9 udk &_yg?)? ,if;wGucf sufr_rsK;d rsm;udk ygww
D ck od@k r[kwf ud,
k fpm;vS,af vmif;wOD;. a,bk,s
toH;k p&dwu
f dk wGucf suf&mwGif toH;k yEkid fonf?
70
&dar;eD
kar;eD;,m;Ed
havv
h molrsm;onf rJq,
G pf nf;H;k r_ bma&;udp&P yfudk pHpk rf;ppfaq;jcif;
,m;Edik if H jynfwiG ;f apmif=h unfavh
av
(PDA)
rJq,
G pf nf;H;k r_tvSLaiGrsm;. Zpfjrpfrsm;udk apmih=f unfah vhvm&efrmS
ydI
k yifcufcJonf? tb,fa=umihq
f akd omf
,if;udp&P yftwGuf ,H=k unf&avmufaom owif;rsm;&&eftwGuf owif;Zpfjrpfrsm;rSm Edik if aH &;ygwrD sm;/ ud,
k pf m;
vS,af vmif;rsm; ud,
k w
f idk yf if jzpfonf? tu,fI a&G;aumufyJOG ya'onf Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf ud,
k pf m;vS,f avmif;rsm;tm;
tvSLaiGZpfjrpfudk
xkwaf z:jy&efjyXmef;xm;jcif;r&Syd gu/
Edik if aH &;ygwrD sm;/
ud,
k pf m;vS,f
avmif;rsm;onf
,if;owif;tcsut
f vufrsm;udk if;wdk@qENjzifh xkwaf z:jyrnfh tvm;tvm r&Sad y? ,if;uJo
h @kd aom tajctaersK;d wGif
rSe-f rrSepf pfaq;Ir&aom owif;tcsut
f vufrsm; pkaqmif;xm;jcif;onf tusKd ; &S-d r&Sd wu,fyifra&&maom
udpjP zpfonf[k aumufcsucf s&rvdjk zpfaeonf? od@k aomfvnf; ygwrD sm; ESihf ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;tm; tvSLaiG
71
pHowfrw
S cf sufrsm;onf cdik rf mwdusjcif;ESifh &Si;f &Si;f vif;vif;owfrw
S x
f m;jcif; &Sd-r&d/S
pHowfrw
S cf sufrsm;onf usKd ;a=umif;qDavsmrf _EiS hf r#wr_ &d-S r&/dS
pHowfrw
S cf sufrsm;udk ,SOf yifoltm;vH;k tay:rSm wax&mwnf; usio
hf H;k jcif; &d-S r&d/S
rnfonfh ,SOf yifoludkrS rw&m;ojzifx
h cd du
k af pjcif;r&Sad om yrm%ESihf t}udrfrsm;t& t&if;tjrpfrsm;udk
cGJa0ay;jcif; &d-S r&d/S
Edik if aH wmf. t&if;tjrpfrsm;jzpfaom vlom;ESifh ypPn;f OpPmrsm;udk tvGJo;kH pm;ry&efrmS vuf&Sd wdik ;f jynf tkycf sKyfaeaom
ygwDrsm;. wm0efjzpfonf? 'Dru
dk a&pDEidk if HwEdik if w
H iG f tpk;d &ykid fypPn;f OpPmrsm;udk wdik ;f jynf twGi;f &dS vlom;tm;vH;k
wajy;nDyidk q
f idk cf iG &fh o
dS nf[I
l a,bk,stm;jzifh vufcx
H m;onf? xkd@a=umifh tpk;d &ydik f ,mOfrsm;/ &H;k Xmeae&mrsm;
ESiafh =u;eef;qufo,
G af &;rsm;tm; tjcm;aom ,SOf yifolrsm;enf;wl wef;wlcHpm;cGihf ray;xm;ygu wOD;wa,muftwGuf
toH;k ryoifah y? xdk@tjyif jynfol@0efxrf;rsm;onf a&G;aumufyJG pDrH tkycf sKyfa&;vkyif ef;rsm;wGif wdu
k &f u
kd yf g0if&ygu (Oyrma&G;aumufyGJaumfr&Sifemrsm;/rJ&Hkt&m&drS sm;/
w&m;ol}uD;
rsm;ESihfvkH cHa&;0efxrf;rsm;)wdk@wiG f
ormorwfusr_ux
dk de;f odr;f &ef
txl;wm0ef&o
Sd nf?a&G;aumufyJG
pDrt
H kycf sKyf
a&;wGif
wdu
k &f u
kd fryg0if&aom
tjcm;jynfol@0efxrf;rsm;onfvnf; wdk@. vkyyf ikd fciG fh od@k r[kwf =oZmudk toH;k y I a&G;aumufyJv
G kyif ef;pOfrmS
0ifa&mufpGuzf ufjcif; rvkyo
f ifhay?
a&G;aumufyGJtusKd ;&v'ftwGuf taxmuftyHhrsm; (patronage) toH;k yjcif;/ vlxv
k kyt
f m;rsm; toH;k yjcif;ESihf
tvm;omefwal omtpDtpOfrsm; toH;k yjcif;onf tpd;k &. ravsmu
f efaf om vky&f yfwckjzpfonf? ,if; vky&f yfukd
20
oD&v
D uFmEdik if &H Sd tzGJ@tpnf;wpfcjk zpfaom vl@tcGit
fh a&;tzJG@ (Institute of Human Rights) u/ (2001) ckEpS f orw
a&G;aumufyGJumvtwGi;f jynfol@yidk yf pPn;f xde;f odr;f umuG,af &;pDru
H ed ;f [k trnfwyfI/ Ekid if yH idk f t&if;tjrpfrsm;udk tpd;k &ygwrD sm;rS
tvGJo;Hk pm;vkyrf u
_ dk tvGeaf umif;rGev
f aS om apmif=h unft
h uJjzwfr_ wckjzifh tqH;k owfco
Jh nf? xdt
k zGJ@. awG@&cdS surf sm;tm; Oa&my or*~
avhvma&;rpf&iS .
f a&G;aumufyGJqikd &f m .tpD&ifcpH mwGif ud;k um;az:jycJo
h nf? ,if;tpD&ifcpH mtm; atmufyg tifwmeuf pmrsuEf mS wGif awG@&Sd
Ekid yf gonf? http://www.europa.eu.int/comm/external_relations/sri_lanka/election_report/index.htm.
72
rGew
f eD *D d;k wGif jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvmolrsm;u Edik if aH &;ygwrs
Drsm;. usi0fh wfupd w
P iG f =um;0if
aqmifu
G af y;jcif;
rGew
f eD *D &dw
k iG f
(2001)
ckEpS /f Ekid if w
H iG ;f a&G;aumufyJrG sm;
aqmif&u
G af epOfumvtwGi;f /
apmif=h unfah vhvmol
awmfawmfrsm;rsm;ESifh Edik if o
H m;wdk@u a&G;aumufyJrG Jq,
G pf nf;H;k r_rsm;onf t=urf;zufrq
_ o
D @kd OD;wnfae a=umif; wpp
pd;k &drrf uif;jzpfco
Jh nf? ydyuQ rjzpfymG ;atmifud;yrf;onft
h aeESihf 'Dru
kd &ufwpf toGiu
f ;l ajymif;a&; Ekid if o
H m;rsm; (CDT)
[kac:aom jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfcu
k rGew
f eD *D &d;k &dS Edifk if aH &;ygwD rsm;udk t =urf;zufrr_ sm; a&SmifusOEf ikd af &;ESihf
ywfoufI aqG;aEG;&ef zdwaf c:cJo
h nf?
t=urf;zufrE_ iS fh trke;f w&m;rsm; jzpfymG ;apEdifk af om pum;vH;k rsm; od@k r[kwf enf;vrf;rsm;udk a&SmifusOaf &; tygt0if
aumif;rGepf mG usi=fh uHaexdik af &;twGuo
f wfrw
S af y;xm;aom usi0hf wfou
d mQ yk'u
f kd ygwrD sm;tm; vwfrw
S af &;xd;k &ef (CDT)
u wifjycJo
h nf? tacstwifaqG;aEG;yGJtcsK@d yvky+f yD;aemuf ygww
D pfcrk v
S JI
G Edik if H a&;ygwt
D m;vH;k vwfrw
S x
f ;dk &ef
oabmwlc=Jh uonf?
,if;usi0fh wfou
d mQ yk'o
f nf
a&G;aumufyJaG vhvmol
rsm;tm;
vdu
k ef musio
fh ;kH r_&rSd &dS
apmif=h unft
h uJjzwf&eftwGuf tud;k tum;wpfck tjzpfvnf; vkyaf qmif ay;cJo
h nf? csK;d azmufrr_ sm;&dcS aJh omfvnf; (CDT)
u vlo&d iS =f um; xkwaf z:ajymqdck &Jh m/ t=urf;zufro
_ nf &kyv
f ;kH ay:rvm cJah y?
a&G;aumufyGJEiS q
fh ufE,
G af om t=urf;zufrr_ sm;udk apmif=h unfah vhvma&; enf;pepfrmS a&G;aumufyJG tjiif;yGm;r_ukd
apmif=h unfah vhvmjcif;wGif toH;k yaom enf;pepfEiS hf qifwo
l nf? t=urf;zufru
_ kd ud,
k w
f ikd jf rifawG@caJh om a'o tqifh
apmif=h unft
h uJjzwforl sm; odk@r[kwf apmif=h unfah vhvmr_nEd id_ ;f a&;ESihf ydik ;f jcm; oH;k oyfa&;tzGJ@ (Observation Cordination and Analysis Unit) .tzGJ@0ifrsm;onf atmufygtcsurf sm; yg0ifaom ta&;}uD; aom tjzpftysuyf pkH H
pmGuf udk a&;jznfh ay;&rnf?
vlowf&efu;yrf;tm;xkwrf /_ rk'rd ;f r_/ rk'rd ;f usi&hf efu;yrf; tm;xkwrf /_ tjyif;txef emusiaf pr_/ ke;f &if;qefcwfr/_ rD;&d@_ r/_
vk,ufr/_ ESifh wdu
k cf u
dk rf r_ sm; yg0ifonf? omrntjzpftysurf sm;wGif +cdr;f ajcmufrr_ sm;/ ypPn;f OpPm zsuq
f ;D r_rsm; ESihf
21
ajrSmufx;dk yifah umfvyk af y;jcif;rsm; yg0ifEidk o
f nf?
avhvmolrsm;u ,if;uJo
h dk@aom udp&P yfrsm;wGif usL;vGeo
f t
l m; w&m;Oya't& pD&ifjcif; &d-S r&du
S kd avhvmoihf onf?
w&m;0ifpHkprf;az:xkwjf cif;rsm;wGirf u
l m; 0ifa&muf pGwzf ufjcif; ryvkyo
f ifah y?
a&G;aumufyGJwcktwGi;f t=urf;zufr_rsm;tESH@tjym; jzpfay:jcif;onf jynfwiG ;f apmif=h unfhavhvma&;tzGJ@ wzGJ@tzdk@
a&G;aumufyGJwcktay: tqd;k jrifaom xkwjf yefa=ujimcsuw
f ck xkwaf pavmufaom t"du ta=umif;tcsuf wckjzpfo
f nf?
,if;uJo
h dk@aom tjrifjzifh tjzpftysuftm;vH;k udk aocsm&Si;f vif;pGm rSww
f rf;wifjcif;/ ppfaq;jcif;rsm; yvkyo
f ifo
h nf?
xdk@tjyif a&G;aumufyGJrsm;/ Edkiif aH &;taxmuftyHh rsm;a=umifh odk@r[kwf wd@k ESiq
hf ufE,
G af oma=umifh jzpf&aom
&mZ0wfrr_ sm;ESifh tjcm;aom w&m;r0if v_y&f mS ;r_rsm;udk a&G;aumufyJG rsm;/ Edik if aH &;taxmuftyHhrsm;ESihf rqdik fyJ
oD;oef@jzpf&aom &mZ0wfrE_ iS fh tjcm;aom w&m;r0ifv_y&f mS ;r_rsm;udk aocsmpGm *&kwpdu
k f cGJjcm;oiho
f nf?
(ps) tjcm;udp&P yfrsm;udk apmih=f unfah vhvmjcif
mjci;f
a&G;aumufyGJavhvmr_rsm;onf yHrk Set
f m;jzifh Edik if aH &;udp&P yfrsm;xuf a&G;aumufyJGrsm;. vkyif ef;pOfuo
kd m tav; ay;
tm&Hpk u
dk =f uaomfvnf;/ ae&mwdik ;f wGif Tod@k jzpfonf[rk qdkEikd af y?tcsKd@aom jynfwiG ;f avhvm a&;tpktzGJ@ rsm;onf
bufvdkujf cif;r&Sad omfvnf; Edik fiaH &;qdik &f mudp&P yf[k owfrw
S faumif; owfrSwEf difk af om a&G;aumufyJG. tcef;ursm;udk
tm&Hpk u
dk &f ef a&G;cs,=f uonf? Oyrm jynfwiG ;f avhvma&; tzGJ@rsm;onf Edkif if aH &;ESihf qufE,
G af eaomatmufyg
udp&P yfrsKd;rsm;udk apmif=h unfah vhvm&ef vdt
k yfaumif;vdt
k yfEikd fygonf?
rJq,
G fpnf;H;k r_udk ta=umif;t&mtay: tajccHIvkyo
f avm/ vlyk*Kd~ vftay: tajccHIvkyo
f avm?
rJq,
G fpnf;H;k r_umvtwGi;f rnfonfu
h dp&P yfonf tmHt
k pdu
k fc&H qH;k jzpfcJo
h enf;?
ud,
k pf m;vS,af vmif;ESifhygwDrsm;onf rvdv
k m;tyfaaom rJq,
G fpnf;H;k r_rsm;udk rnfonfh twdik ;f twm
txd vkycf o
Jh enf;?
trsK;d orD;rsm;/ vlenf;pkrsm;/ roef;rpGr;f rsm; od@k r[kwf tjcm;vlrt
_ pdyt
f ydik ;f rsm;ESihf txl;oufqikd af om
udp&P yfrsm;udk udk,fpm;vS,af vmif;rsm;u rnfuJo@kd wifjycJo
h enf;?
rJq,
G u
f mvtwGi;f bmoma&;onf tcef;uwcktjzpf yg0ifcjJh cif; &d-S r&d?S
ydyuQvGev
f l@tzGJ@tpnf;wGif usi;f yaom a&G;aumufyJjG zpfcJhygu a&G;aumufyJv
G yk fief;pOfonf
ydI
k aoG;uGJapoavm? odk@r[kwf wdik ;f jynfpnf;vH;k a&;udk taxmuftuljzpfapoavm?
rJq,
G u
f mvtwGi;f *&kyrdavmufaom a'oqdik &f m jcm;em;r_rsm; &dS -r&dS?
wdik ;f jynf
udk
21
75
76
9? owif;rD',
D mrsm;ud
mrsm;udk apmih-f unfah vhvmjcif;
u? rD',
D m apmih=f unfah vhvmjcif;. ta&;ygr_
c? rD',
D mapmif=h unfah vhvmjcif;. &nf&,
G cf suf
*? rD',
D mtwGujf yXmef;axm;aom Oya'a&;&muef@owfcsufudk tuJjzwfjcif;
C? toHvi$ fhr'D D,mESiyfh EHk SdyfrD',
D mudk apmif=h unfah vhvmjcif;
i? tca=u;aiGay;&aom Edik if aH &;a=ujimjcif;rsm;ESihf rJqEN&iS f ynmay;a&;vkyif ef;rsm;udk apmif=h unfh
avhvmjcif;
p? rD',
D mESifo
h wif;axmufrsm;tay: +cdr;f acsmufjcif;udk apmih=f unfah vhvmjcif;
rJq,
G fyGJumvtwGi;f ,SOf yifolrsm;onf wef;wl rD'D,mtoH;k ycGifh &dS-r&dS qH;k jzwf&eftwGuf rD',
D m
wifjyr_tay: ta&twGufEiS fh t&nftaoG;t&tuJjzwfry_ g0ifaom rD',
D mapmih=f unfah vhvma&;
tpDtpOfwck csrSwjf cif;?
77
(u) rD',
D m apmih=f unfah vhvvmjcif;. ta&;ygr_22
urBmu
h v
k or*~vl@tcGit
fh a&;a=ujimpmwrf;. tcef; (19) wGif vGwv
f yfpmG xkwaf z: ajymqdck iG u
hf kd jyXmef;xm; onf?
(OSCE) a'otwGi;f &dS wkid ;f jynfrsm;onf vlwikd ;f onf tjyeftvSef qufo,
G cf iG hf tygt0if vGwv
f yfpmG
xkwaf z:ajymqdck iG fh tcGit
fh a&;&d&S rnf [k jyXmef;xm;aom udak ya[*if oabmwlpmcsKyfyg tyk'd f (9) udk xyfavmif;
twnfyxm;onf? xdk@tjyif tyd'k f (7 )u Edik if aH &;ygwrD sm;ESihf uk,
d pf m;vS,af vmif;rsm;onf rD',
D mudk cGJjcm;jcif;r&dS
tydwt
f yiftwm;tqD;r&Sd toH;k ycGi&fh &dS rnf[k qdx
k m;onf? tu,fI Edik if o
H m;rsm;onf tpd;k &tzGJ@twGi;f rdrw
d d@k .
ud,
k pf m;vS,rf sm;udk a&G;cs,&f mY aG;cs,af &; twGuv
f t
kd yfaom owif;tcsuf tvufrf sm;r&dyS gu 'Dru
kd a&pDonf rnfo@kd r#
zGH@z;wd;k wufrnf
r[kwaf y?
tvm;wlpmG yif
tu,fI
toHvi$ &hf m
wGif
rvdv
k m;tyfaom
tpd;k &pGuzf ufrE_ iS fh uHawG@ae&ygu odk@wnf;r[kwf
owif;axmufrsm;onf qifqmjzwf jcif;udak omfvnf;aumif;
+cdr;f ajcmufjcif;udak omfvnf;aumif; cHae&ygu/ rD',
D monf rnfo@kd r# zG@H z;wd;k wufEikd f rnf r[kwaf y?
'Dru
dk a&pDEiS fh owif;vGwv
f yfciG fh tpOftvm&Sn=f umpGm wnf&aSd eaom wdik ;f jynfrsm;wGif Edik if o
H m;rsm; tvG,w
f ul
od&EdS idk af &;twGuf vGwv
f yfpmG ajymqdck iG /fh owif;vGwv
f yfciG /fh vGwv
f yfpmG owif;&,lEikd cf iG fh wd@k EiS hf ywfoufI
apmif=h uyfumuG,af y;enf;tcsKd@ wpwpwd;k wufaumif;rGev
f mcJo
h nf? tvm;wlyif 'Dru
kd a&pD wnfaqmufxm;+yD;aom
wdik ;f jynfrsm;wGif tcsed jf ynfh owif;axmufrsm;onf bufvu
kd rf q
_ ef@usiaf om rdrw
d @kd ud,
k w
f ikd v
f u
kd ef m&rnfh
usi0fh wfpnf;rsO;f rsm;udk ypkxw
k jf yef=uonf?'Dru
kd a&pDusio
hf ;kH p wdik ;f jynfrsm;wGif ,if;uJo
h @dk aomtpOftvmESihf
pHcsed pf !
H e$ ;f rsm; zGH@z;wd;k wufr_ enf;yg;=uao;onf? xd@k a=umifh xdu
k o
Jh @kd aom wdik ;f jynfrsm;&dS Edik if o
H m;rsm;tzd@k yI
kd yif
f mru/
ta&;}uD;onfrmS rD',
D mt&nftcsi;f jynf0h r_&adS &; (professionalism) ESifh t*wduif;a&; wd@k ukd awmif;qd&k efo
Edik if aH &;ygwrD sm;/ ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;/ tpd;k &t&m&drS sm;ESifh jynfo
h @l a&;&m udp&P yfrsm;ta=umif; rD',
D m.
az:jycsurf sm;udk apmif=h unfah vhvm&efvnf; jzpfonf?
vlxx
k ifjrifcsufrsm;tay: =oZmv$r;f rd;k &mwGif tDvufxa&mepf ESihf yHEk Syd frD',
D m yHkpHESprf sKd;pvH;k onf ta&;}uD; aom
tcef;urS yg0if=uonf? w&m;r#wr_&adS om a&G;aumufyJw
G cktwGuf rD'D,m/txl;ojzihf &kyjf rifo=H um; wef;wl
oH;k pGJEdik cf iG o
fh nf tvGet
f a&;ygonf? xdk@a=umifh a&G;aumufyJGumvtwGi;f a&G;aumufyJq
G ikd &f m owif;az:jycsufEiS hf
rD'D,mvGwfvyfciG fh ESpcf pk vH;k udk pepfwus ESifh ormorwfuspGm apmif=h unft
h uJ jzwfjcif;onf
a&G;aumufyGJapmif=h unfah vhvmr_wckwiG f ta&;ygaom tpdwftydifk ;f wpfcjk zpfonf?
22
78
odk@aomf yk*v
~ u
d ydik rf 'D ,
D mESifh jynfoyl idk rf 'D ,
D mrsm;. usi0fh wfou
d mQ udk xde;f csKyf&mwGif odoo
d momuGJjym; jcm;em;aom
jyXmef;csurf sm;&daS =umif; avhvmolrsm;u odxm;oifo
h nf? yHEk ySd f od@k r[kwf tDvufxa&mepfenf; vnf;jzifh toH;k yaom
jynfoyl ikd rf 'D ,
D mwGif rJqEN&iS rf sm;udk ormorwf ESihf bufvu
kd rf u
_ if;aom owif; tcsuf tvufay;&ef wm0ef&o
Sd nf?
jynfoyl ikd t
f oHvi$ o
fh rl sm; odk@r[kwf jynfoyl idk yf EkH ydS rf 'D ,
D m. oabmwl a=ujim pmwrf;rsm;ESi/hf od@k r[kwf Oya'rsm;wGif
,if;tcsuu
f dk jyXmef;xm;avh&o
Sd nf?tu,fI ,if;uJo
h @kd jyXmef;xm;jcif; r&d[
S q
k o
kd nfw
h ikd /f jynfoyl ikd rf 'D ,
D mrsm;onf
r#r#wwqufq&H rnf[k (OSCE) . uwdu0wf (udak ya[*if oabmwlpmcsKyf/ tyd'k f (7) rsm;wGijf yXmef;xm;onf?
ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;onf tm%mydik rf sm;. wef;wl tcGit
hf a&; ay;r_tay:wGif ,SOf yifoif+h yD;/ rJq,
G pf nf;H;k r_ukd
w&m;r#wr_&adS om ywf0ef;usif tajctae atmufwiG f yvkyEf ikd af tmif Edik if aH wmfr0l g'u vkyaf qmifay;&rnf[k oabmwl
pmcsKyfuaz:jyxm;onf?
ygwrD sm;ESifh
ud,
k pf m;vS,avmif;rsm;ta=umif;udk
rD',
D mu
bufrvdu
k af z:jy&rnf[al om
&nf&,
G cf sujf zifh
a&G;aumufyGJrJq,
G pf nf;H;k r_umvtwGi;f
yk*v
d~ u
d ydik rf 'D ,
D mrsm; rnfuo
Jh @dk aqmif&u
G &f rnfEiS yhf ufoufaom Oya'
tcef;rsm;onf jynfwiG ;f Oya'wGiv
f nf; yg0ifEikd o
f nf? &Hzef&cH gqo
kd vdk ,if;uJo
h @kd aom pnf;rsO;f pnf;urf;rsm;onf
yHEk ySd rf 'D ,
D m tay:wGiv
f nf; owfa&mufr_ &dES ikd o
f nf? od@k aomf ,if;uJo
h @dk aom Oya'rsm;/ pnf;rsO;f pnf;urf;rsm; r&Syd gu
yk*v
~d u
d ykid rf 'D ,
D mrsm;onf bufrvdu
k af om owif;tmabmfrsm; &d&S rnf[al om Edik if w
H um owfrw
S cf suf rsm; r&daS y? Oyrm
Edik if aH &;ygww
D ck.owif;pmonf ,if;Edik if aH &;ygwt
D wGuf yvufazmif; ozG,f aqmif&u
G af y; Edik rf nf[k ar#mv
f ifEh ikd o
f vd/k
tjcm;aom yk*v
~ u
d owif;pmrsm;onfvnf; wpHw
k &maom ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm; od@k r[kwf ygwrD sm;udk axmufc&H efrmS
usKd ;a=umif;qDavsmaf yonf?
(c ) rD',
D mapmif=h unfah vhvmjcif;. &nf&,
G cf suf
bufvdkurf _uif;aom rD'D,mapmif=h unfah vhvmjcif;. &nf&,
G cf sufrmS
a&G;aumufyGJrJq,
G u
f mvtwGif; rD',
D mvGwv
f yfciG Ehf iS yhf wfoufaom vGwv
f yfI/ ,H=k unfpw
d cf s&
avmufaom tuJjzwfcsuw
f ckwifjyay;&ef?
a&G;aumufyGJrJq,
G u
f mvtwGif; r#wpGm rD',
D mtoH;k yr_/ owif;az:jyr_EiS hf ywfoufaom vGwfvyfI/
,H=k unfpw
d cf s&avmufaom tuJjzwfcsuw
f ck wifjyay;&ef?
rD'D,mtm; aESmuf,u
S jf cif;/ +cdrf;ajcmufjcif;rsm;udk vlxkxo
H kd@ today;&ef?
r#r#wwowif;ydk@aom tqift
h wef;udk xde;f odr;f xm;atmifEiS hf t=urf;zufr_rsm;/ trke;f rsm;udk v_@H
aqmfay;aom tmCmwpum;rsm;/tjcm;vkyaf qmifcsurf sm;rS a&SmifusOaf tmif owif;axmufrsm;/
t,f'w
D mrsm;ESifh ydik &f iS frsm;udk wdu
k w
f Ge;f &ef/
Ekid if w
H um pH!$e;f pHE_e;f rsm;ESifh udkun
f rD &_ adS p&eftwGuf rD',
D mOya'rsm;ESiphf nf;rsO;f pnf;urf;rsm;wGif
taumif;bufodk@ajymif;vJrr_ sm;jzpfay:vmatmif pnf;&H;k vSKH @aqmf&ef?
(* ) rD',
D mtwGujf yXmef;axm;aom Oya'a&;&muef@owfcsuu
f kd tuJjzwfjcif;
rD'D,mapmif=h unfah vhvmjcif;rpwifcifwiG /f rD',
D musihf0wfou
d mQ tay:xde;f csKyfxm;aom oufqidk &f m Oya'rsm;/ pnf;rsO;f
pnf;urf;rsm;udk jyefvnfppd pf=unf&h ef vdt
k yfonf? rD',
D mapmifh=unfah vhvmolrsm;onf apmif=h unfh avhvmr_ndEid_ ;f a&;ESihf
ydik ;f jcm; oH;k oyfa&;tzGJ@wiG fyg0ifaom Oya't=uHay;rsm;ESihf yl;wGJ vkyaf qmifoiho
f nf? jyefvnfppD pfjcif;wGif
oufqidk &f mzGJ@pnf;yHt
k ajccHOya'yg jyXmef;csufrsm;/ Oya'rsm; ESihf tm%mydik f tzGJ@tpnf;rsm;rS csrSwx
f m;aom
79
rnfonfrh D',
D mtrsK;d tpm;udk apmif=h unhaf vhvmrnf[k a&G;cs,q
f ;kH jzwf&mwGif t"dutcsufrmS aG;cs,f rJqEN ay;&ef
toH;k y&aom owif;tcsut
f vuf &&d&S mae&mjzpfoifo
h nf? xd@k a=umifh vltrsm;qH;k =unfah om &kyjf rifo=H um;tpDtpOf/
vlrsm;qH;k em;axmifaom a&'D,dktpDtpOf ESifh vlajymtrsm;qH;k owif;pmrsm;udk ypfrSwf xm;oifo
h nf?
(OSCE) a'otwGi;f wGif &kyjf rifo=H um;onf a&'D,kdEiS hf owif;pmrsm;xufydrk kdI xda&mufr&
_ o
Sd nf? OD;pm;ay; wcktjzpf
owif;aqmif;yg;rsm;ESifh tcsuftvufrsm;xkwfvi$ ahf y;aeaom Edik if aH wmfyikd f toHvi$ &hf rkH sm;udk apmih=f unft
h uJjzwfoifo
h nf?
tb,fa=umifq
h adk omf wdk@wGif bufrvdu
k &f [laom wm0ef&aSd eaoma=umifh jzpfonf? ae&mtESH@ odk@r[kwf
vlO;D a&;awmfawmfrsm;rsm;xH v$ix
fh w
k fEidk af om tjcm; &kyjf rifo=H um;rsm;udkvnf; apmif=h unfh tuJjzwfoifo
h nf?
80
Edik if aH &;t& jy\em&dSEidk af om ae&mrsm;[k wHqyd cf wfxm;aom a'otwGi;f &dS &kyjf rifo=H um;rsm;ESihf rD',
D mrsm;udv
k nf;
xnfo
h iG ;f oifo
h nf? xdk@tjyif vlenf;pkrsm; ta&;aqmif&u
G af eaom rD',
D mrsm;udv
k nf; apmih=f unft
h uJjzwf&ef
pOf;pm;oiho
f nf? txl;ojzifh wdik ;f &if;om;vlenf;pkrsm;. tcGihf ta&;ESiyhf wfoufaomjy\em &Sad eygu odk@r[kwf
emrnf=uD;aom ud,
k fpm; vS,af vmif;rsm;/ ygwDrsm;onf wdik ;f &if;om; vlenf;pkrsm;rS vmonfqkdygu
wdk@uadk pmif=h unfah vhvm&ef pOf;pm;oifo
h nf?
rD'D,mapmih=f unfah vhvmjcif;onf
uk,
d pf m;vS,af vmif;rsm;/
Edik if aH &;ygwrD sm;/
a&G;aumufyJGprD t
H kycf sKyfr_EiS hf
tjcm;qufE,
G &f m ta=umif;t&m;rsm; owif;az:jyr_. ta&twGuEf iS hf t&nftaoG;udv
k nf; wdik ;f wmonf?
apmih=f unfah vhvm&ef a&G;cs,fxm;aom tjcm;ywfouf&m ta=umif;t&mrsm; onf rJqEN&iS frsm;tay: =oZm
v$r;f rd;k r_t&dq
S ;Hk aom ta=umif;t&mrsm; jzpfoiho
f nf? jynfwiG ;f avhvma&; tzGJ@wzGJ@onf rJqEN&iS rf sm;tay:
oufa&mufr&_ adS om t"duta=umif;t&m od@k r[kwf udpP&yfrsm;udk pdwf0ifpm;Ekid fonf? ,if;ta=umif;t&mrsm;ESihf
udp&P yfrsm;ukd az:jyjcif;onf bufvu
dk frE_ iS fh udk,yf dik q
f ifqmjzwfawmufjcif;. a&csed fukd owfrw
S &f mwGif ta&;yg Edik o
f nf?
ygwDrsm; odk@r[kwf ud,
k pf m;vS,rf sm;. tjrifrsm;udk tjcm;Edik if aH &;yifbufrsm;u wdu
k &f u
kd af csyaom Edik if aH &;
pum;ppfx;dk yGJrsm;. a&csdeu
f t
dk uJjzwf&efvnf; ta&;}uD; ygonf?
qufE,
G fr&_ adS om ta=umif;t&mrsm; ( trSwt
f om;jyxm;aom ta=umif;t&mrsm;onf qufE,
G fr_ &Sd-r&Sd a&G;cs,&f ef
jzpfonf) wGif yg0ifonfrsm;rSm atmufygwdk@jzpfonf?
orw
orw.ajyma&;qdck iG &fh o
dS l odk@r[kwf ajyma&;qdck iG &hf aSd om&H;k
tpd;k &
0ef}uD;csKyf
t"dutpd;k &0ef}uD;rsm; (tu,fI0ef}uD;tm;vH;k u a&G;aumufyJGwiG f yg0ifygu tm;vH;k udk qdv
k dkonf?)
Edik if aH &;ygwaD cgi;f aqmifrsm;
Edik if aH &;ygwDrsm;ESifh xdyfwef;udk,pf m;vS,af vmif;rsm;
a'oqdik &f m jynfe,ftkycf sKyfa&;rSL;rsm;
a&G;cs,cf x
H m;&aom jrdK@awmf0efrsm;
a'oEW&tkycf sKyfa&;tzGJ@tpnf;rsm;. acgi;f aqmifrsm;
oydwaf rSmufxm;aom ygwDrsm; (tu,fI &dyS gu)
ajrmufx;dk yifah umf aoG;xd;k ay;aom pum;vH;k rsm; ESihf rke;f wD;a&;rdef@cGe;f
wdik ;f &if;om;vlenf;pkrsm; ESifh vlenf;pkbmompum;udk rD'D,mwGif toH;k yr_
rJq,
G fpnf;H;k r_ww
d q
f dwf (Campaign Silence) umv
vlxo
k abmxm;aumuf,jl cif; owif;ay;ydk@csufrsm;tay: pnf;rsO;f ue@o
f wfr_rsm;
tca=u;aiGay;I ygwED iS fh ud,
k fpm;vS,af vmif;a=umfjimjcif;
rJqEN&iS f ynmay;a&;v_y&f mS ;r_rsm;
jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@
81
82
tuJjzwf&mwGif tm%mvuf&ySd *k ~Kd vfrsm;u wdk@ jyefvnfta&G;cH&a&; pnf;&H;k v_@H aqmf&ef twGuf toH;k yaom
rl0g'qdik &f mxkwjf yefa=ujimcsufrsm;
ESihf
jynfov
l x
l t
k a&;
xkwjf yefa=ujimcsufrsm;
[lI
taotcsmcGJjcm;owfrw
S x
f m;&rnf? jynfov
l x
l t
k a&; xkwjf yefa=u jimcsufrsm; onf aumif;rGeaf om tpk;d &w&yf.
wu,fwrf;w&m;r#waom
ta=umif;jycsurf sm;a=umifh trSefwu,fvt
kd yfaom t&mrsm;jzpfEikd f ygonf? Oyrm
tpk;d &ude;f *%ef;rsm; xkwjf yefjcif;wdk@jzpfonf?tjcm; wbufYrl/a&G;aumufyJu
G mvwcktwGi;f rSm tm%mvuf&dSygwD
odk@r[kwf !Gef@aygi;f tpd;k &w&yfudk axmuf cHapa&;twGuf vlxkuq
kd ,
G w
f &m;a[m&mwGif rl0g'qdik &f m
xkwjf yefa=ujimcsufrsm; udk toH;k yonf?
ta&twGuEf iS fh
t&nftaoG;qdik &f mtcsut
f vufrsm;udk
txl;yvkyx
f m;aom
apmih=f unfah &;yHkprH sm;wGif
xnfo
h iG ;f +yD;aemuf/tcsut
f vufpak qmif;aom uGejf yLwm tcsut
f vufb%fxJokd@ xnfo
h iG ;f &rnf?
xdkrw
S qifh
tvG,w
f ul zwf&E_ dik af om wifjyr_rsm;jzpfonfh a'giv
f u
kd fZ,m;rsm; ESifh puf0ikd ;f yHZk ,m;rsm; tjzpfo@kd xyfqifh
ajymif;vJEidk o
f nf?
rSww
f rf;wifxm;aom
tcsut
f vufrsm;/
wdwaf cGrsm;ESihf
owif;pmrsm;udk
rSww
f rf;
odr;f qnf;&mXmersm;wGif odr;f qnf;oiho
f nf? tu,fI &v'frsm;tay: ar;cGe;f xkwfp&mrsm; &dv
S mygu aemifwiG f
jyefvnfppfaq;wdu
k =f unfEh dki&f ef twGuf jzpfonf?
pepfwustaumiftxnfaz:+yD;/ rSeu
f efwu
d spGm wifjyEdik yf gu/ ta&twGuEf iS hf t&nftaoG; qef;ppfavhvm csufrsm;onf
oufqidk o
f lrsm;tm;vH;k tm; wdk@.tjrifrsm;udk wifjyEdik cf iG hf ay;&mwGif rD',
D mrsm;u wef;wlnrD #pGm az:jyay;jcif; &S-d &dS ESihf
ywfoufI cdik frmaom taxmuftxm;jzpfEdik yf gonf? owif;tpD tpOfrsm;udk ta&twGuEf iS t
hf &nftaoG;t&
apmif=h unfah vhvmr_rsm;rSay:xGuv
f maom
erlemZ,m; wckukd atmufwiG f az:jyxm;onf?TerlemZ,m;wGif
Edik if aH wmfyidk f
&kyjf rifo=H um;vdik ;f wvdik ;f u
tm%mvuf&o
dS rwudk
rsufEmS ay;
aomtm;jzifh
t=uD;tus,b
f ufvu
dk af z:jyxm;a=umif;awG@&ygonf?
Graph/ pages on 96
84
tu,fI a&G;aumufyGJqidk &f mvkyif ef;pOfEiS fh ta&G;cs,cf rH nfh tzGJ@tpnf;. tcef;uESihf vkyif ef;pOfrsm;udk od&rSd _
tm;enf;ygu jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wzGJ@onf rJqEN&iS yf nmay;tpDtpOfESihf jynfol@owif; jzef@jzL;a&;
tpDtpOfrsm;udk apmih=f unft
h uJjzwf&ef qH;k jzwfaumif; qH;k jzwfEidk o
f nf? tu,fI rJqEN&iS pf m&if; jy\em od@k r[kwf
yl;aygi;f yg0ifaqmif&u
G fr_ tm;enf;aomjy\em&Sad eygu ta&;}uD;ae+yD[k aumufcsuf csEidk fonf? rJqEN&iS yf nmay;a&;ESihf
jynfol@owif;jzef@jzL;a&; tpDtpOfrsm;onf vlenf;pkwikd ;f &if;om;rsm;twGuf jzef@jzL;ay;aom owif;tqifEh iS hf ywfoufI
toH;k 0ifaom todynmrsm; yHyh ;dk ay;Edik o
f nf? Oyrm owif;tcsuf tvufrsm;ukd wdik ;f &if;om; bmompum;rsm;jzifh
a&;om;xm;jcif; &S-d r&dS ESifh bufvu
dk rf &_ adS om ta=umif;t&m rsm; yg0ifjcif; &Sd-r&dS ponfwkd@jzpfonf?
(p) rD',
D mESio
fh wif;axmufrsm;tay: +cdr;f acsmufjcif;udk apmih=f unfah vvmjcif;
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@onf
owif;axmufrsm;ESifh
rD',
D mtzGJ@tpnf;rsm;rS
udk,pf m;vS,rf sm;udk
tquftoG,f yvkyI
f rD',
D mapmih=f unft
h uJjzwfjcif;tm; rnfuo
Jh @dk vyk q
f mifaeonfukd &Siv
f if;jy&ef yHrk Seaf wG@qHk oihfonf?
xdk@tjyif wdik ;f jynftwGi;f rD',
D m ydik q
f ikd frE_ iS fh zGJ@pnf;yHt
k a=umif; em;vnfvmap&ef ESihf uHawG@ae&aom zdtm;/ od@k r[kwf
aESmuf,u
S fr_rsm;udk pHpk rf;&ef twGuv
f nf; jzpfonf?
yHrk eS f aESmifh,u
S w
f ufaom yHpk Hrsm;rSm ud,
k fwikd q
f ifqmjzwfcikd ;f jcif;/ t=urf;zufjcif; odk@r[kwf wdu
k &f u
kd u
f saom Edik if aH &;
zdESyd fr_ rSonf rw&m;ojzifh tcGepf pfaq;jcif;/ vkyfyidk cf iG v
hf ikd fpiftjiif;yGm;r_EiS fh owif;pmuke=f urf; &&daS &; aESmuf,Sujf cif;ESihf
jzef@csaD &;wGif aESmih,
f u
S jf cif;paom oG,f0u
kd I
f aESmif,
h Suaf om yHpk HrsKd;txd &do
S nf? jynfwiG ;f avhvma&;tzGJ@u
aESmif,
h u
S fr_EiS fhywfoufaom pGyfpGJcsufrsm;udk rSeu
f efjcif;&d-S r&dS apmif=h unfah vhvm &rnft
h jyif ESihf wduspGm
rSww
f rf;wifxm;&rnf? jzpf&yfwckcsi;f udk aocsmpGm a&;rSwx
f m;+yD;/ apmif=h unfh avhvmoGm;&rnf jzpfonf?
aESmif,
h u
S fr_pGypf GJcsufrsm;onf aemufq;Hk wGif rD',
D mtzGJ@tpnf;rsm; od@k r[kwf owif;axmufrsm;u Oya'a=umif;t&
wdik ;f wef;onft
h jzpftxd a&mufomG ;wwfonf? xdu
k Jo
h @kd aom jzpf&yf rsK;d wGi/f ,if; tjiif;yGm;r_ukd tjcm;aom
a&G;aumufyGJqidk &f mtjiif;yGm;r_rsm;uJo
h kd@yif apmif=h unfah vhvmoiho
f nf? (tcef; 4 udk &_yg)
85
86
tajccdik af eaom jynfwiG ;f avhvma&;tzGJ@widk ;f eD;yg;onf rJay;jcif;ESihf rJa&wGujf cif;udk apmif=h unfah vhvm&ef u;yrf;
tm;xkwjf rJjzpfonf? odk@aomf rJ&aHk vhvma&; apwemh0efxrf;axmifEiS chf sDI pkqnf;&jcif;onf a'owGi;f ESihf
wEdik if v
H ;Hk twdik ;f twmtwGuf vlom;t&if;tjrpf ajrmufrsm;pGm oH;k pGJ&onf? wcgw&HwiG f tjcm;avhvma&;
vkyif ef;rsm;udt
k xdcu
dk cf I
H
toH;k y&onf? xdk@a=umifh jynfwiG ;f avhvma&;tzGJ@wcktaeESihf a&G;aumufyJaG e@wGif
rnfonft
h &mudk avhvmrnfESifh xdt
k a=umif;t&mudk rnfuJho@kd taumif;qH;k jzpfatmif avhvmrnfukd &Si;f &Si;f vif;vif;
odxm;oifo
hf nf?
atmufaz:jyygar;cGe;f rsm;udk apmEdik for#tapmqH;k
pOf;pm;xm;oifo
h nf? taumif;qH;k rSm
avhvma&;vkyif ef;pOf (needs assessment) vkyaf qmifaepOftwGi;f pOf;pm;oiho
f nf?
vdt
k yfcsufrsm;pHkprf;
tao
rJ&yHk wf0ef;usif
rJ&o
Hk nf &SmazG&vG,u
f yl govm;?
rJ&o
Hk t
dk oGm;& cufygovm;?
88
rJ&t
Hk wGi;f okd@r[kwf tjyif odk@r[kwf ywf0ef;usiw
f iG f rJqG,yf JGypPn;f rsm;/ od@k r[kwf rJq,
G fvy_ &f Sm;r_
vuQ%mrsm; &daS eygovm;?
+cdr;f acsmufjcif;/ vmbfay;jcif; odk@r[kwf aESmif,
h u
S jf cif;ESihfywfoufaom wpHw
k &m taxmuftxm;
&dyS govm;?
rJ&w
Hk iG f wm0efEiS hfroufqdik af omolrsm; &daS eygovm;?
vHk cHa&;wm0ef&o
dS rl sm;onf roihaf vsmaf omtytrlrsm; yvkyaf eygovm;?
H rsK;d rsK;d jzifh rJay;&ef rufv;kH rsm; ay;aeygovm;?
rJqEN&iS frsm;tm; tm%mvuf&Sdy*k ~Kd vfrsm;u yHkpw
rJqEN&iS pf m&if;
rJqEN&iS fpm&if;wGif rJqEN&iS rf nfr#yg&o
dS enf;? trSew
f u,frJqENay;+yD;olrnfr# &So
d enf;? (,if;tcsuf
onf rJqENay;jcif;.tvm;tvmudk rSe;f q=unf&h mY axmuftuljzpfapEdik o
f nf?
rJqEN&iS fpm&if;rS rJay;cGi&fh o
Sd t
l ajrmuftrsm; z,fxw
k cf x
H m;&yHak y:aeygovm;?
rJqEN&iS fpm&if;wGif trnfrsm; rsm;vGe;f aeyHak y:ygovm;?
rJqEN&iS frsm;onf a&G;aumufyGJ{&d,mtwGi;f aexkid forl sm; jzpf[ef&Sdygovm;?
rJqEN
qENay;jcif;qdik &f m vkyx
f ;Hk vkyef nf;rsm;
rJay;cGi&fh o
Sd lrsm;udk rJay;cGifh yygovm;?
rJay;cGifhr&do
S l wpHkwOD;tm; rJay;&ef cGifh yygovm;?
rJay;onft
h cef;tjyifwiG f w&m;r0ifrJay;aeol rJqEN&iS frsm; &dyS govm;?
rdom;pktvdu
k frJay;jcif; (rJay;aomtcef;twGi;f wGif wpfO;D xufru&daS ejcif;) udk cGihf yygovm;?
rJqEN&iS frsm;tm; tcGi&fh o
Sd nfxufyI
dk rJqENv$mrsm;ay;ygovm;?
rJy;Hk ydwq
f dk@aeonfqadk om taxmuftxm;&dyS govm;?
rJqENay;jcif; vkyfx;Hk vkyef nf;rsm;udk rJqEN&iS rf sm;od&ySd Hk ay:ygovm;?
tultnDvadk om rJqEN&iS rf sm;udk aumif;rGefpmG ulnDygovm;?
rJay;jcif;vkyif ef;pOfudk pDrt
H yk cf sKyf&mwGif tvGet
f rif;tcsde=f uef@=umr_ &dyS govm;?
Hk &m&Srd sm;u aumif;rGefpmG pDrt
H kyfcsKyfygovm;?
rJqENay;jcif;vkyif ef;pOfudk rJ&t
ygwDrsm; odk@r[kwf ud,
k pf m;vS,af vmif;rsm;. at;*sirhf sm; odk@r[kwf vufaxmufrsm;tm; rJay;jcif;/
rJa&wGujf cif;wdk@udk avhvm&ef Oya'ESit
fh nD cGihf yygovm;?
at;*sirfh sm; odk@r[kwf vufaxmufrsm;onf +cdr;f ajcmufjcif; odk@r[kwf aESmuf,u
S jf cif;rsm; cH&yg
ovm;?
at;*sirfh sm; odk@r[kwf vufaxmufrsm;onf a&G;aumufyJv
G yk if ef;pOfwiG f 0ifa&mufpu
G zf uf&ef tm;
xkwjf cif;/ odk@r[kwf ud,
k x
f v
d ufa&muf pGuzf ufjcif;yygovm;? od@k r[kwf ygww
D ck od@k r[kwf ud,
k f
pm;vS,af vmif;wOD;tm; rJay;atmif rJqEN&iS rf sm;udk qGJaqmif&ef/ +cdr;f acsmuf&ef tm;xkwjf cif; od@k r
[kw/f ud,
k x
f v
d ufa&muf qGJaqmifjcif;/ +cdr;f acsmufjcif;yygovm;?
rJqEN&iS frw
S fyw
Hk ifpm&if;teuf rJqENay;+yD;a=umif;rSww
f rf;wifxm;aom ta&twGuEf iS hf vufawG@rJ
ay;aom rJta&twGuf rnfuJhodk@ uGmjcm;oenf;?
rJrsm;udk tpDtpOfwus/ vHk cHpmG a&wGuyf govm;?
rJa&wGu+f yD;aomtcg toH;k ryaom rJrsm;tm; vHk cHpmG xm; &djS cif;/ y,fzsujf cif; od@k r[kwf zsuq
f ;D
jcif;yygovm;?
rJqENvm$ tay:wGif a&G;aumufyGJt&m&drS sm;u trSwt
f om;vkyjf cif; odk@r[kwf rSwcf suaf &;jcif; y
xm;ygovm;?
w&m;r0ifaom rJqENvm$ rsm;udk rSefreS u
f efuef ppfaq;jcif;/ tjcm;rJqENvm$ rsm;ESihf oD;jcm;xm;jcif;
yygovm;?
w&m;r0ifrJqENvm$ rsm; rwefwqrsm;jym;aeygovm;?
wkid w
f ef;csurf sm;udk oifah vsmpf mG ajz&Si;f ay;ygovm;?
at;*sirfh sm; odk@r[kwf vufaxmufrsm;onf rJa&wGujf cif;wGif pGufzuf&ef u;yrf;jcif; odk@r[kwf
ud,
k x
f v
d ufa&muf pGufzufjcif;rsm; &dSygovm;?
rJa&wGu&f mY wm0efEiS rfh oufqidk o
f rl sm; &daS eygovm;? &daS eygu vkyif ef;pOfwiG f wdk@onf
rnfonft
h cef;urS yg0ifaeygoenf;?
qmifjf cif;
&v'frsm; t+yD;owfjcif; ESifh o,f,yl dk@aqmi
rJa&wGu+f yD;csdew
f iG f &v'frSww
f rf; rsm;udk rSeu
f efpmG a&;om;+yD; / wm0ef&o
Sd t
l m;vH;k u vufrw
S fx;kd yg
ovm;?
rJa&wGu+f yD;csed w
f iG f avhvmolrsm;/ ygwDEiS fh ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;. at;*sirhf sm;ESiv
hf ufaxmuf
rsm;onf &v'frw
S fwrf; rdwLW rsm; &&dyS govm;?
&v'frsm;udk vlo&d iS =f um; a=ujimygovm;? &v'frw
S w
f rf;rdwLW udk trsm;jrifatmifjyoxm;ygovm;?
a&G;aumufyGJpnf;rsO;f pnf;urf;rsm;/ rJqENvm$ rsm; ESihf rJay;&mwGiftoH;k yrnfh ypPn;f rsm;udk txufqifh
a&G;aumufyGJaumfr&Sio
f dk@ yGifhvif;jrifompGmESifh vHk cHpmG o,f,yl govm;?
a&G;aumufyGJypPn;f rsm;udk txufqifah &G;aumufyJaG umfr&Sifo@kd wdu
k &f u
kd fy@kd aqmifygovm; odk@r[kwf
tjcm;wae&modk@ v$Jajymif;ygovm;?
rJay;jcif;/ rJa&wGujf cif;ESifh ywfoufaom ,cifapmif=h unfah vhvmr_tawG@tuHudk a&G;aumufyJaG e@ vkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;
ydik ;f jcm;oH;k oyfjcif;ESiafh ygi;f pyfjcif;tm;jzifhf jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@tzdk@ rJqENay;jcif; ESifhrJa&wGujf cif; vkyif ef;pOf.
rnfo
h nft
h ydik ;f udk txl;tm&Hkpdku&f efvt
dk yfa=umif; qH;k jzwf&mwGif taxmuftuljzpfap&rnf? Oyrm ,ciftawG@tuHrmS
rJrsm;udw
k oDowef;}uD;pkyHay;jcif;onf tcsKd@ae&m rsm;wGif jy\em&dSEikd jf cif; od@k r[kwf rJ&kHrsm;od@k a&G;aumufyJq
G ikd &f m
pm&Gufpmwrf;rsm; aemufusrS a&muf vmjcif;wdk@ukd awG@&Edik o
f nf?
rJay;jcif;ESifh rJa&wGujf cif;udk apmih=f unfah vhvmcsdew
f iG f apmif=h unfah vhvmolrsm; a&;jznf&h ef yvkyaf y;xm;aom
tpD&ifcpH myHkpx
H JrmS ,if;vdt
k yfcsurf sm;ukd xif[yfay:vGiaf poifo
h nf?ta&;}uD;qH;k rSm tpD&ifcpH myHpk Hrsm;onf &Si;f vif;/
wdusI
toH;k y&efv,
G ful&rnf?
tzGiafh r;cGe;f rsm;
rsm;pGmyg0ifaom
ppfaq;csupf m&if;&Sn}f uD;rsm;onf
uGejf yLwmxJodk@oiG ;f &mwGif tcsed frsm;pGm,l&+yD;/ ydik ;f jcm;oHk;oyfrv
_ yk &f mwGiv
f nf; vGepf mG cufcJonf? tpD&ifcpH mrsm;
jyefvnfay;tyfaomtcgwGif pm&Guw
f yHw
k yifjzpfaewuf+yD;/ qufo,
G af &;vrf;a=umif;wGiv
f nf; tcuftcJrsm;udk
91
jzpfapEdkio
f nf? tpD&ifcHpmyHkpH a&;qGJorl sm;onf avhvmolrsm; vG,u
f lpmG em;vnfap&rnf[al omtcsuu
f kd owdcsy&f rnf?
xdk@a=umif/h avhvmoltrsm;pkonf yHkpHrsm;udk wdk@ rnfr#em;vnf&vG,u
f I
l / rnfr#a&;jznfh& vG,u
f al =umif;od&atmif
a&G;aumufyGJae@rwdik cf ifwiG f prf;=unfo
h iho
f nf?
tpD&ifcpH myHpk w
H ckonf [kwo
f nf odk@r[kwf r[kwyf g [lI tajzay;Edik af om ar;cGe;f rsm;yg&rnfjzpf+yD;
tu,fIjy\emrsm;&Syd gu jy\emrsm;udk wef;pDjyxm;aomtydak r;cGe;f rsm;yg&rnf?erlemyHpk u
H kd atmuf wGif
az:jyxm;onf?
erlemyHpk H 1
ta&twGuf
:
qdik &f m
ar;cGe;f rsm;
awG@co
Jh nf? rawG@cyJh g?
wpfpw
Hk pfO;D u wpfcgxufyI
kd rJay;onfudk oihaf wG@cyJh govm;?
awG@&ydS gu b,fEpS }f udrrf # oifjrifawGcyJh goenf;?
-------------
a&G;aumufyGJaumfr&Sio
f nf rJqEN&iS fpm&if;wGif ryg0ifolrsm;udpu
P kd rnfuo
Jh kd@ udik w
f G,af jz&Si;f cJo
h enf;? [laom
tzGiafh r;cGe;f rsm;udk jzpfEidk o
f r# a&SmifusOo
f iho
f nf? pum;vHk; trsm;tjym; toH;k yjcif;onf ydik ;f jcm;oH;k oyfr_ vky&f mY
vGefpmG cufcJ+yD;/ txl;ojzifh tpD&ifcpH m axmifaomif;csI
D zwf&aom tcgwiG f ydkrI
kd cufcJaponf? tu,fI
tzGiahf r;cGe;f rsm;udk toH;k y &rnfqydk gu a&;om;xm;aom rSwcf surf sm; tay:wGio
f m tm;xm;& jcif;xuf
avhvmolrsm;tm; uwifowfrw
S +f yD;om; tajzrsm; ay;xm;oiho
f nf? ,if;erlemyHpk Hukd atmufwiG f az:jyxm;onf?
92
rJ&o
Hk nf rnfo
h nft
h wGuaf =umifh tcsderf DS rzGicfh o
Jh enf;? (oifah vsmaf om tajz(rsm;)wGif trSwjf cpfyg?
Oyrm
2}udKwif
wGuf
csuf
xm;
aom
ar;cGe;f
rsm;
rJ&w
Hk iG f vHjk cHKa&;udk jcdr;f ajcmufjcif;rsm;
&daS eIvm;?
a&G;aumufyaGJ umifr&Sio
f nf
taqmuftOD;twGi;f okd@ 0if&r&Ivm;?
toH;k 0ifEidk af om wwd,yHkpaH r;cGe;f wpfcrk Sm avhvmolrsm;tm; wd@k avhvmxm;cJhrE_ iS hfywfoufI txif[yfq;kH
az:jycsuw
f pfcu
k dk a&G;cs,af pjcif;tm;jzifh jy\emwcktay: xifjrifcsuf ay;apjcif;jzpfonf? ,if; erlem yHpk aH r;cGe;f udk
atmufrmS
awG@Edik fygonf? ,if;yHkpo
H nf rJ&w
kH cktay: t=urf;zsO;f cHiakH vhvm&mwGif txl;toH;k 0ifonf?
,ciftawG@tuHrsm;t& avhvmolrsm;onf wef;pDjyxm;aom tuJjzwfcsuf (az:jycsuf) rsm;teuf tv,f&dS
tuJjzwfcsufuo
dk m a&G;cs,jf ywwf=uojzifh a,bk,stm;jzifh yHpk aH &G;qGo
J lrsm;onf tuJjzwfcsuf (az:jycsu)f rsm;udk r
*%ef;jzifah y;jcif;/odk@r[kwf tuJjzwfcsuf (3) ck jzpfap/ (5) ckjzpfap ay;jcif;udk a&Smif&mS ;oifo
h nf?
,ckrJ&w
Hk iG f rJay;jcif;pDraH qmif&u
G cf suw
f ckv;Hk tay: rnfodk@ ,lqoenf;? (oihx
f ifjrifcsuEf iS yfh wfoufI
taumif;qHu
k ,
dk pf m;jyKaz:jyay;rnft
h ajzudk 0dik ;f Ijyyg?
erlemyHk
pH 3 ar;cGe;f
av;
rsKd ;
yHpkH H
tao;tzGJcsKd ;azgurf _
tcsKd @Sd
tenf;tusO;f Sd
trsm;tjym;Sd
93
94
(c)
yif rJ-Z,m;oGi;f jcif; 23
(c) pifyif
yi
pifyif rJ-Z,m;oGi;f jcif; (PVT) . &nf&,
G cf sufrmS Edik if aH &;ygwDrsm;/ ud,
k fpm;vS,af vmif;rsm;ESihf jynfov
l l xktwGuf
&v'frsm;.w&m;0ifru
_ dk tuJjzwfEidk af tmif ,H=k unfpw
d cf s&aom owif;tcsut
f vufrsm; axmufyahH y;&efjzpfonf?
(PVT) yvky&
f ef vdk-rvdu
k dk tapmydik ;f wGif uwifI qH;k jzwfxm;&efrmS ta&;}uD;onf? tb,fa=umifq
h akd omf
udpaP qmifu
G af omtzGJ@tpnf;. apmif=h unfah vhvmolrsm;udw
k ikd ;f jynf w0Sr;f vH;k ae&m csxm;r_EiS yhf wfoufI pOf;pm;
p&m&daS oma=umihf jzpfonf?
tzGJ@tpnf;wckonf rJ&t
Hk m;vH;k rS &v'frsm;udk pkpnf;vkyaf qmifvakd omfvnf; vufawG@wGif vltiftm;ESihf qufo,
G frr_ sm;
tajrmuftrsm; vdt
k yfjcif;a=umifh t[ef@twm; jzpfEikd o
f nf? xdo
k kd@jzpfygu rJ&w
kH csK@d wGif wduspGm
jyifqifxm;owfrw
S x
f m;aom usyrf;erlemyHkpHrJrkH sm;onftvGefreS u
f efwu
d sEdik o
f nf? xd@k jyif aocsmoyf&yfpmG yvkyf
xm;ygu jynfwiG ;f avhvma&;ktzGJ@wzGJ@tzdk@ wpHv
k ;kH qdik &f m &v'fEiS hfywfoufI ,H=k unf pdwfcs&avmufaom a[mude;f rsm;
xkwEf idk yf gonf?
jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;ktzGJ@wzGJ@onf usyrf;erlemyHpk H. taetxm;ESifh t&G,t
f pm;udk qH;k jzwfaom tcgwGif
u|r;f usiaf om vlr_oyd yH` nm&Si/f pm&if;tif;ynm&Sif od@k r[kwf vlxt
k jrifrsm;aumuf,al om tzGJ@tpnf;rsm;ESihf
wdik yf ifoiho
f nf? vlO;D a&ESio
fh ufqidk af om tcsut
f vuf acgi;f yg;onft
h jyif/ vlO;D a&tpdyftusJ rwluJjG ym;r_rsm;&daS om
ae&mrsm;wGif tawmftwef}uD;aom erlemyHpk Hukd oH;k &efvt
kd yfa=umif;/ Oyrm rJ&kHrsm;. q,f&mckid Ef _e;f xnfhoiG ;f &ef
vdt
k yfa=umif; tawG@tuHrsm;u jyqdo
k nf? Tonf ESifh ajymif;jyeftajctaersKd;wGif erlemyHkpHao;ao;udk omtoH;k yEdik +f yD;/
TerlemyHpk aH o;ao;rSaeI
wwdik ;f
jynfv;kH &Sad G;aumufyJGrsm;twGuf
tjynft
h 0vnf;
,H=k unfpdwcf s&/
tjynft
h 0vnf;rSeu
f efwu
d saom&v'frsm;udk &&SEd ikd fygonf? trsm;pkrJjzifh qH;k jzwfaompepf (majoritarian voting system)
udk toH;k yaom jrdK@jytkyf csKyfa&;a&G;aumufyJGrsm; od@k r[kwf rJqENe,fajrtrsm;udk t"dutm;jzift
h ajccHaom
a&G;aumufyGJrsm;rSm apmif=h unfah vhvmygu rJqENe,fajrwpfck odk@r[kwf c&dik t
f qifw
h iG f erlemyHkp.
H taetxm;ESihf
t&G,t
f pm;udk txl;*&kyoiho
f nf? tb,fa=umifq
h akd omf a'oEW&qkid &f m rwlx;l jcm;csufrsm;udk xnfo
h iG ;f pOf;pm;&ef
vdt
k yfaoma=umihjf zpfonf?
usyrf;erlemyHkpw
H iG f xnfo
h iG ;f &rnfh rJ&Hkrsm;udk a&G;cs,&f efEiS hf uGejf yLwmy&dk*&rfwck jyifqif&eftwGuf (PVT) 'DZikd ;f tzGJ@onf
rJ&rHk sm;tm;vk;Hk twGi;f &dS rJay;rnfo
h rl sm;. ta&twGu/f ae&m/tG,t
f pm;wdk@ESihf ywfoufaom owif; tcsut
f vuf
f u
kd af om rJ&kHrsm;rS &v'frsm;udk pmrsufEmS w&Gupf m erlemyHkpt
H pD&ifcpH m
twdtus vdt
k yfvdrrfh nf? PVT twGuaf &G;cs,v
pmGurf sm;wGif avhvmolrsm;u rSeu
f efwu
d spGm rSww
f rf;wif &rnf?
tu,fI Oya'u jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvmolrsm;udk rJ&kHrsm;twGi;f rJa&wGujf cif;udk apmif=h unfch iG hf ray;ygu/ jynf
wGi;f avhvma&;tzGJ@wzGJ@onf . avhvmolrsm;tm; rJ&kHrsm;jyifywGijf yoxm;aom &v'f rdwLW rsm;rS rJ&&kH v'frsm;udk
23
95
rSww
f rf;wifcidk ;f Edik o
f nf?tjcm;enf;vrf;wckrSm rJa&wGucf sed fumvtwGi;f rJHk rsm;wGi&f aSd eaom rJ&akH umfr&Sit
f zGJ@0ifrsm;
odk@r[kwf Edik if aH &;ygw/D udk,pf m;vS,af vmif;rsm;. vufaxmuf rsm;rSwqifh &v'frw
d LW rsm; &&dSEkdio
f nf?
jynfwiG ;f apmif=h unfah vhvma&;tzGJ@wzGJ@tzdk@ (PVT) vufawG@rvkyaf qmifcifumvtwGi;f . tpD&ifcjH cif;/
qufo,
G jf cif;pepfrsm;udk prf;oyf=unfjh cif;onf tusdK;&do
S nf? Tod@k prf;oyf=unfjh cif;tm;jzifh ,H=k unfpw
d cf s& avmufaom
(PVT) wckvyk af &;twGuf enf;pepftay:wGif ,H=k unfr&
_ jSd cif;ESifh tpktzGJ@. vkyfEidk fprG ;f udk aumif;pGm jrifawG@&jcif;
tusKd ;aus;Zl;rsm;udk &&dES dik o
f nf? Todk@jzifh a&G;aumufyJv
G drn
f mr_rsm;udk [ef@wm;Edik fonf? (PVT) wck. &v'frsm;
xkwjf yefcsdeo
f nf ta&;}uD;onfjzpf&m/ jynfwiG ;f avhvma&; tpk tzGJ@wzGJ@ taeESihf rnfonfh tcsed w
f iG f xkwjf yefoiho
f nfukd
uwifI qH;k jzwfxm;oiho
f nf?
ydyuQtajctaersm;atmufwGif qmAD;,m;jynfwiG ;f avhvmolrsm;u pifydif rJ-Z,m;oGi;f jcif;vkyif ef;udk
aqmif&u
G jf cif;?
96
11?
11?pm&if;oGi;f jcif;/ xyfqifyh dk ah qmifjcif; ESihf xkwjf yefa-ujimjcif;tm; apmih-f unfh
tuJjzwfjcif;?
u? &v'fpm&if;oGi;f jcif;tm; apmih=f unft
h uJjzwfjcif;. ta&;}uD;r_
*? a&G;aumufyGJt+yD;ae@ zGH@z;wd;k wufr_rsm;tm; apmih=f unft
h uJjzwfjcif;?
c? uGejf yLwmjzifh &v'frsm;ydk@aqmifjcif;udk apmih=f unft
h uJjzwfjcif;?
&v'frsm; pm&if;oGi;f jcif;ESifh xyfqifjh zef@a0jcif; vkyif ef;pOfrsm;ESihf tu|r;f w0if&aSd eapjcif;?
tqifw
h idk ;f wGif &v'fpm&if;oGi;f jcif;ESif xyfqifjh zef@a0jcif;rsm;tm; apmih=f unft
h uJjzwf
aom pepf wpfck wnfaqmufjcif;?
a&G;aumufyGJtvGefzGH@z;wd;k wufrr_ sm; txl;ojzifh a&G;aumufyJG&v'ftm; Oya'a=umif;t&
pdeaf c:r_rsm;udk aocsmpGm apmif=h unft
h uJjzwfjcif;?
97
tcsed u
f mvudk owfrw
S af y;xm;onf? ,if;uJo
h kd@aom tjiif;yGm;r_rsm;udk tcef; 4 wGif az:jyxm;aom enf;emudk toH;k yI
aocsmpGm apmih=f unft
h uJjzwfoiho
f nf? if;udp&P yfrsm;onf vH;k 0 "dG[jzpfz,
G f ta=umif;t&mrsm;jzpfonf?
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@rsm;onf w&m;&H;k tr_wpfc.
k wd;k wufr_rsm;udk apmih=f unft
h uJjzwfoih+f yD;/ owif;rD',
D m
odk@r[kwf tr_onfrsm;xHrS owif;tay:wGif rtm;xm;oihaf y?
a&G;aumufyGJtvGeu
f mvrsm;wGif jynfwiG ;f avhvmolrsm;onf aemufq;kH &ufowfrw
S cf sufrsm;vGJacsmjf cif;/ qH;k jzwfcsuf
vkyx
f ;Hk vkyfenf;rsm;wGif
pnf;urf;vGJacsmrf r_ sm;&djS cif;/
pnf;urf;vGJacsmfr_rsm;ESihf
ywfoufI
pGwfpJcG sufrsm;udk
pHpk rf;az:xkw&f mwGif aESmifah ES;jcif;/ avhvmolrsm;odk@r[kwf Edik if Ha&;ygwrD sm; ESiyhf iG v
hf if;r_enf;yg;jcif;paom vkyif ef;rsm;qdik &f m
jy\emrsm;udk apmih=f unfo
h iho
f nf? a&G;aumufyJw
G Gif yg0ifrJqENay;cJah om Edik if o
H m; od@k r[kwf ud,
k fpm;vS,f
wpfO;D wpfa,mufudk rJay;cJah oma=umifh vufwkH@jyefjcif; od@k r[kwf vufwkH@jyef&efjcdr;f ajcmufjcif;rsm;udv
k nf; pHpk rf;
az:xkwo
f ifhonf? rD',
D mrS wcsKd@aomtkyfprk sm;onf jynfolvx
l t
k m; rJ&v'fvrd v
f nfrw
_ pfck yvky&f eftwGuf jyifqifae
aom tcsut
f vufrsm;udv
k nf; apmih=f unfo
h iho
f nf?
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfco
k nf pepfwusu;udik cf s,fvS,yf kHpw
H csKd@ xGuaf y: vmjcif; odk@r[kwf a&G;aumufyJw
G pfc.
k
&v'ft}uD;tus,x
f cd dkuEf dikf zf G,&f adS om jy\emrsm;tm; pHkprf; az:xkw&f ef jyifqifxm;oihfonf? tao;pdwf wdwu
d sus
udp&P yfrsm;udk pHpk rf;az:xkw&f ef txl;tvkyt
f zGJ@rsm;udk cef@tyfay;jcif;rsm;vnf; ,if;jyifqifrw
_ iG f yg0ifonf? jynfwiG ;f
avhvma&;tpktzGJ@wpfco
k nf Edik if aH &;ygwDrsm;/ vl@abmiftzGJ@tpnf;twGi;f &dS tjcm;aom tzGJ@tpnf;rsm;awG@qo
kH ih+f yD;/
rJqEN&iS frsm;xHwiG f &dSEidk af om pdk;&drcf sufrsm;udk em;axmifjcif;/ rJvdrrf _EiS hfoufqikd af om oufao taxmuf txm;rsm;udk
vufc&H ,ljcif; odk@r[kwf vdt
k yfEidk af om tjcm;aom owif;tcsuftvufrsm;udv
k nf; &,loihfonf?
99
12?
H -uHyjcif;
12? tpD&ifcpH mwifoiG ;f jcif;ESifh axmufct
u? tpD&ifcHpmwifoiG ;f jcif;. ta&;ygr_
c? a'oqdik &f mapmif=h unft
h uJjzwfolrsm;rS tpD&ifcpH mwifjcif;
*? xdyw
f u
dk &f ifqidk rf q
_ dik &f m tpD&ifcpH mrsm;
C? xkwjf yefcsufrsm;
i? aemufq;Hk tpD&ifcHpm
p? tpD&ifcHpm jzef@a0jcif;?
100
101
a&G;aumufyGJ pDrt
H kycf sKyfa&;? ? a&G;aumufyJt
G m%mydik rf sm;onf tcsed fEiS hfwajy;nD rJqENay;rnfh aetwGuf
jyifqifjcif; &dS r&d/S rJ&t
Hk a&twGuq
f ikd &f m tcsut
f vufrsm;ESihf tjcm;aom oufqdik &f m udp&P yfrsm;tm;
jyifqifjcif; &dSr&dS tpD&ifcjH cif;
a&G;aumufyGJqidk &f mtjiif;yGm;r_rsm;? ? tao;pdwt
f jiif;yGm;r_tpD&ifcpH mrsm;tjyif a'oqdik &f m apmif=h unfh
tuJjzwfolrsm;onf if;wdk@a'otwGi;f &dS tjiif;yGm;r_e,fy,fEiS hf jyefvnf wHk@jyefcsufrsm;udk pm&if;ypk/
tr#irf jywfap&ef ,cktcef;udk toH;k yoiho
f nf?
rJqEN&iS fynmay;jcif;?
? rnfolu xkwjf yefxm;aom t&m/ rnfonft
h a=umif;t&mESihf rnfonfh
t&m oufa&mufr&_ dSonfwdk@jzpfonf?
Edik if aH &;rJq,
G fpnf;&H;k r_?
? ygwDrsm;/ ud,
k pf m;vS,frsm; vkyaf qmifaeaom t&mrsm;/ if;wd@k .
tpnf;ta0;rsm;/ wm;qD;ydwfyifc&H jcif; od@k r[kwf jcdr;f ajcmufc&H rsm;tm; if;wd@k &ifqfkdiaf e&jcif; &drS &d/S
wifjyvmaom pd;k &drzf ,
G f udp&P yfrsm; ESihf jynforl sm;xHrS rJq,
G yf JGrsm;tay: wH@k jyefcsuf wdk@yg0ifonf?
owif;rD',
D m? ? a&G;aumufyJGrJq,
G fyJrG sm;tay: a'owGi;f rD',
D mrsm;. tpD&ifcyH /kH
rD',
D mrsm;u
yg0if,OS f yifolrsm;tm; oihw
f ifhaom toH;k ycGirhf sm; axmufyhHay;jcif; &drS &d/S owif;wifjyyHk r#wr_ &drS &d/S az:jyyg
owif;wifjycsut
f ay: ygwDrsm;/ ud,
k fpm;vS,frsm;ESihf jynfolvlxrk sm;. wHk@jyefcsuf ponfwd@k jzpfonf?
0efxrf;tkycf sKyfa&;?
?
vlxt
k zGJ@tpnf;rsm;onf
rJq,
G fyGJwiG f
bufvu
kd fr_
&dSr&d/S
Edik if aH wmftzGJ@tpnf;rsm;onf rJq,
G fyJrG sm;udk uef@owfyw
d fyifjcif; od@k r[kwf ygwDrsm;/ ud,
k pf m;vS,rf sm;ESihf
if;wdk@. axmufcHorl sm;tay: rsuEf mS vdu
k q
f ufqjH cif;qdik &f m tpD&ifcrH sm; xGufvmjcif; &drS &dS ESihf
vlxt
k zGJ@tpnf;rsm;onf Oya'abmiftwGi;f vkyu
f dik af qmif&u
G jf cif; &drS &dS wdk@jzpfonf?
rJqEN&iS frsm;tm; jcdr;f ajcmufjcif;ESifh ydyuQ? ? ygwDrsm; odk@r[kwf tjcm;olrsm; (tao;pdwf twdtus
az:jy&rnf?) rS rJqEN&iS rf sm;tay: jcdr;f ajcmufaom tjzpftysufrsm; &drS &d/S ydyuQwpfck jzpfymG ;Edik af om
tajctae!$ejf ycsufrsm; &drS &d/S &dyS gu ,if;ydyuQrsm;tm; wpHkw&mumuG,x
f m;+yD;jcif; &drS &dS ESihf ydyuQ odk@r[kwf
t=urf;zufr_rsm; &dSr&dS ponfwdk@jzpfonf?
trsK;d orD;rsm; yl;aygi;f yg0ifr_? ? a&G;aumufyJv
G kyif ef;pOftwGi;f trsK;d orD;rsm;onf wdu
k &f u
kd f od@k r[kwf
oG,0f dkuaf omenf;jzifh cGJjcm;qufqcH &H jcif; &drS &dS odk@r[kwf wpHkw&m pd;k &drrf uif;zG,fupd &P yfrsm; ay:aygujf cif; &drS &dS
ESifh trsKd;orD;rsm;onf ta&twGurf sm;rsm;jzifh vkyif ef;pOftwGi;f yl;aygi;f aqmif&u
G jf cif; &dSr&dw
S kd@jzpfonf?
wdik ;f &if;om;vlenf;pkrsm;. yl;aygi;f yg0ifr?_
? tu,fI ae&mwpfco
k nf wdki;f &if;om; vlenf;pkrsm; aexkid f&m
ae&mwpfcjk zpfygu if;wdk@onf vkyif ef;pOftwGi;f tuef@towfr&dS yg0ifciG hf &r&/ if;wdk@ylaygi;f yg0ifr_ &dSr&dS ESihf
txl;pd;k &drzf ,
G &f adS om udp&P yfrsm;udk aqG;aEG;xm;jcif; &drS &dw
S kd@jzpfonf?
102
rSwo
f m;p&m tjcm;udp&P yfrsm;
tpD&ifcpH monf
uspfvpf/
&Siv
f if;+yD;/
tcsut
f vufrSeu
f ef&rnfjzpfonf?
a&mf,rf;csurf sm;udk
a&SmifusO&f rnfjzpf+yD;/ ud,
k w
f ikd favhvmxm;aom ta=umif;t&mESihf apmif=h unft
h uJjzwfolxH ay;yd@k xm;aom
ta=umif;t&m
ESpcf t
k m;
aocsmpGmcGJjcm;I
tpD&ifco
H iho
f nf?
pGwpf JGcsuw
f pfck
yvkyx
f m;ygu
apmih=f unftuJjzwfolonf ,if;pGwfpJcG sut
f m; aemufxyf t&if;tjrpfwpfckEiS hf rSefuefa=umif; &drS &d/S
oufaojyEkid jf cif;&drS &dS !$ejf yoiho
f nf?
A[d&k ;kH ylaygif;avhvma&;ESihf qef;ppfcJjG crf;a&;,lepf twGi;f &dS
tpD&ifcpH mrsm;udk zwf&&_ ef/ tpDtpOfwusxm;&d&S ef/ trsK;d tpm;cGJ&ef ESihf tusOf;csKyf&ef wm0ef&o
Sd l
twdtusxo
H dk@ tpD&ifcHpmrsm;udk vHjk cHKpGmay;yd@k oiho
f nf? aemufxyfpkHprf;&efvt
kd yfaom ta&;udp&P yfrsm;&dyS gu
xdyk k*K~d vfonf qufo,
G &f ef t"duae&m jzpfoiho
f nf? jzpfEdik yf gu/ a'oqdik &f mapmih=f unft
h uJjzwfoo
l nf
yHrk eS af qG;aEG;yGJrsm;yvky&f eftwGuf
A[d&k ;kH od@k
oGm;a&mufoiho
f nf?
wcsKd@udp&P yfrsm;wGif
tpD&ifcpH mtusO;f csKyfrsm;udk apmih=f unft
h uJjzwfol xHjyefvnfy@kd aqmif ay;oiho
f nf? xdrk Som if;wd@k taeESihf
Edik if t
H 0Sr;f tjzpftysufrsm;ESifh ywfouf+yD; od&SdEikd frnfjzpf+yD;/ yHkpHtrsK;d tpm;udkvnf; cGJjcm;owfrSwEf ikd frnfjzpfonf?
*? xdyw
f u
dk &f ifqidk rf q
_ idk &f m tpD&ifcpH mrsm;
A[d&k ;Hk csKyfonf a&G;aumufyGJEiS fhqufE,
G af om xdyw
f kdu&f ifqikd rf r_ sm; tjrefq;kH odxm;&rnf? owif;tcsut
f vufrsm;onf
uspv
f pf/ &Si;f vif;I oufaojyEkid af om owif;rsm; jzpfEidk o
f r# jzpfoihfonf? apmih=f unft
h uJjzwfolrsm;tm; xdyfwu
kd f
&ifqidk rf _rsm;udk tpD&ifc&H eftwGuf wd;k awmif;I/ em;vnf&efv,
G fual om atmufygacgi;f pOfrsm;jzifh yHkpw
H pfcu
k kd
ay;xm;oiho
f nf?
xdyw
f dkurf .
_ tao;pdwaf jymjycsufrsm;
apmih=f unft
h uJjzwfolrsm;rS pDpOfxm;aom aemufqufwJv
G kyif ef;rsm;
A[d&k ;Hk csKyfrS awmif;cHxm;aom aemufqufwJv
G kyif ef;rsm; wkd@jzpfonf?
C? xkwjf yefcsurf sm;
tapmydik ;f wGif
ajymqdck o
Jh nft
h wdik ;f yif
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfck
a&G;aumufyJu
G mvwpfct
k wGi;f
=um;jzwftpD&ifcHpmrsm; odk@r[kwf xkwjf yefa=ujimcsufrsm; xkw&f ef qEN&SdEikd o
f nf? if;vkyif ef;obm0. oH;k oyfcsuo
f nf
tyoabmaqmifaomfvnf;/ ,if;vkyif ef;obm0rSwqifh zdtm;ay;r_rsm;udk vrf;zGiahf y;aom yHkprH sK;d jzpfEikd o
f nfuv
kd nf;
tpktzGJ@wpfcu
k
owdyoihfonf? *k%fou
d mQ &dI
S
pepfwus okawoeyvkyfxm;aom tpD&ifcHpmrsm;onf
a&G;aumufyGJqidk &f mvkyif ef;pOf.
tqift
h wef;qdik &f m ta&;}uD;aom owif;tcsut
f vufrsm;udk vlxt
k m;
axmufyaHh y;Edik frnfjzpf+yD;/ aemufxyf vGJrmS ;aom vkyaf qmifcsufrsm; od@k r[kwf t=urf;zufr_rsm;udk wm;qD;Edik frnfjzpfonf?
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfcrk S xkwjf yefonfh ta&;}uD;aom vlxx
k ifjrifcsuo
f nf a'owGi;f ESifh Edik if t
H 0Sr;f .
pdwf0ifpm;r_tjrifq
h ;Hk &daS ecsde/f a&G;aumufyGJt+yD;vwfwavmtcsed w
f iG f jzpfEikd fz,
G &f o
Sd nf? ,if;xkwjf yefa=ujimcsufonf
y%mrxkwjf yefa=ujimcsufjzpfonf? tb,fa=umihq
f adk omf if;xkwjf yefa=ujimcsuo
f nf a&G;aumufyJv
G yk if ef;pOf (Oyrm
wkid =f um;csurf sm; ESifh t,lcHrsm;) . ursm;tm;vH;k jynfph jkH cif;r&daS o;csed f xkwjf yefjcif;jzpf+yD;/ avhvmxm;or# vkyif ef;pOf.
ursm;tm;vH;k tay: qef;ppfavhvmcsuw
f pfcu
k o
kd m xkwjf yefoifhonf? xkwjf yefa=ujimcsuf xkwjf yeft+yD;
103
aemufco
H rdik ;f a=umif;
Oya'abmif
a&G;aumufyGJtyk cf sKyfa&;
a&G;aumufyGJrJq,
G fyGJEiS fh rD',
D mtygt0if a&G;aumufyJt
G utajctae
a&G;aumufyGJqikd &f m wdik fwef;csufrsm;ESihf t,lcrH sm;
a&G;aumufyGJae@
rJpm&if;oGi;f jcif; ESifh &v'ftygt0if a&G;aumufyJt
G vGet
f ajctae
2? owif;tjzpfxw
k jf yefoihaf om xdww
f u
dk af wG@r_rsm;
ta&;}uD;aom pd;k &drcf surf sm;udk jzpfay:apcJah om xdyw
f kduaf wG@r_rsm;. tao;pdwf? txl;ojzifh a&G;aumufyJEG iS fh
qufE,
G af om t=urf;zufrr_ sm;?
3? oH;k oyfcsuf - a&G;aumufyGJqidk &f m cHiHk avhvmcsufrsm;
Edik if w
H umuwdu0wfrsm; ESifh 'Dru
dk &ufwpfa&G;aumufyJGrsm;qdik f&m pH!$e;f rsm;tm; vdu
k femjcif; ESihf txl;ojzifh a&G;aumufyJG
Oya'ESifh tajccHOya'rsm;ponfh oufqidk &f m Edik if aH wmfOya'rsm; jyXmef;jcif; paom a&G;aumufyJGvyk fx;kH vkyfenf;rsm;ukd
pHpk rf;avhvmjcif;?
y%mra&G;aumufyGJtvGef xkwjf yef a=ujimcsut
f m; jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfck. t"duawG@&cSd surf sm; ESihf
oH;k oyfcsufrsm; tjzpf &_jrifEidk fonf? xdk@a=umifh xkwjf yefa=ujimcsuo
f nf t"dutcsufrsm;tay: &Si;f vif;xm;aom az:jy
csurf sm;ESit
fh wl &Si;f vif;I uspfvpfr&_ &dS rnf? tqH;k r&dS tao;pdwrf sm; ESihf ta&;}uD;aom ta=umif;t&m enf;yg;r_ukd
a&SmifusOo
f iho
f nf? &Snv
f sm;aom yHak z:csufrsm;ESiOhf yrmrsm;udk aemufq;kH tpD&ifcpH mtwGuf csefxm;oiho
f nf?
aemufq;Hk taeESifh avhvma&;tpktzGJ@wpfco
k nf awG@&cSd sufrsm;tm; pkpnf;I aemufq;kH ydwf qef;ppfavhvm
csuv
f yk af qmif&ef vdt
k yfonf[al om t,ltqESihf ESiq
fh ef@usiI
f apmvsifpmG xkwfvi$ ahf om oH;k oyfcsut
f wGuf rD',
D m.
zdtm;ay;r_rsm;udk xde;f !d&S rnf? vkyif ef;pOfursm;qdik &f m tpD&ifcpH mrsm;udk qef;ppfrr_ sm; yvky+f yD;onfEiS hf wyifeuf
rJay;jcif;/ rJa&wGujf cif;ESifh pm&if;oGi;f jcif;vkyif ef;pOfrsm;tay: oH;k oyfcsufrsm;ESit
hf wl a&G;aumufyJt
G =udK umvESihf
104
oufqidk af om
xkwjf yefa=ujimcsu.
f
tcsut
f vufrsm;tm;
a&G;aumufyJGrwdkicf ifwiG f
jyifqifEidk o
f nf?
jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfco
k nf y%mrxkwjf yefa=ujimcsuf tcsderf DSxw
k jf yefEikd &f ef twGuf tpD&ifcHpm wifoiG ;f jcif;
vkyif ef;abmifwpfcu
k dk wnfaqmufoiho
f nf? tkyfpw
k pfpo
k nf y%mr xkwjf yefa=ujimcsuf wpfck xkwjf yef&eftwGuf
tavmoH;k q,frjzpfoihaf y? tb,fa=umihq
f akd omf if;.oH;k oyfcsufrsm;onf pdwf0ifpm;r_trsm;qH;k jzpfvrd frh nf jzpf+yD;/
a&G;aumufyGJt+yD; aemufyidk ;f &ufrsm; wGif jynfov
l x
l kEiS hf rD'D,monf txl;pdw0f ifwpm;&daS ecsdew
f iG f owfa&mufrt
_ &dq
S ;kH
jzpfaoma=umihf jzpfonf?
i? aemufq;Hk tpD&ifcpH m
aemufq;Hk tpD&ifcHpmudk a&G;aumufyGJwpfct
k +yD; ESpv
f twGif; xkwjf yefoiho
f nf? ,if;tpD&ifcpH mwGif avhvmxm;or#
a&G;aumufyGJvyk if ef;pOf. utm;vH;k tay: tao;pdwf qef;ppfoH;k oyfcsurf sm; yg0ifoiho
f nf? tpD&ifcpH monf
&Si;f vif;pGma&;om;xm;+yD;/ a&G;aumufyGJu|rf;usio
f rl [kwo
f lrsm; em;vnfEikd af pa&; taotcsm tm&Hpk kduo
f iho
f nf?
tpD&ifcpH myg xkwaf z:ajymqdck surf sm;tm;vH;k onf rSefuefaom taxmuftxm;rsm;jzifh oufaojyEdik &f efrmS
r&drS jzpfvt
dk yfonf? oHo,&dSz,
G f taxmuftxm;rsm;udk rxnfhoiG ;f oifah y? aemufq;kH tpD&ifcpH mwGif atmufyg
tcef;rsm; yg0ifoiho
f nf[k t=uHyxm;onf?
tusO;f csKyf
ed'ge;f ESifh todtrSwf yjcif;rsm;
Edik if aH &;aemufco
H rdik ;f
Oya'a=umif;qdik &f m qef;ppfavhvmjcif;
rJqEN&iS frw
S fyw
Hk ifjcif;vkyif ef;pOf ESifh ppfaq;xm;aom rJqEN&iS fpm&if;. &v'frsm;udk qef;ppfavhvmjcif;
a&G;aumufyGJpDrt
H yk cf sKyfa&;tm; apmif=h unft
h uJjzwfjcif;
ud,
k pf m;vS,rf Swyf Hw
k ifjcif;tm; avhvmjcif;
a&G;aumufyGJrJq,
G fyGJtm; avhvmjcif;
rD'D,mapmif=h unft
h uJjzwfjcif;
rJay;jcif;/ rJa&wGujf cif; ESifh rJpm&if;oGi;f jcif;tm; avhvmjcif;
w&m;0if &v'frsm;ESifh oH;k oyfcsuf
wdik w
f ef;csurf sm;tay: ajz&Si;f csufrsm; ESihf vHak vmufaom aphpyf!SdEi_d ;f a&;pepf
axmufct
H =uHycsurf sm;
axmufct
H =uHKjycsufrsm;tm; a&G;aumufyGJvyk if ef;pOf wd;k wufaumif;rGeaf pa&;twGuf tyoabmaqmifaom t=uHy
csurf sm; ay;rnf[al om tjrifwpfcjk zifh &Si;f vif;pGm yHak z:oiho
f nf?
pmjzifah &;om;az:jyaom xkwfjyefa=ujimcsufrsm;ESihf tpD&ifcHpmrsm;tjyif jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@ wpfck onf
awG@&cdS sufrsm; ESifh axmufct
H =uHycsurf sm;. tusOf;csKyfukd a&G;aumufyJt
G m%mydik frsm;/ Edik if aH &;ygwDrsm;/
vlxt
k ajcytzGJ@tpnf;rsm; ESifh Edik if w
H umrdom;pkxo
H d@k E_wt
f m;jzifw
h ifjy&ef qEN&aSd umif; &dSEkdio
f nf? ,if;vkyif ef;rSwqifh
ydrk adk umif;rGeaf omvkyif ef;pOfwck&&daS &; tjrifzvS,Ef idk af om tcGit
hf vrf;wpfc&k &dES ikd +f yD;/ jynfwGi;f avhvmoltpktzGJ@wpfckEiS hf
105
t"duaqG;aEGolrsm;
t=um;
txl;ojzifh
tm%mydik frsm;ESifh
a&G;aumufyJpG Drt
H kyo
f lrsm;
t=um;
,H=k unfrw
_ nfaqmuf&mwGifvnf; taxmuftuly Edkio
f nf? E_wt
f m;jzifh tpD&ifcpH mrsm;udk pmtm;jzifhwifjyaom
tpD&ifcpH mrsm;tm; vlo&d iS =f um; xkwjf yef+yD;csucf si;f odk@r[kwf rxkwjf yefcif/ a&G;aumufyJGumvtwGi;f yHkrSef tcsdefyikd ;f
odk@r[kwf tm%mydik frsm;/ Oya'ytrwfrsm; ESihf a&G;aumufyJpG rD t
H kycf sKyfa&;tygt0if pdwf0ifpm;olrsm;jzifh
us,u
f s,jf yef@jyef@yvkyaf om a&G;aumufyGJt+yD; ES;D aESmzvS,yf JGrsm;wGiv
f nf; wifjyEdik o
f nf?
p? tpD&ifcpH m jzef@a0jcif;
xkwjf yefa=ujimcsufrsm;ESifh tpD&ifcpH mESpfrsK;d pvH;k udk wdik ;f jynf. t"dubmompum; (pum;rsm;) jzifh xkwjf yefoihfonf?
jzpfEidk fygu wdik ;f &if;om;bmompum;rsm; ESihf Edik if Hwumjzef@a0jcif;twGuf t*Fvyd fbmomESihfyg xkwaf 0oiho
f nf?
xkwjf yefa=ujimcsufrsm;ESit
fh pD&ifcpH mrsm;udk a'owGi;f ESifh Edkif if HwumrD',
D m/ Edik if w
H umtzGJ@tpnf;rsm;ESihf tefe*f st
D rkd sm;/
oH&;Hk rsm;/ Edik if aH wmftm%mydik frsm;/ Edik if aH &;ygwrD sm;/ ud,
k pf m;vS,rf sm;/ tvSL&Sirf sm; ESihf Edik fiw
H umrdom;pkxHo@kd jzef@a0
oiho
f nf? xkwjf yefa=ujimcsufrsm;ESit
fh pD&ifcHpmrsm;udk jynfwiG ;f avhvma&;tpktzGJ@wpfck. tifwmeufpmrsufEmS wGif
vnf; az:jyoiho
f nf?
106
tzGJ@tpnf;rsm;ESiv
fh nf; eD;eD;uyfuyf yl;aygi;f wm0efcaH qmif&u
G o
f nf? ydrk do
k &d v
Sd kdygu (ODIHR) tifwmeufpmrsufEmS
(www.osce.org/odihr) wGif &&dES idk o
f nf?
108
aemufausmtzH;k
r=umao;rDEpS frsm;wGi/f a&G;aumufyGJrsm;ESihf jynfol@qENcH,yl GrJ sm;udk apmifh =unfah vhvmonfv
h kyfief;rsm; xGe;f um;
vmcJ+h yD;/ if;wdk@udk 'Dru
dk a&pDtoGiu
f ;l ajymif;a&;ESihf vl@tcGit
hf a&;rsm;udk axmufcHyHhy;kd ay;&ef/ ta&;}uD;onfh vkyif ef;
aqmifwmrsm;tjzpf aqmif&u
G fvmcJ=h uygonf? a&G;aumufyGJrsm;onf 'Dru
kd a&pDpepftwGuf r&Sdrjzpfta&;yg+yD;/ jynfov
l x
l k
rsm;u tzGJ@tpnf;rsm;tay: ,H=k unfu;dk pm;r_&jdS cif;ESihf a&G;aumufyJGrsm;ESihf oufqdik af omvkyif ef;pOfrsm;onfvnf; rnfod@k
aom'Dru
dk a&pD tpdk;&rqdk. tm%mtajccHtw
k jf rpftjzpf xlaxmifay;&ef ta&;}uD;ygonf?
Edik if w
H um. }uD;=uyfapmifh =unfrh o
_ nf vltrsm;. tm&Hpk l;pdkurf t
_ &&Sq
d ;kH jzpf+yD;/ ydkrv
kd o
l drsm; xif&mS ;aponfh
tcsed w
f iG /f jynfwiG f;Y apmif=h unfah vhvmaeolrsm;. tcef;u onfvnf; ydI
k ta&;ygvmcJhygonf? jynfwiG ;f &Sd apmifh
=unfah vhvma&;tzGJ@rsm;a=umif/h Oya'csKd;azmufr_rsm;udk umuG,w
f m;qD;Edik +f yD;/ a&G;aumufyv
JG kyif ef;pOftay: oef@&Si;f
pif=u,fr_EiS fh cdik rf mwnf=unfr_tay: vlxk,=Hk unfr_ wd;k wuf&&Sad pygonf?
TvufpGJpmtkyfonf/ jynfwiG ;f &Sd apmif=h unfah vhvma&;tzG@J rsm;twGuf enf;emrsm;ESifh vkyif ef;oH;k enf;vrf;
u&d,mrsm;udk azmfjyay;xm;+yD;/ if;wdk@udk toH;k yI/ pepfusaom zufpjkH ynfhpakH om a&G;aumufyJGavhvmapmif=h unfah &;
vkyif ef;rsm; aqmif&u
G fEidk fygvdrfhrnf?
109
wef;
pD
pDrcH ef@cGJa&; ESifh t,f'w
D mtzGJ@
ESifh
&if
t
axm
uf
cH
tkycf sKyfa&; ESifh oifwef;tzGJ@
yl;aygi;f avhvma&;ESifh
ydik ;f jcm;qef;ppfa&;,lepf
tyHh
rsm;
jcif;
ESifh
&
v'f
avhvmolrsm;
110