Maszyny I Użądzenia Wiertnicze PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Aleksander Wyra
Gabriela Poloczek
Stosowanie maszyn i urzdze wiertniczych 311[40].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
Recenzenci:
mgr in. Piotr Chudeusz
mgr in. Bogdan Soliski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Gabriela Poloczek
Konsultacja:
mgr in. Danuta Paweczyk
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[40].Z2.01

Stosowanie maszyn i urzdze wiertniczych, zawartego w moduowym programie
nauczania dla zawodu technik wiertnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
SPIS TRECI
1.
2.
3.
4.
Wprowadzenie
Wymagania wstpne
Cele ksztacenia
Materia nauczania
4.1. Urzdzenia do wierce
4.1.1. Materia nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzajce
4.1.3. wiczenia
4.1.4. Sprawdzian postpw
4.2. Maszyny i urzdzenia do wiercenia otworw poszukiwawczych
4.2.3. wiczenia
4.3. Gwne elementy wiertnic
4.3.3. wiczenia
4.4. Dodatkowe urzdzenia wiertnicze
4.4.3. wiczenia
4.5. Stosowanie jzyka obcego zawodowego
4.5.3. wiczenia
5. Sprawdzian osigni
6. Literatura
3
4
5
6
6
6
16
17
18
19
19
34
34
35
36
36
53
53
54
55
55
60
61
62
63
63
67
68
74
75
80
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i ksztatowaniu umiejtnoci
z zakresu stosowania maszyn i urzdze wiertniczych.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane,
aby bez problemw mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne niezbdne do opanowania treci jednostki
moduowej,
zestaw pyta, aby mg sprawdzi, czy ju opanowae okrelone treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiau caej jednostki moduowej,
literatur uzupeniajc.
311[40].Z2
Urzdzenia i maszyny wiertnicze
311[40].Z2.01
Stosowanie maszyn
i urzdze wiertniczych
311[40].Z2.02
Uytkowanie urzdze obiegu
puczki wiertniczej
311[40].Z2.03
Wykonywanie pomiarw puczki
wiertniczej i specjalnej
311[40].Z2.04
Uytkowanie urzdze
przeciwerupcyjnych
i cementacyjnych
311[40].Z2.05
Eksploatowanie maszyn
i urzdze wiertniczych
311[40].Z2.06
Korzystanie z programw
komputerowych wspomagajcych
realizacj zada zawodowych
Schemat ukadu jednostek moduowych
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

przestrzega zasady bezpiecznej pracy, przewidywa zagroenia i zapobiega im,
stosowa i przelicza jednostki ukadu SI,
wyjania oznaczenia stosowane na rysunku technicznym maszynowym,
posugiwa si dokumentacj techniczn, Dokumentacj Techniczno-Ruchow, normami
i katalogami,
korzysta z rnych rde informacji,
selekcjonowa, porzdkowa i przechowywa informacje,
prowadzi rozmowy w jzyku obcym,
uytkowa komputer,
wsppracowa w grupie,
organizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

scharakteryzowa maszyny i urzdzenia wiertnicze,
sklasyfikowa urzdzenia wiertnicze,
okreli zastosowanie urzdze wiertniczych,
dobra maszyny i urzdzenia wiertnicze w zalenoci od rodzaju wiercenia,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia otworw
poszukiwawczych,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia
hydrogeologiczno-inynierskich,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia
eksploatacyjnego,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia studziennego,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia ratunkowego,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia stosowane w procesach wiercenia morskiego,
rozrni podstawowe typy wiertnic,
scharakteryzowa gwne elementy wiertnic,
sklasyfikowa i rozrni dodatkowe urzdzenia wiertnicze,
okreli zastosowanie i budow elewatorw,
okreli zastosowanie i budow klinw do rur puczkowych,
scharakteryzowa sposb podwieszania klucza maszynowego w szybie wiertniczym,
scharakteryzowa dowiercanie do zoa ropnego lub gazowego,
posuy si dokumentacj techniczno-ruchow i schematami kinematycznymi urzdze
wiertniczych,
porozumie si w jzyku obcym podczas realizacji zada zawodowych,
przeczyta ze zrozumieniem obcojzyczn literatur i pras zawodow oraz instrukcje
i normy techniczne,
przetumaczy teksty zawodowe,
skorzysta z obcojzycznych rde informacji w celu doskonalenia wiedzy zawodowej.
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Urzdzenia do wierce
Urzdzenia wiertnicze dzielimy w zalenoci od metod zwiercania skay na dnie otworu
na udarowe i obrotowe.
Wiercenia obrotowe ze wzgldu na si napdow potrzebn do obracania widra przy
wierceniu, dziel si na: wiercenia rczne obrotowe zwane okrtnymi (rys. 1) oraz wiercenia
mechaniczne obrotowe zwane maszynowymi. W metodzie okrtnej przewodem s erdzie,
a w metodach mechanicznych rury puczkowe.
W metodzie obrotowej mechanicznej zwierciny usuwane s z dna otworu przez toczon
puczk wiertnicz, a przy metodach udarowych specjalnym przyrzdem w ksztacie rury
zwanym yk (rys. 1). Wiercenie z puczk nazywa si mokrym, a bez puczki suchym.
Wiercenie udarowe moe rczne lub mechaniczne, oraz suche i mokre.
Wiercenie udarowe polega na miarowym uderzeniu widra o dno otworu. Ruch posuwisto-zwrotny widra oraz liny wywouje si za pomoc mechanizmu korbowego i wahacza.
a)
b)
Rys. 1. Wiercenie: a) okrtne rczne, b) udarowe [2, s. 89]
Konstrukcja urzdzenia wiertniczego wynika z technologii wiercenia. W zawizku z tym

inny zesp mechanizmw musi mie urzdzenie przeznaczone do wykonywania otworw
metod udarow, a inny zesp mechanizmw urzdzenie przeznaczone do wiercenia
otworw metod obrotow. W wierceniu okrtnym rcznym wykorzystuje si proste
przyrzdy wiertnicze, skadajce si ze widra ykowego lub rubowego, erdzi oraz gowicy
z drkiem do obracania przewodu wiertniczego.
Rwnie do pytkich wierce stosuje si wiertnice z napdem mechanicznym, ktre mog
mie rne rozwizania konstrukcyjne, jeeli chodzi o ramy do podtrzymywania przewodw
wiertniczych.
1 dwukoowy
wzek
2 podpora
3 rama
4 silnik
5 skrzynia
przekadniowa
6 wider
7 przewd
spiralny
8 gowica
9 uchwyty
Rys. 2. Lekka wiertnica [11, s. 183]
Urzdzenie do wierce udarowych musi by wyposaone w wider udarowy, a ponadto

w mechanizm do zapuszczania i wycigania przyrzdu wiertniczego zawieszonego na linie,
mechanizm do zapuszczania i wycigania yki przeznaczonej do usuwania zwiercin
z otworu oraz w mechanizm do zapuszczania i wycigania rur okadzinowych.
Wiercenia gbokie i o wikszych rednicach otworw wymagaj stosowania bardziej
skomplikowanych urzdze pod wzgldem konstrukcyjnym. Urzdzenie wiertnicze w tym
przypadku jest zespoem maszynowym skadajcym si z kilku ukadw. Jednym
z podstawowych jest ukad wycigowy skadajcy si z konstrukcji wysokociowej
najczciej masztu lub wiey i osprztu: wielokrka grnego staego i ruchomego wielokrka
dolnego z hakiem, wycigu wiertniczego wraz z ukadem przeniesienia napdu na wycig,
umoliwiajcego prowadzenie prac dwigowych. Podstawow konstrukcj przejmujc
obcienia od ukadu wycigowego jest konstrukcja nona-masztu lub wiea.
Dopuszczalna nono tej konstrukcji limituje dopuszczalne obcienie, jakiemu moe
by poddany ukad wycigowy. Pozostae parametry urzdzenia wiertniczego, jak gboko
wiercenia, zainstalowana moc ukadu napdowego itp. s parametrami dodatkowymi.
O technicznej stronie urzdzenia wiertniczego w duej mierze decyduje jego ukad napdowy.
Napd urzdzenia wiertniczego jest to zesp maszynowy zestawiony z wielu
skomplikowanych elementw konstrukcyjnych, ktry ma zadanie wprowadzenie
napdzanych maszyn roboczych w stan ruchu, zalenie od ich zada funkcjonalnych.
Przeniesienie si i momentw od silnikw napdowych do maszyn roboczych (st obrotowy,
wycig wiertniczy, pompy puczkowe, itp ) jest jednym z podstawowych zagadnie jego
konstrukcji. W najoglniejszych zarysach problematyka napdowa urzdzenia wiertniczego
sprowadza si do dobrania odpowiedniego silnika lub zespou silnikw wraz z ukadem
sterowania i zabezpiecze do maszyn roboczych w celu zapewnienia im danych parametrw
dla prawidowego wykonania zadania technologicznego.
Rys. 3. Podstawowe elementy urzdzenia wiertniczego [1]
Wiercenia mechaniczne w zalenoci o wielkoci rednic wykonywanych otworw

mona podzieli na:
maorednicowe, zwane maodymensyjnym, zwykle o pocztkowej rednicy otworu
wynoszcej okoo 200 mm lub mniej,
normalnorednicowe Rotary o pocztkowej rednicy wiercenia wynoszcej okoo 500
mm lub nieco mniej,
wielkorednicowe, zwane wielkodymensyjnym, przy wykonywaniu otworw (szybw
wiertniczych, tuneli) o najmniejszej pocztkowej rednicy wynoszcej 500 mm
lub wicej.
Wiercenie maorednicowe przeznaczone do wierce geologiczno-poszukiwawczych.
Wiercenia maorednicowe su do wykonywania otworw o rednicach 50200 mm
przy zastosowaniu rur puczkowych o rednicy 33 okoo 88 mm.
Do wykonywania pytkich otworw w celu eksploatacji wody lub zbadania gruntu pod
budow stosuje si wiercenia okrtne, w ktrych si napdow jest sia ludzka. Wiercenie to
jest realizowane z uyciem trjnoga lub bez, a rury okadzinowe podtrzymywane s na
powierzchni za pomoc ciskw.
Rys. 4. Schemat wiercenia okrtnego z uyciem trjnoga: 1 wider, 2 rura wiertnicza, 3 klucz pokrtny,
4 okrtka hak, 5 krek stay, 6 lina, 7 wcigarka rczna, 8 trjnog, 9 rury okadzinowe
[4, s. 23]
Wiertnice do wierce maorednicowych, w zalenoci od zasigu gbokoci wiercenia

otworw geologiczno-poszukiwawczych, rni si wymiarami i ciarem.
Lekka wiertnica do wiercenia otworw do gbokoci 100 m ma si udwigu okoo
50 kN, cika do wiercenia otworw do gbokoci 2000 m 300 kN.
Wiertnice maorednicowe s atwe do przenoszenia z miejsca na miejsce. Wierci si
nimi otwory do gbokoci okoo 500 m.
1 wrzeciono wiertnicze
2 wycig wiertniczy
3 lina
4, 5 wielokrki
6 hak wiertniczy
7 silnik napdowy
8 pompa puczkowa
9 koronka wiertnicza
10 rura rdzeniowa
11 cznik redukcyjny
12 rury puczkowe
13 silnik spalinowy lub elektryczny
14 uchwyt szczkowy
15 pompa
16 zbiornik puczkowy sscy
17, 18 w gumowy
19 gowica puczkowa
20 rury okadzinowe
21 koryto puczkowe
22 zbiornik zwiercin
23 rdzenie wiertnicze
24 koniec liny
25 uchwyt
26 fundament
27 wiea wiertnicza
Rys. 5. Wiertnica do wierce maorednicowych [11, s. 57]
Wiertnice s przystosowane do wiercenia pod rnymi ktami. Otwory gbsze

i w skaach twardych wykonywane s za pomoc stacjonarnych urzdze, zamontowanych na
stalowych ramach na fundamencie. Otwory w skaach mikkich, pytkie wykonywane
z uyciem wiertnic samojezdnych, ktre wraz z masztem zamontowane s na ramie
specjalnego samochodu. Wycig takiej wiertnicy z bbnem linowym i stoem znajduje si na
podwoziu samochodu.
10
1 samochd
2 silnik
3, 4 hydrauliczne podnoniki
5 maszt wiertniczy
6 wielokrek grny
7 pompa puczkowa
8 skrzynia przekadniowa
9 dwignia
10 bben linowy wycigu
wiertnczego
11 st wiertniczy
12 prdnica
13 rury puczkowe
14 pomost
Rys. 6. Wiertnica samojezdna do wierce maorednicowych [11, s. 61]
Wiertnice w zalenoci od konstrukcji i sposobu rozwizania urzdzenia obrotowego

mona podzieli na dwie grupy:
wiertnice, gdzie rury puczkowe otrzymuj ruch obrotowy od wrzeciona,
wiertnice, gdzie rury puczkowe otrzymuj ruch obrotowy za porednictwem stou
wiertniczego.
Ponadto konstrukcja urzdzenia do popuszczania przewodu moe mie mechanizm
zbatkowy, hydrauliczny lub rubowy.
11
Kada wiertnica do wierce obrotowych maorednicowych ma urzdzenie do obracania

rur puczkowych w czasie wiercenia. Urzdzeniem tym moe by wrzeciono wiertnicze lub
st wiertniczy.
W wikszoci przypadkw wiertnice maorednicowe nie maj stou wiertniczego,
dlatego nazywa si je wiertnicami wielowrzecionowymi w odrnieniu od wierce
stoowych.
Wrzeciono wiertnicy w ruch obrotowy wprawiane jest za pomoc k zbatych
stokowych. Podnoszenie lub popuszczanie rur puczkowych zamocowanych w uchwycie
szczkowym odbywa si dziki ukadowi hydraulicznemu, ktry steruje przesuwem toka,
sprzonego z toczyskiem.
1 wrzeciono
wiertnicze
2 tuleja
3, 4 koa zbate
stokowe
5 toczysko
6 tok
7 cylinder
8 pompa zbata
9 12 zawory
rozdzielcze
13 zawr
14 zbiornik
15, 16 przewody
17 uchwyt
szczkowy
Rys. 7. Schemat dziaania wrzeciona wiertnicy maorednicowej z hydraulicznym popuszczaniem [9, s. 11]
Wiercenia podziemne maj na celu m.in. zbadanie przebiegu i rozcigoci pokadw

produktywnych wgli, soli, rud; stosuje si je rwnie w celu czenia ze sob istniejcych
wyrobisk, dla celw wentylacyjnych. Wierci si je rwnie dla celw ratownictwa
grniczego.
Wiercenia podziemne mog by wykonywane poziomo, pionowo, z dou do gry lub
ukonie.
12
1 wiertnica
2 silnik
3 pompa puczkowa
4 obieg puczki
5 doprowadzenie puczki
6 blok
7 belka stalowa
8 stojaki
9 mostki
10 zabezpieczenie silnika elektrycznego
11 zabezpieczenie przyrzdw
Rys. 8. Schemat rozmieszczenia urzdzenia wiertniczego w komorze podziemnej [3, s. 253]
Do wykonywania otworw podziemnych stosuje si wiele wiertnic. Midzy innymi do

wierce podziemnych stosuje si wiertnice zabudowane na rozporach typu MDR, WD oraz
wiertnice umieszczone na stalowych saniach typu MDS.
1 korona rdzeniowa
2 rury puczkowe
3 wiertnica
4 sup rozporowy
5 pompa puczkowa
6 w puczkowy
7 b do rdzeni
8 b odpywowy
9 zbiornik puczki
10 dawik prewenter
Rys. 9. Schemat urzdzenia do wiercenia diamentowego podziemnego z odwrotnym kreniem puczki

wiertniczej [3, s. 254]
Wiertnica typu MDR-06c ma posuw hydrauliczny, hydrauliczny zacisk rur puczkowych

oraz trzybiegow skrzyni przekadniow. Zapuszczanie i wyciganie rur puczkowych
z otworu odbywa si z uyciem przesuwacza, ktry napdzany moe by spronym
powietrzem lub wod puczkow pod cinieniem.
13
Dane techniczne wiertnicy MDR 06c

Wymiary gabarytowe (bez kolumn, podnonika
i silnika)
Silnik elektryczny typ
Moc silnika
Liczba obrotw silnika na minut
Minimalna rednica wiercenia
Maksymalna gboko wiercenia rdzeniowego
rednica rur puczkowych
Obroty wrzeciona 120, 265, 580 obr/min, prawe
Skok wrzeciona
Maksymalna prdko posuwu
Regulacja posuwu i docisku
Kt obrotu gowicy
Wysoko kolumn (rozpr)
Cinienie robocze oleju
Docisk
Ciar wiertnicy
Ciar silnika elektrycznego
Ciar kolumn (rozpr)
Ciar przesuwaka
962530605
SZJSKd54a
4,5 kW
1440
46 mm
100 mm
42 mm
400 mm
1,45 m/min
bezstopniowa
3600
max. 2250 mm
30 at.
01250 kG
190 kg
105 kg
80 kg
44 kg
Rys. 10. Wiertnica MDR 06c [9, s. 55]
Wiercenie normalnorednicowe stoowe (Rotary) naley do metod obrotowych. Metod

typu Rotary wiercone s otwory geologiczno poszukiwawcze z kopalin staych, a take
otwory eksploatacyjne do eksploatacji z pynnych, gazowych, z soli kamiennej, siarki,
otwory mroeniowe przy gbieniu szybw metod grnicz. Urzdzenia wiertnicze mog
by stae, do wykonywania otworw o duych gbokociach lub typu pprzewonego
i przewonego do wiercenia otworw o mniejszych gbokociach. Ostanie s umieszczane na
samochodach ciarowych lub przyczepach koowych.
14
1 wider
2 silniki
3 skrzynia przekadniowa
4 st wiertniczy
5 przewd wiertniczy
6 graniatka
7 rury puczkowe
8 obciniki
9 gowica
10 hak wiertniczy
11 wielokrek ruchomy
12 zbiorniki puczkowe
13 pompy puczkowe
14 rurocig toczcy
15 w gumowy
16 ciana otworu
17 sito puczkowe
18 koryta puczkowe
19 wiea wiertnicza
20 wielokrek stay
21 silnik
22 lampy
23 drabina
24 liny kotwiczne
25 pomost wiey
26 wzek zjazdowy
27 gowica przeciwwybuchowa
28 jata wiey
29, 30 zapasowe puczki
31 mieszalnik puczki
32 silnik mieszalnika puczki
33 podpory
34 tor jezdny
35 dwig wyadowczy
36 d zwiercinowy
Rys. 11. Urzdzenie wiertnicze obrotowe typu Rotary [11, s. 55]
W wierceniu wielkorednicowym urzdzenia s podobne do urzdze w metodzie

normalnorednicowej obrotowej. Wiercenia te wykonuje si w celach eksploatacyjnych oraz
do odwodnie kopal odkrywkowych. Gboko otworw moe wynosi od kilku do
kilkuset metrw. Otwory w tej metodzie wykonuje si przy penym zwiercaniu otworu lub
rdzeniowo. Zgodnie z PN wyrnia si krenie puczki normalne (prawe) lub odwrotne
(lewe). Zwierciny mog by usuwane z kreniem puczki tymi samymi rodzajami.
Gwnymi elementami urzdzenia wiertniczego jest wiea wiertnicza, dwa boczne
podwieszone dwigi i drabina. Wewntrz wiey znajduje si pomost z wycigiem. Hak
wiertniczy znajduje si na kocu liny wielokrkowej opasujcej krki wielokrka. Na haku
wisi gowica puczkowa, a poniej niej znajduje si urzdzenie doprowadzajce puczk i rury
puczkowe. Do przenoszenia obrotw z silnika napdowego na kolumn rur wiertniczych
suy st wiertniczy.
15
1 wiea wiertnicza
2 dwigi boczne
3 drabina
4 pomost
5 wycig
6, 7 krek stay
i ruchomy
8 hak wiertniczy
9 st wiertniczy
10 graniatka
11 gowica puczkowa
12 odprowadzenie
puczki
13 rura puczkowa
14 we gumowe
15 wider
16 wzki szynowe
Rys. 12. Schemat urzdzenia do wierce wielkorednicowych [9, s. 216]
Wiercenia wielkorednicowe stosuje si rwnie do wykonywania szybw grniczych,

w tym wydobywczych, zjazdowych, wentylacyjnych oraz studzien o rednicy ponad 500 mm.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Jakie s podstawowe elementy urzdzenia wiertniczego?
Na czym polega wiercenie okrtne?
Jakie urzdzenie wywouje ruch w wierceniu udarowym?
Kiedy stosujemy wiercenie maorednicowe?
Jakie urzdzenie suy do obracania rur puczkowych w czasie wiercenia
maorednicowego?
Na czym polega wiercenie metod typu rotary?
W jaki sposb s podnoszone lub popuszczane rury puczkowe?
Jakie s gwne elementy urzdzenia typu rotary?
Kiedy stosujemy wiercenie wielkorednicowe?
16
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Scharakteryzuj konstrukcj urzdzenia do wierce wielkorednicowych.
Sposb wykonania wiczenia
1)
2)
3)
4)
Aby wykona wiczenie, powiniene:

odszuka w materiaach dydaktycznych schemat urzdzenia wiertniczego,
zapozna si z gwnymi elementami urzdzenia,
okreli przeznaczenie elementw urzdzenia,
zaprezentowa wykonane wiczenie.
Wyposaenie stanowiska pracy:

literatura z rozdziau 6 poradnika dla ucznia.
wiczenie 2
Na podstawie widoku i schematu kinematycznego wiertnicy maorednicowej doowej
WD 02EA, okrel napd wrzeciona.
Rysunek do wiczenia 2 [DTR]

a) widok
b) schemat kinetyczny
1)
2)
3)
4)
5)

zapozna si z budow wiertnicy,
okreli przeznaczenie gwnych elementw urzdzenia,
rozpozna symbole graficzne elementw maszyn i mechanizmw,
okreli na podstawie schematu kinematycznego napd wiertnicy,

DTR urzdze wiertniczych,
17
wiczenie 3
Dobierz wiertnic i wykonaj schemat rozmieszczenia urzdzenia wiertniczego
w komorze podziemnej dla wiercenia otworu poziomego maorednicowego o wysokoci
komory 2,5 m i szerokoci 4 m.
6)

przygotowa stanowisko do wykonania wiczenia,
okreli na podstawie DTR wiertnic maorednicowych parametry techniczne wiertnic,
dobra wiertnic do warunkw z wiczenia,
sprawdzi maksymaln wysoko rozpory,
narysowa schemat rozmieszczenia elementw urzdzenia: wiertnicy, pompy puczkowej
lub wody z hydrantu ppo., przewodw puczki wiertniczej, silnika,

DTR urzdze wiertniczych,
literatura z rozdziau 6 poradnika dla ucznia,
przybory do szkicowania.
1)
2)
3)
4)
5)

Czy potrafisz:
1)
2)
3)
4)
sklasyfikowa rodzaje wierce?

scharakteryzowa wiertnice do rnych wierce?
odczyta schemat urzdzenia wiertniczego?
scharakteryzowa hydrauliczne podnoszenie i popuszczanie rur
puczkowych?
5) odczyta schemat kinematyczny wiertnicy?
6) nazwa gwne elementy wiertnic?
7) dobra wiertnic?
18
Tak
Nie
4.2. Maszyny
i
urzdzenia
poszukiwawczych
do
wiercenia
otworw

Maszyny i urzdzenia do otworw hydrogeologicznych i inynierskich
Przy wierceniach hydrologicznych najlepsze efekty uzyskuje si stosujc metod
obrotow, a szczeglnie stosowane s konstrukcje, ktre zapewniaj wiercenie udarowe na
zmian z obrotowym. Przejcie jednej metody wiercenia na drug jest proste i szybkie,
i polega na wykonaniu prostej czynnoci w ukadzie wiertnicy, w ukadzie pompowym
i doborze widra.
Z nowoczesnych wiertnic produkcji krajowej stosowanych do wiercenia otworw
hydrologicznych zasuguj na uwag wiertnice z serii H. W wiertnicach tych zastosowane
zostay podstawowe wskaniki nowoczesnoci, takie jak:
zastosowanie hydrauliki siowej do napdu i sterowania; zdalne sterowanie,
automatyczna regulacja mocy, bezstopniowa zmiana prdkoci wszystkich mechanizmw
roboczych, zabezpieczenie przed przecieniem,
budowa wiertnic na rnych rodkach transportu,
zmechanizowanie prac przy rurowaniu otworw oraz czynnoci przy zapuszczaniu
i wyciganiu przewodu wiertniczego,
zmechanizowane czynnoci przy montau i demontau.
Najmniejsze wiertnice przewidziane s do wykonywania otworw geologicznoinynierskich, ale mog by wykorzystane do wiercenia otworw hydrologicznych do
gbokoci okoo 30 m. Wiertnice do otworw wielkorednicowych hydrologicznych typu
H66H moe wykonywa otwory do gbokoci 300 m i kocowej rednicy wiercenia 1 m.
Niektre wielkoci charakterystyk technicznych wiertnic serii H przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Charakterystyka techniczna wiertnic serii H [4, s. 234]
Lp.
Parametry techniczne
Gboko wiercenia [m]

Pocztkowa rednica wiercenia
[m]
Kocowa rednica wiercenia [m]
Wysoko masztu [m]
Udwig na haku [kN]
Bben wielokrkowy: sia w linie
bbna [kN]
Gowica obrotowa:
udwig [kN]
prdko obrotowa [s-1]
moment obrotowy [kNm]
Mechanizm udarowy
max. masa warsztatu [kN]
skok [m]
liczba udarw [s-1]
2
3
4
5
6
H203 IHS
30
Typ urzdzenia
H305 H
H41H
50
150
H6H6
300
0,40
0,50
1,0
1,5
0,10
6,3
10
0,40
9,0
50
0,5
12,0
110
1,0
16,8
630
10
25
35
118
25
0,61,25
2,0
42
03,33
3,4
85
02,9; 010
2,3; 7,6
150
03,0
30,0
3,0
0,5
0,161,0
8,0
0,7
01,16
15,0
0,78
01,16
19
Sprarka
typ
liczba
strumie objtoci powietrza,
m3/s
cinienie sprania [MPa]
WD-52
1
0,083
SEL-160A
2
0,116
0,8
1,96
10
Metoda wiercenia
11
12
Sposb transportu
Masa wiertnicy [kg]
obrotowa obrotowa obrotowa

na sucho
na sucho
z prawym
i odwrotnym
udarowa udarowa
puczki
obrotowa na
sucho
udarowa
przewona
przewona
przewona
2500
3800
12500
obrotowa
z prawym
i odwrotnym
puczki
przewona
42000
Maszyny i urzdzenia do otworw eksploatacyjnych (normalnorednicowe)

Wiercenie otworw eksploatacyjnych mona wykonywa wszystkimi znanymi metodami
stosujc wiercenie pionowe lub kierunkowe. Wiercenia kierunkowe stosuje si midzy
innymi przy poszukiwaniu z ropy naftowej i gazu ziemnego, kiedy nie mona si
dowierci do zoa za pomoc otworw pionowych. Wykonywanie otworw kierunkowych
prowadzi si niekiedy w celu zwikszenia wydobycia ropy naftowej przez przewiercenie si
do zoa ropononego na wikszej przestrzeni. Otwory kierunkowe wykonuje si rwnie
poziomo pod dnem rzeki w celu uzyskania najwikszej iloci wody. Otwory kierunkowe
dziki zastosowaniu odpowiednich przyrzdw wyznaczajcych kt odchylenia od pionu,
mona wykonywa po linii prostej i krzywej.
Rys. 13. Wiercenie otworw poziomych pod dnem rzeki [10, s. 210]
20
Rys. 14. Schemat wiercenia kierunkowych otworw [10, s. 210]
Rys. 15. Turbowierty: a) z zakrzywion rur puczkow, b) ze specjalnym

cznikiem [10 s. 211]
Do wiercenia otworw kierunkowych stosuje si turbowierty (rys. 15), ktre

zamocowane s na przewodzie wiertniczym, a ten moe posiada zakrzywion rur
puczkow lub specjalny cznik.
21
1 wycig wiertniczy
2 hak wiertniczy
3 wielokrek
4 gowica puczkowa
5 st wiertniczy i pompy puczkowe
6 silniki napdowe
7 reduktor obrotw
8 turbowiert
9 wider
10 otwr wiertniczy
11 rury puczkowe
12 zbiorniki puczki
13 przewody gowicy puczkowej
14 we gumowe
Rys. 16. Urzdzenie do wiercenia turbowiertem [10, s. 203]
Maszyny i urzdzenia do otworw studziennych

Do poszukiwania i eksploatacji pokadw wodononych wykonuje si wiercenia
studzienne. Odwiert studzienny musi by orurowany, aby mona byo z niego pobiera wod.
Studnie wodne mog by kopane i wiercone. Konstrukcja studni, na ktr skada si
orurowanie odwiertu studziennego oraz urzdzenia do ujcia wody, powinna zabezpiecza
cian studni przed obsypaniem si oraz zawiera urzdzenia do ujcia wody.
Najwaniejszym elementem konstrukcji otworw studziennych jest filtr, ktry umoliwia
dopyw wody do z warstwy wodononej do otworu studziennego.
Dobr urzdzenia do wiercenia studni zaley od metody wiercenia. Studnie pytkie
wykonuje si rcznie, udarowo lub obrotowo. Przy wierceniu udarowym i obrotowym
rcznym do zapuszczania i wycigania przewodu wiertniczego stosuje si trjng
i wcigark. Do wierce z napdem mechanicznym stosowane s rne urzdzenia
wiertnicze. Jednym z nich jest wiertnica do otworw o wikszej rednicy firmy Salzgitter
Maschnenbau A.G.300, w ktrej zastosowano odwrotne krenie puczki wiertniczej. Pompa
ssca zasysa puczk z dna odwiertu i przetacza do zbiornika puczkowego.
W zbiorniku puczka oczyszcza si z okruchw i spywa do odwiertu. W urzdzeniu tym
w celu uniknicia zatykania przewodw pompy sscej wikszymi okruchami skalnymi
zastosowano iniektor hydrauliczny. Sposobem tym nie mona wierci w przypadku zaniku
puczki.
22
Rys. 17. Urzdzenie wiertnicze Salzgitter 300 [3, s. 237]
1 smoczek wodnostrumieniowy
2 graniatka
3 rura la dostawy czystej wody od pompy
odrodkowej
4 rura do zasysania okruchw skalnych
5 cznik rurowy dla poczenia z rurami puczkowymi
6 oysko
7 dawik
8 ebra na graniatce dla uchwycenia jej klinami
w stole wiertniczym
Rys. 18. Schemat urzdzenia do wiercenia obrotowego zassawnego ze specjaln graniatk i smoczkiem wodno-strumieniowym [3, s. 237]
W powyszym urzdzeniu na rys. 18 dziki duej prdkoci puczki wytworzonemu

przez pomp ssco-toczc powstae podcinienie zasysa puczk wraz z okruchami
skalnymi do wewntrznej kolumny rur. Innym rozwizaniem jest zastosowanie iniektora
powietrznego, ktre rwnie oprcz otworw studziennych zalazo zastosowanie
w budownictwie przy wykonywaniu pali nonych oraz w budowie mostw.
23
1 wielokrek dolny
2 gowica puczkowa
3 st wiertniczy
4 sprarka
5 silnik napdowy
6 komora mieszalnikowa
7 wider jednogryzowy
8 rury puczkowe
9 okruchy skalne
10 odstojnik
11 rurocig wodny
12 odprowadzenie
spronego powietrza
13 graniatka
Rys. 19. Schemat urzdzenia do wiercenia obrotowego zassawnego z zastosowaniem spronego powietrza
[3 , s. 238]
Maszyny i urzdzenia do otworw morskich

W warunkach ldowych czy morskich wydobycie jest podobne na odcinku od zoa do
wiby rurowej, ale tu poza ni nastpuje zmiana rodowiska zewntrznego, co powoduje, e
sprzt wydobywczy na wylocie z odwiertu znacznie rni si stosowanego na ldzie. Na
ldzie mamy bezporedni dostp do odwiertu, natomiast w warunkach morskich bywa tak, e
oddziela go warstwa wody przekraczajca 2000,0 m. Stwarza to ogromne trudnoci
techniczne w montau i obsudze uzbrojenia wylotu odwiertu przy jednoczesnym zachowaniu
wyszych wymaga w zakresie bezpieczestwa rodowiska. Gwnym elementem uzbrojenia
wylotu odwiertu jest gowica eksploatacyjna, z ktr wsppracuje system sterowania.
W warunkach ldowych systemy sterowania s znacznie prostsze w porwnania z systemami
sterujcymi gowice eksploatacyjne podwodne.
Wysze wymagania stawiane s tak gowicom jak i systemom sterowania. Pierwsze
wydobycia z z dna morskiego prowadzono z grobli i estakad, gdzie poszczeglne odwierty
produkcyjne z gowicami eksploatacyjnymi wyprowadzonymi ponad poziom wody,
poczone byy sieci rurocigw skierowanych do zbiornikw i do stacji napeniania.
W miar wzrostu gbokoci wody, budowa grobli i estakad staa si nieopacalna, dlatego
w dalszej kolejnoci niemoliwa. Zaprojektowano szereg nowych metod eksploatacji
w zalenoci od warunkw wystpowania zoa oraz od warunkw ekonomicznych. Obecnie
prowadzi si dalsze prace, w celu znajdowania metod najbardziej efektywnych.
Pierwsze podmorskie gowice byy skonfigurowane jako ustawione na sobie zasuwy,
cz z nich do tej pory dziaa i jest uywana. Wraz ze wzrostem gbokoci wody i coraz
wikszymi wymaganiami stawianymi obudowie odwiertu, struktura gowicy musi by tak
projektowana by mc wytrzyma wiksze obcienia. Doprowadzio to do budowy
pierwszych gowic o budowie moduowej i podmorskich systemw zagowicze odwiertw.
Projektowane gowice maj rny stopie skomplikowania i zawieraj rnorodne elementy.
W najprostszy sposb gowica moe by zdefiniowana jako zesp zasuw uywanych przy
kontroli produkcji i zataczania wody do zoa, a w szczeglnoci powinna:
zapewni zamknicie wypywu na wyjciu z odwiertu,
umoliwi zataczanie pynw do obrbki odwiertu produkcyjnego,
umoliwi monitorowanie cinienia w odwiercie,
24
umoliwi cyrkulacj pynw w odwiercie,

umoliwi prac zwizan z odbudow odwiertu,
umoliwi zataczanie odwiertu w czasie erupcji.
1 pyta fundamentowa,
2 staa konstrukcja
prowadnikowa,
3 cznikadapter,
4 kolumna rur eksploatacyjnych,
5 zawr obejciowy,
6 rurocigi,
7 zawr skrzydekowy,
8 blok zaworw
pomocniczych,
9 skrzynka pocze
sterowniczych,
10 sup do zamocowania boi,
11 sup prowadnikowy,
12 kopak,
13 konsola,
14 zawr bezpieczestwa,
15 szpulka,
16 skrzynka sterowania
elektrohydraulicznego,
17 konierz rurocigu
odpywowego,
18 odbiornik systemu
akustycznego,
19 konsola,
20 tuleja
Rys. 20. Gowica podwodna firmy Vetco[10]
Typowa gowica eksploatacyjna skada si z nastpujcych gwnych moduw:

wiba rurowa cznik gowicy: mechaniczny albo hydrauliczny umoliwiajcy
szczelne poczenie midzy odwiertem a gowic eksploatacyjn;
modu zaworowy: modu jednoczciowy albo czony zawierajcy manualny i/lub
automatyczny gwny zawr do zamknicia wypywu, jak rwnie umoliwiajcy dostp
do odwiertu w celu wykonywania prac w odwiercie i zataczania chemikaliw. Modu
zawiera rwnie zawr produkcyjny, modu zaworowy moe by przykrcony, albo
stanowi integraln cz cznika gowicy, na szczycie ma zainstalowany kopak
gowicy i tulej dla narzdzi naprawczo-poczeniowych;
kopak gowicy: kopak gowicy jest mechanicznym albo hydraulicznym kopakiem
ochraniajcym tulej moduu zaworowego przed korozj, zanieczyszczeniami
powstajcymi na powierzchni morza. Przewody kontrolne gowicy mog by
poprowadzone przez kopak w celu umoliwienia w kontroli funkcji gowicy w czasie
25
prac zwizanych z odbudow odwiertu, moe by to rwnie osignite przez osobny

system kontrolny i osobne cze.
Gowice eksploatacyjne s czci podmorskich systemw eksploatacyjnych, ktre mog
mie rne konfiguracje zalene od specyfiki zoa i warunkw eksploatacji (rys. 21).
Rys. 21. System zagowiczenia odwiertw z zastosowaniem gowic podwodnych [1]
Gowice podwodne sterowane s zdalnie, transmisja danych uzyskanych za pomoc

czujnikw pomiarowych umieszczonych w konstrukcji gowicy eksploatacyjnej, z gowicy
podwodnej na powierzchni odbywa si za pomoc specjalnych kabli (umbilical). Przewd
kabla wykorzystywany jest nie tylko do transmisji danych, umoliwia on rwnie zataczanie
bd wydobycie pynw zoowych. Kable mog mie dugo kilkudziesiciu km.
W wiertnictwie morskim stosuje si urzdzenia wiertnicze RamRig (rys. 22). W skad
urzdzenia wchodz dwa wielkie siowniki (cylindry hydrauliczne) umieszczone na pododze
masztu, poczone w grnej czci ruchomym jarzmem poruszajcym si w prowadnicach struktury
masztu jako konstrukcji dla utrzymania prowadnic. Wyciganie i opuszczanie adunku
w RamRig odbywa si za pomoc siownikw hydraulicznych, zamiast konwencjonalnych
systemw wycigowych. Cztery liny wycigowe o okrelonej dugoci przebiegaj
rwnolege wzdu siownikw i s zakotwiczone z jednej strony do grnej czci napdowej
gowicy obrotowej, a z drugiej w pododze wiey wiertniczej w zespole wyrwnujcym ich
napicie. Liny biegn przez krki linowe (4 sztuki) ruchomego jarzma przeksztacajc napd
jarzma na si podnoszenia gowicy obrotowej z napdem (Top Drive).
26
Podstawowe elementy ukadu

wycigowego RamRig:
A dwa hydrauliczne cylindry,
B ruchome jarzmo,
C maszt jako konstrukcja dla
utrzymania prowadnic,
D 4 liny wycigowe,
E 4 krki linowe,
F zesp wyrwnawczy lin,
G gowica napdowa,
H wzek prowadzcy.
Rys. 22. Koncepcja RamRig urzdzenia wiertniczego [1]
Cztery krki linowe zapewniaj dwukrotny przyrost wysokoci podnoszenia oraz dwa
razy wiksz prdko podnoszenia gowicy obrotowej z napdem ni jarzma ruchomego
siownikw. Maksymalna prdko ruchu jarzma wynosi 1 m/s, umoliwiajc
przemieszczanie si gowicy obrotowej z napdem z prdkoci 2 m/s. Przedstawiona
powyej koncepcja urzdzenia wiertniczego RamRig z unikalnym systemem wycigowym,
zrywa z tradycyjnym ukadem wycigowym opartym na linowym systemie wielokrkowym,
ktry przymusowo dozbrajany jest w przypadku wierce na morzu w skomplikowany ukad
kompensacji ruchw platformy lub statku wiertniczego. T funkcj w czasie wiercenia
w przypadku RamRig przejmuj siowniki hydrauliczne. RamRig jest zasilany centralnym
systemem hydraulicznym skadajcym si z szeciu do czternastu pomp o tej samej
wydajnoci. Kada z tych pomp moe by rdem penej siy wycigowej, lecz mniejszej
prdkoci, co oznacza, e istnieje moliwo zaoszczdzenia mocy dla wikszoci operacji
wiertniczych. Pompy napdzane s silnikami prdu zmiennego. Pyn hydrauliczny ze
zbiornika w zalenoci od rodzaju wykonywanych czynnoci technologicznych moe by
toczony do siownikw masztu hydraulicznego, moe by odbierany z powrotem lub moe
przepywa (w ukadzie pracy kompensacyjnej siownikw) w systemie akumulatorw
tokowych i pneumatycznych amortyzatorw cinieniowych, albo zasila inne maszyny
urzdzenia wiertniczego np. napd gowicy obrotowej (Top Drive). Czynnociami
wykonywanymi przez maszt hydrauliczny steruje blok aktywnych zaworw, ktry zalenie
27
od tych czynnoci reguluje kierunkiem, wydajnoci przepywu i cinieniem pynu

hydraulicznego na polecenia wydawane przez operatora z pulpitu sterowania. Z akumulatora
moemy uzyska dodatkowy przypyw, a w czasie biernej amortyzacji koysania dziaa on jak
zbiornik. Bloki zaworw w tym ukadzie dziaaj jak bariery oddzielajce (uszczelniajce)
rne czci systemu wycigowego. Hydrauliczny system wycigowy pracuje jako ukad
zamknity. Caoci steruje automatyczny ukad hydrauliczny (rys. 23). Do gwnych zalet
nowej koncepcji ukadu wycigowego RamRig nale: mniejszy ciar, obnienie rodka
cikoci, zmniejszenie obcie od dziaania wiatru, mniej czynnoci zwizanych
z utrzymaniem, zwikszenie bezpieczestwa pracy, zmniejszenie zaogi, wiksza wydajno
Rys. 23. Podstawowe elementy systemu hydraulicznego RamRig [12]
wiercenia, wykorzystanie siownikw do kompensacji ruchw platformy lub statku, wiksze

moliwoci do stosowania systemw manewrowania rurami, moliwo stosowania jednej
jednostki mocy hydraulicznej do napdu masztu hydraulicznego i gowicy obrotowej.
Badania potwierdziy wyszo techniczn i ekonomiczn nowego rozwizania. Zastosowanie
jednej jednostki zasilania mocy dla hydraulicznej konstrukcji wycigowej i gowicy
obrotowej zunifikowao ukad pod wzgldem rodzaju napdu. Koncepcja RamRig w coraz
szerszym stopniu jest urzeczywistniana poprzez zamwienia na jej realizacj przez bogate
koncerny prowadzce prace poszukiwawcze za rop i gazem. Szczeglnie due
zainteresowanie wystpio po rozszerzeniu moliwoci technicznych, polegajcych na
zastosowaniu podwjnego RamRig, ktry pozwala na wykonywanie dwch otworw
wiertniczych jednoczenie z jednego posadowienia jednostki wiertniczej (platformy lub statku),
co w konwencjonalnym rozwizaniu nie jest stosowane (rys. 24).
28
Rys. 24. Najnowsze konstrukcje RamRig [12]
Nowe rozwizania konstrukcyjne stosowane do wierce urzdze wycigowych

Zbatkowy system wycigowy
Przykadem nowego systemu wycigowego jest urzdzenie wiertnicze Sense EDM 500K
Rack & Pinion (R&P) (rys. 25). W urzdzeniu tym system wycigowy oparto na
opatentowanym mechanizmie zbatkowym, ktry rwnie zrywa z powszechnie stosowanym
linowym, wielokrkowym systemem wycigowym. Zbatkowy system tego urzdzenia
wiertniczego umoliwia stosowanie technologii Under balanced drilling, a szczeglnie
predysponowany jest do rozwijajcej si ostatnio na wiecie, nowej technologii pod nazw
Snubbing. Technologia ta wymaga midzy innymi wykonywania operacji na odwiercie,
w ktrym panuje wysokie cinienie. Sztywne sprzgnicie przewodu z masztem pozwala na
bezporednie manewrowania rurami i w peni z automatyzowanym systemem sterowania.
Urzdzenie ldowe Sense EDM 500K R&P charakteryzuje si jeszcze jedn wyrniajc je
cech, a mianowicie jest bardzo mobilne. Na przygotowanym wczeniej fundamencie, mona
zmontowa urzdzenie w czasie okoo 2 godzin. Tak krtki czas postawienia urzdzenia
wynika z jego bardzo specyficznej budowy. Urzdzenie skada si z trzech podstawowych
moduw:
dolna cz masztu z gowic obrotow i ram z wysignikami pozycjonujcymi,
grna cz masztu,
maszt systemu manewrowania rurami wraz z podog wiertacza, mostkiem wieowym
i ram z wysignikami pozycjonujcymi.
29
Te trzy moduy transportowane s na punkt wiercenia, gdzie grna i dolna cz

supowego masztu jest czona ze sob i nastpnie postawiona do pionu przy pomocy dwch
siownikw. Trzeci modu po postawieniu, sprzga si z masztem wycigowym konstrukcj
rozkadanej podogi wiertacza i rozkadanym mostkiem wieowym. Po uzupenieniu urzdzenia
w systemy niezbdne do prowadzenia okrelonych zada, jest ono gotowe do pracy. Dziki
wprowadzeniu nowej koncepcji ldowego urzdzenia wiertniczego opartego na mechanizmie
zbatkowym, mona natychmiast zamienia operacje rekonstrukcji, na wiercenie
i zapuszczanie przewodu pod cinieniem. Urzdzenie umoliwia wywoanie nacisku na
przewd, co nie jest moliwe przy wielokrkowym systemie olinowania. Nowa koncepcja
urzdzenia wiertniczego posiada bezporedni liniowy mechaniczny napd podnoszenia
(opuszczania), std nie ma systemu olinowania. Czas transportu (przewiezienie
i monta/demonta) jest skrcony, poniewa urzdzenie ma mniejszy ciar, szybszy
monta/demonta i wyszy poziom automatyzacji. Nie posiada podbudowy, poniewa pasy
rur oparte s na ziemi. Aktualnie powstaj pierwsze ldowe urzdzenia w wiecie ze
zdolnoci penej obsugi manewrowania rurami i w peni z automatyzowanym systemem
sterowania. Urzdzenie Sense EDM 500K R&P (rys. 25) wyposaone jest w kompletn 250 T
gowic obrotow z napdem (Top Drive), ktra moe by uyta do automatycznych operacji
wycigowych. Posiada specjalnie zaprojektowane kliny do zapuszczania i wycigania przewodu
i inne cechy wspierajce wielofunkcyjne prace wiertnicze.
Rys. 25. Urzdzenie wiertnicze Sense EDM 500K R&P [12]
Urzdzenie moe by obsugiwane przez jednego operatora.

Podstawowe cechy charakterystyczne Sense EDM 500K R&P:
maszt prowadzi tylko gowic obrotow z napdem (Top Drive). Nie jest wymagana lina
wielokrkowa,
niski rodek cikoci, may ciar masztu,
30
napd AC, automatyczny hamulec bezpieczestwa, precyzyjne sterowanie pooeniem

w czasie zapuszczania przewodu, wiercenia i zapuszczania pod cinieniem,
haas zredukowany do minimum,
pierwsze urzdzenie z bezporednim napdem kolumny rur puczkowych (bez liny). Nie
ma strat wydajnoci na krkach linowych, linie i bbnach,
w krtkim czasie mona przecza operacje wiercenia, rekonstrukcji i do zapuszczania
pod cinieniem,
doskonae do wiercenia przy obnionym cinieniu,
operacje pod obnionym cinieniem (snubbing) wykonywane na pododze wiertacza
zamiast w zawieszanych koszach roboczych,
jednoosobowa obsuga urzdzenia podczas normalnych zada wiertniczych,
automatyczny system manewrowania rurami, pasy stawiane na ziemi,
podczas normalnej eksploatacji, prace na pododze wiertacza wykonywane s bez udziau
zaogi,
niewielka konserwacja,
zmylny moduowy projekt uatwia przemieszczanie z miejsca na miejsce przy pomocy
naczep,
zmniejszone ryzyko upadania przedmiotw,
sterownia BOP ze sterowaniem elektryczno-pneumatycznym,
kompleksowa rejestracja parametrw wiercenia,
urzdzenie cakowicie poczone w sieci, moliwo podgldu przez wiertacza,
biece dostarczanie danych przy pomocy zdalnej diagnostyki, wykrywanie i usuwanie
usterek oraz optymalizacja prac wiertniczych. Urzdzenie w peni przygotowane do
cznoci internetowej,
wyposaony w bezpieczn i atw w obsudze stacj X-COM dla 27 operacji, ktra
informuje i rejestruje wybrany proces, oraz moe by wykorzystywana do szkolenia
zaogi poprzez programy symulacyjne.
Urzdzenie Sense EDM 500K R&P umoliwia:
prowadzenie prac wiertniczych,
wiercenie przy obnionym kontrolowanym cinieniu,
wiercenie otworw maorednicowych,
wykonywanie rekonstrukcji odwiertw,
prowadzenie prac interwencyjnych w otworze,
zapuszczanie pod cinieniem.
Zastpuje:
konwencjonalne urzdzenie wiertnicze,
hydrauliczne jednostki do rekonstrukcji odwiertw,
jednostki do zapuszczania pod cinieniem,
jednostki z nawijanym przewodem.
Nowa koncepcja urzdzenia wiertniczego z bezporednim liniowym zbatkowym
napdem wycigowym moe si okaza t, ktra zastpi tradycyjny wielokrkowo-linowy,
bbnowy system wycigowy.
Urzdzenie wiertnicze RamRig do wierce na ldzie
W oparciu o stosowan konstrukcj do wierce morskich RamRig powstaa ju
koncepcja wiertnicy ldowej, ktr by moe w niedugim czasie zobaczymy (rys. 26).
31
Rys. 26. Koncepcja urzdzenia wiertniczego RamRig do wierce na ldzie [12]
Gowica obrotowa (Top drive)

Dotychczas napd na przewd wiertniczy przekazywany by poprzez st wiertniczy
i graniatk. Obydwa elementy zastay zastpione przez gowic obrotow (z ang. Top Drive)
wystpujc jako podzesp urzdzenia wiertniczego integrujc w sobie szereg
dotychczasowych podzespow wraz z ich funkcjami. Na rysunku 27 przedstawiono nowoczesn
gowic obrotow firmy Maritime Hydraulics moliw do montau praktycznie w kadym
urzdzeniu wiertniczym po przystosowaniu belki reakcyjnej do konstrukcji nonej masztu lub
wiey. Gowica ta zawieszona przy pomocy zawiesi elewatorowych na rogach bocznych
wielokrka ruchomego w grnej swej czci jest gowic puczkow, z t rnic, e wrzeciono
wystpuje tutaj jako wa z wasnym napdem od silnika hydraulicznego lub elektrycznego,
znajdujcego si w gowicy obrotowej. Wa gowicy obrotowej przekazuje moment na przewd
wiertniczy, z ktrym jest poczony. Dolny koniec wrzeciona gowicy obrotowej poprzez
cznik, czony lub rozczany jest z przewodem wiertniczym przy pomocy klucza
dynamometrycznego do skrcania i rozkrcania przewodu znajdujcego si w konstrukcji
gowicy. Przewd wiertniczy lub pas rur moe by uchwycony przez automatycznie zapinany
i odpinany elewator, ktry moe si obraca i odchyla przy pomocy siownikw w dowolne
pooenie. Konstrukcja wau napdowego (wrzeciona) posiada wbudowany sterowany zdalnie
i mechanicznie grny i dolny wewntrzny zawr bezpieczestwa. czc w sobie tak duo
funkcji, gowica obrotowa w niedalekiej przyszoci stanie si urzdzeniem, ktre zastpi st
wiertniczy, gowic puczkow, klucze mechaniczne, zawory bezpieczestwa i inne
podzespoy. W schemacie blokowym ukadu napdowego, gowica obrotowa (z napdem
hydraulicznym lub elektrycznym) eliminuje elementy poredniczce ukadu, integrujc je
konstrukcyjnie i funkcjonalnie w jedn cao. Jest urzdzeniem, ktre w duym stopniu
zwiksza efektywno i bezpieczestwo prowadzenia prac wiertniczych. Uycie gowicy
obrotowej zamiast konwencjonalnego stou obrotowego i graniatki oraz przejcie
dodatkowych funkcji posiada wiele zalet i stawia t konstrukcj w szeregu nowych urzdze,
ktre bd nalee do wyposaenia podstawowego nowo projektowanych wiertnic.
32
a)
b)
Rys. 27. Gowica obrotowa firmy Maritime Hydraulics, 350 T: a) widok z przodu i b) widok z boku [1]
Do gwnych zalet stosowania gowic obrotowych naley zaliczy:

moliwo znacznie atwiejszego manewrowania rurami szczeglnie przy mechanizacji
tych prac w systemie automatycznym,
redukcj o 2/3 iloci pocze przewodu wiertniczego,
oszczdno puczki wiertniczej w wyniku zastosowania grnego wewntrznego
zabezpieczenia przeciwwybuchowego automatycznie zamykajcego si kiedy cinienie
puczki spada do okrelonego poziomu i otwierajcego si, kiedy cinienie puczki wraca
do normy,
zastosowanie w gowicy obrotowej tych samych podzespow co w konwencjonalnej
gowicy puczkowej jak zesp uszczelnienia, gwne oysko oporowe itp.,
odcienie gwnego oyska oporowego przy zapuszczaniu i wyciganiu przewodu
poprzez przeniesienie obcie przez elewator i zawiesia na korpus obudowy,
moliwo poruszania i obracania rurami okadzinowymi przy jednoczesnym obiegu
puczki uatwiajc w ten sposb przejcie rur przez przewenia w otworze wiertniczym,
ustawienie zawiesi elewatorowych w dowolnej pozycji dogodnej do operacji
z przewodem wiertniczym,
szybkie poczenie trzech rur puczkowych i odstawienie lub dooenie pasa rur. Koszt
operacyjny jest pomniejszony poprzez mniejsz ilo pocze,
33
moliwo obracania przewodem w czasie zapuszczania i wycigania z jednoczesnym

utrzymaniem obiegu puczki na odcinku jednego pasa o dugoci 27 m. Ma to szczeglne
znaczenie w czasie prowadzenia wierce kierunkowych. Moliwo obracania
z jednoczesnym pukaniem znacznie uatwia t czynno. W przypadku zapuszczania
moliwe jest przerabianie przewe w otworze bez dokadania graniatki. Znacznie
zostaje zredukowane prawdopodobiestwo przychwycenia przewodu,
zaoszczdzenie czasu z powodu atwiejszego ukierunkowania silnika wgbnego przy
wierceniach kierunkowych na skutek nieprzerwanej pracy na dugoci pasa rur,
moliwo cigego rdzeniowania na dugoci pasa rur bez przerwy co pozwala na
polepszenie jakoci rdzenia,
zmniejszenie iloci operacji zwizanych z wyciganiem i zapuszczaniem przewodu,
skrcanie pocze gwintowych przewodu wiertniczego z kontrolowanym staym
momentem skrcania pozwala na przeduenie trwaoci przewodu,
ograniczenie iloci sprztu do obsugi,
zdalne sterowanie wieloma funkcjami operacyjnymi,
zwikszenie bezpieczestwa obsugi i prac wiertniczych,
obnienie kosztw wiercenia. Dwa bliniacze otwory wykonane przez BP w zatoce
Suezkiej w Egipcie o gbokoci 4 500 m, jeden przy uyciu stou obrotowego, drugi
przy zastosowaniu gowicy obrotowej przyniosy skrcenie wiercenia otworu o 70 dni.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Jakie s parametry techniczne wiertnic do wiercenia hydrogeologicznego?
Jakie wiertnice wyposaone s w sprarki?
Jakie s najwiksze gbokoci wiercenia otworw hydrogeologicznych?
Jakie s metody wiercenia otworw hydrogeologicznych ?
Do czego su turbowierty?
Jak zbudowane jest urzdzenie wiertnicze do wierce morskich?
Z czego skada si gowica do wierce morskich?
Jakie s podstawowe cechy charakterystyczne urzdzenia Sense EDM 500K R&P?
Jakie jest przeznaczenie gowic obrotowych (Top drive)?
Jakie s zalety nowoczesnych urzdze wiertniczych?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Scharakteryzuj zasad wiercenia turbowiertem.
1)
2)
3)
4)
5)

odszuka w materiaach dydaktycznych schemat urzdzenia do wiercenia turbowiertem,
scharakteryzowa gwne elementy urzdzenia,
opisa wiercenie turbowiertem,
wskaza rnic w napdzie ruchu obrotowego rur puczkowych i innymi metodami
wierce,
34

wiczenie 2
Scharakteryzuj budow, skontroluj
maorednicowych oraz uruchom wiertnic.
stan
wiertnicy
do
obrotowych
wierce
1)
2)
3)
4)
5)
6)

zapozna si z DTR wiertnicy i instrukcj obsugi,
zapozna i zastosowa przepisy bhp przy obsudze wiertnicy,
sprawdzi stan zabezpiecze,
okreli zagroenia wystpujce przy uruchomieniu,
uruchomi wiertnic,
zaprezentowa efekty swojej pracy.

prosta wiertnica do obrotowych wierce maorednicowych,
DTR wiertnicy, instrukcja obsugi,

Czy potrafisz:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
dobra typ wiertnicy do rodzaju wiercenia?

odczyta schematy urzdze wiertniczych?
rozpozna zespoy urzdzenia wiertniczego?
scharakteryzowa parametry techniczne wiertnic?
wyjani na schemacie wiercenie turbowiertem?
scharakteryzowa urzdzenia do wierce morskich?
35
Tak
Nie
4.3. Gwne elementy wiertnic

Do gwnych elementw wiertnic zaliczamy:

wiee, wieomaszty, maszty,
wycig wiertniczy,
systemy olinowania,
wielokrki,
stoy obrotowe lub wrzeciona,
gowica puczkowa,
urzdzenia do popuszczania i regulowania nacigu,
pompy puczkowe.
Wiee wiertnicze
Przy wierceniu maorednicowym wiee wiertnicze su przede wszystkim do
wykonywania czynnoci wycigowych, a mianowicie do zapuszczania i wycigania rur
puczkowych albo rur okadzinowych. W czasie bada lub pomiarw w otworze wiertniczym
su te do uatwiania manipulacji wycigowych przy zapuszczaniu i wyciganiu rnych
przyrzdw.
Do budowy wie uywa si obecnie prawie tylko stali. Wiee stalowe s bardziej, trwae,
wytrzymae oraz tasze ni wiee drewniane. Przy wierceniach pytkich otworw uywa si
przewanie masztw, trjnogw lub czwrnogw.
Przy gbszych otworach buduje si wiee konstrukcji kratowej lub wieomaszty.
W celu dokonania racjonalnego wyboru wiey wiertniczej w odpowiednich warunkach
wiercenia naley najpierw okreli najwysze obcienie, jakie bdzie dziaa na wie
wiertnicz w czasie manipulacji wycigowych. Najwiksze obcienia pionowe wiey
wiertniczej mog by spowodowane:
ciarem najciszej kolumny rur okadzinowych lub puczkowych, zapuszczanych lub
wyciganych,
ciarem staego i ruchomego wielokrka, haka wiertniczego, gowicy puczkowej
i elewatora,
napreniem roboczego koca liny wielokrkowej nawijajcej si na bben wycigowy
wiertnicy,
napreniem martwego koca liny wielokrkowej, na ktrym umieszczony jest
ciarowskaz.
Najwiksz jednak rol gra obcienie kolumn rur okadzinowych. Obcienie to
wzrasta nieraz podwjnie, gdy zajdzie potrzeba uruchomienia przychwyconej w odwiercie
kolumny rur okadzinowych.
Natomiast znacznie mniejszy wpyw wywiera obcienie poziome pochodzce od:
skadowej poziomej naprenia liny wielokrkowej nawijajcej si na bben
wycigowy,
skadowej poziomej ciaru rur puczkowych ustawionych w wiey,
siy wiatru.
Maszty, trjnogi i wiee do wierce maorednicowych
Przy konstruowaniu i budowie masztw, wie wiertniczych oraz wieomasztw naley
zwrci uwag na lekko konstrukcji i jednoczenie na atwo w montau, stawianiu oraz
transporcie.
36
.
Rys. 28. Stalowy trjng wiertnicy typu H60
(pozycja do wiercenia pionowego)
[9, s. 20]
Rys. 29. Trjng stalowy budow zbliony do wiey

wiertniczej: 1 poziome poprzeczki,
2 ukone krzyyny [9, s. 21]
Trjng typu H60 (rys. 28) moe by uywany przy wierceniach otworw gbokich do
120 m, o rednicy pocztkowej okoo 200 mm, kocowej 65 mm, przy uyciu rur
puczkowych o rednicy 60 mm. Wysoko tego trjnoga wynosi 8 m, a jego udwig do
2500 kG. Trjng ten jest zamontowany na ramie podwozia i ustawiony za pomoc bbna
wiertnicy. Przy uyciu tego trjnoga mona wierci otwory pionowe lub te ukone pod
ktem. Konstrukcja tego trjnoga jest bardzo prosta. Ma on na jednej nodze drabin oraz
w rodku wbudowany pomost roboczy, ktry uatwia prac zaodze przy zapuszczaniu
i wyciganiu rur puczkowych.
Z kolei trjng stalowy budow zbliony do wiey wiertniczej wzmocniony jest
poziomymi poprzeczkami i ukonymi krzyynami. Wysoko tego trjnoga wynosi 16,5 lub
18,5 m. Uywajc go mona wierci otwory na rurach puczkowych o dugoci 12 lub 14,5 m.
Przyspiesza to operacje wycigowe, poniewa traci si mniej czasu na skrcanie i rozkrcanie
rur puczkowych. Udwig tego trjnoga wynosi do 20 T. Jego nogi wykonane s
z szeciocalowych rur okadzinowych, poprzeczki z rur dwucalowych a krzyyny z ktwek
stalowych o wymiarach 45 45 mm. Kada noga skada si z kilku rur o dugoci po 4,5 m
skrcanych ze sob na ruby. Trjng ten moe wytrzyma obcienia przy wierceniu
otworw maorednicowych do gbokoci 500 m.
Do wierce otworw gbokich od 5001200 m buduje si wiee wiertnicze lub
wieomaszty (rys. 30).
37
1 dolna rama
2 grna rama
3 naroniki wiey
4 sanie
5 dwigary
6 stay wielokrek
7 kozio
8 stalowe drabiny
Rys. 30. Wiea wiertnicza do wierce otworw na gboko od 500 do 1000 m [9, s. 22]
Wiea o wysokoci 28 m ma udwig na haku wiertniczym do 60 T. Skada si

z dziewiciu piter (sekcji), z ktrych kade ma wysoko rwn 3,0 m. Dolna rama
(podstawa) wiey ma wymiary 5,0 x 5,0 m, a grna rama; (korona) 1,6 x 1,6 m. Naroniki
wiey s wykonane z rur okadzinowych. U dou do krawdzi wiey s przyspawane
podstawowe pyty w postaci sa . Na grnych kocach naronikw wiey s uoone
dwigary, na ktrych opieraj si w oyskach osie krkw staego wielokrka. Dwigary te
maj przekrj dwuetowy. W celu: uatwienia ustawiania i zdejmowania krkw wielokrka
na koronie wiey znajduje si kozio o udwigu okoo 2000 kG. Korona wiey ma dookoa
porcze. Do chodzenia na koron wiey su stalowe drabiny znajdujce si po zewntrznej
stronie wiey.
Wiee wiertnicze do wierce normalnorednicowych
Wiea wiertnicza (rys. 31) jest to konstrukcja kratowa w ksztacie ostrosupa citego,
wykonana z rur lub ktownikw, ustawiona na podbudowie lub bezporednio na
fundamentach. Suy ona do zawieszenia systemu wielokrkw przy operacjach
zapuszczania i wycigania rur wiertniczych oraz do ustawienia tych rur i obcinikw po ich
wycigniciu z otworu.
Wiea skada si z czterech cian kratowych nazywanych graniami. Gra przednia ma
wrota suce do wcigania do wiey rur i narzdzi. Gra tylna ma wrota nieco nisze,
38
umoliwiajce prowadzenie liny z wycigu na wielokrek grny. Boczne granie s pene.

Kada gra skada si ze supw z zastrzaami i krzyynami czonymi rubami. U gry
granie poczone s belkami korony wiey, porczami grnej platformy oraz kozem
stalowym umieszczonym nad wielokrkiem grnym, uatwiajcym jego remont. Po
zewntrznej stronie grani umieszczne s schody, umoliwiajce wejcie na pomost
pomocnika wieowego i koron wiey. Przed wywrceniem zabezpieczaj wie liny
odcigowe rozpite po przektnych wiey. W naszych warunkach klimatycznych wiee
musz by osonite deskami, blach lub brezentem doem do wysokoci co najmniej 3 m od
podstawy wiey oraz gr na wysokoci pomostu. Zastrzay, krzyyny i supy mog by
wykonane z ktownikw lub rur.
1 supy
2 zastrzay
3 krzyyny
4 kozio stalowy
5 porcze grnej platformy
6 belki korony wiey
7 liny odcigowe
8 schody
9 osona z blachy lub desek
Rys. 31. Wiea wiertnicza [7, s. 33]
Podstawowymi parametrami technicznymi wiey s:

nominalny udwig na haku,
maksymalny udwig na haku,
wysoko wiey, czyli odlego od powierzchni stou wiertniczego do osi wielokrka
staego,
nominalna dugo pasa rur wiertniczych mieszczcego si w wiey.
39
Dodatkowymi za parametrami technicznymi wiey s:

wymiar korony wiey,
wymiar podstawy wiey,
materia konstrukcyjny,
masa wiey.
Wiee mog przenosi znaczne obcienia, s stabilne i rwnomiernie rozkadaj siy na
fundamenty, mog mie znaczne wysokoci i dlatego stosowane s do bardzo gbokich
wierce. Wiee jednak wymagaj demontau na podstawowe elementy, jak czci supw,
krzyyny, zastrzay. Operacje takie s pracochonne i wyduaj przenoszenie wiey
z jednego otworu na drugi.
Wieomaszty
Zamiast materiaochonnych i trudnych w montau wie do gbokich wierce stosuje si
coraz powszechniej wieomaszty (rys. 32). S to konstrukcje kratowe lub supowe majce
jeden lub dwa punkty podparcia, ktre przejmuj siy pochodzce gwnie od obcienia
haka, a liny odcigowe mog spenia rol zabezpieczenia. Rozrniamy nastpujce typy
wieomasztw:
wieopodobne, zblione ksztatem do ostrosupa lub graniastosupa,
otwarte dwusupowe.
Wieomaszty wieopodobne dziel si na dwie lub trzy czci, uatwia to ich monta
i demonta. Wieomaszty dwusupowe s to konstrukcje zoone ze supw o rnej budowie,
poczonych rzadko poprzeczkami wzmacniajcymi. Wieomaszty tego typu maj ukone
podpory supw, ktre ustalaj ich pionowe pooenie. Powszechnie uywanym
wieomasztem jest A maszt, ktry skada si z dwch supw kratowych zestawionych
w ksztacie litery A. Supy zbudowane s z przestrzennych kratownic. Z boku jednego supa
s zamontowane drabiny do wejcia na pomost i koron.
Gwn zalet wieomasztw jest atwo i skrcenie czasu montau i demontau, co ma
podstawowe znaczenie w przenoszeniu wiertnic z jednego otworu na drugi, przy
jednoczesnym zachowaniu znacznej siy udwigu na haku. Wieomaszty s jednak mniej
stabilne ni wiee, a niektre ich konstrukcje, jak np. wieopodobne utrudniaj widoczno ze
stanowiska wiertacza na drog podnoszonego lub opuszczanego haka z wielokrkiem.
40
Rys. 32. Wieomaszt dwusupowy kratowy [7, s. 41]
Rys. 33. Maszt teleskopowy kratowy:

1 cz grna, 2 cz dolna,
3 platforma wycigowa,
4 wielokrek stay, 5 pomost
rur puczkowych [7, s. 45]
Maszty
Maszty s integraln czci wiertnic do wierce maorednicowych. W wiertnictwie
normalnorednicowym maszty znalazy zastosowanie do wiercenia otworw niegbokich,
przy nominalnym udwigu na haku do 500 kN. Maszt taki moe mie konstrukcj kratow
o przekroju pionowym w ksztacie litery U, z otwartym bokiem w kierunku pochylenia.
Skada si on z dwch czci, z ktrych grna wsuwana jest teleskopowo w doln. Zwizany
jest on konstrukcyjnie z platform wycigow i razem z ni przewoony. Na wierzchoku
teleskopu grnego umieszczony jest wielokrek stay, a poniej pomost rur puczkowych.
Cakowita jego wysoko i wysoko od podstawy do pomostu zaley od parametrw
technicznych masztu. Maszt moe by zabezpieczony w liny odcigowe, ktre przejmuj
skadow siy od obcienia na haku. Maszty s najatwiejsze w montau, ale mao stabilne.
Wycig wiertniczy
Wycig jest to jeden z gwnych podzespow wiertnicy sucy do:
wycigania i zapuszczania rur wiertniczych (puczkowych i okadzinowych),
podtrzymywania przewodu wiertniczego w otworze,
popuszczania przewodu wiertniczego w miar pogbiania otworu.
41
Ponadto za pomoc wycigu mona:

podnosi wieomaszt do pooenia pionowego,
przekazywa obroty na st wiertniczy,
skrca i rozkrca rury wiertnicze,
podciga cikie przedmioty w poblie otworu wiertniczego itp.
Do gwnych elementw wycigu (rys. 34) nale: kadub wycigu z ram, bben
wielokrkowy, wa poredniczcy, wa odbierajcy, hamulec bbna, ukad smarowania
i osony. W spawanej konstrukcji kaduba wycigu zamontowane s: bben wielokrkowy
wraz z tamami hamulcowymi, wa poredniczcy oraz wa odbierajcy wycigu. Moment
obrotowy ze skrzyni napdowej przenoszony jest na wa odbierajcy acuchami przez koa
acuchowe z = 34 lub z = 40 w zalenoci od potrzeby. Na wale tym s dwa sprzga
pneumatyczne, umoliwiajce przeniesienie napdu na koa z = 35 i z = 29 oraz koo z = 30.
Z wau poredniczcego moment obrotowy przekazywany jest na bben wielokrkowy
acuchem przez koa z = 34 i z = 51. Wa ten rwnie umoliwia przenoszenie napdu na
przystawk poredniczc napdu stou obrotowego koem z = 27, po uprzednim wczeniu
sprzga zbatego. Bben wielokrkowy otrzymuje napd po wczeniu podwjnego
sprzga pneumatycznego 8. Bben ma dwa wiece hamulcowe chodzone wod. Zasilanie
ukadu chodzenia odbywa si za pomoc gowicy usytuowanej w osi bbna. Bben ma
dwutamowy hamulec, a niezalenie od tego wa bbna wielokrkowego przystosowany jest
do poczenia za pomoc sprzga kowego z hamulcem hydraulicznym. Koo acuchowe
z = 29 na wale odbierajcym napdza pompk hydrauliczn, doprowadzajc pod
odpowiednim cinieniem olej do poszczeglnych punktw smarowania. Sterowanie
sprzgami powietrznymi wycigu odbywa si z pulpitu przy stanowisku wiertacza.
Hamulce wycigw umoliwiaj opuszczanie rur wiertniczych z dan prdkoci oraz
zatrzymanie rur wiertniczych na cile okrelonej wysokoci. W wiertnicach stosuje si
hamulce tamowe jako gwne oraz dodatkowe: hydrauliczne lub elektrodynamiczne.
Hamulec tamowy stosuje si przy popuszczaniu rur wiertniczych lub przy ich
zatrzymywaniu, a hamulec dodatkowy przy opuszczaniu rur wiertniczych na znaczne
gbokoci.
1 kadub wycigu
2 bben wielokrkowy
3 tama hamulcowa
4 wa poredniczcy
5 wa odbierajcy
6 sprzgo pneumatyczne
7 sprzgo zbate
8 sprzgo pneumatyczne
podwjne
9 sprzgo kowe
10 hamulec hydrauliczny
Rys. 34. Schemat kinematyczny wycigu [5, s. 54]
42
1 wa
2 bben
3 wiece hamulcowe
4 bben pomocniczy
5 instalacja chodzenia
Wodnego hamulcw
Rys. 35. Bben wiertnicy ZIF 1200 A [5, s. 130]
Obecne konstrukcje wycigw wiertniczych przeznaczonych do wiercenia gbokich

otworw o zakresie od 4500 do 7600 m, charakteryzuj si zwikszon moc napdow od
1500 do 2200 kW oraz du niezawodnoci pracy. Obroty uzyskuje si za pomoc
przekadni planetarnych. Nowsze typy wycigw maj od 4 do 8 prdkoci wycigowych,
jedn lub dwie prdkoci wsteczne i 2 4 prdkoci stou wiertniczego.
Uzbrojenie wie, wieomasztw, trjnogw
Wiee wiertnicze, wieomaszty, maszty i trjnogi uzbrojone s w wielokrek
wiertniczy, ktry skada si z czci staej umieszczonej na koronie wiey tzw. wielokrek
stay oraz z czci ruchomej wiszcej w wiey na olinowaniu tzw. wielokrek ruchomy.
Wielokrek jest to zesp krkw linowych, ruchomych i nieruchomych, na ktrych jest
owinita lina wielokrkowa. Wielokrek stay grny stanowi zesp krkw linowych
uoyskowanych na belkach podkoronowych wiey lub wieomasztu. Ze wzgldu na ukad
uoyskowanych krkw wielokrki dzielimy na jednoosiowe i wieloosiowe. W ukadzie
pierwszym wszystkie krki s umieszczone na jednej osi. Wielokrek ruchomy skada si
z korpusu wykonanego ze stalowej blachy, wewntrz ktrego znajduj si krki umieszczone
na osi. Dolna cz korpusu ma ksztat umoliwiajcy poczenie go z hakiem. Niektre
wielokrki ruchome wykonywane s cznie z hakiem wiertniczym, przez co skraca si
oglna dugo ukadu wielokrek ruchomy hak.
Dziki zastosowaniu wielokrka moemy podnosi i opuszcza bardzo due ciary
(100 T i wicej ) przy wielokrotnie mniejszej sile wystpujcej w linie nawinitej na bbnie
wycigu, Rwnie moc silnika napdowego moe by mniejsza wskutek zmniejszania
prdkoci podnoszenia i opuszczania ciaru.
Przy wierceniu pytkich otworw, gdzie do manipulacji rurami okadzinowymi stosuje si
trjng, wystarczy jeeli na szczycie trjnoga znajduje si pojedynczy krek linowy.
Im wikszy ciar ma by podnoszony na haku wiertniczym, tym wiksza ilo krkw
powinna si znajdowa na staej i ruchomej czci wielokrka.
43
Rys. 36. Krek pojedynczy ruchomy [5, s. 31]
Rys. 37. Wielokrek dolny ruchomy

[5, s. 32]
1 krki
2 o
3 rama
4 blachy kaduba
5 kostki dystansowe
6 ruby
7 krek pomocniczy
Rys. 38. Wielokrek stay (wieloosiowy) [5, s. 31]
44
Hak wiertniczy
Hak wiertniczy umoliwia zawieszenie na wielokrku ruchomym gowicy puczkowej
lub zawiesi elewatorowych. Moe on by wykonany jako osobny element lub razem
z wielokrkiem ruchomym jako cao. Hak skada si z czci staej i ruchomej. Cz staa
to obudowa 2 z oyskiem i chomto 1 osadzone na sworzniach 3. Cz ruchoma to kopak
5, trzpie gowicy 6, hak 7, zapadka gwna 8, zapadki boczne na zawiesia 9, spryna 10
i haki boczne 11. Hak obraca si dziki oysku 4, ale mona go unieruchomi w okrelonej
pozycji, np. po zawieszeniu gowicy puczkowej. Spryna uatwia rozkrcanie pasa rur
puczkowych przez podnoszenie go w miar rozkrcania.
W czasie wiercenia wisi na haku gowica puczkowa, a przy wyciganiu przewodu uywa
si elewatora zawieszonego na chomtach 1 na haku wiertniczym 2, przy ruchomej czci
wielokrka. Hak wiertniczy przedstawiony na rysunku 39 skada si z zakrzywionego haka
gwnego 2 z zapadk zabezpieczajc 3 i dwch mniejszych hakw bocznych 4. Sworze
haka mieci si w pochwie zamknitej nakrtk opierajc si o podwjn spryn. Pochwa
spoczywa w oysku kulkowym, ktre umoliwia swobodne obracanie si haka z ciarem
przy nieruchomej czci grnej. Na haku 2 grnym w czasie wiercenia zawiesza si chomto
5 gowicy puczkowej, a na hakach bocznych 4 po jednym chomcie 1 na elewator.
Haki wiertnicze powinny odznacza si wytrzyma konstrukcj i umoliwia
podniesienie najciszej kolumny rur okadzinowych lub przewodu wiertniczego. Haki
wiertnicze dzieli si, w zalenoci od zdolnoci udwigu, na lekkie i redniej wielkoci od
250 do 4000 kN oraz haki cikie, uywane w wiertnicach przeznaczonych do wiercenia
supergbokich otworw, o zdolnoci udwigu okoo 10 000 kN. Wedug konstrukcji haki
wiertnicze dzieli si na jedno-, dwu- i trojrone. Dla wiertnic stoowych z zasady stosuje si
haki trojrone umoliwiajce jednoczesne podwieszenie elewatora na zawiesiach oraz
wieszaka gowicy puczkowej.
1 chomto
2 obudowa z
oyskiem
3 sworze chomta
4 oysko
5 kopak
6 trzpie gowicy
7 hak
8 zapadka gwna
9 zapadki boczne
10 spryna
11 haki boczne
Rys. 39. Hak wiertniczy [5, s. 64]
Rys. 40. Hak wiertniczy z hakiem [5, s. 64]
45
Systemy olinowania
Obcienia, jakie wystpuj przy zapuszczaniu i wyciganiu przewodu wiertniczego
oraz rur okadzinowych, wahaj si w szerokich granicach. Pocztkowo przy maej
gbokoci otworu obcienia wystpujce w czasie zapuszczania i wycigania przewodu
wiertniczego s rzdu kilku kiloniutonw, ale ze wzrostem gbokoci otworu rosn do
kilkudziesiciu kiloniutonw. Natomiast obcienia wystpujce przy zapuszczaniu kolumny
rur okadzinowych wynosz ju kilkaset i wicej kiloniutonw. Tak duych si nie rozwijaj
wycigi wiertnicze, gdy ich udwig nie przekracza kilkunastu kiloniutonw. Dlatego te
przy wierceniu otworw do wikszych gbokoci posugujemy si systemem olinowania,
ktry pozwala na kilkakrotne zwikszenie siy rozwijanej przez bben wycigu. Dzieje si to
kosztem prdkoci. Prdko liny nawijanej na bben jest tyle razy wiksza od prdkoci
przesuwania si haka, ile razy sia na haku jest wiksza od siy w kocu liny nawijanej na
bben.
W skad systemu olinowania wchodz:
lina stalowa,
wielokrek nieruchomy grny,
wielokrek ruchomy dolny,
hak.
Systemem olinowania nazywamy poczenie wielokrka grnego i dolnego lin
wiertnicz. System olinowania oznacza si liczb krkw wielokrka grnego oraz liczb
krkw wielokrka dolnego. Na przykad system olinowania 3 x 2 oznacza, e olinowanie
skada si z trzech krkw wielokrka grnego i dwch krkw wielokrka dolnego
osnutych lin. Odcinki lin midzy krkami nazywaj si strunami olinowania, koniec liny
nawijanej na bben nazywa si ruchomym (przybbnowym) kocem liny, a koniec liny
umocowany do korony wiey albo do obudowy wielokrka dolnego lub do podbudowy
nazywa si martwym kocem liny.
Rys. 41. Schematy olinowania: a) umocowanie martwego koca liny do korony wiey, b) umocowanie
martwego koca liny na wielokrku ruchomym, c) umocowanie martwego koca liny do
podbudowy, cw ciarowskaz [5, s. 131]
W przypadku umocowania martwego koca liny do korony wiey warto siy

rozcigajcej lin oblicza si z wzoru:
Q 1
P=
[N]
2n
gdzie:
P sia rozcigajca lin [N],
Q ciar zawieszony na haku [N],
46
n liczba krkw wielokrka dolnego,

wspczynnik systemu olinowania wynoszcy 0,9.
W przypadku umocowania martwego koca liny do obudowy wielokrka dolnego
warto siy rozcigajcej lin oblicza si z wzoru:
P=
1
Q
2n + 1
[N]
System olinowania dla gbokich wierce

W zalenoci od typu wiertnicy i gbokoci wiercenia stosuje si sposb olinowania
4 x 5; 5 x 6; 6 x 7. Najczciej stosowanym systemem olinowania przy wierceniu gbokich
otworw, obok prostego, jest system krzyowy, ktry przedstawia si nastpujco: lina
z bbna wycigowego 7 opasuje krek grny 4, schodzi na krek dolny II, dalej na krek
grny 2 i kolejno na dolny IV, grny 3, dolny III, grny 5, dolny I, grny 1, dolny V, grny 6
i na d do urzdzenia mocujcego martwy koniec liny 8 pod podbudow.
1, 2, 3, 4, 5, 6 krki grne
I, II, III, IV, V krki dolne
7 bben z lin
8 mocowanie martwego koca liny do
podbudowy
Rys. 42. Schemat olinowania krzyowego [5, s. 65]
Prosty system olinowania polega na nawijaniu liny na kolejne krki raz na grnym
wielokrku, raz na dolnym. Na bbnie nawija si 8 10 zwojw liny, ktre stanowi martwy
zapas. Na przykad dla 41 metrowej wiey przy olinowaniu 4 x 5 dugo liny wynosi
okoo 450 m, przy olinowaniu 5 x 6 570 m. Dla 53-metrowej wiey przy olinowaniu 6 x 7
dugo liny wynosi do 850 m.
Schemat olinowania czci staej i ruchomej wielokrka przedstawia rysunek 43. Lina 1
wielokrkowa przechodzi z bbna wiertniczego 2, na krki staej 3 i ruchomej 4 czci
wielokrka. Drugim kocem lina jest zamocowana przy podbudowie 5 wiey wiertniczej
w punkcie 6. Powyej tego punktu w wiey jest zawieszony na dolnym tzw. martwym kocu
liny 7 przyrzd 8 zwany przekanikiem cinienia ciarowskazu, wskazujcy zmiany
obcienia wielokrka.
Wielko siy P potrzebnej do podniesienia ciaru Q wiszcego na haku wiertniczym
przy uyciu tego wielokrka oblicza si ze wzoru:
n ( 1)
P=Q
n 1
gdzie:
wspczynnik oporu krka,
n ilo lin roboczych wielokrka.
47
1 lina wielokrkowa
2 bben wiertnicy
3 krki wielokrka staego
4 wielokrek ruchomy
5 podbudowa wiey wiertniczej
6 uchwyt linowy
7 martwy (nieruchomy) koniec liny
8 ciarowskaz
Rys. 43. Schemat olinowania wielokrka [9, s. 27]
Stoy obrotowe
St obrotowy suy do obracania przewodu wiertniczego za pomoc systemu wkadw
i graniatki oraz podchwycenia przewodu wiertniczego przy jego zapuszczaniu albo
wyciganiu, jak rwnie do odkrcania i zakrcania rur puczkowych (rys. 44). Poza tym przy
rurowaniu otworu suy on do uchwycenia rur okadzinowych, a take do ich skrcania. St
obrotowy powinien zapewnia waciw prdko obrotow przewodu wiertniczego, atwo
zmienia kierunek obrotw, a jego wytrzymao na obcienie powinna by wysza ni masa
najciszej kolumny rur wiertniczych.
Obecnie dla wiercenia gbokich i bardzo gbokich otworw stosuje si stoy obrotowe
obliczone na statyczne obcienie od 3500 do 6500 kN. Przeloty tych stow wynosz od 520
do 940 mm. Napd stou umoliwia uzyskanie liczby obrotw od 30 do 300 obr/min. Dla
okrelenia mocy potrzebnej do napdu stou obrotowego i wycigu wiertniczego mona przy
grupowym napdzie zespow wiertnicy wychodzi z dwch nastpujcych warunkw. Dla
wiertnic stoowych przeznaczonych do wiercenia otworw o nieduej gbokoci, konieczn
moc okrela si wychodzc z mocy potrzebnej do napdu stou obrotowego. Dla wiertnic typu
cikiego, przeznaczonych do wykonywania gbokich otworw, moc napdow stou
obrotowego okrela si z warunku podnoszenia i zapuszczania cikich kolumn rur
puczkowych i okadzinowych przy prdkoci podnoszenia nie niszej ni 0,152 m/s.
48
1 silnik
2 skrzynia biegw
3 wa Cardana
4 st obrotowy
5 otwr wiertniczy
6 wcigarka
7 przyrzd wiertniczy
8 krek stay
9 krek ruchomy
10 okrtka
Rys. 44. Schemat urzdzenia wiertniczego ze stoem obrotowym [5, s. 51]
Typowy st obrotowy (rys. 45) skada si z trzech zasadniczych elementw: staliwnego

kaduba 1, wirnika stou 7 i wau napdzajcego 9. Wirnik obraca si na gwnym oysku
oporowym 2 pomocniczym 4, za porednictwem zbatego koa wiecowego 3,
wsppracujcego z koem zbatym 8 osadzonym na wale. Na drugim kocu wau znajduje
si podwjne koo acuchowe 11, na rodku wau za koo zbate zapadkowe 10, suce do
unieruchomienia stou. Wa osadzony jest na dwch oyskach barykowych. Wszystkie
oyska pracuj w kpieli olejowej. W osi wirnika znajduje si otwr przelotowy na wider
i rury, w ktrym umieszczone s dwudzielne wkady. Wntrze skrzyni wypenionej olejem
zabezpieczone jest przed przedostaniem si puczki poprzez dysk 5 oraz specjalne
labiryntowe uszczelnienie stou 6. St napdzany jest silnikami wiertnicy poprzez skrzyni
przekadniow wprost lub poprzez wycig. Niekiedy w trudnych warunkach wiercenia
gbokiego otworu stosuje si napd indywidualny stou.
1 kadub
2 oysko oporowe
3 wieniec zbaty
4 oysko pomocnicze
5 dysk
6 uszczelnienie labiryntowe
7 wirnik stou
8 koo zbate
9 wa napdzajcy
10 koo zbate zapadkowe
11 koo acuchowe
Rys. 45. St obrotowy [6, s. 67]
Wrzeciona
Do przekazywania obrotw z silnika poprzez skrzyni biegw na przewd wiertniczy
su oprcz stow obrotowych rwnie wrzeciona (rys. 46).
W zalenoci od konstrukcji wiertnicy przekazywanie obrotw z wrzeciona na przewd
wiertniczy moe nastpowa za pomoc rury wrzecionowej i w tym przypadku wrzeciono jest
49
wyposaone w dwa zaciski: zacisk grny i dolny, albo za pomoc graniatki i w tym
przypadku zamiast zaciskw do prowadzenia graniatki stosuje si odpowiednie wkady.
Poniszy rysunek przedstawia konstrukcj wrzeciona wiertnicy ZIF-1200A. Obudow
wrzeciona stanowi kadub 1, w ktrym na oyskach tocznych 6 i 7 umieszczone jest
stokowe koo zbate 2, przekazujce obroty na drugie stokowe koo zbate 3 umieszczone
na tulei 4 i umocowane dwoma klinami 5. W tulei 4 znajduje si szecioktny otwr,
w ktrym umieszczone jest wrzeciono 8, obracajce si wraz z tulej. Wrzeciono moe si
przesuwa w tulei do gry i w d dziki podnonikom hydraulicznym 9 umieszczonym po
obu stronach wrzeciona.
1 kadub
2, 3 koa zbate stokowe
4 tuleja
5 kliny
6, 7 oyska toczne
8 wrzeciono
9 podnonik hydrauliczny
Rys. 46. Wrzeciono wiertnicy ZIF 1200A [56, s. 135]
Gowica puczkowa
Gowica puczkowa jest to urzdzenie ktrego zadaniem jest doprowadzenie puczki
wiertniczej do obracajcego si przewodu wiertniczego (rys. 47).
Wytrzymao gowicy musi by wiksza od wytrzymaoci przewodu wiertniczego z ni
poczonego, a jej przelot powinien gwarantowa przepyw dostatecznej iloci puczki. Przy
wierceniu pytkich otworw, a wic gdy masa przewodu wiertniczego wraz z przyrzdem
wiertniczym nie jest dua, stosowane s gowice dawicowe z oyskiem lizgowym. Skada
si ona (rys. 47) z nastpujcych czci: staliwnego korpusu 1 zakoczonego gwintem
przeznaczonym do poczenia z rurami puczkowymi oraz krtkiego odcinka rury 2, na ktry
nakrcone jest kolano 3 wraz z kocwk 4, przeznaczon do naoenia wa puczkowego.
W dolnej czci wewntrz korpusu znajduj si dwa lizgowe piercienie z brzu 7, a ponad
nimi jest uszczelka 8 cinita muf 9 i nakrtk 5, nakrcon na korpus 1. W miar zuycia
uszczelki dokrca si nakrtk 5, ktra jest zabezpieczona przed samoodkrceniem si za
pomoc przeciwnakrtki 6. W gumowy umocowany jest na kocwce 4 za pomoc
odpowiednich objemek skrconych rubami.
50
1 korpus
2 krtki odcinek rury
3 kolano
4 kocwka na w
5 nakrtka
6 przeciwnakrtka
7 piercienie lizgowe brzowe
8 uszczelka
9 mufa
Rys. 47. Gowica dawicowa [5, s. 135]
Gowica puczkowa (rys. 48) stosowana przy wierceniach otworw gbszych rni si
od poprzedniej tym, e skada si z dwch zasadniczych czci: nie obracajcej si poczonej
z hakiem wiertniczym i obracajcej si poczonej z kolumn rur puczkowych. W celu
zmniejszenia tarcia midzy czci obracajc si i nieruchom umieszczone s oporowo
oyska kulkowe. Skada si ona z korpusu 1, krtkiego odcinka rury 2, uszczelki 3, nakrtki
4, chomta 5 i dwch oysk oporowych 6 i 7.
1 korpus
2 odcinek rury
3 uszczelka
4 nakrtka
5 chomto
6, 7 oyska oporowe
Rys. 48. Gowica puczkowa [5, s. 137]
51
W ostatnich latach konstrukcje gowic puczkowych zmieniy si z wolnoobrotowych,

majcych oyska nieduych wymiarw i o maym udwigu, do gowic typu cikiego
z oyskami duych wymiarw. Oprcz ulepszenia oysk znacznie przeduono ywotno
tulei puczkowych przez ich nawglenie i cementacj oraz napawanie twardym spiekiem
zewntrznej powierzchni na odcinku uszczelnienia dawikowego.
Pompy puczkowe
Pompy puczkowe su do uzyskania krenia puczki w otworze przy wymaganym
cinieniu i okrelonym strumieniu objtoci. Przy wierceniu stoowym uywa si dwui trzycylindrowych pomp puczkowych tokowych podwjnego dziaania
Dobr wielkoci i mocy pompy puczkowej, jak naley montowa na wiertni, okrela si
strumieniem objtoci przetaczanej puczki przy maksymalnym cinieniu wymaganym
w czasie wiercenia otworu. Naley uwzgldni strumie objtoci puczki zapewniajcy
wymagan prdko przepywu w przestrzeni piercieniowej midzy cian otworu a rurami
puczkowymi. Konieczno efektywnego oczyszczenie dna otworu strumieniem
wypywajcej z dysz puczki i usunicia zwiercin, okruchw urobku i osadu iowego z dna
otworu, jest gwnym czynnikiem przy okreleniu wydajnoci pomp puczkowych, podczas
gdy prdko przepywu strumienia puczki w przestrzeni piercieniowej jest drugorzdnym,
jednak bardzo wanym czynnikiem.
Pompy puczkowe mog by eksploatowane przy indywidualnym lub grupowym
napdzie. Toczenie puczki do otworu moe odbywa si jedn pomp lub dwiema pompami
przy rwnolegym lub szeregowym poczeniu. Na wspczynnik napeniania pomp wykazuje
duy wpyw poziom pynu w zbiorniku sscym. Przy pracy pomp puczkowych pod zalaniem
tj. gdy poziom pynu w zbiorniku puczkowym znajduje si powyej zaworw sscych
o 1,2 m, mona uzyska wspczynnik napenienia bliski jednoci.
rednica rurocigu sscego przy wydajnociach pompy od 40 do 57 l/s nie powinna
wynosi mniej ni 254 mm, a przy wydajnociach od 25 do 40 l/s powinna wynosi 203 mm.
Rurocig toczcy od pompy do stojaka puczkowego powinien by poprowadzony moliwie
w linii prostej aby unikn wibracji, i udarw. Spawane i konierzowe poczenia rurocigu
toczcego, jako mniej podlegajce wymywaniu i przeciekom, s bardziej zalecane ni
poczenia gwintowe.
Do pukania otworw wiertniczych maorednicowych uywa poziomych pomp
tokowych dwustronnego dziaania (rys. 49). Pompa tokowa pracuje na zasadzie wyciskania
pod cinieniem pynu z cylindra za pomoc toka. Dwustronne jej dziaanie polega na tym, e
po jednej stronie toka w cylindrze pyn jest toczony, a po drugiej w tym samym czasie
zasysany.
Przy wierceniach normalnorednicowych stosuje si najczciej pompy puczkowe
transmisyjne, dwucylindrowe, obustronnie dziaajce.
Rys. 49. Pompa puczkowa tokowa PPT [13]

52

1. Jakie znasz gwne elementy wiertnic?
2. Jak zbudowane s maszty?
3. Do czego suy wycig wiertniczy?
4. Z jakich elementw skada si hak wiertniczy?
5. Jakie elementy wchodz w skad systemu olinowania?
6. Od czego zaley sia rozcigajca lin?
7. W jaki sposb napdzany jest st wiertnicy?
8. Do czego suy wrzeciono?
9. Jakie zadanie spenia gowica puczkowa?
10. Jakie znasz rodzaje pomp pracujce na wiertni?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj podwieszenie haka wiertniczego.
1)
2)
3)
4)
5)
6)

dobra elementy systemu olinowania,
poczy grny i dolny krek lin wiertnicz,
umocowa martwy koniec liny,
zawiesi hak wiertniczy,
zademonstrowa wykonane wiczenie.

model wiey wiertniczej,
wielokrki nieruchomy grny i ruchomy dolny,
hak wiertniczy,
lina stalowa.
wiczenie 2
Na podstawie rysunku stou obrotowego wiertnicy, nazwij jego czci i scharakteryzuj
sposb jego napdu.
1)
2)
3)
4)
5)

odnale w materiaach dydaktycznych rysunek stou,
nazwa jego zasadnicze elementy,
scharakteryzowa przeniesienie obrotw od silnika,
53

rysunek stou wiertnicy,
DTR wiertnic,
literatura wskazana przez nauczyciela.

Czy potrafisz:
1)
2)
3)
4)
nazwa gwne elementy wiertnicy?

okreli przeznaczenie gwnych elementw wiertnicy?
scharakteryzowa budow elementw wiertnicy?
okreli przeznaczenie pomp na wiertni?
54
Tak
Nie
4.4. Dodatkowe urzdzenia wiertnicze

Do manewrowania przewodami wiertniczymi oraz widrami w czasie wiercenia stosuje
si odpowiednie narzdzia i przyrzdy. Dodatkowymi urzdzeniami wiertniczymi uywanymi
podczas wierce s wielokrki, okrtki, haki, elewatory, kliny, klucze do skrcania erdzi
w czasie ich zapuszczania lub wycigania, klucze do obracania erdzi w czasie wiercenia.
Przewd wiertniczy zawieszony jest na linie stalowej, ktra przechodzi przez jeden krek
linowy lub przez ukad wielokrkw podczas wiercenia gbszych otworw i podnoszenia
wikszych ciarw.
Okrtki s to przyrzdy pomocnicze obrotowe suce do zawieszania przewodu
wiertniczego (rys. 50). Okrtk erdziow nakrca si na czop erdzi, a ucho u gry suy do
zawieszenia jej na haku wiertniczym. Okrtka posiada oysko kulkowe, dziki ktremu moe
si obraca.
a)
b)
c)
d)
e)
Rys. 50. Przyrzdy wiertnicze: a) hak okrtny, b) objemki rubowe, c) okrtka erdziowa, d) okrtka do rur
puczkowych, e) elewator erdziowy [11, s. 205]
Rury puczkowe zapuszcza si na okrtce do rur puczkowych, ktre zawieszane s na

linie za pomoc obrotowego uchwytu. W czopie trzonu okrtki znajduje si otwr sucy do
odprowadzania powietrza z przykrcanych do okrtki rur puczkowych w czasie zapuszczania
i wycigania ich z otworu. Przedstawione przyrzdy su do wierce maorednicowych
i normalnorednicowych.
Do podwieszania kolumny rur przy wierceniach maorednicowych uywa si ciskw
o rnych zakresach rednic (rys. 51).
a)
b)
Rys. 51. ciski do rur okadzinowych: a) o rednicy 6089 mm, b) o rednicy ponad 168 mm [11, s. 352]
55
Przy wierceniu normalnorednicowym i wielkorednicowym oraz przy duych

obcieniach jako zabezpieczenie stosowane s te ciski wieloczonowe (rys. 52).
Rys. 52. ciski wieloczonowe [9, s. 113]
Elewatory natomiast su do manipulacji rurami: zawieszania przewodu wiertniczego,

wycigania erdzi, uchwycenia i przytrzymania rur puczkowych w czasie ich zapuszczania
lub wycigania oraz do zapuszczania rur puczkowych (rys. 53). Elewator obejmuje i chwyta
rur puczkow bezporednio pod zwornikiem lub muf. Do chwytania rur su szczki.
Elewator przed samoczynnym otwarciem szczk zabezpieczony jest w automatyczny zatrzask
z zapadk.
1 kadub
2 szczka
3 zapadka
4 sworze zapadki
5 sworze szczki
6 spryna
7 koek walcowy zapadki
8 koek walcowy szczki
9 ruba
10 zawleczka
Rys. 53. Elewator do rur okadzinowych [3, s.80]
Przy przechwyceniu i uwolnieniu rur puczkowych przy ich podnoszeniu oraz

zapuszczaniu rur puczkowych w praktyce wiertniczej stosuje si dwa elewatory (rys. 53).
Jeden jest powieszony na wieszakach na haku wiertniczym, a drugi znajduje si na stole
wiertniczym. Po podniesieniu pasa rur drugi elewator jest zamykany pod poczeniem
gwintowym kolejnego pasa i utrzymuje pozosta cz kolumny rur puczkowych. Elewator
po odkrceniu rur kluczami i odstawieniu ich do wiey zostaje opuszczony w d i ustawiony
na stole wiertniczym, a nastpnie po przerzuceniu wieszakw cykl si powtarza.
Ekonomiczniejszym sposobem w porwnaniu do elewatorw jest zastosowanie klinw
do rur puczkowych (rys. 53). Su one do podtrzymywania rur na stole wiertniczym, na
ktrym wpuszczane s w stoek do stou. Przy ich zastosowaniu nie przerzuca si ju
wieszakw, przez co skraca si czas trwania cyklu zapuszczania i wycigania rur
puczkowych.
56
a)
c)
b)
Rys. 54. Kliny do rur puczkowych: a) otwarte, b) wieloczonowe, c) pneumatyczne [9, s. 112]
Klucze maszynowe (rys. 55, 56) su do skrcania i odkrcania pocze gwintowych

rur puczkowych lub do obracania przewodu w czasie wierce maorednicowych
i normalnorednicowych.
Rys. 55. Klucz pokrtny: 1, 2 powki klucza, 3 sworze, 4 ruba dociskowa [11, s. 204]
Do skrcania i rozkrcania pasw rur puczkowych oraz narzdzi stosuje si klucze

o rnej konstrukcji (rys. 55).
Klucze acuchowe dziki ogniwom acucha mona dostosowa do dowolnych rednic
rur puczkowych i okadzinowych.
Rys. 56. Klucze do rur puczkowych: a) zawiasowy, b) szczkowy, c) acuchowy, d) kleszcze,

e) rubowy, pokrtny [11, s. 339]
57
Przy wierceniach gbokich otworw uywa si kluczy bardziej wytrzymaych, ktre s

podwieszone do wiey (rys. 57).
Rys. 57. Klucz szczkowy ciszy do rur okadzinowych [11, s. 351]
Rys. 58. Klucz do rur puczkowych Zakina; 1, 2 ppiercienie, 3 sworze, 4 zapadka, 5 rkoje
zapadki, 6 haczyk klucza, 7 gniazdo, 8 zby na wycinku koowym, 9 zaczepy z dwigni
[10, s. 115]
Do zmechanizowania czynnoci skrcania i rozkrcania rur w nowszych wiertnicach

stosuje si klucze mechaniczne (rys. 58, 60). Klucze mechaniczne rwnie s podwieszone
w wiey wiertniczej lub wieomaszcie za pomoc lin, regulowanych rzymskimi rubami.
Liny przechodz przez krki linowe osadzone przy supach wiey. Do wywaenia ciaru
kluczy maszynowych na kocach lin zamocowane s ciary jako przeciwwagi (rys. 59).
58
Rys. 59. Podwieszenie kluczy maszynowych w wiey wiertniczej [10, s. 127]
59
1 korpus klucza
mechanicznego
2 cigna z prtw
stalowych
3 lina
4krek stalowy
5 poprzeczka rury
6 poprzeczka
masztu
7 elastyczne we
8 silnik
pneumatyczny
9 cylinder
pneumatyczny
10 rura
11 lina dolna
12 koniec liny
13 pneumatyczny
podnonik
14 ruba rzymska
15 liny
16 pyty
17 uchwyt
18 sup masztu
19 rurocig
20 pulpit
sterowniczy
Rys. 60. Schemat klucza mechanicznego [10, s. 128]

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Jakie znasz dodatkowe przyrzdy wiertnicze?
Czym rni si okrtka do rur puczkowych od okrtki do erdzi?
Jakie znasz rodzaje kluczy wiertniczych?
Z jakich elementw skada si klucz maszynowy?
Kiedy stosuje si ciski wieloczonowe?
W jaki sposb za pomoc elewatorw przechwytujemy rury puczkowe?
Jak podwieszane s klucze maszynowe w wiey wiertniczej?
60
4.4.3.wiczenia
wiczenie 1
Dobierz przyrzdy i wykonaj skrcanie i odkrcanie poczenia gwintowego rur
puczkowych.
1)
2)
3)
4)
5)
6)

przygotowa stanowisko do skrcenia rur,
zaproponowa sposb skrcania rur,
skrci przewody i sprawdzi poprawno skrcenia,
zdemontowa zestaw,
zachowa zasady bhp podczas wykonywania wiczenia,

zestaw przewodw rurowych,
klucze maszynowe,
zeszyt.
wiczenie 2
Wykonaj monta podwieszenia klucza maszynowego na wiey wiertniczej.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)

przygotowa stanowisko do powieszenia klucza,
dobra krki, i liny,
zamocowa krki na supach wiey wiertniczej,
przeprowadzi liny przez krki,
podwiesi klucz i wyway ciar klucza,
opisa przebieg wiczenia,

model wiey wiertniczej ze stoem wiertniczym do wicze,
krki linowe, liny,
klucz mechaniczny,
ciary do wywaenia klucza,
ruby rzymskie,
61

Czy potrafisz:
1)
2)
3)
4)
5)
okreli przeznaczenie dodatkowych przyrzdw wiertniczych?

dobra odpowiednie przyrzdy do skrcania rur?
skrci i rozkrci poczenie gwintowe?
wyjani sposb dodawania rur puczkowych?
scharakteryzowa elementy wiey wiertniczej do podwieszania
klucza maszynowego?
6) wykona podwieszenie klucza maszynowego?
62
Tak
Nie
4.5. Stosowanie jzyka obcego zawodowego

Niniejsze opracowanie bdzie Ci pomocne w przyswajaniu umiejtnoci posugiwania si
jzykiem angielskim w sytuacjach zwizanych z wykonaniem obowizkw zawodowych.
Materia nauczania zosta podzielony na dwie czci w pierwszej znajdziesz oglne
sownictwo przydatne podczas pracy w zawodzie technika wiertnika w drugiej zapoznasz
si z terminologi zwizan ze stosowaniem maszyn i urzdze wiertniczych.
Tabela 2. Wybrane sownictwo zwizane z wykonywaniem pracy
Termin angielski
Definicja
the profession and activity of
ENGINEERING
designing the way machines, roads,
bridges are built
engineer
civil engineering
mechanical engineering
electrical engineering
factory
industry
manufacturer
define
design
divide
evaluate
methodical
solution
WORK
working hours
flexible hours
routines
Termin polski
technika, inynieria
someone who designs the way

machines, roads, bridges are built
the planning, building and
repairing of roads, bridges, large
buildings etc.
the study of the design and
production of the machines and
tools
the study of electrical generation
and wiring
a building or groups of buildings in
which goods are produced in large
quantities using machines
the production of goods, especially
in factories
a company or industry that makes
large quantities of goods
to describe something correctly and
thoroughly, to explain the meaning
of the idea
to make a drawing or plan of
something that will be made or
built
to separate something into two or
more parts
to carefully consider something to
see how useful or valuable it is
done in a careful and well
organized way, using an ordered
system
a way of solving a problem or
dealing with a difficult situation
inynier, technik
to do a job, especially in order to

earn money
the number of hours in the week
you spend doing the job
a system where you can choose
when to start and finish work
the usual order and way that you
regularly do things
pracowa
inynieria ldowa i wodna
technologia budowy maszyn
inynieria elektryczna
fabryka, zakad pracy
przemys
wytwrca, producent
definiowa
projektowa
dzieli
ocenia, ewaluowa
metodyczny, przemylany
rozwizanie
godziny pracy
nienormowany czas pracy
czynnoci rutynowe
63
salary
overtime
social life
colleagues
employ
employer
employee
employment
unemployment
employed
unemployed
COMPANY
department
customer service
distribution
human resources
information technology
finance
purchasing
production
research and development
sales and marketing
MOTIVATION
benefit
bonus
expenses
the money you receive every

month for the work you have done
the time you spend at work after
your normal working hours
the things you do, usually with
other people, outside work
the people you work with
to pay somebody to work for you
a person or company that employs
other people
a person who works for somebody
the state of having a paid job
the situation of being unemployed
having a job, at work
not having a job, out of work
a business organization selling
goods or services
one of a group of people working
together to form part of a large
organization such as hospitals,
universities
the department in a company that
deals with customers and takes
their orders
the department in a company that is
responsible for transporting and
delivering goods to clients
the department that deals with
employing and training people
the department that looks over the
electronic equipment that a
company is using, especially
computers
the department that manages
money a company has and pays the
employees their salaries
the department that buys parts,
materials that the company needs
for production
the department responsible for
growing or making food, goods,
materials
the department whose job is to try
to find new products or to improve
the existing ones
the department in a company that
deals with selling and advertising
its products
the need or reason of doing
something
advantages that you get from your
company in addition to the money
that you get
an extra amount of money that is
added to somebodys wages as a
reward
money that you spend while you
are working that your employee
will pay back to you later
wypata, pobory
nadgodziny
ycie towarzyskie
koledzy z pracy
zatrudnia
pracodawca
pracownik
zatrudnienie
bezrobocie
zatrudniony
bezrobotny
firma, zakad pracy
wydzia, dzia
dzia obsugi klienta
dzia transportu
dzia kadr
dzia informatyczny
dzia finansowy
dzia zaopatrzenia
dzia produkcji
dzia badawczo-rozwojowy
dzia sprzeday i marketingu
motywacja
korzy
premia
koszty, wydatki
64
health insurance
job satisfaction
promotion
profit
profit share
pension
income
raise
training
travel allowance
a contract in which , in return of

ubezpieczenie zdrowotne
regular payment, a company agrees
to pay money if something bad
happens to you
the good feeling that you get when
satysfakcja zawodowa
you enjoy your job and feel you
have done it well
a move up to a higher position or
awans
more important job
the money that you make when you zysk
sell something for more than it cost
a system in some companies in
Podzia zyskw
which profit is shared out between
its directors, shareholders, etc.
money that is paid regularly by a
emerytura
government or company to
somebody who stopped working
the money you receive regularly
dochd
for your work done
an increase in wages, salary
podwyka
the process of learning the skills
szkolenie
that you need in order to do a job
an amount of money that is given to zwrot kosztw dojazdu do pracy
an employee to cover the cost of
journeys to and from work
Tabela 3. Terminologia zawodowa z zakresu wiertnictwa

Termin Polski
Termin Angielski
DRILLING GENRAL TERMINOLOGY
WIERCENIE, TERMINOLOGIA OGLNA
exploration and production drilling
wiercenie poszukiwawcze i eksploatacyjne
drilling of special purpose wells
wiercenie otworw specjalnego przeznaczenia
geothermal drilling
wiercenie geotermiczne
directional drilling
wiercenie kierunkowe
non-directional drilling
wiercenie niekierunkowe
horizontal drilling
wiercenie poziome
oil-gas drilling
poszukiwanie ropy i gazu
structure drilling
wiercenie poszukiwawczo badawcze
waterwell drilling
poszukiwanie wody
wild-cut drilling
wiercenie na terenech nie zbadanych
deviation in cased holes
zbaczanie w otworach orurowanych
deviation in open holes
zbaczanie w otworach nieorurowanych
crude oil, rock oil
ropa
natural gas
gaz ziemny
oil and natural gas deposits
zasoby ropy i gazu
sedimentary rocks
skay osadowe
sandstone
piaskowiec
limestone
wapie
shale
upek
granite
granit
dolomite
dolomit
wellbore
odwiert
open bore
odwiert bez orurowania
mud
szlam, boto, puczka
reserve pit
d puczkowy
total load capacity
cakowity udwig
substructure height
wysoko podbudowy
DRILLING EQUIPMENT
SPRZT WIERTNICZY
65
drill string
drilling hook
drilling rods
drawwork
doghouse
drum
elevator
block
travelling block
crown block
hoisting line
kelly
monkeyboard
mud pump
swivel
mousehole
packer
master valve
blowout preventer
rotary table
hydraulic safety valve
tool joints
spiral stabilizers
desanders
centrifuges
flocculation tool-oil
CASING
pipe
casing pipe
casing coupling
casing head
female conector
male conector
manifold
plugging
cementing
riser
DRILLING TOOLS, ROCK TOOLS
bit
3-cone bit
cutter sets
casing tester
casing spears
downhole motor
drilling jars
hole opener
gas flare
non-magnetic drill collars
rabbit
reversing valve bar drop device
swivel control head
bottom hole assembly
przewd wiertniczy
hak wiertniczy
erdzi wiertnicze
wycig wiertniczy
pomieszczenie wiertacza, magazyn
bben, zwijak
elewator
wielokrek
wielokrek ruchomy
wielokrek stay w koronie
lina wielokrkowa
graniatka, kwadratwka
platforma wieowego
pompa puczkowa
gowica puczkowa
mysia dziura
paker
zawr gwny
zawr zabezpieczajcy otwr wiertniczy
st wiertniczy
hydrauliczny zawr bezpieczestwa
czniki
stabilizatory spiralne
urzdzenie do odzielania piasku
wirwki
urzdzenie do flokulacji
RUROWANIE
rura
rura okadzinowa
zczka do rur okadzinowych
gowica rurowa
rura, zczka z gwintem wewntrznym
rura, zczka z gwintem zewntrznym
przewd rurowy rozgaziony
uszczelnianie
cementowanie
rura pionowa
NARZDZIA WIERTNICZE
wider
wider trjgryzowy
zespoy gryzowe
przyrzd do okrelania miejsca przecieku rur
rak (przyrzd ratunkowy)
silnik wgbny
noyce wiertnicze
poszerzacz
spalarka gazu
obciniki niemagnetyczne
skrobak
wieszak zbijaka zaworu cyrkulacyjnego
gowica obrotowa
zestaw wgbny
66
Publikacje anglojzyczne, ktre umoliwi Ci pogbienie wiedzy na temat wiertnictwa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Literatura:
A.T. Bouorgoyne Jr, K.K. Millheim, M.E. Chenever Applied Drilling Engineering,
Society of Petroleum Engineering 1999
Steve Devereux Drilling Technology in Nontechnical Language , PenWell 2000
Introduction to Oil Well Drilling (available on CD), Publisher: Uvee Interactive
Drilling Reference and Training Manual (available on CD), Drilling Researcg
Institute 2007
L.D. Davis Rotery, Kelly, Swivel, Tongs and Top Drive, University of Texas at
Austin Petroleum 1995
L.D. Davis The Blocks and the Drilling Line, University of Texas at Austin Petroleum 3Sub
edition 1996
Czasopisma:
1. World Oil
2. Drilling Contractor official magazine of the International Assioation of Driling
Contractors
3. Oil and Gas Reporter
4. New Technology Magazine
5. E&P global exploration and production news, technology updates
Przykadowe strony WWW
6. www.icota.com
7. www.ogec.krakow.pl
8. www.pnig.jaslo.pl
9. www.nafta-gaz.sanok.pl
10. www.osha.gov
11. www.slb.com
12. www.worldoil.com

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Na czym polega praca technika, inyniera?
Czy potrafisz nazwa i opisa poszczeglne dziay w zakadzie pracy?
Na czym polega system motywowania pracownikw?
Jakie znasz rodzaje wierce?
Jakie s podstawowe elementy urzdzenia wiertniczego?
Jakie znasz sprzty i narzdzia wiertnicze?
Jakie znasz angielskie odpowiedniki polskich terminw dotyczcych wiertnictwa?
Na jakich anglojzycznych stronach mona znale informacje dotyczce wiertnictwa?
67
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeczytaj cztery paragrafy /Engineering, L. White, OUP 2003/ dotyczce pracy
technika, inyniera, a nastpnie wykonaj dwa poniej podane polecenia.
1 Engineering is everywhere
Almost everything we use in modern life is made by engineers. For example, if
a manufacturer wants a faster car, a smaller personal stereo, or a better pen, they will ask a
design engineer to find a practical solution.
2 Engineering is both theoretical and practical
Engineers use theory (ideas about engineering) to produce practical answers. The design
solution must be a reasonable price, safe and reliable. A new idea that is expensive, dangerous
or doesnt always work is not a good solution.
3 Engineers use a method
Generally, engineers solve problems in a methodical way. Engineers:
1.define the problem, 2. design a solution, 3. test the solution, 4. evaluate the solution.
If the solution isnt right, the process is repeated. When a good solution is found, the next step
is to: 5. communicate the solution.
4 Anyone can use engineering ideas.
This method of problem- solving is useful in everyday life. For example, you can use the five
steps next time you prepare for a test.
Define the problem: I want to pass my test next week.
Design a solution: I will study for three hours a day.
Test the solution: Study for three hours a day and take the test.
Evaluate the solution: Have I passed the test with a good mark? Yes=a good solution.
Communicate the solution: Tell your friends about your test-passing technique.
a)
Na podstawie przeczytanego tekstu zdecyduj, ktre zdania s prawdziwe, a ktre

faszywe. Uzasadnij swj wybr.
1. Lots of things are made by engineers.
T/F
2. Engineering isnt practical.
T/F
3. Engineers must think carefully.
T/F
4. Only engineers can solve problems.
T/F
b) Pocz zaznaczone w tekcie sowa z ich odpowiednikiem podanym poniej.
1. plan -
2. say exactly -
3. a business -
4. answer -
5. careful -
6. asses the success of -
7. normal -
1) powtrzy terminologi angielsk dotyczc pracy technika, inyniera (tabela 1
w poradniku dla ucznia),
68
2) przeczyta uwanie tekst,

3) odszuka w tekcie waciwy fragment,
4) dokona synonimicznego poczenia wybranych sw.

sownik angielsko-angielski,
sownik angielsko-polski,
wiczenie 2
Przeczytaj tekst /Business and Commerce, N. Wood, OUP 2003/, a nastpnie wykonaj
poniej podane polecenie.
Ok., lets start here, in research and development, or R&D. This is responsible for
thinking of ideas for new products and finding ways to improve our existing products
This department looks after our computer equipment. They deal with any problems. This
is information technology or IT
Purchasing buys all the things we need to make our products. They talk to our suppliers
and try to get the best price
This is the main factory area, the production department. Here we make our products.
Its the biggest part of our company
Here in the finance department, they check how much the company is making and decide
how much to spend. They also pay employees salaries
This department looks after the people who work here. Human resources is responsible
for recruiting new employees, organizing training and helping with any problems
Sales and marketing is very important. The marketing people think up the ideas for
selling the products. The sales people go out and sell our products to our customers
Customer services processes orders from customers. It organizes transportation, checks
that customers have received their orders and deal with complaints
Finally, distribution is responsible for transporting our products. They receive orders
from customer services, and plan how and when to transport the products so the customers
receive them at the right time
Pocz nazwy wydziaw w zakadzie pracy (1-9) ze zwrotami (a-i) aby uzyska krtki
opis kadego z dziaw.
1. Sales and Marketing
a. transport the products.
2. Information Technology
b. keep financial accounts.
3. Customer Service
c. sells the products.
4. Human Resources
d. makes the products.
5. Purchasing
e. looks after the computers
6. Production
f. thinks of ideas for new products.
7. R&D
g. recruits new staff.
8. Finance
h. processes orders from customers.
9. Distribution
i. buys parts from suppliers.
1) powtrzy terminologi angielsk dotyczc organizacji zakadu pracy (tabela 1
w poradniku dla ucznia),
69
2) przeczyta tekst,
3) odszuka w tekcie nazwy wydziaw w zakadzie pracy,
4) poczy okrelenia tak, aby uzyska opisy kadego z dziaw.

wiczenie 3
Przeczytaj list rzeczy, ktre motywuj ludzi do podejmowania i wykonywania pracy.
pension, training, profit share, expenses, company car, health insurance, bonus, travel
allowance, job satisfaction, promotion, responsibility, gym membership, subsidized
childcare, business class, raise, high income,
a) Ponumeruj je wedug stopnia wanoci dla Ciebie.
b) Uzasadnij swj wybr.
Wybierz jeden z podanych zawodw
architect, driver, engineer, driller, teacher, gardener, businessman, car mechanic, welder
a) Stwrz list korzyci, ktre wi si z wybranym zawodem.
b) Napisz krtki tekst, w ktrym opiszesz wszystkie korzyci zwizane z wykonywaniem
wybranego zawodu.
1)
2)
3)
4)

powtrzy terminologi angielsk dotyczc zawodw oraz motywacji w pracy,
sprawdzi znaczenie angielskich okrele i stworzy list korzyci,
przygotowa si do uzasadnienia swojego wyboru,
wykorzysta sownictwo dotyczce motywacji w pracy i napisa krtki tekst.

przybory pimienne,
materiay pomocnicze wskazane przez nauczyciela.
70
wiczenie 4
Nazwij wskazane na rysunku strzakami czci skadowe urzdzenia wiertniczego,
a nastpnie dopasuj angielski odpowiednik.
Termin polski
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Termin angielski
1)
2)
3)
4)

przyjrze si uwanie rysunkowi, rozpozna i nazwa elementy urzdzenia wiertniczego
wskazane numerami, a nastpnie znale ich odpowiednik w jzyku angielskim,
porwna wynik swojej pracy i uzgodni wspln wersj z drugim uczniem,
dokona ewentualnej korekty,
przedstawi nauczycielowi do sprawdzenia.
71

przybory pimienne.
wiczenie 5
Wymie znane ci rodzaje wierce i scharakteryzuj TRZY z nich.
Podaj:
1) zastosowania poszczeglnych typw wierce,
1) rodzaje stosowanych urzdze wiertniczych,
2) narzdzia wykorzystywane w poszczeglnych typach wierce.
1) wyszuka informacje dotyczce rodzajw wierce korzystajc z materiaw
zaproponowanych przez nauczyciela oraz Internetu,
2) wykorzysta zdobyte informacje do sporzdzenia notatki,
3) zaprezentowa wykonane wiczenie zwracajc uwag na odpowiednie sownictwo
i prawidow wymow.

stanowisko komputerowe z dostpem do Internetu,
sownik angielsko-polski i polsko-angielski,
przybory do pisania.
wiczenie 6
W oparciu o podane definicje rozpoznaj elementy wyposaenia wiertnic lub rodzaj
narzdzia wiertniczego i podaj ich angielsk nazw.
1. An arrangement of pulleys, or sheaves, through which drilling cable is reeved, which
moves up or down in the derrick or mast.
2. It is the cutting or boring element used in drilling oil and gas wells.
3. It is a steel pipe placed in an oil or gas well to prevent the wall of the hole from caving in,
to prevent movement of fluids from one formation to another and to aid in well control.
4. The application of a liquid slurry of cement and water to various points inside or outside
the casing.
5. A large load-bearing structure, usually of bolted construction. In drilling, it usually has
four legs standing at the corners of the substructure and reaching to the crown block.
6. A small enclosure on the rig floor used as an office and/or as a storehouse for small
objects. Also, any small building used as an office or for storage.
7. The heavy square or hexagonal steel member suspended from the swivel through the
rotary table and connected to the topmost joint of drill pipe to turn the drill stem as the
rotary table turns.
8. A large valve located on the Christmas tree and used to control the flow of oil and gas
from a well. Also called master gate.
9. A large, high-pressure reciprocating pump used to circulate the mud on a drilling rig.
A typical example is a two or three-cylinder piston pump whose replaceable pistons
travel in replaceable liners and are driven by a crankshaft actuated by an engine or
a motor.
10. The principal component of a rotary, or rotary machine, used to turn the drill stem and
support the drilling assembly. It has a beveled gear arrangement to create the rotational
motion and an opening into which bushings are fitted to drive and support the drilling
assembly.
72
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
3)
4)
5)

przeczyta dokadnie definicje,
skorzysta ze sownika angielsko-polskiego oraz poradnika dla ucznia aby rozpozna
definiowany termin i nada mu angielsk form,
porwna wynik swojej pracy i uzgodni wspln wersj z drugim uczniem,
dokona ewentualnej korekty,
przedstawi nauczycielowi do sprawdzenia.

przybory pimienne,
materiay pomocnicze wskazane przez nauczyciela.
1)
2)
wiczenie 7
Przeczytaj poniszy tekst. Stre go w 12 zdaniach, przetumacz na jzyk angielski
i dokonaj ustnej prezentacji streszczenia.
Urzdzenie wiertnicze jest zespoem maszynowym skadajcym si z kilku ukadw.
Jednym z podstawowych jest ukad wycigowy skadajcy si z konstrukcji wysokociowej
najczciej masztu lub wiey i osprztu: wielokrka grnego staego i ruchomego wielokrka
dolnego z hakiem oraz wycigu wiertniczego wraz z ukadem przeniesienia napdu na wycig,
umoliwiajcego prowadzenie prac dwigowych. Podstawow konstrukcj przejmujc
obcienie od ukadu wycigowego jest konstrukcja nona-masztu lub wiea Dopuszczalna
nono tej konstrukcji limituje dopuszczalne obcienie, jakiemu moe by poddany ukad
wycigowy. Pozostae parametry urzdzenia wiertniczego, jak gboko wiercenia,
zainstalowana moc ukadu napdowego itp. s parametrami dodatkowymi. O technicznej
stronie urzdzenia wiertniczego w duej mierze decyduje jego ukad napdowy.
Napd urzdzenia wiertniczego jest to grupa maszynowy zestawiony z wielu
skomplikowanych elementw konstrukcyjnych, ktry ma zadanie wprowadzenie
napdzanych maszyn roboczych w stan ruchu, zalenie od ich zada funkcjonalnych.
Przeniesienie si i momentw od silnikw napdowych do maszyn roboczych (st obrotowy,
wycig wiertniczy, pompy puczkowe itp.) jest jednym z podstawowych zagadnie jego
konstrukcji. W najoglniejszych zarysach problematyka napdowa urzdzenia wiertniczego
sprowadza si do dobrania odpowiedniego silnika lub zespou silnikw wraz z ukadem
sterowania i zabezpiecze do maszyn roboczych w celu zapewnienia im danych parametrw
dla prawidowego wykonania zadania technologicznego.
Cay ten ukad jest najbardziej obciony podczas wykonywania prac wiertniczych. Warto
graniczna obcienia, a dokadniej dopuszczalny udwig na haku jest jednoczenie
podstawowym parametrem urzdzenia wiertniczego. Jego przekroczenie jest niedopuszczalne,
dlatego w ukadzie wycigowym zainstalowany jest wskanik-ciarowskaz pokazujcy aktualne
obcienie na haku.
73

1) przeczyta tekst,
2) uoy 15 zda opisujcych budow urzdzenia wiertniczego, przetumaczy na jzyk
angielski,
3) zaprezentowa streszczenie.

tekst do opracowania,
sownik polsko-angielski,
przybory do pisania.

Czy potrafisz:
1) nawiza i podtrzyma rozmow w jzyku angielskim w zakresie
zawodowym?
2) przetumaczy prosty tekst angielski z zakresu stosowania maszyn
i urzdze wiertniczych?
3) wymieni angielskie odpowiedniki polskiej terminologii z zakresu
wiertnictwa?
4) uzyska informacje na temat wiertnictwa za porednictwem Internetu?
74
Tak
Nie
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Przeczytaj uwanie instrukcj.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
Test zawiera 20 zada. Do kadego zadania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidowa.
Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od rozwizanie
zadania na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
Na rozwizanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1.
Wiercenie otworw o rednicach 50200 m to wiercenie

a) normalnorednicowe.
b) maorednicowe.
c) wielkorednicowe.
d) redniorednicowe.
2.
Maksymalna gboko otworw wiercona wiertnicami maorednicowymi wynosi okoo

a) 50 m..
b) 500 m.
c) 1000 m.
d) 5000 m.
3.
Przyrzd wiertniczy na rysunku to

a) elewator erdziowy..
b) okrtka erdziowa.
c) hak okrtny..
d) hak zawiasowy.
75
4.
Ksztat duej litery A ma konstrukcja

a) turbowiertu.
b) wieomasztu.
c) rozpory wiertnicy.
d) pompy puczkowej.
5.
Urzdzeniem przeznaczonym do obracania rur puczkowych w czasie wiercenia jest

a) wrzeciono wiertnicze.
b) pompa puczkowa.
c) gowica puczkowa.
d) wycig wiertniczy.
6.
Rysunek przedstawia klucz do rur puczkowych

a) zawiasowy.
b) szczkowy.
c) acuchowy.
d) kleszczowy.
7.
Wywaanie kluczy mechanicznych podwieszonych w wiey wiertniczej odbywa si za

pomoc
a) odcigw.
b) ciarw.
c) elewatorw.
d) klinw.
8.
Iniektory hydrauliczne stosuje si

a) przy przepywie puczki wiertniczej.
b) w sytuacji zaniku puczki wiertniczej.
c) w wiertnicach rcznych.
d) zamiast pomp puczkowych.
9.
Popuszczanie rur wiertniczych lub ich zatrzymywanie odbywa si przy uyciu hamulca
a) rcznego.
b) hydraulicznego.
c) pneumatycznego.
d) tamowego.
10. Do wierce otworw gbokich od 5001200 m buduje si

a) trjng drewniany.
b) trjng stalowy.
c) wieomaszty.
d) maszty.
11. Rysunek przedstawia
a) klucz maszynowy.
b) kliny do rur puczkowych.
c) kliny do obcinikw.
d) ciski do obcinikw.
76
12. Ilo krkw, ktra powinna znajdowa si na staej i ruchomej czci wielokrka
a) zaley od ciaru podnoszonego na haku wiertniczym.
b) nie zaley od ciaru podnoszonego na haku wiertniczym.
c) zaley od konstrukcji haka wiertniczego.
d) zaley od materiau lin opasujcych wielokrek.
13. Przy wierceniu pytkich otworw z zastosowaniem trjnoga, na szczycie trjnoga
znajduje si
a) pojedynczy krek linowy.
b) podwjny krek linowy.
c) potrjny krek linowy.
d) poczwrny krek linowy.
14. Metod wiercenia z normalnym i odwrotnym obiegiem puczki stosuje si przy wierceniu
hydrogeologicznym:
a) rcznym.
b) rcznym i maorednicowym.
c) rcznym i normalnorednicowym.
d) wielkorednicowym.
15. Zapis systemu olinowania 3x2 oznacza, e olinowanie skada si z
a) pojedynczego krka wielokrka grnego i dwch krkw wielokrka dolnego.
b) dwch krkw wielokrka grnego i trzech krkw wielokrka dolnego.
c) trzech hakw podwjnych.
d) trzech krkw wielokrka grnego i dwch krkw wielokrka dolnego.
16. Udwig na haku masztu do wiercenia otworw niegbokich wynosi
a) 50 kN.
b) 500 kN.
c) 5 MN.
d) 50 MN.
17. Ponisza definicja przedstawia rodzaj inynierii
The planning, building and repairing of roads, bridges, large buildings etc.
a) electrical engineering.
b) mechanical engineering.
c) civil engineering.
d) designing engineering.
18. Za sprawy kadrowe odpowiada dzia
a) research and development.
b) production.
c) customer service.
d) human resources.
77
19. Ponisze zdjcie przedstawia

a) drilling rod.
b) 3cone bit.
c) drilling string.
d) drilling jars.
20. Ponisza definicja opisuje

A small enclosure on the rig floor used as an office and/or as a storehouse for small
objects. Also, any small building used as an office or for storage.
a) mousehole.
b) monkeyboard.
c) doghouse.
d) rathole.
78
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ...............................................................................
Stosowanie maszyn i urzdze wiertniczych

Zakrel poprawn odpowied.
Nr
zadania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Odpowied
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
Punkty
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
Razem:
79
6. LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Artymiuk J.: Directions of development of the Top Drive heads. X Medzinrodn

Vedecko-Technick Konferencia. Zbornik Prednasok. Nove poznatki v oblasti vrtania,
taby, dopravy. Podbanske, s. 5-7, Oct., 1999
Chudek M., Wiczyski S., yliski R.: Podstawy grnictwa. Wydawnictwo lsk,
Katowice 1979
Czstka J.: Zarys wiertnictwa i wydobywania ropy naftowej oraz gazu ziemnego.
Wydawnictwo lsk, Katowice 1972
Gonet A., Macuda J.: Wiertnictwo hydrogeologiczne. Wydawnictwa AGH, Krakw 1997
Houj J., Osiecki J., Turkowski Z.: Wiertnictwo i udostpnianie z. Cz I.
Wydawnictwo geologiczne, Warszawa 1985
Houj J., Osiecki J., Turkowski Z.: Wiertnictwo i udostpnianie z. Cz III.
Wydawnictwo geologiczne, Warszawa 1985
Osiecki J., Paraszczak W., Pchopek T.: Wiertnictwo i udostpnianie z cz II.
Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1985
Szostak L.: Wiertnictwo. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1989
Wojnar K.: Wiertnictwo obrotowe maorednicowe. Wydawnictwo Geologiczne,
Warszawa 1966
Wojnar K.: Wiertnictwo obrotowe normalnorednicowe i wielkorednicowe.
Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1967
Wojnar K.: Wiertnictwo. Technika i technologia. PWN, WarszawaKrakw 1999
Zeszyty naukowe AGH. Wiertnictwo, Nafta i Gaz. Krakw
www.wawet.pl
80

Maszyny I Użądzenia Wiertnicze PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Maszyny I Użądzenia Wiertnicze PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Maszyny I Użądzenia Wiertnicze PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Stosowanie maszyn i urzdze wiertniczych 311[40].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[40].Z2.01

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 1. Wiercenie: a) okrtne rczne, b) udarowe [2, s. 89]

Konstrukcja urzdzenia wiertniczego wynika z technologii wiercenia. W zawizku z tym

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 2. Lekka wiertnica [11, s. 183]

Urzdzenie do wierce udarowych musi by wyposaone w wider udarowy, a ponadto

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 3. Podstawowe elementy urzdzenia wiertniczego [1]

Wiercenia mechaniczne w zalenoci o wielkoci rednic wykonywanych otworw

Wiertnice do wierce maorednicowych, w zalenoci od zasigu gbokoci wiercenia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 5. Wiertnica do wierce maorednicowych [11, s. 57]

Wiertnice s przystosowane do wiercenia pod rnymi ktami. Otwory gbsze

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 6. Wiertnica samojezdna do wierce maorednicowych [11, s. 61]

Wiertnice w zalenoci od konstrukcji i sposobu rozwizania urzdzenia obrotowego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Kada wiertnica do wierce obrotowych maorednicowych ma urzdzenie do obracania

Wiercenia podziemne maj na celu m.in. zbadanie przebiegu i rozcigoci pokadw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 8. Schemat rozmieszczenia urzdzenia wiertniczego w komorze podziemnej [3, s. 253]

Do wykonywania otworw podziemnych stosuje si wiele wiertnic. Midzy innymi do

Rys. 9. Schemat urzdzenia do wiercenia diamentowego podziemnego z odwrotnym kreniem puczki

Wiertnica typu MDR-06c ma posuw hydrauliczny, hydrauliczny zacisk rur puczkowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Dane techniczne wiertnicy MDR 06c

Rys. 10. Wiertnica MDR 06c [9, s. 55]

Wiercenie normalnorednicowe stoowe (Rotary) naley do metod obrotowych. Metod

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W wierceniu wielkorednicowym urzdzenia s podobne do urzdze w metodzie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 12. Schemat urzdzenia do wierce wielkorednicowych [9, s. 216]

Wiercenia wielkorednicowe stosuje si rwnie do wykonywania szybw grniczych,

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Rysunek do wiczenia 2 [DTR]

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postpw

sklasyfikowa rodzaje wierce?