Rozwiazania Chemia Pazdro Rozsz. 11

+
PENE ROZWIZANIA ZADA Z KSIKI

K. M. Pazdro
"Zbir zada z chemii do szk
ponadgimnazjalnych,
zakres rozszerzony"
TOM I
Autor: Micha Peller
Rzeszw
2008
Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione
Rozdzia 1. Przekazywanie informacji

chemicznych.
1.1. Skad substancji przedstawiany wzorami
sumarycznymi
1.1.
a) atom miedzi, trzy atomy miedzi, atom siarki, dwa
atomy siarki, dwa atomy wodoru, siedem atomw
elaza, atom rtci, dwa atomy tlenu
b) czsteczka wody, pi czsteczek wody, dwie
czsteczki siarczku elaza(II), czsteczka tlenku
elaza(II), cztery czsteczki siarczku miedzi(II), trzy
czsteczki tlenku elaza(III), dziesi czsteczek
tlenku siarki(IV)
c) atom elaza, czsteczka siarczku elaza(II), dwie
czsteczki tlenku elaza(II), trzy atomy siarki, pi
atomw wodoru, pi czsteczek wody, atom cynku,
cztery atomy tlenu
d) jedna dwuatomowa czsteczka tlenu, trzy
dwuatomowe czsteczki tlenu, dwa atomy tlenu, pi
dwuatomowych czsteczek wodoru, pi atomw
wodoru, dwie dwuatomowe czsteczki azotu, dwie
dwuatomowe czsteczki tlenu, dwa atomy azotu
e) trzy atomy wodoru, dwie czsteczki wody, trzy
dwuatomowe czsteczki wodoru, cztery atomy siarki,
dwie czsteczki tlenku siarki(IV), dwie dwuatomowe
czsteczki tlenu, trzy czsteczki tlenku elaza(II), trzy
atomy tlenu, trzy atomy elaza
f) cztery atomy fosforu, jedna czteroatomowa
czsteczka fosforu, cztery czteroatomowe czsteczki
fosforu, atom siarki, jedna omioatomowa czsteczka
siarki, trzy omioatomowe czsteczki siarki. jedna
dwunastoatomowa czsteczka boru
1.2.
a) Fe, 2 Fe, S, 3 S, 2 O
b) H2O, 3 H2O, 2 H, 6 FeS, Hg
c) Cu, CuO, 4 Cu, 3 CuO, 12 O
d) (jako czsteczk tlenu przyjmujemy najczciej
wystpujc, dwuatomow form) O2, 2 O2, 2 O, H,
4 H, 3 H2
e) 2 H2O, H2, 2 O, 2 O2, 3 Hg, N2, 2 FeS
f) As4, 2 O3, 5 S8
1.3.
a) 4 Al, b) 3 CO2, c) 8 H2 d) 5 N2
1.4.
- atom tlenku elaza(III) zwizki chemiczne mog
wystpowa tylko w formie czsteczek
- atom wody zwizki chemiczne mog wystpowa
tylko w formie czsteczek
- p atomu tlenu atom jest najmniejsz,
niepodzieln czci pierwiastka, ktra zachowuje
wszystkie jego waciwoci
- dwie trzecie czsteczki tlenku rtci(II) czsteczka
jest najmniejsz, niepodzieln czci zwizku
chemicznego, ktra zachowuje wszystkie jego
waciwoci, dlatego liczba czsteczek musi by

liczb cakowit
1.5.
ilo atomw poszczeglnych pierwiastkw
obliczamy mnoc liczb atomw w jednej czsteczce
przez ilo czsteczek;
a) 6 atomw wodoru i 3 atomy tlenu, 2 atomy wgla i
4 atomy tlenu, 8 atomw azotu i 12 atomw tlenu, 10
atomw fosforu i 25 atomw tlenu
b) 4 atomy azotu i 12 atomw wodoru, 10 atomw
wodoru i 5 atomw siarki, 4 atomy elaza i 6 atomw
tlenu; 18 atomw wgla, 36 atomw wodoru i 18
atomw tlenu
1.6.
aby obliczy czn ilo atomw w czsteczce
musimy doda do siebie liczby atomw
poszczeglnych pierwiastkw;
a) 3, 5, 3, 9, 7, 7
b) 45, 13, 10
1.7.
postpujemy tak jak w zadaniu 1.6. (pamitajc, aby
liczb atomw w jednej czsteczce pomnoy przez
ilo czsteczek) i porwnujemy otrzymane wartoci
a) 15 < 20 wicej atomw jest w 4 czsteczkach
CH4
b) 15 > 14 - wicej atomw jest w 3 czsteczkach
B2O3
1.8.
postpujemy podobnie jak w zadaniu 1.7.
2 MgO < 2 CO2 < 4 O2 < 3 Cu2S < 2 Al2O3 < 4 H2O
1.9.
a) w 4 czsteczkach N2O3 jest 12 atomw tlenu, w
jednej czsteczce CO2 s 2 atomy tlenu,
x 2 = 12
x = 12 : 2 = 6
zatem 12 atomw tlenu bdzie w 6 czsteczkach CO2
b) w 2 czsteczkach CH4 jest 8 atomw wodoru, w
jednej czsteczce H2O s 2 atomy wodoru
x2 = 8
x = 8:2 = 4
zatem 8 atomw wodoru znajduje si w 4
czsteczkach wody
1.10.
aby wzr czsteczki dwuatomowej by poprawny
iloczyny wartociowoci poszczeglnych
pierwiastkw i iloci ich atomw musz by sobie
rwne, co wicej musz by take moliwie
najmniejszymi liczbami, mona take stosowa tzw.
metod krzya tzn. jako liczb atomw danego
pierwiastka przymujemy wartociowo drugiego i
jeeli jest taka moliwo skracamy otrzymane
wartoci (np. C(IV), O(II), C2O4 CO2);
a) Fe2O3, SO2, SO3
b) Ag2O, SnCl4, Mn2O7
c) CuS, P2O5, OsO4
2
1.11.
rozwizujemy analogicznie jak 1.10.
a) N2O5, Mg2Si, CrO3
b) CuS, AlP, CCl4
c) Al4C3, Cl2O7, Zn3P2
1.12.
a) Na2O, PCl5, P2S5
b) NH3, Ca3P2, SO3
c) FeS, SiO2, Ni5P2
1.13.
kule o tym samym promieniu i kolorze oznaczaj
atomy tego samego pierwiastka;
1.AB, 2.AB2, 3.AB2, 4.A2B3, 5.AB3, 6.AB3,
7.A2B5, 8.A2B5
1.14.
1.AB4, 2.AB4, 3.A2, 4.AB, 5.AB2, 6.AB5, 7.AB6
1.15.
1.ABC, 2.A2B7, 3.ABC3, 4.AB2C4, 5.AB2C3,
6.AB3C4
1.16.
a) CO, CO2, SO3, Al2O3
b) H2, N2O5, Cl2O7, CH4
1.17.
a) AB2, A2B, A2B3, AB, AB3, A4B3, A2B5
b) A2, A4, AB5, AB6, ABC, A2BC4, A2B2
1.18.
na pierwszym miejscu zapisujemy pierwiastek o
niszej elektroujemnoci, zatem w celu rozwizania
tego zadania naley skorzysta z tablic
elektroujemnoci poszczeglnych pierwiastkw.
a) Cr(1,6), Br(2,8)
b) B(2,0), Br(2,8)
c) P(2,1), N(3,0)
d) Sc(1,3), Se(2,4)
e) C(2,5), Cl(3,0)
f) Cl(3,0), F(4,0)
1.19.
a) rne inna liczba poszczeglnych pierwiastkw
b) ten sam w obu przypadkach z jednym atomem
tlenu cz si dwa atomy wodoru
c) rne pierwszy to acetylen, drugi to benzen
d) rne tlenek azotu(IV) moe wystpowa w
dwch formach: pojedynczej NO2 i dimerycznej N2O4,
obie te formy mog wystpowa obok siebie
1.20.
wiemy, e liczby atomw musz by liczbami
cakowitymi zatem stosunek 1 : 1,5 mnoymy przez 2
i otrzymujemy 2 : 3, tym zwizkiem jest Fe2O3, czyli
tlenek elaza(III)
1.21.
staramy si, aby w obu stosunkach warto wzgldna
x wynosia 1, wic dzielc stosunek x : z przez 2
otrzymujemy 1 : 1,5, a wwczas stosunek x : y : z ma
posta 1 : 1: 1,5, wiemy jednak, e wszystkie wartoci

musz by liczbami cakowitymi, zatem wszystkie
wartoci mnoymy przez 2, otrzymujemy wtedy: 2 :
2 : 3, a wzr przyjmuje posta: Na2S2O3
1.22.
x : y po podzieleniu przez 2 ma posta 1 : 0,5, czyli
stosunek x : y : z, 1 : 0,5 : 2,5, aby wszystkie wartoci
byy liczbami cakowitymi musimy je pomnoy
przez 2, mamy wwczas: 2 : 1 : 5, a wzr przyjmuje
posta: Al2SiO5
1.23.
wiemy, e ilo atomw danego pierwiastka w
zwizku musi by liczb cakowit, zatem stosunek 1 :
2,75 musimy doprowadzi do takiej postaci, by obie
wartoc byy cakowite, aby tak si stao naley je
pomnoy przez 4, mamy wwczas 4 : 11, widzimy,
e najmniejsza, czna liczba atomw to 15, co
wiadczy o bdzie w ktrym z przeprowadzanych
dowiadcze
1.24.
jak wiemy masa atomw podczas reakcji nie zmienia
si, nie zmienia si take ich ilo (zmieniaj si
jedynie wizania midzy nimi), zatem czna masa
substancji przed i po reakcji jest taka sama
1.25
prawo staoci skadu (Prousta) dziaa jedynie w jedn
stron tzn. kademu zwizkowi odpowiada dany skad
ilociowy, ale dany skad ilociowy nie musi
odpowiada tylko jednemu zwikowi, jako przykad
wemy: AnBm i A3nB3m mimo tego samego skadu
ilociowego (A : B = n : m) s rnymi zwizkami;
wg teorii atomistycznej zwizek chemiczny jest to
poczenie midzy sob atomw za pomoc wiza
chemicznych; wiemy jednak, e wizania te mog
mie inn postc (czy rne czsteczki) nawet jeel
skad ilociowy jest taki sam, powysze przykady
wyjaniaj fakt istnienia rnych czsteczek mimo
tego samego skadu ilociowego
1.2. Budowa substancji przedstawiona wzorami
strukturalnymi
1.26
(kreska oznacza woln par elektronow, ma to
jedynie pomc w zrozumieniu struktur przestrzennych)
O
H
N
H H H
Cl
O
N
O
N
c)
N
C
B
F
H H H
1.27.
SO2 C, SO3 D, H2 B, SiH4 E, HF F,
N2O5 G, PCl5 G
1.28.
(wzory strukturalne podane w zadaniach 1.28-1.50,
maj na celu ukazanie struktury wiza, a nie
struktury przestrzennej)
a)
P
P
S
H Br
C
S
O O O O O
b)
Cl
O
H
S
P Cl
Br
H
O
Cl
c)
O
S
Se
Cl
Cl
Cl
Te
Br
Cl
O
Cl
1.29.
CO2 C, H2O2 A, H2S F, N2 B, HCl
D, CH4 G, NH3 E
1.30.
a)
O
Br
P
C O
O
N Br
P
O
Br
b)
Br
N
N
F
Br
O
C
F
Br
O O O O O
Br
Cl
O
I
Br
Br
F F F F F F
F F F F F
c)
O
Se
O
Al
Al
Al
Al
d)
P
Br
O
O
b)
S
Cl
Os
O
1.31.
1.NO, 2.H2O, 3.B2O3, 4.NO, 5.SO3
1.32.
1.CO2, 2.O2, 3.NH3, 4.HCl, 5.CH4
1.33.
1.SO2, 2.CO, 3.SF6, 4.O2, 5.B2O3, 6.NH3
1.34.
a)
Ru
d)
O
O
O
O
Te
d)
N
N
N N N
1.35.
1.CH4, 2.PCl5, 3.P2O3, 4. N2O5, 5.CO2, 6.BF3
1.36.
MgCl2, Mg3N2, NCl3
Mg
Mg
Cl
N
N Mg
Mg
Mg
N
Cl
Mg
Mg
1.37.
Al4C3, Al2S3, AlCl3, CS2, CCl4, SCl2
C
C
C
S
Cl
Al
Al Cl
S
Al Al Al Al Al
Cl
S
Cl
S
Cl
Cl
C
C
S
Cl
S
Cl
Cl
4
1.38.
O
C
1.39.
1.40.
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10.;
skoro chlor jest jednowartociowy, zatem
wartociowo drugiego pierwiastka bdzie rwna
liczbie atomw chloru w czsteczce;
Cu(I), Pb(IV), Fe(III), Cu(II), P(V)
1.41.
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10.
Fe(III), K(I), Cu(II), Al(II), Pb(IV), P(V), H(I),
Mn(VII), S(VI), C(IV), Na(I)
1.42.
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10.
a) Na(I), Cu(II), Al(III), N(III), Al(III), S(IV),
S(VI), P(V), Mn(VII), Os(VIII), K(I)
b) Fe(II), C(IV), Ag(I), Ca(II), Fe(III), Al(III),
N(V), Cr(VI), Cl(VII), Ru(VIII), Mn(IV), Cu(I)
c) Al(III), As(III), N(IV), Li(I), Cu(II), N(V),
Cl(VI), Mn(VII), Ga(IV), Pb(IV), Na(I), S(II)
1.43.
1.H2S, 2.N2O5, 3.PH3, 4.B2O3, 5.NO, 6.HBr,
7.Cl2O7, 8.CO2, 9.SO3
1.44.
a)
Fe Fe Fe
O
O
b)
O
Pb
Pb
Pb
O
c)
O
O
O
O
d)
O
O
U
U
O
1.45.
H
Cl
O
S
O
Cl O
O
H O
1.46.
a)
- AB2 A(II) i B(I), A(IV) i B(II), A(VI) i B(III),
A(VIII) i B(IV)
- AB3 A(III) i B(I), A(VI) i B(II)
b)
- AB4 A(IV) i B(I)
- A2B3 A(III) i B(II), A(VI) i B(IV)
1.47.
korzystajc z reguy krzya opisanej w zad. 1.10.
wiemy, e indeks stechiometryczny pierwiastka A jest
rwny wartociowoci pierwiastka B, podzielonej
przez najwiksz moliw liczb cakowit (jeeli nie
mam takiej moliwoci, wwczas ta liczba wynosi 1):
W
n= b
d
,analogicznie:
W
m= a
d
szukamy wartoci Wa majc dany nastpujcy ukad
rwna
Wb
n = d
m = Wa
d
Wb
d = n
d = Wa
m
Wb Wa
=
n
m
W m
Wa = b
n
1.48.
krzyowej regule podlegaj te pierwiastki, ktrych
indeksy stechiometryczne, s rwne tym obliczonym
w/w regu, (w zadaniu oczywicie przyjmujemy
wartociowo tlenu jako II)
a) tak; b) nie (powinno by BaO); c) tak; d) nie (nie
znamy dokadnej iloci atomw o poszczeglnych
wartociowociach); e) nie (powinno by Na2S); f)
nie (nie znamy dokadnej iloci atomw o
poszczeglnych wartociowociach);
1.49.
- N2O7 (w tym przypadku azot ma wartociowo VII)
- AlH4 (w tym przypadku glin ma wartociowo IV)
- C2O5 (w tym przypadku tlen ma wartociowo V)
- KO (w tym przypadku potas ma wartociowo II)
1.50.
a) tak; b) nie (rna ilo atomw poszczeglnych
pierwiastkw); c) tak; d) nie (rna kolejno
wizania atomw); e) nie (rna kolejno wizania
atomw)
+
Al + O2 2 Al2O3
1.3. Przemiany substancji przedstawiane

rwnaniami lub schematami reakcji
1.51.
2 czsteczki tlenku miedzi(I) reaguj z 1 atomem
wgla, w wyniku czego powstaj 4 atomy miedzi i 1
czsteczka dwutlenku wgla
1.52.
1 atom wgla reaguje z 2 czsteczkami wodoru, w
wyniku czego powstaje 1 czsteczka metanu
1.53.
2 czsteczki dwutlenku chloru [w reakcji analizy]
rozpadaj si na 1 czsteczk chloru i 2
[dwuatomowe] czsteczki tlenu
1.54.
2 Mg + CO2 2 MgO + C
1.55.
4 B + 3 O2 2 B2O3
1.56.
a) Cu + O2 CuO
+
Al + 3 O2 2 Al2O3
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
d) H2 + N2 NH3
+
H2 + N2 2 NH3
Cu + O2 2 CuO
+
+
2 Cu + O2 2 CuO
+
b) H2 + O2 H2O
+
3 H2 + N2 2 NH3
+
e) CH4 + O2 CO2 + H2O
+
+
CH4 + O2 CO2 + 2 H2O
H2 + O2 2 H2O
+
+
+
2 H2 + O2 2 H2O
+
c) Al + O2 Al2O3
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
+
f) N2O N2 + O2
+
2 N2O N2 + O2
+
2 N2O 2 N2 + O2
+
1.57.
ClO2 Cl2 + O2
2 ClO2 Cl2 + 2 O2
1.58.
N2 + O2 NO
N2 + O2 2 NO
1.59.
Cu2O + C Cu + CO2
2 Cu2O + C 4 Cu + CO2
1.60.
Li + O2 Li2O
4 Li + O2 2 Li2O
1.61.
CH4 + O2 CO2 + H2O
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
1.62.
H2 + N2 NH3
3 H2 + 2 N2 2 NH3
1.63.
I2O5 I2 + O2
2 I2O5 2 I2 + 5 O2
1.64.
Fe2O3 + H2 Fe + H2O
Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O
1.65.
B + O2 B2O3
4 B + 3 O2 2 B2O3
1.66.
a) H2 + P PH3
3 H2 + 2 P 2 PH3
b) CrO3 + C Cr + CO2
2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2
c) B + O2 B2O3
4 B + 3 O2 2 B2O3
d) NH3 + O2 NO2 + H2O
4 NH3 + 7 O2 4 NO2 + 6 H2O
1.67.
a) 2 Al + 3 S Al2S3
b) 2 Na + S Na2S
c) Pb + S PbS
d) 4 Al + 3 C Al4C3
e) Sn + 2 S SnS2
f) 2 P + 5 S P2S5
1.68.
a) 4 Cu + O2 2 Cu2O
b) 2 Cu + O2 2 CuO
c) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
d) C + O2 CO2
e) 4 P + 3 O2 2 P2O3
f) 3 Pb + 2 O2 Pb3O4
1.69.
a) 2 H2 + O2 2 H2O
b) N2 + O2 2 NO
c) 3 H2 + N2 2 NH3
d) N2 + 2 O2 2 NO2
1.70.
a) 2 Fe + O2 2 FeO
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
b) 4 Na + O2 2 Na2O
C + O2 CO2
c) 4 P + 5 O2 2 P2O5
2 H2 + O2 H2O
d) 4 Fe + 3 O2 2 Fe2O3
2 Ca + O2 2 CaO
1.71.
1) 2 Mg + O2 2 MgO
2) 2 Al + 3 S Al2S3
3) 2 Na + Cl2 2 NaCl
4) PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
5) 2 H2 + O2 2 H2O
6) 2 C2H6 + 7 O2 4 CO2 + 6 H2O
7) Cr2O3 + 3 C 2 Cr + 3 CO
1.72.
a) 2 Na + Cl2 2 NaCl
b) Cu + Cl2 CuCl2
c) 2 Fe + 3 Cl2 2 FeCl3
d) S + 2 Cl2 SCl4
e) 2 P + 5 Cl2 2 PCl5
f) U + 3 F2 UF6
1.73.
a) 3 Si + 2 N2 Si3N4
b) 3 Mg + N2 Mg3N2
c) 6 P + 5 N2 2 P3N5
d) 2 Al + N2 2 AlN
e) 2 NH3 + 3 Mg Mg3N2 + 3 H2
f) 4 BN + 3 O2 2 B2O3 + 2 N2
g) Mg3N2 + 2 B 3 Mg + 2 BN
h) B2O3 + 2 NH3 2 BN + 3 H2O
1.74.
a) Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O
b) 2 FeO + C 2 Fe + CO2
7
c) Pb3O4 + 4 H2 3 Pb + 4 H2O
d) 2 Cu2O + C 4 Cu + CO2
e) 2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2
f) 2 P2O5 + 5 C 4 P + 5 CO2
1.75.
a) 3 BeO + N2 + 3C Be3N2 + 3 CO
b) 3 Be2C + 2 N2 2 Be3N2 + 3 C
c) 5 Mg3N2 + 6 PCl5 15 MgCl2 + 2 P3N5
d) 2 Mg3N2 + 3 CO2 6 MgO + 3 C + 2 N2
e) 3 MgH2 + 2 N2 Mg3N2 + 2 NH3
f) Si3N4 + 3 O2 3 SiO2 + 2 N2
g) 4 P3N5 + 15 O2 6 P2O5 + 10 N2
h) 3 SiO2 + 3 C + 2 N2 Si3N4 + 3 CO2
1.76.
1) 2 Cu + S Cu2S
2) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
3) 2 H2 + O2 2 H2O
4) 2 HgO 2 Hg + O2
5) Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O
6) 2 ZnO + C 2 Zn + CO2
1.77.
a) 2 N2O 2 N2 + O2
b) 2 NO N2 + O2
c) 2 NO2 2 NO + O2
d) N2O3 NO2 + NO
e) 2 N2O5 4 NO2 + O2
f) 2 Cl2O 2 Cl2 + O2
g) 2 ClO2 Cl2 + 2 O2
h) 2 I2O5 2 I2 + 5 O2
1.78.
a) 4 NH3 + 3 O2 2 N2 + 6 H2O
b) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
c) 4 NH3 + 7 O2 4 NO2 + 6 H2O
d) 3 N2O + 2 NH3 4 N2 + 3 H2O
e) 2 H2S + 3 O2 2 SO2 + 2 H2O
f) 2 NO2 + 4 H2 N2 + 4 H2O
1.79.
aby obliczy warto indeksw stechiometrycznych
naley najpierw zsumowa ilo atomw danych
pierwiastkw po prawej stronie rwnania, a nastpnie
dobra takie wartoci x, y, z, aby po lewej stronie
liczba atomw poszczeglnych pierwiastkw bya
taka sama jak po prawej;
a) x = 2, y = 6
b) x = 4, y = 2
c) x = 1, y = 2, z = 2
d) x = 6, y = 12, z = 6
1.80.
a) 1. 2 Cu + O2 2 CuO
2. 2 CuO + 2 H2 2 Cu + 2 H2O
b) 1. 2 Mg + O2 2 MgO
T
2. 3 Mg + Fe2O3
3 MgO + 2 Fe
T
3. Mg + H2O(g)
MgO + H2
1.81.
- 2 Cu + O2 2 CuO
- 2 Cu + S Cu2S
- Cu + Cl2 CuCl2
1.82.
a) 2 Zn + O2 2 ZnO
ZnO + H2 Zn + H2O
b) 4 Cu + O2 2 Cu2O
Cu2O + H2 2 Cu + H2O
1.83.
a) 2 Al + 3 S Al2S3
b) 2 N2O 2 N2 + O2
c) Fe2O3 + 3 CO 2 Fe + 3 CO2
d) MnO2 + H2 MnO + H2O
e) 2 Mg + CO2 2 MgO + C
f) 2 FeO + C 2 Fe + CO2
g) 2 Fe + 3 Cl2 2 FeCl3
h) PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
1.84.
postepujemy podobnie jak w zad. 1.79.
2 CrxOy + 3 C 2 Cr + 3 CO2
2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2
1.85.
postepujemy podobnie jak w zad. 1.79.
6 NxOy + 8 NH3 7 N2 + 12 H2O
6 NO2 + 8 NH3 7 N2 + 12 H2O
1.86.
a) A wgiel, B tlen, C tlenek siarki(IV)
C + O2 CO2
S + O2 SO2
b) A tlen, B tlenek miedzi(II), C woda
2 Cu + O2 2 CuO
H2 + CuO H2O + Cu
O2 + 2 H2 2 H2O
2 H2O 2 H2 + O2
1.87.
A tlenek rtci(II), B tlen, C wodr, D tlenek
cynku, E tlenek magnezu
2 HgO 2 Hg + O2
O2 + 2 H2 2 H2O
H2 + ZnO Zn + H2O
Mg + H2O MgO + H2
O2 + 2 Mg 2 MgO
1.88.
1) le nie zgadza si ilo tlenw
2) dobrze
3) le nie zgadza si ilo wodorw
4) dobrze
1.89.
1) rozkad, 2) synteza, 3) wymiana pojedyncza, 4)
synteza, 5) wymiana pojedyncza, 6) wymiana
podwjna, 7) wymiana pojedyncza, 8) rozkad
1.90.
1) H2 + Cl2 2 HCl
2) 3 H2 + N2 3 NH3
3) H2 + S H2S
4) 2 H2 + C CH4
5) H2 + 2 Na 2 NaH
6) H2 + Ca CaH2
1.91.
2 Al + Fe2O3 Al2O3 + 2 Fe
1.92.
a) CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
C2H4 + 3 O2 2 CO2 + 2 H2O
b) 2 C2H2 + 5 O2 4 CO2 + 2 H2O
2 C6H6 + 15 O2 12 CO2 + 6 H2O
c) 2 C2H6 + 7 O2 4 CO2 + 6 H2O
C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O
a) 2 C4H10 + 13 O2 8 CO2 + 10 H2O
2 C5H10 + 15 O2 10 CO2 + 10 H2O
1.93.
KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2
widzimy, e po prawej stronie s 2 atomy manganu,
zatem do rwnania reakcji naley wzi 2 czsteczki
manganianu(VII) potasu
2 KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2
1.94.
KClO3 KCl + O2
2 KClO3 2 KCl + 3 O2
1.95.
Fe + H2O Fe3O4 + H2
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2
1.96.
P4 + H2O H3PO4 + H2
najpierw ustalamy fosfory po prawej stronie
P4 + H2O 4 H3PO4 + H2
nastpnie tleny po lewej stronie
P4 + 16 H2O 4 H3PO4 + H2
a na koniec wodory
P4 + 16 H2O 4 H3PO4 + 10 H2
1.97.
PbS + 2 O2 PbO2 + SO2
zgodnie z warunkami zadania zamy, e w reakcji
bierze udzia 20 czsteczek PbS, pomnmy zatem
powysze rwnanie przez 20
20 PbS + 40 O2 20 PbO2 + 20 SO2
rakcja PbO2 z wodorem ma posta:
PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
a biorc do reakcji 20 czsteczek PbO2
20 PbO2 + 40 H2 20 Pb + 40 H2O
z podanej w zadaniu iloci PbS, po kolejnych

procesach mona wytworzy 40 czsteczek wody
(czyli ponad rozwaane 30)
1.98.
rozwizujemy podobnie jak zad. 1.97.
ukadamy reakcj utleniania FeS
4 FeS + 7 O2 2 Fe2O3 + 4 SO2
20 FeS + 35 O2 10 Fe2O3 + 20 SO2
reakcja Fe2O3 z wglem ma posta:
2 Fe2O3 + 3 C 4 Fe + 3 CO2
10 Fe2O3 + 15 C 20 Fe + 15 CO2
w podanych reakcjach mona wytworzy 15
czsteczek CO2 (, czyli ponad rozwaane 10)
1.99.
a) N2 + 3 H2 2 NH3
4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
2 NO + O2 2 NO2
b) ZnS + O2 SO2 + ZnO
2 SO2 + O2 SO3
SO3 + H2O H2SO4
c) H2O + CH4 3 H2 + CO
3 H2 + N2 2 NH3
4 NH3 + 5 O2 6 H2O + 4 NO
1.100.
O2
a) CH 4 +
CO 2
H 2O
O2
b) CH 4 +
CO
H2
O2
c) CH 4 +
H 2 O CO
O2
C
d) CH 4 +
H
2O
O2
e) CH 4 +
CO
H2
1.101.
a) H n R + nM M n R +
n
H2
2
b) dla parzystych n
n
n
HnR + M M n R + H2
2
2
2
dla nieparzystych n
2H n R + nM M n R 2 + nH 2
c) dla n podzielnych przez 3
2n
2H n R +
M 2M n R + nH 2
3
3
dla pozostaych n
3n
3H n R + nM M n R 3 +
H2
2
d) dla n podzielnych przez 4
n
n
HnR + M M n R + H2
4
2
4
dla n podzielnych przez 2 (a niepodzielnych przez
4)
n
M M n R 2 + nH 2
2
2
dla pozostaych n
4H n R + nM M n R 4 + 2nH 2
1.102.
n
M + nH 2 O M (OH )n + H 2
2
1.103.
(1) dla n parzystych
n
n
MO n + C M + CO
2
2
2
dla n nieparzystych
M 2 O n + nC 2M + nCO
(2) dla n parzystych, niepodzielnych przez 4
n
n
2MO n + C 2M + CO 2
2
2
2
dla n parzystych, podzielnych przez 4
n
n
MO n + C M + CO 2
4
4
2
dla n nieparzystych, podzielnych przez 4
2M 2 O n + nC 4M + nCO 2
1.104.
dla n parzystych
n
n
MO n + H 2 M + H 2 O
2
2
2
dla n nieparzystych
M 2 O n + nH 2 2M + nH 2 O
1.105.
T
MgCl26H2O
MgO + 2 HCl + 5 H2O

podczas ogrzewania moe te zachodzi poboczna
reakcja:
T
MgCl26H2O
Mg(OH)Cl + HCl + 5 H2O

2H n R +
1.4. Tablica Mendelejewa

1.106.
Nr grupy
Max.
wart
Wart.
wzgl.
wodoru i
metali
Wzr
najwysz
ego
tlenku
Oglny
wzr
wodorku
13
14
15
16
17
II
III
IV
VI
VII
II
III
IV
III
II
E 2O
EO
E 2O 3
EO2
E 2O 5
EO3
E 2O 7
EH
EH2
EH3
EH4
EH3
H 2E
HE
1.107.
najwysza wartociowo (wartociowo wobec
tlenu) jest rwna numerowi grupy gwnej (czyli np.
dla 15 5, 17 7)
Cl2O7, Bi2O5, SeO3, B2O3, Cs2O, SnO2

1.108.
w wodorkach pierwiastek przyjmuje zazwyczaj
najnisz wartociowo, ktr moemy obliczy dla
pierwiastkw z grup 15-18 odejmujc od 8 warto
najwyszej wartociowoci;
H2Te, SbH3, BeH2, AsH3, GeH4, NaH, TlH3
1.109.
w zwizkach tych niemetale przyjmuj tak sam
wartociowo jak w wodorkach
Ca3P2, Mg3N2, Al2Se3, Na2Tl
1.110.
a) 2 CsOH + H2Se Cs2Se + 2 H2O , selenek cezu
b) SrO + TlO2 SrTlO3 , teluran(VI) strontu
c) 2 RbOH + SeO3 Rb2SeO4 + H2O , selenian(VI)
rubidu
d) 2 Ga + 3 H2SO4 Ga2(SO4)3 + 3 H2 siarczan(VI)
galu
e) 2 Ra + I2 2 RaI , jodek radu
1.111.
wrd metali reaktywno maleje wraz ze wzrostem
grupy, a ronie wraz ze wzrostem okresu, wrd
niemetali sytuacja jest odwrotna
chlor, magnez, selen, potas, brom, wap
1.112.
korzystamy z zasady podanej w 1.111.
Cs > Na > Sr > Sr > Ga > Al
1.113.
metale: Rb, Ra, Pb, Tl
niemetale: Se, At
1.114.
moe znajdowa si w grupie 14 lub 16, dla grupy 14,
IV to maksymalna wartociowo pierwiastkw, dla
grupa 16, wartociowo IV wystpuje obok VI
(pomijamy grupy poboczne, gdy dla nich nie
obowizuj rozwaane w tym dziale reguy)
1.115.
moe znajdowa si w grupie 2 lub 16 (pomijamy
grupy poboczne, gdy dla nich nie obowizuj
rozwaane w tym dziale reguy), w grupie 2 bdzie to
wodorek metalu EH2, za w grupie 16 wodorek
niemetalu H2E
1.116.
jest to grupa 15, gdy wanie pierwiastki nalece do
tej grupy maj maksymaln wartociowo V (wobec
tlenu) i minimaln III (wobec wodoru)
1.117.
a) EO3 + H2O H2EO4 , wartociowo E to VI,
zatem pierwiastek naley do 16 grupy
b) EO2 + H2O H2EO2 , wartociowo E to IV,
c) E2O7 + H2O 2 HEO4 , wartociowo E to VII,
b) E2O3 + 3 H2O 2 H3EO3 , wartociowo E to III,
10
1.118.
wszystkie te pierwiastki s kolejnymi pierwiastkami
okresu nr 3
ronie: masa atomowa, wartociowo maksymalna,
nr grupy w ukadzie okresowym
1.119.
wszystkie te pierwiastki s kolejnymi pierwiastkami
grupy nr 17
maleje: reaktywno wzgldem tlenu, waciwoci
niemetaliczne
1.120.
70 A
50
30
10
10
20
30 Z
1.121.
1) prawda (oczywicie, jeli rozwaamy tylko grupy
gwne)
2) nieprawda (wiele zwizkw ma waciwoci
zupenie rnice si od pierwiastkw z ktrych si
skadaj np. woda)
3) prawda
4) prawda
5) prawda
1.122.
1) s to pierwiastki o nieparzystych, wzrastajcych
liczbach atomowych; Cl
2) s to tlenki pierwiastkw odpowiednio z grup: 1,
14, 17; Br2O7
3) s to kwasy tlenowe pierwiastkw z 3 okresu
poczynajc od krzemu (pierwiastki przyjmuj
najwysz, moiw wartociowo); HClO4
4) [zapewne autorowi chodzio o bar Ba, a nie beryl
Be] s to wodorotlenki metali z 6 okresu; Pb(OH)4
1.123
a) s to kolejne pierwiastki grup gwnych z
pominiciem gazw szlachetnych; RB, Sr, In, Sn
b) s to wodorki pierwiastkw z grup 13, 15, 17;
AsH3, HBr, InH3, SbH3
1.124.
a) s to kolejno gazy i ciaa stae o wzrastajcej
liczbie atomowej; Cl, Al, Ar, Si
b) liczby atomowe s kolejnymi potgami liczby 2: 1,

2, 4, 8, 16, 32, 64, itd.; Ge, Gd, (nie ma pierwiastka o
liczbie atomowej 128)
1.125.
a) zarwno nr okresu jak i grupy wzrasta o 1; Ge
b) dla metalu zasada jest taka jak w pkt a), a dla
niemetalu nr okresu (w grupie 17) maleje o 1; TeF6
1.126.
a) dla jednego gazu pierwiastka nr grupy i okresu
maleje o 1, za dla drugiego nr grupy maleje o 1,a nr
okresu rocie o 1; InN
b) dla jednego pierwiastka nr grupy maleje o 1, a nr
okresu ronie o 1, za dla drugiego nr grupy i nr
okresu maleje o 1; Tl4S3
1.127.
1) A pocztkowo wartociowo ta wzrasta, a potem
maleje
2) F maksymalna wartociowo stale wzrasta od I
do VII (a nawet VIII dla nietrwaych zwizkw
gazw szlachetnych)
3) H od wodoru do skandu masa atomowa
praktycznie ronie wprostproporcjonalnie do wzrostu
liczby atomowej, nieco od tej reguy odbiega argon
4) E reaktywno najpierw maleje, a potem ronie,
gwatowny spadek na koniec wykresu jest
spowodowany obecnoci gazu szlachetnego w 18
grupie
1.128.
nie gdy wg obecnie przyjtej teorii atomistycznej,
skadniki jdra atomowego (protony i neutrony) s
najmniejszymi, niepodzielnymi i trwaymi czstkami
atomw, ktre stanowi o ich waciwo, wzrost
liczby atomowej moe odbywa si tylko o pene
jednoci
1.129.
Mendelejew swoje szeregowanie pierwiastkw w
poszczeglne grupy opiera na podstawie zblionych
waciwoci (przez co znajc waciwoci dwch
pobocznych pierwiastkw mg przewidywa
waciwoci tego rodkowego, ktre byy podobne do
innych pierwiastkw z danej grupy). W czasie bada
Mendelejew nie zna jednak adnego gazu
szlachetnego, przez so nie mg przewidzie, e
istnieje jaka dotatkowa grupa. Bez niej take
wszystkie pozostae pierwiastki speniay prawo
okresowoci.
Rozdzia 2. Podstawy stechiometrii.
2.1. Masy atomw i czsteczek
2.1.
zoto (196,96) > platyna (195,09) > srebro (107,87) >
mied (63,55)
11
2.2.
liczba masowa atomu tytanu: 48 (do oblicze
przyjmujemy mas atomow najczciej
wystpujcego izotopu, jest ona najbardziej zbliona
do redniej masy atomowej wszystkich izotopw
danego pierwiastka, ktr to moemy odczyta z
ukadu okresowrgo)
liczba masowa atomu wgla: 12
48
n=
=4
12
2.3.
masa czsteczkowa jest sum mas atomowych,
atomw wystujcych w danej czsteczce
1) 12u + 16u = 28u
2) 12u + 2 16u = 44u
3) 2 27u + 3 16u = 102u
4) 23u + 16u + 1u = 40u
5) 27u + 3 (16u + 1u) = 27u + 3 17u = 78u
6) 2 1u + 32u + 4 16u = 98u
2.4.
1) 2 23u + 16u = 62u
2) 32u + 3 16u = 80u
3) 3 1u + 31u + 4 16u = 98u
4) 64u + 32u + 4 16u = 160u
5) 56u + 3 (16u + 1u) = 56u + 3 17u = 107u
6) 2 12u + 6 1u + 16u = 46u
2.5.
1) 2 23u + 16u = 62u
2) 137u + 2 (16u + 1u) = 137u + 2 17u = 171u
3) 2 14u = 28u
4) 2 56u + 3 32u = 208u
5) 2 1u + 12u + 3 16u = 62u
6) 6 12u + 12 1u + 6 16u = 180u
2.6.
amoniak (NH3): 14u + 3 1u = 17u
azot (N2): 2 14u = 28u
metan (CH4): 12u + 4 1u = 16u
tlen (O2): 2 16u = 32u
metan < amoniak < azot < tlen
2.7.
H2SO4: 2 1u + 32u + 4 16u = 98u
CO: 12u + 16u = 28u
H3PO4: 3 1u + 31u + 4 16u = 98u
C4H10: 4 12u + 10 1u = 58u
N2: 2 14u = 28u
C2H4: 2 12u + 4 1u = 28u
KF: 39u + 19u = 58u
{H2SO4, H3PO4}; {CO, N2}; {C4H10, KF}
2.8.
7 (12u + 2 16u) = 7 44u = 308u
16 (14u + 3 1u) = 16 17u = 272u
wiksz mas ma zbir siedmiu czsteczek CO2
2.9.
a) EO3, M r (EO 3 ) = A r (E ) + 3 16u = 127 u
Ar(E) = 127u 3 16u = 79u
pierwiastkiem o masie atomowej 79 jest selen, SeO3

b) EH3, M r (EH 3 ) = A r (E ) + 3 1u = 34u
Ar(E) = 34u 3 1u = 31u
pierwiastkiem o masie atomowej 31 jest fosfor, PH3
a) E2S3, M r (E 2S3 ) = 2 A r (E ) + 3 32u = 150u
2 Ar(E) = 150u 3 32u = 54u
Ar(E) = 54u : 2 = 27u
pierwiastkiem o masie atomowej 27 jest glin, Al2S3
2.10.
masa jednego atomu pierwszego pierwiastka wynosi:
28u : 2 = 14u
pierwiastkiem tym jest azot
masa jednego atomu drugiego pierwiastka wynosi:
48u : 3 = 16u
pierwiastkiem tym jest tlen, zatem szukanym
zwizkiem tlenek azotu(III), N2O3
2.11.
Ar(A) + 2 16u = 87u
Ar(A) = 87u - 2 16u = 55u
metalem tym jest mangan
2.12.
zamy e masa piercionka wynosi m, ilo atomw
jest rwna masie podzielonej przez mas jednego
atomu, w tym przypadku mamy
n Au = m : 197 u
n Pt = m : 195u
porwnujc te 2 wartoci widzimy, e nPt jest wiksze
(masa zostaa podzielona przez mniejsz liczb),
zatem w piercionek z platyny zawiera wicej atomw
2.13.
A r (Pb) = 207 u
6,02 10 23 u = 1g
1u =
1g
= 1,66 10 24 g
23
6,02 10
A b (Pb) = 207 1,66 10 24 g = 3,44 10 22 g

2.14.
korzystaj z zalenoci u g z zadania 2.13. mamy
5,32 10 23
A r (E) =
= 32,04u 32u
1,66 10 24
2.15.
najpierw liczymy mas czsteczkow w unitach
S r (Al 2 O 3 ) = 2 27 u + 3 16u = 102u
nastpnie zamieniamy unity na gramy
S b (Al 2 O 3 ) = 102 1,66 10 24 g = 1,69 10 22
2.16.
zamienmy mas podan w g na mas w unitach
2,33 10 23
m=
= 14,04u 14u
1,66 10 24
do tej masy dodajemy masy pozostaych skadnikw
Mr(x) = 9 12u + 13 1u + 14u = 135u
12
2.17.
wiemy, e masa wodoru jest 16 razy mniejsza ni
masa tlenu, zatem w tej skaly wynosiaby:
m = 100 : 16 = 6,25
masa siarki jest 2 razy wiksza ni masa tlenu, zatem
w tej skali wynosiaby:
m = 100 2 = 200
2.18.
obecnym wzorcem jest 1/12 masy atomu wgla 12C,
aby skala zmienila si jak najmniej, naleaoby
przyj 1/19 masy atomu fluoru 19F
2.19.
a) mC = 12u
mO = 2 16u = 32u
mC : mO = 12 : 32 = 3 : 8
b) mFe = 2 56u = 112
mS = 3 32u = 96u
mFe : mS = 112 : 96 = 7 : 6
c) mC = 6 12u = 72u
mH = 12 1u = 12u
mO = 6 16u = 96u
mC : mH : mO = 72 : 12 : 96 = 6 : 1 : 8
2.20.
a) 2 Ar(P) + x Ar(O) = 110u
2 31u + x 16u = 110u
x 16u = 48u
x=3
a) 2 Ar(C) + x Ar(H) = 30u
2 12u + x 1u = 30
x 1u = 6u
x=6
a) 4 Ar(H) + x Ar(P) + 7 Ar(O) = 178u
4 1u + x 31u + 7 16u = 178u
4u + x 31u + 112u = 178u
x 31u = 62u
x=2
2.21.
a) Ar(E) + 2 Ar(O) = 44u
Ar(E) + 2 16u = 44u
Ar(E) = 12u
E wgiel
b) 2 Ar(E) + 3 Ar(S) = 208u
2 Ar(E) + 3 32u = 208u
2 Ar(E) = 112u
Ar(E) = 56u
E elazo
a) 2 Ar(H) + Ar(E) + 4 Ar(O) = 98u
2 1u + Ar(E) + 4 16u = 32u
Ar(E) = 32u
E siarka
2.22.
Mr(Bx) = x 11u = 132u
x = 132 : 11 = 12u
czsteczka boru skada si z 12 atomw
2.23.
a) ukadamy nierwno
Mr(E2O) < Mr(EO2)

masy poszczeglnych zwizkw wynosz:
Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O)
Mr(EO2) = Ar(E) + 2 Ar(O)
podstawiamy wyznaczone masy do nierwnanoci:
2 Ar(E) + Ar(O) < Ar(E) + 2 Ar(O)
Ar(E) < Ar(O)
Ar(E) < 16u
masa atomowa pierwiastka E musi by mniejsza ni
16u
b) ukadamy nierwno
Mr(E2O) > Mr(EO2)
Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O)
Mr(EO2) = Ar(E) + 2 Ar(O)
podstawiamy wyznaczone masy do nierwnanoci:
2 Ar(E) + Ar(O) > Ar(E) + 2 Ar(O)
Ar(E) >Ar(O)
Ar(E) > 16u
masa atomowa pierwiastka E musi by wiksza ni
16u
2.24.
siarczek ma wzr E2S, za tlenek E2O
Mr(E2S) = 1,26 Mr(E2O)
Mr(E2S) = 2 Ar(E) + Ar(S) = 2 Ar(E) + 32u
Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O) = 2 Ar(E) + 16u
podstawiamy wyznaczone masy do rwnania:
2 Ar(E) + 32u = 1,26 (2 Ar(E) + 16u)
2 Ar(E) + 32u = 2,52 Ar(E) + 20,16u
0,52 Ar(E) = 11,84u
Ar(E) = 22,77u
masa ta jest najbardziej zbliona do masy sodu, wic
moemy przyj, e szukanym pierwiastkim jest sd
2.25.
twierdzenie to nie jest prawdziwe, jako przykad
wemy tlenki azotu (przyjmiemy take hipotetyczne
istnienie azotu o wartoci VI, VII i VIII)
Mr(N2O) = 2 Ar(N) + Ar(O) = 2 14u + 16u = 44u
Mr(NO) = Ar(N) + Ar(O) = 14u + 16u = 30u
Mr(N2O3) = 2 Ar(N) + 3 Ar(O) = 2 14u + 3 16u =
76u
Mr(NO2) = Ar(N) + 2 Ar(O) = 14u + 2 16u = 46u
Mr(N2O5) = 2 Ar(N) + 5 Ar(O) = 2 14u + 5 16u =
108u
Mr(NO3) = Ar(N) + 3 Ar(O) = 14u + 3 16u = 62u
Mr(N2O7) = 2 Ar(N) + 7 Ar(O) = 2 14u + 7 16u =
140u
Mr(NO4) = Ar(N) + 4 Ar(O) = 14u + 4 16u = 78u
13
140 Mr
100
60
20
wart.
II
III
IV
VI VII VIII
2.2 Mol.
(w opisach czsto bdzie uywany skrt mylowy np. 3
mole elaza, co oczywicie oznacza 3 mole atomw
elaza; 2 mole tlenku glinu, co oznacza 2 mole
czsteczek tlenku glinu)
2.26.
a) 6,02 1023 atomw miedzi
b) 6,02 1023 czsteczek amoniaku
c) 6,02 1023 czsteczek tlenu
d) 6,02 1023 atomw wodru
2.27.
n = 0,25 6,02 1023 = 1,505 1023
2.28.
milimol to 1/1000 mola
n = 0,1 6,02 1023 : 1000 = 6,02 1019
2.29.
liczymy z proporcji
1mol 6,02 1023 czsteczek
x 30,1 1023 czsteczek
30,1 10 23
x=
= 5 moli
6,02 10 23
2.30.
w 1 molu amoniaku (NH3) znajduj si 3 mole
wodoru, zatem w 5 molach:
n = 3 5 = 15 moli = 15 6,02 1023 = 9,03 1024
2.31.
w 1 molu siarkowodoru (H2S) znajduj si 2 mole
wodoru, zatem w 3 molach:
n = 2 3 = 6 moli = 6 6,02 1023 = 3,61 1024
2.32.
(kilomol to 1000 moli)
w 1 molu kwasu siarkowego(VI) (H2SO4) znajduj si
4 mole tlenu, zatem w 2000 moli:
n = 4 2000 = 8000 moli = 8000 6,02 1023 = 4,81
1027
2.33.
w 1 molu glukozy znajduje si: 6 moli atomw wgla,
12 moli wodoru i 6 moli atomw tlenu, za w p moli
glukozy znajduje si : 6 p moli atomw wgla, 12 p
moli wodoru i 6 p moli atomw tlenu, czna ilo

wszystkich atomw
n = 6 p + 12 p + 6 p = 24 p moli = 24 p 6,02
1023 = p 1,44 1025 atomw
2.34.
1 mol siarczku glinu (Al2S3) zawiera 2 mole glinu i 3
mole siarki, zatem 0,6 mola tego siarczku zawiera:
nAl = 0,6 2 = 1,2 mola
nS = 0,6 3 = 1,8 mola
2.35.
w 1 molu kwasu siarkowego(VI) (H2SO4) znajduj si
4 mole tlenu, zatem w 2 molach tego kwasu:
n = 2 4 = 8 moli
2.36.
w 1 molu wody (H2O) znajduj si 2 mole wodoru i 1
mol tlenu, zatem w 3 molach wody:
nH = 2 3 = 6 moli
nO = 1 3 = 3 mole
2.37.
1 mol chlorku wapnia (CaCl2) zawiera 1 mol wapnia i
2 mole chloru, oczywicie 1 milimol chlorku wapnia
(CaCl2) zawiera 1 milimol wapnia i 2 milimole chloru,
zatem 2 milimole tej soli zawieraj:
nCa = 1 2 = 2 milimole
nCl = 2 2 = 4 milimole
2.38.
a) w 1 molu tego zwizku znajduj si 2 mole elaza i
3 mole tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
Fe : O = 2 : 3
b) w 1 molu tego zwizku znajduje si 1 mol wgla i
1 mol tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
C:O=1:1
c) w 1 molu tego zwizku znajduj si 2 mole wodoru
i 2 mole tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
H:O=2:2=1:1
d) w 1 molu tego zwizku znajduje si 6 moli wgla,
12 moli wodoru i 6 moli tlenu, zatem stosunek jest
nastpujcy
C : H : O = 6 : 12 : 6 = 1 : 2 : 1
2.39.
a) tyle samo
b) wicej atomw zawiera mol wodoru, gdy mol
wodoru oznacza mol czsteczek wodoru, ktre jak
wiemy skadaj si z 2 atomw
c) milimol SO3 zawiera o 1 milimol wicej atomw
ni SO2
2.40.
w 1 molu wody (H2O) znajduj si 2 mole wodoru i 1
mol tlenu, zatem w 7 molach wody znajduje si:
n = 1 7 = 7 moli tlenu
w 1 molu nadtlenku wodoru (H2O2) znajduj si 2
mole wodoru i 2 mole tlenu, zatem w 4 molach
nadtlenku wodoru znajduje si:
n = 2 4 = 8 moli tlenu
wicej tlenu jest w 4 molach nadtlenku wodoru
14
2.41.
w 1 molu dwutlenku siarki (SO2) znajduje si 1 mol
siarki i 2 mole tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku
znajduj si:
nS = 1 3 = 3 mole siarki
nO = 2 3 = 6 moli tlenu
w 1 molu trjtlenku siarki (SO3) znajduje si 1 mol
siarki i 3 mole tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku
znajduj si:
nS = 1 3 = 3 mole siarki
1) w obu przypadkach znajduje si taka sama ilo
siarki
2) 3 mole trjtlenku siarki zawiera wicej tlenu ni 3
mole dwutlenku siarki
2.42.
w 1 molu tlenku azotu(V) (N2O5) znajduje si 5 moli
tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku znajduj si:
w 1 molu tlenku azotu(II) (N2O3) znajduj si 3 mole
tlenu, zatem 15 moli tlenu znajduje si w:
ntlenku = 15 : 3 = 5 molach tlenku azotu(III)
2.43.
skoro mol to 6,02 1023 atomw, zatem jeden atom
stanowi:
1
n=
= 1,66 10 24 mola
23
6,02 10
2.3. Masa mola.
2.44.
1) Ar(Cu) = 64u
2) mM = 64g
2.45.
1) Ar(Na) = 23u
2) mM = 23g
1) Ab(Na) = 23u = 23 1,66 10-24g = 3,82 10-23g
2.46.
1) Sr(NH3) = 14u + 3 1u = 17u
2) mm = 14g + 3 1g = 17g
2.47.
1) Sr(H2SO4) = 2 1u + 32u + 4 16u = 98u
2) mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
3) Sb(H2SO4) = 98 1,66 10-24g = 1,63 10-22g
2.48.
1) Sr(O2) = 2 16u = 32u
2) mm = 2 16g = 32g
2.49.
(chlor jest jedynym pierwiastkiem, ktrego
przyjmowana przez nas masa atomowa nie jest liczb
cakowit, lecz wynosi 35,5u)
1) Ar(Cl) = 35,5u
2) Sr(Cl2) = 2 35,5u = 71u
3) mM = 2 35,5g = 71g
2.50.
1) Ar(N) = 14u
2) Sr(N2) = 2 14u = 28u
3) mM = 2 14g = 28g
4) mM = 14g
2.51.
1) Ar(O) = 16u
2) Sr(O2) = 2 16u = 32u
3) mM = 2 16g = 32g
4) Sb(O2) = 32 1,66 10-24g = 5,31 10-23g
2.52.
a) m = 2 (2 65g + 16g) = 2 146g = 292g
b) m = 0,1 2 35,5g = 7,1g
c) m = 6 1g = 6g
d) m = 0,01 (12 12g + 22 1g + 11 16g) = 0,01
342g = 3,42g
e) m = 0,5 24g = 12g
2.53.
liczymy z proporcji
a) mM = 2 1g + 16g = 18g
1 mol 18g
x 36g
1 36
x=
= 2 mole
18
a) mM = 2 1g = 2g
1 mol 2g
x 12g
1 12
x=
= 6 moli
2
c) mM = 2 16g = 32g
1 mol 32g
x 3,2g
1 3,2
x=
= 0,1 mola
32
2.54.
a) mM = 2 1g + 16g = 18g
1 mol 18g
x 9g
1 9
x=
= 0,5 mola
18
b) jako gsto wody przyjmujemy: d = 1g/cm3
mwody = d V = 1g/cm3 1 dm3 = 1g/cm3 1000 cm3 =
1000g
a) mM = 2 1g + 16g = 18g
1 mol 18g
x 1000g
1 1000
x=
= 55,56 mola
18
2.55.
m = d V = 1,45g/cm3 1 dm3 = 1,45g/cm3 1000 cm3
= 1450g
mM = 2 1g + 2 16g = 34g
1 mol 34g
x 1450g
15
1 1450
= 42,65 mola
34
2.56.
1) Masa jednego kilomola wyraona w gramach jest
liczbowo tysic razy wiksza od masy atomowej (lub
czsteczkowej) wyraonej w atomowych jednostkach
masy
2) Masa jednego milimola wyraona w gramach jest
liczbowo tysic razy mniejsza od masy atomowej (lub
czsteczkowej) wyraonej w atomowych jednostkach
masy
2.57.
a) m = 2 0,001 (39g + 1g + 16g) = 2 0,001 56g =
0,112g
b) m = 0,2 1000 (2 1g + 32g + 4 16g) = 200 98g
= 19600g
c) m = 0,1 0,001 2 14g = 0,0001 28g = 0,0028g
d) m = 10 1000 2 16g = 10000 32g = 320000g
e) m = 0,5 0,001 12g = 0,0005 12g = 0,006g
f) m = 0,001 1000 56g = 56g
2.58.
a) mM = 23g + 1g + 16g = 40g
1 mol 40g
x 0,4g
1 0,4
x=
= 0,01 mola
40
2.59.
a) mM = 56g + 32g = 88g
m = 176kg = 176000g
1 mol 88g
x 176000g
1 176000
x=
= 2000 moli = 2 kmole
80
2.60.
a) mM = x 55g + 4 32g = 293g
x 55g + 128g = 293g
x 55g = 165g
x = 165g : 55g
x=3
b) mM = 2 23g + 12g + x 16g = 106g
46g + 12g + x 16g = 106g
46g + 12g + x 16g = 106g
58g + x 16g = 106g
x 16g = 48g
x = 48g : 16g
x=3
2.61
a) mM = 32g + 3 x = 80g
3 x = 48g
x = 16g
pierwiastkiem oznaczonym symbolem E jest tlen
b) mM = 4 1g + 2 x + 7 16g = 178g
4g + 2 x + 112g = 178g
2 x + 116g = 178g
2 x = 62g
x=
x = 31g
pierwiastkiem oznaczonym symbolem E jest fosfor
2.62.
np. H2SO4 i H3PO4 (98g); CO i N2 (28g)
2.63.
do oblicze przyjmiemy 1 mol substancji
a) mFe = 2 56g = 112g
mS = 3 32g = 96g
Fe : S = 112 : 96 = 7 : 6
b) mCu = 2 64g = 128g
mO = 16g
Cu : O = 128 : 16 = 8 : 1
c) mC = 12g
mO = 2 16g = 32g
C : O = 12 : 32 = 3 : 8
d) mAl = 27g
mO = 3 16g = 48g
mH = 3 1g = 3g
Al : O : H = 27 : 48 : 3 = 9 : 16 : 1
2.64.
ukadamy nierwno
m E 2S > m ES3
2 mE + mS > mE + 3 mS
mE > 2 mS
mE > 64g
masa mola pierwiastka E musi by wiksza od 64g
2.65.
a) w jednym molu substancji znajduje si 6,02 1023
czsteczek, liczymy mas mola substancji:
mwoda = 2 1g + 16g = 18g
18g 6,02 1023 czsteczek
1g x
6,02 10 23
= 3,34 10 22 czsteczek
x=
18
mamoniak = 3 1g + 14g = 17g
1g y
6 ,02 10 23
y=
17
wicej czsteczek znajduje si w 1g amoniaku
b) mtlen = 2 16g = 32g
1g x
6,02 10 23
x=
32
mwodr = 2 1g = 2g
1g y
6 ,02 10 23
y=
3
wicej czsteczek znajduje si w 1g wodoru
c) m H 2SO 4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
16

1g x
6,02 10 23
x=
98
m H 3PO 4 = 3 1g + 31g + 4 16g = 98g
1g y
6 ,02 10 23
y=
= 6 ,14 10 21 czsteczek
98
obie prbki zawieraj rwn ilo substancji
2.66.
a) w jednym molu substancji znajduje si 6,02 1023
czsteczek, liczymy mas mola substancji:
mAl = 27g
27g 6,02 1023 atomw
1g x
6,02 10 23
x=
= 2,23 10 22 atomw
27
mFe = 56g
56g 6,02 1023 atomw
1g y
6 ,02 10 23
y=
= 1,08 10 22 atomw
56
wicej atomw zaiera 1g glinu
b) m O 2 = 2 16g = 32g
jeden mol czsteczek O2 zawiera 2 mole atomw
tlenu, zatem proporcja ma posta
32g 2 6,02 1023 atomw
1g x
2 6,02 10 23
x=
= 3,76 10 22 atomw
32
m N 2 = 2 14g = 28g
jeden mol czsteczek N2 zawiera 2 mole atomw
azotu, zatem proporcja ma posta
28g 2 6,02 1023 atomw
1g y
2 6 ,02 10 23
y=
= 4 ,3 10 22 atomw
28
wicej atomw zaiera 1g azotu
c) m O 2 = 2 16g = 32g
32g 2 6,02 1023 atomw
10g x
10 2 6,02 10 23
x=
= 3,76 10 23 atomw
32
m O 3 = 3 16g = 48g
48g 3 6,02 1023 atomw

10g y
10 3 6 ,02 10 23
y=
= 3,76 10 23 atomw
48
obie prbki zawieraj rwn ilo atomw
d) m N 2 = 2 14g = 28g
jeden mol czsteczek N2 zawiera 2 mole atomw
azotu, zatem proporcja ma posta
28g 2 6,02 1023 atomw
1g x
2 6,02 10 23
x=
= 4,3 10 22 atomw
28
mCO = 12g + 16g = 28g
jeden mol czsteczek CO zawiera cznie 2 mole
atomw (mol atomw wgla i mol atomw tlenu),
zatem proporcja ma posta
28g 2 6,02 1023 atomw
1g y
2 6 ,02 10 23
y=
= 4 ,3 10 22 atomw
28
e) mHe = 4g
4g 6,02 1023 atomw
2g x
2 6,02 10 23
x=
= 3,01 10 23 atomw
4
b) m H 2 = 2 1g = 2g
jeden mol czsteczek H2 zawiera 2 mole atomw
wodoru, zatem proporcja ma posta
2g 2 6,02 1023 atomw
0,5g x
0,5 2 6,02 10 23
x=
= 3,01 10 23 atomw
2
2.67.
mS = 32g
32g 6,02 1023 atomw
16g x
16 6,02 10 23
x=
= 3,01 10 23 atomw
32
mMg = 24g
24g 6,02 1023 atomw
y 3,01 1023 atomw
24 3,01 10 23
y=
= 12g
6,02 10 23
naley odway 12g magnezu
2.68.
mMgO = 24g + 16g = 40g
10g x
17
10 6,02 10 23
x=
= 1,505 10 23 czsteczek
40
taka ilo czsteczek znajduje si w 10g MgO,
policzmy zatem mas Cu2O, ktra zawiera tak sam
ilo czsteczek
m Cu 2O = 2 64g + 16g = 144g
3,2 6,02 10 23
x=
= 6,02 10 22 atomw
32
policzmy teraz mas azotu, ktra zawiera tak sam
ilo atomw (nalee pamita, e w jednym molu
czsteczek azotu znajduj si 2 mole atomw azotu)
m N 2 = 2 14g = 28g
144g Cu2O 6,02 1023 atomw

y
1,505 1023 atomw
144 1,505 10 23
y=
= 36g Cu2O
6,02 10 23
2.69.
zadanie to posiada zmienn p, ktra musi take
pojawi si w naszym wyniku i nie naley jej
traktowa jako niewiadom
m O 2 = 2 16g = 32g
otrzymujemy proporcj:
p x
p 6,02 10 23
x=
czsteczek
32
m N 2 = 2 14g = 28g
28g 2 6,02 1023 atomw

y 6,02 1022 atomw
28 6,02 10 22
y=
= 1,4g
2 6,02 10 23
c) mHe = 4g
podana w zadaniu masa helu to masa jednego mola
helu, zatem zawiera ona 6,02 1023 atomw
m N 2 = 2 14g = 28g

p 6,02 10 23
czsteczek
y
32
28 p 6,02 10 23
y=
= 0,875p
32 6,02 10 23
(celowo wynik z pierwszej proporcji nie zosta
skrcony, gdy jak widzimy jest to wygodniejsze dla
oblicze w drugiej proporcji)
2.70.
a) m H 2 = 2 1g = 2g
jeden mol czsteczek H2 zawiera 2 mole atomw
wodoru, zatem proporcja ma posta
2g 2 6,02 1023 atomw
1g x
2 6,02 10 23
x=
= 6,02 10 23 atomw
2
m N 2 = 2 14g = 28g
28g 2 6,02 1023 atomw
y 6,02 1023 atomw
28 6,02 10 23
y=
= 14g
2 6,02 10 23
b) mS = 32g
32g 6,02 1023 atomw
3,2g x
28g 2 6,02 1023 atomw

x 6,02 1023 atomw
28 6,02 10 23
x=
= 14g
2 6,02 10 23
d) przykad ten rozwizujemy analogicznie jak zad
2.69 (pamitajc, i teraz szukamy ilo atomw a nie
czsteczek).
m C 2 H 4 = 2 12g + 4 1g = 28g
wiemy, e jeden mol tej substancji zawiera cznie 6
moli atomw (2 mole atomw wgla i 4 mole atomw
wodoru), otrzymujemy proporcj:
28g 6 6,02 1023 atomw
p x
p 6 6,02 10 23
atomw
x=
28
m N 2 = 2 14g = 28g
28g 2 6,02 1023 atomw
p 6 6,02 10 23
y
czsteczek
28
28 p 6 6,02 10 23
y=
= 3p
28 2 6,02 10 23
(celowo wynik z pierwszej proporcji nie zosta
skrcony, gdy jak widzimy jest to wygodniejsze dla
dalszych oblicze)
2.71.
mM = 64g
w jednym molu miedzi znajduje si 6,02 1023
atomw
64g 6,02 1023 atomw
12,8g x
12,8 6,02 10 23
x=
= 1,2 6,02 10 23
64
18
2.72.
mM = 12g + 2 16g = 44g
x 2 1023 czsteczek
44 2 10 23
x=
= 14,62g
6,02 10 23
2.73.
najpierw liczymy mas rtci
m
d=
V
g
m = d V = 13,5 3 5cm 3 = 67,5g
cm
masa molowa rtci jest rwna:
mM = 201g
201g 6,02 1023 atomw
67,5g x
67,5 6,02 10 23
x=
= 2,02 10 23 atomw
201
2.74.
wyznaczamy mas molow feromonu
mM = 19 12g + 38 1g + 16g = 282g
282g 6,02 1023 atomw
10-12g x
10 12 6,02 10 23
= 2,13 10 9 atomw
x=
282
2.75.
najpierw liczymy ile kropli znajduje si w 100kg
wody morskiej (jeden miligram to jedna tysiczna
grama, a kilogram to tysic gramw):
100kg 10 8 mg
nk =
=
= 3,03 10 6
33mg 33mg
liczymi ilo atomw zawartych w podanej w zadaniu
masie wody:
na = 3,03 106 50 109 =1,52 1017 atomw
masa mola zota wynosi:
mM = 197g
197g 6,02 1023 atomw
x 1,52 1017 atomw
197 1,52 1017
x=
= 4,97 10 5 g
6,02 10 23
2.76.
1 mol dwutlenku wgla (masa mola substancji = 44g)
zawiera 1 mol wgla (masa mola pierwiastka = 12g),
zatem:
12g C 44g CO2
x 220g CO2
220 12
x=
= 60g
44
2.77.
musimy policzyc jaka ilo zota znajduje si w 2kg
(2000g) chlorku zota
Ar(Au) = 197g
mMAuCl3 = 197g + 3 35,5g = 303,5g
197g Au 303,5g AuCl3
x
2000g AuCl3
2000 197
x=
= 1298,2g Au
303,5
wicej zota znajduje si w 2kg chlorku zota
2.78.
mM = 32g + 3 16g = 80g
Ar(O) = 16g
w 1 molu tlenku znajduj si 3 mole tlenu o masie:
m = 3 16g = 48g
80g SO3 48g O
x
0,16g O
80 0,16
x=
= 0,267g SO3
48
2.79
Ar(Na) = 23g
w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole sodu o masie:
m = 2 23g = 46g
1 mol 46g Na
0,4 mola x
46 0,4
x=
= 18,4g
1
2.80.
Ar(O) = 16g
w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole tlenu o masie:
m = 2 16g = 32g
1 mol 32g O
x 160g O
160
x=
= 5 moli
32
2.81.
mM = 2 27g + 3 32g = 150g
w 1 molu siarczku znajduj si 3 mole siarki,
150g Al2S3 3 mole S
75g Al2S3 x
75 3
x=
= 1,5 mola
150
2.82.
masa molowa kwasu siarkowego(VI) wynosi:
mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
w 1 molu kwasu siarkowego znajduj si 2 mole
wodoru, zatem z proporcji:
98g H2SO4 2 mole H
19,6g H2SO4 x
19,6 2
x=
= 0,4 mola
98
2.83.
dla Cu2O:
mMCuO = 2 64g + 16g = 144g
w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole miedzi o masie
m = 2 64g = 128g
19
144g Cu2O 128g Cu

5g Cu2O x
5 128
x=
= 4,44g Cu
144
dla CuO:
mM = 64g + 16g = 80g
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol miedzi o masie:
m = 64g
80g Cu2O 64g Cu
5g Cu2O y
5 64
y=
= 4g
80
Nie, poszczeglne prbki zawieraj rne iloci
miedzi
2.84.
dla CO2:
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol wgla o masie:
m = 12g
1 mol CO2 12g C
0,5 mola CO2 x
12 0,5
x=
= 6g C
1
dla CO:
mM = 12g + 16g = 28g
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol wgla o masie:
m = 12g
28g CO2 12g C
12g CO2 y
12 12
y=
= 5,14g C
28
Tak. W pierwszej prbce znajduje si wicej wgla
2.85.
dla NaOH:
mM = 23g + 16g + 1g = 40g
1 mol wodorotlenku zawiera 1 mol sodu o masie:
m = 23g
40g NaOH 23g Na
20g NaOH x
20 23
x=
= 11,5g Na
40
taka ilo sodu znajduje si w 20g wodorotlenku
sodu;
dla Na2O:
mM = 2 23g + 16g = 62g
1 mol tlenku zawiera 2 mole sodu o masie:
m = 2 23g = 46g
62g Na2O 46g Na
y
11,5g Na
62 11,5
y=
= 15,5g Na2O
46
2.86.
rozwizujemy analogicznie do 2.85.
dla CO:
mM = 12g + 16g = 28g

1 mol tlenku zawiera 1 mol tlenu o masie:
m = 16g
28g CO 16g C
14g CO x
16 14
x=
= 8g
28
dla CO2:
1 mol tlenku zawiera 2 mole tlenu o masie:
m = 2 16g = 32g
1 mol 32g O
y
8g O (masa tlenu w 14g CO)
1 8
y=
= 0,25 mola
32
2.87.
rozwizujemy analogicznie do 2.85.
dla SO2:
1 mol tlenku zawiera 1 mol siarki o masie:
m = 32g
1 mol SO2 32g S
2 mole SO2 x
2 32
x=
= 64g
1
dla SO3:
mM = 32g + 3 16g = 80g
1 mol tlenku zawiera 1 mol siarki o masie:
m = 32g
80g SO3 32g S
y
64g S (masa siarki w 2 molach SO2)
80 64
y=
= 160g
32
2.88.
dla K2O
mM = 2 39g + 16g = 94g
1 mol tlenku (o masie 94g) zawiera 1 mol tlenu,
94g K2O 1 mol O
18,8g K2O x
18,8
x=
= 0,2 mola
94
dla N2O
mM = 2 23g + 16g = 62g
1 mol tlenku (o masie 62g) zawiera 1 mol tlenu,
62g Na2O 1 mol O
y
0,2 mola O
62 0 ,2
y=
= 12,4g
1
2.89.
siarczek tego trjwartociowego pierwiastka ma
posta E2S3, za tlenek E2O3
dla siarczku:
mM(siarczku) = 2 mE + 3 mS = 2 mE + 3 32g = 2 mE
+ 96g
dla tlenku:
20
mM(tlenku) = 2 mE + 3 mO = 2 mE + 3 16g = 2 mE
+ 48g
mM(siarczku) = 1,5 mM(tlenku)
2 mE + 96g = 1,5 (2 mE + 48g)
2 mE + 96g = 3 mE + 72u
mE = 24g
zgodnie z warunkami zadania jest to pierwiastek
trjwartociowy, zatem pierwistkiem o najbardziej
zblionej masie molowej jest glin
2.4. Objto mola w warunkach normalnych.
Prawo Avogadra.
2.90
zgodnie z prawem Avogadra, mol kadego gazu w
warunkach normalnych zajmuje 22,4dm3, a zatem
tak objto zajmuj: tlen, dwutlenek wgla, wodr;
objtoci pozostaych substancji liczymy z wzoru na
gsto:
m
d=
V
m
V=
d
dla wody d = 1g/cm3, a mM = 2 1g + 16g = 18g
Vwody = 18 : 1 = 18cm3
dla siarki d = 2,07g/cm3, a Ar(S) = 32g
Vsiarki = 32 : 2,07 = 15,46cm3
2.91.
wszystkie substancje s gazami, ukadamy proporcj:
a) 1 mol 22,4dm3
0,2 mola x
0,2 22,4
x=
= 4,48dm 3
1
b) zamieniamy milimole na mole: 25 milimola =
0,025 mola
1 mol
22,4dm3
0,025 mola x
0,025 22,4
x=
= 0,56dm 3
1
c) zamieniamy kilomole na mole: 1,5 kilomola = 1500
moli
1 mol
22,4dm3
1500 moli x
1500 22,4
x=
= 33600dm 3 = 33,6m 3
1
2.92.
ukadamy proporcj:
a)1 mol 22,4dm3
x
67,2dm3
67,2
x=
= 3 mole
22,4
b)1 mol 22,4dm3
x
5,6dm3
5,6
= 0,25 mola
22,4
c)1 mol 22,4dm3
x
11,2dm3
11,2
x=
= 0,5 mola
22,4
2.93.
1 mol = 1000 milimoli, za 1dm3 = 1000cm3
1000 milimoli 22400cm3
x
1cm3
1000
x=
= 0,0446 milimoli
22400
2.94.
1 mol = 0,001 kilomoli, za 1dm3 = 0,001m3
0,001 kilomoli 0,0224m3
x
1m3
0,001
x=
= 0,0446 kilomoli
0,0224
2.95.
a) mMO2 = 2 16g = 32g
32g O2 22,4dm3
2dm3
x
2 32
x=
= 2,86g O2
22,4
b) mMN2 = 2 14g = 28g
28g N2 22,4dm3
x
500dm3
5 28
x=
= 625g N2
22,4
c) mMCO = 12g + 16g = 28g
28g CO 22,4dm3
0,025dm3
x
28 0,025
x=
= 0,03125g CO
22,4
2.96.
zgodnie z podanymi w zadaniu warunkami w kadym
zbiorniku znajduje si taka sama ilo czsteczek
gazw, najlejsz bdzie ten, w ktrym znajduje si
zwizek/pierwiastek o najniszej masie mola, czyli
amoniak (17g), pozostae: tlen (32g), azot (28g),
dwutlenek wgla (44g)
2.97.
a) mM = 2 16g = 32g
32g 22,4dm3
5g x
5 22,4
x=
= 3,5dm 3
32
b) mM = 12g + 2 16g = 44g
44g 22,4dm3
12g x
x=
21
12 22,4
= 6,11dm 3
44
c) mM = 14g + 3 1g = 17g
17g 22,4dm3
0,2g x
0,2 22,4
x=
= 0,264dm 3
17
d) mM = 2 14g + 16g = 44g
44g 22,4dm3
4g x
4 22,4
x=
= 2,04dm 3
44
e) mM = 2 1g = 2g
2g 22,4dm3
70g x
70 22,4
x=
= 784dm 3
2
2.98.
policzmy, jak objto zajmowaoby 0,2g wodoru w
warunkach normalnych
2g 22,4dm3
0,2g x
0,2 22,4
x=
= 2,24dm 3 = 2240cm 3
2
jak widzimy objto ta nie odpowiada objtoci
naczynia, zatem nie mogy tam panowa warunki
normalne
2.99.
policzmy masy mola kadej z substancji
mM(azot) = 2 14g = 28g
mM(CO) = 12g + 16g = 28g
mM(etylen) = 2 12g + 4 1g = 28g
jak widzimy masy mola tych substancji s rwne,
zatem rwne masy (co jest warunkiem zadania)
zajmuj rwne objtoci, jeeli byyby to warunki
normalne, mielibymy wtedy:
28g 22,4dm3
5g x
5 22,4
x=
= 4dm 3
28
2.100.
mm = 2 35,5g = 71g
x=
71g 22,4dm3
5000g x
5000 22,4
x=
= 1577,5dm 3 1,58m 3
71
2.101.
1) nie 1g wodoru zawiera wicej czsteczek
(dokadnie 1/2 mola) ni 1g tlenu (1/32 mola)
2) tak dla gazw rwne objtoc (w tych samych
warunkach) zawieraj rwn ilo czsteczek
3) tak mol jest miar iloci, a obie te iloci s rwne
2.102.
w 1 cm3, gdy dla gazw, rwne objtoc (w tych
samych warunkach) zawieraj rwn ilo czsteczek
2.103.
w tym zadaniu policzy musimy ilo atomw a nie
czsteczek, jak wiemy wodr wystpuje w
czsteczkach dwuatomowych, czyli
2 mole 22,4dm3 = 22400cm3
x 4cm3
24
1
x=
=
mola
22400 2800
hel wystpuje oczywicie w formie atomw (a nie
czsteczek)
1 mol
22400cm3
1
mola y
2800
22400
y=
= 8cm 3
2800
(uycie uamka zwykego, a nie dziesitnego w
obliczeniach, uatwia je oraz nie zmusza nas do
wykonywania przyblie podczas zaokrglania)
2.104.
zadanie to mona zrobi w sposb analogiczny jak
2.103. lub przeprowadzi nastpujce rozumowanie:
jak wiemy w tych samych warunkach rwne objtoci
gazw zawieraj tak sam liczb czsteczek,
zamy, e 6dm3 gazw zawiera x czsteczek, wiemy,
e 1 czteczka tlenku wgla zawiera 2 atomy, zatem x
czsteczek CO zawiera 2x atomw; 1 czsteczka
amoniaku zawiera 4 atomy, zatem x czsteczek NH3
zawiera 4x atomw, czyli 2 razy wicej ni CO, z tego
wynika, e aby liczba atomw obu substancji bya
sobie rwna, objto NH3 musi by 2 razy mniejsza
ni objto CO, czyli w tym zadaniu 3dm3
2.105.
przeprowadmy podobne rozumowanie jak w zad
2.104.; jak wiemy w tych samych warunkach rwne
objtoci gazw zawieraj tak sam liczb
czsteczek, zamy, p dm3 zawiera x czsteczek,
wiemy, e 1 czteczka amoniaku zawiera 1 atom
azotu, zatem x czsteczek NH3 zawiera x atomw
azotu; 1 czsteczka azotu zawiera 2 atomy azotu,
zatem x czsteczek N2 zawiera 2x atomw azotu, czyli
2 razy wicej ni NH3, z tego wynika, e aby liczba
atomw obu substancji bya sobie rwna, liczba
czsteczek azotu musi by 2 razy mniejsza od liczby
czsteczek amoniaku, a co za tym idzie objto N2
musi by 2 razy mniejsza ni objto NH3, czyli w
tym zadaniu 0,5 p dm3
2.106.
1) tyle samo mol jest miar iloci czsteczek, a jak
widzimy w obu przypadkach jest taka sama ilo moli
2) tyle samo - w tych samych warunkach (co
zakadamy) rwne objtoci gazw zawieraj tak
sam liczb czsteczek
22
3) gram tlenu gdy 1g tlenu stanowi 1/32 mola

czsteczek tlenu (mM = 32g), za 1g ozonu 1/48 mola
czsteczek ozonu (mM = 48g)
2.107.
1) mol ozonu 1 mol tlenu czsteczkowego O2
zawiera 2 mole atomw, za 1 mol ozonu O3 zawiera
3 mole atomw
2) dm3 ozonu - w tych samych warunkach (co
zakadamy) rwne objtoci gazw zawieraj tak
sam liczb czsteczek, jednak 1 czsteczka tlenu O2
skada si z 2 atomw, za 1 czsteczka ozonu O3 z 3
atomw
3) tyle samo 1g tlenu to 1/32 mola czsteczek tlenu
(mM = 32g), czyli 2/32 = 1/16 mola atomw (kada
czsteczka skada si z 2 atomw), za 1g ozonu 1/48
mola czsteczek ozonu (mM = 48g), czyli 3/48 = 1/16
atomw (kada czsteczka ozonu skada si z 3
atomw)
2.108
tlen:
mM = 2 16g = 32g
32g 1 mol
2g x
2 1
x=
= 0,0625 mola czsteczek
32
wiemy, e kada z czsteczek skada si z 2 atomw,
zatem liczba atomw tlenu wynosi 0,125 mola
wodr:
wiemy, e kada z czsteczek skada si z 2 atomw,
zatem liczba atomw wodoru wynosi 0,4 mola
hel:
22,4dm3 1 mol He
4,48 dm3 x
4,48
x=
= 0,2 mola He
22,4
wodr > hel > tlen
2.109.
1 mol to 6,02 1023 czsteczek
6,02 1023 22,4dm3
12,04 1024 x
22,4 12,04 10 24
x=
= 448dm 3
23
6,02 10
2.110.
1 mol to 6,02 1023 czsteczek
6,02 1023 22,4dm3 = 22400cm3
x
1cm3
6,02 10 23
x=
= 2,69 1019 czsteczek
22400
2.111.
1 mol CO2 zawiera 1 mol C, czyli 12g
22,4 dm3 12g C
x
6g C
6 22,4
= 11,2dm 3
12
2.112.
1) nieprawdziwe, prawda jedynie wtedy, kiedy
warunki (temperatura, cinienie) dla tych gazw s
takie same
2) prawda
3) prawda
2.113.
1 mol czsteczek amoniaku (NH3) zawiera 3 mole
atomw wodoru
22,4 dm3 3 mole
x
p moli
22,4 p
x=
= 7,47 p dm 3
3
2.114.
1 mol dwutlenku siarki zawiera 2 mole tlenu
22,4 dm3 2 mole O
11,2 dm3 x
11,2 2
x=
= 1 mol
22,4
mM(O) = 16g
2.115.
1 mol tlenku zawiera 2 mole atomw azotu
22,4 dm3 2 mole N
p dm3 x
2 p
x=
= 0,089 p moli
22,4
2.116.
dla ClO2:
mM = 35,5 + 2 16g = 67,5g
1 mol tlenku (67,5g) zawiera 1 mol chloru
67,5g 1 mol Cl
6,75g x
6,75
x=
= 0,1 mola
67,5
dla Cl2O:
1 mol tlenku (22,4dm3) zawiera 2 mole chloru
22,4 dm3 2 mole Cl
y dm3 0,1 mola Cl
22 ,4 0 ,1
y=
= 1,12dm 3
2
2.117.
liczymy ile tlenu zawarte jest w p dm3 trjtlenku
siarki, 1 mol SO3 zawiera 3 mole O
22,4 dm3 SO3 3 mole O
p dm3 SO3 x
3 p
x=
moli
22,4
1 mol SO2 zawiera 2 mole O
22,4 dm3 SO2 2 mole O
x=
23
3 p
moli O
22,4
22 ,4 3 p 3
= p = 1,5 p dm 3
2 22 ,4 2
2.118.
1 mol tlenku wgla zawiera 1 mol wgla (o objtoci
22,4dm3 = 22400cm3), zatem:
22400 cm3 CO 1 mol C
44,8 cm3 CO x
44,8 1
x=
= 0,002 mola = 2 milimoleC
22400
1 mol dwutlenku wgla zawiera 1 mol wgla,
oczywicie 1 milimol dwutlenku wgla zawiera 1
milimol wgla
1 milimol CO2 1 milimol C
2 milimole C
y
y = 2 milimole CO2
2.119.
wiemy, e 1 mol tlenku azotu(III) zawiera 2 mole
azotu, zatem p kilomoli tlenku azotu(III) bdzie
zawierao 2 p kilomoli azotu
1 mol tlenku azotu(II) zawiera 1 mol azotu, 22,4dm3 =
0,0224m3
0,0224m3 1 mol N = 0,001 kilomola N
2 p kilomoli
x
0,0224 2 p
x=
= 44,8 p m 3
0,001
2.120.
do oblicze przyjmowa bdziemy 1 mol kadej
substancji, poniewa wszystkie substancje podane w
zadaniu s gazami, zatem objto 1 mola bdzie staa
i bdzie wynosi 22,4dm3
a) mm = 2 16g = 32g
m
32g
g
d= =
= 1,43
3
V 22,4dm
dm 3
b) mm = 12g + 16g = 28g
m
28g
g
d= =
= 1,25
3
V 22,4dm
dm 3
c) mm = 2 14g = 28g
m
28g
g
d= =
= 1,25
3
V 22,4dm
dm 3
d) mm = 2 1g = 2g
m
2g
g
d= =
= 0,089
3
V 22,4dm
dm 3
e) mm = 2 1 + 32g = 34g
m
34g
g
d= =
= 1,52
3
V 22,4dm
dm 3
2.121
policzmy najpierw mas mola tego gazu (1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3)
1 dm3 1,96g
22,4 dm3 x
y=
22,4 1,96
= 43,9g
1
wiemy, e masa czsteczkowa jest rwna liczbowo
masie mola oraz, e jest liczb cakowit, zatem:
Sr = 44u
2.122.
liczymy mas mola tego tlenku, 1 mol tlenku zajmuje
objto rwn 22,4dm3
1 dm3 1,96g
22,4 dm3 x
22,4 1,96
x=
= 43,9g
1
masie mola oraz, e jest liczb cakowit, zatem:
Sr = 44u
szukamy, teraz tlenku azotu o takiej masie
Sr(N2O) = 2 14 + 16 = 44u
szukan substancj jest tlenek azotu(I)
2.123.
liczymy mas mola tego gazu, 1 mol gazu zajmuje
objto rwn 22,4dm3
1 dm3 0,76g
22,4 dm3 x
22,4 0,76
x=
= 17g
1
masie mola, zatem:
Sr = 17u
1g 6,02 1023u
y 17u
1 17
y=
= 2 ,82 10 23 g
6 ,02 10 23
2.124.
prawo Avogadra mwi nam o tym, e rwne iloci
gazw w tych samych warunkach zajmuj tak sam
objto, policzmy zatem ile bd zajmoway rwne
iloci (mol) kadego z metali
dla elaza:
mM = 56g
7,86g 1cm3
56g x
56 1
x=
= 7,12cm 3
7,86
dla glinu:
mM = 27g
2,70g 1cm3
27g y
27 1
y=
= 10cm 3
2 ,7
jak widzimy objtoci te s rne, zatem prawo
Avogadra nie jest spenione
2.125.
zgodnie z definicj gstoci wzgldnej mamy:
24
x=
S r (g )
= 8,5
S r (H 2 )
1
22,4dm 3
mA
VA : VB =
= mB : mA
1
3
S r (g ) = 8,5 S r (H 2 )
22,4dm
m
B
S r (g ) = 8,5 2u
b) jako objto porwnawcz przyjmijmy 1dm3
S r (g ) = 17 u
dla gazu A:
2.126.
mM = mA
policzmy ile bdzie way 1 mol (22,4dm3) argonu:
zatem
1dm3 stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
1 dm3 1,78g
mI = 1/22,4 mA
22,4 dm3 x
dla gazu B:
22,4 1,78
mM = mB
x=
= 39,9g
zatem 1dm3 stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
1
mII = 1/22,4 mB
wiemy, e masa czsteczkowa/atomowa jest rwna
stosunek mas jednakowych objtoci wynosi:
liczbowo masie mola oraz, e jest liczb cakowit,
zatem:
1
mA
m = 40u, widzimy, e jest to masa rwna masie
22,4
= mA : mB
atomowej, zatem argon wystpuje w formie atomowej, m I : m II = 1
mB
a nie w formie czsteczkowej
22,4
2.127.
a) jako mas porwnawcz przyjmijmy 1g
2.5. Objto molowa w rnych warunkach
dla tlenku wgla:
cinienia i temperatury. Rwnanie Clapeyrona
mM = 12g + 16g = 28g
zatem 1g stanowi 1/28 mola i zajmuje objto rwn:
2.129.
V = 1/28 22,4dm3
korzystamy z rwnania Clapeyrona:
dla azotu:
pV = nRT
mM = 2 14g = 28g
nRT
zatem 1g stanowi 1/28 mola i zajmuje objto rwn:
V=
1/28 22,4dm3, moemy teraz policzy stosunek tych
p
objtoci:
sta R wyrazimy w jednostkach: (hPadm3)/(molK)
3
3
VCO : VN 2 = 1 / 28 22,4dm : 1 / 28 22,4dm = 1 : 1
hPa dm 3
1
mol
83
,
1
298K
3
b) jako objto porwnawcz przyjmijmy 1dm ,
mol K
V
=
= 24,28dm 3
a)
dla tlenku wgla:
1020hPa
mM = 12g + 16g = 28g
hPa dm 3
3
0,05mol 83,1
298K
zatem 1dm stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
mol K
1/22,4 28g
b) V =
= 1,22dm 3
1020
hPa
dla azotu:
c) policzmy z proporcji ilo moli amoniaku
mM = 2 14g = 28g
3
1 mol 22,4 dm3
zatem 1dm stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
x
10 dm3
1/22,4 28g
10 1
m CO : m N 2 = 1 / 22,4 28g : 1 / 22,4 28g = 1 : 1
x=
= 0,446 mola
22,4
2.128.
a) jako mas porwnawcz przyjmijmy 1g,
hPa dm 3
0,446mol 83,1
298K
dla gazu A:
mol K
V
=
= 10,83dm 3
mM = mA
1020hPa
zatem 1g stanowi 1/mA mola i zajmuje objto
d) mM = 2 14g = 28g
rwn:
zatem 14g to 0,5 mola czsteczek azotu
VA = 1/mA 22,4dm3
hPa dm 3
dla gazu B:
0,5mol 83,1
298K
mol
K
mM = mB
V=
= 12,14dm 3
1020
hPa
zatem 1g stanowi 1/mB mola i zajmuje objto
2.130.
rwn:
3
pV = nRT
VB = 1/mB 22,4dm , moemy teraz policzy
stosunek tych objtoci:
pV
n=
RT
25
1010hPa 2,4dm 3
n=
= 0,1 mola
hPa dm 3
291K
83,1
mol K
2.131.
najpierw liczymy ilo moli
pV
n=
RT
1013hPa 0,03dm 3
n=
= 0,00125 mola
hPa dm 3
293K
83,1
mol K
wyznaczamy nastpnie mas molow SO2:
mM = 32g + 2 16g = 64g
m = 0,00125 64g = 0,08g
2.132.
najpierw liczymy ilo moli chloru (Cl2)
mM = 2 35,5g = 71g
1 mol 71g
x 5000g
5000
x=
= 70,42 mole
71
nRT
V=
p
hPa dm 3
70,42mol 83,1
295K
mol K
V=
= 1704dm 3 1,7m 3
1013hPa
2.133.
1 mol amoniaku zawiera 3 mole wodoru, zatem k moli
atomw wodoru znajduje si w 1/3 k moli amoniaku
nRT 1 RT
V=
= k
p
3
p
2.134.
liczymi liczb moli:
pV
n=
RT
1013hPa 22 ,4dm 3
n=
= 0 ,926 mola
hPa dm 3
83,1
295K
mol K
liczba czsteczek jest rwna:
ncz = 0,926 6,02 1023 = 5,57 1023 czsteczek
2.135.
liczymy ilo czsteczek tlenu
pV
n=
RT
1000hPa 10dm 3
n=
= 0 ,401 mola
hPa dm 3
83,1
300K
mol K
objto dwutlenku wgla policzymy z proporcji:
1 mol 22,4 dm3
0,401 mola x
0 ,401 22 ,4
= 8,98dm 3
1
2.136.
do oblicze zamy ilo amoniaku rwn 1 mol
mM = 14g + 3 1g = 17g
nRT
V=
p
hPa dm3
1mol 83,1
291K
mol K
V=
= 23,95dm3
1010hPa
m
17g
g
d= =
= 0 ,71 3
3
V 23,95dm
dm
2.137.
policzmy jak ilo moli stanowi 1dm3 gazu w tych
warunkach:
pV
n=
RT
1000hPa 1dm 3
n=
= 0 ,0411 mola
hPa dm 3
293K
83,1
mol K
mas mola policzmy z proporcji (znajc gsto
wiemy, e 1dm3 way 1,15g i policzylimy, e
stanowi 0,0411 mola)
0,0411 mola 1,15g
1 mol
x
1 1,15
x
= 27 ,98g
0 ,0418
wiemy, e liczbowo masa mola jest rwna masie
czsteczkowej i e jes to liczba cakowita, zatem:
Sr(g) = 28u
2.138.
znajc gsto suchego lodu, wiemy, e 1cm3 tej
substancji bdzie way 1,5g policzmy jaka to cz
mola:
mM = 12g + 2 16g = 44g
44g 1 mol
1,5g x
1,5
x=
= 0 ,0341 mola
44
liczymi cinienie panujce w zbiorniku
pV = nRT
x=
p=
p=
nRT
V
hPa dm 3
294K
mol K
= 833 hPa
1dm 3
0,0341mola 83,1
2.139.
liczymy ilo moli czsteczek, wchodzcych w skad
powietrza:
pV
n=
RT
26
1013hPa 100000dm 3
n=
= 4160 ,5 moli
hPa dm 3
293K
83,1
mol K
rednia masa mola powietrza wynosi 28,9g
zatem liczymy mas powietrza
m = 4160,5 28,9g = 120238g
zgodnie z wzorem na gsto:
m
d=
V
m 120238g
V= =
= 158208cm 3 158m 3
g
d
0 ,76 3
cm
2.140.
nie; wzr na objto ma posta
pV = nRT
nRT
V=
p
w warunkach normalnych wyraenie RT/p ma
warto 22,4 [1/mol], jednak tak sam warto
miaoby, gdyby temperatura wzrosa 2 razy oraz
cinienie wzroso 2 razy:
hPa dm 3
1mol 83,1
546K
mol K
V=
= 22,4dm 3
2026hPa
zatem jedynym, oglnym warunkiem, aby objto 1
mola gazu bya rwna objtoci 1 mola gazu w
warunkach normalnych jest przyjcie przez wyraenie
RT/p wartoci 22,4 [1/mol]
Rozdzia 3. Stechiometria wzorw chemicznych

3.1. Prawo staoci skadu (prawo Prousta)
3.1.
nie twierdzenie to nie jest prawdziwe, gdy istniej
zwizki majce taki sam skad procentowy
pierwiastkw, ale majce inn ilo atomw, lub inn
struktur np. C2H2 (acetylen) i C6H6 (benzen); NO2
tlenek azotu(IV) i N2O4 tlenek azotu(IV) w postaci
dimerycznej;
3.2.
nie, gdy prawo staoci skadu odnosi si do
konkretnego zwizku chemicznego, a nie do pocze
dwch pierwiastkw, zatem zwizki majce w sobie
te same pierwiastki, ale o rnych wartociowociach
maj inny stosunek masowy poszczeglnych
pierwiastkw.
3.3.
liczymy z proporcji
4g Cu 1g O
8g O
x
48
x=
= 32g
1
3.4.
korzystajc z prawa zachowania masy atwo moemy
obliczy, e jeeli z 60g Mg otrzymano 100g MgO, to
masa tlenu zuytego w reakcji wynosi 40g, zatem
stosunek masowy pierwiastkw w tym zwizku
wynosi:
Mg : O = 60 : 40 = 3 : 2
3.5.
liczymy z proporcji ilo tlenu, ktr otrzymamy z
rozkadu 65,1g HgO, wiemy, e czna masa prbki w
pierwszym dowiadczeniu wynosia:
mHgO = 20,1g + 1,6g = 21,7g, zatem:
21,7g HgO 1,6g O
65,1g HgO x
65,1 1,6
x=
= 4 ,8g O
21,7
HgO skada si jedynie z rtci i tlenu, zatem masa
rtci w 65,1g tlenku wynosi:
mHgO = 65,1g 4,8g = 60,3g
3.6.
skoro mied reaguje z siark w stosunku 4 : 1, zatem
stosunek masy miedzi do masy siarczku wynosi 4 : 5
(poniewa, jeli reagowaoby 4g Cu z 1g S
powstaoby 5g Cu2S), zatem liczymy z proporcji:
4g Cu 5g Cu2S
x
80g Cu2S
80 4
x=
= 64g Cu
5
pozosta mas stanowi siarka, czyli:
mS = 80g 64g = 16g
3.7.
skoro elazo reaguje z siark w stosunku 7 : 4, zatem
stosunek masy elaza do masy siarczku wynosi 7 : 11
(poniewa, jeli reagowaoby 7g Fe z 4g S
powstaoby 11g Fe2S3), zatem liczymy z proporcji:
7g Fe 11g Fe2S3
x
66g Fe2S3
7 66
x=
= 42g Fe
11
pozosta mas stanowi siarka, czyli:
mS = 66g 42g = 24g
3.8.
wiemy, e wodr reaguje z tlenem w stosunku
objtociowym i ilociowym 2 : 1, stosunek ten
naley zamieni na stosunek masowy
mH = 2 1g = 2g
mO = 16g
mH : mO = 2 : 16 = 1 : 8
skoro wodr reaguje z tlenem w stosunku masowym
1 : 8, zatem stosunek masy wodoru do masy wody
wynosi 1 : 9 (poniewa, jeli reagowaoby 1g H2 z 8g
O2 powstaoby 9g H2O), liczymy z proporcji:
1g H2 9g H2O
x
0,036g H2O
27
1 0 ,036
= 0 ,004g H 2
9
pozosta mas stanowi tlen, czyli:
mtlen = 0,036g 0,004g = 0,032g
3.9.
najpierw liczymy skad masowy zwizkw
powstaych po rozkadzie wglanu wapnia
dla: CaO
stosunek masowy wapnia do tlenu wynosi 5 : 2, zatem
stosunek masy wapnia do masy tlenku wapnia wynosi
5 : 7 (poniewa, jeli reagowaoby 5g Ca z 2g O2
powstaoby 7g CaO), zatem liczymy z proporcji:
5g Ca 7g CaO
x
14g H2O
5 14
x=
= 10g Ca
7
mtlen1 = 14g 10g = 4g
analogicznie liczymy dla CO2
3g C 11g CO2
y 11g CO2
y = 3g C
mtlen2 = 11g 3g = 8g
liczymy czn mas tlenu mcO = 4g + 8g = 12g
Ca : C : O = 10 : 3 : 12
3.10.
zadanie rozwizujemy analogicznie jak 3.9.
dla Na2O:
23g Na 31g Na2O
62g Na2O
x
23 62
x=
= 46g Na
31
mtlen1 = 62g 46g = 16g
dla SO2:
1g S 2g SO2
y 64g SO2
1 64
y=
= 32g S
2
mtlen2 = 64g 32g = 32g
liczymy czn mas tlenu mcO =16g + 32g = 48g
Na : S : O = 46 : 32 : 48 = 23 : 16 : 24
3.11.
1) dla Cu2O:
mCu1 = 2 64g = 128g
mO1 = 16g,
zatem na 16g tlenu przypada 128g miedzi
dla CuO:
mCu2 = 64g
mO2 = 16g,
zatem na 16g tlenu przypada 64g miedzi, jak wida w
obu przypadkach mamy rwn ilo tlenu zatem:
x=
mCu1 : mCu2 = 128 : 64 = 2 : 1

2) dla N2O:
mN1 = 2 14g = 28g
mO1 = 16g,
zatem na 16g tlenu przypada 28g azotu
dla NO:
mN2 = 14g
mO2 = 16g,
zatem na 16g tlenu przypada 14g azotu
dla N2O3:
mN3 = 2 14g = 28g
mO3 = 3 16g = 48g,
na 48g tlenu przypada 28g azotu, zatem na 16g tlenu
przypada 9,(3)g azotu
dla NO2:
mN4 = 14g
mO4 = 2 16g = 32g,
przypada 7g azotu
dla N2O5:
mN5 = 2 14g = 28g
mO5 = 5 16g = 80g,
przypada 5,6g azotu
w kadym przypadku porwnywalimy ilo azotu do
tej samej masy tlenu (16g), w efekcie otrzymujemy:
mN1 : mN2 : mN3 : mN4 : mN5 = 28 : 14 : 9,(3) : 7 : 5,6
wynik mnoymy przez 30, aby pozby si liczb
niecakowitych
mN1 : mN2: : mN5 = 840 : 420 : 280 : 210 : 168
nastpnie dzielimy przez 28,
mN1 : mN2: : mN5 = 60 : 30 : 15 : 10 : 6
3.12.
dla SO2:
32g
32g
%S =
100% =
100% = 50%
32g + 2 16g
64g
dla SO3:
%S =
32g
32g
100% =
100% = 40%
32g + 3 16g
80g
3.13.
%C =
12g
12g
100% =
100% = 12%
40g + 12g + 3 16g
100g
3.14.
czna ilo azotu w 1 molu nawozu to 6 moli, ich
masa wynosi:
mN = 6 14g = 84g
masa 1 mola nawozu:
m = 2 (14g + 4g) + 32g + 4 16g + 2 (2 14g + 4
1g + 3 16g = 2 18g + 96g + 2 80g = 312g
84g
%N =
100% = 28,8%
292g
3.15.
mM = 2 64g + 32g = 160g
mS = 32g
28
32g
100% = 20%
160g
reszt stanowi siarka, wic:
%S = 100% - 20% = 80%
3.16.
mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
mS = 32g
mH = 2 1g = 2g
32g
%S =
100% = 32 ,65%
98g
2g
%H =
100% = 2 ,04%
98g
reszt stanowi tlen, wic:
%O = 100% - 32,65% - 2,04% = 65,31%
3.17.
widzimy, e wszystkie zwizki zawieraj tyle samo
sodu i siarki, zatem najwyszy procent siarki bdzie
zawiera zwizek o najmniejszej iloci tlenu, czyli
Na2S2O3
3.18.
dla H2O:
2 1g
2g
%H =
100% =
100% = 11,1%
2 1g + 16g
18g
dla H2SO4:
2 1g
2g
%H =
100% =
100% = 2%
2 1g + 32g + 4 16g
98g
dla NH3:
3 1g
3g
%H =
100% =
100% = 17 ,6%
14g + 3 1g
17g
najwikszy procent wodoru zawiera amoniak
3.19.
skoro stosunek masowy siarki do tlenu wynosi 2 : 3,
zatem stosunek masy siarki do masy tlenku wynosi 2 :
5 (poniewa, jeli reagowaoby 2g S z 3g O
powstaoby 5g tlenku), zatem
2g
%S =
100% = 40%
5g
reszt stanowi tlen, czyli
%O = 100% - 40% = 60%
3.20.
skoro stosunek masowy Fe : C : O = 14 : 3 : 12, zatem
stosunek masy Fe do masy zwizku wynosi 14 : 29
(poniewa, jeli reagowaoby 14g Fe z 3g C i 12g O
powstaoby 19g zwizku), zatem
14g
% Fe =
100% = 48,3%
29g
analogicznie
3g
%C =
100% = 10 ,3%
29g
reszt stanowi tlen, czyli
%O = 100% - 48,3% - 10,3% = 41,1%
%S =
3.21.
nie, poniewa masy atomowe sodu i potasu s rne
(dokadniej: masa atomowa sodu jest mniejsza od
masy atomowej potasu, zatem procent chloru w
chlorku sodu jest wyszy)
3.22.
1) tak poniewa nie jest wana masa, lecz skad
atomowy zwizku
2) nie patrz wyej
3.23.
nie musimy nawet wykonywa oblicze, atwo
zauway, e istniej 3 pary zwizkw rnicych si
od siebie skadem atomowym, a co wicej,
porwnujc ich indeksy stechiometryczne widzimy,
e stanowi wielokrotno indeksw
stechiometrycznych drugich zwizkw
1) C2H2 i C6H6
2) ClO3 i Cl2O6
3) NO2 i N2O4
3.24.
liczymy mas mola P2O5:
mtlenku = 2 31g + 5 16g = 142g
liczymy mas mola Ca3(PO4)2:
msoli = 3 40g + 2 31g + 8 16g = 310g
142g
% P2 O 5 =
100% = 45,8g
310g
3.25.
tlenek ma wzr EO2, moemy zatem uoy rwnanie:
2 16g
32g
%O =
100% =
100% = 13,4%
m E + 2 16g
m E + 32g
32g
= 0 ,134
m E + 32g
32g = 0 ,134m E + 4 ,288g
0 ,134m E = 27 ,712g
m E = 206 ,8g 207g
podany wynik co do wartoci jest rwny masie
atomowej oowiu, wic pierwiastkiem E jest ow
3.26.
liczymy mas azotu w azotku
mN = 0,189 148u = 28g
z czego wynika, e azotek ten zawiera 2 aomy azotu,
skoro azot jest trjwartociowy, moliwe wzory
azotkw to E3N2, EN2 (pozostae moliwoci
odpadaj, gdy wzory np. E2N2, E6N2 nie s
poprawne), policzmy mas pierwiastka E w azotku
EN2:
mE = 148 28g = 120g
nie ma pierwiastka o takiej masie, zatem EN2 odpada,
wzr azotku musi mie posta E3N2, a std:
mE = 148 28g = 120g
Ar(E) = 120u : 3 = 40u
pierwiastkiem E jest wap
29
3.27.
wzr siarczanu E2SO4, uumy rwnanie na zawarto
procentow siarki w tym zwizku chemicznym
32u
%S =
100% = p%
2 A r + 32u + 4 16u
32u
p
=
2 A r + 32u + 64u 100
32u
p
=
2 A r + 96u 100
p 2 A r + p 96u = 3200u
p m E = 1600u p 48u
mE =
1600u
48u
p
3.28.
wglan tego metalu ma wzr E(CO3)W/2, gdzie W to
wartociowo pierwiastka, do oblicze moemy
przyj, np. wzr E(CO3)1/2, cho oczywicie w sensie
strukturalnym jest to bd
W
3 16u
2
100% = p%
%O =
W
(12u + 3 16u)
Ar +
2
W
p
W
=
[A r +
(12u + 48u)]
3 16u
2 100
2
p W 60u
p
Ar +
24u W =
100
200
p W 60u
p
=
Ar
24u W
200
100
p
p 60u
Ar
W (24u
)=
100
200
4800
p 60u
p
W(
u
)=
Ar
200
200
100
4800u p 60u
p
W
=
Ar
200
100
p A r 200
2p A r
W=
=
100 (4800u p 60u ) 4800u p 60u
p Ar
W=
2400u p 30u
3.29.
liczymy mas chloru w chlorku sebra
mM = 35,5g + 108g = 143,5g
mCl = 35,5g
143,5g AgCl 35,5g Cl
12,3g AgCl x
35,5 12 ,3
x=
= 3,04g
143,5
taka sama masa chloru znajdowaa si w wyjciowym
zwizku, zatem:
%Cl =
3,04g
100% = 60 ,8% Cl
5g
3.30.
liczymy mas tlenu w tlenku metalu:
mtlen1 = 0,258 13g = 3,354g
reszt stanowi metal, zatem:
mm = 13g 3,354g = 9,646g
liczymy mas tlenu w tlenku niemetalu:
mtlen2 = 0,563 10g = 5,63g
reszt stanowi niemetal, zatem:
mnm = 10g 5,63g = 4,37g
liczymy czn mas tlenu:
mtlen = mtlen1 + mtlen2 = 3,354g + 5,63g = 8,984g
masa zwizku:
m = 13g + 10g = 23g
9 ,646g
% metal =
100% = 42%
23g
4 ,37g
% niemetal =
100% = 19%
23g
8,984g
%O =
100% = 39%
23g
3.31.
dla MCl2
2 35,5g
71g
%Cl1 =
100% =
100%
2 35,5g + m M
71g + m M
dla MCl3
3 35,5g
106 ,5g
%Cl 2 =
100% =
100%
3 35,5g + m M
106 ,5g + m M
%Cl1
1
=
%Cl 2 1,172
1,172 %Cl1 = %Cl 2
podstawiamy do rwnania wyej okrelone zawartoci
masowe:
71g
106,5g
1,172
100% =
100%
71g + m M
106,5g + m M
83,212g
106,5g
=
71g + m M 106,5g + m M
8862,078g + 83,212 m M = 7561,5g + 106,5 m M
1300,578g = 23,288 m M
m M = 55,85g
metalem tym jest elazo
3.3. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie

skadu ilociowego
3.32.
wiemy, e ilo atomw w zwizku chemicznym musi
by wyraona (najmniejszymi moliwymi) liczbami
cakowitymi dlatego 1 : 0,75 = 4 : 3, zatem Al4C3
30
3.33.
zamy, e x = 1, mamy wtedy x : y = 1 : 5/3, y : z =
2 : 1, a czc oba stosunki x : y : z = 1 : 5/3 : 5/6,
wiemy, e wszystke liczby musz by cakowite,
dlatego powyszt stosunek musimy pomnoy przez 3
x : y : z = 6 : 10 : 5, a wzr ma posta: C6H10O5
3.34.
wzr elementarny to wzr w ktrym wystpuj
najmniejsze moliwe indeksy stechiometryczne:
NO2, HO, CH2O
3.35.
zamy, e zwizek zawiera 1 atom sodu Ar(Na) =
23u
59% 23u
41% x
41 23
x=
= 16u
59
Ar(S) = 32u, zatem policzona warto odpowiada
poowie masy atomowej siarki, mamy wstpny wzr
siarczku: NaS0,5, wiemy jednak, e wszystkie indeksy
stechiometryczne musz by liczbami cakowitymi,
zatem iloci atomw w powyszym wzorze naley
pomnoy przez 2, co nam daje Na2S
3.36.
zamy, e zwizek zawiera 1 atom elaza Ar(Fe) =
56u
7 56u
8 x
8 56
x=
= 64u
7
Ar(S) = 32u, zatem policzona warto odpowiada
dwukrotnoci masy atomowej siarki, wzr zwizku:
FeS2
3.37.
dugo osi wynosi 10cm, dugo od pocztku osi do
punktu a to 6 cm, co oznacza, e zwizek ten zawiera
60% Ti i 40% O, przyjmujc, e tlenek zawiera 1
atom tytanu Ar(Ti) = 48u, mamy proporcje:
60% 48u
40% x
40 48
x=
= 32u
60
Ar(O) = 16u, policzona wyej masa odpowiada
dwukrotnoci masy atomowej tlenu, zatem wzr ma
posta TiO2
dugo od pocztku osi do punktu b to 6,75 cm, co
oznacza, e zwizek ten zawiera 67,5% Ti i 32,5% O,
przyjmujc, e tlenek zawiera 1 atom tytanu Ar(Ti) =
48u, mamy proporcje:
67,5% 48u
32,5% y
32 ,5 48
y=
= 23,1u
67 ,5
Ar(O) = 16u, policzona wyej masa jest w

przyblieniu 1,5 raza wiksza od masy atomowej
tlenu, ktrego wzr ma pierwotn posta TiO1,5, za
ostateczn Ti2O3
dugo od pocztku osi do punktu c to 7,5 cm, co
oznacza, e zwizek ten zawiera 75% Ti i 25% O,
przyjmujc, e tlenek zawiera 1 atom tytanu Ar(Ti) =
48u, mamy proporcje:
75% 48u
25% z
25 48
z=
= 16u
75
Ar(O) = 16u, zatem policzona wyej masa odpowiada
masie atomowej tlenu, ktrego wzr ma posta TiO
3.38
obliczymy, mas tlenku przypadajc na 1 mol
atomw elaza
4,2g Fe 5,8g FexOy
56g Fe x
56 5,8
x=
= 77, (3)g
4 ,2
zatem masa tlenu wynosi:
mO = 77,33g 56g = 21,33g,
policzmy jaka to ilo moli tlenu:
mMtlen = 16g
21, (3) 4
= mola
n tlen =
16
3
zatem pierwotny wzr tlenku ma posta FeO4/3 jak
wiemy indeksy stechiometryczne musz by liczbami
cakowitymi, co nam ostatecznie daje Fe3O4
3.39.
zawartoc procentowa mwi nam o tym, e na 30,8g
Na przypada 69,2g Pb, obliczmy ile sodu przypada na
1 mol atomw oowiu, mMow = 207g, zatem:
30,8g Na 69,2g Pb
x
207g Pb
30 ,8 207
x=
92g Na
69 ,2
liczba atomw sodu jest rwna (mMsd = 23g)
n = 92g : 23g = 4 mole
3.40.
policzmy mas tego tlenku, gdyby zawiera 1 mol S
mMsiarka = 32g
0,4g S 1g tlenku
32g S x
32g 1
x=
= 80g
0 ,4g
liczymy mas tlenu
mO = 80g 32g = 48g
liczymy ilo moli tlenu w tym tlenku
nO = 48g : 16g = 3 mole
wzr tlenku ma posta: SO3, zatem wartociowo
siarki wynosi VI
31
3.41.
zadanie mona rozwiza na dwa sposoby:
wyprowadzajc najpierw wzr empiryczny, a potem
rzeczywisty, lub korzystajc ze znanej masy zwizku
polczy masy poszczeglnych pierwiastkw,
zastosujmy ten drugi sposb:
mK = 0,71 110u = 78,1u
zatem liczba atomw potasu jest rwna (Ar(K) = 39u):
nK = 78,1u : 39u 2
masa tlenu jest rwna:
mO = 110u 78,1u = 31,9u
zatem liczba atomw tlenu jest rwna (Ar(O) = 16u):
nO = 31,9u : 16u 2
wzr tlenku ma posta K2O2
3.42.
postpujemy analogicznie jak w 3.41.
mN = 0,305 92u = 28,06u
zatem liczba atomw azotu jest rwna (Ar(N) = 14u):
nN = 28,06u : 14u 2
mO = 92u 28,06u = 63,94u
nO = 63,94u : 16u 4
wzr tlenku ma posta Na2O4
3.43.
postpujemy analogicznie jak w 3.41.
mCl = 0,425 167u = 70,1u
zatem liczba atomw chloru jest rwna (Ar(Cl) =
35,5u):
nCl = 70,1u : 35,5u = 2
mO = 167u 70,1u = 96,9u
nK = 96,9u : 16u 6
wzr tlenku ma posta Cl2O6
3.44.
najpierw musimy policzy mas 1 mola tlenku,
skorzystamy z prawa Avogadra (roz. 2.4.)
1 dm3 1,96g
22,4 dm3 x
1,96 22 ,4
x=
= 43,9g 44g
1
liczymy mas azotu w tym tlenku:
mN = 0,636 44g = 28g
zatem liczba moli atomw azotu jest rwna (mM(N) =
14g):
nN = 28g : 14g = 2
mO = 44g 28g = 16g
zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(N) =
16g):
nO = 16g : 16g = 1
wzr tlenku ma posta N2O
3.45.
korzystajc z prawa Clapeyrona (roz. 2.5.) liczymy
jak objto zajmuje 1 mol tlenku:
pV = nRT
nRT
V=
p
hPa dm 3
1mol 83,1
293K
mol
K
V=
= 24,04dm 3
1013hPa
liczymy mas mola tego zwizku
1 dm3 1,25g
24,04 dm3 x
24 ,04 1,25
x=
30g
1
liczymy mas azotu w tym tlenku:
mN = 0,467 30g 14g
zatem liczba moli atomw azotu jest rwna (mM(N) =
14g):
nN = 14g : 14g = 1
mO = 30g 14g = 16g
16g):
nO = 16g : 16g = 1
wzr tlenku ma posta NO
3.46.
przyjmijmy, e 1 mol zwizku zawiera 1 mol sodu
(mM(Na) = 23g), liczymy mas siarki:
23g 32,4%
x 22,6%
23 22 ,6
x=
16g
32 ,4
zatem liczba moli atomw siarki jest rwna (mM(S) =
32g):
nS = 16g : 32g = 0,5
liczymy mas tlenu:
23g 32,4%
y 45%
23 45
y=
32g
32 ,4
zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(O) =
16g):
nO = 32g : 16g = 2
pierwotny wzr zwizku ma posta: NaS0,5O2,
wszystkie indeksy stechiometryczne musz by
liczbami cakowitymi, zatem ostateczna posta wzoru
to: Na2SO4
3.47.
z podanego stosunku widzimy, e na 1g wodoru (czyli
rwnie 1 mol) przypada: 6g wgla, czyli:
nC = 6g : 12g = 0,5 mola
oraz 8g tlenu, czyli:
nO = 8g : 16g = 0,5 mola,
32
otrzymujemy wzr C0,5HO0,5 co daj wzr empiryczny

CH2O, jego masa to
me = 12g + 2g + 16g = 30g, jeeli masa zwizku
wynosi 180g, to liczb atomw we wzorze
empirycznym naley pomnoy przez:
n = 180g : 30g = 6
wzr rzeczywisty to: C6H12O6
3.48.
skoro jest to kwas jednohydronowy, zatem zawiera 1
atom wodoru, wiemy rwnie, e wodr stanowi:
%H = 100% - 35,3% 63,7% = 1% zwizku, ktrego
mas moemy atwo policzy
1 % 1g
100% x
x = 100g
liczymy mas chloru w tym zwizku:
mCl = 0,353 100g = 35,3g
zatem liczba moli atomw chloru jest rwna (mM(Cl) =
35,5g):
nCl = 35,3g : 35,5g 1
mO = 100g 35,3g 1g = 63,7g
16g):
nO = 63,7g : 16g 4
wzr zwizku ma posta HClO4
3.49.
zamy, e zwizek ten w przeliczeniu zawiera 1 mol
tlenku magnezu:
mM(MgO) = 24g + 16g = 40g
zatem masa tlenku krzemu wynosi:
40% 40g
60% x
x = 60g
ilo moli tlenku krzemu wynosi:
mM(SiO2) = 28g + 2 16g = 60g
mM(SiO2) = 60g : 60g = 1
z tego wynika, e po teoretycznym rozbiciu zwizku
na tlenki zawiera on oba tlenki w stosunku 1 : 1,
zatem wzr zwizku ma posta [MgO + SiO2] =
MgSiO3
3.50.
siarczek ma wzr M2S, policzmy mas mola siarczku
(ktry zawiera 1 mol siarki o masie mola rwnej 32g)
32g 20%
x 100%
32 100
x=
= 160g
20
mmetalu = 160g 32g = 128g
jak widzimy, 1 mol zwizku zawiera 2 mole metalu,
wic masa mola metalu wynosi:
mM = 128g : 2 = 64g
metalem tym jest mied
3.51.
liczymy mas pierwiastka A w 1 molu zwizku:
mA = 0,568 296g 168g

masa mola pierwiastka A w zwizku A3B4 wynosi:
mM(A) = 168 : 3 = 56g
pierwiastkiem A jest elazo
liczymy mas pierwiastka B w 1 molu zwizku:
mB = 296g 168 = 128g
masa mola pierwiastka B w zwizku A3B4 wynosi:
mM(A) = 128 : 4 = 32g
pierwiastkiem B jest siarka;
szukanym zwizkiem jest Fe3S4
3.52.
liczymy mas wgla, wodoru oraz trzeciego
pierwiastka w tym zwizku:
mC = 0,49 147 72g
zatem liczba moli atomw wgla jest rwna (mM(C) =
12g):
nC = 72g : 12g = 6
mH = 0,027 147 4g
zatem liczba moli atomw wodoru jest rwna (mM(H)
= 1g):
nN = 4g : 1g = 4
zawarto procentowa trzeciego pierwiastka to:
%E = 100% - 49% - 2,7% = 48,3%, a jego masa:
mE = 0,483 147 71g
poniewa nie istnieje pierwiastek o masie mola 71g,
szukamy innych pierwiastkw, ktrych wielokrotno
masy mola wynosi 71g, jedynym takim pierwiastkiem
jest chlor, mM(Cl) = 35,5g
nCl = 71g : 35,5g = 2
rzeczywisty wzr zwizku ma posta: C6H4Cl2
3.53.
liczymy mas tlenu:
mO = 0,302 212u 64u
nO = 64u : 16u = 4
skoro fosforan ten zawiera 4 atomy tlenu, musi
zawiera rwnie 1 atom fosforu, masa metalu to:
mm = 212u 31u 64u = 117u,
brak jest metalu o takiej masie atomowej, zatem
szukamy metalu, ktrego wielokrotno masy
atomowej byaby rwna tej wartoci, wiemy, e reszta
fosforanowa ma wartociowo III, zatem w zwizku
tym znajdowa si bd 3 atomy metalu
jednowartociowego o masie atomowej:
Ar(M) = 117u : 3 = 39u
metalem tym jest potas
3.54.
wiemy, e halogenki (czyli pierwiastk i z grupy 17)
maj wartociowo I, zatem przy tej samej
zawartoci pierwiastka E w 1 czsteczce jest 2 razay
wicej atomw halogenku ni tlenu, zatem:
x A r (O)
%O = x A (O) + y A (E) 100% = 30,1%
r
r
2x
A
(Hal)
r
%Hal =
100% = 65,6%
2x A r (Hal) + y A r (E)
33
x A r (O) = 0,301 x A r (O) + 0,301 y A r (E)
2x A r (Hal) = 1,312 x A r (Hal) + 0,656 y A r (E)

0,699 x A r (O) = 0,301 y A r (E)
0,688 x A r (Hal) = 0,656 y A r (E)

2,32 x A r (O) = y A r (E)
1,049 x A r (Hal) = y A r (E)

2,32 x A r (O) = 1,049 x A r (Hal)
2,32 x A r (O)
= 2,21 A r (O) = 35,36u
1,049 x
obliczona masa atoowa halogenku jest rwna masie
atomowej chloru, zatem szukanym halogenkiem jest
chlor;
rozpatrzmy kolejno tlenki metalu I VIII
wartociowego:
dla wartociowoci I, E2O
16u 30,1%
z1 69,9%
z1 = 37,16g
Ar(E) = z1 : 2 = 18,6g, brak jednowartociowego
pierwiastka o zblionej masie atomowej
dla wartociowoci II, EO
16u 30,1%
z2 69,9%
z2 = 37,16g
Ar(E) = 37,16g, brak dwuwartociowego pierwiastka
o zblionej masie atomowej
dla wartociowoci III, E2O3
48u 30,1%
z3 69,9%
z3 = 111,5g
Ar(E) = z1 : 2 = 55,7g, masa atomowa jest zbliona do
masy atomowej elaza, co wicej wystpuje on w
formie trjwartociowej, zatem pierwiastkiem E moe
by elazo
dla wartociowoci IV, EO2
32u 30,1%
z4 69,9%
z4 = 74,3g
Ar(E) =74,3g, masa atomowa jest zbliona do masy
atomowej arsenu, jednak pierwiastek ten nie
wystpuje w formie czterowartociowej
dla wartociowoci V, E2O5
80u 30,1%
z5 69,9%
z5 = 185,8g
Ar(E) = z1 : 2 = 92,9g, masa atomowa jest zbliona do
masy atomowej niobu (Nb), co wicej wystpuje on w
formie piciowartociowej, zatem pierwiastkiem E
moe bt niob
dla wartociowoci VI, EO3
48u 30,1%
A r (Hal) =
z6 69,9%
z6 = 111,5g
Ar(E) = 111,5g, brak szeciowartociowego
dla wartociowoci VII, E2O7
112u 30,1%
z7 69,9%
z7 = 260,1g
Ar(E) = z1 : 2 = 130g, brak siedmiowartociowego
dla wartociowoci VIII, EO4
64u 30,1%
z8 69,9%
z8 = 148,6g
Ar(E) = 148,6g, brak osmiowartociowego
Podsumowujc: szukanym halogenkiem jest chlor, za
metalu nie moemy okreli jednoznacznie (moe to
by elazo lub niob)
3.55.
zamy, e sl I zawiera jeden atom potasu Ar(K) =
39g:
39g 24,7%
x 100%
39 100
x=
158g
24 ,7
zatem masa reszty kwasowej jest rwna
mkw = 158g 39g = 119g
zamy, e sl II zawiera jeden atom potasu Ar(K) =
39g:
39g 39,6%
y 100%
39 100
y=
98,5g
39 ,6
zatem masa reszty kwasowej jest rwna
mkw = 98,5g 39g = 59,5g
widzimy, e obliczona w II przypadku masa reszty
kwasowej jest 2 razy mniejsza ni masa reszt
kwasowej obliczonej w I przypadku, z warunkw
zadania wiemy, e obie reszty kwasowe s takie same,
z czego wynika, e w II przypadku ilo potasu musi
by 2 razy wiksza, mamy wic
sl I: KR
sl II: K2R
jedynym kwasem, ktry ma taki sam wzr reszty
kwasowej o wartociowoci I i wartociowoci II jest
kwas manganowy odpowiednio (VII) i (VI), szukane
sole to: KMnO4 i K2MnO4
34
3.4. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie

stosunku objtociowego reagentw. Prawo GayLussaca
3.56.
x + O2 SO3
2 : 1 : 2
stosunek objtoci gazw, w takich samych
warunkach, rwny jest wspczynnikom
stechiometrycznym, mamy wic
2 x + O2 2 SO3
zatem 2 mole zwizku x zawieraj 2 mole siarki i 6
2 = 4 mole tlenu, wzr zwizku x to SO2
3.57.
2 x + 4 H2 N2 + 4 H2O
2 mole zwizku x zawieraj 1 mol czsteczek N2
(skrt mylowy zastosowany w celu przedstawienia
rozumowania, gdy oczywicie, zwizki chemiczne w
swojej budowie zawieraj atomy, a nie czsteczki),
czyli 2 mole atomw N oraz 4 mole atomw O
(pochodzcych z pary wodnej), zatem wzr gazu x ma
nastpujc posta: NO2
3.58.
2 ClxOy 2 Cl2 + O2
2 mole czsteczek tlenku zawieraj 4 mole atomw
chloru (2 mole czsteczek dwuatomowych) oraz 2
mole tlenu (mol czsteczek dwuatomowych), zatem 1
mol tlenku zawiera 2 mole Cl i mol O, wzr: Cl2O
3.59.
2 H2S + 3 O2 2 H2O + 2 x
po lewej stronie rwnania reakcji mamy w sumie: 6
moli atomw O, 4 mole atomw H i 2 mole atomw S,
po prawej stronie rwnania mamy obecnie 4 mole
atomw H i 2 mole atomw O, zatem 2 mole gazu x
skadaj si z 2 moli atomw S i 4 moli atomw O,
gaz x to SO2
3.60.
stosunek objtociowy amoniaku do tlenu, do tlenku
azotu wynosi: 1 : 1,25 : 1, czyli 4 : 5 : 4 stosunek
objtoci gazw, w takich samych warunkach, rwny
jest wspczynnikom stechiometrycznym, mamy wic
4 NH3 + 5 O2 4 NxOy + z H2O
po lewej stronie rwnania reakcji mamy 12 moli
atomw wodoru, zatem atwo wywnioskowa, e z =
6, po lewej stronie rwnania reakcji mamy 10 moli
atomw tlenu, a po prawej 6 (zawartych w parze
wodnej), zatem 4 mole tlenku azotu zawieraj 4 mole

tlenu i oczywicie 4 mole azotu (zawarty po lewej
stronie rwnania w amoniaku), wzr tlenku: NO
3.61.
korzystajc z prawa Avogadra liczymy mas 1 mola
ozonu:
1 dm3 2,14g
22,4 dm3 x
2 ,14 22 ,5
x=
= 47 ,9g
1
skoro masa mola tlenu (atomowego) wynosi 16g,
zatem mol ozon skada si nastpujcej iloci tlenu:
nozon = 47,9g : 16g 3 mole
analogicznie 1 czsteczka ozonu skada si z 3
czsteczek tlenu
3.62.
Px + 5 O2 y P2O5
widzimy, e po lewej stronie rwnania jest 10 moli
atomw tlenu, aby taka sama ilo tlenu bya po
prawej stronie rwnania y musi wynosi 2; wtedy
ilo atomw fosforu wynosi 4, zatem 1 czsteczka
fosforu skada si z 4 atomw
3.63.
Sx + 8 O2 y SO2
widzimy, e po lewej stronie rwnania jest 16 moli
atomw tlenu, aby taka sama ilo tlenu bya po
prawej stronie rwnania y musi wynosi 8; wtedy
ilo atomw siarki wynosi 8, zatem 1 czsteczka
siarki skada si z 8 atomw
3.64.
2 NxOy + 4 H2 N2 + 4 H2O
(podane warunki reakcji nie wpywaj w aden
sposb na wynik rozwizania, wane jest jedynie to,
e wszystkie objtoci gazw mierzone s w tych
samych warunkach)
widzimy, e po prawej stronie rwnania s 2 mole
atomw azotu oraz 4 mole atomw tlenu aby taka
sama ilo atomw bya po lewej stronie rwnania x
musi wynosi 1, a y 2, wzr tlenku to: NO2
3.5. Stechiometria hydratw
3.65.
masa mola zwizku wynosi:
mM = 64g + 32g + 4 16g + 5 (2g + 16g) = 250g
35
masa wody hydratacyjnej w 1 molu zwizku wynosi:

mwh = 5 (2g + 16g) = 90g
90g
%H 2 O H =
100% = 36%
250g
3.66.
procent masowy danego pierwiastka nie jest zaleny
od okrelonej masy, czy objtoci zwizku, wany
jest jedynie skad atomowy
5 65u
% Zn =
100% =
5 65u + 6 17u + 2 60u + 18u
325g
=
100% = 57 ,5%
565g
3.67
masa czsteczkowa siarczanu sodu Na2SO4
(bezwodnego) wynosi:
Sr(Na2SO4)= 2 23u + 32u + 4 16u = 142u
zawarto procentowa bezwodnego Na2SO4 to:
% Na2SO4 = 100% - 47% = 53%, zatem:
53% 142u
47% x
47 142u
x=
126u
53
masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem
ilo czsteczek wody jest rwna
nwoda = 126u : 18u = 7
Na2SO4 7 H2O
3.68.
masa czsteczkowa wglanu sodu Na2CO3
Sr(Na2CO3)= 2 23u + 12u + 3 16u = 106u
zawarto procentowa bezwodnego Na2CO3 to:
%Na2CO3 = 100% - 63% = 37%, zatem:
37% 106u
63% x
63 106u
x=
180u
37
nwoda = 180u : 18u = 10
3.69.
masa czsteczkowa wodorosiarczku wapnia Ca(HS)2
Sr(Ca(HS)2)= 40u + 2 (1u + 32u) = 106u
zawarto procentowa bezwodnego Ca(HS)2 to:
%Ca(HS)2 = 100% - 50,4% = 49,6%, zatem:
49,6% 106u
50,4% x
50 ,4 106u
x=
108u
49 ,6
nwoda = 108u : 18u = 6
Ca(HS)2 6 H2O
3.70.
masa czsteczkowa karnalitu KMgCl3 (bezwodnego)
wynosi:
Sr(KMgCl3)= 39u + 24u + 3 35,5u = 169,5u
zawarto procentowa bezwodnego KMgCl3 to:
%KMgCl3 = 100% - 39% = 61%, zatem:
61% 169,5u
39% x
39 169 ,5
x=
108u
61
nwoda = 108u : 18u = 6
3.71.
CaCl2 n H2O
Ar(Ca) = 40u
liczymy czn mas chloru i wody hydratacyjnej,
ktra stanowi:
%(Cl+H2O) = 100% - 27,2% = 72,8%
27,2% 40u
72,8% x
40 72 ,8
x=
107 u
27 ,2
wiemy, e jedna czsteczka chlorku wapnia zawiera 2
atomy chloru, zatem masa samej wody hydratacyjnej
wynosi:
mwoda = 107u 2 Ar(Cl) = 107u 2 35,5u = 36g
ilo czsteczek wody jest rwna:
nwoda = 36u : 18u = 2
CaCl2 2 H2O
3.72.
A r (M)
%M =
100% = 14,3%
A r (M) + 2 18u + 2 96u + 6 18u
A r (M)
= 0,143
A r (M) + 336u
A r (M) = 0,143 A r (M) + 48,05u
0,857A r (M) = 48,05u
A r (M) 56u
szukanym metalem jest elazo
3.73.
liczymy mas glinu, zawatego w arsenianie glinu
Ar(Al) = 27u
Sr(AlAsO4) = 27u + 75u + 4 16u = 166u
166u soli 27u Al
2,5g soli x
2 ,5 27
x=
= 0 ,407g
166
nastpnie liczymy mas siarczku glinu (bezwodnego),
ktry zawiera 0,407g glinu
Sr(Al2(SO4)3) = 2 27u + 3 96u = 342u
54u Al 342u soli
36
0,407g Al y soli
0 ,407 342
y=
= 2 ,58g
54
masa wody w 5g uwodnionego siarczanu glinu to:
mwoda = 5g 2,58g = 2,42g
liczymy mas wody w 1 molu uwodnionej soli (masa
mola bezwodnego siarczanu glinu wynosi 342g):
2,58g 342g
2,42g z
2 ,42 342
z=
320g
2 ,58
nwoda = 320g : 18g 18 moli
3.74.
jeeli mamy podan zawarto procentow P2O5 to w
zwizku, z ktrym porwnujemy mas tlenku musz
by zawarte 2 atomy fosforu i przynajmniej 5 atomw
tlenu, zatem mas mola soli musimy pomnoy przez
dwa
(2 31u + 5 16u) 100%
%P2 O 5 =
= 40,8%
2 (24u + 1u + 31u + 64u + n 18u
142u
= 0,408
n 36u + 240u
142u = 14,69u n + 97,92u
14,69u n = 44,08
n=3
MgHPO4 krystalizuje z 3 czsteczkami wody
Rozdzia 4. Stechiometria rwna chemicznych.
4.1. Prawo zachowania masy
4.1.
2 HgO 2 Hg + O2
korzystajc z prawa zachowania masy:
mO = 32g 27,8g = 2,2g
4.2.
2 Mg + O2 2 MgO
mO = 3g 2,4g = 0,6g
4.3.
Cu2CO3(OH)2 CO2 + 2CuO + H2O
(znajomo wzru malachitu nie jest konieczna do
rozwizania tego zadania)
mCO2 = 221g 129g 18g = 74g
4.4.
A B + C +D
80g x + 20g + 3x
ukadamy rwnanie, korzystajc z prawa zachowania
masy:
80g = x + 20g + 3x
4x = 60g
x = 15g
mB = 15g
mD = 3 15g = 45g
4.5.
liczymy mas wodoru, korzystajc z gstoci
1 dm3 0,089g
4 dm3 x
4 0 ,089
x
= 0 ,356g
1
liczymy mas tlenu, korzystajc z gstoci
1 dm3 1,43g
2 dm3 y
2 1,43
y=
= 2 ,86g
1
mH2O = 0,356g + 2,86g = 3,216g
4.6.
liczymy mas dwutlenku wgla, korzystajc z
gstoci:
1 dm3 1,96g
4,48 dm3 x
4 ,48 1,96
x=
= 8,78g
1
korzystajc z prawa zachowania masy, masa
amoniaku wynosi:
mNH3 = 15,8g 3,6g 8,78g = 3,42g
liczymy objto amoniaku, korzystajc z gstoci:
1 dm3 0,76g
3,42g
y
3,42 1
y=
= 4,5 dm 3
0,76
4.2. Molowy stosunek stechiometryczny reagentw

4.7.
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
stosunek stechiometryczny glinu do tlenu wynosi 4 : 3,
w reakcji otrzymywania 2 moli tlenku bior udzia 4
mole atomw glinu i 3 mole czsteczek tlenu
4.8.
ukadamy rwnanie otrzymywania siarczku miedzi(I):
2 Cu + S Cu2S
2 mole : 1 mol : 2 mole
zatem z proporcji:
2 mole Cu 1 mole Cu2S
x
7 moli Cu2S
x = 14 moli Cu
4.9.
2 Al + 3 S Al2S3
ukadamy proporcj:
3 mole S 1 mole Al2S3
0,12mola S x
37
0 ,12 1
= 0 ,04 mola Al2S3
3
4.10.
ukadamy proporcj:
4 mole NH3 5 moli O2
0,6 mola MH3 x
0 ,6 5
x=
= 0 ,75 mola O2
4
4.11.
ukadamy proporcj
4 mole Bi 3 mole CO2
7,5 mola CO2
x
4 7 ,5
x=
= 10 moli Bi
3
4.12.
rozkad nadtlenku wodoru do wody i tlenu ma posta:
2 H2O2 2 H2O + O2
ukadamy proporcj
2 mole H2O2 1 mol O2
3 mole H2O2 x
3 1
x=
= 1,5 moli O2
2
wiemy, e 1 czsteczka tlenu skada si z 2 atomw
tlenu, zatem ilo moli tlenu atomowego wynosi:
nO = 2 1,5 = 3 mole atomw O
rozkad nadtlenku wodoru na pierwiastki:
H2O2 H2 + O2
ukadamy proporcj
1 mol H2O2 1 mol O2
3 mole H2O2 y
y = 3 mole O2
(zauwamy, e w pierwszej czi zadania, pytano o
tlen atomowe, a w drugiej o czsteczkowy)
4.13.
ukadamy rwnanie otrzymywania amoniaku:
N2 + 3 H2 2 NH3
liczymy z proporcji
3 mole H2 2 mole NH3
0,25 mola H2 x
0 ,25 2
x=
= 0 ,167 mola NH3
3
widzimy, e z 0,25 mola wodoru, moemy otrzyma
0,167 mola amoniaku, zatem podana w zadaniu ilo
wodoru jest niewystarczajca do otrzymania 0,2 mola
amoniaku
4.14.
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2 | 5
15 Fe + 20 H2O 5 Fe3O4 + 20 H2
w reakcji w ktrej uczestniczy 20 moli wody
powstanie 20 moli wodoru, umy rwnanie
otrzymywania wodoru z magnezu i chlorowodoru:
Mg + 2 HCl MgCl2 + H2
x=
liczymy z proporcji ilo magnezu potrzebn do

otrzymania 20 moli wodoru:
1 mol Mg 1 mol H2
x
20 moli H2
x = 20 moli Mg
4.15.
reakcja ta przebiega nastpujco:
Cu2S + 2 O2 2 CuO + SO2 | 20
20 Cu2S + 40 O2 40 CuO + 20 SO2
liczymy ile moli dwutlenku wgla mona wytworzy,
w reakcji z wglem, z 40 mole tlenku miedzi(II)
2 CuO + C CO2 + 2 Cu
2 mole CuO 1 mol CO2
40 moli CuO x
40 1
x=
= 20 moli CO2
2
zatem z tej iloci tlenku miedzi(II) nie mona
wytworzy 22 moli dwutlenku wgla
4.3. Masowy stosunek stechiometryczny reagentw

4.16.
a) Fe : S = 56g : 32g = 7 : 4
b) Al : S = (2 27g) : (3 32g) = 54g : 96g = 9 : 16
4.17.
(jako odmiane alotropow fosforu przyjmiemy fosfor
czerwony, jeli uylibymy fosforu biaego, w
rwnaniu naleaoby go zapisa jako czsteczk P4)
P
+ 5 S P2S5
2 31g
2 31g + 5 32g
P
+ 5 S P2S5
62g
222g
liczymy z proporcji
62g P 222g P2S5
x 0,5g
62 0 ,5
x=
= 0 ,14g P
222
4.18.
CuO + H2 Cu + H2O
64g + 16g
2u + 16u
80g
18g
liczymy z proporcji
80g CuO 18g H2O
4g CuO x
4 18
x=
= 0 ,9g H2O
80
4.19.
PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
207g 2 18g = 36g
liczymy z proporcji
207g Pb 36g H2O
x
3g H2O
38
207 3
= 17 ,25g Pb
36
4.20.
(aby produkt by niezanieczyszczony, substraty naley
zmiesza w stosunku stechiometrycznym)
x=
Fe + S FeS
56g
32g
liczymy z proporcji:
56g Fe 32g S
20g Fe x
20 32
x=
= 11,43g S
56
4.21.
3 NaOH
+
H3PO4 Na3PO4 + 3 H2O
3(23g + 16g +1g) 31g + 31g + 416g
120g
98g
liczymy z proporcji
120g NaOH 98g H3PO4
12g H3PO4
x
120 12
x=
= 14 ,7g NaOH
164
4.22.
gsto wody wynosi 1g/cm3, zatem szukamy masy
tlenu i wodoru, koniecznej do otrzymania 2g wody
2 H2 + O2 2 H2O
32g 218g
liczymy z proporcji
32g O2 36g H2O
2g H2O
x
32 2
x=
= 1,78g O2
36
zgodnie z prawem zachowania masy, reszt stanowi
wodr, czyli:
mH = 2g 1,78g = 0,22g
4.23.
2 CO
+
O2 2 CO2
2(12g + 16g)
32g
56g
32g
liczymy z proporcji
56g CO 32g O2
11,2g CO x
32 11,2
x=
= 6 ,4g O2
56
masa mola tlenu czsteczkowego wynosi:
mM = 2 16g = 32g, zatem ilo moli jest rwna:
nO = 6,4g : 32g = 0,2 mola O2
4.24.
4 Al + 3 C Al4C3
427g + 312g
427g
108g
144g
liczymy z proporcji
108g Al 144g Al4C3
54g Al4C3
108 54
x=
= 40 ,5g Al
144
masa mola glinu wynosi:
mM = 27g
zatem ilo moli jest rwna:
nAl = 40,5g : 27g = 1,5 mola Al
4.25.
(jako odmiane alotropow fosforu przyjmiemy fosfor
czerwony, jeli uylibymy fosforu biaego, w
rwnaniu naleaoby go zapisa jako czsteczk P4)
liczymy mas 0,1 mola fosforu
mP = 0,1 31g = 3,1g
rwnanie reakcji ma posta
4 P + 5 O2 2 P2O5
431g
2(231g + 516g)
124g
284g
liczymy z proporcji
124g P 284g P2O5
3,1g P x
3,1 284
x=
= 7 ,1g P2O5
124
4.26.
szukamy mas kwasu fosforowego, powstaego w
reakcji:
P2O5 + 3 H2O 2 H3PO4
231g + 516g
2(31g + 31g + 416g)
142g
196g
liczymy z proporcji
142g P2O5 196g H3PO4
14,2g P2O5 x
14 ,2 196
x=
= 19 ,6g H3PO4
142
masa mola kwasu fosforowego wynosi:
mM = 98g
zatem ilo moli jest rwna:
nAl = 19,6g : 98g = 0,2 mola H3PO4 = 200 milimoli
H3PO4
4.27.
Sn + 2 Cl2
SnCl4
2235,5g 119g + 435,5g
142g
261g
liczymy mas chloru
142g Cl2 261g SnCl4
x
26100g SnCl4
142 26100
x=
= 14200g Cl2
261
masa mola chloru czsteczkowego wynosi:
mM = 2 35,5g = 71g, zatem ilo moli jest rwna:
nCl2 = 14200g : 71g = 200 moli Cl2 = 0,2 kilomola Cl2
4.28.
liczymy mas 0,25 mola miedzi
mCu = 0,25 64g = 16g
39
x
2 Cu + O2 2 CuO
264g
216g
128g
32g
liczymy z proporcji
128g Cu 32g O2
16g Cu x
32 16
x=
= 4g O2
128
4.29.
2 Cu2O + C 4 Cu + CO2
464g
12g + 216g
256g
44g
liczymy z proporcji
256g Cu 44g CO2
x
11g CO2
256 11
x=
= 64g Cu
44
masa mola miedzi wynosi:
mM = 64g, zatem ilo moli jest rwna:
nCu = 64g : 64g = 1 mol Cu
4.30.
liczymy mas 3 moli siarczku miedzi(I) (Cu2S)
mCu = 3 (2 64g + 32g) = 480g
2 Cu + S Cu2S
32g
264g + 32g
32g
160g
liczymy z proporcji
32g S 160g Cu2S
x 480g Cu2S
32 480
x=
= 96g S
160
4.31.
liczymy mas 4 moli tlenu (O2)
mO2 = 4 2 16g = 128g
S + O2
SO2
216g
32g + 216g
32g
64g
liczymy z proporcji
32g O2 64g SO2
128g O2 x
128 64
x=
= 256g SO2
32
4.32.
liczymy mas 0,15 mola tlenu (O2)
mO2 = 0,15 2 16g = 4,8g
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
427g 332g
108g
96g
liczymy z proporcji
96g O2 108g Al
4,8g O2 x
108 4 ,8
x=
= 5,4g Al
96
4.33.
liczymy mas 0,6 mola wody (H2O):
mH2O = 0,6 (2g + 16g) = 10,8g
rwnanie reakcji ma posta:
Al2O3 + 3 H2 2 Al + 3 H2O
227g
318g
54g
54g
54g Al 54g H2O
10,8g Al x
x = 10,8g H2O
4.34.
liczymy mas 0,5 mola oowiu
mPb = 0,5 207g = 103,5g
PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
207g
218g
207g
36g
liczymy z proporcji
207g Pb 36g H2O
103,5g Pb x
103,5 36
x=
= 18g H2O
207
4.35.
NH4NO3
N2O + 2 H2O
214g + 4g + 316g
214g + 16g
80g
44g
liczymy z proporcji
80g NH4NO3 44g N2O
8g NH4NO3 x
8 44
x=
= 4 ,4g N2O
80
masa mola tlenku azotu(I) wynosi:
nCl2 = 4,4g : 44g = 0,1 mola N2O
4.36.
MnO2 + 4 HCl MnCl2 + Cl2 + 2 H2O
(w rwnaniu majc po 1 atomie manganu po kadej
stronie, najpierw ustalamy tleny, potem wodory, a na
kocu chlory)
MnO2 + 4 HCl MnCl2 + Cl2 + 2 H2O
55g + 216g
235,5g
87g
71g
liczymy z proporcji
87g MnO2 71g Cl2
10g MnO2 x
10 71
x=
= 8,16g Cl2
87
masa mola cloru czssteczkowego (Cl2) wynosi:
40
nCl2 = 8,16g : 71g = 0,115 mola Cl2

4.37.
liczymy mas substancji A, z ktrej mona otrzyma
72g zwizku AB
1 cm3 3g A
12 cm3 x
x = 2 12 = 36g A,
A + B AB
36g
72g
liczymy z proporcji
36g A 72g AB
16g A y
16 72
y=
= 32g AB
36
4.38.
widzimy, e w rwnaniu wszystkie wspczynniki
stechiometryczne s rwne 1, policzmy mas
substancji A i B w 24g zwizku AB (zakadajc e 1g
A reaguje z 3g B, co wiemy ze stosunku masowego,
otrzymujemy 4g AB)
1g A 4g AB
x
24g AB
24 1
x=
= 6g A,
4
jedyne miejsce gdzie wystpuje A po prawej stronie
rwnania to zwizek AC, zatem musi on zawiera 6g
A, policzmy mas C
1g A 2g C (co wiemy ze stosunku masowego)
6g A y
62
y=
= 12g
1
czna masa zwizku AC wynosi
mAC = 6g + 12g = 18g
4.39.
policzmy mas tlenu potrzebn do utlenienia 6g S
S + O2 SO2
32g 216g
32g
32g
liczymy z proporcji
32g S 32g O2
6g S x
x = 6g O2
zatem 5g tlenu nie wystarczy do utlenienia 6g siarki
do dwutlenku siarki (potrzeba przynajmniej 6g tlenu)
4.40.
policzmy mas siarczku otrzyman z 10g Al
2 Al + 3 S Al2S3
227g
227g + 332g
54g
150g
liczymy z proporcji
54g Al 150g Al2S3
10g Al x
10 150
= 27 ,8g Al2S3
54
zatem 10g glinu wystarczy do otrzymania 25g Al2S3
4.41.
policzmy mas kwasu siarkowego otrzyman z 100kg
trjtlenku siarki:
x=
SO3 + H2O H2SO4

2g + 32g + 416g
32g + 316g
80g
98g
liczymy z proporcji
80g SO3 98g H2SO4
100000g SO3 x
10000 98
x=
= 122500g H2SO4
80
masa mola kwasu siarkowego (H2SO4) wynosi:
mM = 98g, zatem ilo moli H2SO4 jest rwna:
nH2SO4 = 122500g : 98g = 1250 mola = 1,25 kilomola
zatem 100g SO3 wystarczy do otrzymania 1,2
kilomola H2SO4
4.42.
liczymy mas miedzi otrzyman w wyniku redukcji
7,5g odpowiedniego tlenku
1) CuO + H2 Cu + H2O
64g + 16g
64g
80g
64g
liczymy z proporcji
80g CuO 64g Cu
7,5g CuO x
7 ,5 64
x=
= 6g Cu
80
zatem 7,5g CuO nie wystarczy do otrzymania 6,4g Cu
2) Cu2O + H2 2 Cu + H2O
264g + 16g
264g
144g
128g
liczymy z proporcji
144g Cu2O 128g Cu
7,5g Cu2O x
7 ,5 128
x=
= 6 ,67g Cu
144
zatem 7,5g Cu2O wystarczy do otrzymania 6,4g Cu
4.43.
264g + 16g 2g
264g
2g + 16g
144g
2g
128g
18g
widzimy z powyszego rwnania, e jeeli powstanie
18g pary wodnej to wwczas masa substancji staych
(tlenku miedzi(I) i miedzi) spadnie z 144g do 128g,
zatem o 16g, w zadaniu mamy podane, e masa
spada o 0,5g, moemy wic uoy proporcj:
16g 18g H2O
0,5g x
41
0 ,5 18
= 0 ,562g H2O
16
4.44.
liczymy mas H2, powsta w reakcji 3g Al z kwasem:
2 Al + 6 HR 2 AlR3 + 3 H2
2 27g
3 2g
54g
6g
54g Al 6g H2
3g Al x
36
x=
= 0 ,334g H2
54
dla magnezu:
Mg + 2 HR MgR2 + H2
24g
2g
24g Mg 2g H2
0,334g H2
y
24 0 ,334
y=
= 4g Mg
2
4.45.
liczymy mas Fe, powsta podczas redukcji 144g
tlenku elaza(II):
FeO + H2 Fe + H2O
56g + 16g
56g
72g
56g
72g FeO 56g Fe
144g FeO x
144 56
x=
= 112g Fe
72
dla tlenku elaza(III):
Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O
256g + 316g
256g
160
112g
160g Fe2O3 112g Fe
y
112g Fe
y = 160g Fe2O3
4.46.
2 SO2 + O2 SO3
2(32g + 216g) 216g
128g
32g
- stosunek molowy SO2 : O2 wynosi 2 : 1 i ilustruje go
wykres A
- stosunek masowy SO2 : O2 wynosi 128 : 32 = 4 : 1 i
ilustruje go wykres B
4.47.
- stosunek molowy wynosi SO2 : FeS2 = 8 : 4 = 2 : 1 i
ilustruje go wykres A
- stosunek masowy wynosi:
mSO2 = 8 (32g + 2 16g) = 512g
mFeS2 = 4 (56g + 2 32g) = 480g
x=
SO2 : FeS2 = 512 : 480 = 16 : 15

ilustruje go wykres B:
FeS2
20
B
16
12
A
8
4
SO2
4
12
16
20
24
4.48.
ukadamy oglne rwnanie reakcji, gdzie x oznacza
wartociowo metalu
M + x HCl MClx + x/2 H2
moemy odczyta z wykresu, e w reakcji 1 mola
metalu powstaje 1,5 mola wodoru, czyli
x/2 = 1,5
x=3
wartociowo szukanego metalu wynosi III
4.49.
ukadamy oglne rwnanie reakcji
ZnO + H2R ZnR + H2O
z wykresu wiemy, e 40g ZnO reaguje z 48,4g kwasu,
policzmy mas mola kwasu, masa mola ZnO wynosi:
mM(ZnO) = 65g + 16g = 81g
ukadamy proporcj:
40g ZnO 48,4g H2R
81g ZnO x
81 48,4
x=
= 98g H2R
40
zatem masa mola kwasu wynosi 98g, takie masy
maj: kwas fosforowy(V) i kwas siarkowy(VI), z
warunkw zadania wiemy, e szukany kwas jest
dwuwartociowy, wic kwasem tym jest: H2SO4
4.50.
najpierw liczymy mas powstaego NaOH:
NaH + H2O NaOH + H2
23g + 1g
23g + 16g + 1g
24g
40g
24g NaH 40g NaOH
12g NaH x
12 40
x=
= 20g NaOH
24
ukadamy reakcj zobojtniania:
NaOH + HNO3 NaNO3 + H2O
40g 1g + 14g + 316g
40g
63g
42
zajmuje 22,4 dm3, zatem czna objto tlenku

azotu(III) wynosi:
40g NaOH 63g HNO3
VN2O3 = 3 22,4dm3 = 67,2dm3
20g NaOH y
ukadamy proporcj:
20 63
y=
= 31,5g HNO3
1dm3 N2O3 2dm3 produktw
40
67,2dm3 N2O3 x
67 ,2 2
4.4 Objtociowy stosunek stechiometryczny
x=
= 134 ,4 dm 3 produktw
reagentw
1
4.56.
4.51.
N2 + 3 H2 2 NH3
stosunki objtociowe bd rwne stosunkom
1dm3
3dm3
2dm3
ilociowym, wyraanym przez liczb moli
zamiemy objto w m3 na objto w dm3:
poszczeglnych substancji
50m3 = 50000dm3
a) 2 SO2 + O2 2 SO3
ukadamy proporcj dla azotu:
2 : 1 :
2
1dm3 N2 2dm3 NH3
b) N2O + H2 N2 + H2O
x
50000dm3 NH3
1 : 1 : 1 : 1
1 50000
x
= 25000 dm 3 = 25 m 3 N2
=
c) H2S + O2 SO2 + H2O
2
1 : 1 : 1 : 1
ukadamy proporcj dla wodoru:
d) 2 CO + O2 2 CO2
3dm3 H2 2dm3 NH3
2 : 1 : 2
50000dm3 NH3
y
e) 2 NO + 2 H2 N2 + 2 H2O
3 50000
y=
= 75000 dm 3 = 75 m 3 H2
2 : 2 : 1 : 2
2
f) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
4.57.
4 : 5 :
4 :
6
znamy stosunek objtociowy gaz : tlen = 2 : 13,
4.52.
zatem moemy uoy proporcj:
1) 2 SO2 + O2 2 SO3
2dm3 gaz 13dm3 O2
2) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
25dm3 gaz x
3) N2O + H2 N2 + H2O
25 13
x=
= 162 ,5 dm 3
4.53.
2
2 H2 + O2 2 H2O
4.58.
2dm3
1dm3
2 NH3 N2 + 3 H2
10dm2
x
2dm3
1dm3 3dm3
ukadamy proporcj:
z rwnania reakcji widzimy, e 2dm3 amoniaku
3
3
2dm H2 1 dm O2
rozkadajc si daj 1dm3 azot czsteczkowego i 3dm3
3
10 dm H2 x
wodoru czsteczkowego, zatem z 2dm3 powstaje
10 1
cznie 4dm3 produktw, ukadamy proporcj (6cm3 =
x=
= 5 dm 3 O2
0,006dm3):
2
4.54.
2dm3 NH3 4dm3 produktw
H2 + Cl2 2 HCl
0,006dm3 NH3 x
3
3
1dm
2dm
4 0 ,006
3
x=
= 0 ,012 dm 3 = 12 cm 3 produktw
x
15dm
2
ukadamy proporcj:
4.59.
1dm3 Cl2 2 dm3 HCl
(w tym przypadku nie moemy korzysta jedynie ze
15 dm3 Cl2 x
stosunkw objtociowych, gdy woda wystpuje w
2 15
stanie ciekym) w zadaniu naley przyjc gsto
x=
= 30 dm 3 HCl
wody za: d = 1 g/cm3
1
2 H2 + O2 2 H2O
4.55.
3
2
21g 216g 2(2g+16g)
z rwnania reakcji widzimy, e z 1dm tlenku
3
3
4g
32g
36g
azotu(III) powstaje 1dm tlenku azotu(II) i 1dm
3
tlenu
konieczn
do otrzymania p cm3,
liczymy
mas
tlenku azotu(VI), czyli produkty cznie zajmuj 2dm ,
3
czyli p g (gdy 1cm way 1g) wody:
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
43
32g O2 36g H2O

x
p g H2O
32 p
x=
= 0 ,889 p g O2
36
wiemy, e jeden mol tlenu zajmuj objto 22,4dm3,
liczymy ile zajmie obliczona wczeniej masa tlenu
32g O2 22,4dm3
0,889p O2 y
0 ,889 p 22 ,4
y=
= 0 ,622 p dm 3
32
z rwnania reakcji wiemy, e objto wodoru jest 2
razy wiksz ni objto tlenu, zatem wynosi ona:
VH2 = 2 0,622 p dm3 = 1,244 p dm3
pocztkowa objto gazw jest rwna:
Vp = 0,622 p dm3 + 1,244 p dm3 = 1,867 p dm3
4.60.
a) 380K = 107C i w tej temperaturze woda wystpuje
w stanie gazowym (zreszt tak jak wszystkie inne
reagenty), wtedy stosunek objtociowy gazowych
substratw do gazowych produktw wynosi: 5 : 4,
zatem Vp = 0,8 Vs
b) 280K = 7C i w tej temperaturze woda wystpuje w
stanie ciekym (inaczej ni pozostae reagenty), wtedy
stosunek objtociowy gazowych substratw do
gazowych produktw wynosi: 5 : 2, zatem Vp = 0,4
Vs
4.61.
ukadamy rwnanie reakcji
H2 + Cl2 2 HCl
czna objto substratw i produktu jest taka sama,
zatem z rwnania Clapeyrona
pV = nRT
p = nRT / V
widzimy, e skoro objto i liczba moli jest taka
sama (co ma miejsce podczas omawianej przez nas
reakcj) oraz panuje podczas niej taka sama
temperatura dla substratw i produktw (co wiemy z
danych zadania), wwczas cinienie nie ulega zmianie
4.62.
2 H2 + O2 2 H2O
z rwnanie reakcji widzimy, e do otrzymania 2 moli
wody potrzeba 2 mole wodoru czsteczkowego,
zatem aby otrzyma 6 moli wody, do reakcji musimy
wzi 6 moli wodoru czsteczkowego, liczymy jego
objto (w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje 22,4dm3):
1 mol H2 22,4dm3 H2
6 moli H2 x
6 22 ,4
x=
= 134 ,4 dm 3 H2
1
4.63.
liczymy objto 0,4 mola tlenu w warunkach
normalnych:
1 mol 22,4dm3
0,4 mola x
x = 0,4 22,4 = 8,96dm3
z rwnania rekcji wiemy, e:
2dm3 O2 1dm3 CO2
8,96dm3 O2 y
8,96 1
y=
= 4 ,48dm 3 CO2
2
4.64.
2 C + O2 2 CO
1dm3
2dm3
1dm3 O2 2dm3 CO
30dm3 O2 x
x = 30 2 = 60dm3 CO
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol zajmuje
objto 22,4dm3, zatem:
22,4dm3 1 mol
60dm3 y
60 1
y=
= 2,679 mola [CO]
22,4
4.65.
2 SO2 + O2 2 SO3
2dm3
2dm3
2dm3 SO2 2dm3 SO3
10dm3 SO2 x
10 2
x=
= 10dm 3 SO3
2
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol zajmuje
objto 22,4dm3, zatem:
22,4dm3 1 mol
10dm3 y
10 1
y=
= 0,446 mola [SO3]
22,4
4.66.
4 HNO3 2 N2 + 5O2 + 2 H2O
widzimy, e z 4 moli par kwasu tworzy si cznie 9
moli produktw, zatem:
4 mole HNO3 9 moli produktw
1 mol NHO3 x
1 9
x=
= 2 ,25 mola produktw
4
z rwnania Clapeyrona liczymy jak objto zajmie
2,25 mola gazw w podanych w zadaniu warunkach:
pV = nRT
V=
nRT
p
44
dm 3 hPa
2,25mola 83,1
1273K
mol K
V=
= 235dm 3
1013hPa
4.67.
CaCO3 CaO + CO2
liczymy mas mola CaCO3:
mM = 40g + 12g + 3 16g = 100g
zatem masa podana w zadaniu odpowiada
nastpujcej iloci moli wglanu wapnia:
nCaCO3 = 12 : 100 = 0,12 mola
widzimy, z rwnania reakcji, e wszystkie reagenty,
s w stosunku molowym 1 : 1 : 1, wic z rozkadu
0,12 mola wglanu powstanie 0,12 mola CO2, ktry w
warunkach normalnych zajmie objto rwn:
1 mol 22,4dm3
0,12 mola x
x = 0,12 22,4 = 2,688dm3 [CO2]
4.68.
liczymy mas mola tlenku rtci(II):
mM = 201g + 16g = 217g
nastpnie, naley obliczy jak liczb moli stanowi
4,34g HgO:
nHgO = 4,34 : 217 = 0,02 mola HgO
ukadamy rwnanie rozkadu:
2 HgO 2 Hg + O2
2 mole
1 mol
ukadamy proporcj:
2 mole HgO 1 mol O2
0,02 mola HgO x
0 ,02 1
x=
= 0 ,01 mola O2
2
zajmuj objto 22,4dm3, zatem:
1 mol 22,4dm3
0,01 mola y
y = 0,01 22,4 = 0,224dm3 [O2]
4.69.
liczymy mas mola CO2:
mM = 12g + 2 16g = 44g
wiemy, e 1 mol CO2 (44g) zajmuje w warunkach
normalnych objto rwn 22,4dm3, zatem:
44g CO2 22,4dm3 CO2
13,2g CO2 x
13,2 22,4
x=
= 6 ,72dm 3
44
2 CO + O2 2 CO2
2dm3
2dm3
z rwnanie reakcji, otrzymujemy zaleno:
2dm3 CO 2dm3 CO2
y
6,72dm3 CO2
y = 6,72dm3 CO
4.70.
z rwnanie reakcji, otrzymujemy zaleno:
4 dm3 NH3 4 dm3 NO

x
112 dm3 NO
x = 112dm3 NH3
zajmuje objto 22,4dm3, zatem:
1 mol NH3 22,4dm3 NH3
x
112dm3 NH3
112 1
x=
= 5 moli NH3
22,4
liczymy mas mola amoniaku:
mM = 14g + 3 1g = 17g
szukana masa amoniaki wynosi
mNH3 = 5 17g = 85g
4.71.
3 O2 2 O3
3 mole
2 mole
widzimy, e podczas przeprowadzania w ozon 3 moli
tlenu czsteczkowego, cakowita ilo czsteczek
zmniejsza si o 1 mol, za objto o 22,4dm3 (w
warunkach normalnych), moemy zatem
wyprowadzi nastpujc proporcj
3 mole O2 22400cm3 ubytku obj.
10 cm3 ubytku obj
x
3 10
x=
= 0 ,00134 mola O2
22400
liczymy mas mole tlenu czsteczkowego:
mM = 2 16g = 32g
zatem masa tlenu czsteczkowego uytego w reakcji
wynosi:
mO2 = 0,00134 32g = 0,0428g = 42,8mg
4.72.
liczymy jak ilo moli w warunkach normalnych
stanowi 5dm3 tlenu:
1 mol O2 22,4dm3 O2
x
5dm3
5 1
x=
= 0,223 mola O2
22,4
korzystajc z rwnania reakcji policzmy, jaka ilo
nadtlenku wodoru jest potrzebna, aby otrzyma 0,223
mola tlenu czsteczkowego:
2 H2O2 2 H2O + O2
2 mole
1 mol
ukadamy proporcj
2 mole H2O2 1 mol O2
y
0,223 mola O2
y = 2 0,223 = 0,446 mola H2O2
wyznaczmy mas mola nadtlenku wodoru:
mM = 2 1g + 2 16g = 34g
zatem masa nadtlenku wodoru uytego w reakcji jest
rwna:
mH2O2 = 0,446 34 = 15,2g
4.73.
ukadamy rwnanie reakcji:
45
Na2SO3 + H2SO4 Na2SO4 + SO2 + H2O

1 mol
1 mol
liczymy, jak liczb moli w warunkach normalnych
stanowi 5,6dm3 tlenku siarki(IV):
1 mol SO2 22,4dm3 SO2
x
5,6dm3 SO2
5,6 1
x=
= 0,25 mola SO2
22,4
z rwnania reakcji wiemy:
1 mol SO2 1 mol Na2SO3
0,25 mola SO2 y
y = 0,25 mola Na2SO3
wyznaczamy mas mola siarczanu(IV) sodu:
mM = 2 23g + 32g + 3 16g = 126g
zatem masa siarczanu(IV) sodu potrzebna do
otrzymania 5,6dm3 tlenku siarki(IV) wynosi:
mNa2SO3 = 126g 0,25 = 31,5g
4.74.
wyznaczamy mas mola amoniaku:
mM = 14g + 3 1g = 17g
liczymy ilo moli zsyntezowanego amoniaku:
nNH3 = 200g : 17g = 11,76 mola
3 H2 + N2 2 NH3
3 mole 1 mol
2 mole
ukadamy proporcj dla wodoru:
11,76 mola NH3
x1
3 11,76
x1 =
= 17 ,64 mola H2
2
ukadamy proporcj dla azotu:
1 mol N2 2 mole NH3
x2
11,8 mola NH3
1 11,76
x2 =
= 5,88 mola N2
2
a) wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3, zatem:
VH2(1) = 17,64 22,4dm3 = 395dm3
VN2(1) = 5,88 22,4dm3 = 132dm3
b) z rwnania Clapeyrona liczymy objto 1 mola
gazw w podanych w zadaniu warunkach
pV = nRT
dm 3 hPa
298K
nRT
K
mol
V=
=
= 25,37dm 3
p
976hPa
zatem objtoci poszczeglnych gazw wynosz:
VH2(2) = 17,64 25,37dm3 = 448dm3
VN2(2) = 5,88 25,37dm3 = 149dm3
4.75.
liczymy ilo moli 5dm3 azotu odmierzonego w
warunkach a) normalnych; b) T = 294K, p = 992hPa
a) 1 mol 22,4dm3
x1 5dm3
1mol 83,1
5 1
= 0,223 mola
22,4
b) z rwnania Clapeyrona liczymy objto 1 mola
gazw w podanych w zadaniu warunkach
pV = nRT
x1 =
dm 3 hPa
294K
nRT
K mol
V=
=
= 24 ,63dm 3
p
992hPa
zatem moemy uoy proporcj:
1 mol 24,63dm3
x2 5dm3
5 1
x2 =
= 0,203 mola
24,63
NH4NO2 N2 + 2 H2O
1 mol
1 mol
znajc stosunek molowy, moemy uoy proporcj:
a) 1 mol NH4NO2 1 mol N2
0,223 mola N2
y1
y1 = 0,223 mola NH4NO2
b) 1 mol NH4NO2 1 mol N2
0,203 mola N2
y2
y2 = 0,203 mola NH4NO2
liczymy mas mola azotanu(III) amonu:
mM = 2 14g + 4 1g + 2 16g = 64g
zatem, szukana masa azotanu(III) amonu wynosi:
a) mNH4NO2(1) = 0,223 64g = 14,28g
b) mNH4NO2(2) = 0,203 64g = 13g
4.76.
jako jednostk porwnawcz przyjmijmy po 1 molu:
1) 1 mol 22,4dm3
x1
11,2dm3
x1 = 0,5 mola
2) x2 = 0,25 mola
3) 1 mol 2g
x3
0,1g
x3 = 0,05mola
4) 1mol 6,02 1023 czsteczek
x4 2,4 1023 czsteczek
x4 = 0,4 mola
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
1mol
1 mol
najwicej cynku, uyto w tym przypadku, w ktrym
wydzielio si najwicej wodoru, czyli w pierwszym
4.77.
wszystkie metale miay w soli wartociowo II,
zatem moemy uoy oglne rwnanie:
M + 2 HCl MCl2 + H2
oczywicie najwicej moli wodoru wydzieli si w tym
przypadku, w ktrym wemiemy najwiksz ilo
metalu, oglny wzr na ilo moli metalu ma posta:
1mol 83,1
46
m
mM
z warunkw zadanie wiemy, e masa (m) jest staa,
zatem najwiksz ilo moli metalu bdziem miaa
prbka o najniszej masie mola, czyli magnez
4.78.
zadanie jest analogiczne do 4.77. prbka magnezu
zawiera wicej moli metalu, zatem w naczyniu do
ktrego wrzucimy magnez wydzieli si (opuci ukad)
wiksza masa wodoru, ni w naczyniu z cynkiem,
zatem po zakoczeniu reakcji naczynie z magnezem
bdzie lejsze (prbki metali maj takie same masy
zatem one bezporednio nie wpyn na rnice w
masie obu naczy)
4.79.
liczymy mas mola wodorowglanu amonu:
mM = 14g + 5 1g + 12g + 3 16g = 79g
liczymy ilo moli wodorowglanu amonu:
nNH4HCO3 = 1g : 79g = 0,01266 mola
NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O
w temperaturze 500K wszystkie produkty reakcji s
gazami, zatem wyznaczamy ilo produktw
powstaych z 0,01266 mola soli
1 mol NH4HCO3
3 mole produktw
0,01266 mola NH4HCO3 x
x = 3 0,01266 = 0,038 mola produktw
z rwnania Clapeyrona liczymy czn objto
produktw gazowych:
pV = nRT
nM =
V=
nRT
=
p
dm 3 hPa
500K
K mol
= 1,58dm 3
1000hPa
0 ,038mol 83,1
4.80.
wyznaczamy mas mola wodorotlenku potasu:
mM = 39g + 1g + 16g = 56g
liczymy ilo moli wodorotlenku potasu:
nKOH = 10 : 56g = 0,1786 mola
2 KOH + CO2 K2CO3 + H2O
2 mole
1mol
liczymy ilo moli CO2 potrzebnych do reakcji:
2 mole KOH
1 mol CO2
0,1786 mola KOH x
0 ,1786 1
x=
= 0 ,0893 mola CO2
2
wyznaczamy objto CO2 w warunkach normalnych:
1 mol CO2 22,4dm3 CO2
0,0893 mola CO2 x
x = 22,4 0,0893 = 2dm3 CO2
4.81.
ukadamy oglne rwnanie reakcji:
MS + 2 HCl MCl2 + H2S
1 mol
1 mol
zakadamy, e warunki w ktrych przeprowadzono
pomiar s warunkami normalnymi, zatem 1 mol H2S
zajmuje 22,4dm3, zatem wiedzc masa siarczku
potrzebna do wydzielenia 22,4dm3 siarkowodoru jest
mas mola siarczku (gdy z rwnania reakcji stosunek
molowy MS : H2S = 1 : 1), do proporcji moemy
wzi dowolne wartoci odczytane z wykresu:
9g siarczku 2,29dm3 H2S
x
22,4dm3 H2S
9 22,4
x=
= 88 g siarczku
2,29
masa mola siarczku wynosi:
mM = mmetalu + 32g = 88g
mmetalu = 56g
szukanym metalem jest elazo, a siarczek ma wzr
sumaryczny: FeS
4.82.
2 H2 +
O2 2 H2O
2 mole
1 mol
222,43dm3 22,39dm3
44,86dm3 22,39dm3
przyjmijmy, e do reakcji wzito 1 mol (czyli
22,39dm3) tlenu, zatem aby reakcja przebiega w
stosunku stechiometrycznym naleaoby wzi 2 mole
wodoru (czyli 44,86dm3) z warunkw zadani
policzmy jednak jaka bya rzeczywista objto
wodoru:
1dm3 O2 2dm3 H2
22,39dm3 O2 x
x = 2 22,39dm3 = 44,78dm3
wczeniej dowiedlimy, e aby reakcja przebiega w
stosunku stechiometrycznym naleaoby wzi
44,86dm3 wodru, a nie 44,78dm3, wynika z tego, e
jest zbyt mao wodoru, a co za tym idzie mamy
nadmiar tlenu
4.5. Przebieg reakcji po zmieszaniu substratw w
stosunku niestechiometrycznym
4.83.
Zn + S ZnS
65g
32g
ustalmy ilo cynku konieczn do reakcji z 6,4g
siarki:
32g S 65g Zn
6,4g S x
6 ,4 65
x=
= 13g Zn
32
z warunkw zadania wiemy, e do reakcji wzito 15g
cynku, zatem uyto go w nadmiarze (w iloci 2g)
47
4.84.
Mg + S MgS
24g
32g
56g
ustalmy ilo siarki konieczn do reakcji z 9g
magnezu:
24g Mg 32g S
9g Mg x
9 32
x=
= 12g S
24
z tego wynika, e magnez uyty jest w nadmiarze,
zatem ilo siarczku powstaego w reakcji bdzie
warunkowaa ilo siarki
32g S 56g MgS
10g S y
56 10
y=
= 17 ,5g MgS
32
4.85.
2 FeO + C 2 Fe + CO2
2(56g+16g)
12g
44g
144g
12g
44g
ustalmy ilo wgla konieczn do reakcji z 100g FeO:
144g FeO 12g C
100g FeO x
12 100
x=
= 8,33g C
144
z tego wynika, e wgla uyto w nadmiarze, zatem
ilo dwutlenku wgla, bdzie warunkowaa ilo
tlenku elaza(II)
144g FeO 44g CO2
100g FeO y
100 44
y=
= 30 ,56g CO2
144
4.86.
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
65g
98g
2g
ustalmy ilo cynku konieczn do reakcji z 28g
H2SO4:
65g Zn 98g H2SO4
x
28g H2SO4
65 28
x=
= 18,6g Zn
98
z tego wynika, e cynku uyto w nadmiarze, zatem
ilo wydzielonego wodoru, warunkowa bdzie ilo
kwasu siarkowego(VI)
98g H2SO4 2g H2
28g H2SO4 y
28 2
y=
= 0 ,57g
98
wiemy, e 1 mol H2, czyli 2g zajmuj objto rwn
22,4dm3, zatem:
2g H2 22,4dm3 H2
0,57g H2 z
0 ,57 22 ,4
z=
= 6 ,4dm 3 H2
2
4.87.
zmiemy mas glinu na liczb moli (mMAl = 27g)
nAl = 2,5g : 27g = 0,0926 mola Al
2 Al + 3 S Al2S3
2 mole 3mole
1 mol
policzmy jaka ilo moli Al bdzie konieczna do
reakcji z 0,125 mola siarki:
2 mole Al 3 mole S
x
0,125 mola S
2 0 ,125
x=
= 0 ,0833 mola Al
3
z tego wynika, e glinu uyto w nadmiarze, zatem
ilo powstaego siarczku, warunkowa bdzie ilo
siarki:
3 mole S 1 mol Al2S3
0,125 mola S y
0 ,125 1
y=
= 0 ,0417 mola Al2S3
3
liczymy mas mola siarczku glinu:
mM = 2 27g + 3 32g = 150g
zatem szukana masa siarczku wynosi:
mAl2S3 = 0,0417 150g = 6,26g
4.88.
H2 + Cl2 2 HCl
1dm3
1dm3
2dm3
widzimy, e wodr reaguje z chlorem w stosunku
objtociowym 1 : 1, zatem wodoru uyto w
nadmiarze rwnym 1 dm3, policzmy ile dm3
chlorowodoru powstanie w tej reakcji:
1dm3 Cl2 2dm3 HCl
3dm3 Cl2 x
x = 3 2 = 6dm3 HCl
zatem czna objto gazw po reakcji to: 6dm3 HCl
oraz 1dm3 wodoru, ktry by w nadmiarze, czyli
cznie gazy zajmuj objto rwn 7dm3
4.89.
3 H2 + N2 2 NH3
3 mole 1 mol
2 mole
oczywicie azotu uyto w nadmiarze, zatem ilo
powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo
wodoru:
1 mol H2 x
1 2 2
x=
= mola NH3
3
3
liczymy ilo azotu, ktra wziela udzia w reakcji
3 mole H2 1 mole N2
1 mol H2 y
48
11 1
= mola N2
3
3
zatem nie przereagowaa 2/3 mola azotu,
skad zbiornika po reakcji jest nastpujcy: 2/3 mola
NH3 i 2/3 mola N2
4.90.
policzmy ilo moli kwasu azotowego:
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
nHNO3 = 10g : 63g = 0,159 mola
kwas azotowy(V) jest kwasem jednowodorowym,
zatem ilo jonw H+ w tym roztworze wynosi 0,159
mola
policzmy ilo moli wodorotlenku sodu:
mMNaOH = 23g + 1g + 16g = 40g
nNaOH = 6g : 40g = 0,15 mola
wodorotlenek sodu jest wodorotlenkiem
jednowodorotlenowym, zatem ilo jonw OH- w
roztworze wunosi 0,15 mola; widzimy, e ilo jonw
H+ jest wiksza, zatem po zmieszaniu roztwr bdzie
mia odczyn kwany
4.91.
policzmy ile moli stanowi 600mg (0,6g) wody:
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
nH2O = 0,6g : 18g = 0,0333 mola = 33,3 milimoli
P2O5 + 3 H2O 2 H3PO4
1 mol
3 mole
2 mole
policzmy jaka ilo moli bdzie konieczna do reakcji
z 10 milimolami (0,01 mola) tlenku fosforu(V):
1 mol P2O5 3 mole H2O
0,01 mola P2O5 x
x = 0,01 3 = 0,03 mola = 30 milimoli
z tego wynika, e wody uyto w nadmiarze, zatem
ilo powstaego kwasu warunkowa bdzie ilo
tlenku fosforu(V)
1 mol P2O5 2 mole H3PO4
0,01 mola P2O5 y
y = 0,01 2 = 0,02 mola = 20 milimoli H3PO4
4.92.
policzmy ile moli stanowi 0,2g wody:
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
nH2O = 0,2g : 18g = 0,0111 mola = 11,1 milimoli
Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2
1 mol
2 mole
1 mol
policzmy jaka ilo wody bdzie konieczna do reakcji
z 5,7 milimola (0,0057 mola) wapnia
1 mol Ca
2 mole H2O
0,0057 mola Ca x
x = 0,0057 2 = 0,0114 mola = 11,4 milimola
z tego wynika, e wapnia uyto w nadmiarze, zatem
ilo wodoru warunkuje ilo wody
2 mole H2O 1 mol H2
0,0111 mola H2O y
0 ,0111 1
y=
= 0 ,00555 mola H2
2
x=
wiemy, e jeden mol gazu w warunkach normalnych

zajmuje objto 22,4dm3, zatem
VH2 = 0,00555 22,4dm3 = 0,124dm3
4.93.
zamiemy iloci czsteczek na iloci moli:
nH2 = 12 1024 : 6,02 1023 = 20 moli
nN2 = 6 1024 : 6,02 1023 = 10 moli
3 H2 + N2 2 NH3
3 mole
1 mol
2 mole
policzmy jaka ilo wodoru bdzie konieczna do
reakcji z 10 molami azotu
1 mol N2 3 mole H2
10 moli N2 x
x = 3 10 = 30 moli H2
z tego wynika, e azotu uyto w nadmiarze, zatem
ilo powstaego amoniaku, warunkowa bdzie ilo
wodoru
20 moli H2 y
20 2
y=
= 13,33 mola NH3
3
4.94.
2 H2 + O2 2 H2O
2 cm3 1 cm3
2 cm3
wiemy, e skoro nie przereagowao 10cm3 (nadmiar)
tlenu to objto mieszaniny tlenu i wodoru w
stosunku stechiometrycznym wynosia 60cm3,
stosunek objtociowy wodoru do tlenu w reakcji
syntezy wody wynosi 2 : 1 (czyli mieszanina gazw o
objtoci 3cm3 zawiera 2cm3 H2 z 1cm3 O2), policzmy
ilo wodoru w 60cm3 mieszaniny:
2cm3 H2 3cm3 mieszaniny
x
60cm3 mieszaniny
60 2
x=
= 40 cm3 H2
3
policzmy jaka objto pary wodnej powstaa:
2cm3 H2 2cm3 H2O
40cm3 H2 y
y = 40cm3 H2O
wynika z tego, e w reakcji powstao 40cm3 pary
wodnej; w mieszaninie poreakcyjnej oprcz pary
wodnej znajduje si rwnie 10cm3 tlenu, czna
objto mieszaniny poreakcyjnej wynosi:
V = 10cm3 + 40cm3 = 50cm3
a procent objtociowy tlenu jest rwny:
10cm 3
%obj O 2 =
100% = 20%
50cm 3
4.95.
3 H2 + N2 2 NH3
3cm3
1cm3
2cm3
a) policzmy jaka ilo azotu jest konieczna do reakcji
z 30cm3 wodoru:
49
3cm3 H2 1cm3 N2
30cm3 H2 x1
30 1
x1 =
= 10 cm3 N2
3
z tego wynika, e azotu uyto w nadmiarze, zatem
ilo powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo
wodoru
3cm3 H2 2cm3 NH3
30cm3 H2 y1
30 2
y1 =
= 20 cm3 NH3
3
b) policzmy jaka ilo azotu jest konieczna do reakcji
z 40cm3 wodoru
3cm3 H2 1cm3 N2
40cm3 H2 x2
40 1
x2 =
= 13,33 cm3 N2
3
z tego wynika, e wodoru uyto w nadmiarze, zatem
ilo powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo
azotu
1cm3 N2 2cm3 NH3
10cm3 N2 y2
10 2
y2 =
= 20 cm3 NH3
1
w obu naczyniach powstaa taka sama ilo amoniaku
4.96.
2 CO
+
O2
2 CO2
2(12g+16g)
216g
56g
32g
3
1dm3
2dm
2 mole
1 mol
1) skoro masy s rwne wwczas mamy nadmiar
tlenu (stechiometrycznie jest 56g CO : 32g O2), czyli
cay tlenek wgla przereaguje z tlenem
2) skoro objtoci s rwne wwczas mamy nadmiar
tlenu (stechiometrycznie jest 2dm3 CO : 1dm3 O2),
czyli cay tlenek wgla przereaguje z tlenem
3) skoro iloci moli s rwne wwczas mamy nadmiar
tlenu (stechiometrycznie jest 2 mole CO : 1 mol O2),
czyli cay tlenek wgla przereaguje z tlenem
4.97.
wiemy, e powietrze zawiera ok. 21% objtociowych
tlenu, zatem objto tlenu wynosi:
VO2 = 0,21 200cm3 = 42cm3
2 H2 + O2 2 H2O
2 cm3 1 cm3
2 mole
2 mole
policzmy ilo wodoru konieczn do reakcji z 42cm3
tlenu
1cm3 O2 2cm3 H2
42cm3 O2 x
x = 2 42 = 84cm3 H2
wynika z tego, e wodoru uyto w nadmiarze, zatem

ilo powstaej wody warunkowa bdzie ilo tlenu,
zamiemy objto wodoru na ilo moli
1 mol H2 22400cm3 H2
84cm3 H2
y
1 84
y=
= 0 ,00375 mola H2
22400
wiemy, e stosunek molowy wodoru do powstaej
wody wynosi 1 : 1, zatem w reakcji powstao 0,00375
mola wody, obliczmy jej mas:
mM = 2 1g + 16g = 18g
mH2O = 0,00375 18g = 0,0675g = 67,5mg
4.98.
wiemy, e skoro nie przereagowao 5cm3 (nadmiar)
wodoru to objto mieszaniny tlenu i wodoru w
stosunku stechiometrycznym wynosia 30cm3,
stosunek objtociowy wodoru do tlenu w reakcji
syntezy wody wynosi 2 : 1 (czyli mieszanina gazw o
objtoci 3cm3 zawiera 2cm3 H2 z 1cm3 O2), policzmy
ilo tlenu w 30cm3 mieszaniny (w stosunku
stechiometrycznym):
1cm3 H2 3cm3 mieszaniny
x
30cm3 mieszaniny
30 1
x=
= 10 cm3 O2
3
procent objtociowy tlenu wynosi:
10cm 3
%obj O 2 =
100% = 28,6%
35cm 3
4.99.
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
1cm3
2cm3
12g+4g
2216g
26g
64g
1) zamy, e mieszanina ma objto 10cm3, zatem
zawiera 6cm3 O2 i 4cm3 CH4
policzmy jaka objto tlenu jest potrzebna do
spalenia 4 cm3 metanu
1cm3 CH4 2cm3 O2
4cm3 CH4 x
x = 4 2 = 8cm3 O2
zatem widzimy, e ilo tlenu nie jest wystarczajca
do cakowitego spalenia metanu
2) zamy, e mieszanina ma mas 10g, zatem
zawiera 6g O2 i 4g CH4
policzmy jaka masa tlenu jest potrzebna do spalenia
4g metanu
26g CH4 64g O2
4g CH4 y
4 64
y=
= 9 ,65g O2
26
zatem widzimy, e ilo tlenu nie jest wystarczajca
do cakowitego spalenia metanu
50
4.100.
H2 + Cl2 2 HCl
1dm3
1dm3
2dm3
policzmy jak objto chloru zuyto do reakcji:
1dm3 Cl2 2dm3 HCl
x
80dm3 HCl
80 1
x=
= 40 dm3 Cl2
2
wiemy, e caa objto chloru przereagowaa, zatem
procent objtociowy w mieszaninie przedreakcyjnej
jest rwny:
40cm 3
%obj Cl 2 =
100% = 40%
100cm 3
4.101.
tworzymy ukad rwna, w ktrym jedno rwnanie
dotyczy bdzie objtoci, a drugie masy:
n Cl 2 22,4dm 3 + n H 2 22,4dm 3 = 0,5dm 3
n Cl 2 71g + n H 2 2g = 1g
n Cl 2 22,4 + n H 2 22 ,4 = 0,5
n H 2 2 = 1 n Cl 2 71
n Cl 2 22,4 + n H 2 22 ,4 = 0,5
1 n Cl 2 71
n H 2 =
2
1 n Cl 2 71
n Cl 2 22,4 +
22 ,4 = 0,5
2
44,8 n Cl 2 + (1 71 n Cl 2 ) 22,4 = 1
44,8 n Cl 2 + 22,4 1590,4 n Cl 2 = 1
44,8 n Cl 2 + 21,4 = 1590,4 n Cl 2
1545,6 n Cl 2 = 21,4
n Cl 2 = 0,01385mola
0,5dm 3 n Cl 2 22 ,4dm 3
= 0 ,00847mola
22,4dm 3
H2 + Cl2 2 HCl
1 mol
1 mol
widzimy, e chlor reaguje z wodorem w stosunku 1 :
1, zatem w mieszaninie reakcyjnej w nadmiarze
wystpuje chlor
n H2 =
4.6. Wykorzystywanie stosunku ilociowego

reagentw do oblicznia parametrw chemicznych
substancji
4.102.
zamiemy masy na liczby moli:
mMCO2 = 12g + 216g = 44g
nCO2 = 0,66g : 44g = 0,015 mola
mMH2O = 16g + 21g = 18g
nH2O = 0,36g : 18g = 0,02 mola
CxHy + z O2 0,015 CO2 + 0,02 H2O
oczywicie wspczynniki stechiometryczne musz

by liczbami cakowitymi, zatem
CxHy + z O2 3 CO2 + 4 H2O
widzimy, e po prawej stronie rwnania mamy 3
atomy wgla i 8 atomw wodoru, zatem wzr
wglowodoru ma posta: C3H8
4.103.
liczymy ilo moli CO2
mMCO2 = 12g + 216g = 44g
nCO2 = 13,2g : 44g = 0,3 mola
masa wglowodoru wzita do reakcji (4g) stanowi 0,1
mola tego zwizku, zatem skoro z 0,1 mola
wglowodoru powstaje 0,3 mola CO2 to z 1 mola
wglowodoru otrzymamy 3 mole CO2, co oznacza, e
w swojej czsteczce szukany wglowodr zawiera 3
atomy wgla, wobec czego masa wodoru w 1 molu
wglowodoru wynosi:
mH = 40g 36g = 4g
co stanowi 4 mole wodoru,
szukany przez nas wzr wglowodoru ma posta:
C 3H4
4.104.
mMCuO = 64g + 16g = 80g
nCuO = 4g : 80g = 0,05 mola
mMSO2 = 32g + 216g = 64g
nSO2 = 1,6g : 64g = 0,025 mola
CuxS + z O2 0,05 CuO + 0,025 SO2
CuxS + z O2 2 CuO + SO2
widzimy, e po prawej stronie rwnania wystpuj 2
mole miedzi oraz 1 mol siarki, zatem siarczek musi
mie wzr: Cu2S
4.105.
liczymy ilo moli SO2
mMSO2 = 32g + 216g = 64g
nSO2 = 32g : 64g = 0,5 mola,
skoro, z 19g szukanego zwizku powstaje 0,5 mola
SO2 to 1 mol tlenku powstanie z 38g zwizku,
jednoczenie moemy wnioskowa, e wyliczona
masa (38g) zwizku bdzie zawiera 1 mol siarki,
reszt masy musi stanowi wgiel
mC = mM mMsiarki = 38g 32g = 6g
wyliczonej masie odpowiada 0,5 mola wgla,
wstpnie wzr szukanego zwizku ma posta: C0,5S.
oczywicie indeksy stechiometryczne musz by
liczbami cakowitymi, zatem empiryczny wzr
spalonego zwizku to: CS2
4.106.
mMCO2 = 12g + 216g = 44g
nCO2 = 2,64g : 44g = 0,06 mola
mMH2O = 16g + 21g = 18g
nH2O = 2,16g : 18g = 0,12 mola
mMSO2 = 32g + 216g = 64g
51
nSO2 = 3,84g : 64g = 0,06 mola

CxHySz + p O2 0,06 CO2 + 0,12 H2O + 0,06 SO2
CxHySz + p O2 CO2 + 2 H2O + SO2
po prawej stronie rwnania mamy: 1 mol C, 4 mole H,
1 mol S, zatem empiryczny wzr szukanego zwizku
ma posta: CH4S, jego masa mola wynosi 48, zatem
podany przez nas wzr empiryczny jest jednoczenie
wzorem rzeczywistym
4.107.
zamiemy masy/objtoci na liczby moli:
mMMn = 55g
nMn = 2,5g : 55g = 0,04545 mola
nCO2 = 0,678dm3 : 22,4dm3 = 0,03027 mola
MnxOy + z C 0,04545 Mn + 0,03027 CO2
MnxOy + z C 3 Mn + 2 CO2
po prawej stronie rwnania mamy: 3 mole manganu i
2 mole dwutlenku wgla, czyli 4 mole atomw tlenu,
wzr empiryczny szukanego przez nas tlenku to:
Mn3O4
4.108.
mMCr = 52g
nCr = 7,74g : 52g = 0,1488 mola
nH2 = 10dm3 : 22,4dm3 = 0,4464 mola
CrxOy + 0,4464 H2 0,1488 Cr + z H2O
atwo zauway, e z = 0,4464, oraz, e 0,4464 :
0,1488 = 3, zatem
CrxOy + 0,4464 H2 0,1488 Cr + 0,4464 H2O
CrxOy + 3 H2 Cr + 3 H2O
po prawej stronie rwnania mamy: 1 mol chromu i 3
mole wody, czyli 3 mole atomw tlenu, wzr
empiryczny szukanego przez nas tlenku to: CrO3
4.109.
zamiemy objtoci tlenku wgla na liczbe moli
korzystajc z rwnanie Clapeyrona:
pV = nRT
pV
1026hPa 7 ,86dm 3
1
=
mola CO
3
RT
3
hPa dm
83,1
291K
mol K
MO + C M + CO
1/3 MO + C M + 1/3 CO
widzimy zatem, e redukujc 27g tlenku stanowi 2/3
mola tego zwizku, masa mola szukanego przez nas
tlenku to:
mM = 27g : 1/3 = 81g
skoro szukany przez nas metal jest dwuwartociowy
to w czsteczce tlenku znajduje si 1 atom tlenu,
zatem masa mola szukanego metalu jest rwna:
mMmetal = 81g 16g = 65g
metalem tym jest cynk
n=
4.110.
zamiemy objtoci wodoru na liczb moli
korzystajc z rwnanie Clapeyrona:
pV = nRT
pV
986hPa 4 ,38dm 3
=
0 ,1786 mola H 2
RT
hPa dm 3
83,1
291K
mol K
zamiemy mas manganu na liczb moli:
mM(Mn) = 55g
nMn = 2,81g : 55g = 0,05109 mola
MnxOy + 0,1786 H2 0,05109 Mn + z H2O
z jest rwny iloci wodorw po lewej stronie, wic:
MnxOy + 0,1786 H2 0,05109 Mn + 0,1786 H2O
0,1786 : 0,05108 3,5 : 1 = 7 : 2
MnxOy + 7 H2 2 Mn + 7 H2O
po prawej stronie rwnania mamy: 2 mole manganu i
7 moli wody, czyli 7 moli atomw tlenu, wzr
empiryczny szukanego przez nas tlenku to: Mn2O7
4.111.
mMC = 12g
nC = 12g : 12g = 1 mol
mMFe = 56g
nC = 42g : 56g = 0,75 mola
0,25 FexOy + C 0,75 Fe + CO
aby wspczynnki stechiometryczne byy liczbami
cakowutymi naley je pomnoy przez 4
FexOy + 4 C 3 Fe + 4 CO
po prawej stronie rwnania mamy: 3 mole elaza i 4
mole tlenku wgla(II), czyli 4 mole atomw tlenu,
wzr empiryczny szukanego przez nas tlenku to:
Fe3O4
4.112.
zamiemy objto wodoru na liczb moli, wiedzc,
e 1 mol gazu w warunkach normalnych zajmuje
objto rwn 22,4dm3:
nH2 = 179,2dm3 : 22,4dm3 = 8 moli
UxOy + 8 H2 x U + 8 H2O
widzimy, e po prawej stronie wystpuje 8 moli tlenu,
zatem szukany przez nas tlenek musi zawiera 8
atomw tlenu, policzmy mas uranu w 1 czsteczce
tlenku:
mU = 842u 8 16u = 714u
masa atomowa uranu wynosi 238u, zatem liczba
atomw uranu w tlenku wynosi:
nU = 714u : 238u = 3
wzr sumaryczny szukanego przez nas tlenku ma
posta: U3O8
4.113.
z wykresu moemy odczyta, e 1 mol fosforu
reaguje z ok. 17dm3 tlenu, zakadajc warunki
normalne, obliczmy, jaka to ilo moli:
n=
52
nH2 = 17dm3 : 22,4dm3 0,75 mola

P + 0,75 O2 PxOy
4 P + 3 O2 PxOy
widzimy, e po lewej stronie wystpuj 4 mole
fosforu i 3 mole czsteczek tlenu, czyli 6 moli
atomw tlenu, wzr tlenku ma posta: P4O6, poniewa
ustali mamy wzr empiryczny (tzn. indeksy
stechiometryczne maj by moliwie jak najnisze)
indeksy stechiometryczne naley podzieli przez 2, co
nam ostatecznie daje P2O3
4.114.
mMBa = 137g
nBa = 2,74g : 137g = 0,02 mola
mMH2 = 21g = 2g
nH2 = 0,04g : 2g = 0,02 mola
widzimy, e stosunek molowy Ba : H2 wynosi 1 : 1
Ba + x H2O Ba(OH)x + x/2 H2
skoro stosunek molowy Ba : H2 jest rwny 1 : 1, to
x/2 = 1, zatem x = 2, wzr wodorotlenku ma posta
Ba(OH)2, z czego wynika, e wartociowo baru
wynosi II
4.115.
mMU = 238g
nU = 0,1g : 238g = 0,42 milimola
mMH2 = 18,8cm3 : 22400cm3 = 0,84 mlimola
widzimy, e stosunek molowy U : H2 wynosi 1 : 2
U + y HR URy + y/2 H2
skoro stosunek molowy U : H2 jest rwny 1 : 2, to y/2
= 2, zatem y = 4, wzr soli ma posta UR4 (reszta
kwasu wzitego do reakcji mam wartociowo rwn
I), z czego wynika, e wartociowo uranu wynosi
IV
4.116.
mMGa = 70g
nGa = 0,5g : 70g = 7,14 milimola
pV = nRT
pV 1002hPa 0 ,265dm 3
=
10 ,72 milimola H 2
RT
hPa dm 3
83,1
298K
mol K
widzimy, e stosunek molowy Ga : H2 wynosi 7,11 :
10,72, czyli 1 : 1,5 = 2 : 3
x Ga + y HR x GaRy/x + y/2 H2
skoro stosunek molowy Ga : H2 jest rwny 2 : 3, to x
= 2, a y/2 = 3 zatem y = 6,
2 Ga + 6 HR 2 GaRy/x + 3 H2
po lewej stronie rwnani mamy 2 mole galu oraz 6
moli reszt kwasowych, pamitajc o wspczynniku
n=
stechiometrycznym rwnym 2 przed sol atwo

wyliczy, e wzr soli musi mie posta GaR3 (reszta
kwasu wzitego do reakcji mam wartociowo rwn
I), z czego wynika, e wartociowo galu wynosi III
4.117.
zamiemy objto wodoru na liczb moli:
nH2 = 0,224dm3 : 22,4dm3 = 0,01 mola
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji:
2 M + 2 HR 2 MR + H2
2 mole
1 mol
liczymy ilo moli metalu, biorcych udzia w reakcji:
1 mol H2 2 mole M
0,01 mola H2 x
x = 0,01 2 = 0,02 mola M
z warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
ilo metalu way 4,08g, policzmy zatem mas mola:
0,02 mola M 4,08g
1 mol M y
1 4,08g
y=
= 204g
0,02
wiemy, e masa atomowa jest co do wartoci rwna
masie mola, zatem Ar(M) = 204u (tal)
4.118.
nH2 = 1,07dm3 : 22,4dm3 = 0,0478 mola
korzystajc z rwnania reakcji moemy uoy
nastpujc proporcj:
2 mole H2 1 mol EH2
0,0478 mola H2 x
0 ,0478 1
x=
= 0 ,0239 mola EH2
2
w warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
ilo wodorku way 1g, policzmy zatem mas mola
0,0239 mola EH2 1g
1 mol EH2
y
1 1
y=
= 41,84g 42g
0,0239
policzmy mas mola samego pierwiastka:
mM(E) = 42g 21g = 40g
szukanym przez nas pierwiastkiem jest wap
4.119.
nH2 = 0,8dm3 : 22,4dm3 = 0,0357 mola
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji
M + 2 HR MR2 + H2
1 mole
1 mol
1 mol H2 1 mole M
0,0357 mola H2 x
x = 0,0357 mola M
ilo metalu way 2g, policzmy zatem mas mola:
53
0,0357 mola M 2g
1 mol M
y
1 2g
y=
= 56g
0,0357
masie mola, zatem Ar(M) = 56u (elazo)
4.120.
pV = nRT
dotyczy bdzie masy mola chlorku, a drugie iloci

wydzielonego wodoru:
m M + x m Cl = 233g
0,1g x
m 2 = 0,0022
M
pV 1013hPa 0 ,195dm 3
=
0 ,00834 molaH 2
RT
hPa dm 3
83,1
285K
mol K
M + 4 HR MR4 + 2 H2
1 mole
2 mol
2 mol H2
1 mole M
0,00834 mola H2 x
0 ,00834 1
x=
= 0 ,00417 mola M
2
ilo metalu way 0,2g, policzmy zatem mas mola:
0,00417 mola M 0,2g
y
1 mol M
1 0,2g
y=
= 48g
0,00417
masie mola, zatem Ar(M) = 48u (tytan)
4.121.
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji spalania:
H2Sn + x O2 n SO2 + H2O
atwo zauway, e po prawej stronie liczba atomw
tlenu jest rwna 2n + 1, zatem liczba czsteczek tlenu
zuytych w tej reakcji jest rwna: x = (2n + 1)/2
H2Sn + (2n + 1)/2 O2 n SO2 + H2O
moemy uoy proporcj
n SO2
(2n + 1)/2 O2
5 milimoli SO2 6 milimoli O2
jako niewiadom przyjmijmy n:
5 (2 n + 1) : 2 10n + 5 10
5
n=
=
= n+
6
12
12
12
2
5
n=
12
12
n = 2,5
4.122.
nH2 = 49,2cm3 : 22400cm3 = 0,0022 mola
M + x HCl MClx + x/2 H2
tworzymy ukad rwna, w ktrym pierwsz
niewiadom bdzie masa mola metalu, a drug x
(czyli wartociowo metalu); pierwsze rwnanie
m M = 233 x 35,5
0,1 x
m M = 0,0044
0,1 x
= 233 x 35,5
0,0044
0,1 x = 1,0252 0,1562 x
n=
m M + x 35,5 = 233
0,1 x
m = 0,0044
M
0,2562 x = 1,0252
x=4
m M 91g
masie mola, zatem Ar(M) = 91u, metalem tym jest
cyrkon, a wzr chlorku ma posta ZrCl4
4.7. Wydajno reakcji

4.123.
CuSO4 + H2S CuS + H2SO4
64g + 32g
64g + 32g + 416g
160g
96g
policzmy jaka ilo siarczku powstaaby, jeeli
wydajno byaby rowan 100%:
160g CuSO4 96g CuS
20g CuSO4 x
20 96
x=
= 12g
160
zatem wydajno reakcji jest rwna:
11,75g
W% =
100% = 98%
12g
4.124.
2 H2S + O2 2 S + 2 H2O
2(21g + 32g)
232g
68g
64g
policzmy jaka masa siarki powstaaby, jeeli
wydajno reakcji byaby rwna 100%:
68g H2S 64g S
15g H2S x
15 64
x=
= 14 ,12g
68
zatem wydajno reakcji jest rwna:
8,6g
W% =
100% = 61%
14,12g
54
4.125.
FeS + 2 HCl H2S + FeCl2
32g + 56g
21g + 32g
88g
34g
policzmy jaka ilo siarkowodoru powstaaby, jeeli
wydajno reakcji byaby rwna 100%:
88g FeS 34g H2S
44g FeS x
44 34
x=
= 17g
88
wydajno reakcji jest rwna 85%, zatem masa
siarkowodoru powstaego w reakcji jest rwna:
mH2S = 0,85 17g = 14,45g
masa mola siarkowodoru wynosi 34g, wiemy, e 1
mol siarkowodoru (czyli 34g) zajmuje 22,4dm3, zatem
objto wydzielonego siarkowodoru jest rwna:
34g H2S 22,4dm3 H2S
14,45g H2S y
14 ,45 22 ,4
y=
= 9 ,52 dm3 H2S
34
4.126.
zamiemy objto dwutlenku siarki na liczb moli:
nSO2 = 2 105m3 : 0,0224m3 = 8,93 106 mola
policzmy jaka ilo moli powstaaby, gdzyby reakcji
przebiega z wydajnoci 100%
8,93 106 mola SO2 89,2%
x
100%
6
8,93 10 100
x=
= 10 7 mola SO2
89 ,2
umy rwnanie reakcji:
FeS2 + 5/2 O2 2 SO2 + FeO
1 mol
2 mole
policzmy jak ilo pirytu zuyto:
1 mol FeS2 2 mole SO2
y
107 mola SO2
1 10 7
y=
= 5 10 6 moli FeS2
2
obliczmy mas pirytu, wiedzc, e masa mola wynosi
120g:
120g FeS2
1 mol FeS2
6
5 10 mola FeS2 z
z = 5 106 120 = 6 108g FeS2
4.127.
H2 + I2 2 HI
254g
256g
zatem przy 100% wydajnoci z 254g I2 powstaje 256g
HI, policzmy jaka ilo HI powstaaby z 4g I2:
254g I2 256g HI
4g I2 x
4 256
x=
= 4 ,03g HI
254
z wykresu moemy odczyta, e z 4g I2 powstaje 1g

HI, zatem wydajno reakcji wynosi:
1g
W% =
100% = 24,8%
4,03g
4.128.
wydajno caego procesu jest iloczynem wydajnoci
poszczeglnych etapw, zatem:
Wc = 0,95 0,7 100% = 66,5%
atwo to moemy udowodni, zakadajc, e w caym
procesie wzi udzia 1 mol S otrzymujemy: 0,95
mola SO2, a nastpnie 0,7 0,95 = 0,665 mola SO3,
gdzyby wydajno obu etapw bya rwna 100%
otrzymalibymy 1 mol SO3
0,665mola
W% =
100% = 66,5%
1mol
4.129.
3 H2 + N2 2 NH3
znajc podany w zadaniu stosunek objtociowy
widzimy, e w mieszaninie jest nadmiar wodoru,
zatem o iloci wytworzonego amoniaku bdzie
stanowi azot,
obliczmy jak objto bdzie zajmowa m gramw
amoniaku, liczba moli amoniaku jest rwna (masa
mola wynosi 17g):
nNH3 = m : 17 mola
zatem objto w warunka normalnych jest rwna:
VNH3 = m : 17 22,4 = 1,32 m dm3
policzmy jaka byaby objto amoniaku zakadajc
wydajno 100%
1,32 m dm3 p%
x
100%
100 1,32 m
m
x=
= 132
p
p
policzmy, z rwnania reakcji objto azotu
konieczn do syntezy 132 m/p dm3 amoniaku:
2dm3 NH3 1dm3 N2
132 m/p dm3 NH3 y
y = 132 m/p : 2 = 66 m/p dm3
z warunkw zadania wiemy, e stosunek
objtociowy azotu do wodoru wynosi 1 : 4, zatem
objto wodoru jest rwna:
VH2 = 4 66 = 264 m/p dm3
a czna objto gazw zuytych do syntezy:
V = 66 m/p dm3 + 264 m/p dm3 = 330 m/p dm3
4.8. Reakcje rwnolege (wspbiene)

4.130.
z warunkw zadania wiemy, e 0,5 mola substancji A
reaguje wg pierwszwego rwnania oraz 0,5 mola
substancji A reaguje wg drugiego rwnania
1) wiemy, e 1 mol A reaguje z 2 molami B, zatem
0,5 mola A reaguje z 1 molem B
55
2) wiemy, e 2 mole A reaguj z 1 molem B, zatem

0,5 mola A reaguje z 0,25 mola B
aczna ilo substancji B wynosi:
nB = 1 + 0,25 = 1,25 mola B
4.131.
wiemy, e 48% pocztkowej iloci propanu reaguje
wg grnego rwnania, a 52% wg dolnego rwnania,
ilo 1-bromopropanu (grny produkt) wynosi:
nI = 0,48 npropan = 0,48 1 mol = 0,48 mola
ilo 2-bromopropanu (dolny produkt) wynosi:
nI = 0,52 npropan = 0,52 1 mol = 0,52 mola
4.132.
niech A1 bdzie iloci moli biorcych udzia w
reakcji pierwszej, a A2 w reakcji drugiej, analogicznie
zmienne B1 i B2 oznaczaj iloci moli substancji B w
poszczeglnych reakcjach, ustalamy ukad rwna:
A 1 + A 2 = 1
B1 + B 2 = 0 ,9
A 1 = 1 A 2
1
3A 1 + 5 A 2 = 0,9
1
3(1 A 2 ) + A 2 = 0,9
5
1
3 3A 2 + A 2 = 0 ,9
5
2,1 = 2,8A 2
A 2 = 0,75
A 1 = 0 ,25
zatem procent substancji A reagujcej w pierwszym
rwnaniu wnosi:
0,25
%A =
100% = 25%
1
4.133.
Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3CO
160g
36g
x
y
2Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3CO2
320g
36g
200 x 40,5 y
z pierwszego rwnania mamy:
160g Fe2O3 36g C
x Fe2O3 y C
160 y 40
x=
=
y
36
9
z drugiego rwnania mamy:
320g Fe2O3 36g C
200 - x Fe2O3 40,5 - y C
320 (40,5 y)
200 x =
36
podstawiamy warto x z pierwszej proporcji:
40
320 (40,5 y)
y=
9
36
40
12960 320 y
200
y=
9
36
7200 160 y = 12960 320 y
200
160 y = 5760
y = 36kg
masa Fe2O3 biorca udzia w rwnaniu jest rwna
(warto wyliczona w drugiej proporcji)
320 (40,5 y)
mFe2O3II =
= 40kg,
36
zatem procentowo ilo ta wynosi:
40kg
%Fe 2 O 3 (II) =
100% = 20%
200kg
4.134.
FeO + C Fe + CO
72g 12g
28g
x
y
2FeO + C 2 Fe + CO2
144g
12g
44g
500 x 79,2 y
72g FeO 12g C
x FeO y C
72 y
= 6y
x=
12
144g FeO 12g C
500 - x Fe2O3 79,2 - y C
144 (79,2 y)
500 x =
12
podstawiamy warto x z pierwszej proporcji:
144 (79,2 y)
500 6 y =
12
11404,8 144 y
500 6 y =
12
6000 72 y = 11404 ,8 144 y
72 y = 5404 ,8
y = 75,07 kg
zatem masa wgla biorca udzia w drugiej reakcji to:
mC(II) = 79,2 75,07 = 4,13kg
policzmy z pierwszego rwnania mas CO powsta z
75,07 kg wgla:
12g C
28g CO
75,07 kg C z1
75,07 28
z1 =
= 175,16 kg CO
12
policzmy z drugiego rwnania mas CO2 powsta z
4,13 kg wgla:
56
12g C 44g CO2

4,13 kg C z2
4 ,13 44
z2 =
= 15,14 kg CO2
12
masowy skad procentowy mieszaniny CO i CO2
wynosi:
175,16kg
%CO =
100% = 92,04%
175,16kg + 15,14kg
%CO 2 =
15,14kg
100% = 7,96%
175,16kg + 15,14kg
4.135.
zamieniamy objto CO na liczb moli:
nCO = 89,6m3 : 0,0224m3 = 4000 moli = 4 kilomole
Fe2O3 + C 2 FeO + CO
1 mol
2 mole 1 mol
x
x
Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3 CO
1 mol
2mole 3 mole
3x
y
znajdmy ilo moli CO powsta w drugiej reakcji:
1 mol Fe2O3
3 mole CO
3 - x kilomoli Fe2O3 y
y = 3 (3 x) = 9 3x kilomoli
czna ilo CO to 9 3x + x kilomoli = 4 kilomole
(obliczone z objtoci tlenku wgla), zatem
9 2x = 4
2x = 5
x = 2,5 kilomola
z pierwszego rwnania widzimy, e stosunek Fe2O3 :
FeO = 1 : 2, zatem ilo FeO wynosi 5 kilomoli
z drugiego rwnania widzimy, e stosunek Fe2O3 : Fe
= 1 : 2, zatem ilo Fe wynosi 1 kilomol
liczymy masy tlenku elaza(II) i elaza
nFeO = 5000 (56g + 16g) = 360kg
nFe = 1000 56g = 56kg
liczymy skad procentowy
360kg
%FeO =
100% = 86,5%
360kg + 56kg
56kg
%Fe =
100% = 13,5%
360kg + 56kg
4.136.
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2
168g
232g
8g
x
y
2 Fe + 3 H2O Fe2O3 + 3 H2
112g
160g
6g
10 x
14 y
168g Fe 232g Fe3O4
y
x
168 y 21
x=
=
y
232
29

112g Fe 160g Fe2O3
10 x 14 y
112 (14 y)
10 x =
160
podstawiamy warto x wyznaczon w pierwszej
proporcji:
21
112 (14 y)
10 y =
29
160
21
1568 112 y
10 y =
(29 160)
29
160
46400 3360 y = 45472 3248 y
112 y = 928
y = 8,28g
a) liczymy masy wodoru kolejno z pierwszego i
drugiego rwnania:
232g Fe3O4 8g H2
8,28g Fe3O4 z1
8 8,28
z1 =
= 0 ,286g H2
232
160g Fe2O3 6g H2
5,72g Fe2O3 z2
5,72 6
z2 =
= 0 ,214g H2
160
czna masa wodoru wynosi:
mH2 = 0,286g + 0,214g = 0,5g
masa mola wodoru czsteczkowego wynosi 2g, zatem
liczba moli wodoru to:
nH2 = 0,5 : 2 = 0,25 mola
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol wodoru
VH2 = 0,25 22,4dm3 = 5,6dm3
b) wiemy, e czna masa obu tlenkw wynosi 14g,
masa Fe3O4 wynosi 8,28g (wczeniej obliczona
warto y), zatem ilo tlenku Fe2O3 musi by rwna:
14g 8,28g = 5,72g
liczymy poszczeglne zawartoci procentowe tlenkw
w mieszaninie:
8,28g
% Fe 3 O 4 =
100% = 59,1%
14g
% Fe 2 O 3 =
5,72g
100% = 40,9%
14g
4.137.
2 NH3 + 3/2 O2 N2 + 3 H2O
2 NH3 + 5/2 O2 2 NO + 3 H2O
niech zmienna n1 bdzie oznacza liczb moli
biorcych udzia w pierwszej reakcji, a n2 w drugiej
reakcji, z warunkw zadania wiemy, e: n1 + n2 = 1
z rwna reakcji wiemy, e w pierwszym przypadku z
2 moli NH3 powstaje 1 mol N2, zatem z n1 moli NH3
powstanie 0,5 n1 moli N2, w drugiej reakcji stosunek
NH3 : NO = 2 : 2 = 1 : 1, zatem w tej reakcji
57
powstanie n2 moli NO, tworzymy ukad rwna, w

ktrym pierwsze rwnanie dotyczy bdzie cakowitej
iloci amoniaku, a drugie redniej masy mieszaniny
azotu i tlenku azotu:
n 1 + n 2 = 1
0,5 n1 28 + n 2 30
= 28,7
0,5 n1 + n 2
n 1 = 1 n 2
14 n1 + n 2 30 = 14,35 n1 + 28,7 n 2
n 1 = 1 n 2
1,3 n 2 = 0,35 n 1
1,3 n 2 = 0,35 (1 n 2 )
1,3 n 2 = 0,35 0,35 n 2
1,65 n 2 = 0,35
n 2 = 0,212 mola
zatem zakadajc, e w reakcji wzi udzia 1 mol
amoniaku, to 0,212 mola amoniaku zareaguje tworzc
tlenek azotu
4.9. Szybko reakcji. Katalizatory
4.138.
b) gdy jak wiemy wiksze stenie substratw
zwiksza szybko reakcji (w tym przypadku due
stenie kwasu oraz dua dostpna powierzchnia
reakcji metalu wskutek rozdrobnienia), dodatkowo
szybko zwikszy jeszcze wysoka temperatura
4.139.
ilo substancji wynosi: 2dm3 1 mol/dm3 = 2 mole
wiemy, e po kadej sekundzie przereaguje 0,1 iloci
substancji (za pozostaje 0,9 iloci), ktra bya na
pocztku danej sekundy, zatem po pierwszej
sekundzie mamy:
nI = 0,9 2 mole = 1,8 mola
po drugiej sekundzie:
nII = 0,9 1,8 mole = 1,62 mola
po trzeciej sekundzie:
nIII = 0,9 1,62 mole = 1,458 mola
4.140.
nie, szybkoci reakcji bd rne, gdy stenia bd
rne, w pierszym przypadku szybko reakcji bdzie
wiksza, poniewa stenia substratw s wysze
4.141.
zamiemy masy na iloci moli:
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
mH2O = 3,6g : 18 = 0,2 mola
mMO2 = 2 16g = 32g
mH2O = 1,6g : 32 = 0,05 mola
mMN2 = 2 14g = 28g
mH2O = 2,8g : 28 = 0,1 mola
z powyszych wartoci widzimy, e najwiksza ilo
substancji wytworzy si w reakcji 1), za
najmniejsza w 2), oznacza to, e reakcji 1) przebiega z

najwiksz, za reakcja 2) z najmniejsz szybkoci
4.142.
wspczynnik temperaturowy vant Hoffa, mwi nam
o tym ile razy wzronie/zmaleje szybko reakcji po
podniesieniu/obnieniu temperatury o 10 K, w tym
przypadku, jeli obniymy temperatur o 10 K to
szybko reakcji zmaleje 2 2 = 4 razy
4.143.
a) vk = 2,5 2,5 vp = 6,25 vp
szybko reakcji wzronie 6,25 raza
b) vk = 1/2,5 1/2,5 vp = 1/6,25 vp
szybko reakcji zmaleje 6,25 raza
4.144.
rwnanie stechiometryczne otrzymamy dodajc do
siebie stronami obie reakcji, zatem:
2 NO + N2O2 + O2 N2O2 + 2 NO2
widzimy, e N2O2 wystpuje po obu stronach
rwnania w takiej samej iloci, zatem moemy go
obustronnie skrci, jednoczenie widzimy, e jest to
produkt przejciowy
2 NO + O2 2 NO2
4.145.
podobnie jak w zad. 4.144. dodajemy stronami
wszystkie rwnania:
N2O5 + NO3 + NO2 + NO + N2O5 NO2 + NO3 +
NO + O2 + NO2 + 3 NO2
grupujemy wszystkie substancje:
2 N2O5 + NO3 + NO2 + NO 5 NO2 + NO3 + NO +
O2
nastpnie skracamy rwnanie:
2 N2O5 4 NO2 + O2
produkty przejciowe, to te, ktre podczas skracania
cakowicie znikny z rwnania reakcji, czyli: NO,
NO3
4.146.
Rzd reakcji jest to suma wykadnikw potg
wystpujcych przy steniach zwizkw
chemicznych, w rwnaniach kinetycznych danej
reakcji chemicznej, zatem
a) 2; b) rwnanie kinetyczne moemy zapisa jako: v
= k [H2] [N2] [NH3]-1 zatem rzd reakcji wynosi: 1; c)
1; d) 3; e) 4
4.147.
1) katalizatorem w tej reakcji jest NO2, gdy jak
widzimy w etapie II jest on odtwarzany i jego ilo
nie zmniejsza si podczas przebiegu reakcji
2) produktem przejciowym jest NO, ktry jest
nastpnie odtwarzany do NO2
3) waciw reakcj jest utlenianie tlenku wgla(II)
2 CO + O2 2 CO2
4.148.
dodajemy stronami obie reakcje, przemnaajc
najpierw pierwsz przez 2, aby w obu reakcjach
wystpowao 4 AlI3:
58
4 Al + 6 I2 + 4 AlI3 + 3 O2 4 AlI3 + 2 Al2O3 + 6 I2

skracamy:
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
1) katalizatorem jest I2, gdy bierze on udzia w
pierwszej reakcji, a w drugiej zostaje odtworzony
2) AlI3, gdy nie wystpuje on w kocowym
rwnaniu
3) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
4.149.
dodajemy stronami obie reakcje, przemnaajc
najpierw pierwsz przez 2, aby w obu reakcjach
wystpowao 2 V2O4:
2 SO2 + 2 V2O5 + 2 V2O4 + O2 2 SO3 + 2 V2O4 + 2
V2O5
skracamy:
2 SO2 + O2 2 SO3
1) katalizatorem jest V2O5, gdy bierze on udzia w
2) V2O4, gdy nie wystpuje on w kocowym,
skrconym rwnaniu
3) 2 SO2 + O2 2 SO3
4.150.
dodajemy stronami obie reakcje:
2 NO + Br2 + 2 NOBr + Cl2 2 NOBr + 2 NOCl +
Br2
skracamy:
2 NO + Cl2 2 NOCl
1) katalizatorem jest Br2, gdy bierze on udzia w
2) NOBr, gdy nie wystpuje on w koncowym,
skrconym rwnaniu
3) 2 NO + Cl2 2 NOCl
4.151.
dodajemy stronami wszystkie reakcje
Pt + O2 + SO2 + PtO2 + SO2 + PtO PtO2 + SO3 +
PtO + SO3 + Pt
skracamy:
2 SO2 + O2 2 SO3
1) katalizatorem jest Pt, gdy bierze on udzia w
pierwszej reakcji, a w ostatniej zostaje odtworzony
2) PtO, PtO2 gdy nie wystpuj one w kocowym,
skrconym rwnaniu
3) 2 SO2 + O2 2 SO3
4.152.
Etap I: AB + K ABK
Etap II: ABK + CD AD + CBK
Etap III: CBK CB + K
4.153.
Etap I: SO2 + NO2 SO3 + NO
Etap II: 2 NO + O2 2 NO2
dodajemy stronami oba rwnania, pamitajc, aby
pierwsze przemnoy przez 2, gdy w obu
rwnaniach musi wystpowa ta sama ilo NO
sumarycznie: 2 SO2 + O2 2 SO3
4.154.
2 H2O2 + I2 2 HI + 2 H2O
HI + H2O2 HIO + H2O
2HIO H2O + I2 + O
O + O O2
Co po skrceniu daje:
2 H2O2 2 H2O + O2
4.155.
pocztkowo rwnanie przyjmuje posta:
v1 = k[Br-][BrO3-][H+]2
po trzykrotnym wzrocie stenia wszystkich
substratw:
v2 = k 3[Br-]3[BrO3-](3[H+])2 = 81 k[Br-][BrO3][H+]2
z czego wynika, e szybko reakcji wzronie 81 razy
4.156.
pocztkowo rwnanie przyjmuje posta:
v1 = k[NO]2[O2]
jeeli zmniejszymy trzykrotnie objto przestrzeni
reakcyjnej to zgodnie z rwnanie okrelajcym
stenie:
n
c1 =
V
n
3 n
c2 =
=
= 3 c1
1
V
V
3
stenia wszystkich reagentw wzrosn 3 razy
v1 = k (3[NO])23[O2] = 27 k[NO]2[O2]
wynika z tego, e szybko reakcji wzronie 27 razy
4.157.
zgodnie z rwnaniem Clapeyrona:
pV = nRT
zgodnie z warunkami zadania
nRT = const zatem:
pV = const
4 p x = pV
x = 0,25 V
z czego wynika, e objto zmalaa 4 razy, wiec
zgodnie z wzorem okrelajcym stenie
(analogicznie jak w zad. 4.156.) stenia wszystkich
reagentw wzrosn 4 razy
v2 = k (4[NO])2 4[H2] = 64 v1
szybko reakcji wzrocnie 64 razy
4.158.
zgodnie z podanym w treci zadania rwnaniem
widzimy, e substrat A reaguje z substratem B w
stosunku 1 : 2, skoro stenie A zmniejszyo si do
0,5 mol/dm3 oznacza to, e zakadajc objto
ukadu rwn 1 dm2 przeragowao 1,5 mola A, co
oznacza rwnie, e przeragoway 3 mole B, czyli
pozosta 1 mol B.
v1 = k 2 42 = 32 k [mol/dm3]2
v2 = k 0,5 12 = 0,5 k [mol/dm3]2 = 1/64 v2
59
szybko reakcji zmaleje 64 razy

4.159.
v1 = 0,4s-1 0,5 mol/dm3 = 0,2 mol/(dm3s)
jeeli stenie A zmniejszyo si o 0,2 mol/dm3,
oznacza to, e wynosi ono:
[A] = 0,5 mol/dm3 - 0,2 mol/dm3 = 0,3 mol/dm3
v2 = 0,4s-1 0,3 mol/dm3 = 0,12 mol/(dm3s)
4.10. Rwnowaga chemiczna
4.160.
[H 2 O] 2
a) K c =
[H 2 ] 2 [O 2 ]
[HCl]2
b) K c =
[H 2 ][Cl 2 ]
[CO]2
c) K c =
[CO]2 [O 2 ]
[NO]4 [H 2 O]6
d) K c =
[NH 3 ] 4 [O 2 ]5
4.161.
w rwnaniach okrelajcych stae rwnowagi
pomijamy ciaa stae (gdy ich stenie jest
niezmienne)
[CO 2 ]
mol / dm 3
a) K c =
, bezwymiarowa:
=0
[O 2 ]
mol / dm 3
[SO 3 ] 2
(mol / dm 3 ) = 1
b) K c =
,
[SO 2 ] 2 [O 2 ] (mol / dm 3 )3 mol / dm 3
2
c) K c =
[C]
mol / dm 3
, bezwymiarowa:
=0
[A]
mol / dm 3
(
(
) (
)
6
[CO]2 [H 2 ] 4 mol / dm 3
d) K c =
,
= mol / dm 3
2
3
3
[CH 4 ] [O 2 ] mol / dm
4.162.
3
[NO]2 [O 2 ] (0 ,24 )2 0 ,12 mol / dm 3
Kc =
=
=
[NO 2 ]2
(0,06 )2 mol / dm 3 2
(
(
)
)
= 1,92 mol / dm 3
4.163.
1) widzimy, e reagenty wystpuj w reakcji w
stosunku 1:1:1:1, zatem jeli powstao b produktu,
oznacza to, e jednoczenie ubyo b substratu, w
stanie rwnowagi mamy:
[CO] = [H2O] = a b
[CO2] = [H2] = b
staa rwnowagi wynosi:
[CO 2 ][H 2 ]
b2
Kc =
=
[CO][H 2 O] (a b )2
2) widzimy, e reagenty wystpuj w reakcji w
stosunku 1:1:1, zatem jeli powstao b produktu,
oznacza to, e jednoczenie ubyo b substratu, w
stanie rwnowagi mamy:
[CO] = [Cl2] = a b
[COCl2] = b
staa rwnowagi wynosi:
[COCl 2 ]
b
Kc =
=
[CO][Cl2 ] (a b )2
4.164.
widzimy, e stosunek CO : CO2 = 1 : 1, za O2 : CO2
= 1 : 2, czyli podczas powstawania c moli produktu
ubyo c moli CO i 0,5 c mola O2 (zakadamy
objto ukadu rwn 1dm3) w stanie rwnowagi:
[CO] = a c
[O2] = b 0,5c
[CO2] = c
[CO 2 ] 2
c2
Kc =
=
[CO]2 [O 2 ] (a c )2 (b 0 ,5c )
4.165.
H2 + I2 2 HI
widzimy, e stosunek iloci zuytego jodu, a take
wodoru do iloci powstaego jodowodoru wynosi 1 : 2,
zatem do powstania 5,64 mola jodowodoru zuyto:
nI2 = 5,64 : 2 = 2,82 mola jodu, a take wodoru:
stenia substancji w stanie rwnowagi (za objto
ukadu przyjmijmy 1dm3):
[HI] = 5,64 mol/dm3
[I2] = 2,94 2,82 = 0,12 mol/dm3
[H2] = 8,1 2,82 = 5,28 mol/dm3
2
[
HI]
5,64 2
Kc =
=
= 50 ,2 (miana si skrc)
[H 2 ][I 2 ] 0,12 5,28
4.166.
oglny wzor na szybko reakcji typu podanego w
zadaniu przyjmuje posta:
k
Kc = 1
k2
gdzie k1 okrela szybko tworzenia, a k2 szybko
rozkadu, w tym przypadku:
3,79 10 2
Kc =
= 64,5 (miana si skrc)
5,88 10 4
4.167.
zakadamy, e pocztkowe stenie amoniaku wynosi
0 oraz, e objto ukadu to 1dm3, z proporcji
liczymy ile azotu i wodoru byo konieczne do
wytworzenia 4 moli amoniaku:
1 mol N2 2 mole NH3
x
4 mole NH3
x = 4 1 : 2 = 2 mole N2
y
4 mole NH3
y = 4 3 : 2 = 6 moli H2
pocztkowe stenia substratw wynosiy:
[H2] = 9 + 6 = 15 mol/dm3
[N2] = 3 + 2 = 5 mol/dm3
60
4.168.
(za objto ukadu przyjmijmy 1dm3) widzimy, e
stosunek iloci zuytego jodu, a take wodoru do
iloci powstaego jodowodoru wynosi 1 : 2, zatem do
powstania 0,9 mola jodowodoru zuyto:
nI2 = 0,9 : 2 = 0,45 mola jodu, a take wodoru:
pocztkowe stenia substratw:
[I2] = 0,05 + 0,45 = 0,5 mol/dm3
[H2] = 0,25 + 0,45 = 0,7 mol/dm3
4.169.
2 CO2 2 CO + O2
w celu uproszczenia oblicze przyjmijmy, e
pocztkowe stenie CO2 wynosi 1 mol/dm3, a
objto ukadu 1dm3 wwczas przeraguje 0,2 mola
CO2, widzimy, e ilo powstaego CO pozostaje do
CO2 w stosunku 2 : 2 (czyli 1 : 1), za O2 w stosunku
2 : 1, wynika z tego, e podczas reakcji 0,2 moli CO2
powstanie 0,2 mola CO i 0,1 mola O2; liczymy zatem
skad procentowy:
czna ilo wszystkich substancji: n = 0,8 + 0,2 + 0,1
= 1,1 mola
%CO2 = 0,8 : 1,1 100% = 72,7%
%CO = 0,2 : 1,1 100% = 18,2%
%O2 = 0,1 : 1,1 100% = 9,1%
4.170.
Reagent
S1
S2
S3
S4
Pocztkowa
liczba moli
n1
n2
0
0
Przereagowao
x
(w2:w1) x (*)
(w3:w1) x (*)
(w4:w1) x (*)
Rwnowagowa
ilo moli
n1 - x
n1 (w2:w1) x
(w3:w1) x
(w4:w1) x
4.171.
rwnanie okrelajce rwnowag reakcji ma posta:
[CO][H 2 O] = 1
Kc =
[CO 2 ][H 2 ]
za ilo moli, ktra przereaguje przyjmijmy x, naley
take zauway, i wszystkie reagenty s w stosunku
1 : 1 : 1 : 1, co oznacza, e podczas reakcji x moli
CO2 oraz x moli H2 powstanie x moli CO i x moli
H2O, rwnanie przyjmuje posta:
xx
Kc =
=1
(1 x ) (5 x )
x 2 = x 2 6x + 5
6x = 5
x = 0 ,833
co oznacza, e przemianie ulegnie 0,833 mola CO2
4.172.
a)
[C][D]
Kc =
[A][B]
[B] = [C][D] = 0,2 0,1 = 1,33 mol / dm 3
[A] K c 0,5 0,03
b)
[C][D]
Kc =
[A][B]2
[B]2 = [C][D]
[A] K c
(*) S2 reaguje z S1 w stosunku w2 : w1 dlatego ilo S2, [B] = [C][D] = 0 ,2 0 ,1 = 1,15 mol / dm 3
[A] K c
0 ,5 0 ,03
ktre wzio udzia w reakcji to w2/w1 x, analogiczna
sytuacja, lecz z innymi wspczynnikami bdzie
c)
zachodzi podczas ustalania powstaej iloci
[C][D]
Kc =
produktw
[A ]2 [B]
za objto ukadu przyjmujemy zmienn V:
w3
w4
[B] = [C2][D] = 0,22 0,1 = 2,67 mol / dm 3
w3 w4
x
x
[A ] K c 0,5 0,03
w1 w1
4.173.
V V
rwnanie okrelajce rwnowag reakcji ma posta:

[CO 2 ] = 0,5
Kc =
Kc =
w2
w2
[CO]
x
w1 n 2
za ilo moli, ktra przereaguje przyjmijmy x, naley
w1
n1 x

take zauway, i stosunek CO : CO2 wynosi 1 : 1,
V
V
co oznacza, e podczas reakcji x moli CO powstanie x
moli CO2, rwnanie przyjmuje posta:

nastpnie okrelmy miano, jednostk wszystkich
[CO 2 ] + x = 0,5
Kc =
wartoci bdzie mol/dm3, w obliczeniach musimy
[CO] x
uwzgldni wspczynniki stechiometryczne
w3
w4
0 ,1 + x
mol / dm 3 mol / dm 3
Kc =
= 0 ,5
=
[K c ] =
0 ,5 x
3 w1
3 w2
mol / dm
mol / dm
0 ,1 + x = 0 ,25 0 ,5x
w
+
w
3
4
1 w2
3
= mol / dm
1,5x = 0 ,15
[
[
] [
] [
]
]
x = 0 ,1
61
stenia rwnowagowe reagentw bd wynosi:

[CO]r = 0,5 0,1 = 0,4 mol/dm3
[CO2]r = 0,1 + 0,1 = 0,2 mol/dm3
4.174.
do rwnania okrelajcego stan rwnowagi bierzemy
jedynie produkty gazowe, zatem:
[CO 2 ] = 0 ,298
Kc =
[O 2 ]
[CO 2 ] = 0,298 [O 2 ]
zamy, e O2 = 1 mol/dm3, objto ukadu 1dm3,

wwczas:
nO2 = 1 mol
nCO2 = 0,298 nO2 = 0,298 mola
cakowita ilo = 1,298 mola
%O2 = 1 : 1,298 100% = 77%
%CO2 = 0,298 : 1,298 100% = 23%
4.175.
zamy, e pocztkowe stenie wodoru to x, a
pocztkowe stenie CO2 to y, widzimy, e wszystkie
reagenty pozostaj ze sob w stosunku 1 : 1 : 1 : 1,
zatem po reakcji 0,9x wodoru powstaje 0,9x CO i
0,9x H2O i jednoczenie stenie CO2 zmniejszy si o
0,9x
[CO][H 2 O] = 1
Kc =
[CO 2 ][H 2 ]
Kc
(y 0,9x ) (x 0,9x ) = (y 0,9x ) 0,1x = 1

=
0,9x 0,9x
0,81x 2
y 0,1x 0,09x 2
=1
0,81x 2
uamek skracamy przez x2
y 0 ,1
0 ,09
x
=1
0 ,81
y 0 ,1
0 ,09 = 0 ,81
x
y 0 ,1
= 0 ,9
x
y
=9
x
pocztkowy stosunek CO2 do H2 wynosi 9 : 1
4.176.
1) staa rwnowagi ma posta:
[H ][CO 2 ] = 2 2 = 1 (miana si skrc)
Kc = 2
[H 2 O][CO] 1 4
2) widzimy, e wszystkie reagenty pozostaj ze sob
w stosunku 1 : 1 : 1 : 1, zatem (zakadajc objto
ukadu rwn 1dm3) do powstania 2 moli H2 i CO2
byy konieczne 2 mole CO i H2O
[CO]p = 1 + 2 = 3 mol/dm3
[H2O]p = 4 + 2 = 6 mol/dm3
3) pocztkowe stenie CO bdzie wynosi 9
mol/dm3 korzystajc z zalenoci o ktrych mowa w
pkt. 2) zamy, e w reakcji wemie udzia x moli

CO:
xx
Kc =
=1
[H 2O]p x ([CO]p x )
Kc =
x2
=1
(6 x )(9 x )
x 2 = x 2 15x + 54
15x = 54
x = 3,6
stenia rwnowagowe przyjmuj wartoci:
[H2] = [CO2] = 3,6 mol/dm3
[H2O] = 6 3,6 = 2,4 mol/dm3
[CO] = 9 3,6 = 5,4 mol/dm3
4.177.
1 nC
nB
8
4
1
rwnanie okrelajce stan rwnowagi tej reakcji ma
posta:
[C][D]
Kc =
[A][B]
widzimy, e ilo powstaego produktu D jest rwna
iloci powstaego produktu C, zatem:
[C]2
Kc =
[A][B]
[C]2 = K c [A][B]
[C] = K c [A][B]
Kc oraz [A] s stae zatem wykres przyjmuje posta

funkcji:
y = ax
4.178.
powietrze zawiera w przyblieniu 21% tlenu i 78%
azotu, zatem zamy, e objto ukadu wynosi
1dm3 i do reakcji wzilimy 0,21 mola O2 i 0,78 mola
N2, za ilo wytworzonego produktu przyjmijmy x; z
rwnania reakcji wynika, e stosunek iloci azotu, a
take tlenu do iloci powstaego produktu wynosi 1 :
2, wic na wytworzenie x moli NO zuyjemy 0,5x
moli O2 i 0,5x moli N2:
62
2
[
NO]
x2
Kc =
=
[O 2 ][N 2 ] ([O 2 ] 0,5x )([N 2 ] 0,5x )
3,9 10 3 =
x2
(0,21 0,5x )(0,78 0,5x )
x 2 = 9,75 10 4 x 2 1,93 10 3 x + 6,39 10 4

0,999 x 2 + 1,93 10 3 x 6,39 10 4 = 0
= 1,93 10 3 + 4 0,999 6,39 10 4 = 2,56 10 3

= 0,051
1,93 10 3 + 0,051
x1 =
= 0,0246
2 0.999
x2 < 0
czna ilo substancji nie ulega zmianie, zatem:
%NO = 0,0246 : (0,78 + 0,21) 100% = 2,48%
4.179.
aby rozwiza zadanie naley stworzy ukad rwna,
gdzie jedn niewiadom bdzie ilo N2O4, a drug
ilo NO2; pierwsze rwnanie okrela bdzie mase
mieszaniny, a drugie ilo, ktr obliczymy z
rwnania Clapeyrona:
pV = nRT
pV 1013 2,95
n=
=
= 0 ,12 mola
RT
83,1 300
nA ilo moli N2O4, nB ilo moli NO2
n A + n B = 0,12
n A (2 14g + 4 16g ) + n B (14g + 2 16g ) = 9,2g
n A = 0,12 n B
n A 92 + n B 46 = 9,2
(0,12 n B ) 92 + n B 46 = 9 ,2
11,04 92 n B + 46 n B = 9,2
1,84 = 46 n B
n B = 0 ,04
n A = 0,12 0 ,04 = 0,08
%NO2 = 0,04 : 0,12 100% = 33,3%
2
nB
0 ,04

2
[
NO 2 ] V
2 ,95
Kc =
=
=
= 6 ,8 10 3 mol/dm3
0 ,08
[N 2 O 4 ] n A
2 ,95
V
4.11. Regua Le Chateliera
Regua ta jest rwnie znana jako regua przekory
co oznacza, e reakcja bdzie zachowywaa si tak,
aby jak najszybciej przywrci stan rwnowagi, np.
do rodowiska reakcji, bdcego w stanie rwnowagi
dodajemy jaki substrat, wwczas reakcja bdzie
staraa si go jak najszybciej wykorzysta;
4.180.
1) w lewo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar HCl)
nadmiar H2S)
3) w prawo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar ZnCl2)
4.181.
1) w prawo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar O2)
nadmiar Cl2)
3) w lewo (ukad bdzie si stara odtworzy
waciw ilo HCl)
4) w prawo (ukad bdzie si stara odtworzy
waciw ilo H2O)
4.182.
1) usuwajc powstay wodr lub Fe3O4, gdy
wwczas ukad bdzie si stara powrci do stanu
rwnowagi odtwarzajc w/w substancje
2) zmniejszajc ilo elaza, lub wody, gdy wwczas
ukad bdzie si stara powrci do stanu rwnowagi
odtwarzajc w/w substancje
4.183.
1) reakcja ta jest egzoenegretyczna, zatem wzrost
temperatury spowoduje przesunicie rwnowagi
chemicznej w lewo (zachodzi bdzie w wikszym
stopniu reakcja endoenergetyczna)
2) reakcja ta jest endoenergetyczna, zatem wzrost
temperatury spowoduje przesunicie rwnowagi
chemicznej w prawo
4.184.
dodanie katalizatora bd inhibitora nie przesunie
rwnowagi chemicznej, gdy substancje te jedynie
zmniejszaj lub zwikszaj energi aktywacji (energi
potrzebn do rozpoczcia reakcji) nie wpywajc na
jej stan rwnowagi
4.185.
wzrost cinienia bdzie powodowa przesunicie
rwnowagi chemicznej w stron mniejszej iloci
substancji np.
a) po lewej stronie s cznie 4 mole gazw, a po
prawej 2 mole, zatem rwnowaga reakcji przesunie
si w stron praw, co za tym idzie wydajno reakcji
zwikszy si (powstanie wicej produktu)
analogicznie:
b) nie zmienie si
c) zmniejszy si
d) zmniejszy si (pod uwag bierzemy jedynie gazy)
e) nie zmieni si
f) zmniejszy si (pod uwag bierzemy jedynie gazy)
4.186.
zgodnie z rwnaniem Clapeyrona (pV = nRT) przy
staej iloci substancji wzrost objtoci spowoduje
spadek cinienia, w takiej sytuacji, aby powrci do
stanu rwnowagi (zwikszy cinienie w ukadzie)
63
reakcji przesunie si w stron wikszej iloci

reagentw np.
1) po obu stronach rwnania iloci substancji s takie
same, dlatego nie zaobserwujemy adnych zmian
2) po prawej stronie rwnania jest wicej substancji,
dlatego w t stron przesunie si rwnowaga reakcji
3) po lewej stronie rwnania jest wicej substancji,
dlatego w t stron przesunie si rwnowaga reakcji
4.187.
1) w prawo, ukad bdzie przeciwdziaa nadmiarowi
azotu
2) w lewo, ukad bdzie przeciwdziaa nadmiarowi
tlenku azotu
3) w lewo, ukad bdzie si stara odtworzy
zmniejszon ilo tlenu
4) reakcja jet endoenergetyczna (H > 0) dlatego
wzrost temperatury przesunie rwnowag reakcji w
prawo
5) zmniejszajc cinienie ukad bdzie stara si je
wyrwna, przesuwajc rwnowag reakcji w stron,
gdzie jest wicej reagentw gazowych, w tym
wypadku jednak wartoci te s sobie rwne, dlatego
zmniejszenie cinienia, nie zpowoduje adnych zmian
4.188.
aby rozpoczc reakcj naley pokona energi
aktywacji, std podgrzewanie; pniej energia
wydzielana przez t reakcj bdzie cigle wysza od
energii aktywacji, dlatego te proces bdzie
kontynuowany
4.189.
[C][D]
Kc =
[A][B]
wzrost wartoci Kc oznacza wzrost stenia substancji
C i D, zatem w wyniku ogrzewania rwnowaga
reakcji przesuna si w prawo, co oznacza, e jest to
proces endotermiczny
4.190.
skoro entalpia reakcji tworzenia 2 moli NH3 wynosi
92,4kJ to reakcja rozpadu 2 moli NH3 wynosi
bdzie 92,4kJ, w reakcji szukamy entalpi reakcji
rozparu 1 mola NH3, zatem:
H = 0,5 92,4kJ = 46,2kJ
4.191.
za entalpi tworzenia substancji przyjmujemy entalpi
tworzenia 1 mola danej substancji, zatem:
1) H = 52kJ : 2 = 26kJ
2) H = -297kJ
3) H = 37kJ : 4 = 9,25kJ
4.192.
Zn + S ZnS
musimy policzy jka ilo energii wydzieli si
podczas tworzenia 1 mola ZnS, czyli reakcji 1 mola
cynku, MZn = 65g
3,25g Zn 10,15kJ
65g Zn x
x = 65 10,15 : 3,25 = 203kJ

wiemy, e reakcja jest egzotermiczna, zatem H < 0
H = - 203kJ/mol
4.193.
najpierw policzmy liczb moli metanu konieczn do
otrzymania 1000kJ
1 mol 891kJ
x 1000kJ
x = 1000 : 891 = 1,12 mola
z prawa Avogadro wiemy, e 1 mol gazu w
warunkach normalnych zajmuj 22,4dm3, zatem:
1 mol 22,4dm3
1,12 mola y
y = 1,12 22,4 : 1 = 25,1dm3
4.194.
w pierwszej reakcji jod jest uyty jako ciao stae,
przez co jest mniej reaktywny, co powoduje, e, aby
reakcja moga przebiega naley stale dostarcza
energii (ktra jest poytkowana m.in. na zwikszenie
reaktywnoci jodu), w drugiej reakcji jod jest w stanie
gazowym przez co reaguje atwiej
4.195.
H2(g) + I2(s) 2 HI(g) H2(g) + I2(s)
zgodnie z danymi zadania entalpia pierwszej reakcji
wynosi 52kJ; nastpna reakcji jest reakcj przeciwn
do reakcji drugiej podanej w treci zadania, zatem jej
entalpia wynosi 10kJ, widzimy rwnie, e wodr nie
zmienia swojego stanu skupienia zatem czna energia
obu reakcji jest entalpi sublimacji 1 mola jodu:
H = 52kJ + 10kJ = 62kJ/mol
4.196.
Fe + S FeS
56g
88g
liczymy ilo siarczku przy wydajnoci 100%
56g Fe 88g FeS
10g Fe x
x = 10 88 : 56 = 15,7g
uwzgldniajc 90% wydajno
m = 0,9 15,7g = 14,13g
obliczmy ilo energi, ktra powstaaby przy
wytworzeniu 1 mola siarczku
14,13g FeS 15,3kJ
88g FeS y
y = 88 15,3 : 14,13 = 95,3kJ
Jak wiemy z treci zadania energia ta zostaje
wydzielona podczas tworzenia siarczku, wic:
H = -95,3kJ/mol
4.197.
warunki standardowe: p = 1000hPa, T = 298K
z rwnania Clapeyrona liczymy czn ilo gazw:
pV = nRT
pV 1000 24,4
n=
=
= 0,985 mola
RT
83,1 298
liczymy iloci poszczeglnych gazw:
64
nmetan = 0,8 0,985 = 0,788

netan = 0,2 0,985 = 0,197
czna energia ktra wydzieli si podczas spalania jest
sum energii spalania metanu i energii spalania etanu:
E = 0,788 891kJ + 0,197 1560kJ = 1009 kJ
4.198.
Ukadamy cykl przemian (naley pamita, e
entalpia tworzenia pojedynczych pierwiastkw jest
rwna zero, oraz, e entalpie przejcia cyklu bez
wzgldu na sposb s sobie rwne); do cyklu
podstawiamy 0,5H1 gdy H1 odnosi si do
tworzenia 2 moli Fe2O3:
Hx
Fe2O3 + 3 Mg 2 Fe + 3 MgO
0,5H1
4.201.
(roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
H1
CuO + C Cu + CO
Hx
H2
C, O2, Cu
Hx + H1 = H2
Hx + 44kJ = -111kJ
Hx = -155kJ
Obliczona entalpia jest entalpi tworzenia 1 mola
CuO, w reakcji ktrej entalpi mamy wyliczy
powstaj 2 mole CuO, zatem:
H = 2 Hx = -310kJ
3H2
Fe, O2, Mg
0,5H1 + Hx = 3H2
0,5 -1644kJ + Hx = 3 -602kJ
-822kJ + Hx = -1806kJ
Hx = -984kJ
4.199.
Hx
Fe2O3 + 2 Al 2 Fe + Al2O3
0,5H1
0,5H2
Fe, O2, Al
0,5H1 + Hx = 0,5H2
0,5 -1644kJ + Hx = 0,5 -3340kJ
-822kJ + Hx = -1670kJ
Hx = -848kJ
4.200.
Jako gwne rwnanie cyklu przyjmujemy zazwyczaj
rwnanie reakcji w ktrej uczestniczy najwicej
reagentw:
H1
C + 2 N2O CO2 + 2 N2
2Hx
H2
C, O2, N2
2Hx + H1 = H2
2Hx + -557kJ = -394kJ
2Hx = 163kJ
Hx = 81,5kJ
4.202.
H1
C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O
Hx
3H3
2H2
C, O2, H2
Hx + H1 = 3H3 + 2H2
Hx + -2220kJ = 3 -394kJ + 2 -572kJ
Hx + -2220kJ = -1182kJ + -1144kJ
Hx = -106kJ
4.203.
Hx
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
H1
H2
2H3
C, O2, H2
Hx + H1 = H2 + 2H3
Hx + -75kJ = -394kJ + 2 -242kJ
Hx + -75kJ = -394kJ + -484kJ
Hx = -803kJ
4.204.
H1
H2S + 3/2 O2 SO2 + H2O
Hx
H3
0,5H2
C, O2, S
Hx + H1 = H3 + 0,5H2
Hx + -519kJ = -297kJ + 0,5 -484kJ
Hx + -519kJ = -297kJ + -242kJ
Hx = -20kJ
65
4.205.
Hx
CuO + H2 Cu + H2O(c)
-H3
0,5H1
H2O(g)
0,5H2
= -341kJ
4.208.
H2 = HH-H = -436kJ; H3 = HO=O = -499kJ
H1
2 H2 + O2 2 H2O
2H2
C, O2, S
2Hx
O, H
H3 podstawiamy do cyklu ze znakiem przeciwnym,

gdy jest to entalpia przejcia ze stanu ciekego do
gazowego, a nas interesuje proces odwrotny
Hx + 0,5H1 = 0,5H2 + -H3
Hx + -155kJ = -242kJ - 44kJ
Hx = -131kJ
4.206.
H2
CO + O2 CO2
Hx
H3
H1
C, O2
Hx + H2 = H1
Hx + -283kJ = -394kJ
Hx = -111kJ
Obliczona entalpia jest entalpi tworzenia 1 mola CO,
w reakcji ktrej entalpi mamy wyliczy powstaj 2
mole CO, zatem:
H = 2 Hx = -222kJ
4.207.
(energie podane w tabeli oznaczaja ilo energi
powstaej w skutek powstania wizania, ktra jest
rwna co do wartoci, lecz majaca znak przeciwny jak
energia konieczna do rozerwania tego wizania)
a) Rozrywamy 2 wizania H-H i jedno O=O, za
powstaj 4 wizania H-O
H = 2 436kJ + 499kJ 4 465kJ = -489kJ
b) Rozrywamy wizanie NN i O=O, za powstaj 2
wizania N=O
H = 947kJ + 499kJ 2 631kJ = 184kJ
c) Rozrywamy 3 wizania H-H i jedno NN, za
powstaje 6 wiza H-N
H = 3 436kJ + 947kJ 6 390kJ = -85kJ
d) Rozrywamy 12 wiza H-N i 5 O=O, za powstaj
4 wizania N=O i 12 wiza H-O
H = 12 390kJ + 5 499kJ 4 631kJ 12 465kJ
= -929kJ
e) Rozrywamy 4 wizania H-Cl i jedno O=O, za
powstaj 4 wizania H-O i 2 wizania Cl-Cl
H = 4 432kJ + 499kJ 4 465kJ 2 243kJ =
= -119kJ
f) Rozrywamy 8 wiza N=O i 4 N-O (ze wzgldu na
struktur tlenku), za powstaje 8 wiza N=O i jedno
O=O
H = 8 631kJ + 4 210kJ 8 631kJ 499kJ =
2H2 + H3 + H1 = 2Hx
2 -436kJ + -499kJ + -484kJ = 2 Hx
2 Hx = -1855kJ
Hx = -927,5kJ
4.209.
wiemy, e w warunkach standardowych T = 25C =
298K, p = 100000Pa, zatem:
pV = nRT
pV 100000 0,006
n=
=
= 0,24 mola
RT
8,31 298
z czego wodr stanowi 2/3 0,24 = 0,16 mola za tlen
0,08 mola
H2 + O2 H2O
H = -242kJ
ukadamy proporcj:
1 mol H2 -242kJ
0,16 mola H2 y
x = 242 0,16 = 38,7 kJ
4.210.
ilo moli C jest rwna powstaej iloci CO2, zatem
aby proces mg biec bez koniecznoci
doprowadzania energii na 1 mol CaCO3 powinna
przypada ilo wgla, ktrej spalenie wydzieli
energi przynajmniej rwn 182kJ, czyli:
nC = 182 : 394 = 0,46 mola
mC = 0,46 12g = 5,54g
mCaCO3 = 1 (40g + 12g + 3 16g) = 100g
m CaCO3 : mC = 100 : 5,54 18 : 1
4.211.
Hx
C3H6(alken) C3H6(zw. cykliczny)
H1
-H2
3CO2, 3H2O
(H2 jest ze znakiem ujemnym, gdy podana w
zadaniu warto jest entalpi spalania, a my, aby
zamkn cykl potrzebujemy entalpi tworzenia
zwizku z tlenkw)
H1 + -H2 = Hx
-2058,8kJ (-2079,4kJ) = Hx
Hx = 20,6kJ
4.212.
wszystkie czsteczki d do najniszego stanu
energetycznego, zatem podczas tworzenia wiza
powinna wydzieli sie jak najwiksza energia
przypadajca na jeden atom; porwnajmy energi
66
wiza przypadajc na jeden atom w dwu-(wizanie

potrjne) i czteroatomowej (sze wizan
pojedynczych) czsteczce azotu:
HN2 = 947kJ : 2 = 473,5kJ
HN4 = 6 163kJ : 4 = 244,5kJ
porwnajmy energi wiza przypadajc na jeden
atom w dwu-(wizanie potrjne) i czteroatomowej
(sze wizan pojedynczych) czsteczce fosforu:
HP2 = 490kJ : 2 = 245kJ
HP4 = 6 201kJ : 4 = 301,5kJ
z powyszych oblicze widzimy, e dla azotu
korzystniejsza energetycznie jest czsteczka
dwuatomowa, za dla fosoru czteroatomowa
Rozdzia 5. Stechiometria mieszanin.
5.1. Udziay masowe: procent, promil, miliprocent,
czci na milion, mikroprocent, czci na miliard,
czci na bilion
5.1.
zCu[%] = 18 : 30 100% = 60%
5.2.
0,12g 1,5%
x
100%
100% 0,12g
x=
= 8g
1,5%
5.3.
prba w jubilerstwie oznacza ilosc g czystego metalu
w 1000g stopu, zatem w tym przypadku:
zAu[%] = 585g : 1000g 100% = 58,5%
zatem masa zota wynosi:
mAu = 58,5% : 100% 4g = 2,34g
5.4.
z wzoru na gsto liczymy mas 1m3 powietrza:
m
d=
V
g
m = d V = 1,17
1000dm 3 = 1170g
dm 3
masa argonu jest rwna:
mAr = 1% : 100% 1170g = 11,7g
5.5.
skoro inne skadniki stanowi 10%, zatem woda
stanowi 90% roztworu, liczymy z proporcji:
50g 10%
x
90%
90% 50g
x=
= 450g
10%
5.6.
rozpatrzmy zadanie w skali mikro; majac mieszanin
5 atomow, 4 z nich stanowia atomy sodu, a 1 potasu,
masa mieszaniny wynosi:
m = 4 23u + 39u = 131u
zawarto procentowa potasu i sodu jest rwna:

zK[%] = 39u : 131u 100% = 29,8%
zNa[%] = 4 23u : 131u 100% = 70,2%
5.7.
procent okrela nam ilo jednostek na 100, zatem
majc wyrazi podan warto w czciach na milion
musimy j pomnoy przez 104 (poniewa 106 : 102 =
104), zatem zawarto ta jest rwna:
zp[ppm] = 0,5 104 = 5000ppm
5.8.
czs na milion okrela nam jedn milionow, czyli
10-6, promil za 10-3, zatem:
40ppm = 40 10-6 = 4 10-5 = 0,04 10-3 = 0,04
5.9.
mikroprocent oznacza warto 10-8, a miliprocent 10-5,
zatem:
250% = 250 10-8 = 0,25 10-5 = 0,25m%
5.10.
czci na miliard oznaczaj warto 10-9, a czci na
milion 10-6, zatem:
2200ppb = 2200 10-9 = 2,2 10-6 = 2,2ppm
5.11.
a) zKr[] = 10mg : 10kg = 10 10-3g : (10 103g) =
10-6 = 10-3 10-3 = 10-3
b) zKr[] = 10 10-3g : (10 103g) = 10-6 = 1ppm
c) zKr[] = 10 10-3g : (10 103g) = 10-6 = 103 10-9
= 1000ppb
5.12.
najpierw policzmy mas krwi:
mk = 7% : 100% 80kg = 5,6kg = 5600g
nastpnie mas glukozy:
mg = 0,9 : 1000 5600g = 5,04g
5.13.
policzmy objto ziemi, ktrej zawarto uranu
mamy wyznaczy:
V = S h = 1000m2 1m = 1000m3
nastpnie jej mas:
mz = d V = 1,5g/cm3 103m3 = 1,5g/cm3 109cm3 =
1,5 109g
masa uranu wynosi:
mU = 2,4 10-6 1,5 109g = 3,6 103g = 3,6kg
5.14.
1 m% oznacza, ze w 1 kg wody znajduje si 10-5kg
zota, zatem ukadamy proporcj:
1kg wody 10-5kg zota
1kg zota
x
1kg 1kg
x=
= 10 5 kg wody
10 5 kg
5.15.
1 m% oznacza, ze w 1 mg krwi znajduje si 10-5mg
bilirubiny, zatem ukadamy proporcj:
1mg krwi 10-5mg bilirubiny
10mg bilirubiny
x
1mg 10mg
x=
= 10 6 mg = 10 3 g krwi
5
10 mg
67
5.16.
poiczmy udzia masowy chloru dla niszej wartoci:
zCl1 = 0,03mg/kg = 3 10-2 10-3g : 103g = 3 10-8
atwiejsze do zapamitania s liczby cakowite ni
uamki, zatem szukamy jednostki mniejszej od 10-8,
najwygodniej obliczon warto bdzie wyrazi w
czciach na miliard [1 ppb = 10-9]
zCl1 = 3 10-8 = 30ppb
analogicznie obliczamy udzia masowy chloru dla
wyszej wartoci
zCl2 = 0,05mg/kg = 5 10-8 = 50ppb
co daje nam zakres: 30 50ppb
5.17.
do oblicze przyjmijmy mas prbki rwn 100g,
zatem masa czystego minerau wynosi:
mFe3O4 = 85% : 100% 100g = 85g
policzmy zawarto procentow elaza w magnetycie,
masa molowa magnetytu wynosi:
mM = 3 56g + 4 16g = 232g
z czego masa elaza wynosi:
mMFe = 3 56g = 168g
zMFe[%] = 168g : 232g 100% = 72,4%
masa, elaza w rozpatrywanej przez nas prbce
wynosi:
mFe = 72,4% : 100% 85g = 61,5g
zatem zawarto procentowa:
zFe[%] = 61,5g : 100g 100% = 61,5%
5.18.
zatem masa czystej siarki wynosi:
mS = 17,5% : 100% 100g = 17,5g
policzmy zawarto procentow siarki w Cu2S, masa
molowa Cu2S wynosi:
mM = 2 64g + 32g = 160g
z czego masa siarki wynosi:
mMS = 32g
widzimy zatem, e w 160g zwizku znajduje si 32g
siarki policzmy z proporcji jaka masa siarczku
zawiera policzon przez nas wczeniiej ilo siarki:
160g Cu2S 32g S
x
17,5g S
17,5g 160g
x=
= 87,5g Cu 2 S
32g
zatem zawarto procentowa:
zCu2S[%] = 87,5g : 100g 100% = 87,5%
5.19.
policzmy zawarto procentow sodu w NaCl, masa
molowa NaCl wynosi:
mM = 23g + 35,5g = 58,5g
z czego masa sodu wynosi:
mMS = 23g
widzimy zatem, e w 58,5g zwizku znajduje si 23g
sodu policzmy z proporcji jaka masa soli zawiera
podan w zadaniu ilo sodu:
58,5g NaCl 23g Na

x
33,4g Na
58,5g 33,4g
x=
= 85g NaCl
23g
masa zanieczyszcze jest wic rwna:
mz = 100g 85g = 15g
oblliczmy zawarto procentow zanieczyszcze w
prbce:
zz[%] = 15g : 100g 100% = 15%
5.20.
policzmy mas molow tlenku:
mM = 2 56g + 3 16g = 160g
mMFe = 2 56g = 112g
elaza policzmy z proporcji jaka masa tlenku zawiera
podan w zadaniu ilo elaza:
160g Fe2O3 112g Fe
x
5,6g Fe
5,6g 160g
x=
= 8g Fe 2 O 3
112g
zawarto procentowa tlenku w rudzie jest rwna:
z[%] = 8g : 10g 100% =80%
5.21.
policzmy mas molow tlenku:
mM = 3 56g + 4 16g = 232g
mMFe = 3 56g = 168g
232g Fe3O4 168g Fe
x
6kg Fe
6kg 232g
x=
= 8,29kg Fe 3 O 4
168g
nastpnie policzmy mas rudy zawierajc 8,57kg
Fe3O4:
100g rudy 92g Fe3O4
x
8,29kg Fe3O4
8,29kg 100g
x=
= 9,01kg rudy
92g
5.22.
p mola siarki bdzie zawarte w p mola siarczku
miedzi, obliczmy zatem mase p mola siarczku:
m = 0,5 mM = 0,5 (64g + 32g) = 0,5 96g = 48g
policzmy mas minerau zawierajc 48g siarczku:
100g minerau 96g siarczku
48g siarczku
x
68
48g 100g
= 50g minerau
96g
5.23.
obliczmy teoretyczn zawarto zawarto siarki w
minerale, masa molowa minerau:
mM = 64g + 32g + 4 16g + 5 (2 1g + 16g) = 250g
z czego masa siarki
mMS = 32g
zS[%] = 32g : 250g 100% = 12,8%
wynika z tego, e prbka 100g powinna zawiera
12,8g siarki, a zgodnie z danymi zadania zawiera
12,2g, policzmy mas siarczku zawierajc 12,2g
siarki:
x=
250g minerau 32g S

x
12,2g
12,2g 250g
x=
= 95,3g minerau
32g
zatem masa zanieczyszcze wynosi:
mz = 100g 95,3g = 4,7g
co stanowi:
zz[%] = 4,7g : 100g 100% = 4,7%
5.24.
mas prbki przyjmijmy za 100g, zatem zawiera ona:
7g cynku, 18g oowiu, 30g miedzi, wiemy, e
wszystkie metale wystpuj w formie MS, zatem
czna ilo moli metali bdzie rwna iloci moli
siarki, a znajc t ilo z atwoci policzymy mas
siarki (zadanie mona rwnie rozwiza liczc masy
poszczeglnych siarczkw, jednak jest to nieco
duszy sposb)
nZn = 7g : 65g = 0,108 mola
nPb = 18g : 207g = 0,087 mola
nZn = 7g : 65g = 0,47 mola
co daje cznie
nM = 0,108 + 0,087 + 0,47 = 0,665 mola = nS
masa siarki wynosi:
mS = 32g 0,665 = 21,3g
zatem czna masa metali i siarki w 100g prbki
wynosi:
m = 7g + 18g + 30g + 21,3g = 76,3g
masa pozostaych skadnikw:
mp = 100g 76,3g = 23,7g
co stanowi:
z[%] = 23,7 : 100 100 = 23,7%
5.25.
mas prbki przyjmijmy za 100g, zatem zawiera ona:
56g elaza, 7g krzepu; znajc zawarto tych
pierwiastkw w poszczeglnych zwizkach,
bdziemy mogli obliczyc mas tych zwizkw, dla
tlenku elaza(III)
mM1 = 2 56g + 3 16g = 160g
z czego elazo stanowi:
mMFe = 2 56g = 112g

160g Fe2O3 112g Fe
x
56g Fe
56g 160g
x=
= 80g Fe 2 O 3
112g
co stanowi nastpujc zwarto procentow rudy:
zFe[%] = 80g : 100g 100% = 80%
analogiczne obliczenia przeprowadmy dla krzemu:
mM2 = 28g + 2 16g = 60g
z czego krzem stanowi:
mMSi = 28g
krzemu policzmy z proporcji jaka masa tlenku
zawiera podan w zadaniu ilo krzemu:
60g SiO2 28g Si
x
7g Si
60g 7g
x=
= 15g SiO 2
28g
co stanowi nastpujc zwarto procentow rudy:
zSi[%] = 15g : 100g 100% = 15%
5.26.
pocztkowa masa srebra wynosi:
mAg1 = 30% : 100% 300g = 0,3 300g = 90g
mas srebra, ktr naley doda aby stop zawiera go
40% oznaczmy za x, otrzymujemy wwczas
rwnanie:
90g + x
z[%] =
100% = 40%
300g + x
90g + x
= 0,4
300g + x
90g + x = 120g + 0,4x
0,6x = 30g
x = 50g
5.27.
w mieszaninie tej wystpuj nastpujce zwiazki:
Fe2S3, MgO, Al2O3, Cu2S
5.28.
masa 1 mola O2 wynosi:
mO2 = 2 16g = 32g
masa 4 moli N2 wynosi:
mN2 = 4 2 14g = 112g
cao mieszaniny ma mas:
m = 32g + 112g = 144g
a stosunek masowy przyjmuje posta:
mO2 : mN2 = 32g : 112g = 2 : 7
5.29.
znajc masy molowe bdziemy mogli zamieni
podane w zadaniu masy na iloci moli substancji:
mMH2 = 2 1g = 2g
nH2 = 4g : 2g = 2 mole
mMO2 = 2 16g = 32g
69
nO2 = 32g : 32g = 1 mol

stosunek molowy skadnikw ma posta:
nH2 : nO2 = 2 : 1
5.30.
obliczenia przyjm najatwiejsz posta jeeli
zaoymy, e mieszanina zawiera 1 mol czsteczek
CO2 i 2 mole czsteczek O2, zatem
mCO2 = 12g + 2 16g = 44g
mO2 = 2 2 16g = 64g
mm = 44g + 64g = 108g
44g
m
p CO
100% = 40,7%
2 =
108g
64g
p Om2 =
100% = 59,3%
108g
5.31.
zamiemy masy poszczeglnych zwizkw na liczby
moli:
mMN2 = 2 14g = 28g
nN2 = 14g : 28g = 0,5 mola
mCO = 12g + 16g = 28g
nCO = 7g : 28g = 0,25 mola
czna ilo gazw to:
n = 0,5 mola + 0,25 mola = 0,75 mola
zajmuje objto rwn 22,4dm3 zatem:
V = 22,4dm3 0,75 = 16,8dm3
5.32.
skoro stosunek objciowy wynosi 1 : 1 to objto
wodoru i tlenku wgla wzitych do stworzenia tej
mieszaniny wynosia 0,5m3 = 500dm3,wiemy, e w
warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje objto
rwn 22,4dm3 zatem:
nH2 = nCO = 500 : 22,4 = 22,3mola
policzmy teraz masy poszczeglnych substancji:
mMH2 = 2 1g = 2g
mH2 = 2g 22,3 = 44,6g
mMCO = 12g + 16g = 28g
mCO = 28g 22,3 = 624,4g
czna masa mieszaniny wynosi:
m = 44,6g + 624,4g = 669g
5.33.
skoro skadniki zmieszane s w stosunku 1 : 1 : 1
oznacza to, e kady ze skadnikw zawiera:
n = 9,03 1023 czsteczek : 3 = 3,01 1023czsteczek =
0,5 mola
(poniewa 1 mol = 6,02 1023 jednostek)
masy poszczeglnych skadnikw wynosz:
mN2 = 28g 0,5 = 14g
mH2 = 2g 0,5 = 1g
mO2 = 32g 0,5 = 16g
co daje cznie:
m = 14g + 1g + 16g = 31g
zajmuje objto rwn 22,4dm3 zatem:
V = 22,4dm3 3 0,5 = 33,6dm3
5.34.
skoro w mieszaninie co 10 czseczka jest czsteczk
chloru oznacza to, e procentowa zawarto molowa
chloru wynosi:
zCl[%] = 1 : 10 100% = 10%
zatem zawarto procentowa fluoru
zF[%] = 100% - 10% = 90%
poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
tych samych warunkach, zatem policzone przez nas
zawartoci ilociowe, bd rwne zawartoci
molowym
5.35.
mas prbki przyjmijmy za 100g, wwczas masa
ksenonu i masa dwutlenku wgla wynosi po 50g,
masy te musimy zamieni na liczb moli:
mMXe = 131g
nXe = 50g : 131g = 0,38 mola
mCO2 = 12g + 2 16g = 44g
nCO2 = 50g : 44g = 1,14 mola
czna ilo moli wynosi:
n = 0,38 + 1,14 = 1,52 mola
tych samych warunkach to policzony procentowy
skad
ilociowy
bdzie
rwny
skadowi
objtociowemu:
zXe[%] = 0,38 : 1,52 100% = 25%
zCO2[%] = 1,14 : 1,52 100% = 75%
5.36.
w celu uproszczenia oblicze przyjmijmy, masy
substancji rwne wartoci uytym w podanym
stosunku masowym, nastpnie masy te musimy
zamieni na iloci moli:
mMHe = 4g
nHe = 3g : 4g = 0,75 mola
mMH2 = 2 1g = 2g
nH2 = 2g : 2g = 1 mol
mMCH4 = 12g + 4 1g = 16g
nCH4 = 10g : 16g = 0,625 mola
n = 0,75 + 1 + 0,625 = 2,375 mola
skad
ilociowy
bdzie
rwny
skadowi
objtociowemu:
zHe[%] = 0,75 : 2,375 100% = 32%
zH2[%] = 1 : 2,375 100% = 42%
zCH4[%] = 0,625 : 2,375 100% = 26%
5.37.
przyjmijmy, e mieszanina zawiera a g neonu i b g
tlenu, masy te musimy zamieni na iloci moli
mMNe = 20g
nNe = a g : 20g = a/20 mola
mMO2 = 2 16g = 32g
nO2 = b g : 32g = b/32 mola
n = a/20 + b/32 [mola]
70

skad
ilociowy
bdzie
rwny
skadowi
objtociowemu:
a
a 20 32
20 100% =
20
z Ne [%] =
a
b
a 20 32 b 20 32
+
+
20 32
20
32
32a
100% =
100% = p oNe
32a + 20b
b
b 20 32
32
z O2 [%] = 32 100% =
a
b
a 20 32 b 20 32
+
+
20 32
20
32
20b
100% =
100% = p oO 2
32a + 20b
5.38.
tych samych warunkach to podany stosunek
objtociowy jest rwny stosunkowi ilociowemu,
dlatego dla uproszczenia oblicze moemy przyj, e
mieszanina zawiera 2 mole chloru i 3 mole fluoru,
podane iloci zamiemy na masy:
mMCl2 = 35,5g 2 = 71g
mCl2 = 71g 2 = 142g
mMF2 = 19g 2 = 38g
mF2 = 3 19g 2 = 114g
czna masa wynosi:
m = 142g + 114g = 256g
142g
m
p Cl
100% = 55,5%
2 =
256g
114g
p mF 2 =
100% = 44,5%
256g
5.39.
tych samych warunkach to podany skad objtociowy
jest rwny skadowi ilociowemu, dla uproszczenia
oblicze przyjmijmy, e mieszanina zawiera cznie 1
mol substancji i podane iloci zamiemy na mas
nSO2 = 0,25 mola
mMSO2 = 32g + 2 16g = 64g
mSO2 = 0,25 64g = 16g
nO2 = 0,75 mola
mMO2 = 2 16g = 32g
mO2 = 0,75 32g = 24g
czna masa mieszaniny
m = 16g + 24g = 40g
16g
m
p SO
100% = 40%
2 =
40g
24g
p mF 2 =
100% = 60%
40g
5.40.
dla uproszczenia oblicze przyjmijmy, e mieszanina
zawiera po 1g helu i wodoru, podane masy zamiemy
na iloci moli:
mMHe = 4g
nHe = 1g : 4g = 0,25 mola
mMH2 = 2 1g = 2g
nH2 = 1g : 2g = 0,5 mola
nHe : nH2 = 0,25 : 0,5 = 1 : 2
tych samych warunkach to obliczony stosunek
ilociowy jest rwny stosunkowi objtociowemu:
VHe : VH2 = 1 : 2
5.41.
tych samych warunkach to podany stosunek ilociowy
jest rwny stosunkowi objtociowemu:
VF2 : VAr = 3 : 5
5.42.
tych samych warunkach to podana zawarto
objtociowa jest rwna zawartoci ilociowej, zatem:
zH2[%] = 60%
zCO[%] = 100% - 60% = 40%
stosunek ilociowy jest rwny:
nH2 : zCO = 60 : 40 = 3 : 2
5.43.
zamy mas prbki jako 100g, wwczas zawiera
ona po 50g zota i srebra, zamiemy masy na iloci
moli:
mMAu = 197g
nAu = 50g : 197g = 0,254 mola
mMAg = 108g
nAg = 50g : 108g = 0,463 mola
stosunek molowy wynosi:
nAu : nAg = 0,254 : 0,463 = 1 : 1,82
5.44.
tych samych warunkach to podany stosunek
objtociowy jest rwny stosunkowi ilociowemu, dla
uproszczenia oblicze przyjmijmy, e mieszanina
zawiera 4 mole czsteczek azotu i 1 mol czsteczek
tlenu, zamiemy iloci na masy:
mMN2 = 2 14g = 28g
mN2 = 4 28g = 112g
mMO2 = 2 16g = 32g
mO2 = 1 32g = 32g
stosunek masowy wynosi:
mN2 : mO2 = 112 : 32 = 7 : 2
5.45.
tych samych warunkach to stosunek objtociowy jest
rwny stosunkowi ilociowemu, zatem aby stosunek
objtociowy by rwny stosunkowu masowemu,
masy molowe obu skadnikw powinny by sobie
rwne.
71
n 1 m1
=
n 2 m2
m1 / M1
m
= 1
m2 / M2 m2
M 2 = M1
5.46.
tych samych warunkach to stosunek objtociowy jest
rwny stosunkowi ilociowemu, dla uproszczenia
oblicze przyjmijmy, e mieszanina zawiera a moli
tlenu i b moli dwutlenku wgla, zamiemy iloci na
masy:
mMO2 = 2 16g = 32g
mO2 = 32g a
mMCO2 = 12g + 2 16g = 44g
mCO2 = 44g b
mO2 : mCO2 = 32a : 44b = 8a : 11b
5.47.
Oba skadniki stanowi taki sam, rwny p procent
mieszaniny;
skoro
jest
to
mieszanina
dwuskadnikowa, wwczas p = 50%, poniewa
mieszanina zawiera gazy znajdujce si w tych
samych warunkach to stosunek objtociowy jest
rwny stosunkowi ilociowemu, zatem moemy
przyj, e czna ilo mieszaniny wynosi 1 mol,
obliczmy masy poszczeglnych substancji:
mA = p : 100% MA = 50% : 100% MA = 0,5 MA
mB = p : 100% MB = 50% : 100% MB = 0,5 MB
(MA, MB poszczeglne masy molowe)
procent masowy skadnika A ma posta
mA
0,5 M A
p mA =
100% =
100%
mA + mB
0,5 M A + 0,5 M B
5.48.
korzystajc z wzoru na gsto, rwnanie okrelajce
mas ma posta:
m=dV
zakadajc, e objto caej mieszaniny wynosi pA +
pB wyliczamy masy poszczeglnych skadnikw:
mA = d A p A
m B = dB pB
procent masowy skadnika A ma posta:
mA
dA pA
p mA =
100% =
100%
mA + mB
dA pA + dB pB
5.49.
korzystajc z wzoru na gsto, rwnanie okrelajce
objto ma posta:
V=m/d
zakadajc, e masa caej mieszaniny wynosi pA + pB
wyliczamy objtoci poszczeglnych skadnikw:
VA = pA / dA
VB = pB / dB
procent objtociowy skadnika A ma posta:
p oA =
pA
dA
pA pB
+
dA dB
100% =
pA dB
100%
pA dB + pB dA
5.50.
zamy, e mieszanina zawiera po 1g kadego z
tlenkw, korzystajc z ich mas molowych policzmy
ile elaza zawiera kady z tlenkw:
mMFeO = 56g + 16g = 72g
mFe = 56g
policzmy z proporcji, jak ilo elaza zawiera 1g
tlenku:
72g FeO 56g Fe
1g FeO x
1g 56g
x=
= 0,78g Fe
72g
mMFe2O3 = 2 56g + 3 16g = 160g
mFe = 112g
policzmy z proporcji, jak ilo elaza zawiera 1g
tlenku:
160g Fe2O3 112g Fe
1g Fe2O3 y
1g 112g
y=
= 0,7g Fe
160g
czna masa elaza wynosi:
mFe = 0,78g + 0,7g = 1,48g
czna masa prbki wynosi:
mFe = 1g + 1g = 2g
zawarto procentowa elaza:
pmFe = 1,48g / 2g 100% = 74%
5.51.
zamy, e mieszanina zawiera po 1 mol kadego z
tlenkw, korzystajc z ich mas molowych policzmy
mas elaza i mas mieszaniny:
mMFeO = 56g + 16g = 72g
mMFe = 56g
mMFe2O3 = 2 56g + 3 16g = 160g
mFe = 112g
czna masa elaza wynosi:
mFe = 56g + 112g = 168g
mp = 72g + 160g = 232g
pmFe = 168g / 232g 100% = 72,4%
5.52.
1) zamy, e mieszanina zawiera 1g FeS i 3g Fe2S3,
korzystajc z ich mas molowych policzmy ile siarki
zawiera kady z siarczkw:
mMFeS = 56g + 32g = 88g
mS = 32g
policzmy z proporcji, jak ilo siarki zawiera 1g
siarczku:
88g FeS 32g S
1g FeO x
72
1g 32g
= 0,36g S
88g
mMFe2S3 = 2 56g + 3 32g = 208g
mS = 96g
policzmy z proporcji, jak ilo siarki zawieraj 3g
siarczku:
208g Fe2S3 96g S
3g Fe2S3 y
3g 96g
y=
= 1,38g S
208g
czna masa siarki wynosi:
mFe = 0,36g + 1,38g = 1,74g
mFe = 1g + 3g = 4g
zawarto procentowa siarki:
pmS = 1,74g / 4g 100% = 43,5%
2) zamy, e mieszanina zawiera 1 mol FeS i 3
mole Fe2S3, korzystajc z ich mas molowych
policzmy mas siarki i mas mieszaniny:
mMFeS = 56g + 32g = 88g
mS1 = 32g
mMFe2O3 = 2 56g + 3 32g = 208g
mFe2O3 = 3 208g = 624g
mS2 = 3 3 32g = 288g
czna masa siarki wynosi:
mS = 32g + 288g = 320g
mp = 88g + 624g = 712g
pmS = 320g / 712g 100% = 45%
5.53.
zamy, masa mieszaniny wynosi 100g, wwczas
62,6g way chlor i brom i 100g 62,6g = 37,4g wa
sd i potas, policzmy ile moli kadego ze zwizkw
byo w mieszaninie (x ilo moli NaCl, y ilo
moli KBr):
m Cl + m Br = 62,6g
m Na + m K = 37,4g
x=
x m MCl + y m MBr = 62,6g
x m MNa + y m MK = 37,4g
x 35,5g + y 80g = 62,6g
x 23g + y 39g = 37,4g

x 35,5 = 62,6 y 80
x 23 + y 39 = 37,4
x = 1,763 y 2,254
(1,763 y 2,254 ) 23 + y 39 = 37,4

40,55 51,84 y + 39 y = 37,4
12,84 y = 3,15
y = 0,245
x = 1,21
masa KBr wynosi:

mMKBr = 39g + 80g = 119g
mKBr = 0,245 119g = 29,2g
zawarto procentowa KBr jest rwna (mas prbki
na samym pocztku przyjlimy jako 100g):
zKBr[%] = 29,2g : 100g 100% = 29,2%
masa NaCl wynosi:
mMKBr = 23g + 35,5g = 58,5g
mNaCl = 1,21 58,5g = 70,8g
zawarto procentowa NaCl jest:
zNaCl[%] = 70,8g : 100g 100% = 70,8%
5.54.
caa mieszanina zawiera 5 + 8 + 7 = 20 moli
5
=
= 0,25
u mol
A
20
8
u mol
=
= 0,4
B
20
7
u Cmol =
= 0,35
20
5.55.
zamiemy masy na iloci moli:
mMH2 = 2 1g = 2g
nH2 = 4g : 2g = 2 mole
mMO2 = 2 16g = 32g
nO2 = 16g : 32g = 0,5 mola
2
u mol
= 0,8
H2 =
2,5
5.56.
przyjmijmy mas prbki za 100g, wwczas ksenon I
dwutlenek wgla maj masy po 50g, zamiemy masy
na iloci moli
mMXe = 131g
nXe = 50g : 131g = 0,382 mola
mMCO2 = 12g + 2 16g = 44g
nCO2 = 50g : 44g = 1,136 mola
0,382
u mol
= 0,252
H2 =
0,382 + 1,136
5.57.
tych samych warunkach to podana zawarto
objtociowa jest rwna zawartoci ilociowej, zatem
zakadajc, e caa mieszanina zawiera 1 mol gazw,
to wwczas ilo szukanego przez nas skadnika
wynosi 0,2 mola i taki te jest uamek molowy
5.58.
przyjmujc mas mieszaniny za 1g uamek masowy
bdzie rwny masie poszczeglnego skadnika,
korzystajc ze wzoru na gsto wyprowadzamy
rwnanie okrelajce objto:
d=m/V
V = m / d = um / d
liczymy objtoci kolejnych skadnikw:
VA = um A / d A
VB = umB / dB
73
uamek objtociowy skadnika A ma posta:

u mA
VA
dA
u mA d B
obj
uA =
=
= m
VA + VB u mA u mB
u A d B + u mB d A
+
dA dB
5.59.
przyjmujc mas mieszaniny za 1g uamek masowy
bdzie rwny masie poszczeglnego skadnika, znajc
masy molowe, bdziemy mogli policzy liczby moli
poszczeglnych skadnikw
nA = m A : M A = um A : M A
nB = mB : MB = umB : MB
uamek molowy skadnika A ma posta:
u mA
nA
MA
u mA M B
u mol
=
=
=
A
nA + nB
u mA
um
u mA M B + u mB M A
+ B
MA MB
5.60.
przyjmujc objto mieszaniny za 1cm3 uamek
objtocioy bdzie rwny objtoci poszczeglnego
skadnika, korzystajc ze wzoru na gsto
wyprowadzamy rwnanie okrelajce mas:
d=m/V
m = d V = d uo
liczymy masy kolejnych skadnikw:
m A = d A uo A
mB = dB uoB
aby wyrazi ilo skadnikw w molach, uywajc
masy molowej musimy zamieni mas na ilo moli:
nA = m A : M A = d A uo A : M A
nB = mB : MB = dB uoB : MB
uamek molowy skadnika A ma posta:
d A u oA
nA
MA
u mol
=
=
A =
n A + n B d A u oA d B u oB
+
MA
MB
d A u oA M B
d A u oA M B + d B u oB M A
5.61.
przyjmujc ilo mieszaniny za 1 mol, uamek
molowy bdzie rwny iloci poszczeglnego
skadnika, korzystajc z mas molowych
mA = nA MA = umolA MA
mB = nB MB = umolB MB
uamek masowy skadnika A ma posta:
mA
u mol
MA
m
uA =
= mol A
m A + m B u A M A + u mol
B MB
5.62.
przyjmujc ilo mieszaniny za 1 mol, uamek
molowy bdzie rwny iloci poszczeglnego
=
skadnika, korzystajc z mas molowych

mA = nA MA = umolA MA
mB = nB MB = umolB MB
znajc masy i korzystajc z wzoru na gsto
zamieniamy masy na objtoci:
d=m/V
V=m/d
liczymy objtoci kolejnych skadnikw:
VA = umolA MA / dA
VB = umolB MB / dB
uamek objtociowy skadnika A ma posta:
u mol
A MA
VA
dA
u obj
= mol
=
A =
VA + VB u A M A u mol
M
B
+ B
dA
dB
=
u mol
A MA dB
mol
u A M A d B + u mol
B MB dA
5.4. Parametry mieszanin w funkcji skadu

5.63.
zajmuje 22,4dm3, zamy zatem, e ilo mieszaniny
jest rwna 1 mol, zatem poszczeglne skadniki
wystpuj w iloci:
nO2 = 20% : 100% 1 mol = 0,2 mola
nN2 = 80% : 100% 1 mol = 0,8 mola
zamiemy wyliczone iloci na masy korzystajc z
mas molowych:
mMO2 = 2 16g = 32g
mO2 = 0,2 32g = 6,4g
mMN2 = 2 14g = 28g
mN2 = 0,8 28g = 22,4g
czna masa 1 mola powietrza:
m = 6,4g + 22,4g = 28,8g
gsto powietrza wynosi:
d = m : V = 28,8g : 22,4dm3 = 1,29 g/dm3
5.64
poniewa oba gazy znajduj si w tych samych
warunkach ich skad objtociowy bdzie rwny
skadowi ilociowemu, zamy, e ilo mieszaniny
stanowi 1 mol, wiemy, e w warunkach normalnych 1
mol gazu zajmuje 22,4dm3, policzmy zatem mas 1
mola mieszaniny:
d=m:V
m = d V = 1,5 g/dm3 22,4 dm3 = 33,6g
niech n1 stanowi ilo moli azotu, a n2 ilo moli
dwutlenku wgla, wyprowadzamy ukad rwna,
gdzie jedno rwnanie okrela skad ilociowy
mieszaniny, a drugie skad masowy:
n 1 + n 2 = 1
n1 28g + n 2 44g = 33,6g

74
n 1 = 1 n 2
(1 n 2 ) 28 + n 2 44 = 33,6
n 1 = 1 n 2
28 28 n 2 + n 2 44 = 33,6
n 1 = 1 n 2
16 n 2 = 5,6
n 2 = 0,35
n 1 = 0,65
poN2 = pmolN2 = 0,65 : 1 100% = 65%
poCO2 = pmolCO2 = 0,35 : 1 100% = 35%
5.65.
rednia masa molowa to masa mieszaniny podzielona
przez ilo moli mieszaniny, zatem dla mieszaniny
dwuskadnikowej:
m + m2
Mm = 1
n1 + n 2
znajc masy molowe poszczeglnych skadnikw ich
masy moemy powiza z iloci moli:
n M1 + n 2 M 2 n 1 M1 n 2 M 2
Mm = 1
=
+
n1 + n 2
n1 + n 2 n1 + n 2
iloraz n1 : (n1 + n2) stanowi uamek molowy, podobnie
w przypadku n2 zatem:
M m = u 1mol M 1 + u mol
M2
2
oba gazy znajduj si w tych samych warunkach
zatem ich uamki molowe s rwne uamkom
objtociowym:
M m = u 1o M 1 + u o2 M 2
midzy uamkiem molowym, a skadem procentowym
zachodzi zaleno
po = uo 100%
uo = po : 100%
mamy zatem:
p1o M 1 p o2 M 2
o
o
M m = u1 M1 + u 2 M 2 =
+
=
100%
100%
p o M 1 + p o2 M 2
= 1
100%
5.66.
(korzystamy ze wzoru udowodnionego w zad. 5.65.)
p o M 1 + p o2 M 2 20% 32g + 80% 28g
Mm = 1
=
=
100%
100%
= 28,8g
5.67.
1) skoro stosunek objtociowy wynosi 1 : 1, zatem
zawarto procentowa obu skadnikw jest rwna
50%
p1o M 1 + p o2 M 2 50% 2g + 50% 4g
Mm =
=
=
100%
100%
= 3g
2) zamy, e mieszanina zawiera po 1g obu

skadnikw (czyli cznie 2g), zamiemy te iloci na
liczby moli:
nH2 = 1g : 2g = 0,5 mola
nHe = 1g : 4g = 0,25 mola
czna ilo mieszaniny wynosi:
n = 0,5 mola + 0,25 mola = 0,75 mola
wzr na mas molow ma posta:
Mm = m : n
Mm = 2g : 0,75 = 2,67g
3) oba gazy znajduj si w tych samych warunkach
zatem ich stosunek ilociowy jest rwny stosunkowi
objtociowemu, zatem rozwizujemy zadanie tak
samo jak w pkt. 1)
5.68.
a) wyprowadmy ukad rwna w ktrym pierwsze
rwnanie bdzie wzorem na mas molow, a drugie
okrela bdzie cao mieszaniny jako 100%
p1o M 1 + p o2 M 2
M m =
100%
o
o
p + p = 100%
1
2
p1o = 100% p o2
100% M m = (100% p o2 ) M 1 + p o2 M 2
p1o = 100% p o2
100% M m = 100% M 1 p o2 M 1 + p o2 M 2
100 25 = 100 20 p o2 20 + p o2 40
2500 = 2000 + 20 p o2
20 p o2 = 500
p o2 = 25%
o
p1 = 75%
VNe : VAr = po1 : po2 = 75 : 25 = 3 : 1
b) poniewa gazy znajduj si w tych samych
warunkach ich stosuek objtociowy jest rwny
stosunkowi ilociowemu, mnoc iloci substancji
przez ich masy molowe otrzymamy stosunek masowy,
korzystamy z pkt a):
VNe : VAr = 3 : 1 = nNe + nAr
dla uproszczenia oblicze zamy, e mieszanina
zawiera 3 mole Ne i 1 mol Ar, zamiemy te iloci na
masy:
mMNe = 20g
mNe = 3 20g = 60g
mMAr = 40g
mAr = 40g
stosunek masowy wynosi:
mNe : mAr = 60 : 40 = 3 : 2
5.69.
liczymy rednie masy molowe odpowiednio dla
zawartoci 20, 40 ,60, 80 procent helu:
75
20 4g + 80 2g
= 2,4
100%
40 4g + 60 2g
M m 40 =
= 2,8
100%
60 4g + 40 2g
M m 60 =
= 3,2
100%
80 4g + 20 2g
M m80 =
= 3,6
100%
dane te pozwalaj nam stworzy wykres:
Mr (H2 + He)
M m 20 =
hel [%]
5.70.
rozpocznijmy od rwnania objtoci mieszaniny i
skadnikw:
Vm = V1 + V2
korzystajc ze wzoru okrelajcego gsto,
zamieniamy objtoci:
d=m:V
V=m:d
m m m1 m 2
=
+
dm
d1
d2
m1
m2
1
=
+
d m d1 m m d 2 m m
procentowy skad masowy wyraa si wzorem:
m
p m = 1 100% , zatem
m
m1
pm
=
, wic
m 100%
p1m
p m2
1
=
+
d m d 1 100% d 2 100%
p1m d 2
p m2 d 1
1
=
+
d m d 1 100% d 2 d 2 100% d 1
p m d 2 + p m2 d1
1
= 1
dm
d1 100% d 2
dm =
d1 100% d 2
p1m d 2 + p m2 d 1
5.71.
dla uproszczenia oblicze przyjmijmy, e masa caej
mieszaniny wynosi 100g, zatem masa metanu jest
rwna 25g, a masa tlenu 75g, zamiemy podane masy
na iloci moli:
mMCH4 = 12g + 4 1g = 16g
nMCH4 = 25g : 16g = 1,56 mola

mMO2 = 2 16g = 32g
nMCH4 = 75g : 32g = 2,34 mola
czna ilo moli
n = 1,56 + 2,34 = 3,9 mola
zajmuje 22,4dm3, zatem 3,9 mola zajmuje objto:
V = 3,9 22,4dm3 = 87,36dm3
gsto mieszaniny jest rwna:
d = m : V = 100g : 87,36 = 1,14g/dm3
5.72.
policzmy najpierw skad ilociowy, zakadajc, e
caa mieszanina stanowi 1 mol (czyli zajmuje objto
rwn 22,4dm3); wyprowadmy ukad rwna, gdzie
pierwsze rwnanie wyraa gsto, a drugie ilo
mieszaniny:
n 1 2g + n 2 4g
g
0,1 3 =
22,4dm 3
dm
n + n = 1
2
1
2,24 = n 1 2 + n 2 4
n 1 = 1 n 2
2,24 = (1 n 2 ) 2 + 4n 2
2,24 = 2 2n 2 + 4n 2
2n 2 = 0,24
n 2 = 0,12
n 1 = 0,88
zamiemy wyliczone iloci na masy:
mH2 = n1 2g = 0,88g 2g = 1,76g
mHe = n2 4g = 0,12g 4g = 0,48g
procentowy skad mieszaniny wynosi
1,76
p mH 2 =
100% = 78,6
1,76 + 0,48
0,48
p mHe =
100% = 21,4
1,76 + 0,48
5.73.
powietrze zawiera w przyblieniu 80% azotu i 20%
tlenu; zamy, e ilo powietrza jest rwna 1 mol,
zatem poszczeglne skadniki wystpuj w iloci:
nO2 = 20% : 100% 1 mol = 0,2 mola
nN2 = 80% : 100% 1 mol = 0,8 mola
zamiemy wyliczone iloci na masy korzystajc z
mas molowych:
mMO2 = 2 16g = 32g
mO2 = 0,2 32g = 6,4g
mMN2 = 2 14g = 28g
mN2 = 0,8 28g = 22,4g
czna masa 1 mola powietrza:
m = 6,4g + 22,4g = 28,8g
wic rednia masa czsteczkowa powietrza wynosi
28,8u
szukana przez nas masa czsteczkowa gazu:
m = 28,8u 1,52 = 43,8u
76
5.74.
lejsze od powietrza s te gazy ktre posiadaj
mniejsza mas czsteczkow ni rednia masa
czsteczkowa powietrza 28,8u, czyli: He, CH4, a
cisze s: O2, Cl2
5.75.
m m + m2
dm = = 1
V V1 + V2
z wzoru na gsto wiemy, e m = d V, zatem
d V + d 2 V2
dm = 1 1
V1 + V2
d m V1 + d m V2 = d 1 V1 + d 2 V2
d m V1 d 1 V1 = d 2 V2 d m V2
V1 (d m d 1 ) = V2 (d 2 d m )
V1 d 2 d m
=
V2 d m d 1
podany wzr zosta udowodniny i atwo zauway, e
korzystajc z metody krzya otrzymujemy dokadnie
taki sam iloraz jak podane wczeniej rwnanie
5.76.
m m + m2
dm = = 1
V V1 + V2
z wzoru na gsto wiemy, e V = m : d, zatem
m + m2
dm = 1
m1 m 2
+
d1
d2
dm
m1
m
+ d m 2 = m1 + m 2
d1
d2
d m m1 d 2 + d m m 2 d 1 = m 1 d 1 d 2 + m 2 d 1 d 2
d m m1 d 2 m1 d 1 d 2 = m 2 d 1 d 2 d m m 2 d 1
m1 d 2 (d m d 1 ) = m 2 d 1 (d 2 d m )
m1 d 1 (d 2 d m )
=
m2
d 2 (d m d 1 )
w tym przypadku nie moemy korzysta z metody
krzya, gdy sposb ten nie uwzgldnia stojcych
przed nawiasami zmiennych d1, d2
5.77.
w zadaniu tym korzystamy z rwna
wyprowadzonych w zadaniach 5.75 i 5.76:
V1 d 2 d m1
V = d d
2
m1
1
m1 = d1 (d 2 d m 2 ) = d1d 2 d1d m 2
m 2 d 2 (d m 2 d1 ) d 2 d m 2 d 2d1
1 d 2 0,5
1 = 0,5 d
1 = d1d 2 d1 0,48
1 d 2 0,48 d 2d1
d 2 0,5 = 0,5 d 1
d 2 0,48 d 2 d 1 = d 1d 2 d 1 0,48
d 2 + d 1 = 1
d 2 0,48 + d 1 0,48 = 2d 1d 2
d 2 + d1 = 1
0,48(d 2 + d1 ) = 2d1d 2
d 2 = 1 d 1
0,48 = 2d 1d 2
d 2 = 1 d 1
0,24 = d 1d 2
0,24 = d 1 (1 d 1 )
0,24 = d 1 d 12
d 12 d 1 + 0,24 = 0
rozwizanie tego rwnania wymaga znajomoci
metody rozwizywania rwna kwadratowych:
= 1 4 0,24 = 0,04
1 0,04
= 0,4
2
1 + 0,04
x2 =
= 0,6
2
obie wartoci mog spenia warunki zadania,
przyjmijmy jednak, e d1 < d2, wwczas:
d1 = 0,4 g/cm3
d2 = 1 - 0,4 = 0,6 g/cm3
5.78.
liczymy mas wodorotlenku sodu:
mNaOH = 0,96 10 = 9,6g
ukadamy rwnanie:
2 NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2 H2O
2 40g 2g +32g+64g
80g
98g
ukadamy proporcj:
80g NaOH 98g H2SO4
9,6g NaOH x
98g 9,6g
x=
= 11,76 g H2SO4
80g
5.79.
ukadamy rwnanie:
CaCO3 CaO + CO2
40g+12g+48g 40g+16g
100g
56g
ukadamy proporcj:
100g CaCO3 56g CaO
x
7kg CaO
100g 7 kg
x=
= 12,5 kg CaCO3
56g
policzmy jaka ilo wapniaku jest potrzebna do
otrzymania takiej iloci wglanu wapnia:
x1 =
77
100g wapniaku 90g CaCO3

y
12,5 kg CaCO3
100g 12,5kg
y=
= 13,9 kg wapniaku
90g
5.80.
ukadamy rwnanie:
CaCO3 + 2 HNO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
40g+12g+48g
40g+262g
100g
164g
ukadamy proporcj:
100g CaCO3 164g Ca(NO3)2
x
1000kg Ca(NO3)2
100g 1000kg
x=
= 609,8 kg CaCO3
164g
policzmy jaka ilo wapniaku jest potrzebna do
otrzymania takiej iloci wglanu wapnia:
100g wapniaku 90g CaCO3
y
609,8 kg CaCO3
100g 609,8kg
y=
= 678 kg wapniaku
90g
5.81.
policzmy ile moli tlenu trzeba do utlenienia miedzi:
2 Cu + O2 2 CuO
264g 1 mol
128g 1 mol
ukadamy proporcj:
128g Cu 1 mol O2
5g Cu x
5g 1
x=
= 0,039 mola O2
128g
wiemy, e powietrze zawiera ok 20% tlenu, zatem
ilo moli gazu, ktrych objto chcemy obliczy
jest rwna:
n = 100% / 20% 0,039 mola = 0,195 mola
a) w warunkach normalnych 1 mol zajmuje objto
rwn 22,4dm3 zatem:
Va = 0,195 22,4 = 4,37dm3
b) w tym przypadku objto musimy policzy z
rwnania Clapeyrona:
pV = nRT
V=
nRT 0,195 83,1 290

=
= 4,9 dm 3
p
960
5.82.
(w zadaniu zakadamy skad powietrza: 20% O2 i 80%
N2)
ukadamy rwnania reakcji:
2 Mg + O2 2 MgO
3 Mg + N2 Mg3N2
wiemy, e w powietrzu jest 4 razy wicej azotu,
zatem drugie rwnanie pomnmy przez 4
2 Mg + O2 2 MgO
12 Mg + 4 N2 4 Mg3N2
dodajmy rwnania stronami:
14 Mg + O2 + 4 N2 2 MgO + 4 Mg3N2
1424g
5 moli
336g
5 moli
ukadamy proporcj:
336g Mg 5 moli powietrza
14g Mg
x
5 14g
x=
= 0,208 mola powietrza
336g
a) w warunkach normalnych 1 mol zajmuje objto
rwn 22,4dm3 zatem:
Va = 0,208 22,4 = 4,66dm3
b) w tym przypadku objto musimy policzy z
rwnania Clapeyrona:
pV = nRT
V=
nRT 0,208 83,1 285

=
= 4,79 dm 3
p
1029
5.84.
policzmy masy poszczeglnych metali:
mMg = 12g 0,3 = 3,6g
mAl = 12g 0,7 = 8,4g
ukadamy rwnanie reakcji dla magnezu:
24g
22,4dm3
ukadamy proporcj:
24g Mg 22,4 dm3 H2
3,6g Mg x
3,6 22,4g
x=
= 3,36 dm3 H2
24g
analogicznie postpujemy w przypadku glinu:
2Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
2 27g
322,4dm3
54g
67,2dm3
ukadamy proporcj:
54g Al 67,2 dm3 H2
8,4g Al y
8,4 67,2g
y=
= 10,45 dm3 H2
54g
czna objto wodoru wynosi:
V = 3,36dm3 + 10,45dm3 = 13,81dm3
5.85.
zamy, e masa mieszaniny wynosi 100g, wwczas:
mCuO = 0,4 100g = 40g
mAg2O = 0,6 100g = 60g
ukadamy rwnanie reakcji dla miedzi (niech
reduktorem bdzie wodr):
CuO + H2 Cu + H2O
64g+16g
64g
80g
64g
ukadamy proporcj:
80g CuO 64g Cu
40g CuO x
78
40g 64g
= 32 g Cu
80g
analogicznie postpujemy w przypadku srebra:
Ag2O + H2 2 Ag + H2O
2108g+16g
2108g
232g
216g
ukadamy proporcj:
232g Ag2O 216g Ag
60g Ag2O y
60g 216g
y=
= 55,9 g Ag
232g
32g
z Cu [%] =
100% = 36,4%
32g + 55,9g
55,9g
z Ag [%] =
100% = 63,6%
32g + 55,9g
5.86.
policzmy iloci moli kwasu konieczne do
zobojtnienia poszczeglnych substancji:
NaOH + HCl NaCl + H2O
40g 1 mol
ukadamy proporcj:
40g NaOH 1 mol HCl
4g NaOH x
4g 1
x=
= 0,1 g mola HCl
40g
analogicznie:
Mg(OH)2 + HCl NaCl + H2O
58g
1 mol
ukadamy proporcj:
58g Mg(OH)2 1 mol HCl
5,8g Mg(OH)2 y
5,8g 1
y=
= 0,1 g mola HCl
58g
cznie potrzeba 0,2 mola HCl, ktrego 0,1-molowy
roztwr zajmuje nastpujc objto:
1 dm3 r-ru 0,1 mola HCl
z
0,2 mole HCl
0,2
z=
= 2 g dm3 r-ru
0,1
5.87.
ukmy rwnanie reakcji dla bromku sodu:
2 NaBr + Cl2 2 NaCl + Br2
2(23g+80g) 22,4dm3
206g
22,4dm3
ukadamy proporcj:
206g NaBr 22,4 dm3 Cl2
20,6g NaBr x
20,6g 22,4dm 3
x=
= 2,24 dm3 Cl2
206g
analogicznie postpujemy dla jodku potasu:
x=
2 KI
+ Cl2 2 KCl + I2
2(39g+127g) 22,4dm3
332g
22,4dm3
ukadamy proporcj:
332g NaBr 22,4 dm3 Cl2
16,6g NaBr y
16,6g 22,4dm 3
y=
= 1,12 dm3 Cl2
332g
czna objto chloru wynosi:
V = 2,24dm3 + 1,12dm3 = 3,36dm3
5.88.
chcc wyznaczy skad mieszaniny musimy najpierw
policzy jaka byaby masa mieszaniny, gdyby oba
skadniki stanowiy po 1 molu:
m = mM(NH4)2SO4 + mMNH4NO3 = 2 (14g + 4 1g) +
32g + 4 16g + 14g + 4 1g + 14g + 3 16g = 212g
umy proporcj:
1 mol (NH4)2SO4 212g mieszaniny
x
53g mieszaniny
1 53g
x=
= 0,25 mola (NH4)2SO4
212g
z treci zadania wiemy, e jest to mieszanina
rwnomolowa, zatem ilo NH4NO3 take wynosi
0,25 mola, umy rwnanie reakcji dla siarczanu:
(NH4)2SO4 + 2 NaOH Na2SO4 + 2 NH3 + 2 H2O
1 mol
222,4dm3
umy proporcj:
1 mol (NH4)2SO4 44,8 dm3
0,25 mola (NH4)2SO4 y
0,25 44,8dm 3
y=
= 11,2 dm3 NH3
1
analogicznie postpujemy dla azotanu:
NH4NO3 + NaOH NaNO3 + NH3 + H2O
1 mol
22,4dm3
umy proporcj:
1 mol (NH4)2SO4 22,4 dm3
0,25 mola (NH4)2SO4 z
0,25 22,4dm 3
z=
= 5,6 dm3 NH3
1
czna objto amoniaku wynosi:
V = 11,2dm3 + 5,6dm3 = 16,8dm3
5.89.
umy rwnania reakcji:
CaCO3 CaO + CO2
MgCO3 MgO + CO2
dodajmy rwnania stronami
CaCO3 + MgCO3 CaO + MgO + 2 CO2
2 mole dolomitu
222,4dm3
umy proporcj:
2 mole dolomitu 44,8dm3 CO2
x
33,6dm3 CO2
79
2 33,6dm 3
x=
= 1,5 mola dolomitu
44,8dm 3
wiemy, e dolomit to rwnomolowa mieszania
wglanw, zatem 1,5 mola dolomitu zawiera 0,75
mola CaCO3 i 0,75 mola MgCO3, zamiemy podane
iloci na masy:
mCaCO3 = 0,75 mMCaCO3 = 0,75 100g = 75g
mMgCO3 = 0,75 mMMgCO3 = 0,75 84g = 63g
masa dolomitu jest rwna:
m = 75g + 63g = 138g
5.90.
objtoi gazw wynosz kolejno:
VH2 = 0,5 4m3 = 2m3
VCO = 0,3 4m3 = 1,2m3
VH2 = 0,2 4m3 = 0,8m3
ukadamy rwnanie spalania wodoru:
2 H2 + O2 2 H2O
2m3
1m3
(poniewa gazy znajduj si w tych samych
warunkach ich stosunek objtociowy jest rwny
stosunkowi ilociowemu)
widzimy z rwnania reakcji, e do spalenia 2m3
wodoru potrzeba 1m3 tlenu
analogicznie postpujemy dla tlenku wgla:
2 CO + O2 2 CO2
2m3
1m3
ukadamy proporcj:
2m3 CO 1m3 O2
1,2m3 CO x
1,2m 3 1m 3
x=
= 0,6 m3 O2
3
2m
dwutlenek wgla nie reaguje z tlenem, zatem tlen
zostanie zuyty tylko w reakcji z wodorem i tlenkiem
wgla, czna objto tlenu wynosi:
VO2 = 1m3 + 0,6m3 = 1,6m3
5.91.
reakcja ta prowadzi do otrzymania fosfiny (PH3),
P2 + 3 H2 2 PH3
P4 + 6 H2 4 PH3
poniewa wszystkie substancje znajduj si w tych
samych warunkach, zatem stosunnek objtociowy
jest rwny stosunkowi ilociowemu, z treci zadania
widzimy, e stosunek P4 do P2 wynosi 4 : 1, mnoymy
wic drugie rwnanie przez 4 i dodajemy oba
rwnania do siebie:
P2 + 3 H2 2 PH3
4 P4 + 24 H2 16 PH3
P2 + 4 P4 + 27 H2 18 PH3
5 moli 27 moli
widzimy, e stosunek ilociowy, rwny
objtociowemu wynosi:
nm : nH2 = Vm : VH2 = 5 : 27 = 1 : 5,4
5.92.
zamy, e masa prbki wynosi 100g, wwczas 40g
stanowi NaOH, a 60g CaO, policzmy jaka ilo kwasu
solnego jest potrzebna do zobojtnienia tych
substancji:
NaOH + HCl NaCl + H2O
23g+16g+1g 1 mol
40g
1 mol
widzimy, e do zobojtnienia 40g NaOH potrzeba 1
mol HCl
analogicznie dla CaO:
CaO + 2 HCl CaCl2 + H2O
40g+16g 2mole
56g
2 mole
ukadamy proporcj:
56g CaO 2 mole HCl
60g CaO x
60g 2mole
x=
= 2,14 mola HCl
56g
czna ilo HCl potrzebna do zobojtnienia 100g
prbki wynosi:
nc = 1 mol + 2,14 mola = 3,14 mola
policzmy ilo HCl, ktr zawiera 20cm3 0,1molowego roztworu:
n = 0,02 0,1 = 0,002 mola HCl
ukadamy proporcj:
3,14 mola HCl 100g prbki
0,002 mola HCl y
0,002 100g
y=
= 0,0637 g prbki
3,14
5.93.
3 Mg + 2 Sb + 6 HCl 2 SbH3 + 3 MgCl2
324g 2122g
2(122g+3g)
72g 244g
250g
a) umy proporcj:
244g Sb 250g SbH3
100g SbH3
x
100g 244g
x=
= 97,6 g Sb
250g
z danych wiemy, e antymon stanowi 33% stopu,
zatem masa stopu:
97,6g Sb 33% stopu
100% stopu
y
97,6g 100%
y=
= 295,8 g stopu
33%
2) zamiemy 100g antymonowodoru, na ilo moli:
mMSbH3 = 122g + 3 1g = 125g
nSbH3 = 100 : 125 = 0,8 mola
policzmy jaka ilo magnezu bya konieczna do
wytworzenia 100g antymonowodoru:
72g Mg 250g SbH3
z
100g SbH3
80
72g 100g
= 28,8 g Mg
250g
policzmy ile magnezu byo w stopie (magnez stanowi
67% stopu):
mMg = 295,8g 0,67 = 198,2g
zatem masa magnezu, ktra nie wzia udziau w
reakcji tworzenia antymonowodoru jest rwna:
mMgn = 198,2g 28,8g = 169,4g
magnez ten zosta zuyty w reakcji pobocznej:
24g
1 mol
umy proporcj:
24g Mg 1 mol H2
169,4g Mg w
169,4g 1
w=
= 7,06 mola H2
24g
poniewa gazy znajduj si w tych samych
warunkach ich stosunek objtociowy bdzie rwny
stosunkowi ilociowemu:
VSb : VH2 = nSb : nH2 = 0,8 : 7,06 = 1 : 8,83
z=
5.6. Skad mieszaniny poreakcyjnej

5.94.
obliczmy objto azotu potrzebn do wytworzenia
24dm3 amoniaku:
N2 + 3 H2 2 NH3
1dm3
2dm3
ukadamy proporcj:
1dm3 N2 2dm3 NH3
x
24dm3 NH3
1dm 3 24dm 3
x=
= 12 dm3 N2
2dm 3
objto azotu w mieszaninie poreakcyjnej wynosi:
VN2 = 25dm3 12dm3 = 13dm3
5.95.
masa substancji w probwce to masa KCl, obliczmy
zatem jaka ilo KClO3 musi ulec rozkadowi aby
powstao 12,2g KCl:
2 KClO3
2 KCl + 3 O2
2(39g+35,5g+316g) 2(39g+35,5g)
245g
149g
ukadamy proporcj:
245g KClO3 149g KCl
x
12,2g KCl
245g 12,2g
x=
= 20 g KCl
149g
widzimy zatem, e caa ilo soli Bertholleta uyta w
dowiadczeniu ulegnie rozkadowi
5.96.
CaCO3 CaO + CO2
40g+12g+316g
12g+216g
100g
44g
z treci zadania wiemy, e masa prbki zmniejszya

si o 3g, jest to masa CO2, ktry powsta podczas
praenia, policzmy zatem jaka ilo CaCO3 musiaa
ulec rozkadowi, aby powstao 3g CO2, ukadamy
proporcj:
100g CaCO3 44g CO2
x
3g CO2
100g 3g
x=
= 6,82 g CaCO3
44g
5.97.
PbO + H2 Pb + H2O
207g+16g 21g
207g 21g+16g
223g
2g
207g
18g
policzmy ubytek masy substancji staych
odpowiadajcy powstaniu 1 mola (18g) wody:
m = 223g 207g = 16g
z treci zadania wiemy, e masa prbki zmalaa o:
mp = 5g 4,7g = 0,3g
umy proporcj:
16g ubytku 18g H2O
0,3g ubytku x
0,3g 18g
x=
= 0,338 g H2O
16g
5.98.
2 KMnO4
K2MnO4 +
MnO2 + O2
2(39g+55g+416g) 239g+55g+416g 55g+216g
316g
197g
87g
odpowiadajcy rozkadowi 1 mola (316g) KMnO4:
m = 316g (197g + 87g) = 32g
mp = 10g 9,3g = 0,7g
umy proporcj:
32g ubytku 316g KMnO4
0,7g ubytku x
0,7g 316g
x=
= 6,91 g KMnO4
32g
5.99.
2 HgO 2 Hg + O2
2(201g+16g)
216g
434g
32g
si o 0,22g, jest to masa O2, ktry powsta podczas
ogrzewania, policzmy zatem jaka ilo HgO musiaa
ulec rozkadowi, aby powstao 0,22g O2, ukadamy
proporcj:
434g HgO 32g O2
x
0,22g O2
0,22g 434g
x=
= 2,98 g HgO
32g
masa tlenku, ktry nie uleg rozkadowi:
mHgO = 4g 2,98g = 1,02g
zawarto procentowa HgO w mieszaninie:
81
zHgO[%] = 1,02g : 3,78g 100% = 27%

5.100.
(w warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje
objto rwn 22,4dm3)
CaCO3 CaO + CO2
40g+12g+316g
22,4dm3
100g
22,4dm3
policzmy mas CaCO3 w wyniku rozkadu ktrej
powstao 1,12dm3 CO2
100g CaCO3 22,4dm3 CO2
x
1,12dm3 CO2
100g 1,12dm 3
x=
= 5 g CaCO3
22,4dm 3
zatem masa wglanu wapnia, ktry nie przereagowa
wynosi:
mCaCO3 = 8g 5g = 3g
5.101.
si o :
m = 30g 26,8g = 3,2g,
jest to masa O2, ktry powsta podczas ogrzewania,
a) policzmy zatem jaka ilo KNO3 musiaa ulec
rozkadowi, aby powstao 3,2g O2
2 KNO3 2 KNO2 + O2
2(39g+14g+316g)
216g
202g
32g
ukadamy proporcj:
202g KNO3 32g O2
x
3,2g O2
3,2g 202g
x=
= 20,2 g KNO3
32g
b) policzmy jak ilo moli stanowi 3,2g O2
mMO2 = 2 16g = 32g
nO2 = 3,2g : 32g = 0,1 mola
V1O2 = 0,1 22,4dm3 = 2,24dm3
c) korzystamy z rwnania Clapeyrona (w pkt. b)
policzylimy, e ilo O2 wynosi 0,1 mola)
pV = nRT
V=
nRT 0,1 83,1 291

=
= 2,43 dm 3
p
997
5.102.
Na2CO3
+ SiO2
Na2SiO3 + CO2
223g+12g+316g 28g+216g 223g+28g+316g
106g
60g
122g
jeeli przereagowaaby caa mieszanina (zawierajca
po 1molu Na2CO3 i SiO2) wwczas masa substancji
staych zmalaaby o:
m = 106g + 60g 122g = 44g
z danych zadania wiemy, e masa zmalaa o:
mz = 106g + 60g 144g = 22g
policzmy z proporcji jaka ilo Na2SiO3 powstanie,

jeeli masa substancji staych zmaleje o 22g:
44g ubytku 122g Na2SiO3
22g ubytku x Na2SiO3
22g 122g
x=
= 61 g Na2SiO3
44g
5.103.
zamiemy podane masy na iloci moli:
mMNa = 23g
nNa = 2,3g : 23g = 0,1 mola
mMH2O = 21g + 16g = 18g
nH2O = 5,4g : 18g = 0,3 mola
reakcja przebiega wg rwnania
2 Na + 2 H2O 2 NaOH + H2O
sd reaguje z wod w stosunku 1 : 1, zatem w reakcji
wemie udzia 0,1 mola Na i 0,1 mola H2O;
rwnoczenie ilo powstaego wodorotlenku sodu
jest rwna iloi sodu i iloci wody, ktre wziy
udzua w reakcji, zatem ilo powstaego NaOH
wynosi 0,1 mola, ilo wody, ktra pozostaa po
reakcji:
nH2Opr = 0,3 mola 0,1 mola = 0,2 mola
stosunek iloci wodorotlenku sodu do wody wynosi:
nNaOH : nH2O = 0,1 : 0,2 = 1 : 2
zatem na 1 mol wodorotlenku sodu przypadaj 2 mole
wody
5.104.
policzmy mas powstaego wodorotlenku wapnia:
Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2
40g
218g 40g+2(16g+1g)
40g
36g
74g
ukadamy proporcj:
40g Ca 74g Ca(OH)2
4g Ca x
4g 74g
x=
= 7,4 g Ca(OH)2
40g
policzmy mas wody, ktra bya potrzebna do
przeprowadzenia tej reakcji
36g H2O 74g Ca(OH)2
y
7,4g Ca(OH)2
36g 7,4g
y=
= 3,6 g H2O
74g
masa wody pozostaej po reakcji:
mH2Opr = 19,8g 3,6g = 16,2g
zamiemy masy wody i wodorotlenku wapnia na
iloci moli:
mMCa(OH)2 = 40g + 2 (16g + 1g) = 74g
nCa(OH)2 = 7,4g : 74g = 0,1 mola
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
nH2O = 16,2 : 18 = 0,9 mola
stosunek ilociowy wodorotlenku wapnia do wody
wynosi:
nCa(OH)2 : nH2O = 0,1 : 0,9 = 1 : 9
82
zatem na 1 czsteczk wodorotlenku wapnia przypada

9 czsteczek wody
5.105.
zamiemy objtoci na iloci moli, wiemy, e w
22,4dm3, zatem:
nSO2p = 5dm3 : 22,4dm3 = 0,22 mola
wiemy, e gsto wody wynosi: d = 1 g/cm3 zatem
masa wody jest rwna:
mH2O = d V = 1 g/cm3 84cm3 = 84g
zamiemy mas na ilo moli:
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
nH2Op = 84g : 18g = 4,67 mola
SO2 + H2O H2SO3
1 : 1 : 1
iloci substancji po reakcji:
nSO2k = 0,22 mola 0,22 mola = 0
nH2Ok = 4,67 mola 0,22 mola = 4,45 mola
nH2SO3 = 0,22 mola
wyznaczamy stosunek iloci kwasu do wody:
nH2SO3 : nH2Ok = 0,22 : 4,45 1 : 20
zatem na 1 czsteczk kwasu siarkowego(IV)
przypada w przyblieniu 20 czsteczek wody
5.106.
2 Ca(NO3)2
2 CaO + 4 NO2 + O2
2(40g+2(14g+316g)) 2(40g+16g)
216g
328g
112g
32g
odpowiadajcy powstaniu 1 mola (112g) CaO:
m = 328g 112g = 216g
mp = 10g 6,71g = 3,29g
a) umy proporcj:
216g ubytku 112g CaO
3,29g ubytku x
3,29g 112g
x=
= 1,71 g CaO
216g
b) analogicznie policzmy mas tlenu:
216g ubytku 32g O2
3,29g ubytku y
3,29g 32g
y=
= 0,49 g O2
216g
5.7. Ustalanie skadu mieszanin
5.107.
CaCO3 CaO + CO2
40g+12g+316g
12g+216g
100g
44g
obliczmy mas wglanu wapnia, z ktrego otrzymano
40g CO2, w tym celu ukadamy proporcj:
100g CaCO3 44g CO2
x
40g CO2
100g 40g
= 90,9 g CaCO3
44g
zawarto wglanu wapnia w wapieniu wynosi:
zCaCO3[%] = 90,9g : 100g 100% = 90,9%
5.108.
2 Cu + O2 2 CuO
264g 22,4dm3 2(64g+16g)
128g 22,4dm3
160g
przyrost masy, w przypadku przepuszczenia 1 mola
(22,4dm3) tlenu wynosi:
m = 160g 128g = 32g
ukadamy proporcj:
22,4dm3 O2 32g przyrostu
x
14,3g przyrostu
3
22,4dm 14,3g
x=
= 10 dm3 O2
32g
zO2[%] = 10dm3 : 40dm3 100% = 25%
5.109.
(Amalgamaty to oglna nazwa stopw metali, w
ktrych jednym z podstawowych skadnikw jest rt)
2 Na + 2 H2O 2 NaOH + H2
46g
22,4dm3
ukadamy proporcj:
46g Na 22,4dm3 H2
x
1,12dm3 H2
46g 1,12dm 3
x=
= 2,3 g Na
22,4dm 3
zawarto sodu w amalgamacie wynosi:
zNa[%] = 2,3g : 16g 100% = 14,4%
5.110.
Na2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2 NaCl
223g+32g+416g
137g+32g+416g
142g
233g
ukadamy proporcj:
142g Na2SO4 233g BaSO4
x
1,88g BaSO4
142g 1,88g
x=
= 1,15 g Na2SO4
223g
wynika z tego, e w 1,69g technicznego siarczanu
sodu byo 1,15g tej soli, liczymy zawarto
procentow:
zNa2SO4[%] = 1,15g : 1,69g 100% = 68%
5.111.
SO2 + 2 NaOH Na2SO3 + H2O
puczka pochania bdzie jedynie dwutlenek siarki,
zatem przepuszczajc przez ni 1 mol, czyl 22,4dm3
tego gazu masa puczki wzronie o mas 1 mola
dwutlenku siarki:
mMSO2 = 32g + 2 16g = 64g
umy proporcj:
22,4dm3 SO2 64g przyrostu
x
3,2kg przyrostu
x=
83
22,4dm 3 3,2kg 22,4dm 3 3200g

x=
=
= 1120 dm3
64g
64g
policzmy zawarto procentow SO2 w mieszaninie:
zSO2[%] = 1120dm3 : 5000dm3 = 22,4%
5.112.
rozkadowi termicznemu ulega jedynie azotan(III)
amonu:
NH4NO2
T 2 H2O + N2
zatem ubytek masy oznacza jednoczenie mas
NH4NO2:
m = 10g 8g = 2g
zawarto procentowa NH4NO2 w mieszaninie
wynosi:
zNH4NO3[%] = 2g : 10g 100% = 20%
5.113.
zamiemy objto chlorowodoru na mas:
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
w warunkach nowmalnych 1 mol gazu zajmuje
objto rwn 22,4dm3, zatem:
36,5g HCl 22,4dm3
x
10dm3
36,5g 10dm 3
x=
= 16,3 g HCl
22,4dm 3
policzmy mas chlorku, ktry uleg reakcji:
2 NaCl + H2SO4 2 HCl + Na2SO4
2(23g+35,5g)
236,5g
117g
73g
ukadamy proporcj:
117g NaCl 73g HCl
16,3g HCl
y
117g 16,3g
y=
= 26,1 g NaCl
73g
policzmy pocztkow mas prbki:
mNaClp = 26,1g + 23,9g = 50g
obliczmy jaki procent chlorku sodu przereagowa:
p = 26,1g : 50g 100% = 52,2%
5.114.
wyznaczmy mas glinu (jedynie glin reagowa bdzie
z kwasem solnym):
2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
227g
322,4dm3
54g
67,2dm3
ukadamy proporcj:
54g Al 67,2dm3
x
5,6dm3
54g 5,6dm 3
x=
= 4,5 g Al
67,2dm 3
zatem masa krzemu jest rwna:
mSi = 5g 4,5g = 0,5g
wyznaczmy skad procentowy siluminu:
zAl[%] = 4,5g : 5g 100% = 90%
zSi[%] = 0,5g : 5g 100% = 10%
5.115.

2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2
z rwna widzimy, e w reakcji 2 moli Al powstani
3 mole, czyli 67,2dm3 wodoru (zatem w reakcji 1
mola Al powstanie 33,6dm3 wodoru), a w reakcji 1
mola Zn powstanie 1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru;
umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie
okrela bdzie mas stopu, a drugie ilo powstaego
wodoru (masy molowe: Zn 65g, Al 27g, x ilo
moli Al, y ilo moli Zn):
x 27 + y 65 = 3
x 33,6 + y 22,4 = 2,38

3 y 65
x =
27
x 33,6 + y 22,4 = 2,38
x = 0,11 2,41y
(0,11 2,41y ) 33,6 + y 22,4 = 2,38

3,7 80,98y + 22,4 y = 2,38
58,58y = 1,32
y = 0,0225
x = 0,057
zamiemy iloci moli na masy
mAl = 0,057 27g = 1,54g
mZn = 0,0225 65g = 1,46g
obliczmy skad procentowy:
zAl[%] = 1,54g : 3g 100% = 51%
zZn[%] = 1,46g : 3g 100% = 49%
5.116.
na pocztku naley zauway, e mied nie bdzie
reagowa z kwasem solnym, gdy nie jest to kwas
utleniajcy, umy rwnania reakcji, ktre zachodz:
Fe + 2 HCl FeCl2 + H2
Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2
z rwna widzimy, e w reakcji 1 mola Fe powstanie
1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru rwnie w reakcji 1
mola Zn powstanie 1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru;
okrela bdzie mas metali (pamitajc, aby z masy
stopu wyczy mas miedzi), a drugie ilo
powstaego wodoru (masy molowe: Zn 65g, Fe
56g, x moli Fe, y ilo moli Zn):
x 56 + y 65 = 5
x 22,4 + y 22,4 = 1,917

5 y 65
x =
56
x + y = 0,0856
x = 0,08558 1,16 y
(0,0893 1,16 y ) + y = 0,0856

84
0,16y = 0,0037
y = 0,0231
x = 0,0625
mFe = 0,0625 56g = 3,5g
mZn = 0,0231 65g = 1,5g
zFe[%] = 3,5g : 7g 100% = 50%
zZn[%] = 1,5g : 7g 100% = 21,4%
zCu[%] = 2g : 7g 100% = 28,6%
5.117.
policzmy mas chlorowodoru:
mHCl = 36% : 100% 22,1g = 7,956g
ukadamy rnania reakcji:
2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
6(1g+35,5g)
219g
Fe + 2 HCl 2 FeCl3 + 3 H2
2(1g+35,5g)
73g
z rwna widzimy, e w reakcji 2 moli Al zostanie
zuyte 219g HCl (zatem w reakcji 1 mola Al zostanie
zuyte 109,5g HCl), a w reakcji 1 mola Fe zostanie
zuyte 73g HCl; umy ukad rwna, gdzie
pierwsze rwnanie okrela bdzie mas stopu, a
drugie ilo zuytego HCl (masy molowe: Fe 56g,
Al 27g, x ilo moli Al, y ilo moli Fe):
x 27 + y 56 = 4
x 109,5 + y 73 = 7,956
27 x = 4 56y
109,5x + 73y = 7,956

4 56 y
x =
27
109,5x + 73y = 7,956

x = 0,148 2,074y
109,5(0,148 2,074y ) + 73y = 7,956

16,206 227,103y + 73y = 7,956
154,103y = 8,25
y = 0,0535
x = 0,0382
mFe = 0,0535 56g = 3g
mAl = 0,0382 27g = 1g
zFe[%] = 3g : 4g 100% = 75%
zAl[%] = 1g : 4g 100% = 25%
5.118.
N2O + H2 H2O + N2
N2O3 + 3 H2 3 H2O + N2
poniewa wszystkie gazy wystpuj w tych samych

warunkch ich stosunki molowe s rwne stosunkom
objtociowym, zatem widzimy, e 1dm3 N2O reaguje
z 1dm3 H2, za 1dm3 N2O3 z 3dm3 H2, umy ukad
rwna, gdzie pierwsze rwnanie okrela bdzie
objto mieszaniny, a drugie objto zuytego
wodoru (x obj. N2O, y obj N2O3):
x + y = 11
x + y 3 = 27
odejmujemy rwnania stronami:
x + y = 11
x + y 3 (x + y ) = 27 11
x = 11 y
2 y = 16
y = 8
x = 3
stosunek molowy zmieszanych gazw:
nN2O : nN2O3 = VN2O : VN2O3 = 3 : 8
5.119.
2 NO + 2 H2 2 H2O + N2
N2O5 + 5 H2 5 H2O + N2
poniewa wszystkie gazy wystpuj w tych samych
warunkch ich stosunki molowe s rwne stosunkom
objtociowym, zatem widzimy, e 2dm3 NO reaguj
z 2dm3 H2 (czyli 1 mol NO reaguje z 1 molem H2),
za 1dm3 N2O3 z 5dm3 H2, umy ukad rwna,
gdzie pierwsze rwnanie okrela bdzie objto
mieszaniny, a drugie objto zuytego wodoru (x
obj. NO, y obj N2O5):
x + y = 7,5
x + y 5 = 21,5
odejmujemy rwnania stronami:
x + y = 7,5
x + y 5 (x + y ) = 21,5 7,4
x = 11 y
4 y = 14
y = 3,5
x = 4
nN2O : nN2O3 = VNO : VN2O5 = 4 : 3,5
w celu uproszczenia oblicze zamy, e mieszanina
zawiera 4 mole NO i 3,5 mola N2O5, zamiemy te
iloci na masy:
mMNO = 14g + 16g = 30g
mNO = 30g 4 = 120g
mMN2O5 = 14g 2 + 16g 5 = 108g
mN2O5 = 108g 3,5 = 378g
czna masa mieszaniny:
mm = 120g + 378g = 498g
obliczmy zawartoci procentowe:
85
zNO[%] = 120g : 498g 100% = 24,1%

zN2O5[%] = 378g : 498g 100% = 75,9%
5.120.
Na2CO3
Na2O + CO2
223g+12g+316g 223g+16g
106g
62g
obliczmy jak mas Na2O otrzymamy po praeniu 1g
Na2CO3:
mNa2O/Na2CO3 = 62g : 106g = 0,585g
analogicznie dla wodorowglanu sodu:
2 NaHCO3
Na2O + 2 CO2 + H2O

2(23g+1g+12g+316g) 223g+16g
168g
62g
obliczmy jak mas Na2O otrzymamy po praeniu 1g
NaHCO3:
mNa2O/Na2CO3 = 62g : 168g = 0,369g
okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas
powstaego tlenku, x masa Na2CO3, y masa
NaHCO3:
x + y = 2,74
x 0,585 + y 0,369 = 1,24
x = 2,74 y
0,585 (2,74 y ) + 0,369y = 1,24

1,603 0,585y + 0,369y = 1,24
0,216y = 0,363
y = 1,68
x = 1,06
zawarto wglanu sodu w mieszaninie wynosi:
zNa2CO3[%] = 1,06g : 2,74g 100% = 38,7%
5.121.
CaCO3
CaO + CO2
40g+12g+316g 40g+16g
100g
56g
obliczmy jak mas CaO otrzymamy po praeniu 1g
Na2CO3:
mNCaO/Na2CO3 = 56g : 100 = 0,56g
analogicznie dla wglanu magnezu:
MgCO3
MgO + CO2
24g+12g+316g 24g+16g
84g
40g
obliczmy jak mas MgO otrzymamy po praeniu 1g
MgCO3:
mNMgO/Na2CO3 = 40g : 84 = 0,476g
zamy, e pocztkowa masa mieszaniny wynosia
1g, wic kocowa masa 0,5g
powstaych tlenku, x masa CaCO3, y masa
MgCO3:
x + y = 1
x 0,56 + y 0,476 = 0,5

x = 1 y
0,56 (1 y ) + 0,476 y = 0,5

0,56 0,56y + 0,476y = 0,5
0,084y = 0,06
y = 0,714
x = 0,286
zawarto procentowa wglanw w mieszaninie
wynosi:
zCaCO3[%] = 0,286g : 1g 100% = 28,6%
zMgCO3[%] = 0,714g : 1g 100% = 71,4%
5.122.
CuCl2 + 2 KOH Cu(OH)2 + 2 KCl
64g+235,5g
64g+2(16g+1g)
135g
98g
obliczmy jak mas Cu(OH)2 otrzymamy w wyniku
reakcji 1g CuCl2:
mNCu(OH)2/CuCl2 = 98g : 135 = 0,726g
analogicznie dla siarczanu miedzi(II):
CuSO4 + 2 KOH Cu(OH)2 + K2SO4
64g+32g+416g
64g+2(16g+1g)
160g
98g
obliczmy jak mas Cu(OH)2 otrzymamy w wyniku
reakcji 1g CuSO4:
mNCu(OH)2/CuCl2 = 98g : 160 = 0,726g
powstaego wodorotlenku, x masa CuCl2, y masa
CuSO4:
x + y = 15
x 0,726 + y 0,613 = 9,86

x = 15 y
0,726 (15 y ) + 0,613y = 9,86

10,89 0,726y + 0,613y = 9,86
0,113y = 1,03
y = 9,115
x = 5,885
zawarto procentowa soli miedzi w mieszaninie
wynosi:
zCuCl2[%] = 5,885g : 15g 100% = 39,2%
zCuSO4[%] = 9,115g : 15g 100% = 60,8%
5.123.
CuO + H2 Cu + H2O
64g+16g
21g+16g
80g
18g
obliczmy jak mas H2O otrzymamy w wyniku
reakcji 1g CuO:
86
mNH2O/CuO = 18g : 80 = 0,225g

analogicznie dla tlenku miedzi(I):
264g+16g
21g+16g
144g
18g
obliczmy jak mas H2O otrzymamy w wyniku
reakcji 1g Cu2O:
mNH2O/Cu2O = 18g : 144 = 0,125g
powstaej wody x masa CuO, y masa Cu2O:
x + y = 3,5
x 0,225 + y 0,125 = 0,588
x = 3,5 y
0,225 (3,5 y ) + 0,125y = 0,588

0,788 0,225y + 0,125y = 0,588
0,1y = 0,2
y = 2
x = 1,5
zawarto procentowa tlenkw w mieszaninie wynosi:
zCuO[%] = 1,5g : 3,5g 100% = 42,9%
zCu2O[%] = 2g : 3,5g 100% = 57,1%
5.124.
Ca(OH)2 + Na2CO3 CaCO3 + 2 NaOH
40g+2(16g+1g)
40g+12g+316g
74g
100g
obliczmy jak mas CaCO3 otrzymamy w wyniku
reakcji 1g Ca(OH)2:
mNCaCO3/Ca(OH)2 = 100g : 74 = 1,351g
analogicznie dla wodorotlenku baru:
Ba(OH)2 + Na2CO3 BaCO3 + 2 NaOH
137g+2(16g+1g)
137g+12g+316g
171g
197g
obliczmy jak mas BaCO3 otrzymamy w wyniku
reakcji 1g Ba(OH)2:
mNCaCO3/Ba(OH)2 = 197g : 171 = 1,152g
powstaego osadu, x masa Ca(OH)2, y masa
Ba(OH)2:
x + y = 8
x 1,351 + y 1,152 = 10,65

x = 8 y
1,351 (8 y ) + 1,152y = 10,65

10,808 1,351y + 1,152y = 10,65
0,199y = 0,158
y = 0,794
x = 7,206
zawarto procentowa wodorotlenkw w mieszaninie

wynosi:
zCu(OH)2[%] = 7,206g : 8g 100% = 90,1%
zBa(OH)2 [%] = 0,794g : 3,5g 100% = 9,9%
5.125.
osad powstanie jedynie w wyniku reakcji chlorku
sodu z azotanem srebra:
NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3
23g+35,5g
108g+35,5g
58,5g
143,5g
policzmy mas NaCl, ktra bya potrzebna do
powstania 1,47g osadu AgCl
58,5gNaCl 143,5g AgCl
1,47g AgCl
x
58,5g 1,47g
x=
= 0,6 g AgCl
143,5g
zatem masa NaNO3 w mieszaninie wynosia:
mNaNO3 = 3g 0,6g = 2,4g
zawarto procentowa soli w mieszaninie wynosia:
zAgCl [%] = 0,6g : 3g 100% = 20%
zNaNO3 [%] = 2,4g : 3g 100% = 80%
5.126.
z rwnania reakcji:
H2 + O2 H2O
widzimy, e 1cm3 pary wodnej powstaje z 1cm3
wodoru i 0,5cm3 tlenu, skoro po skropleniu pary
wodnej objto mieszaniny wynosia 9cm3
oznaczacza to, e czna objto trzech gazw
zmalaa o:
gazow = 10cm3 + 5cm3 9cm3 = 6cm3
wiemy, e wodor reaguje z tlenem w stosunku 2 : 1,
zatem ilo wodoru ktra przereagowaa to 4cm3, a
tlenu 2cm3; jednoczenie atwo wyliczy, e w
mieszaninie pozosta 1cm3 wodoru, co oznacza, e nie
byo wystarczajcej iloci tlenu, aby mg on ulec
spaleniu, co oznacza, e 2cm3 tlenu to cay tlen
bdcy w mieszaninie
5.127.
CaH2 + 2 H2O Ca(OH)2 + 2 H2
2mole
40g+21g
42g
2mole
Al4C3 + 12 H2O 3 CH4 + 4 Al(OH)3
427g+312g
3mole
144g
3mole
CaC2 + 2 H2O Ca(OH)2 + C2H2
40g+212g
1mol
64g
1mol
z warunkw zadania wiemy, e stosunek
objtociowy powstaych gazw wynosi 1 : 1 : 1,
poniewa wszystkie gazy znajduj si w tych samych
warunkach, zatem stosunek objtociowy jest rwny
stosunkowi ilociowemu; w celu uatwienia oblicze
zamy, e w mieszaninie znajduje si po 1 molu
87
kadego gazu, liczymy z proporcji iloi wyjciowych

substancji:
42g CaH2 2 mole H2
x
1 mol H2
42g 1mol
x=
= 21g CaH2
2mol
144g Al4C3 3 mole CH4
y
1 mol CH4
144g 1mol
y=
= 48g CH4
3mole
64g CaC2 1 mol C2H2
1 mol C2H2
z
64g 1mol
z=
= 64g C2H2
1mol
zatem czna masa mieszaniny wynosi:
mm = 21g + 48g + 64g = 133g
policzmy teraz zawartoci procentowe
poszczeglnych substancji:
zCaH2[%] = 21g : 133g 100% = 15,8%
zAl4C3[%] = 48g : 133g 100% = 36,1%
zCaH2[%] = 64g : 133g 100% = 48,1%
5.128.
w mieszaninie reagowa tylko jodek srebra:
2 AgI + Cl2 2 AgCl + I2
2(108g+127g)
2(108g+35,5g)
470g
287g
ubytek masy w wyniku reakcji 470g AgI wynosi:
m = 470g 287g = 183g
zamy, e mieszanina zawiera 470g AgI i x g AgCl,
wwczas
masa substancji po reakcji = 0,94 pocztkowa masa
x + 287g = 0,94 (x + 470g)
x + 287g = 0,94x + 441,8g
0,06x = 154,8g
x = 2580g [masa AgCl]
pocztkowa masa mieszaniny wynosi:
mm = 470g + 2580g = 3050g
obliczmy skad procentowy
zAgI[%] = 470g : 3050g 100% = 15,4%
zAgCl[%] = 2580g : 3050g 100% = 84,6%
5.129.
najpierw obliczmy ilo jonw H+, cznie do
sporzdzenia kwasu wzito 5 objtoci HCl i H2SO4,
zatem atwo policzy, e jedna objto stanowi
10cm3, policzmy ilo moli H+ powstaych z
dysocjacji HCl:
nH+HCl = 20cm3 6 mol/dm3 = 0,02 6 = 0,12 mola
analogicznie dla H2SO4 (pamitaj, e podczas
dysocjacji 1 mola H2SO4 powsaj 2 mole H+)
nH+H2SO4 = 2 0,03 4 = 0,24 mola
zatem cznie
nH+ = 0,36 mola
2 Al + 6 H+ 2 Al3+ + 3 H2
227g 6 moli
54g
6 moli
policzmy ile moli H+ bdzie reagowa z 1g Al
nH+/Al = 6 moli : 54g = 0,111 mola
analogicznie dla magnezu:
Mg + 2 H+ Al2+ + H2
24g 2 mole
policzmy ile moli H+ bdzie reagowa z 1g Mg
nH+/Al = 2 moli : 24g = 0,083
oznacza bdzie mas mieszaniny, a drugie ilo
zuytych jonw H+, x masa Al, y masa Mg:
x + y = 3,51
x 0,111 + y 0,083 = 0,36

x = 3,51 y
0,111 (3,51 y ) + 0,083y = 0,36
0,39 0,111y + 0,083y = 0,36

0,028y = 0,03
y = 1,07
x = 2,44
zawarto procentowa metali w mieszaninie wynosia:
zAl[%] = 2,44g : 3,51g 100% = 69,5%
zMg[%] = 1,07g : 3,51g 100% = 30,5%
5.130.
te dane nie s wystarczajce aby obliczy skad
procentowy mieszaniny, musielibymy uoy ukad
rwna zawierajcy 3 niewiadome, skadajcy si z 3
rwna, za moemy uoy jedynie 2: okrelajce
mas mieszaniny (tosame z tym, e suma wszystkich
zawartoci procentowych jest rwna 100%) i
okrelajce objto wydzielonego wodoru.
5.131.
policzmy mas magnezu, oraz ilo wydzielonego
dziki niemu wodoru:
mMg = 0,3 10g = 3g
24g
22,4dm3
umy proporcj:
24g Mg 22,4dm3 H2
3g Mg x
3g 22,4dm 3
x=
= 2,8 dm3
24g
masa metalu M:
mM = 10g 3g = 7g
objto i ilo wodoru wydzielona dziki metalowi
M:
VHM = 11,5 2,8 = 8,7dm3
nHM = 8,7dm3 22,4dm3 = 0,388 mola
rozwamy rne wartociowoci metalu M:
-W=1
M + HCl MCl + H2
88
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 2 razy wiksza

ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna
nM1 = 0,388 2 = 0,776 mola, wiec masa molowa:
mM1 = 7g : 0,776 = 9g
masa ta odpowiada berylowi (reakcja musiaaby
przebiegac w bardzo wyjtkowy sposb, aby beryl
przyj wartociowo rwn 1)
-W=2
M + 2 HCl MCl2 + H2
wwczas widzimy, e ilo metalu jest rwna iloci
wydzielonego H2, zatem jest rwna
nM2 = 0,388 mola, wiec masa molowa:
mM2 = 7g : 0,388 = 18g
nie ma adnego metalu o zblionej masie molowej
-W=3
M + 3 HCl MCl3 + 3/2 H2
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 1,5 raza
mniejsza ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna
nM3 = 0,388 : 1,5 = 0,259 mola, wiec masa molowa:
mM3 = 7g : 0,259 = 27g
masa ta odpowiada masie molowej glinu, zgadza si
rwnie wartociowo
-W=4
M + 4 HCl MCl4 + 2 H2
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 2 razy
mniejsza ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna
nM3 = 0,388 : 2 = 0,194 mola, wiec masa molowa:
mM3 = 7g : 0,194 = 36g
nie ma adnego metalu o zblionej masie molowej
wyszych wartociowoci nie rozpatrujemy, gdy w
reakcji z kwasem nieutleniajacym metal przyjmuje jak
najnisz wartociowo
5.132.
najwicej wodoru uzyskamy dziaajc na metal o jak
najwikszej wartociowoci i jak najmniejszej masie,
zatem szukamy metalu, dla ktrego stosunek
z = W : mM
bdzie jak najwikszy, wystarczy, e bdziemy
rozpatrywa metale z 2 i 3 okresu (zatem dla
wartociowoci 1 3 jak najlejsze metale), gdy jak
wiemy w kolejnych okresach wartociowoci bd
analogiczne, lecz masy molowe znacznie wiksze
dla litu:
z = 1 : 7 = 0,143
dla berylu:
z = 2 : 9 = 0,222
dla glinu:
z = 3 : 27 = 0,111
widzimy zatem, e najbardziej wydajnym metalem
bedzie beryl
5.133.
policzmy ilo wodoru, ktry wydzieli si w reakcji:
n = 2,24 : 22,4 = 0,1 mola
zatem do reakcji uyto: 0,2 mola metalu
jednowartociowego, 0,1 mola metalu
dwuwartociowego, 0,067 mola metalu

trjwartociowego, co daje nam masy molowe
odpowiednio 5g, 10g, 15g, najbardziej sensownym
wynikiem jest 10g dla metalu dwuwartociowego w
tym przypadku bdzie to beryl o masie molowej 9g;
jak ju wczeniej wywnioskowalimy aby otrzyma
0,1 mola wodoru naley wzi 0,1 mola metalu
dwuwartociowego berylu, co stanowi nastpujcy
procent mieszaniny:
zBemax[%] = 0,1 9g : 1g 100% = 90%
jak ju wyznaczylimy w zad. 5.132. drugim
najwydajniejszym metalem, jeli chodzi o
wydzielanie wodoru jest lit (1 mol litu powoduje
wydzielenie 0,5 mola wodoru), zatem policzmy skad
mieszaniny zawierajcej beryl i lit, niech x ilo
moli Be, y ilo moli Li, wyznaczamy ukad rwna,
gdzie pierwsze rwnanie oznacza bdzie mas
mieszaniny, a drugie ilo moli wytworzonego H2
x 9 + y 7 = 1
x + 0,5 y = 0,1
x 9 + y 7 = 1
x = 0,1 0,5y
9 (0,1 0,5y ) + y 7 = 1
0,9 4,5y + 7 y = 1
2,5y = 0,1
y = 0,04
x = 0,08
zamiemy iloci metali na masy:
mBe = 0,08 9g = 0,72g
mLi = 0,04 7g = 0,28g
zatem minimalna zawarto berylu wynosi:
zBemin[%] = 0,72g : 1g 100% = 72%
Rozdzia 6. Budowa atomw.
6.1. Skadniki atomw. Izotopy.
6.1.
6
+
0
3 Li ilo nukleonw 6, p = e = 3, n = 6 3 = 3
S ilo nukleonw 32,p+ = e- = 16,n0 = 32 16 = 16
32
16
171
53
I ilo nukleonw 171, p+ = e- = 53, n0 = 171 53

= = 118
+
0
2
1 H ilo nukleonw 2, p = e = 1, n = 1 1 = 1
6.2.
65
12
35
29 Cu , 6 C , 17 Cl
6.3.
1) masa elektronu wynosi w przyblieniu 1/1840u,
zatem:
zme-[%] = 11 1/1840u : (23u + 11 1/1840u) 100%
= 0,026%
2) analogicznie dla jdra atomu
89
zmj[%] = 23u : (23u + 11 1/1840u) 100% =

99,974%
6.4.
a) 1), 4), 5) A = p+ = e- = 37; 2) Z = 85; 3) n0 = 85
37 = 48
b) 1), 4), 5) A = p+ = e- = 7; 2) Z = 15; 3) n0 = 15 7
=8
6.5.
a) 1) Si; 2) krzem; 3) n0 = 30 14 = 16; 4), 5) p+ = e= 14
b) 1) Rb; 2) rubid; 3) n0 = 87 37 = 50; 4), 5) p+ = e= 37
6.6.
a) 1) Sc; 2) skand; 3), 5) Z = p+ = e- = 21; 4) A = n0 +
p+ = 24 + 21 = 45
b) 1) Hg; 2) rt; 3), 5) Z = p+ = e- = 80; 4) A = n0 +
p+ = 122 + 80 = 202
6.7.
a) 1) hel; 2) 3He; 3) A = 3; 4) n0 = 3 2 = 1; 5) e- = p+
=2
b) 1) argon; 2) 40Ar; 3) A = 40; 4) n0 = 40 18 = 22;
5) e- = p+ = 18
6.8.
w zbiorze musz znale sie nuklidy o tej samej
liczbie atomowej:
33
32
34
I: 36
16 E , 16 E , 16 E , 16 E , E - siarka
II:
37
17
35
E , 17
E , E chlor
36
40
III: 38
18 E , 18 E , 18 E , E argon
6.9.
generalizujc izotopy maj takie same waciwoci
chemiczne, a rne waciwoci fizyczne, z cech
podanych w zadaniu rni si:
gstoci, ciepem waciwym, temperatur wrzenia
6.10.
s to dwa rne pierwiastki (azot i tlen), posiadaj
rn ilo atomow i masow, a take odmienne
waciwoci fizyczne (np. gsto, temp. topnienia,
wrzenia) i chemiczne (np. tlen podtrzymuje spalanie,
a azot nie)
6.11.
a) nie cech charakterystyczn pierwiastka jest
unikalna liczba atomowa
b) tak s one wtedy nazywane izotopami
c) tak np 40K i 40Ca
6.12.
1) tak po 1 molu kadego izotopu
2) nie w pierwszym przypadku jest 1/12 mola, a w
drugim 1/13 mola
3) tak po 1/22,4 mola kadego izotopu
6.13.
2), gdy istniej izotopy wgla majce liczb masow
inn ni 12
6.14.
3), gdy liczba masowa nie uwzgldnia mas
elektronw
6.15.
jak wiemy liczba atomowa musi byc liczb cakowit
(wg obecnej teorii atomistycznej, jdro nie moe
zawiera np. p protonu), a kadej liczbie atomowej
od 1 92 jest ju przypisany okrelony pierwiastek
6.16.
3), gdy nie mamy pewnoci czy istnieje nuklid o
liczbie masowej rwnej 192, mimo, i jest to warto
najblisza masy atomowej moe ona wynika z
obecnoci nuklidw o znacznie rnicych si
liczbach masowych
6.17.
wynika z tego, e istniej przynajmniej 2 izotopy
samaru (poniewa masa atomowa nie jest liczb
cakowit) o ich liczbach masowych nie moemy nic
dokadnie powiedzie, zapewne oscyluj w okolicach
150, 151u
6.18.
w szeregu tym liczby atomowe wzrastaj o 5, a liczby
masowe o 10, zatem kolejny w szeregu bdzie 36
18 E ,
36
czyli Ar
6.19.
(korzystamy z tabeli na kocu zbioru)
a) 12C16O2, 12C17O2, 12C18O2, 12C16O17O, 12C16O18O,
12 17 18
C O O, 13C16O2, 13C17O2, 13C18O2, 13C16O17O,
13 16 18
C O O, 13C17O18O
b) 1H216O, 1H217O, 1H218O, 2H216O, 2H217O, 2H218O,
1 2 16
H H O, 1H2H17O, 1H2H17O (oznaczenie 2H moa
zastpi przez D, czyli deuter)
c) 14N1H3, 14N2H3, 15N1H3, 15N2H3, 14N2H1H2,
15 2 1
N H H2, 14N1H2H2, 15N1H2H2 (oznaczenie 2H moa
zastpi przez D, czyli deuter)
6.20.
1) masa bdzie najmniejsza, jeeli czsteczka skada
si bdzie z 1H, 32S, 16O, zatem: 1H232S16O4
2) masa bdzie najwiksza, jeeli czsteczka skada
si bdzie z 2H, 36S, 18O, zatem: 2H236S18O4
6.21.
np. CuCl2, CH2 (acetylen)
6.22.
cika woda, bdzie bra udzia w takich samych
reakcjach jak woda (izotopy danego pierwiastka maj
takie same waciwoci chemiczne):
a) D2O + SO3 D2SO4
b) D2O + K2O 2 KOD
c) Mg3N2 + 6 D2O 2 ND3 + 3 Mg(OD)2
d) D2O + SO3 D2SO4
2 D2SO4 + Na2O 2 NaDSO4 + D2O
6.23.
wyznaczmy liczby masowe poszczeglnych
izotopw:
A1 = 5 + 5 = 10
A1 = 5 + 6 = 11
umy rwnanie x zawarto procentowa izotopu
10
B:
90
x 10 + (100 x ) 11
100
1081 = 10x + 1100 11x
mC = 12u = 12 1840me = 22080me

mRf = 261u = 261 1840me = 480240me
6.31.
umy schematyczne rwnanie reakcji
x = 81
y Dx + O2 2 D2O
zatem zawarto procentowa izotopu 10B wynosi 81%,
z danych zadania widzimy, e deuter reaguje z tlenem
a izotopu 11B 19%
w stosunku 2 : 1, zatem y = 1, otrzymujemy rwnanie
6.24.
reakcji:
60,2% 69 + 39,8% 71
m=
= 69,8u
2 Dx + O2 2 D2O
100%
po prawej stronie rwnania mamy 4 atomy deuteru,
szukanym pierwiastkiem jest gal
zatem x musi by rwny 2;
6.25.
czsteczka deuteru skada si z 2 atomw
liczba masowa pierwszego izotopu wynnosi:
6.32.
A = 29 + 34 = 63
policzmy najpierw mas tlenu konieczn do spalenia
zawarto procentowa drugiego izotopu wynosi:
10g deuteru:
p2 = 100% - 69,1% = 30,9%
2 D2 + O2 2 D2O
zatem
222g 1mol
69,1% 63 + 30,9% x
8g
1mol
63,55 =
100%
8g D2 1mol O2
6355 = 4353,3 + 30,9 x
10g D2 x
2001,7 = 30,9x
10g 1mol
x=
= 1,25 mola O2
8g
x 65u
lczba masowa drugiego izotopu wynosi 65
wiemy, e tlen stanowi w przyblieniu 20%
6.26.
objtociowych powietrza, a azot 80%, policzmy ilo
bor-10 zawiera 5 neutronw, a bor-11 6 neutronw,
azotu:
policzmy liczb atomw boru-10:
20% 1,25 mola
nB-10 = 0,188 500 = 94 atomy
80% y
zatem liczba neutronw w borze-10:
80% 1,25mol
x=
= 5 moli N2
nn01 = 94 5 = 470
20%
analogicznie dla boru-11:
zamiemy iloci tlenu i azotu na masy:
nB-11 = 0,812 500 = 406
mO2 = 1,25 32g = 40g
nn02 = 406 6 = 2436
mN2 = 5 28g = 140g
czna ilo neutronw:
czna masa powietrza:

nn0 = 470 + 2436 = 2906
m
= 40g + 140g = 180g
6.27.
6.33.
92,2% 28 + 4,7% 29 + 3,1% 30
m=
= 28,11u
powstan 4 rodzaje czsteczek: 1A1B, 1A2B, 2A1B,
2 2
100%
A B, zawarto poszczeglnych czsteczek
pierwiastkiem tym jest krzem
obliczymy mnoc przez siebie zawartoci
6.28.
procentowe poszczeglnych izotopw:
jeeli co dziesita czsteczka jest czsteczk deuteru
p1A1B = 10% 30% : 100% = 3%
oznacza to, e izotop ten stanowi 10% mieszaniny
p1A2B = 10% 70% : 100% = 7%
izotopw wodoru, wic:
p1A1B = 90% 30% : 100% = 27%
90% 1 + 10% 2
p1A1B = 90% 70% : 100% = 63%
m=
= 1,1u
100%
6.29.
6.2. Przemiany jdrowe
procent ten maleje w miar wzrostu liczby atomowej
pierwiastka, jak wiemy liczba elektronw jest rwna
6.34.
liczbie protonw a w miar wzrostu liczby atomowej
aby mie pewno, ktre nuklidy s nietrwae
stosunek p+ : n0 jest coraz mniejszy
wystarczy zobaczy, czy znajduj si one wna
6.30.
wykresie przedstawiajcym naturalne szeregi
me 1/1840 mp = 1/1840u
promieniotwrcze (wewntrzna strona okadki)
1u 1840me
a) 209Po, 235U
zatem:
b) 223Fr, 238U
mH = 1u = 1840me
10,81 =
91
6.35.
a) 22790Th
b)
c)
223
87
238
92
Fr
U
223
88
223
88
234
90
Ra +
4
2
Ra + -01
Th + 42
40
0
d) 40
19 K 20 Ca + -1
6.36.
a) Z = 38, n0 = A Z = 58, promieniotwrczy
b) Z = 93, n0 = A Z = 144, promieniotwrczy
c) Z = 54, n0 = A Z = 89, promieniotwrczy
d) Z = 85, n0 = A Z = 111, promieniotwrczy
6.37.
w rwnaniach reakcji suma liczb masowych jak i
atomowych po obu stronach rwnania musi by taka
sama, warto te zauway, e dla danego pierwiastka
liczba atomowa jest niezmienna
1
239
0
a) 238
92 U + 0 n 93 Np + 1
Al + 42
b)
27
13
c)
250
98
209
83
Cf +
11
5
58
26
30
15
P + 01
257
103
266
109
Lr + 4 01 n
d) Bi + Fe Mt + 01 n
6.38.
a) tor-232
b) ow-208
c) rozkadowi
222
218
4
86 Rn 84 Po + 2
d) rozkadowi
223
223
0
87 Fr 88 Ra + 1
e) bizmut-214 powstaje w reakcji szeregu radowego
w przemianie lub
218
214
4
85 At 83 Bi + 2
0
Pb 214
83 Bi + 1
f) 11, (nie naley uwzgldnia ostatniego izotopu,
gdy nie jest on radioaktywny)
g) 8 rozpadw , 6 rozpadw , wartoci te nie zalea
od kolejnoci rozpadw w punktach rozgazie,
zmienia si tam jedynie kolejno, a nie liczba
poszczeglnych przemian
6.39.
w tym szeregu nastpuje: 6 rozpadw i 4 rozpady
6.40.
w tym szeregu nastpuje: 8 rozpadw i 6 rozpadw
6.41.
227
211
0
4
90Th 84 Po + 2 1 + 4 2
produktem tych rozpadw byo jdro polonu-211
6.42.
228
212
0
4
88 Ra 84 Po + 4 1 + 4 2
szereg rozpadw rozpocz si od jdra radu-228
6.43.
247
207
0
4
99 Es 82 Pb + 3 1 + 10 2
produktem tej serii rozpadw jest jdro oowiu-207
214
82
6.44.
regu s na przemian wystpujce przemiany i ,
kolejnym czonem bdzie: 207Pb
6.45.
48 godzin to 2 dni, zatem:
a) po upywie 4 dni ilo prbki wynosi bdzie:
(1/2)4/2 = (1/2)2 = iloci pocztkowej (w 4 dniach
zawieraj si 2 okresy ptrwania), zatem:
m = 4mg = 1mg
b) po upywie 8 dni ilo prbki wynosi bdzie:
(1/2)8/2 = (1/2)4 = 1/16 iloci pocztkowej (w 8 dniach
zawieraj si 4 okresy ptrwania), zatem:
m = 4mg 1/16 = 0,25mg
6.46.
a) po upywie 32 dni ilo prbki wynosi bdzie:
(1/2)32/8 = (1/2)4 = 1/16 iloci pocztkowej (w 32
dniach zawieraj si 4 okresy ptrwania), zatem:
m = 200mg 1/16 = 12,5mg
6.47.
policzmy ile okresw ptrwania zawieraj te 54
minuty:
(1/2)x 10 = 1,25
(1/2)x = 0,125 = 1/8
x=3
zatem 54 minuty zawieraj 3 okresy ptrwania, okres
ptrwania wynosi:
t1/2 = 54 : 3 = 18 min
6.48.
po 5 minutach od rozpoczcia reakcji rozkadu masa
prbki wynosi 6mg, szukamy czasu po jakim masa
prbki bdzie wynosic 3mg, jest to 15 minut (od
rozpoczcia reakcji), zatem okres ptrwania wynosi:
t1/2 = 15 min 5 min = 10 min
6.49.
widzimy, e pocztkowo masa prbki wynosia 4?
[le opisany wykres] szukmy czasu po jakim masa
prbki bdzie wynosia 2, czas ten to ok 27,5 lat,
zatem: t1/2 27,5 lat
6.50.
odczytujemy z wykresu warto: ok 2,8g
6.51.
mg 8
7
6
5
4
3
2
1
0
0
10
12
14
16
dni
92
6.56.
Rodzaj
przemiany
Rozpad
6.52.
mg
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
0
12
16
20
24
28
32
36
40
dni
po 18 dniach zostanie ok. 10mg radionuklidu

6.53.
a) rozpadowi
251
247
4
98 Cf 96 Cm + 2
b) rozpadowi
239
239
0
93 Np 94 Pu + 1
c) w wyniku rozpadu lub rozpadu
247
243
4
97 Bk 95 Am + 2
0
Pu 243
95 Am + 1
d) 5 przemian i 3 przemiany
6.54.
243
94
Zapis peny
16
Ne 16Na +
Wychwyt K
55
0
1
Fuzja jdrowa
Fe +
0
1
55
e Mn
T + p+ 3He + n0
Zapis
uproszczony
16
Ne(-,-) 16Na
55
Fe(-,-) 55Mn
T(p,n) 3He
6.57.
jest to rozszczepienie jdrowe (wymuszone)
235
U + n 140La + 94Br + 2 n
235
U(n,2n) 140La, 94Br
6.58.
235
U + n 140La + 94Br + 2 n
jest to rozszczepienie jdrowe (wymuszone)
6.59.
232
Th 138I + 92Rb + 2 n0
jest to rozszczepienie jdrowe (samorzutne)
6.60.
jest to rozszczepienie jdrowe (samorzutne)
244
Cm 145Ce + 96Sr + 3 n0
6.61.
a), b) dla obu przemian jest to przesunicie o 1
miejsce w lewo
6.3. Atom wodoru. Widma emisyjne
6.62.
liczb linii widmowych okrelemy wzorem:
152
n (n 1)
k=
148
2
gdzie n oznacza liczb poziomw energetycznych,
144
zatem podstawiajc do wzoru:
140
4 (4 1)
=6
54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66Z k =
2
Xe Cs Ba La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy
6.63.
a) cer-140
przeksztacamy wzr i podstawiamy wartoci:
b) 7 rozpadw i 4 rozpady
n (n 1)
c) neodym moe powsta w wyniku rozpadu lub :
k=
148
144
4
2
62 Sm 60 Nd + 2
2
144
2k = n n
Pr 144 Nd + 0
156
60
60
rozpad neodymu
144
140
4
60 Nd 58 Ce + 2
6.55.
Rodzaj
przemiany
Rozpad
Reakcja jdrowa
Rozpad
Reakcja jdrowa
Zapis peny
218
70
Po 214Pb + 42 He
Zn + p+ 70Ga + n0
228
56
Th 228Pa +
0
1
Fe + 21 H 57Co + n0
Zapis
uproszczony
218
Po(-,)214Pb
70
Zn(p,m) 70Ga
228
Th(-,-) 228Pa
56
Fe(d,n)57Co
0 = n 2 n 20 = (n 5) (n + 4)
n musi by wiksze od 0, zatem rozwizaniem
powyszego rwnania jest n = 5, co oznacza, e
atomy pierwiastka przyjmoway 5 rnych wartoci
energii
6.64.
a) przeksztacamy wzr i podstawiamy wartoci do
wzoru:
n (n 1)
k=
2
2
2k = n n
992 = n 2 n
0 = n 2 n 992
93
= 12 + 4 992 = 3969
1 + 3969
n1 =
= 32
2
1 3969
n2 =
= 31
2
oczywicie n musi by wiksze od 0, zatem
sensownym rozwizaniem powyszego rwnania
kwadratowego jest n = 32
b) wiemy, e pierwsza seria skada si z 1 linii mniej
ni czna liczba stanw kwantowych (zatem skada
si z 31 linii), nastpnie kada kolejna seria bdzie
miaa jedn linie mniej ni poprzednia, co pozwala
nam okreli, e czna ilo serii wynosi 31
c) jak ju okrelilimy w pkt.b) pierwsza seria,
zawierajca linie odpowiadajce fali o najmniejszej
dugoci bdzie skadaa si z 31 linii
d) seria, zawierajca linie odpowiadajce fali o
najwikszej dugoci bdzie skadaa si z 1 linii
6.65.
linie odpowiadajce fal o wikszej dugoci
wystpuj w wikszych odlegociach (po lewej
stronie widma), zatem:
a) , , ,
b) wiemy, e czstotliwo jest odwrotnie
proporcjonalna do dugoci fali, wic: , , ,
c) energia kwantu energii jest wprost proporcjonalna
do czstotliwoci fali, wic: , , ,
6.66.
a) E - E, poniewa rnica czstotliwoci fali
midzy , a , jest wiksza ni rnica czstotliwoci
fali midzy , a
b) wiemy,e:
c
=
zatem im wiksze oraz rnice midzy

poszczeglnymi czstotliwociami, tym wiksze
rnice w dugociach, poniewa rnica
czstotliwoci fali midzy , a , jest wiksza ni
rnica czstotliwoci fali midzy , a to wiksze
jest wyraenie:
c) - widzimy na widmie, e odlego midzy
prkami i , jest wiksza ni midzy prkami i
6.67.
wiemy, e:
me = 1/1840 mp = 1/1840u, zatem dla atomu wodoru:
mp
1u
z me [%] =
100% =
100% =
mp + me
1u + 1 / 1840u
= 99,95%
6.68.
pm
400
300
200
100
20
40
60
80
100 %
a) promie ten wynosi w przyblieniu 110pm

b) prawdopodobiestwo wynosi ok. 33%
6.69.
poniewa atom wodoru ma tylko jeden elektron, jego
energi okrela rwnanie:
1
E n = 2 E1
n
a) zatem na pierwszej powoce wystpuje 1 warto
energii
b) analogicznie jak w a) take wystpuje 1 warto
energii
c) cznie na 3 pierwszych powokach wystpuj 3
wartoci energii
6.70.
na pitej powoce moe znajdowa si 5 podpowok,
ilo stanw kwantowych na kadej podpowoce
okrelamy wzorem: 2 + 4l, zatem:
nsk = 2 + 6 + 10 + 14 + 18 = 50
6.71.
podpowoka g jest 5 w kolejnoci podpowok (zatem
l = 4, gdy dla s l = 0); zgodnie ze wzorem
okrelajcym liczb stanw kwantowych, ilo ich na
podpowoce g wynosi:
nsk = 2 + 4l = 2 + 4 4 = 18
podpowoka ta znajduje si na powokach dla ktrych
n5
6.72.
a) 2n2 (czyli maksymalna ilo elektronw na danej
powoce)
b) 2 + 4l
c) 2 (zaley od spinu elektronu)
d) n2 (czyli ilo orbitali)
e) 2l + 1 (ilo orbitali na danej podpowoce)
f) n
g) elektrony w danym atomie mog przyjmowa
nieskoczon ilo stanw kwantowych w zalenoci
od iloci dostarczonej energii
6.73.
widzimy w zadaniu, e w kadym przypadku elektron
przechodzi o 1 powok, im dalsze s to powoki tym
wypromieniowana energia jest mniejsza, zatem:
a) kwant o najmniejszej energii zosta
wypromieniowany przy przejciu z powoki 4 na 3
94
najmniejsza dugo fali, bdzie przy przejciu

najbardziej energetycznym elektronu (poniewa
wtedy czstotliwo fali bdzie najwiksza), zatem:
b) kwant o najmniejszej dogoci fali zosta
wypromieniowany przy przejciu z powoki 2 na 1
6.74.
energi elektronu na danej powoce okrela rwnanie:
1
E n = 2 E1
n
gdzie n oznacza numer powoki, zatem energia
elektronu na czwartej powoce wynosi:
1
1
E n = 2 E1 = 13,6eV = 0,85eV
16
4
6.83.
pierwiastek ten ley w 4 okresie, jego maksymalna
wartociowo to V, zatem musi lee w 15 grupie;
szukanym pierwiastkiem jest arsen
6.84.
1) liczba atomowa jest rwna liczbie protonw, a
zarazem liczbie elektronw, 2) elektrony walencyjne
to elektrony lece na ostatniej powoce (dla atomw
grup gwnych), 3) okrelamy nr ostatniej powoki,
ktra jest powok na ktrej le elektrony
walencyjne:
a) 1) 15, 2) 5, 3) 3
b) 1) 34, 2) 6, 3) 4
c) 1) 38, 2) 2, 3) 5
6.85.
6.4. Atomy wieloelektronowe
pierwiastkw te to pierwiastki o liczbie atomowei
wikszej lub rwneej liczbie atomowej indu (49)
6.75
(konfiguracja elekrtonowa indu: K2L8M18N18O3) oraz
masa elektronu jest w przyblieniu rwna:
mogce przyjc wartociowo IV; szauknymi
me = 1/1840mp = 1/1840u
pierwiatkami s: cynna, ow telur i polon
zatem otrzymujemy rwnanie:
6.86.
9 1 / 1840u
2 8 5
15P: K L M
z me [%] =
100% = 0,026%
2 8 18 8 2
19u + 9 1 / 1840u
38Sr: K L M N O
2 8 18 8
6.76
36Kr: K L M N
2 8 18 32 18 4
a) 3 powoki (Mg ley w 3 okresie), 2 elektrony (Mg
82Pb: K L M N O P
2 8 18 32 18 8 2
ley w 2 okresie)
88Ra: K L M N O P Q
b) 2 powoki, 4 elektrony
6.87.
c) 4 powoki, 5 elektronw
pierwsza metoda polega na zsumowaniu elektronw i
d) 2 powoki, 8 elektronw
wyznaczeniu dziki temu liczby atomowej
6.77.
pierwiastka; druga metoda polega na policzeniu
3 powoki ma fosfor (ley w 3 okresie), a 6 powok
powok, na ktrych znajduj si elektrony, co pozwala
ma bizmut (ley w 6 okresie)
nam okreli numer okresu, nastpnie liczba
6.78.
elektronw walencyjnych (na ostatniej powoce)
4 elektrony na ostatniej powoce ma cyna (ley w 14
pozwala nam okreli grup:
grupie), a 7 elektronw na ostatniej powoce ma jod
a) brom; b) azot; c) cez
(ley w 17 grupie)
6.88.
6.79.
najpier naley odczyta numer okresu, ktremu
powoka L jest to 2 powoka, skoro ma tam 5
odpowiada dana powoka walencyjna, a nastpnie o
elektronw oznacza to, e ley w 2 okresie i 15 grupie; numerze grupy poinformuje nas liczba elektronw
pierwiastkiem E jest azot
walencyjnych:
6.80.
a) glin; b) krzem; c) tlen; d) jod
zatem szukamy pierwiastki z okresu 3 przyjmujce
6.89.
wartociowo III; tymi pierwiastkami mog by: glin okrelmy jaki pierwiatek jako pierwszy zawiera 2
i fosfor
elektrony na powoce M, jego konfiguracja:
6.81.
E : K2L8M2 pierwiastkiem tym jest magnez o liczbie
pierwiastek ten ley w 3 okresie, w reakcji z tlenem
atomowej 12, zatem aby pierwiastki miay wicej ni
przyjmuje wartociowo I; szukanym pierwiastkiem
2 elektrony na powoce M ich liczba atomowa musi
jest sd (ew. mgby by to take chlor, jednak tlenek by wiksza ni 12, zbiorem speniajcym warunki
Cl2O jest bardzo adko wystpujcym zwizkiem, ze
zadania jest zbir 2)
wzgldu na swoj ma trwao)
6.90.
6.82.
maksymalnie na ostatniej powoce dla pierwiastkw z
pierwiastek ten ley w 4 okresie, jest
okresw 2-7 moe znajdowa si osiem elektronw,
jednowartociowy, a wodorek ma charakter kwasowy
jest to jednoczenie maksymalna ilo elektronw dla
(zatem pierwiastek ten jest niemetalem); szukanym
2 powoki, zatem pierwiastkiem tym jest neon,
pierwiastkiem jest brom
drugim pierwiastkiem speniajcym warunki zadania
95
jest hel, majcy na swojej jedynej powoce 2

elektrony
6.91.
sytuacja taka nie jest moliwa, gdy maksymalna
liczba elektronw walencyjnych na powoce M to 8, a
maksymalna ilo elektronw na powoce M, wg
wzoru 2n2 wynosi 18
6.92.
sia przycigania pochodzi jedynie od jdra
atomowego, zatem jest jedna taka sia; siy
odpychania pochodz od pozostaych elektronw,
wic jest ich dwie (cznie atom litu posiada 3
elektrony)
6.93.
siy przycigania/odpychania okrelamy rwnaniem:
qq
F = k 12 2
r
zatem ich warto jest wprostproporcjonalna do
iloczynu adunkw, a odwrotnie proporcjonalna do
kwadratu odlegoci, oczywici adunki o
przeciwnych znakach bd si odpychay, a o tych
samych znakach przycigay (rysunek schematyczny
proporcje dugoci wektorw nie zostay zachowane):
F23
F21
F12
2+
F13
F31
- F32
jeli chodzi o wartoci si to:

F12 = F21; F13 = F31; F23 = F32
F12 = 4F13 = 8F23
6.94.
ilo elektronw walencyjnych okrela numer grupy
(dla grup 13-18 ilo elektronw walencyjnych
okrela liczba jednoci, czyli dla grupy 13- 3e-, 144e-, itd)
Na 1; N 5; Al 3; Br 7; Mg 2; Cr 6; Fe 8;
Ag 11; Ce 4
6.95.
2 8 8 1
19K: K L M N
2 8 8 2
20Ca: K L M N
2 8 18 3
31Ga: K L M N
2 8 18 4
32Ge: K L M N
2 8 18 5
33As: K L M N
2 8 18 6
34Se: K L M N
2 8 18 7
35Br: K L M N
2 8 18 8
36Kr: K L M N
6.96.
konfiguracja elektronowa rdzenia atomu, to
konfiguracja wszystkich elektronw oprcz
elektronw walencyjnych
Lir: K2
Fr: K2
Sr: K2L8
Clr: K2L8
6.97.
sytuacja taka ma miejsce dla pierwiastkw z grup 112
6.98.
rne wartoci energii maj elektrony znaljdujce si
na rnych podpowakach, zatem musimy wyznaczy
ile podpowok spenia warunki zadania)
a) pierwsza powoka zawiera jedn podpowok,
zatem na pierwszej powoce wszystkie elektrony maj
t sam energi; pierwszej powoce odpowiada jedna
warto energii
b) druga powaoka ma dwie podpowoki (s i d), zatem
drugiej powoce odpowiadaj dwie rne wartoci
energii
c) na dwoch pierwszych powokach znajduj si
podpowoki 1s, 2s. 2p, zatem dwum pierwszym
powokom odpowiadaj 3 rne wartoci energii
d) na trzech pierwszych powokach znajduj si
podpowoki: 1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 3d, zatem trzem
pierwszym powokom odpowiada 6 rnych wartoci
energii
6.99.
powoka druga nie zawiera podpowoki d (zawiera
jedynie podpowoki s i p), za na podpowoce d
trzeciej i chwartej powoki moe maksymalnie
znajdowa si 10 elektron
6.100.
a) 3p, 4s, 3d, 4s
b) 5s, 4d, 5p, 6s
c) 5f, 6d, 7p, 8s
6.101.
cznie elektrony w tym pierwiastku zajmuj 4
powoki (widzimy, e ostatni elektron znajduje si na
4 powoce)
6.102.
dla grupy 1 i 18 bdzie to podpowoka s, dla grupy 2
okresw 2 i 3 oraz dla grup 12-17 bdzie to
podpowoka p, dla grupy 2 okresw 4-7 oraz dla grup
3-11 bdzie to podpowoka d (z numerem powoki o 1
mniejszym ni numer okresu w ktrym ley
pierwiastek); numer powok okrelimy dziki
znajomoci okresu w ktrym ley dany atom:
33As: 4d; 4Be: 2p; 71Lu: 5d; 30Zn: 4p; 18Ar: 4s; 56Ba:
5d; 84Po: 6d
6.103.
a) 5B: 1s22s22p1
2 2 4
8O: 1s 2s 2p
2 2 6 2
12Mg: 1s 2s 2p 3s
b) 15P: 1s22s22p63s23p3
2 2 6 2 6
18Ar: 1s 2s 2p 3s 3p
2 2
6 2 6 1
19K: 1s 2s 2p 3s 3p 4s
c) 21Sc: 1s22s22p63s23p63d14s2
2 2 6 2 6 10 2
30Zn: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s
2 2 6 2 6 10 2
5
35Br: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p
2 2 6 2 6 10 2 6
d) 48Cd: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d105s2
2 2 6 2 6 10 2 6 10 2 6 2
56Ba: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p 6s
96
82Pb:
2 2
10
10
14
10
1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p
6.104.
numer powoki na ktrej znajduj si elektrony
walencyjne pozwala nam okreli okres, za ich liczba
oraz rodzaje podpowok, na ktrych si znajduj
numer grupy:
a) glin; b) wap; c) ksenon; d) ow
6.105.
numer powoki na ktrej znajduj si elektrony
walencyjne pozwala nam okreli okres, za ich liczba
oraz rodzaje podpowok, na ktrych si znajduj
numer grupy:
a) kobalt
b) mied (szukany atom ma cznie 11 elektronw
walencyjnych, dla atomw 11 grupy nastpuje
przesjcie elektronu z podpowoki s na d, gdy wtedy
atom jest stabilniejszy energetycznie)
c) cer (szukany atom ma cznie 4 elektrony
walencyjne, dla atomw grupy f, czyli lantanowcw i
aktynowcw czsto nastpuje przesjcie elektronu z
podpowoki d na f, gdy wtedy atom jest stabilniejszy
energetycznie)
d) uran
6.106.
rozpiszmy podpowokow konfiguracj elektronow
galu:
2 2 6 2
6 10 2 1
31Ga: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p
widzimy, e podpowoka 4p nie zostaa cakowicie
zapeniona, zatem nie wszystkie podpowoki w
atomie galu zawieraj maksymaln liczb elektronw,
jaka moe znajdowa si na danej podpowoce
6.107.
najprostszym sposobem jest zsumowanie liczby
elektronw i znalezienie pierwiastka o danej liczbie
atomowej
a) siarka
b) skand
6.108.
pierwiastki te moemy odczyta stosujc rne
sposoby: sumujc liczb elektronw gazu
szlachetnego i elektronw walencyjnych, co da nam
liczb atomow, lub majc okrelone elektrony
walencyjne, odczyta numer okresu i grupy:
a) fosfor; b) cyna; c) beryl; d) cez
6.109.
2
4Be: [He] 2s
2 1
13Al: [Ne] 3s 3p
2 4
34Se: [Ar] 4s 4p
2
38Sr: [Kr] 5s
14
10 2
2
82Pb: [Xe] 4f 5d 6s 6p
6.110.
wiemy, e na podpowoce s mog maksymalnie
znajdowa sie 2 elektrony, cznie na podpowokach s
i p 8 elektronw, na podpowokach s, p i d acznie 18
elektronw, poszczeglne liczby elektronw na
powokach pozwalaj okreli, ktre podpowoki

zostay zapenione; w zadaniu tym wybrane zostay w
wikszoci pierwiastki bdce wyjtkami w regule
zapeniania podpowok, w pierwiastkach tych ma
miejsce przesunicie elektronu z jednej podpowoki
na inn co powoduje, e jest on stabilniejszy
energetycznie
a) 24Cr: [Ar] 3d54s1
b) 29Cu: [Ar] 3d104s1
c) 41Nb: [Kr] 4d45s1
d) 46Pd: [Kr] 4d10
e) 78Pt: [Xe] 4f145d96s1
6.111.
maj one tak sam liczb elektronw lecych na
ostatniej i przedostatniej powoce (dla okresw 2-7)
6.112.
m. in. rni si one iloci powok, oraz iloci
elektronw na powokach, oprcz 2 ostatnich powok
(dla okresw 3-7)
6.113.
1
2
2
1
2
2
19K: 4s ; 20Ca: 4s ; 31Ga: 4s 4p ; 32Ge: 4s 4p ; 33As:
2
3
2 4
2
5
2
4s 4p ; 34Se: 4s 4p ; 35Br: 4s 4p ; 36Kr: 4s 4p6;
6.114.
elektrony rdzenia atomu to wszystkie elektrony
oprcz elektronw walencyjnych
2
3Lir: 1s
2 2 6
15Pr: 1s 2s 2p
2 2 6
16Sr: 1s 2s 2p
2 2 6
17Clr: 1s 2s 2p
6.115.
bd to pierwiastki 14. grupy majce konfiguracj
elektronw walencyjnych xs2xp2, czyli: wgiel, krzem,
german, cyna ow
6.116.
a) pierwiastki 2. grupy
b) pierwiastki 15. grupy
c) pierwiastki 3. grupy
d) lutet i lawrans (nalece do lantanowcw i
aktynowcw)
6.117.
liczb poziomw orbitalnych, zatem liczb orbitali
okrela zaleno z poboczn liczb kwantow l i ma
ona posta: 2l + 1
6.118.
obie powoki zawieraj po 3 poziomy orbitalne p (m =
2l + 1 = 2 1 + 1 = 3)
6.119.
gwna liczba kwantowa n okrela nam nr powoki,
poboczna liczba kwantowa l okrela nam rodzaj
podpowoki, magnetyczna liczba kwantowa m
okrela nam orbital, a magnetyczna spinowa liczba
kwantowa ms okrela nam spin elektronu w
orbitalu:
a) n; b) l; c) m; d) ms; e) n, l; f) l, m; g) m, ms; h) n, l,
m; i) l, m, ms; j) n, m, ms; k) n, l, ms; l) n, l, m, ms
97
6.120.
jest to spinowa liczba kwantowa, zazwyczaj pomijana
w zapisie, gdy jej warto dla kadego elektronu jest
rwna
6.121.
1 c; 2 a; 3 e; 4 b; 5 d
6.122.
2 2 6 2 6 10 2 3
33As: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p
elektrony atomu arsenu znajduj si na 4 powokach i
8 podpowokach, przedstawmy opis walencyjnych
poziomw orbitalnych:
widzimy, e arsen posiada 5 elektronw

walencyjnych, z czego 3 s niesparowane
6.123.
a) pocztkowo zapeniaj si po jednym elektronie
puste orbitele
natpnie orbitale zapeniaj si po 1 kolejnym

elektonie tworzc pary elektronowe
b)
pocztkowo zapeniaj si po jednym elektronie puste
orbitele
natpnie orbitale zapeniaj si po 1 kolejnym

elektonie tworzc pary elektronowe
6.124.
najpierw wyznaczmy w zapisie podpowokowym
elektrony walencyjne poszczeglnych pierwiastkw:
a) 12Mg: 3s2
b) 31Ga: 4s24p1
c) 14Si: 3s24p2
6.125.
a) pierwiastki grupy 15 (konfiguracja podpowokowa
elektronw walencyjnych ns2np3)
b) pierwiastki grupy 13 (konfiguracja podpowokowa
elektronw walencyjnych ns2np1)
c) chrom i molibden (dla atomw tych nastpuje
przesjcie elektronu z podpowoki s na podpowok d,
gdy wtedy atom jest stabilniejszy energetycznie)
d) mied, srebro i zoto (dla atomw tych nastpuje
przesjcie elektronu z podpowoki s na podpowok d,
gdy wtedy atom jest stabilniejszy energetycznie)
6.126.
przedstawmy opis poziomw orbitalnych atomu dla
elektronw walencyjnych:
1
11Na: 3s
jeden niesparowany elektron
2
3
15P: 3s 3p
trzy niesparowane elektrony
4s2
20Ca:
zero niesparowanych elektronw

2
2
32Ge: 4s 4p
dwa niesparowane elektrony
2
6
36Kr: 4s 4p
10 2
48Cd: 4d 5s

2
1
49In: 5s 5p
5s25p5
53I:
d) 52Te: 5s25p4
e) 35Br: 4s24p5
2
f) 10Ne: 2s 2p

2
4
84Po: 6s 6p
6.127.
c) zgodnie z regu Hunda: niesparowane elektrony,
obsadzajce poziomy orbitalne tej samej podpowoki,
powinny mie jednakow orientacj spinu
98
e) analogicznie jak w c)
f) zgodnie z regu Hunda: na danej podpowoce
powinna istnie moliwie najwiksza liczba
niesparowanych elektronw
6.128.
stan wzbudzony wystpuje wtedy, kiedy elektron (lub
elektrony) znajduje si na wyszej podpowoce ni
wynika to z reguy zapeniania podpowok, sytuacja
taka ma miejsce w przykadzie 1) i 3), narysujmy opis
orbitali elektronw walencyjnych dla tych
przykadw:
1) 4Be: 2s12p1
1) 5B: 2s12p2
trzy niesparowane elektrony
6.129.
tak, poniewa w kadej grupie gwnej struktura
zapeniania powok przez elektrony walencyjne oraz
ich liczba jest taka sama
Rozdzia 7. Przeksztacenia atomw w inne
drobiny.
7.1. Przeksztacenia atomw w jony
7.1.
a) K+, S2-; b) Mg2+, Br-; c) Al3+, Te27.2.
ustalajc te rwnania naley pamita, aby po obu
stronach rwnania suma adunkw bya taka sama
Na Na+ + eAl Al3+ + 3 eS + 2 e- S2Fe Fe2+ + 2 eFe2+ Fe3+ + eCu2+ + 2 e- Cu
Br- Br + eSn2+ Sn4+ + 2 e7.3.
najpierw naley sprawdzi ile elektronw
walencyjnych zawiera dany pierwiastek (w ktrej ley
grupie), a nastpnie dodajc lub odejmujc warto
adunku wyznaczy szukan liczb elektronw na
ostatniej powoce
K+ - 8 elektronw; Br- - 8 elektronw; Mg2+ - 8
elektronw; S2- - 8 elektronw; H+ - 0 elektronw; H- 2 elektrony
7.4.
Na+ : K2L8
Br- : K2L8M18N8
Ca2+ : K2L8M8
S2- : K2L8M8
7.5.
konfiguracja elektronowa jonu Li+ jest taka sama jak
konfiguracja elektronowa helu, zatem jon ten ma 1
powok
konfiguracja elektronowa jonu Se2- jest taka sama jak
konfiguracja elektronowa kryptony, zatem jon ten ma
4 powoki
konfiguracja elektronowa jonu Al3+ jes taka sama jak
konfiguracja elektronowa neonu, zatem jon ten ma 2
powoki
konfiguracja elektronowa jonu I- jes taka sama jak
konfiguracja elektronowa ksenonu, zatem jon ten ma
5 powok
7.6.
K+: 1s22s22p63s23p6
Cl-: 1s22s22p63s23p6
Al3+: 1s22s22p6
O2-: 1s22s22p6
7.7.
a) np. Na+, bd to wszystkie jony z ktrych
konfiguracja elektronowa odpowiada konfiguracji
elektronowej neonu lub argonu
b) np. Li+, bd to m. in. jony, ktrych konfiguracji
elektronowa odpowiada konfiguracji elektronowej
helu
c) nie ma takich jonw, gdy na ostetniej powoce
maksymalnie moe znajdowa sie 8 elektronw
7.8.
a) S2-, Cl-, K+, Ca2+; b) Li+, Be2+; c) Se2-, Br-; d) O2-,
F-, Na+, Mg2+
7.9.
rubid tworzc jon Rb+ stara si uzyska konfiguracj
elektronow kryptonu
tellur tworzc jon Te2- stara si uzyska konfiguracj
elektronow ksenonu
bar tworzc jon Ba2+ stara si uzyska konfiguracj
elektronow ksenonu
astat tworzc jon At- stara si uzyska konfiguracj
elektronow radonu
7.10.
Ca2+ - argon; Al3+ - neon; Br- - krypton; F- - neon
7.11.
helowiec, ktry zawiera 4 powoki elektronowe, to
lecy w 4 okresie krypton, zatem szukanym
pierwiastkiem jest lecy w 5 okresie stront, a jonem
Sr2+
7.12.
a) Sn4+ - s to jony pierwiastkw lecych w
kolejnych okresach i kolejnych grupach gwnych
b) Te2- - s to jony pierwiastkw lecych w
kolejnych okresach, i na przemian grupach 17. i 16.
7.13.
izoelektronowy (majcy taka sam liczb elektronw)
z tymi jonami jest atom argonu odmienne waciwoci
tych jonw wynikaj z odmiennej elektroujemnoci
99
tych pierwiastkw oraz odmiennych si dziaajcych

midzy jdrem atomu, a elektronami
7.14.
81 Br : p+ = 35; n0 = 81 35 = 46; e- = p+ + 1 = 36
40
Ca3+: p+ = 20; n0 = 40 20 = 20; e- = p+ - 3 = 17
74 2Se : p+ = 34; n0 = 74 34 = 40; e- = p+ + 2 = 36
56 3+
Fe : p+ = 26; n0 = 56 26 = 30; e- = p+ - 3 = 23
7.15.
2+
27
3+
1) 24
; 2) 37
12 Mg
17 Cl ; 3) 13 Al
7.16.
podobiestwa: taka sama liczba elektronw i
konfiguracja elektronowa
rnica: rna ilo protonw i elektronw, rne
adunki; F- atwo reaguje z kationami (lub
pierwiaskami atwo przechodzcymi w kation), Na+
atwo reaguje z anionami (lub pierwiaskami atwo
przechodzcymi w anion), Ne jako gaz szlachetny jest
praktycznie niereaktywny
7.17.
energia jonizacji ronie w okresie wraz ze wzrostem
liczby atomowej, natomiast w grupie, wraz ze
wzrostem liczby atomowej maleje, zatem:
a) Mg; b) K
7.18.
dzieje si tak, poniewa pierwsza energia jonizacji dla
atomu sodu jest nisza ni dla atomu magnezu
(energia jonizacji wzrasta w okresie wraz ze
wzrostem liczby atomowej) a take dlatego, e
stabilny jon magnezowy jest jonem dwudodatnim, co
oznacza, e do przejcia atomu w jon naley pokona
energi oderwania dwch elektronw, a nie jednego
jak to jest w przypadku sodu
7.19.
najwikszego 3), poniewa energia zuywa si na
oderwanie a 3 elektronw z atomu glinu
najmniejszego 1), poniewa porwnujc z atomami
wapnia i magnezu, potas ma najmniejsz pierwsz
energi jonizacji (energia jonizacji ronie w okresie
wraz ze wzrostem liczby atomowej, natomiast w
grupie, wraz ze wzrostem liczby atomowej maleje)
7.20.
reakcja zachodzi bdzie w dwch etapach:
Be Be+ + eE1 = 9,3eV
+
2+
Be Be + e
E2 = 18,2eV
zatem czna ilo potrzebnej energii bdzie sum
energii zuywanej w poszczeglnych etapach:
Ec = E1 + E2 = 9,3eV + 18,2eV = 27,5eV
7.21.
energie jonizacji dla atomu glinu wynosz kolejno:
EI = 5,99eV; EII = 18,83eV; EIII = 28,45eV, zatem
czna energia potrzebna do przejcia atomu glinu w
jon trjdodatni wynosi:
E = EI + EII + EIII = 5,99eV + 18,83eV + 28,45eV =
= 53,27eV
7.22.
Fe3+: 1s22s22p63s23p63d5
V: 1s22s22p63s23p63d34s2
rnica ta moe wynika z wikszych si

oddziaywania jdra elaza z elektronami na 3
powoce (jdro elaza zawiera wicej protonw)
7.23.
Cr2+: 3s23p63d4
Mn4+: 3s23p63d3
Au3+: 5s25p65d8
Ce3+: 5s25p5
7.24.
a) Mn2+: 3d5
b) Fe2+: 3d6
c) Fe3+: 3d5
d) Cu2+: 3d9
7.2. Substancje jonowe

7.25.
a) Na+ i I-; Mg2+ i S2b) 2 Li+ i O2-; Ca2+ i 2 Br-; 2 Al3+ i 3 O2c) Na+ i OH-; 2 K+ i SO42d) Ca2+ i CO32-; 3 Mg2+ i 2 PO437.26.
naley pamita, e ustalony zwizek musi mie
adunek rwny 0
a) Na2S; b) Ga2O3; c) SnCl4; d) SrSe; e) AlBr3; f)
PbS2
7.27
Na
Na+
2S S
Na
Na+
Mg
O O
2-
Mg2+
O
2-
2-
Sn Sn4+
O
100
Al
S
2-
2-
Al3+
Al
S
2-
Al3+
7.28.
wizanie jonowe (a dokadniej przewaga wizania
jonowego) powstaje wtedy, gdy rnica
elektroujemnoci obu pierwiastkw wynosi
przynajmniej 1,7, taka sytuacja ma miejsce dla
zwizkw: LiBr, SnO2, CaO
7.29.
cznie czsteczka chlorku wapnia CaCl2 zawiera 3
jony: Ca2+ i 2 Cl-, zatem jony Cl- stanowi 2/3
wszystkich jonw, skoro kryszta zawiera n jonw, to
ilo jonw chlorkowych wynosi 2/3n
7.30.
wysz temperatur topnienia ma Rb2O, poniewa
rnica elektroujemnoci midzy rubidem, a tlenem
jest znacznie wiksza, ni midzy tellurem, a tlenem,
co oznacza, e trzeba dostarczy wicej energii, aby
rozerwa wizania w czsteczce Rb2O
7.31.
podana w zadaniu konfiguracja elektronowa jest
konfiguracj neonu, skoro jednoujemny jon ma tak
konfiguracj oznacza to, e w stanie podstawowym
pierwiastek ma 9 elektronw, czyli jest to fluor,
analogicznie skoro dwudodatni jon ma tak
konfiguracj, oznacza to, e w stanie podstawowym
ma on 12 elektonw, zatem jest to magnez; szukanym
zwizkiem jest chlorek magnezu: MgCl2
7.32.
a) K+ (promie jonowy w tej samej grupie ronie wraz
ze wzrostem liczby atomowej)
b) K+ (promie jonowy w tym samym okresie maleje
wraz ze wzrostem liczby atomowej)
c) I- (promie jonowy w tej samej grupie ronie wraz
ze wzrostem liczby atomowej)
d) S2- (promie jonowy w tym samym okresie maleje
7.33.
a) Na (promie atomowy w tej samej grupie ronie
b) Li (promie atomowy w tym samym okresie maleje
c) O (promie atomowy w tym samym okresie maleje
d) Se (promie atomowy w tej samej grupie ronie
7.34.
a) K (po odczeniu elektronu promie si zmniejsza)
b) Br- (po przyczeniu elektronu promie si
zwiksza)
c) Mg (po odczeniu elektronu promie si zmniejsza)
d) S2- (po przyczeniu elektronw promie si

zwiksza)
7.35.
atom przechodzc w kation oddaje elektron lub kilka
elektronw, co powoduje zniknicie elektronw z
najdalszej powoki i przez to zmniejszenie promienia
7.36.
przechodzc w anion Alom przyjmuje elektrony,
wiksza ilo elektronw i dziaajce midzy nimi
siy odpychania powoduj zwikszenie rozmiarw
ostatniej powoki i jednoczenie zwikszenie
promienia caej drobiny
7.37.
wizanie jonowe najbardziej zblione do jego
teoretycznego modelu bdzie wystpowa w zwizku,
w ktrym rnica elektroujemnoci midzy
pierwiastkami tworzcymi ten zwizek bdzie jak
najwiksza, w tym przypadku jest to: CsF (E = 3,3)
7.38.
% charakteru
jonowego
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0
0,5
1,5
2,5
rnica
elektroujemnoci
dla NaCl rnica elektroujemnoci wynosi 2,1, zatem

% charakteru jonowego wizania jest rwny 67%; dla
CsF rnica elektroujemnoci wynosi 3,3, zatem %
charakteru jonowego wizania jest rwny ok. 93%
7.39.
jako jednostk obliczeniow przyjmijmy nastpujcy
szecian:
0,52,6710-8cm
2,6710-8cm
0,52,6710-8cm
oczywicie wymiary w pozostaych 2 paszczyznach

s takie same; szecian skada si z 4 jonw K+ i 4
jonw F-, obliczmy zatem mas naszego szecianu:
mj = 4 39u + 4 19u = 232u
obliczmy ile takich szecianw znajduje si w 1cm3,
w tym celu policzmy najpierw jednowymiarowo ile
szecianw zmieci si w 1cm:
n1D = 1cm : (2 0,5 2,67 10-8cm + 2,67 10-8cm) =
= 1,873 107
101
zatem w 1cm3 znajduje si n3 takich szecianw, co

daje nam
n3D = (1,873107)3 = 6,5711021
za masa 1cm3 wynosi:
m = 6,5711021 232u = 1,5241024u
masa ta zgodnie z treci zadania odpowiada 2,48g,
zatem 1 gram to:
mg = 1,5241024u : 2,48 = 6,161023u
powysza warto zgodnie z definicj:
1g = NA1u
wyznacza nam szukan liczb, wynika z tego, e
wyliczona przez nas warto liczby Avogadra jest
rwna: 6,161023
7.3. Substancje kowalencyjne
7.40.
sia oddziaywa elektrostatycznych wyraamy
wzorem:
q q
F=k 1 2 2
r
zatem jak widzimy ze wzoru, sia jest wprost
proporcjonalna do iloczynu adunkw, a odwrotnie
proporcjonalna do kwadratu odlegoci, oczywicie
wektory si oddziaywa midzy adunkami o
przeciwnych znakach bd skierowane do siebie, a o
tych samych znakach przeciwnie:
-
7.41.
midzy zbliajcymi si atomami wystpuj siy
odpychania midzy jdrami atomowymi oraz
elektronami obu pierwiastkw, a take (w pniejszej
fazie) siy przycigania midzy jdrem atomowym a
elektronami drugiego atomu; poza siami
elektrostatycznymi dziaaj take inne rodzaje
oddziaywa m.in. siy van der Waalsa
7.42.
wizania obecne w podanych czsteczkach bd
typowymi wizaniami kowalencyjnymi
a)
I I
I I
b)
S
c)
F
7.43.
wizanie kowalencyjne niespolaryzowane wystpuje
wtedy, gdy czy za sob takie same drobiny, zatem:
- wizanie kowalencyjne niespolaryzowane: Br2, H2,
P2
- wizanie kowalencyjne spolaryzowane: HBr, CCl4,
HI, NH3, H2S, CS2
7.44.
wizanie kowalencyjne niespolaryzowane wystpuje
wtedy, gdy czy za sob takie same drobiny,
wizanie kowalencyjne spolaryzowane, wtedy gdy
rnica elektroujemnoci jest mniejsza od 1,7, za
wizanie jonowe wtedy, kiedy rnica
elektroujemnoci jest wiksza lub rwna 1,7 zatem:
- wizanie kowalencyjne niespolaryzowane: O2, N2,
Br2
- wizanie kowalencyjne spolaryzowane: HBr, H2S,
MgS, N2O3, PH3, SiH4
- wizanie jonowe: KBr, CaCl2, Li2O, SiO2
7.45.
wiemy, e w danej grupie (gwnej) elektroujemno
maleje wraz ze wzrostem liczby atomowej, za w
danym okresie elektroujemno ronie wraz ze
wzrostem liczby atomowej ,zatem: O, Si, Cl, Se, N, P
Cl, Se
7.46.
2) O i S; E = 3,5 2,5 = 1
7.47.
a) Po < Te < Se < S < O
b) Ga < Ge < As < Se < Br
c) H < C = S < N = Cl < O < F
7.48.
par takich pierwiastkw bdzie frans (Fr) i fluor (F)
E = 4 0,7 = 3,3
7.49.
wsplne elektrony w czsteczce bd przesunite w
stron atomu o wikszej elektroujemnoci, zatem dla:
CO2 w stron tlenu, SO2 w stron tlenu, NH3 w stron
azotu, H2S w stron siarki, PH3 w stron wodoru,
BCl3 w stron chloru, CCl4 w stron chloru, HBr w
stron bromu, SiO2 w stron tlenu, ICl w stron
chloru, F2O w stron fosforu, HI w stron jodu, BH3w
stron jodu; generalnie wzr sumaryczny zwizku
dwupierwiastkowego, tworzymy w ten sposb, aby
pierwiastek bardziej elektroujemny znajdowa si na
kocu (istniej jednak pewne wyjtki np. NH3m czy
F2O)
7.50.
najsilniej spolaryzowane wizanie wystpuje w
czsteczkach, w ktrych rnica elektroujemnoci obu
pierwiastkw jest najwiksza, czyli:
a) HF
b) HF
102
7.51.
silniej spolaryzowane wizanie wystpuje w
czsteczkach, w ktrych rnica elektroujemnoci obu
pierwiastkw jest wiksza, czyli:
F2 < OF2 < NF3 < CF4 < BF3 < BeF2 < LiF
7.52.
2a) + +
+
+
H Br ; Br Br ; K Br ; H O H
- 3+ -
Cl
B Cl
Cl
Ba2+
Cl
7.54.
a)
O S
Cl -
O S
H O
H ; H+ F
b) H P
; Na+ F ;
Br ;
H O
H O
O P
H O P
c) Na+ [ O H ]; H C
O C
Cl ; Br P
Cl
Br
2-
N ; K+
+ 3- +
H N
H+
2+ -
Na+ S
2-
- 2+ -
H; F O F
F O
2-
Na+
O;
O S O
O S
O Cl
I Cl
O N O
H O
C
H
H
C
H S
N
H
C
H
H
H C
H
C
O N O N O
7.55.
a)
Ca2+
Br -
N
H
O O H
O N O N O
H
H C
N O
2-
O
H
N
H
Ca2+ O
2-
Br -
Na [ O H ]
Na+ [ O H ]
H O N O
H O N O
c) O N O
O Cl
I Cl
H O N O
H O O H
O Cl
H O Cl
Na+
H O
O Cl
c)
O N O N O
Mg S ;
H O Cl
2+ -
O N
O C
H
O
Na+
b) Mg S
H O N
H+
O C
H S
Br
+ 3- +
a) H N H
b)
O K+
7.53.
H O
S ;
H Br Ca2+
S
3+
B Cl
Cl -
O
Cl
3+ -
H O
H
C
H O
b) +
Si O
C
H
Si
103
H O
H O
B O H
B O H
H O
H O
+
Cl
O Cl
2-
Cl O Cl
O Cl
O Cl
O
O
O N O N O
O Cl
O Cl
O N O N O
c)
H O
H O
P
H O
H O
H O
P
H O
H O
O P
H O
H O
O
P
H
H O
O H
O P
H O
O P
O H
H O
O H
O P
O H
7.56.
elektroujemno, liczba atomowa, adunek
elektryczny wodoru w czsteczce wodorku
7.57.
promie atomowy, promie jonowy
7.58.
CH4 (cztery elektrony wgla oraz po jednym
elektronie wodoru bior udzia w tworzeniu wizania)
BH3 (trzy elektrony boru oraz po jednym elektronie
wodoru bior udzia w tworzeniu wizania)
7.59.
a) najbardziej typow wartociowoci bdzie I,
aczkolwiek pierwiastek ten moe przyjmowa
dowoln wartociowo od I do VII
b) I
c) najbardziej typowymi wartociowociami bd III i
V, aczkolwiek pierwiastek ten moe przyjmowa
dowoln wartociowo od I do V
7.60.
nie BH3 i SF6 nie bd miay konfiguracji helowca,
bor w tym zwizku bdzie mia cznie
uwsplnionych 6 elektronw, a siarka w swoim
zwizku a 12
7.61.
wizanie pojedyncze jest zawsze wizaniem , za w
wizaniach wielokrotnych wystpuje jedno wizanie
, a pozostae s wizaniami :
a) Br2 wizanie pojedyncze, 1 ; S2 wizanie

podwjne, 1 i 1 ; P2 wizanie potrjne, 1 i 2
H2S 2 wizania pojedyncze, 2
b) CH4 4 wizania pojedyncze, 4 ; CS2 2
wizania podwjne, 2 i 2 ; HCN 1 wizanie
pojedyncze i 1 wizanie potrjne, 2 i 2 ; COCl2 1
wizanie podwjne i 2 wizania pojedyncze, 3 i 1
c) CO wizanie podwjne, 1 i 1 ; N2O5 2
wizania pojedyncze i 4 wizania podwjne, 6 i 4 ;
HSCN 2 wizania pojedyncze i 1 potrjne, 2 i 2 ;
H2CO3 4 wizania pojedyncze i 1 podwjne, 5 i 1
7.62.
SiH4, czsteczka ta ma ksztat regularnego tetraedru i
wszystkie czstkowe dipole Si H rwnowa si
7.63.
a) linia lub trjkt rwnoramienny (jeeli wystpuj
wolne pary elektronowe)
b) trjkt rwnoboczny, piramida o podstawie
trygonalnej (gdy wystpuje 1 wolna para
elektronowa), litera T (gdy wystpuj 2 wolne pary
elektronowe)
c) tetraedr, zaburzony tetraedr (gdy wystpuje 1
wolna para elektronowa), kwadrat (gdy wystpuj 2
d) liniowa lub trjkt nieregularny (jeeli wystpuj
7.64.
a) moment dipolowy jest rny od zera, a take
czsteczka ta zawiera wolne pary elektronowe, jej
ksztatem bdzie trjkt rwnoramienny
b) moment dipolowy jest rwny 0, oraz jest to
czsteczka typu AB2, zatem bdzie to czsteczka o
ksztacie liniowym
c) moment dipolowy jest rwny 0, oraz jest to
czsteczka typu AB3, zatem bdzie to czsteczka o
ksztacie trygonalnym
d) moment dipolowy jest rny od 0, oraz jest to
czsteczka typu AB3P (P wolna para elektronowa),
zatem bdzie to czsteczka o ksztacie piramidy o
podstawie trygonalnej
7.65.
+
a) Cl ClO
b) F FO
c) S
3- O S +
2O
O
-
+
+ S
Cl ClO
F FO
7.66.
czsteczka AB4 o zerowym momencie dipolowym
moe mie ksztat tetraedru (np. CH4) lub rzadziej
kwadratu (np. XeF4)
7.67.
przyczyn tego jest w przypadku COS kierunek
wektora momentu dipolowego, ktry jest rwnolegy
do osi czsteczki (jest to czsteczka o ukadzie
liniowym), za w przypadku HClO wektor momentu
dipolowego jest sum skadowych momentw
104
dipolowych, ktrych wektory nie s do siebie

rwnolege
7.68.
moment dipolowy czsteczki H2O2 bdzie rny od
zera, poniewa wektory skadowych momentw
dipolowych wiza H O nie s do siebie rwnolege
7.69.
Twierdzenie
Czsteczka jest dipolem
Jdra le w jednej
paszczynie
Cz. zawiera wizanie
midzy dwoma
identycznymi atomami
Czsteczka zawiera
wizanie
PH3
+
CS2
-
H 2O 2
+
BCl3
-
SiH4
-
7.70.
czsteczka ma ksztat ostrosupa o podstawie trjkta
rwnobocznego, na obrazku zaznaczmy tylko jeden
moment dipolowy N H, oczywicie w
rzeczywistoci wystpuj 3 takie skadowe:
NH
100pm
kierunek wypadkowego momentu dipolowego bdzie

pionowy, do dou, zatem bdzie przebiega przez
rodek podstawy ostrosupa, ktrego krawd boczna
wynosi NH obliczmy jak czci NH bdzie moment
dipolowy przepiegajcy pionowo do dou, w tym celu
wyznaczmy wysoko h rozwaanego przez nas
ostrosupa, ciana ostrosupa jest trjktem
rwnoramiennym:
53,5
NH
NH
y
NH
= sin 53,5o = 0,80386
y = 0,80386 NH
co oznacza, e cay bok trjkta rwnoramiennego
bdcego podstaw ostrosupa ma dugo:
a = 2 y = 1,6077 NH
jak ju wczeniej mwilimy wysoko ostrosupa
pada na rodek podstawy, ktry wyznacza punkt
przecicia wysokoci:
b = 2/3 h
wiemy, e dla trjkta rwnobocznego:

3
h=
a
2
korzystajc z tej zalenoci wyznaczmy b:
2
2 3
3
3
b= h=
a =
a =
1,6077 NH =
3
3 2
3
3
= 0,9282 NH
zatem patrzc na pierwszy rysunek moemy
wyznaczy wysoko ostrosupa, ktra bdzie
jednoczenie pionow skadow wektora NH:
(0,9282 NH )2 + H 2 = NH 2
H 2 = 0,13844 NH
H = 0,3721 NH
wiemy, e na wypadkowy moment dipolowy
czsteczki bd si skaday 3 pionowe skadowe (od
kadego wektora NH), zatem:
3 0,3721 NH = NH3
1,1163 NH = NH3 = 4,9 10-30 C m
NH = 4,39 10-30 C m = 1,31D
ze wzoru na moment dipolowy wiemy, e:
= ql
l
podstawiajc wartoci:
4,39 1030 C m 4,39 1030 C m
q=
=
= 4,39 10 20 C =
12
10
100 10 m
10 m
= 0,27eV
co oznacza, e na kadym atomie wodoru bdzie
adunek rwny +0,27eV, a na atomie azotu adunek
rwny 3 -0,27eV, czyli -0,81eV
7.71.
w strukturze krystalicznej NaCl oba pierwiastki
wystpuj w postaci jonw, za w przypadku HCl oba
pierwiastki wystpuj w stanie obojtnym (jedynie
chmura elektronowa tworzca wizanie H Cl jest
przesunita w stron Cl)
7.72.
tlenki metali w wyniku duej rnicy
elektroujemnoci tworz wizania jonowe, s to
bardzo mocne oddziaywania i do ich rozerwania
potrzeba znacznie wikszej energii (czyli w tym
przypadku temperatury) ni w przypadku wiza
q=
105
kowalencyjnych spolaryzowanych, ktre znajduj si

w tlenkach niemetali
7.73.
jeden atom z powoki s musi przej na powok p, a
nastpnie musi nastpi hybrydyzacja sp2
7.74.
- w czsteczce HBr czy si elektron na podpowoce
s z elektronem na podpowoce p, schematycznie:
+
- w czsteczce H2S cz si 2 elektrony na powoce s

z 2 elektronami na powoce p
2
+2
- w czsteczce BeH2 najpierw atom berylu ulega

hybrydyzacji sp, a nastpnie doczaj si 2 elektony
na podpowokach s:
2
- w czsteczce AlH3 najpierw atom glinu ulega

hybrydyzacji sp2, a nastpnie doczaj si 3 elektrony
na podpowokach s:
3
7.75.
czsteczk t jest dwuatomowa czsteczka litu Li2
moe ona jednak istnie tylko w niskich
temperaturach ze wzgldu na bardzo ma energi
wizania (110 kJ/mol)
7.76.
rodzaj hybrydyzacji ustalamy korzystajc z tzw. teorii
VSEPR:
Lp = L + Lwpe
Lp liczba przestrzenna, dla 2 oznacza hybrydyzacje
sp, dla 3 sp2, dla 4 sp3, dla 5 sp3d, dla 6 sp3d2
L liczba wiza , czyli ilo atomw
przyczonych do atomu centralnego
Lwpe liczba wolnych par elektronowych, w
sytuacjach wtpliwych moemy j obliczy ze wzoru:
Lwpe 0,5 Lwal 4m n
Lwal liczba wszystkich elektronw walencyjnych
(wszystkich atomw) w czsteczce (w przypadku
jonw uwzgldniamy w tym miejscu rnic
elektronw)
m liczba atomw doczonych do atomu

centralnego (innych od wodoru)
n liczba atomw wodoru
w celu rozwizania zadania naley obliczy Lp i
nastpnie powiza j z okrelonym rodzajem
hybrydyzacji (zaleno ta podana jest przy
objanieniu Lp powyej):
a) sp3, sp2, sp
b) sp3, sp3, sp, sp3
c) sp3, sp3, sp2, sp
d) brak hybrydyzacji w czsteczce SiO, sp2, sp2, sp
e) sp3d, sp3d, sp3d2, sp3d2, sp3d3
f) sp2, sp2, sp3, sp3, sp3d, sp3d2, sp3d2, w ostatnim
przypadku nie moemy precyzyjnie okreli
hybrydyzacji poniewa podana czsteczka jest
zwizkiem bardzo nietrwaym, zawierajcym
niesparowany elektron
7.77.
1) hybrydyzacja trygonalna to hybrydyzacja sp2,
przykadem moe by: GaH3
2) hybrydyzacja tetraedryczna to hybrydyzacja sp3,
przykadem moe by: GeH4
7.78.
w celu ustalenia budowy przestrzennej czsteczki
korzystamy z teorii VSEPR opisanej w rozwizaniu
zadania 7.76 lub okrelamy wypadkowy moment
dipolowy:
a) BeF2 liniowa; BCl3 trygonalna; COCl2
trygonalna; PbCl2 trygonalna; CCl4 tetraedr; PH3
piramida trygonalna; H2S trjkt rwnoramienny
b) HClO ktowa; CO2 liniowa; SO2 ktowa; SO3
trygonalna; PCl3 piramida trygonalna; SO2Cl2
zaburzony tetraedr; OF2 ktowa
c) TeO2 ktowa; BH3 trygonalna; POCl3
zaburzony tetraedr; CS2 liniowa; HBrO ktowa;
SCl2 ktowa; SOCl2 piramida trygonalna
d) COS liniowa; CO32- - trygonalna; HCHO
zaburzona trygonalna; NO2- - ktowa; SO42- - tetraedr;
SeOF2 zaburzony tetraedr; NH2- - ktowa
e) BH4- - tetraedr; HCN liniowa; O3 ktowa; BO33- trygonalna; SO32- - piramida trygonalna; NH4+ trygonalna; H2Se ktowa
f) SO2 ktowa; NO3- - trygonalna; ClO4- - tetraedr;
NO2+ - liniowa; BF4- - tetraedr; Cl2O ktowa; ClO3- piramida trygonalna
g) N3- - liniowa; XeO4 tetraedr; Br2O ktowa;
NO2Cl - zaburzona trygonalna; HIO ktowa; IO3- piramida trygonalna; PO43- - tetraedr
h) XeO3 piramida trygonalna; BeO22- - liniowa;
BeF3- - trygonalna; BrO3- - piramida trygonalna; ClO2- ktowa; PCl4+ - tetraedr; SiO44- - tetraedr
7.79.
a) SF4 zaburzony tetraedr; I3- - liniowa; SF6
oktaedr; IF5 piramida o podstawie kwadratu; IF7
bipiramida pentagonalna; SiF62- - oktaedr
106
b) ICl4- - kwadrat; XeF2 liniowa; PCl6- - oktaedr;

TeCl4 zaburzony tetraedr; XeF4 kwadrat
c) IO65- - oktaedr; PBr5 bipiramida o podstawie
trygonalnej; SeBr62- - nieregularny oktaedr; ICl2- liniowa; SbF52- - piramida o podstawie kwadratu
d) BrICl- - liniowa; ICl3 litera T; F2IO2- zaburzony tetraedr; SbBr63- - nieregularny oktaedr;
AlCl63- - oktaedr
e) BrF4- - kwadrat; BrF3 litera T; SOF4
zaburzona bipiramida trygonalna; TeO66- - oktaedr;
IF6- - nieregularny oktaedr
7.80.
a) C2Br4 wszystkie atomy w czsteczce le w
jednej paszczynie, wgle s shybrydyzowane sp2 i
poczone wizaniem podwjnym;
C2Br2 czsteczka jest liniowa, wgle s
shybrydyzowane sp i poczone wizaniem potrjnym
HNO3 wszystkie tleny s poczone z azotem, z
czego jeden tlen dodatkowo jeszcze z wodorem
wszystkie tleny i azot le w jednej paszczynie
(ksztat trygonalny zaburzony), a atom wgla
wychodzi poza paszczyzn
H3PO4 wszystkie tleny s poczone z fosforem, z
czego 3 tleny cz si dodatkowo jeszcze z wodorami,
wszystkie tleny oraz fosfor tworz zaburzony tetraedr,
wizanie H O P nie jest liniowe
N2O4 wszystkie atomy le w jednej paszczynie,
azoty s poczone ze sob wizaniem pojedynczym,
a z tlenami wizaniami podwjnymi
Cl2O6 czsteczka ma ksztat poczonych ze sob
(wierzchokami) tetraedrw, chlory cz si ze sob
wizaniem pojedynczym a z tlenami wizaniami
podwjnymi
b) N2H4 atomy nie le w jednej paszczynie,
wpyw na to ma wola para elektronowa przy kadym
azocie, azoty cz si ze sob oraz z atomami wodoru
wizaniem pojedynczym;
HClO czsteczka ma budow ktow, wpyw na to
maj 2 wolne pary elektronowe przy atomie tlenu,
tlen czy si z chlorem i z wodorem wizaniem
pojedynczym
HClO2 atomy tlenu i chlor nie le w jednej linii,
wpyw na to maj 2 wolne pary elektronowe przy
atomie chloru, take wizanie H O Cl nie jest
liniowe, chlor czy si z 1 atomem tlenu wizaniem
podwjnym, a z grup H O wizaniem
pojedynczym
HClO3 atomy tlenu i chlor tworz ksztat zaburzonej
piramidy o podstawie trjkta rwnobocznego, wpyw
na to ma wolna para elektronowa przy atomie chloru,
take wizanie H O Cl nie jest liniowe, chlor czy
si z 2 atomami tlenu wizaniami podwjnymi, a z
grup H O wizaniem pojedynczym
HClO4 atomy tlenu i chlor tworz ksztat bardzo
zbliony do tetraedru, wizanie H O Cl nie jest
liniowe, chlor czy si z 3 atomami tlenu wizaniami
podwjnymi, a z grup H O wizaniem

pojedynczym
c) H2O2 czsteczka ma budow ktow, wpyw na
to maj wolne pary elektronowe przy atomach tlenu,
tleny cz si ze sob oraz z atomami wodorw
wizaniami pojedynczymi
[Sb(OH)6]3- - atomy tlenu i antymon tworz ksztat
nieregularnego oktaedru, wpyw na to ma wolna para
elektronowa przy atomie antymonu, ktra przyjmuje
pozycj przeciwleg do jednej z grup OH, zajmujc
miejsce przeciwne do wierzchoka piramidy, wizania
H O Sb nie s liniowe, antymon czy si z
grupami OH wizaniami pojedynczymi
Te(OH)6 atomy tlenu i tellur tworz ksztat oktaedru
(omiocianu foremnego), wizania H O Te nie s
liniowe, tellur czy si z grupami OH wizaniami
pojedynczymi
d) NO2 czsteczka ma budow ktow (mimo
wyliczonej wg teorii VSEPR Lp = 2,5 przyjmujemy
hybrydyzacj sp2) wpyw na budow ma wolny
elektron, czsteczka ta jest wolnym rodnikiem i
bardzo atwo dimeryzuje do N2O4
ClO2 czsteczka ma budow ktow (mimo
wyliczonej wg teorii VSEPR Lp = 3,5 przyjmujemy
hybrydyzacj sp3) wpyw na budow ma wolna para
elektronowa oraz wolny elektron
e) N2O czsteczka ta, mimo rnego od 0 momentu
dipolowego, ma budow liniow; dzieje si tak
poniewa atomem centralnym jest, nie jakby si
mogo wydawa, atom tlenu lecz atom azotu,
czsteczka oscyluje midzy dwoma strukturami
rezonansowymi: N N+O- N-= N+= O
7.81.
przykadem takiej czsteczki moe by chlorek
kobaltu(III), kobalt ma 9 elektronw walencyjnych, 3
znicz zostan zuyte na wytworzenie wiza Co Cl,
a pozostae 6 utworzy 3 pary elektronowe
7.82.
+
H F
- F H +
(oczywicie wizania wodorowe s znacznie sabsze
ni wizania kowalencyjne, wiksza jest take ich
dugo)
7.83.
- dugo wizania to odlego midzy jdrami obu
atomw, czyli w tym przypadku r1
- promie van der Waalsa to odlego najdalszych
elektronw od jdra atomowego, czyli w tym
przypadku r3
- promie kowalencyjny jest to rednia odlego
najdalej pooonych od jdra atomu elektronw
wystpujca w pojedynczych wizaniach
chemicznych tworzonych przez dany atom; innymi
107
sowami mona powiedzie, e promie walencyjny

jest rwny poowie redniej dugoci pojedynczego
wizania, czyli w tym przypadku r2
dla bromu
Br
Br
Br
Br
cp =
r3
r2
7.84.
dzieje si tak poniewa hel znajduje si w bardzo
trwaym energetycznie stanie, ma zapenion ca
powok elektronami (2 elektrony na powoce K), aby
beryl uzyska trway stan musi pozby si 2
elektronw (wwczas osignie bardzo trwa
konfiguracj helu), dlatego atwo wchodzi w reakcje
zwaszcza z niemetalami (pierwiastkami o duej
elektroujemnoci)
7.85.
- w 1 grupie: zawiera1 elektron na ostatniej powoce
(elektron walencyjny), chtnie reaguje z niemetalami
przyjmujc wartociowo I
- w 17 grupie: po przyczeniu 1 elektronu uzyskuje
konfiguracj helowca (helu), atwo tworzy zwizki z
metalami przyjmujc wartociowo I
7.86.
czsteczki te maj (w kolumnach) tak sam ilo
elektronw, co wicej ilo poszczeglnych atomw
poczonych z atomami wgla/azotu jest taka sama
CH4
NH4+
C2H6
N2H62+
CO32NO3-
CO2
NO2+
C2O42N2O4
Rozdzia 8. Roztwory.
8.1. Stenie procentowe
8.1.
cp =
ms
ms
100% =
100%
mr
ms + ma
;
35g
cp =
100% = 18,9%
35g + 150g
8.2.
zamiemy objto alkoholu na mas:
d = m/V
m=dV
m = 0,78 g/cm3 150cm3 = 117g
policzmy stenie procentowe:
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
cp =
8.3.
za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem:
d = m/V
m=dV
m = 1 g/cm3 10cm3 = 10g
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
C22N2
1g
100% = 9.1%
1g + 10g
8.4.
zamiemy objto benzyny na mas:
d = m/V
m=dV
m = 0,7 g/cm3 10cm3 = 7g
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
cp =
1g
100% = 12,5%
1g + 7g
8.5.
d = m/V
m=dV
m = 1g/cm3 25dm3 = 1g/cm3 25000cm3 = 25000g =
25kg
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
3kg
cp =
100% = 10,7%
3kg + 25kg
8.6.
zamiemy objto acetonu na mas:
d = m/V
m=dV
m = 0,7g/cm3 10dm3 = 0,7g/cm3 10000cm3 = 7000g
= 7kg
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
cp =
1kg
100% = 12,5%
1kg + 7 kg
8.7.
cp =
ms =
ms
100%
mr
cp mr
100%
6% 30g
= 1,8g
100%
35g
100% = 23%
35g + 117g
108
8.8.
cp =
cp =
ms
100%
mr
cp mr
2% 0,5kg
ms =
=
= 0,01kg = 10g
100%
100%
8.9.
zamiemy objto roztworu na mas:
d = m/V
m=dV
m = 1,16g/cm3 100cm3 = 116g
policzmy mas substancji:
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
100%
17,1% 116g
= 19,84g
100%
8.10.
d = m/V
m=dV
m = 1,09g/cm3 0,5dm3 = 1,09g/cm3 500cm3 = 545g
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
100%
8% 545g
= 43,6g
100%
8.11.
m
c p = s 100%
mr
cp mr
20% 400g
= 80g
100%
100%
pozosta mas roztworu stanowi rozpuszczalnik,
czyli woda, zatem:
mwoda = 400g 80g = 320g
8.12.
d = m/V
m=dV
m = 0,9g/cm3 1dm3 = 0,9g/cm3 1000cm3 = 900g
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
45% 900g
= 405g
100%
100%
czyli woda, zatem:
mwoda = 900g 405g = 495g
8.13.
policzmy mas sody:
ms =
ms
100%
mr
cp mr
2% 250g
= 5g
100%
100%
czyli woda, zatem:
mwoda = 250g 5g = 245g
8.14.
policzmy mas jodu:
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
10% 15g
= 1,5g
100%
100%
czyli alkohol, zatem:
malkohol = 15g 1,5g = 13,5g
zamiemy mas alkoholu na objto:
d = m/V
V = m/d
Valkohol = 13,5g : 0,78g/cm3 = 17,3cm3
8.15.
d = m/V
m=dV
m = 1 g/cm3 1dm3 = 1 g/cm3 1000cm3 = 1000g
obliczmy stenie procentowe:
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
ms =
50mg
0,05g
100% =
100% =
50mg + 1000g
0,05mg + 1000g
0,005%
(masa tlenu stanowi tak mala cz masy roztworu, e
nie byoby bdem pominicie jej w obliczaniu masy
roztworu)
8.16.
d = m/V
m=dV
m = 1,02g/cm3 1dm3 = 1,02g/cm3 1000cm3 =
1020g
m
c p = s 100%
mr
cp =
61,2g
100% = 6%
1020g
0,005%
8.17.
zamiemy objto amoniaku na ilo moli (w
rwn 22,4dm3)
cp =
109
nNH3 = VNH3 : 22,4dm3 = 500dm3 : 22,4dm3 = 22,3

mola
zamiemy ilo moli amoniaku na jego mas:
mMNH3 = 14g + 3 1g = 17g
mNH3 = 22,3 17g = 379,1g
zamiemy objto wody na mas (gsto wody
wynosi 1g/cm3):
d = m/V
m=dV
m = 1g/cm3 1dm3 = 1g/cm3 1000cm3 = 1000g
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
cp =
379,1g
100% = 27,5%
379,1g + 1000g
8.18.
policzmy mas substancji w 200g roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
5% 200g
= 10g
100%
100%
zamiemy wyliczon mas substancji na ilo moli:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
nMNaOH = 10g : 40g = 0,25 mola
8.19.
zamy, e prbka skada si z 5 moli etanolu i 10
moli wody, policzmy mas etanolu oraz mas caego
roztworu:
mMC2H5OH = 2 12g + 5 1g + 16g + 1g = 46g
mC2H5OH = 5 46g = 230g
mr-ru = mC2H5OH + mH2O = 230g + 10 (16g + 2 1g) =
= 230g + 180g = 410g
obliczmy stenie procentowe roztworu:
m
230g
c p = s 100% =
100% = 56,1%
mr
410g
8.20.
obliczmy mas substancji zakadajc, e prbka
zawiera 160 moli wody oraz 4 mole substancji:
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
ms =
15,2% =
0,152 =
ms
100%
m s + 160 (16g + 2 1g )
ms
m s + 2880g
0,152m s + 437,8g = m s
0,848m s = 437,8g
m s 516g
obliczona przez nas masa to masa 4 moli substancji,
wyznaczmy zatem mas molow kwasu:
mMHEO3 = 516g : 4 = 129g
policzmy mas molow substancji E:
mMHEO3 = 1g + mME + 3 16g

129g = 49g + mME
mME = 80g
pierwiastkiem E jest brom, a szukanym kwasem,
kwas bromowy(V) HBrO3
8.21.
policzmy mas 1 mola wodorowglanu potasu
(KHCO3) oraz mas 10 moli wody:
mMKHCO3 = 39g + 1g + 12g + 3 16g = 100g
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
mH2O = 10 18g = 180g
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
cp =
100g
100% = 35,7%
100g + 180g
8.22.
korzystamy z wzoru na stenie procentowe:
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
20% =
15g
100%
15g + m a
0,2 (15g + m a ) = 15g

3g 0,2m a = 15g
0,2m a = 12g
m a = 60g
8.23.
korzystamy z wzoru na stenie procentowe:
m
ms
c p = s 100% =
100%
mr
ms + ma
10% =
ms
100%
m s + 200g
0,1 (m s + 200g ) = m s
0,1m s + 20g = m s
0,9m s = 20g
m s = 22,2g
8.24.
czna masa roztworu wynosi:
mr-ru = 30g + 6g = 36g
wyznaczmy masy poszczeglnych soli:
mNaBr = 40% : 100% 6g = 2,4g
mKBr = 60% : 100% 6g = 3,6g
obliczmy teraz stenia procentowe poszczeglnych
soli:
m
c p = s 100%
mr
2,4g
100% = 6,67%
36g
3,6g
=
100% = 10%
36g
c pNaBr =
c pKBr
110
8.25.
za mas roztworu rwn 100g, wwczas masa
kwasu:
mkw = 20% : 100% 100g = 20g
wyznaczmy mas molow kwasu siarkowego i
policzmy ile siarki zawiera 20g tego kwasu:
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
umy proporcj:
32g S 98g kwasu
x 20g kwasu
20g 32g
x=
= 6,53g S
98g
wyznaczmy procentow zawarto siarki, pamitajc,
e przyjlimy mas roztworu rwn 100g
m
6,53g
c p = s 100% =
100% = 6,53%
mr
100g
8.26.
wyznaczmy masy molowe KOH i NaOH:
mMKOH = 39g + 16g + 1g = 56g
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
za ilo moli KOH przyjmijmy x, wwczas, z
warunkw zadania wiemy, e ilo NaOH wynosi 3x,
wyznaczmy warto x:
x 56g + 3x 40g = 12g
176x = 12
x = 0,0682 [mola]
policzmy masy obu wodorotlenkw:
mKOH = 0,0682 56g = 3,82g
mKOH = 3 0,0682 40g = 8,18g
za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem masa
wody wynosi 250g, a masa caego roztworu:
mr-ru = 250g + 12g = 262g
obliczmy teraz stenia procentowe poszczeglnych
wodorotlenkw:
m
c p = s 100%
mr
3,82g
c pKOH =
100% = 1,46%
262g
8,18g
c pNaOH =
100% = 3,18%
262g
8.27.
najpierw wyznaczmy mas zanieczyszcze:
mz = 3% : 100% 200g = 6g
zatem masa czystego ZnCl2 wynosi:
mZnCl2 = 200g 6g = 194g
czna masa roztworu to:
mr-ru = 2kg + 200g = 2200g
m
c p = s 100%
mr
cp =
194g
100% = 8,82%
2200g
8.28.
obliczmy mas wodorotlenku sodu znajdujcego si w
200g roztworu:
mNaOH = 10% : 100% 200g = 20g
skoro zanieczyszczenia stanowi 5%, to czysty
wodorotlenek sodu stanowi 95% substancji, umy
proporcj:
95% substancji 20g NaOH
100% substancji x
100% 20g
x=
= 21,1g NaOH
95%
8.29.
masa caego roztworu jest rwna:
mr = ma + m
wiemy, e skoro substancja zawiera p1%
zanieczyszcze to czysta substancja stanowi 100%
p1%, wiec masa czystej substancji wynosi:
100% p1 %
ms =
m
100%
podstawmy wyznaczone wartoci do wzoru
okrelajcego stenie procentowe:
m
c p = s 100%
mr
100% p1 %
m
100
%
p2 =
100%
ma + m
100% m p1 % m
p2 =
ma + m
p 2 m a + p 2 m = 100% m p1 % m
p 2 m a = 100% m p1 % m p 2 m =
p 2 m a = m (100% p1 % p 2 )
ma =
m (100% p1 % p 2 )
ma
8.2. Stenie masowe

8.30
kg
1000g
g
=3
= 3
3
3
L
m
1000dm
kg
1000g
1000g
g
b) 3 3 = 3
= 3
= 0,3
3
1000 10dL
L
m
1000dm
9
kg
1000g
1000 10 ng
3 3 = 3
= 3
3
m
1000dm
10 6 cm 3
c)
1012 ng
mg
= 3 6
= 3 10 6
mL
10 mL
8.31.
10 4 g 10 4 10 3 mg 10 1 mg
mg
=
=
=
= 0,025
3
3
4L
4dm
4dm
dm 3
8.32.
wyznaczmy mas molow NaOH:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
a) 3
111
policzmy mas NaOH:

mNaOH = 0,1 mola 40g = 4g
stenie masowe jest rwne:
4g
4g
g
=
=
= 40
100ml 0,1L
L
8.33.
zamiemy mas roztworu na objto, korzystajc z
wzoru na gsto:
=m/V
V=m/
V = 1kg : 1,1g/cm3 = 1000g : 1,1g/cm3 = 909,1cm3 =
0,909dm3 = 0,909L
wyznaczmy mas chlorku sodu:
mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g
mNaCl = 58,5g 2,42 = 141,6g
stenie masowe jest rwne:
141,6g
g
=
= 155,8
0,909L
L
8.34
wiemy, e 1L = 1000cm3, zatem ukadamy proporcj:
1000cm3 10g
250cm3 x
250cm 3 10g
x=
= 2,5g
1000cm 3
8.35.
wiemy, e 1g = 109ng, zatem ukadamy proporcj:
1ml krwi 6ng testosteronu
x
109ng testosteronu
1ml 10 9 ng
x=
= 1,67 10 8 ml = 167000L krwi
6ng
8.36.
wiemy, e 1dl = 100ml, zatem ukadamy proporcj:
100ml krwi 200mg glukozy
0,1ml krwi x
0,1ml 200mg
x=
= 0,2mg glukozy
100ml
8.37.
zamiemy mas roztworu na objto korzystajc ze
wzoru na gsto:
m
=
V
m
0,5kg
500g
V=
=
=
= 400cm 3
3
1,25g / cm
1,25g / cm 3
aby policzy ilo substancji znajdujc si w 400cm3
roztworu, umy proporcj:
1cm3 0,5g
400cm3 x
400cm 3 0,5g
x=
= 200g
1cm 3
8.38.
zamiemy mas roztworu na objto korzystajc ze
wzoru na gsto:
m
V
m
6g
V=
=
= 5cm 3 = 0,005L
3
1,2g / cm
stenie masowy roztworu jest rwne:
m 2,5 10 6 g
2,5g
g
=
=
=
= 500
V
0,005L
0,005L
L
=
8.3. Stenie molowe

8.39.
korzystajc ze wzoru:
n
6moli
mol
cm =
=
=3
3
Vr 2dm
dm 3
8.40.
n
cm =
Vr
n = c m Vr = 2
mol
0,6dm 3 = 1,2 mola
dm 3
8.41.
n
cm =
Vr
Vr =
n
2mole
= 4dm 3
=
3
c m 0,5mol / dm
8.42.
policzmy najpierw ilo moli CaCl2:
mMCaCl2 = 40g + 2 35,5g = 111g
nCaCl2 = 50g : 111g = 0,45mola
n
cm =
Vr
cm =
0,45mola 0,45mola
mol
=
=3
3
3
150cm
0,15dm
dm 3
8.43.
policzmy najpierw ilo moli CaCl2:
mMCaCl2 = 40g + 2 35,5g = 111g
nCaCl2 = 50g : 111g = 0,45mola
obliczmy czn mas roztworu wiedzc, e gsto
wody wynosi 1g/cm3 (zatem masa wody to 150g):
mr = 150g + 50g = 200g
korzystajc z wzoru na gsto, zamiemy wyliczon
mas na objto:
m
=
V
m
200g
V=
=
= 162,6cm 3
1,23g / cm 3
stenie molowe roztworu jest rwne:
112
cm =
n
Vr
cm =
0,45mola
0,45mola
mol
= 2,77
=
3
3
162,6cm
0,1626dm
dm 3
8.44.
policzmy najpierw ilo moli Na2S
mMNa2S = 2 23g + 32g = 78g
nNa2S = 234g : 78g = 3mole
n
3mole
mol
cm =
=
= 0,5
3
Vr
6dm
dm 3
8.45.
policzmy najpierw ilo moli Na2S
mMNa2S = 2 23g + 32g = 78g
nNa2S = 234g : 78g = 3mole
obliczmy czn mas roztworu wiedzc, e gsto
wody wynosi 1g/cm3 (zatem masa wody to 6000g):
mr = 6000g + 234g = 6234g
korzystajc z wzoru na gsto, zamiemy wyliczon
mas na objto:
m
=
V
m
6234g
V=
=
= 5994cm 3 = 5,994dm 3
3
1,04g / cm
n
cm =
Vr
3mole
mol
cm =
= 0,501 3
3
5,994dm
dm
8.46.
prawidowo postpowa drugi ucze, gdy w
pierwszym przypadku po dodaniu substancji objto
roztworu si zwikszya (wynosia ponad 0,5dm3) i
wwczas stenie molowe byo mniejsze ni 1
mol/dm3
8.47.
korzystajc ze wzoru wyznaczmy ilo moli NaBr:
n
cm =
Vr
mol
0,2dm 3 = 0,02 mola
dm 3
policzmy mas molow NaBr, a nastpnie mas 0,02
mola NaBr:
mMNaBr = 23g + 80g = 103g
mNaBr = 103g 0,02 = 2,06g
8.48.
korzystajc ze wzoru wyznaczmy ilo moli NaCl:
n
cm =
Vr
n = c m Vr = 0,1
n = c m Vr = 0,5
mol
mol
100cm 3 = 0,5
0,1dm 3 =
3
3
dm
dm
= 0,05 mola
policzmy mas molow NaCl, a nastpnie mas 0,05
mola NaCl:
mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g
mNaBr = 58,5g 0,05 = 2,93g
8.49.
zamiemy mas CaBr2 na ilo moli:
mMCaBr2 = 40g + 2 80g = 200g
nCaBr2 = 5 : 200 = 0,025mola
korzystajc ze wzoru wyznaczmy objto roztworu:
n
cm =
Vr
Vr =
n
0,025mola
= 0,01dm 3 = 10cm 3
=
3
c m 2,5mol / dm
8.50.
zamiemy mas nadtlenku wodoru na ilo moli:
mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g
nH2O2 = 4,05 : 34 = 0,12mola
korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie molowe:
n
0,12mola 0,12mola
mol
cm =
=
=
= 1,2
3
3
Vr
100cm
0,1dm
dm 3
8.51.
1000 milimola to 1 mol, zatem korzystajc ze wzoru
wyznaczmy stenie molowe:
n 1,2milimola 0,0012mola
mol
cm =
=
=
= 1,2
3
3
Vr
1cm
0,001dm
dm 3
8.52.
zamiemy mas kwasu borowego na ilo moli:
mMH3BO3 = 3 1g + 11g + 3 16g = 62g
nH3BO3 = 6,2 : 62 = 0,1mola
wyznaczmy stenie molowe roztworu:
n
0,1mola 0,1mola
mol
cm =
=
=
= 0,5
3
3
Vr 200cm
0,2dm
dm 3
korzystajc ze wzoru obliczmy ilo moli kwasu
borowego zawart w 0,5dm3 roztworu:
n
cm =
Vr
mol
n = c m Vr = 0,5
0,5dm 3 = 0,25 mola
dm 3
8.53
zamiemy mas wglanu sodu na ilo moli:
mMNa2CO3 = 2 23g + 12g + 3 16g = 106g
nNa2CO3 = 20 : 106 = 0,189mola
wyznaczmy objto 0,5-molwego roztworu
zawierajcego 0,189mola substancji:
113
cm =
n
Vr
Vr =
n
0,189mola
= 0,378dm 3
=
c m 0,5mol / dm 3
8.54.
obliczmy najpierw ile moli czystego NaMnO4
potrzeba do sporzdzenia 200cm3 0,1-molowego
roztworu:
n
cm =
Vr
n = c m Vr = 0,1
mol
mol
200cm 3 = 0,1 3 0,2dm 3 =
3
dm
dm
= 0,02 mola
zamiemy wyliczon ilo NaMnO4 na mas:
mMNaMnO4 = 23g + 55g + 4 16g = 142g
mNaMnO4 = 0,02 142g = 2,84g
skoro w substancji 10% stanowi zanieczyszczenia, to
czysty NaMnO4 stanowi 90%, zatem policzmy z
proporcji mas substancji w ktrej znajduje si 2,84g
czystego NaMnO4:
100g 90g NaMnO4
x 2,84g NaMnO4
100g 2,84
x=
= 3,16g
90g
8.55.
1) stenie molowe zmaleje, gdy ilo substancji
bdzie staa, a objto roztworu wzronie:
n
cm =
Vr
2) stenie procentowe tego roztworu nie zmieni si,
gdy zarwno masa substancji jak i masa caego
roztworu nie ulegnie zmianie
8.56.
wiedzc, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3 policzmy ile moli
HCl znajdowao si w kolbie o objtoci 1dm3:
1 mol 22,4dm3
x 1dm3
1mol 1dm 3
x=
= 0,0446 mola
22,4dm 3
wiemy, e czna objto roztworu, ktry na kocu
wypenia kolb jest rwna 1dm3, zatem stenie
molowe roztworu wynosi:
n
0,0446mola
mol
cm =
=
= 0,0446
3
Vr
1dm
dm 3
8.57.
umy rwnanie reakcji wodoru z chlorem:
H2 + Cl2 2 HCl
1dm3
1dm3
2dm3
chlor reaguje z wodorem w stosunku 1 : 1, z

warunkw zadania widzimy, e w reakcji wemie
udzia 10dm3 wodoru i 10dm3chloru, policzmy
objto powstaego chlorowodoru:
1dm3 H2 2dm3 HCl
10dm3 H2 x
10dm 3 2dm 3
x=
= 20dm 3 HCl
1dm 3
wiedzc, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3 policzmy ile moli
HCl powstao:
1 mol 22,4dm3
y 20dm3
1mol 20dm 3
y=
= 0,893 mola
22,4dm 3
korzystajc ze wzoru obliczmy stenie molowe
powstaego roztworu:
n
0,893mola 0,893mola
mol
cm =
=
=
= 4,47
3
3
Vr
200cm
0,2dm
dm 3
8.58.
policzmy najpierw ilo moli substancji znajdujcej
si w 0,6dm3 0,2-molowego roztworu:
n
cm =
Vr
mol
0,6dm 3 = 0,12 mola
3
dm
obliczmy mas molow substancji wiedzc, e 0,12
mola way 4,8g:
0,12 mola 4,8g
1mol x
1mol 4,8g
x=
= 40g
0,12mola
8.59.
P2O5 + H2O + 2 MgO 2 MgHPO4
1 mol
2 mole
(zamiast MgO moglibymy uy np. magnezu
atomowego lub wodorotlenku magnezu, wybr jednak
nie ma znaczenia, gdy bdziemy skupia si na iloci
P2O5 i MgHPO4)
widzimy, e stosunek P2O5 : MgHPO4 wynosi 1 : 2,
zatem z 0,1 mola P2O5 powstanie 0,2 mola MgHPO4,
wic stenie molowe roztworu MgHPO4 wynosi:
n
0,2mola
mol
cm =
=
= 0,2
3
Vr
1dm
dm 3
8.60.
wyznaczmy masy molowe KOH i NaOH:
mMKOH = 39g + 16g + 1g = 56g
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
n = c m Vr = 0,2
114
za ilo moli KOH przyjmijmy x, wwczas, z

warunkw zadania wiemy, e ilo NaOH wynosi 3x,
wyznaczmy warto x:
x 56g + 3x 40g = 12g
176x = 12
x = 0,0682 [mola]
policzmy iloci moli obu wodorotlenkw:
mMKOH = x = 0,0682 mola
mMNaOH = 3x = 0,2046 mola
policzmy stenia molowe obu wodorotlenkw:
n
cm =
Vr
0,0682mola 0,0682mola
mol
=
= 0,273
3
3
250cm
0,25dm
dm 3
0,2046mola 0,2046mola
mol
=
=
= 0,818
3
3
250cm
0,25dm
dm 3
c mKOH =
c mNaOH
8.61.
odmierzamy rwne objtoci obu roztworw i
nastpnie mieszamy je ze sob, nastpnie papierkiem
wskanikowym (lub innym dowolnym indykatorem)
okrelamy odczyn roztworu, jeli bdzie on zasadowy
oznacza to, e stenie roztworu zasadowego byo
wiksze, jeeli za kwasowy oznacza to, e wiksze
byo stenie roztworu kwasowego
8.4. Przeliczanie ste
c m M 100% 5,5mol / dm 3 63g / mol 100%

cp =
=
=
dr
1,18g / cm 3
0,0055mol / cm 3 63g / mol 100%
=
= 29,4%
1,18g / cm 3
8.65.
wyznaczamy najpierw mas molow H2O2:
mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g
c M 100% 11,6mol / dm 3 34g / mol 100%
cp = m
=
=
dr
1,13g / cm 3
0,0116mol / cm 3 34g / mol 100%
=
= 34,9%
1,13g / cm 3
8.66.
wyznaczamy najpierw mas molow H2SO4:
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
nastpnie zamiemy stenie procentowe na molowe:
cp d r
25% 1,2g / cm 3
=
=
cm =
100% M 100% 98g / mol
25% 1200g / dm 3
mol
= 3,06
100% 98g / mol
dm 3
korzystajc ze wzoru na stenie molowe obliczmy
ilo moli H2SO4:
n
cm =
Vr
=
n = c m Vr = 3,06
8.62.
wyznaczamy najpierw mas molow H2SO4:
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
korzystamy ze wzoru na przeksztacanie ste:
cp d r
96% 1,84g / cm 3
cm =
=
=
100% M 100% 98g / mol
96% 1840g / dm 3
mol
= 18,02
100% 98g / mol
dm 3
8.63.
wyznaczamy najpierw mas molow H2O2:
mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g
cp d r
30% 1,11g / cm 3
cm =
=
=
100% M 100% 34g / mol
=
30% 1110g / dm 3
mol
= 9,8
100% 34g / mol
dm 3
8.64.
wyznaczamy najpierw mas molow HNO3:
mMH2O2 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
=
= 3,06
mol
150cm 3 =
3
dm
mol
0,15dm 3 = 0,46 mola
3
dm
8.67.
wyznaczamy najpierw mas molow NaH2PO4:
mMNaH2PO4 = 23g + 2 1g + 31g + 4 16g = 120g
nastpnie zamiemy stenie molowe na procentowe:
c M 100% 0,89mol / dm 3 120g / mol 100%
cp = m
=
dr
1,07g / cm 3
0,00089mol / cm 3 120g / mol 100%
10%
1,07g / cm 3
korzystajc ze wzoru na stenie procentowe
obliczmy mas substancji zawart a 150g roztworu:
m
c p = s 100%
mr
=
ms =
cp mr
100%
10% 150g
= 15g
100%
8.68.
do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn
1dm3 (czyli 1000cm3), wyznaczmy najpierw mas
H2SO4 znajdujcego si w 1dm3 roztworu:
115
ms
Vr
m s = Vr = 1,77
g
g
1dm 3 = 1,77
1000cm 3 =
3
cm
cm 3
= 1770g
nastpnie obliczmy mas 1dm3 roztworu:
m
d= r
Vr
m r = d Vr = 1,84
g
g
1dm 3 = 1,84 3 1000cm 3 =
3
cm
cm
= 1840g
korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie
procentowe roztworu:
m
1770g
c p = s 100% =
100g = 96,2%
mr
1840g
8.69.
z warunkw zadania wiemy, e gsto roztworu jest
rwna gstoci wody, czyli 1g/cm3, do oblicze
przyjmijmy objto roztworu rwn 1dL (wwczas
masa substancji wynosi 60mg), wyznaczmy mas
roztworu:
m
d= r
Vr
g
g
1dL = 1 3 100cm 3 = 100g
3
cm
cm
stenie procentowe roztworu wynosi:
m
c p = s 100%
mr
m r = d Vr = 1
cp =
60mg
60mg
100% =
100% = 0,06% =
100g
100000mg
= 0,0006 10 6 ppm = 600ppm

8.70.
do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn 1L
= 1dm3 = 1000cm3, wyznaczmy najpierw mas
roztworu:
m
d= r
Vr
m r = d Vr = 1,25
g
g
1L = 1,25 3 1000cm 3 =
3
cm
cm
= 1250g
policzmy mas substancji zawart w 1250g roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
40% 1250g
=
= 500g
ms =
100%
100%
za objto roztworu przyjlimy na pocztku zadania

1L, zatem stenie masowe roztworu kwasu
azotowego wynosi:
m
500g
g
= s =
= 500
Vr
1L
L
8.71.
1cm3, wyznaczmy najpierw mas roztworu:
m
d= r
Vr
g
1cm 3 = 0,79g
3
cm
policzmy mas substancji zawart w 0,79g roztworu:
m
c p = s 100%
mr
m r = d Vr = 0,79
ms =
cp mr
0,002% 0,79g
= 1,58 10 5 g =
100%
100%
= 15,8g
za objto roztworu przyjlimy na pocztku zadania
1cm3, zatem stenie masowe roztworu jodu w
alkoholu etylowym wynosi:
m
15,8g
g
= s =
= 15,8 3
3
Vr
1cm
cm
8.72.
za objto roztworu przyjmijmy 1m3, wwczas masa
kwasu azotowego wynosi 315kg, zamiemy t mas
na ilo moli kwasu:
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
nHNO3 = 315kg : 63g = 315000g : 63g = 5000moli
n
5000moli 5000moli
mol
cm =
=
=
=5
3
3
Vr
1m
1000dm
dm 3
8.73.
za objto roztworu przyjmijmy 1dL, wwczas masa
wodorotlenku sodu wynosi 10g, zamiemy t mas
na ilo moli wodorotlenku:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
nNaOH = 10g : 40g = 10g : 40106g = 2,510-7mola
= 2,510-4mmola
n
2,5 10 4 mmoli 2,5 10 4 mmoli
cm =
=
=
=
Vr
1dL
0,1L
= 2,5 10 3
mmol
L
8.74.
za objto roztworu przyjmijmy 1dm3 (czyli 1L),
wwczas ilo siarczanu miedzi(II) wynosi 0,5mola,
zamiemy t ilo na mas:
mMCuSO4 = 64g + 32g + 4 16g = 160g
116
mCuSO4 = 0,5 160g = 80g

korzystajc ze wzoru, wyznaczmy stenie masowe
tego roztworu:
m
80g 80g
g
= s =
=
=8
Vr
1L 10dL
dL
8.75.
za objto roztworu przyjmijmy 1dm3, wwczas
ilo kwasu fosforowego wynosi 10moli, zamiemy
t ilo na mas:
mMH3PO4 = 3 1g + 31g + 4 16g = 98g
mH3PO4 = 98g 10g = 980g = 0,98kg
korzystajc ze wzoru, wyznaczmy stenie masowe
tego roztworu:
m
0,98kg
kg
= s =
= 0,98
3
Vr
1dm
dm 3
8.76.
a)
n
ca =
ma
z wzoru na stenie procentowe wyprowadmy
warto ma:
ms
cp =
100%
ms + ma
c p m s + c p m a = m s 100%
c p m a = m s 100% c p m s
ma =
m s 100% c p m s
cp
jednoczenie wiemy, e:
m
n= s
M
podstawiajc obie te zmienne do pocztkowego wzoru
otrzymujemy:
ms
ms cp
M
ca =
=
=
m s 100% c p m s M m s 100% M c p m s
cp
cp
M 100% M c p
cp
M (100% c p )
b) przeksztacamy wzr wyprowadzony w

podpunkcie a)
cp
ca =
M (100% c p )
c a M 100% c a M c p = c p
c a M 100% = c p + c a M c p
c a M 100% = c p (1 + c a M )
cp =
c)
n
ma
z wzoru na stenie masowe wyprowadmy warto
ma:
m
cm = s
Vr
ca =
d=
mr
Vr
mr
d
m d
ms d
cm = s
=
mr
ms + m a
Vr =
cm ms + cm m a = ms d
cm ma = ms d cm ms
ms d cm ms
cm
jednoczenie wiemy, e:
m
n= s
M
podstawiajc obie te zmienne do pocztkowego wzoru
otrzymujemy:
ms
ms cm
M
ca =
=
=
ms d cm ms M ms d M cm ms
cm
ma =
cm
cm
=
M d M c m M (d c m )
d) przeksztacamy wzr wyprowadzony w
podpunkcie c)
cm
cm
ca =
=
M (d c m ) M d M c m
=
ca M d ca M c m = c m
ca M d = cm + ca M cm
c a M d = c m (1 + c a M )
cm =
ca M d
1 + ca M
8.77.
obliczmy najpierw masy molowe obu kwasw:
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
korzystajc ze wzoru zamieniamy stenia molowe na
procentowe:
c M 100%
cp = m
dr
c a M 100%
1 + ca M
117
c pH 2SO 4 =
2,33mol / dm 3 98g / mol 100%

=
1,14g / cm 3
0,00233mol / cm 3 98g / mol 100%

=
20%
1,14g / cm 3
c pHNO 3
2,33mol / dm 3 63g / mol 100%

=
=
1,08g / cm 3
8.81.
zajmuje objto rwn 22,4dm3, policzmy ile moli
chlorowodoru rozpuszczono w wodzie:
1 mol 22,4dm3
x 67,5dm3
1mol 67,5dm 3
x=
= 3,01mola
22,4dm 3
wyznaczmy mas 3,01mola HCl:
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
mHCl = 36,5g 3,01 = 109,9g
obliczmy stenie procentowe roztworu:
ms
109,9g
100% =
100% =
cp =
ms + ma
109,9g + 440g
0,00233mol / cm 3 63g / mol 100%

=
13,6%
1,08g / cm 3
wiksze stenie procentowe ma roztwr H2SO4
8.78.
obliczmy najpierw masy molowe obu
wodorotlenkw:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
mMHNO3 = 39g + 16g + 1g = 56g
korzystajc ze wzoru zamieniamy stenia
procentowe na molowe:
cp dr
cm =
100% M
40% 1,43g / cm 3 40% 1430g / cm 3
c mNaOH =
=
=
100% 40g / mol
100% 40g / mol
mol
= 14,3
dm 3
40% 1,4g / cm 3 40% 1400g / cm 3
c mKOH =
=
=
100% 56g / mol 100% 56g / mol
mol
= 10
dm 3
wiksze stenie molowe ma roztwr NaOH
8.79.
zamiemy stenie procentowe 5-procentowego
roztworu HCl na stenie molowe, z tablicy
odczytujemy gsto: d = 1,024g/cm3, masa molowa
HCl wynosi: mMHCl = 36,5:
cp d r
5% 1,024g / cm 3
cm =
=
=
100% M 100% 36,5g / mol
20% 1100g / dm 3
mol
= 6,03
100% 36,5g / mol
dm 3
8.82.
stenia molowe nie s rwne, gdy jak widzimy we
wzorze, na przeksztacanie ste:
cp dr
cm =
100% M
dla obu przypadkw rna bdzie warto M, a takie
same cp i dr
8.83.
korzystamy ze wzoru na przeksztacenie stenia
molowego na procentowe:
cp d r
cm =
100% M
cp d r
30% 1,28g / cm 3
M=
=
=
100% c m 100% 3,74mol / dm 3
5% 1024g / cm 3
mol
= 1,4
100% 36,5g / mol
dm 3
zatem widzimy, e bardziej stony jest 5-procentowy
roztwr HCl
8.80.
a) widzimy, e dla H2SO4 wraz ze wzrostem stenia
wzrasta gsto, zatem bardziej stony jest roztwr o
gstoci 1,2g/cm3
b) widzimy, e dla NH3 wraz ze wzrostem stenia
gsto maleje, zatem bardziej stony jest roztwr o
gstoci 0,85g/cm3
30% 1280g / dm 3
103g / mol
100% 3,74mol / dm 3
zatem masa czsteczkowa substancji rozpuszczonej
wynosi 103u
8.84.
obliczmy mas molow NH4Cl:
mMNH4Cl = 14g + 4 1g + 35,5g = 53,5g
korzystamy ze wzoru na przeksztacenie stenia
molowego na procentowe:
cp d r
cm =
100% M
= 20%
korzystajc ze wzoru zamiemy stenie procentowe
na molowe:
cp dr
20% 1,1g / cm 3
=
=
cm =
100% M 100% 36,5g / mol
=
118
c m 100% M 3,54mol / dm 3 100% 53,5g / mol

dr =
=
cp
18%
dodanie substancji rozpuszanej do roztworu, a trzecim

odparowanie rozpuszczalnika
8.90.
= 1052g / dm 3 = 1,052g / cm 3
na skutek wzrostu temperatury maleje
8.85.
rozpuszczalno CO2 w wodzie, dlatego w wyniku
z podanych w zadaniu danych obliczmy najpierw
podniesienia temperatury uwalnia si wicej CO2,
mas molow szukanego zwizku:
tworzy si wysze cinienie w butli, co moe
cp dr
spowodowa jej pknicie
cm =
8.91.
100% M
3
w ciepej wodzie jest nisza rozpuszczalno tlenu
cp d r
20% 1,17g / cm
M=
=
=
(jak i innych gazw), dlatego niedobr tego gazu
100% c m 100% 1,3mol / dm 3
powoduje mier ryb
20% 1170g / dm 3
g
8.92.
=
= 180
mol
100% 1,3mol / dm 3
pierwszym bdem jest brak obejcia wyrwnujcego
cinienie we wkraplaczu, wzrost cinienia w
obliczmy mas manganu i azotu w 1 molu szukanego
pierwszej erlenmajerce uniemoliwi dalsze
zwizku:
wkraplanie cieczy; drugim bdem s, le
mMn = 30,7% : 100% 180g 55g 1 mol Mn
umieszczone
rurki w drugiej erlenmajerce, rurka
mN = 15,7% : 100% 180g 28g 2 mole N
doprowadzajca gaz (z lewej strony) powinna by
mO = 180g 55g 28g = 97g 6 moli O
zanurzona w puczce, a druga nie, w pokazanej
szukanym zwizkiem jest:
aparaturze sytuacja jest odwrotna
Mn(NO3)2
8.93.
odpowied na to pytanie naley uzaleni od rodzaju
8.5. Rozpuszczalno
rozpuszczalnika, dla wody moemy przyj, e wraz
ze zmian temperatury gsto nie zmienia si w
8.86.
znaczcy sposb, zatem wraz z obnieniem
najlepsz definicj jest 1); 2) eliminujemy, gdy
temperatury
zmieni si jedynie rozpuszczalno
rozpuszczanie jest procesem fizycznym, a nie
8.94.
chemicznym, 3) take eliminujemy, gdy de facto po
obliczmy mas wody, ktr odparowano:
dodaniu kolejnej iloci substancji, mimo, e ona si
mH2O = 50g 13,2g = 36,8g
nie rozpuci, zwikszy si stenie roztworu
zatem korzystajc z proporcji wyznaczmy
8.87.
rozpuszczalno NaCl w temp. 283K
wrzucamy, krysztaki do dwch dowolnych zlewek,
13,2g NaCl 36,8g wody
jeeli nastpi krystalizacja, oznacza to, e jest to
x
100g wody
roztwr przesycony, jeeli krysztaek wpadnie do
13,2g 100g
roztworu i si nie rozpuci oznacza to, e mamy do
x=
= 35,9g
36,8g
czynienia z roztworem nasyconym, jeeli krysztaek
wpadnie i rozpuci si oznacza to, e mamy do
8.95.
czynienia z roztworem nienasyconym
korzystajc ze wzoru na gsto zamiemy najpierw
8.88.
objto roztworu na jego mas:
pierwszym sposobem bdzie zwikszenie temperatury,
m
d=
gdy wwczas rozpuszczalno wzronie, a ilo
V
substancji rozpuszczonej nie (czyli powstanie roztwr
m = d V = 1,12g / cm 3 40cm 3 = 44,8g
nienasycony); drugim sposobem bdzie zwikszenie
obliczmy mas wody, ktr odparowano:
iloci rozpuszczalnika, wwczas take powstanie
mH2O = 44,8g 6,8g = 38g
roztwr nienasycony
korzystajc z proporcji wyznaczmy rozpuszczalno
8.89.
substancji w temp. 293K
pierwszym sposobem bdzie obnienie temperatury,
6,8g substancji 44,8g wody
gdy zgodnie z warunkami zadania, wwczas
x substancji 100g wody
rozpuszczalno bdzie mniejsza i ilo substancji
6,8g 100g
zawartej w roztworze w pewnym momencie bdzie
x=
= 15,2g
44,8g
rwna rozpuszczalnoci; drugim sposobem, bdzie
8.96.
119
gsto wody jest rwna 1g/cm3, zatem korzystajc ze

wzoru na gsto zamiemy najpierw objto
roztworu na jego mas:
m
d=
V
m = d V = 1g / cm 3 0,5dm 3 = 1g / cm 3 500cm 3 = 500g
korzystajc z proporcji wyznaczmy mas substancji
ktr mona rozpuci w 500g wody o temp. 293K
145g KI 100g wody
x KI 500g wody
145g 500g
x=
= 725g
100g
8.97.
z danych zadania wiemy, e rozpuszczalno
substancji wynosi 40g, zatem nasycony roztwr
zawierajcy 40g substancji bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 40g + 100g = 140g
ktra jest zawarta w 220g roztworu:
40g substancji 140g roztworu
x substancji 220g roztworu
40g 220g
x=
= 62,9g
140g
8.98.
z danych zadania wiemy, e rozpuszczalno
zawierajcy 100g wody bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 105g + 100g = 205g
korzystajc z proporcji wyznaczmy mas wody ktra
jest zawarta w 500g roztworu:
100g wody 205g roztworu
x wody 500g roztworu
100g 500g
x=
= 243,9g
205g
8.99.
gsto wody jest rwna 1g/cm3, zatem korzystajc ze
wzoru na gsto zamiemy najpierw objto
roztworu na jego mas:
m
d=
V
m = d V = 1g / cm 3 1dm 3 = 1g / cm 3 1000cm 3 =
= 1000g
odczytana z wykresu rozpuszczalno NaCl w 293K
wynosi 37g/100g H2O, zatem w 1000g wody rozpuci
si:
ms = 37g : 100g 1000g = 370g
zamiemy wyliczon mas na ilo moli:
mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g
nNaCl = 370g : 58,5g = 6,32 mola
zatem rozpuszczalno NaCl w temp. 293K wynosi

6,32 mol/dm3
8.100.
policzmy jaka masa CuSO4 zostaa rozpuszczona w
100g wody:
130g wody 26g CuSO4
100g wody x
100g 26g
x=
= 20g CuSO 4
130g
warto ta jest nisza ni rozpuszczalno CuSO4 w
temp. 298K, zatem roztwr ten jest roztworem
nienasyconym
8.101.
obliczmy najpierw ile NH4Cl znajduje si w 250g
nasyconego roztworu w temp. 293K; z wykresu
wiemy, e rozpuszczalno substancji wynosi 39g,
zatem nasycony roztwr zawierajcy 39g substancji
bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 39g + 100g = 139g
38g 250g
x=
= 68,8g
138g
co oznacza, ze masa wody wynosi:
mH2O = 250g 68,8g = 181,2g
z wykresu odczytujemy rozpuszczalno w temp.
323K, wynosi ona: 51g, policzmy zatem ile substancji
rozpuci si w wyliczonej wczeniej masie wody:
100g H2O 51g NH4Cl
181,2g H2O y
181,2g 51g
x=
= 92,4g
100g
policzmy ile substancji naleao doda, aby zwikszy
jej mas z pocztkowych 68,8g do 92,4g:
ms = 92,4g 68,8g = 23,6g
8.102.
obliczmy najpierw ile KNO3 znajduje si w 500g
nasyconego roztworu w temp. 333K; z wykresu
wiemy, e rozpuszczalno substancji w tej temp.
wynosi 107g, zatem nasycony roztwr zawierajcy
107g substancji bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 107g + 100g = 207g
107g 500g
x=
= 258,5g
207g
co oznacza, ze masa wody wynosi:
120
mH2O = 500g 258,5g = 241,5g

z wykresu odczytujemy rozpuszczalno w temp.
293K, wynosi ona: 34g, policzmy zatem ile substancji
rozpuci si w wyliczonej wczeniej masie wody:
100g H2O 34g KNO3
241,5g H2O y
241,5g 34g
y=
= 82,1g
100g
policzmy ile substancji wykrystalizowao si jeeli
ilo rozpuszczonego KNO3 zmalaa z pocztkowych
258,5g do 82,1g:
ms = 258,5g 82,1g = 176,4g
8.103.
policzmy ile rozpuszczonej substancji pozostao w
roztworze w temp. 283K (do sporzdzenia roztworu
wzito 200g wody)
100g H2O 22g
200g H2O x
200g 22g
x=
= 44g
100g
co oznacza, e wykrystalizowao:
msk = 300g 44g = 256g substancji
wydajno procesu oczyszczania jest rwna:
m
256g
W = sk 100% =
100% = 85,3%
mp
300g
8.104.
do oblicze przyjmijmy mas roztworu rwn 100g,
wwczas zawiera on (z definicji) 10g substancji oraz:
mH2O = 100g 10g = 90g wody
substancji:
10g 90g wody
x 100g wody
10g 100g
x=
= 11,1g
90g
8.105.
do oblicze przyjmijmy mas roztworu rwn 100g,
wwczas zawiera on (z definicji) 20g substancji oraz:
mH2O = 100g 20g = 80g wody
CuSO4 w temperaturze, w ktrej sporzdzono
roztwr:
20g CuSO4 80g wody
x
100g wody
20g 100g
x=
= 25g
80g
z wykresu odczytujemy, e rozpuszczalno CuSO4
rwna 25g/100g H2O wystpuje w temperaturze 298K
8.106.
z definicji wiemy, e rozpuszczalno rwna 20g
oznacza, e w 100g wody moemy rozpuci 20g
substancji, zatem masa roztworu bdzie rwna:
mr = ms + ma = 20g + 100g = 120g
obliczmy ze wzoru stenie procentowe:
m
20g
c p = s 100% =
100% = 16,7%
mr
120g
8.107.
1dm3, wwczas, korzystajc ze wzoru na gsto,
zamiemy jego objto na mas:
m
d=
V
m = d V = 1,68g / cm 3 1dm 3 = 1,68g / cm 3 1000cm 3
= 1680g
skoro jest to roztwr 6-molowy, zatem w wyliczonej
powyej masie roztworu znajduje si 6 moli KI,
zamiemy t ilo na mas:
mMKI = 39g + 127g = 166g
mKI = 166g 6 = 996g
obliczmy mas wody, w ktrej rozpuszczono 996g
KI:
mH2O = 1680g 996g = 684g
KI:
996g KI 684g H2O
x
100g H2O
996g 100g
x=
= 145,6g
684g
8.108.
1dm3, wwczas, korzystajc ze wzoru na gsto,
zamiemy jego objto na mas:
m
d=
V
m = d V = 1,16g / cm 3 1dm 3 = 1,16g / cm 3 1000cm 3
= 1160g
obliczmy ile KNO3 znajduje si w 1160g nasyconego
roztworu; z treci zadania wiemy, e rozpuszczalno
zawierajcy 32g substancji bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 32g + 100g = 132g
32g KNO3 132g roztworu
x KNO3 1160g roztworu
32g 1160g
x=
= 281,2g
132g
zamiemy wyznaczon mas na ilo moli
121
mMKNO3 = 39g + 14g + 3 16g = 101g

nKNO3 = 281,2g : 101g = 2,78mola
na pocztku zadania przyjlimy objto roztworu
rwn 1dm3, zatem stenie molowe wynosi 2,78
mol/dm3
8.109.
stenie jodku srebra jest tak mae, e za gsto
roztworu spokojnie moemy przyj gsto wody,
czyli 1g/cm3 oraz za mas roztworu mas
rozpuszczalnika:
m
d=
V
m = d V = 1g / cm 3 1mm 3 = 1g / cm 3 0,001cm 3
= 0,001g
umy proporcj:
100g roztworu 3,410-7g AgI
0,001g roztworu x
0,001g 3,4 10 7 g
x=
= 3,4 10 12 g
100g
zamiemy wyznaczon mas na ilo moli:
mMAgI = 108g + 127g = 235g
nAgI = 3,410-12 : 235 = 1,4510-14 mola
AgI dysocjuje w nastpujcy sposb
AgI Ag+ + Izatem z 1 czsteczki AgI powstaje 1 jon Ag+
1 mol zawiera 6,021023 czsteczek, policzmy zatem
ile jonw Ag+ znajduje si w 1,4510-14 mola
1 mol
6,021023 jonw Ag+
1,4510-14 mola y
1,45 10 14 6,02 10 23
x=
= 8,73 10 9 jonw Ag +
1
8.110.
przyczyn takiej sytuacji s rne rozpuszczalnoci
gazw w wodzie, sabo rozpuszcza si azot (dlatego
jest go stosunkowo mniej w powstaej mieszaninie ni
w powietrzu), za lepiej rozpuszczalne s tlen i
dwutlenek wgla (ktry dodatkowo reaguje z wod
tworzc kwas wglowy)
8.111.
a) tak, gdy przytaczajc wzr na stenie
procentowe:
ms
cp =
100%
ms + ma
widzimy, e majc te same masy substancji oraz te
same masy rozpuszczalnika (co ma miejsce, gdy
rozpuszczalnoci s sobie rwne) otrzymujemy takie
same stenia procentowe
b) nie, wyjtek stanowi sytuacja gdy:
dA
d
= B
MA MB
dzieje si tak dlatego, gdy jak ju mwilimy w pkt.
a) stenia procentowe obu roztworw s takie same,
przytaczajc wzr zamieniajcy stenie procentowe
na molowe:
cp d r
cm =
100% M
widzimy, e aby stenia molowe byy rwny podany
wyej stosunek gstoci do masy molowej tez musi
by taki sam
8.112.
wzr zamieniajcy rozpuszczalno na stenie
procentowe ma posta:
ms
R
cp =
100% =
100%
ms + ma
R + 100g
podstawmy go do wzoru zamieniajcego stenie
procentowe na stenie molowe:
R
100% d r
R 100% d r
R + 100g
cm =
=
(R + 100g ) 100% M
100% M
R dr
=
(R + 100g ) M
R A dA
10g d A
c mA =
=
(R A + 100g ) M A 110g M A
R B dB
150g d B
=
(R B + 100g ) M B 250g M B
interesuje nas sytuacja, kiedy cmA > cmB
c mA > c mB
c mB =
10g d A
150g d B
>
110g M A 250g M B
2500
dA
d
> 16500 B
MA
MB
dA
d
> 6,6 B
MA
MB
8.6. Rozpuszczanie hydratw

8.113.
policzmy najpierw masy molowe Ca(NO3)2 i
[Ca(NO3)2 4 H2O ]:
mMCa(NO3)2 = 40g + 2 (14g + 3 16g) = 164g
mMCa(NO3)24H2O = 40g + 2 (14g + 3 16g) + 4 (16g +
2 1g) = 236g
z powyszych oblicze wiemy, e w 236g
uwodnionego Ca(NO3)2 znajduje si 164g czystego
Ca(NO3)2, wyliczmy z proporcji ile czystego
Ca(NO3)2 znajduje si w 20g [Ca(NO3)2 4 H2O ]:
122
236g [Ca(NO3)2 4 H2O ] 164g Ca(NO3)2

20g [Ca(NO3)2 4 H2O ] x
20g 164g
x=
= 13,9g
236g
korzystajc ze wzoru obliczmy stenie procentowe
roztworu:
m
13,9g
c p = s 100% =
100% = 9,27%
mr
130g + 20g
8.114.
policzmy najpierw masy molowe nieuwodnionego i
uwodnionego CuSO4:
mMCuSO4 = 64g + 32g + 4 16g = 160g
mMCuSO45H2O = 64g + 32g + 4 16g + 5 18g = 250g
przyjmijmy za x ilo moli piciowodnego roztworu
CuSO4, wwczas wzr okrelajcy stenie
procentowe przyjmuje posta:
m
x 160g
c p = s 100% =
100% = 5%
mr
150g + x 250g
x 160g
= 0,05
150g + x 250g
x 160 = 0,05 (150 + x 250 )
160 x = 7,5 + 12,5x
147,5x = 7,5
x = 0,0508
zamiemy wyliczon ilo moli na mas
[CuSO45H2O]:
mCuSO45H2O = 0,0508 250g = 12,7g
8.115.
policzmy ile nieuwodnionego siarczanu glinu
znajdowao si w roztworze:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
5% 250g
= 12,5g
100%
100g
nastpnie policzmy masy molowe nieuwodnionego i
uwodnionego siarczanu glinu:
mMAl2(SO4)3 = 2 27g + 3 (32g + 4 16g) = 342g
mMAl2(SO4)318H2O = 2 27g + 3 (32g + 4 16g) + 18
18g = 666g
policzmy z proporcji jaka masa uwodnionego
siarczanu glinu odpowiada 12,5g nieuwodnionego
siarczanu glinu:
342g Al2(SO4)3 666g [Al2(SO4)318H2O]
12,5g Al2(SO4)3 x
12,5g 666g
x=
= 24,3g
342g
8.116.
zamy, e do sporzdzenia roztworu zuyto 100g
wody i 83,5g Fe(NO3)26H2O; policzmy ile czystego
ms =
Fe(NO3)2 znajduje si w 83,5g Fe(NO3)26H2O, w tym

celu wyznaczmy masy molowe obu substancji:
mMFe(NO3)2 = 56g + 2 (14g + 3 16g) = 180g
mMFe(NO3)26H2O = 56g + 2 (14g + 3 16g) + 6 18g =
=288g
288g Fe(NO3)26H2O 180g Fe(NO3)2
83,5g Fe(NO3)26H2O x Fe(NO3)2
83,5g 180g
x=
= 52,2g
288g
stenie procentowe przyjmuje posta:
m
52,2g
c p = s 100% =
100% = 28,3%
mr
100g + 83,5g
8.117.
policzmy najpierw masy molowe nieuwodnionego i
uwodnionego MnSO4:
mMMnSO4 = 55g + 32g + 4 16g = 151g
mMMnSO47H2O = 55g + 32g + 4 16g + 7 18g = 277g
zamy, e do sporzdzenia roztworu zuyto 100g
(wwczas obliczona przez nas masa jednoczenie
bdzie rwna rozpuszczalnoci) wody, niech x
oznacza ilo moli MnSO4 (co jest rwne iloci moli
MnSO47H2O), wwczas wzr na stenie
procentowe przyjmuje posta:
m
x 151g
c p = s 100% =
100% = 29,5%
mr
x 277g + 100g
x 151g
= 0,295
x 277g + 100g
151x = 81,7 x + 29,5
69,3x = 29,5
x = 0,426
zatem rozpuszczalno MnSO47H2O jest rwna:
RMnSO47H2O = 0,426 277g = 118g
8.118.
policzmy najpierw masy uwodnionego i
nieuwodnionego krzemianu sodu, pozwoli nam to
obliczy mas czystego Na2SiO3 w Na2SiO39H2O
mMNa2SiO3 = 2 23g + 28g + 3 16g = 122g
mMNa2SiO39H2O = 2 23g + 28g + 3 16g + 9 18g =
284g
284g Na2SiO39H2O 122g Na2SiO3
10g Na2SiO39H2O x Na2SiO3
10g 122g
x=
= 4,3g
284g
wzr na stenie procentowe roztworu przyjmuje
posta:
m
4,3g
c p = s 100% =
100% = 5%
mr
10g + m w
123
4,3g
= 0,05
10g + m w
4,3g = 0,05 (10g + m w )

4,3g = 0,5g + 0,05m w
0,05m w = 3,8g
m w = 76g
zatem masa wody, ktr naley uy do sporzdzenia
roztworu to 76g, zamiemy jeszcze t mas na
objto pamitajc, e gsto wody wynosi 1g/cm3
m
d=
V
m
76g
V= =
= 76cm 3
d 1g / cm 3
8.119.
na czn mas wody bdzie si skada masa wody,
ktra jest rozpuszczalnikiem, oraz masa wody
czsteczkowej uwadniajca Na2S2O3; zamiemy
najpierw objto wody bdcej rozpuszczalnikiem na
mas pamitajc, e gsto wody wynosi 1g/cm3
m
d=
V
m = d V = 1g / cm 3 1dm 3 = 1g / cm 3 1000cm 3 = 1000g
nastpnie policzmy mas wody hydratacyjnej, w tym
celu wyznaczmy ile wody znajduje si w 1 molu
Na2S2O35H2O:
mMNa2S2O35H2O = 2 23g + 2 32g + 3 16g + 5 18g
= 248g
mM5H2O = 5 18g = 90g
248g Na2S2O35H2O 90g H2O
200g Na2S2O35H2O x H2O
200g 90g
x=
= 72,6g
248g
czna masa wody wynosi:
mH2O = 1000g + 72,6g = 1072,6g
8.120.
obliczmy mas czystego Fe(NO3)3:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
0,3% 1000g
= 3g
100%
100%
policzmy masy molowe nieuwodnionego i
uwodnionego Fe(NO3)3, co pozwoli nam znale
mas uwodnionego Fe(NO3)3 odpowiadajc 3g
nieuwodnionego Fe(NO3)3:
mMFe(NO3)3 = 56g + 3 (14g + 3 16g) = 242g
mMFe(NO3)39H2O = 56g + 3 (14g + 3 16g) + 9 18g =
404g
404g Fe(NO3)39H2O 242g Fe(NO3)3
x Fe(NO3)39H2O 3g Fe(NO3)3
ms =
404g 3g
= 5g
242g
zatem do sporzdzenia roztworu potrzeba 5g
Fe(NO3)39H2O i:
mH2O = 1000g 5g = 995g wody
8.121.
tak, gdy bez wzgldu na ilo czsteczek wody
hydratujc dany zwizek ilo moli czsteczek jest
cay czas taka sama np. w 1 molu CuSO4 0,5H2O jest
tyle samo CuSO4 co w 1 molu CuSO4 2H2O, czyli 1
mol; rnica bdzie si pojawiaa jedynie przy
sporzdzaniu roztworu, poniewa bdziemy
potrzebowali wikszej masy soli uwodnionej ni
bezwodnej
8.122.
masa czystego Na2CO3 to:
m MNa2CO3
m Na2CO3 =
m Na2CO3nH2O =
m MN2aCO3nH2O
x=
2 23g + 12g + 3 16g

m Na2CO3nH2O =
2 23g + 12g + 3 16g + n 18g
106g
=
m Na2CO3nH2O
106g + n 18g
przeksztamy teraz wzr okrelajcy stenie
procentowe:
m
c p = s 100%
mr
=
106g
m Na2CO3nH2O
m Na2CO3
106g + n 18g
p=
100% =
100%
m
m
p m (106g + n 18g )
= 106g m Na2CO3nH2O
100%
p m (106g + n 18g )
m Na2CO3nH2O =
100% 106g
8.123.
masa K2CO3 1,5H2O bez zanieczyszcze to:
mK2CO31,5H2O = (100% - z%) : 100% mzK2CO31,5H2O
masa czystego (nieuwodnionego) K2CO3 to:
m MK2CO3
100% z%
m K 2CO3 =
m zK2CO31,5H2O =
m MK2CO31,5H2O
100%
2 39g + 12g + 3 16g
100% z%
m zK2CO31,5H2O
2 39g + 12g + 3 16g + 1,5 18g
100%
138g 100% z%
=
m zK2CO31,5H2O
165g
100%
przeksztamy teraz wzr okrelajcy stenie
procentowe:
=
124
cp =
ms
100%
mr
8.127.
5
m
d = r m r = d Vr
Vr
cp =
2,5
1
ms
100%
d Vr
m K2CO3
100%
dk
138g 100% z%
m zK2CO31,5H2O 100%
165g
100%
p=
dk
p d k 165g
m zK2CO31,5H2O =
138g (100% z% )
p=
8.7. Mieszanie roztworw

8.124.
80%
30 20 = 10
30%
20%
80 30 = 50
roztwory te naley zmiesza w stosunku masowym

10 : 50, czyli 1 : 5
8.125.
80%
30 20 = 10
30%
20%
80 30 = 50
roztwory te naley zmiesza w stosunku masowym
10 : 50, czyli 1 : 5, do oblicze zamy, e mieszamy
1g kwasu 80% i 5g kwasu 20%, zamiemy te masy na
objtoci:
m
d=
V
m
V=
d
1g
V80% =
= 0,58cm 3
3
1,73g / cm
5g
V20% =
= 4,39cm 3
1,14g / cm 3
zatem stosunek objtociowy jest rwny 0,58 : 4,39,
czyli 1 : 7,57
8.126.
5
21=1
2
2,5 1 = 1,5
52=3
roztwr 5-molowy naley zmiesza z roztworem 1molowym w stosunku objtociowym 1 : 3

5 2,5 = 2,5
roztwr 5-molowy naley zmiesza z roztworem 1molowym w stosunku objtociowym 1,5 : 2,5, do
oblicze zamy, e mieszamy 1,5cm3 roztworu 5molowego i 2,5cm3 roztworu 1-molowego, zamiemy
te objtoci na masy:
m
d=
V
m = dV
m 5 M = 1,18g / cm 3 1,5cm 3 = 1,77g
m1M = 1,04g / cm 3 2,5cm 3 = 2,6g
zatem stosunek masowy roztworu 5-molowego do
roztworu 1-molowego to: 1,77 : 2,6, czyli 1 : 1,47
8.128.
zamiemy najpierw stenie molowe roztworu na
stenie procentowe, w tym celu wyznaczmy mas
molow HCl:
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
skorzystajmy ze wzoru:
c M 100% 2,88mol / dm 3 36,5g / mol 100%
cp = m
=
dr
1,05g / cm 3
=
2,88mol / dm 3 36,5g / mol 100%

10%
1050g / dm 3
36%
15 10 = 5
15%
10%
36 15 = 21
roztwory naley zmiesza w stosunku masowym 5 :

21
8.129.
zamiemy najpierw stenie procentowe roztworu na
stenie molowe, w tym celu wyznaczmy mas
molow HNO3:
mMHCl = 1g + 14g + 3 16g = 63g
skorzystajmy ze wzoru:
cp dr
69,2% 1,41g / cm 3
cm =
=
=
100% M
100% 63g / mol
=
69,2% 1410g / cm 3
mol
= 15,5
100% 63g / mol
dm 3
15,5
10,5 2,5 = 8
10,5
2,5
15,5 10,5 = 5
125
roztwory naley zmiesza w stosunku objtociowym

8:5
8.130.
kocowa objto roztworu wynosi:
V = V1 + V2 = 15cm3 + 25cm3 = 40cm3 = 0,04dm3
wyznaczmy czn ilo moli substancji:
n = n1 + n2
n
cm =
V
n = cm V
n = cm1 V1 + cm2 V2 = 3mol/dm3 15cm3 +
1,4mol/dm3 25cm3 = 3mol/dm3 0,015dm3 +
1,4mol/dm3 0,025dm3 = 0,08 mola
stenie molowe powstaego roztworu wynosi:
n 0,08mola
mol
cm = =
=2
3
V 0,04dm
dm 3
8.131.
V = V1 + V2
wyznaczmy czn ilo moli substancji:
n = n1 + n2
n
cm =
V
n = cm V
n = c1 V1 + c2 V2
stenie molowe powstaego roztworu wynosi:
n c V + c 2 V2
cx = = 1 1
V
V1 + V2
8.132.
kocowa masa roztworu wynosi:
m = m1 + m2 = 10g + 20g = 30g
wyznaczmy czn mas substancji:
ms = ms1 + ms2
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
100%
c1 m 1 c 2 m 2
ms =
+
100% 100%
10% 10g 2,5 20g
ms =
+
= 1,5g
100%
100%
stenie procentowe powstaego roztworu wynosi:
m
1,5g
c p = s 100% =
100% = 5%
mr
30g
8.133.
m = m1 + m2
wyznaczmy czn mas substancji:
ms = ms1 + ms2
cp =
ms =
ms
100%
mr
cp mr
100%
p m
p m 2 p1 m1 + p 2 m 2
ms = 1 1 + 2
=
100%
100%
100%
p1 m1 + p 2 m 2
100%
ms
100
%
100% =
cx =
=
mr
m1 + m 2
p1 m1 + p 2 m 2
m1 + m 2
8.134.
1) stenie masowe okrelamy wzorem:
m
=
V
m = V
oczywiste jest, e masa substancji w dwch
niezmieszanych roztworach jest rwna masie
substancji w roztworze po zmieszaniu, taka sama
sytuacja dotyczy objtoci; zapiszmy to w formie
rwnania (zamy, e 1 > 2) (x stenie masowe
roztworu po zmieszaniu):
m s1 + m s 2 = m sx
1 V1 + 2 V2 = x (V1 + V2 )
1 V1 + 2 V2 = x V1 + x V2
1 V1 x V1 = x V2 2 V2
V1 (1 x ) = V2 ( x 2 )
V1 x 2
=
V2 1 x
2) zapiszmy regu wyprowadzon w pkt. 1) w
postaci schematu
1
x 2
x
2
1 x
3) w tym przypadku nie moemy ju posugiwa si
powyszym schematem, jedn z metod moe by
zamienienie ste masowych na stenia procentowe,
gdy zmiany objtoci nie ma nie adnego wpywu
8.135.
korzystamy ze schematu wyprowadzonego w
podpunktach 1) i 2) zadania 8.134.
12
1
4
3
8
1:8
126
8.136
czna objto roztworu wynosi:
V = V1 + V2 = 250cm3 + 500cm3 = 750cm3 = 0,75dm3
korzystajc ze wzoru na stenie masowe, policzmy
ile cznie substancji znajdzie si w kocowym
roztworze:
m s = m1 + m 2
m
V
m = V
m s = 1 V1 + 2 V2
cp =
m s = 8g / dL 250cm + 14g / dL 500cm =

3
= 80g / dm 0,25dm + 140g / dm 0,5dm =

= 90g
stenie masowe powstaego roztworu wynosi:
m
90g
g
g
= =
= 120
= 12
3
3
V 0,75dm
dL
dm
8.137.
korzystamy ze schematu wyprowadzonego w
podpunktach 1) i 2) zadania 8.134.
10
4
6
2
4
3
1cm 3 280cm 3
x=
= 70cm 3
3
4cm
8.140.
policzmy mas powstaego roztworu:
mr = m1 + m2 + m3 = 100g + 300g + 2400g = 2800g
nastpnie korzystajc z wzoru na stenie procentowe
policzmy czn mas substancji:
m s = m s1 + m s 2 + m s 3

4 : 4, czyli 1 : 1, z czego wynika, e do 200L roztworu
o steniu 2kg/m3 naley doda 200L roztworu o
steniu 10kg/m3
8.138.
korzystamy z reguy krzya:
45%
30 20 = 10
30%
20%
45 30 = 15
roztwory naley zmiesza w stosunku masowym 10 :
15, zatem ukadamy proporcj:
10g [r-ru 45%] 15g [r-ru 20%]
x [r-ru 45%] 120g [r-ru 20%]
10g 120g
x=
= 80g
15g
8.139.
korzystamy z reguy krzya:
6
21=1
2
1
62=4
1 : 4, zatem ukadamy proporcj:
1cm3 [r-ru 6M] 4cm3 [r-ru 1M]
x [r-ru 6M] 280cm3 [r-ru 1M]
ms =
ms =
ms
100%
mr
cp mr
100%
c p1 m1
c p2 m 2
c p2 m 2
=
100%
100%
100%
70% 100g 30% 300g 5% 2400g
=
+
+
= 280g
100%
100%
100%
zatem stenie procentowe powstaego roztworu
wynosi:
m
280g
c p = s 100% =
100% = 10%
mr
2800g
8.141.
policzmy objto powstaego roztworu:
Vr = V1 + V2 = 200cm3 + 400cm3 = 600cm3 = 0,6dm3
nastpnie korzystajc z wzoru na stenie molowe
policzmy czn ilo substancji:
n s = n1 + n 2
cm =
ns
Vr
n s = c m Vr
n s = c1 V1 + c 2 V2
n s = 0,5mol / dm 3 200cm 3 + 1mol / dm 3 400cm 3 =
= 0,5mol / dm 3 0,2dm 3 + 1mol / dm 3 0,4dm 3 =
= 0,5 mola
zatem stenie molowe powstaego roztworu wynosi:
n
0,5mola
mol
cm = s =
= 0,83
3
Vr
0,6dm
dm 3
8.142.
policzmy najpierw masy molowe obu kwasw:
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
a) do oblicze przyjmijmy, e roztwr zawiera 3mole
HCl i 1mol HNO3, zamiemy te iloci na masy
mHCl = 3 36,5g = 109,5g
mHNO3 = 1 63g = 63g
korzystajc ze wzoru na stenia procentowe
policzmy masy roztworw, ktre zawieraj
wyznaczone powyej masy substancji:
127
cp =
ms
100%
mr
mr =
ms
100%
cp
m rHCl =
m HCl
109,5g
100% =
100% = 300g
c pHCl
36,5%
m HNO 3
63g
100% =
100% = 100g
c pHNO 3
63%
zatem roztwory te naley zmiesza w stosunku
masowym 300 : 100, czyli 3 : 1
b) korzystajc ze wzoru na gsto zamiemy
wyliczone powyej masy roztworw na ich objtoci:
m
d=
V
m
V=
d
m
300g
VrHCl = rHCl =
= 254,2cm 3
d rHCl 1,18g / cm 3
m
100g
VrHNO 3 = rHNO 3 =
= 71,9cm 3
d rHNO 3 1,39g / cm 3
zatem roztwory te naley zmiesza w stosunku
objtociowym 254,2 : 71,9, czyli 3,54 : 1
m rHNO 3 =
8.8 Rozcieczanie roztworw

8.143.
wod moemy traktowa, jako roztwr o steniu 0%
i do rozwizania tego zadania zastosowa metod
krzya:
96%
10 0 = 10
10%
0%
96 10 = 86
8,6g
= 8,6cm 3
3
1g / cm
zatem kwas siarkowy naley zmiesza z wod w
stosunku objtociowym 0,54 : 8,6, czyli 1 : 15,9
8.145.
wod moemy traktowa, jako roztwr o 0-molowy i
do rozwizania tego zadania zastosowa metod
krzya:
36
2 0 =2
2
0
36 2 = 34
Vwody =
zatem roztwr ten naley zmiesza z wod w

stosunku objtociowym 2 : 34, czyli 1 : 17
8.146.
wyznaczmy najpierw mas molow NaOH:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
zamiemy nastpnie, korzystajc z wzoru, stenie
molowe na procentowe:
c M 100%
cp = m
dr
cp =
2,8mol / dm 3 40g / mol 100%

=
1,12g / cm 3
0,0028mol / cm 3 40g / mol 100%

= 10%
1,12g / cm 3
wod moemy traktowa, jako roztwr o steniu 0%
i do rozwizania tego zadania zastosowa metod
krzya:
20%
10 0 = 10
10%
0%
20 10 = 10
=
zatem roztwr NaOH naley zmiesza z wod w

stosunku masowym 10 : 10, czyli 1 : 1
8.147.
zatem kwas siarkowy naley zmiesza z wod w
wyznaczmy najpierw mas molow NaOH:
stosunku masowym 10 : 86, czyli 1 : 8,6
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
8.144.
zamie
my nastpnie, korzystajc z wzoru, stenie
w zadaniu 8.143 obliczylimy, e kwas siarkowy
naley zmiesza z wod w stosunku masowym 10 : 86, procentowe na molowe:
cp d r
czyli 1 : 8,6; do oblicze zamy, e masa kwasu to
cm =
100% M
1g, a masa wody 8,6g, zamiemy te masy na objtoci,
korzystajc ze wzoru na gsto (gsto wody
19,7% 1,22g / cm 3 19,7% 1220g / dm 3
c
=
=
=
m
wynosi 1g/cm3):
100% 40g / mol
100% 40g / mol
m
mol
d=
=6
V
dm 3
m
wod moemy traktowa, jako roztwr 0-molowy i do
V=
d
rozwizania tego zadania zastosowa metod krzya:
1g
3
6
20=2
Vkwasu =
= 0,54cm
1,84g / cm 3
2
0
62=4
128
zatem roztwr NaOH naley zmiesza z wod w

stosunku objtociowym 2 : 4, czyli 1 : 2
8.148.
stenia kwasu octowego s do niewielkie, zatem
dla wszystkich roztworw moemy w przyblieniu
przyj gsto rwn gstoci wody (1g/cm3),
oznacza to, e stosunek objtociowy, bdzie rwny
stosunkowi masowemu; wod moemy traktowa,
jako roztwr o steniu 0% i do rozwizania tego
zadania zastosowa metod krzya:
10%
60=6
6%
0%
10 6 = 4
zatem roztwr 10-procentowy naley zmiesza z
wod w stosunku masowym i objtociowym 6 : 4,
czyli 3 : 2
nastpnie z proporcji policzmy ile wody naley doda
do 100cm3 roztworu 10-procentowego:
6cm3 [r-ru 10%] 4cm3 wody
100cm3 [r-ru 10%] x
100cm 3 4cm 3
x=
67cm 3
3
6cm
8.149.
masa kocowego roztworu wynosi:
m = mr1 + mr2 = 60g + 20g = 80g
obliczmy mas substancji:
m
c p = s 100%
mr
c p m r 12% 60g
=
= 7, 2g
ms =
100%
100%
obliczmy stenie kocowe roztworu:
m
7, 2g
c p = s 100% =
100% = 9%
mr
80g
8.150.
policzmy ile kwasu znajduje si 200g 10procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
c p m r 10% 200g
ms =
=
= 20g
100%
100%
nastpnie wyznaczmy mas 36-procentowego
roztworu, w ktrym znajduje si obliczona powyej
masa kwasu:
m
c p = s 100%
mr
mr =
m s 100% 20g 100%

=
= 55,6g
cp
36%
zatem do sporzdzenia 200g 10-procentowego

roztworu naley wzi 55,6g 36-procentowego
roztworu kwasu, wyznaczmy jeszcze mas wody:
mH2O = 200g 55,6g =144,4g
8.151.
ze wzoru na gsto wyznaczmy mas 0,5dm3 10procentowego roztworu:
m
d=
V
m = d V = 1,05g / cm 3 0,5dm 3 = 1,05g / cm 3 500cm 3 =
= 525g
nastpnie obliczmy mas HCl, znajdujcego si w
0,5dm3 (czyli 525g) 10-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
10% 525g
= 52,5g
100%
100%
obliczmy mas 36-procentowego roztworu HCl, w
ktrym znajduje si 52,5g substancji:
m
c p = s 100%
mr
ms =
mr =
m s 100% 52,5g 100%

=
= 145,8g
cp
36%
nastpnie zamiemy wyznaczon mas roztworu na

jego objto:
m
d=
V
m
145,8g
V= =
= 123,6cm 3
3
d 1,18g / cm
zatem do sporzdzenia 0,5dm3 10-procentowego
roztworu HCl, naley wzi 123,6cm3 36procentowego roztworu HCl oraz:
VH2O = 500cm3 123,6cm3 = 376,4cm3 wody
8.152.
najpierw policzmy jaka ilo substancji znajduje si w
0,5dm3 0,25-molowego roztworu:
n
cm =
V
n = c m V = 0,25mol / dm 3 0,5dm 3 = 0,125mola
nastpnie wyznaczmy objto 1-molowego roztworu,

w ktrym znajduje si 0,125mola kwasu:
n
cm =
V
n
0,125mola
V=
=
= 0,125dm 3
3
c m 1mol / dm
zatem do sporzdzenia 0,5dm3 0,25-molowego
roztworu naley wzi 0,125dm3 roztworu 1molowego i:
VH2O = 0,5dm3 0,125dm3 = 0,375dm3 wody
129
8.153.
wod moemy traktowa, jako roztwr 0-molowy i do
rozwizania tego zadania zastosowa metod krzya:
0,5
0,1 0 = 0,1
0,1
0
0,5 0,1 = 0,4
zatem roztwr 0,5-molowy naley zmiesza z wod w
stosunku 0,1 : 0,4, czyli 1 : 4; nastpnie obliczmy z
proporcji ile wody naley zmiesza z 100cm3
roztworu 0,5-molowego:
1cm3 roztworu 4cm3 wody
100cm3 roztworu x wody
4cm 3 100cm 3
x=
= 400cm 3
1cm 3
8.154.
wyznaczmy najpierw kocow objto roztworu:
V = V1 + V2 = 80cm3 + 120cm3 = 200cm3
nastpnie policzmy mas substancji zawart w 80cm3
roztworu o steniu 5g/L:
m
=
V
m = V = 5g / L 80cm 3 = 0,005g / cm 3 80cm 3 =
= 0,4g
korzystajc ze wzoru policzmy kocowe stenie
masowe roztworu:
m
0,4g
0,4g
g
= =
=
=2
3
V 200cm
0,2L
L
8.155.
czysty rozpuszczalnik moemy potraktowa jako
roztwr o zerowym steniu, co pozwoli nam
skorzysta z zalenoci oraz metody krzya
wyprowadzonej w zadaniu 8.134.:
15
10 0 = 10
10
0
15 10 = 5
zatem roztwr naley zmiesza z rozpuszczalnikiem
w stosunku objtociowym rwnym 10 : 5, czyli 2 : 1
8.156.
czysty rozpuszczalnik moemy potraktowa jako
roztwr o zerowym steniu, co pozwoli nam
skorzysta z zalenoci oraz metody krzya
wyprowadzonej w zadaniu 8.134.:
2
0,5 0 = 0,5
0,5
0
2 0,5 = 1,5
zatem roztwr naley zmiesza z wod w stosunku
objtociowym rwnym 0,5 : 1,5, czyli 1 : 3;
policzmy z proporcji ile wody naley doda do 6L
roztworu:
1L roztworu 3L wody
6L roztworu x wody
6L 3L
x=
= 18L
1L
8.157.
skorzystajmy z metody krzya:
0
30 22,5 = 7,5
22,5
30
22,5 0 = 22,5
zatem wod naley zmiesza z 30-procentowym
roztworem w stosunku masowym 7,5 : 22,5, czyli 1 :
3; nastpnie korzystajc z proporcji policzmy ile
wody naley doda do 150g 30-procentowego
roztworu:
1g wody 3g roztworu
x wody 150g roztworu
1g 150g
x=
= 50g
3g
na koniec, pamitajc, e gsto wody wynosi
1g/cm3, zamiemy wyliczon mas wody na objto:
m
d=
V
m
50g
V= =
= 50cm 3
3
d 1g / cm
8.158.
aby rozwiza to zadanie musimy przyj, e
wszystkie roztwory maj gsto zblion do gstoci
wody, czyli 1g/cm3, wwczas stosunek masowy
zmieszanych roztworw bdzie rwny stosunkowi
objtociowemu, uyjmy metody krzya:
30
30=3
3
0
30 3 = 27
zatem perhydrol naley zmiesza z wod w stosunku
masowym, czyli take objtociowym rwnym 3 : 27,
czyli 1 : 9; obliczmy jak objto wody naley
zmiesza z 10cm3 perhydrolu:
1cm3 perhydrolu 9cm3 wody
10cm3 perhydrolu x wody
10cm 3 9cm 3
x=
= 90cm 3
3
1cm
8.159.
wyznaczmy najpierw mas substancji, znajdujc si
w 12g 50-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
100%
50% 12g
= 6g
100%
130
nastpnie wyznaczmy mas 30-procentowego

roztworu w ktrym znajduje si tyle samo substancji
co w 12g roztworu 50-procentowego, czyli 6 gramw:
m
c p = s 100%
mr
m 100% 6g 100%
mr = s
=
= 20g
cp
30%
8.160.
V = V1 + V2 = 0,5dm3 + 0,2dm3 = 0,7dm3
policzmy ilo substancji znajdujcej si w 0,5dm3
0,1-molowego roztworu:
n
cm = s
Vr
n s = c m Vr = 0,1mol / dm 3 0,5dm 3 = 0,05mola
kocowe stenie molowe roztworu wynosi:
n
0,05mola
mol
cm = s =
= 0,0714
3
Vr
0,7dm
dm 3
8.161.
wyznaczmy najpierw mas substancji, znajdujc si
w 200g 6-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
6% 200g
= 12g
100%
100%
nastpnie zamiemy wyznaczon mas MgSO4 na
ilo moli:
mmMgSO4 = 24g + 32g + 4 16g = 120g
nMgSO4 = 12g : 120g = 0,1mola
obliczmy kocowe stenie molowe roztworu:
n
0,1mola
mol
cm = s =
= 0,2
3
Vr 0,5dm
dm 3
8.162.
obliczmy najpierw mas 120cm3 96-procentowego
roztworu H2SO4:
m
d=
V
m = d V = 1,84g / cm 3 120cm 3 = 220,8g
nastpnie wyznaczmy mas H2SO4 znajdujc si
pocztkowo w roztworze:
m
c p = s 100%
mr
ms =
cp mr
96% 220,8g
= 212g
100%
100%
zamiemy powyej obliczon mas H2SO4 na ilo
moli:
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
nH2SO4 = 212g : 98g = 2,16mola
ms =
kocowa objto roztworu (po dodaniu wody)

wynosi:
V = 120cm3 + 129cm3 = 249cm3 = 0,249dm3
stenie molowe roztworu wynosi:
n
2,16mola
mol
cm = s =
= 8,67
3
Vr 0,249dm
dm 3
8.163.
obliczmy najpierw mas 5cm3 70-procentowego
roztworu H2SO4:
m
d=
V
m r = d r V = 1,61g / cm 3 5cm 3 = 8,05g
nastpnie wyznaczmy mas H2SO4 znajdujc si

pocztkowo w roztworze:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
70% 8,05g
= 5,64g
100%
100%
wiemy, e roztwr rozcieczono do objtoci 100cm3,
zatem moemy w przyblieniu przyj, e dodano do
niego 95cm3 wody, zamiemy t objto na mas:
m
d=
V
m w = d w V = 1g / cm 3 95cm 3 = 95g
ms =

m = mr + mw = 8,05g + 95g = 103,05g
wyznaczmy kocowe stenie procentowe:
m
8,05g
c p = s 100% =
100% = 7,81%
mr
103,05g
8.164.
policzmy najpierw ilo substancji znajdujc si w
0,25dm3 0,75-molowego roztworu:
n
cm = s
Vr
korzystajc ze wzoru policzmy w jakiej objtoci
0,15-molowego roztworu znajdzie si wyznaczona
powyej ilo substancji:
n
cm = s
Vr
ns
0,1875mola
=
= 1,25dm 3
c m 0,15mol / dm 3
8.165.
oleum jest to roztwr SO3 w bezwodnym kwasie
siarkowym, skoro jest to roztwr 20-procentowy,
oznacza to, e zawarto SO3 jest rwna 20%, za
reszt (80%) stanowi czyste H2SO4, policzmy
najpierw mas H2SO4 i SO3 zawart w 200g roztworu:
Vr =
131
cp =
ms
100%
mr
cp mr
80% 200g
= 160g
100%
100%
c p m r 20% 200g
m SO 3 =
=
= 40g
100%
100%
wskutek rozcieczania SO3 zawarte w oleum
zareaguje wg reakcji:
SO3 + H2O H2SO4
80g
96g
obliczmy z proporcji ile H2SO4 powstanie w wyniku
reakcji 40g SO3:
80g SO3 96g H2SO4
40g SO3 x H2SO4
40g 96g
x=
= 48g
80g
masa H2SO4 w kocowym roztworze wynosi:
mH2SO4 = 160g + 48g = 208g
obliczmy jaka masa 20-procentowego roztworu
bdzie zawieraa 206g H2SO4
m
c p = s 100%
mr
m H 2SO 4 =
mr =
m s 100% 208g 100%

=
= 1040g
cp
20%
8.166.
wyznaczmy mas molow kwasu solnego:
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
nastpnie, korzystajc ze wzoru, zamiemy stenie
procentowe roztworu na stenie molowe:
cp dr
36% 1,18g / cm 3
cm =
=
=
100% M 100% 36,5g / mol
36% 1180g / dm 3
mol
= 11,64
100% 36,5g / mol
dm 3
obliczmy ile HCl bdzie si znajdowa w 100cm3
(czyli 0,1dm3) 2-molowego roztworu:
n
cm = s
Vr
=
n s = c m Vr = 2mol / dm 3 0,1dm 3 = 0,2mola

wyznaczmy objto 36-procentowego (czyli 11,64molowego) roztworu w ktrym bdzie znajdowa si
policzona wyej ilo substancji:
n
cm = s
Vr
ns
0,2mola
=
= 0,0172dm 3 = 17,2cm 3
c m 11,64mol / dm 3
zatem do sporzdzenia 100cm3 2-molowego roztworu
musimy:
- odmierzy 17,2cm3 36-procentowego roztworu HCl
Vr =
- dopeni wod do objtoci 100cm3

8.167.
rozcieczenie 10-krotne oznacza, e kocowe stenie
jest 10 razy mniejsze od wyjciowego, zapiszmy to w
formie rwnania:
c m1 = 10 c m 2
korzystajc ze wzoru na stenie molowe powysze
rwnanie moemy zapisa w postaci:
ns
n
= 10 s
V1
V2
V2 moemy zapisa w postaci:
V2 = V1 + Vx
gdzie Vx to szukana objto wody, ktr naley
doda, podstawiajc:
ns
ns
= 10
V1
V1 + Vx
ns
ns
= 10
1
1 + Vx
n s + n s Vx = 10n s
1 + Vx = 10
Vx = 9 [dm 3 ]
8.168.
96-procentowy roztwr H2SO4 ma w przyblieniu
gsto rwn 1,84g/cm3, zamiemy podan w
zadaniu objto roztworu na mas:
m
d=
V
m = d V = 1,84g / cm 3 100cm 3 = 184g
masa H2SO4 zawarta w 184g 96-procentowego
roztworu wynosi:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
96% 184g
= 176,6g
100%
100%
za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem masa
100cm3 wody wynosi:
m
d=
V
m w = d w V = 1g / cm 3 100cm 3 = 100g
ms =
kocowa masa roztworu jest rwna:

mr = m + mw = 184g + 100g = 284g
m
176,6g
c p = s 100% =
100% = 62,2%
mr
284g
odczytujemy z tablicy, e roztwr o takim steniu
ma w przyblieniu gsto rwn 1,525g/cm3,
zamiemy zatem mas roztworu na objto:
132
m
V
m
284g
V= =
= 186,2cm 3
3
d 1,525g / cm
ms
100%
mr x
d=
cp =
8.9. Zatanie roztworw
30g
100%
150g x
30g
0,28 =
150g x
42g 0,28x = 30g
0,28x = 12g
8.169.
1) naley odparowa cz rozpuszczalnika i doda
substancj rozpuszczon
2) naley odparowa cz rozpuszczalnik
8.170.
obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 200g
20-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
ms =
= 40g
100%
wiemy, e odparowano 100g wody, zatem kocowa
masa roztworu wynosi:
mr = 200g 100g = 100g
obliczmy stenie procentowe powstaego roztworu:
m
40g
c p = s 100% =
100% = 40%
mr
100g
8.171.
obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 250cm3
roztworu o steniu masowym 50g/L:
m
= s
Vr
m s = Vr = 50g / L 250cm 3 = 50g / L 0,25L = 12,5g
wiemy, e odparowano 50cm3 wody, zatem kocowa
objto roztworu wynosi:
Vrk = 250cm3 50cm3 = 200cm3 = 0,2L
obliczmy stenie masowe powstaego roztworu:
m
12,5g
g
= s =
= 62,5
Vrk
0,2L
L
8.172.
policzmy mas substancji zawartej w 150g 20procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
20% 150g
= 30g
100%
100%
umy rwnanie okrelajce stenie procentowe
kocowego roztworu, zakadajc, e x to masa
odparowanej wody
ms =
28% =
x = 42,9g
8.173.
obliczmy najpierw mas substancji zawartej w 5L
roztworu o steniu masowym 100g/L:
m
= s
Vr
m s = Vr = 100g / L 5L = 500g
umy rwnanie okrelajce stenie masowe
kocowego roztworu, zakadajc, e x to objto
odparowanej wody
ms
=
Vr x
500
5x
1250 250 x = 500
250 =
250 x = 750
x = 3 [ L]
8.174.
obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 200cm3
(czyli 0,2dm3) roztworu o steniu molowym
0,1mol/dm3:
n
cm = s
Vr
umy rwnanie okrelajce stenie molowe
kocowego roztworu, zakadajc, e x to objto
odparowanej wody
ns
cm =
Vr x
0,02
0,2 x
0,4 2 x = 0,02
2=
2 x = 0,38
x = 0,19 dm 3
8.175.
zakadamy, e dodanie substancji nie zmieni w sposb
znaczcy objtoci roztworu, obliczmy najpierw ilo
substancji zawartej w 5cm3 (czyli 0,005L) roztworu o
steniu masowym 2g/L:
133
ms
Vr
cm =
m s = Vr = 2g / L 0,005L = 0,01g
dodanej substancji:
m +x
k = s
Vr
0,01 + x
0,005
0,04 = 0,01 + x
8=
x = 0,03 [g ]
widzimy, e masa substancji jest na tyle maa, e nie
spowoduje znacznej zmiany objtoci, zatem
zaoenie poczynione na pocztku zadania jest suszne
8.176.
policzmy najpierw mas substancji zawartej w 25g
10-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cp mr
10% 25g
= 2,5g
100%
100%
kocowego roztworu:
m + m sd
cp = s
100%
m r + m sd
ms =
2,5g + 10g
100% = 35,7%
25g + 10g
8.177.
(w zadaniu zakadamy, e po dodaniu substancji
objto roztworu zwikszy si nieznacznie i moemy
zaniedba ten fakt w obliczeniach) policzmy najpierw
mas substancji zawartej w 250cm3 (czyli 0,25L)
roztworu o steniu 10g/L:
m
= s
Vr
cp =
ns
Vr

zamiemy nastpnie mas substancji, ktr dodajemy
na ilo moli:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
nNaOH = 10g : 40g = 0,25mola
kocowego roztworu:
n + n sd
cm = s
Vr
0,125mola + 0,25mola
mol
= 1,5
3
0,25dm
dm 3
8.179.
policzmy najpierw mas chlorku sodu znajdujcego
si w 300g 20-procentowego roztworu:
m
c p = s 100%
mr
cm =
cp mr
20% 300g
= 60g
100%
100%
dodanej substancji:
m + ms
c pk = s
100%
mr + ms
ms =
28% =
60g + m s
100%
300g + m s
0,28 =
60g + m s
300g + m s
84g + 0,28m s = 60g + m s

24g = 0,72m s
m s = 33,3g
m s = Vr = 10g / L 0,25L = 2,5g

umy rwnanie okrelajce stenie masowe
kocowego roztworu:
m + m sd
= s
Vr
2,5g + 10g
g
= 50
0,25L
L
8.178.
(w zadaniu zakadamy, e po dodaniu substancji
objto roztworu zwikszy si nieznacznie i moemy
zaniedba ten fakt w obliczeniach) policzmy najpierw
ilo substancji zawartej w 0,25dm3 0,5-molowego
roztworu:
=
134

Rozwiazania Chemia Pazdro Rozsz. 11

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rozwiazania Chemia Pazdro Rozsz. 11

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

+

PENE ROZWIZANIA ZADA Z KSIKI

Autor: Micha Peller

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Rozdzia 1. Przekazywanie informacji

waciwoci, dlatego liczba czsteczek musi by

posta 1 : 1: 1,5, wiemy jednak, e wszystkie wartoci

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

1.3. Przemiany substancji przedstawiane

CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

z podanej w zadaniu iloci PbS, po kolejnych

MgO + 2 HCl + 5 H2O

Mg(OH)Cl + HCl + 5 H2O

1.4. Tablica Mendelejewa

Cl2O7, Bi2O5, SeO3, B2O3, Cs2O, SnO2

b) liczby atomowe s kolejnymi potgami liczby 2: 1,

pierwiastkiem o masie atomowej 79 jest selen, SeO3

A b (Pb) = 207 1,66 10 24 g = 3,44 10 22 g

Mr(E2O) < Mr(EO2)

moli wodoru i 6 p moli atomw tlenu, czna ilo

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

98g 6,02 1023 czsteczek

48g 3 6,02 1023 atomw

144g Cu2O 6,02 1023 atomw

28g 2 6,02 1023 atomw

28g 6,02 1023 czsteczek

28g 2 6,02 1023 atomw

144g Cu2O 128g Cu

mM = 12g + 16g = 28g

3) gram tlenu gdy 1g tlenu stanowi 1/32 mola

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Rozdzia 3. Stechiometria wzorw chemicznych

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

mCu1 : mCu2 = 128 : 64 = 2 : 1

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

3.3. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie

Ar(O) = 16u, policzona wyej masa jest w

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

otrzymujemy wzr C0,5HO0,5 co daj wzr empiryczny

mA = 0,568 296g 168g

%O = x A (O) + y A (E) 100% = 30,1%

x A r (O) = 0,301 x A r (O) + 0,301 y A r (E)

2x A r (Hal) = 1,312 x A r (Hal) + 0,656 y A r (E)

0,688 x A r (Hal) = 0,656 y A r (E)

1,049 x A r (Hal) = y A r (E)

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

3.4. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie

wodnej), zatem 4 mole tlenku azotu zawieraj 4 mole

masa wody hydratacyjnej w 1 molu zwizku wynosi:

4.2. Molowy stosunek stechiometryczny reagentw

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

liczymy z proporcji ilo magnezu potrzebn do

4.3. Masowy stosunek stechiometryczny reagentw

nCl2 = 8,16g : 71g = 0,115 mola Cl2

SO3 + H2O H2SO4

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

SO2 : FeS2 = 512 : 480 = 16 : 15

zajmuje 22,4 dm3, zatem czna objto tlenku

32g O2 36g H2O

4 dm3 NH3 4 dm3 NO

Na2SO3 + H2SO4 Na2SO4 + SO2 + H2O

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione