Ngn ng bo ch v kinh t th trng

Ngn ng l s th hin r rng hn mt thp k ci cch, t cc cch gi

c phn mit th nh "gian thng", "ch ch", "bn phe phy", "bn t
thng", "bn t nhn", nhng ngi kinh doanh t nhn by gi c
gi bng nhng ci tn tn trng hn nh "ch doanh nghip t
nhn","ngi kinh doanh nh" v "khu vc dn doanh.
Nhng s thay i v t ng ny phn nh mt s chuyn hng quan
trng v su sc khi t duy kinh t bao cp. Tuy vy, trn bo ch hin
nay, i khi ngi c vn c th nhn thy mt s ht sn t ng, cho d
l cc cm t "thi thng", c lp i lp li nhiu ln v nhiu ni.
Chng dng nh l s ri rt ca t duy kinh t bao cp li thi, i khi
mu thun vi cc quy lut c bn ca c ch kinh t th trng.
Nhng ta bo nh vy d lm va lng nhiu ngi. Tuy nhin, ni mt
cch thng thn, chng khng tht ph hp vi cch t duy v l lun ca
kinh t th trng.
-------------------------------------------------------------------------------Xin c nu ra mt vi v d. Th nht l cm t t thng p gi nng
dn hoc t thng chn p quc doanh... Cc cm t ny vn cn c
dng kh nhiu trn bo ch. i cng vi chng l nhng khu hiu nh
"ng ngi nng dn phi bi ln trong c ch th trng" hay Nh
nc phi bao tiu sn phm cho nng dn, bo m mc gi hp l cho
nng dn. Nhng ta bo nh vy d lm va lng nhiu ngi. Tuy
nhin, ni mt cch thng thn, chng khng tht ph hp vi cch t duy
v l lun ca kinh t th trng. Mt th trng cng cnh tranh, cng c
nhiu ngi mua th gi c cng d phn nh ng n cc quan h cung
cu v ngi sn xut cng c kh nng bn c gi cao. Do vy, khng
c l no m s tham gia ca ng o nhng ngi bun bn dn doanh
li c th l nhn t p gi hoc lm h gi mua nng sn so vi trng
hp cc doanh nghip nh nc c quyn mua bn nng sn.
Tng t, nhng yu cu i Nh nc bao tiu sn phm hoc bo m
mc gi hp l u l nhng yu cu bt kh thi v trung hn v di hn
trong nn kinh t th trng. Cn phi khng nh rng, nu gi ca th
trng nng sn th gii gim st th tt yu gi nng sn xut khu trong
nc dn d cng phi gim st theo. S l mt s chp m y t duy

bao cp khi quy kt nguyn nhn mi s bin ng gi c theo cung cu th

trng cho s "p gi ca t thng".
Cng vy, mi ngi u c quyn kinh doanh bnh ng theo php lut. Ai
gii hn v c sc cnh tranh ln hn th ngi thng. Do vy, khng
c l g m cc doanh nghip t nhn khng c cnh tranh, thm ch v
th m dn n s ph sn ca cc doanh nghip nh nc nu nh. cc
doanh nghip nh nc yu km.
Th hai l mt lot cc cm t hu nh lun c dng vi ngha xu nh
s pht trin t pht. R rng, c im c bn nht v cng l u im
ln nht ca c ch th trng chnh l tnh "t pht" theo ui t li ca
tng c nhn trong th trng, dn n vic va lm li cho cc c nhn
, va "t pht" to ra tng trng kinh t v lm li cho x hi. chnh
l "bn tay v hnh" ca th trng. Mt ngi nng bnh m c gng
nng bnh ngon hn v mun bn hng nhiu hn, th li nhiu hn cho
bn thn, nhng qua cng gp phn nng cao s hng th chung ca
x hi v ng gp cho tc tng trng chung ca nn kinh t. Vi nhn
thc r rng v quy lut c bn ny ca kinh t th trng, d nhn thy s
bt hp l ca nhng t ng nh trn.
c bit, ti sao vic chy theo ng tin li l iu xu? "ch k hi nhn"
l xu, nhng ti sao chng ta li khng tha nhn v khuyn khch "ch k
ch nhn"? Nu khng th nhng khu hiu nh "lm giu chnh ng l
yu nc" phi chng cng ng b ph phn? Cng vy, s pht trin "t
pht" u phi lun lun l xu? Trong nn kinh t th trng, pht trin "t
pht" nhiu khi li l u im. Nhng ngnh pht trin rt bt hp l trong
thi gian va qua nh ngnh ma ng, ngnh xi mng hu ht u l
nhng ngnh khng c pht tri n "t pht" bi th trng m chng
b can thip qu su bi Nh nc v c u t ch yu bi cc doanh
nghip nh nc.
Ri b c nhng t ng nh trn khng phi l iu d dng, bi n
phn nh s thay i ca t duy.
-------------------------------------------------------------------------------Th ba l cm t thng mi ha, tri rng t "thng mi ha" y
t,"thng mi ha" gio dc cho n "thng mi ha" th thao, "thng
mi ha" ngh thut. Dng nh tt thy mi s thng mi ha (c th
hiu nm na l vic kim tin, hoc coi kim tin l... mc ch hot ng

chnh) u l xu xa, l khng th chp nhn c. Mt quan chc trong

ngnh vn ha pht biu trn bo ch rng: "Chng ti khng th chp
nhn vic coi hot ng biu din ca nhc l mt hot ng kinh doanh,
cho d l loi kinh doanh c bit i na. Qu thc, s l tt hn rt nhiu
(tt nhin cng c nhc im) nu nh cc dch v trn, chng hn hot
ng y t ch thun ty v mc ch nhn o, khng thu tin v c Nh
nc bao cp hon ton. Nhng i vi mt nn kinh t th trng ngho
nh nc ta hin nay, ch l mt gic m cha th thnh hin thc
trong tng lai gn. Do vy, vic tn ti ca nhng hot ng kinh doanh
cc dch v nh vy l mt thc t khch quan ca nc ta hin nay. Ni
cch khc, ang tn ti nhng th trng dch v nh dch v gio dc, dch
v y t, dch v vn ha. Vn l c quan nh nc c tha nhn s tn
ti ca cc th trng ny hay khng, hay ngonh mt i mc cho cc
th trng t pht trin ngm ngoi khung lut l v s kim sot ca
Nh nc, tng t nh th trng bt ng sn trc kia.
C th ni, "thng mt ha" khng phi lun xu xa v lun ng b ph
phn. Ngc li, ngay trong phng n ci cch tin lng ang c
xem xt, mt iu kin tng lng cho cng chc l cc c quan s
nghip phi t kim tin, t to qu lng ti n v mnh. Trong chng
mc no , c th hiu rng cc n v ny phi tng cng "thng mi
ha, tt nhin l s thng mi ha trong khun kh
Danh sch nhng t ng nh trn cn kh di, thm ch cha chc c
th nu trong khun kh mt bi bo ngn. Tuy nhin, ri b c
nhng t ng nh trn khng phi l iu d dng, bi n phn nh s
thay i ca t duy. Nh mt nh kinh t ni ting ni: Vic hc thm
cc l thuyt mi khng kh, m iu kh hn l qun i cc l thuyt c."
Thi bo Kinh t Si Gn
B.T.V - (20/12/2002