Professional Documents
Culture Documents
Chapter 5 Chemistry
Chapter 5 Chemistry
Chapter 5 Chemistry
22
ldnkaj, Tlaihsv
ludka;Yd,d" r:jdyk" ;dm n,d.dr yd .Dyia: lghq;=j, Yd,
jYfhka fmdis, bkaOk u yd wfkl=;a ldnksl wmjH oykh jeks l%h
s dldrl
ksid ldnkafudfkdlaihs yd ldnkavfhdlaihs jdhqf.da,hg tl;= u YS>f
% hka
by< hka mj;S' fuu jdhq .kaOhla rys; wjK jdhq f' ldnkafudfkdlaihs
mirhg tl;= lrk m%Odk m%Njhla f,i fudag r: tkaka ;=< is jk
bkaOk oykh ykdf.k we;' ldnkafudfkdlaihs I jdhqjls' jdhqf.da,fha
ldnkavfhdlaihs m%Yia; ugulska mj;sk g th kag ys;lr jdhqjls'
Ydl yd i;=ka Yajikfha msg lrk ldnkavfhdlaihs Ydl iska m%NdixYaf,aIK
23
fkdf,a fnod u i|yd h'
fjk;a 11]
.Dyia:
lghq;= 11]
ludka; 18]
n,d.dr 60]
khsg%ckaj, Tlaihs
,s flf jdhqf.da,Sh khsg%cka jdhqj Tlaiscka jdhqj iu`. m%;sl%shd
lr khsg%ckaj, Tlaihsv ksmou iajdNdl j is jk l%shdj,shls' jdykj,
wNHka;r oyk tkau ;=<g we;= jk idudkH jd;fha wvx.= jk khsg%cka
jdhqj o fun u l%shdj,shlg ,la f'
oHq;a pdmh
25
l%shdldrlu 5'1
f i|yd WIaK;ajudk folla yd Yd, re nkla
wjYH f'
fydka iQhdf,dalh ,efnk ia:dkhl" fuu rEmfha
lafjk m tla WIaK;ajudkhla re nk ;=<;a
wfkl jD;j;a ;nkak'
wdrNl wjia:df WIAK;ajudk foflys mdGdxl
igyka lr.kak'
iEu ks;;
a = 15l g jrla WIAK;ajudk foflys mdGdxl
lshjd igyka lr.kak'
WIAK;ajhg jvd by< w.hla .kakd nj fmfka' ldnkavfhdlaihs" f;aka"
laf,dafrd *af,dafrd ldnka ^CFC&" c, jdIam jeks nyq mrudKql wKqj,ska hq;a
jdhq j. by< idkaKhlska hq;= j mj;sk jdhqf.da,h o y;d.drhla fuka
l%shd;aul f' tneka fjd y;d.dr jdhq hkqfjka yekaf' mDhg ,efnk
;dmh fldgila
wjldYhg
ksoyia f
27
iu; m%udKh
$mg dm-3 (ppm)
600
50
45
15
1'5
0'5 - 1'5
0'3
0'05
Tn okakjd o@
tlai;a cd;Ska iska 1980 90 oYlh c, oYlh f,i k lrk
,' ish,a,kag u msis ;;a;ajfha
c,h yd fi!LHdrlaIdj ,nd u
fuys wruqK h' kuq;a c,h u`.ska
fnda jk w;S i drh" fld,rdj"
WKikakm
s d;h yd wfkl=;a jix.;
frda. f,dalfha iuyr m%foaYj,
;ju;a yg.kS' w;Sidrfhka muKla
jdIsl j h hk <uqka ixLHdj
,shk myla muK f'
,jK;dj (salinity)
c,fha h we;s ,jK fya;=fjka tys ,jK;dj we;s f' h uiqkag
lrfha;a" lrh uiqkag fha;a j;a h fkd yels nj Tn okakd lreKls'
j;a ug yev.eiS we;s ,jK;djg jvd fjkia ,jK;djlska hq;a udOHhl
iSug tu uiqka wiu;a f' tu ksid c,fha .=Kd;aulNdjh ie,lSf th
ksKh flfrk w;sYh jeo.;a idOlhla f,i ,jK;dj yekah yels h'
N+.; c,h wl f,i Nd;hg .ekSu" ks; jd ud. moaO;Ska iy
lDIs ksIamdok" inka" lAId,l wdh nyq, jyfhka c,hg tl;= u c,fha
,jK;dj by< hEug fya;= we;' fjr<dY%;
s iuyr fmfoiaj, mj;sk N+f.da,h
S
,laIK fya;f
= jka h iu lrh Y% u iy iqkd jeks ixiso
a ka ,jK;dj
by< kexug ;=vq fok iajdNdl idOl f'
29
pH w.h
kgu;a Tn okakd m c, kshehl pH w.h u`.ska tys wd,sl fyda
Ndial iajNdjh lafjhs' c,fha .=Kd;aulNdjh inkaOfhka pH w.h o
jeo.;a ridhksl idOlhla f' c,fha O ix>gl mej;Su yd tajd mj;sk
,nk m%udK pH w.h wkqj ;SrKh f' fYaIfhka u mdkh lsug yd lDIsldl
lghq;= i|yd Nd;hg fhda.H nj ;SrKh lsf c,fha pH w.h ie,ls,a,g
.efkhs'
ner f,day
O ner f,dayj, whk idkaK o c,fha .=Kd;aulNdjh ;SrKh lfrk
m%n, idOlhla f' ksoiqka f,i leh (Cd)" f, (Pb)" uzl (Hg)" fldm
(Cu) yd iskala (Zn) jeks ner f,day lah yels h'
leh
uQ,sl jYfhka ldl wmjH yd iskala m;,aj,ska msg flfrk wmjH
u`.ska leh c,hg tl;= f' f,daydf,amkfha yd ;e,s meye;s jKl
ksmof o leh mq,a jYfhka Nd; flf' mdkSh c,h fldgia ,shkhl
wvx.= leh fldgia .Kk (Parts per billion - ppb) i|yd ksfoaYs; by<
iSudj jk 10 ppb (10 g dm-3) blaujd leh mej;Su w;sYh IodhS f' w
rer mSvkhg" jl=.vqj,g ydks meKug yd r;= rerdKq kdY lsug leh
fya;= f' tfia u iuyr tkaihsuj, wvx.= iskala m%;sia:dmkh lr tkaihsu
l%shdld;ajh wvd, lsug o leh hl f'
f, ^Bh&
c, moaO;sj, tla/ia jk f, imhkq ,nk m%Odk m%Njh jkqfha f,
tl;= lrk ,o fmg%,a h' f,dal fi!LH ixOdkh iska fmkajd we;s m
mdkSh c,fha f, ixhq;sh 50 ppb fkd blauh hq;= h'
Tn okakjd o@
w;S;fha f, wdf,ams; ue yd re nka Nd;h f, I ug
;=vq ka lreKla h' tjeks nka Nd;h .%Sl YsIagdpdrfha | jeug
fya;=jla jQ nj Yajdi flf'
<uqkaf.a udkisl l%shdld;ajhg ndOd meKug f, I u fya;= f
hehs Yajdi flf' iq f, I u`.ska rla;ySk;dj" uiamsvq fokdj" wl
fjfyilr nj jeks frda.S ;;a;aj we;s h yels h'
uzl ^rih&
.,a w=rej, 1 ppb muK jk b;d u w,am idkaKhlska u'l wka;.;
f' tfia jqj o .,a w=re - Yd, jYfhka Nd;hg .efkk neka u'l
mirhg tl;= lsug tuska Yd, odhl;ajhla iemfha' ridhkd.drj, yd
ksfjiaj, Nd;hg .efkk WIaK;ajudk" mSvkudk jeks WmlrK le
hEf o u'l mirhg tl;= f' ke u; wdf,am lrk ;Ska;" ldl wmjH
wdh c, m%Njhkays u'l idkaKh by< kexug fYaIfhka fya;= f'
30
tA wkqj wdydr odu Tiafia foay ;=< u'l tla/ia f' wkaO Ndjh"
mlaId>d;h jeks iakdhq wdndO yd Wmf;a we;s jk lD;s;djkag fuf,i
foay ;=< u'l tla /ia u fya;= we;'
Tn okakjd o@
kudgd hkq cmdkfha kudgd fndlal wdY%s; jr .udkhls'
jI 1953 - 60 ld,h ;=< fuu m%foaYfha u'l I 111la o tksid is jQ
urK 43la o" jd;d h' wdydr odu Tiafia rih tla/iau ksid we;s jQ
I u fuu fojdplhg fya;= h'
c,fha lk;ajh (hardness of water)
l%shdldrlu 5'2
h .eiQ yqkq Ca(OH)2 iaj,amhla c,fha h lrkak'
ilia l< yqkq hr 100cm3 muK cE fnda;,hlg tl;= lrkak'
fjk;a cE fnda;,hlg c,h 100cm3 muK .kak'
tla tla nkg inka l=vq f;a ye Nd.h ne.ska oud h lrkak'
nka foflys fmK we;s u ms<sn| Tf kslaIK jd;d lrkak'
le,aih
s yd ue.aki
S h
s whk hfuka c,fha lk;ajh we;s flf' Tn
by; l%h
s dldrlf kslaIKh l< wkaoug lk c,fha inka u.ska mdfjk
Wvq uKahla we;s lrhs' tuska inkaj, l%shdld;ajh wvd, f'
le,aish yhsv%ckaldnfka ,jK u`.ska lk;ajh we;s jQ c,h r;a
lsf le,aish whk" le,aish ldnfka f,i wjlafIam f'
Ca(HCO3)2(aq) CaCO3(s) + CO2(g) + H2O(l)
tu`.ska c,fha lk;ajh bj;a f' ta wkqj le,aish fyda ue.akSish
yhsv%ckaldnfka u`.ska we;s lrkq ,nk lk;ajh ;djld,sl lk;ajh f,i
yekaf' c,fha h jQ le,aish i,af*a fyda ue.akSish i,af*a ,jK u`.ska
iar lk;ajhla we;s lrhs' th r;a lsf bj;a fkdf' iar lk;ajh
fuka u ;djld,sl lk;ajh o my; i|yka l%u u`.ska bj;a l< yels h' fuh
lk c,h (hard water) uD c,h (soft water) njg m;a lsu f,i yekaf'
fia fidavd (Na2CO3.10 H2O) c,hg tl;= lsu u.ska le,aih
s yd ue.aki
S h
s
whk tajdfha ldnfkag f,i wjlafIam lsu'
Na2CO3(aq) + Ca2+(aq) CaCO3(s) + 2Na+(aq)
whk yqjudre l=kq ;=<ska .uka lrjd Mg2+ yd Ca2+ whk bj;a lsu'
*afjdrhs
oHd{hska iska fmkajd we;s m c,fha *afjdrhs whk idkaKh
1ppm muK ugul meje;Su ksidg yd mirhg ydkslr fkd f' f ksid
*afjdrhs whk idkaKh 1ppm olajd f.k tau i|yd iuyr rgj, c,
iemhq i|yd fidah *afjdrhs tl;= lrkq ,ef' tu`.ska o;a rd hEu
md,kh jk nj wkdjrKh we;' flfia jqjo wl *afjdrhs whk idkaKhla
31
fkdf,a fnod u i|yd h'
iys; c,h mdkh lsu o;aj,g ydkslr jk w;r th jl=.vq wdndO we;s lsug
o fya;= f'
Tn okakjd o@
YS% ,xldf iuyr fmfoiaj, N+.; c,fha by< idkaKhlska hq;=
j *afjdrhs whk wvx.= f' tu c,h >ld,Sk j Nd; lsfuka
o;aj, bj;a l< fkd yels lyUqre meye;s me,a, we;s f'
khsf% yd fmdaiaf*a
j.d j,g tl;= lrk ridhksl
fmdfydrj,ska fldgila fidaod hEu u`.ska
c,dYj,g tla/ia f' iuyr g u, uQ;%
yd laId,l iys; .DydY%s; wm;% c,h
c,dYj,g tl;= ls u flf' tu`.s k a
c,dYj, khs f % yd fmdia f *a whk
idkaKh by< hhs'
c,dYhl khs f % g yd fmdia f *a
by< idka Khls k a mj;s k g Yd,
jYfhka we,a.S jOkh c,h u; mdfjk
fld< meye;s fmK ia;rhla idohs' wl
5'7 rEmh - iqfmdaIKh jQ c,dYhla
f,i jOkh jQ we,a.S h h;a u ta u;
nelahd l%h
s d lsu fya;f
= jka tajd wm%ikak
.kaOhlska hq;= rK jH njg m;a f' c, m%Njhla f wkaoka wys;lr
fjkiaj,g ,la u iqfmdaIKh (eutrophication) hkqfjka yekaf'
ldnksl ixfhda.
jdIsl j f,dj mqrd ldnksl ixfhda. fgdka ,shk .Kkla ksmof'
bka fndfyduhla ldl wmjH f,i mirhg tl;= f' j,a me<E" lDka
yd fjk;a wys;lr ka kdY lr f wruqKska ridhksl j ixYaf,aIKh
l< ldnksl ixfhda. mirhg tl;= flf' tajdhska fndfyduhla wjidkfha
c,hg tl;= f' uqyq c,fha .=Kd;aulNdjh my; fy<Sug ldnksl ixfhda.
Yd, ixLHdjlska iuka; Lksc f;,a bys fya;= f' fYaIfhka u
wNsfhda.d;aul ldnksl ridhksl jH iuQyhla f,i .=l,a mj;akd ldnksl
IlZ (Persistent Organic Pollutants - POPs) ykdf.k we;' b;d .= ld,hla
mirfha fkdkeiS mej;Su" IodhS nj" b;d Yd, m%foaYhla mqrd me;s hdu yd
wdydr odu Tiafia foay ;=< tla/ia u POPs ixfhda.j, ,dlaIKsl lsysmhls'
POPs u`.ska Wmf;a we;s jk lD;s;d" ms<sld" nqoah ySk u" m%;sYla;s yd
m%ckl moaO;sj, l%shdld;ajfha n, u jeks frda.dndO we;s lrkq ,ef'
32
Tn okakjd o@
.=l,a mj;akd ldnksl ridhk jH w;ka mDhg Yd,
;ckhla h yels ixfhda. fod<yla li, isu (Dirty Dozen) jYfhka
ykajd we;'
m,sfndaOkdYl
ludka; wdY%s; ridhk jH
- we,a%ka (Aldrin)
- fylaidlaf,dafrda fnkaiSka
- laf,dafka (Chlordane)
(Hexachloro benzene)
- DDT
^m,sfndaOkdYlhla o f'&
- ,a%ka (Deildrin)
- nyq laf,dakSlD; nhs*Skhs,a
- tka%ka (Endrin)
(Polychlorinated Biphenyls -PCBs) fymagdlaf,da (Heptachlor)
ldl w;=reM, yd oyk M,
- frlaia (Mirex)
- vfhdlaiSka (Dioxin)
- fgdlaid*Ska (Toxaphene)
- *shq?ka (Furan)
c,fha djH jdhq
c,c kag c,fha h mj;sk jdhq w;sYhska jeo.;a f' ffcj
l%shdld;ajh u`.ska c,fha wvx.= ldnksl jH rKh lsf Wmfhda.S lr
.kq ,nk c,fha h we;s Tlaiscka m%udKh ffcj ridhksl Tlaiscka b,au
^Biochemical Oxygen Demand - BOD) f,i yekaf' fuu w.h c,fha Is;
ugu fmkakq lrk jeo.;a oYlhls' m;% c,fha BOD w.h 1ppm fyda Bg
wvq w.hls' c,fha ldnksl wmjH m%udKh by< h;a u BOD w.h o by< hhs'
Tn okakjd o@
25oC c,h 1dm3 l Tlaiscka jdhq 8'826mg la muK h f' c,fha
wvx.= ldnksl jH 8 mg la uqukska u rKh lsug 25oC ys mj;sk c,h
1dm3 l h we;s uq Tlaiscka m%udKh u jeh f'
c,fha h mj;sk ldnkavfhdlaihs c,h iu`. m%;sl%shd lr n,
w,hla jk ldfndksla w,h idohs' tu`.ska c,hg yhsv%ckaldnfka whk
(HCO3-) yd ldnfka whk (CO32-) ksoyia flf' tu whk c,fha pH w.h fkd
fjkia j mj;ajd .ekSug odhl f'
c,fha .=Kd;aulNdjh mj;ajd .ekSu
YS% ,xldj we;= fndfyda rgj, u, uQ;% yd wfkl=;a .DydY%s; wmjH
iys; c,h fndfyda g msh fkd lr uqyq" c,dY fyda .x.dj,g tl;= lrkq
,ef' by; lS wmjH iys; c,h" c, m%Njj,g uqod yeug fmr ms<sfj<ska
m%d:l" oa;shsl yd ;D;Shsl jYfhka msh lsj,g ,la l< hq;= h'
33
fmu" ;ekam;a u" u;=msg mdfjk fldgia fjka lsu jeks l%u uska
Yd, yd l=vd >k wmjH" je,s yd .%Sia jeks jH bj;a lsu m%d:l msh
uska is flf'
jd;h imhka iajdhq nelahd uska u, jH Kh lsf l%shdj,shg
myiql iemhSu oa;shsl msh uska is flf' t u.ska c,fha ffcj
ridhksl Tlaiscka b,au - BOD my; fy<hs'
;D;Shsl msh ls u`.ska khsf%g" fmdiaf*ag wd whk iy iuyr ldnksl
jH bj;a flf'
ldl wmjH iys; c,fha O Il wvx.= neka ta tl tlla i|yd
O fYaIs; msh l%u fhdod.efka' tA i|yd ksoiqka lsysmhla my; oelaf'
c,fha wdjH yhsfv%dlaihsv f,i nerf,day whk wjlafIam lsu'
Cr3+(aq) + 3OH-(aq) Cr(OH)3(s)
Cu2+^frisk& + 2H+(aq)
il%Sh ldnka ;=<ska fmug ie,eiau u`.ska c,fha h we;s ldnksl wmjH
bj;a lsu ^fuys is jkafka il%Sh ldnka mDIaGh u;g ldnksl wmjH
wfYdaIKh u hs&'
Tlaiscka" yhsv%cka fmfrdlaihs" fidaka fyda laf,daka u`.ska ldnksl wmjH
fjk;a ydkslr fkd jk jH njg m;a lsu'
le,aish yhsfv%dlaihs u`.ska fmdiafma whk wjlafIam f,i bj;a lsu'
3Ca(OH)2(aq) + 2PO43-(aq)
34
Ca3(PO4)2(s) + 6OH-(aq)
5'3
j.djka
ia:rh A : u;=mg
s mi
^ffcj ls%hdj,s Wmrsu jYfhka
is jk mdxY= ia:rh fuhhs'&
ia:rh B : mdxY= ia:rh
^u;=msg mfika ldkajk
fmdaIl fuys /f|a'&
ia:rh C : rKh jQ
ujq mdIdKfha fldgia
^mi ksudKh jkafka
fuusks'&
ujq mdIdKh
mejreu 1
wjg mirfhka ,nd.; yels iajdNdl jH Wmfhda.S lr .kska
mfiys me;slvla ksrEmKh lsug mqjrejla ilia lrkak'
mdxY= jhkh (soil texture)
mfiys O m%udKj, >k wxY= wvx.= f' wxY=j, Yd,;ajh wkqj tajd
m%Odk wdldr y;rla hgf;a j. flf'
35
Tlaic
s ka
is,l
s ka
37
bj;au o mfiys wd,sl nj by< hdug fya;= f' fufia yhsv%cka whk
idkaKh fjkia u fya;=fjka mdxY= pH w.h fjkia f'
mfiys .=Kd;aulNdjh fjkia u yd tu`.ska we;s lrk n,mE
ndysr n,mE wju gl mfiys .=Kd;aulNdjh mj;ajd .ekSu iajdNdl j
md,kh f' tfia jqj o ksia ls%hdldrl yd iuyr iajdNdl ixisoa fya;=fjka
mfiys .=Kd;aulNdjh | jef' tA i|yd ksoiqka lsysmhla my; oelaf'
O ixjOk jHdmD;s yd wl%uj;a bls fya;=fjka mfiyss iajdNdl
meje;au flfrys n,mE we;s flf'
jk kdYh fya;=fjka mdxY= jd;h" ue wxY=" fmdaIl yd yshquia fldgia mig
tl;= u wju f'
wLKav j fnda. j.d lsu fya;=fjka mfiys .=Kd;aulNdjh | jefgk w;r
ridhksl fmdfydr" lDkdYl yd m,sfndaOkdYl Yd, jYfhka mfiys
tla/ia u u`.ska fuu ;;a;ajh ;j;a W.% f'
cjd.drj, ksj,ska" m;,aj,ska" mdIdK l=vq lsf " mdrj,a ;ekSf
iy r:jdykj,ska >k wxY=uh jH mig tl;= f'
w, jeis u`.ska i,a*shqla" khs%la wd w, mig tla f'
f.dv lrk ,o bvj,ska fia ldka jk wmjH iys; c,h o mig tl;=f'
bj;,k ma,diala yd wfkl=;a le,s li," u,uQ;% wdh Yd, jYfhka
mfiys ;ekam;a f'
O ixjOk jHdmD;s yd wl%uj;a b ls" jk kdYh yd N+h wLKav
j fnda. j.dj i|yd fhdod .ekSu jeks l%shdldrlj, m%;sM,hla f,i u;=msg
mi Yd, jYfhka Ldokhg ,la f' tu`.ska mfia ishq je,s fldgia fia bj;a
fuka mdxY= jhkh (soil texture) wys;lr wkaoka fjkia f' tneka mdY= jd;
yd c, m%udK o fjkiaj,g nka f' ldnksl jH mig tl;=jk m%udKh
my; jeu o fuu ;;a;ajhg fya;= f' fYaIfhka u lDIsldl lghq;=j,
tla lrk ridhksl jH mdxY= kag wys;lr wkaoka n,mdk w;r tu`.ska o
mfia .=Kd;aulNdjh | jef' ludka;" .Dyia: yd m%jdyk lghq;=j, mig
tl;= jk >k wxY=uh wmjHj, wka;.; ner f,day wxY=" wdiksla wdh mdxY=
djKfha ixhq;sh wys;lr wkaoka fjkia lsug odhl f' fYaIfhka w,
jeis fya;=fjka o ridhksl fmdfydr Nd;fhka yd by; i|yka wfkl=;a ish
l%shdldrl o mdxY= pH w.h fjkia lsug fya;= f' my< pH w.hkays iuyr
f,day whk c,h u`.ska bj;g /f.k hkq ,nk w;r ;j;a iuyrla c,fha
wdjH ixfhda. f,i wjlafIam f'
mfiys .=Kd;aulNdjh mj;ajd .ekSu
j.d wdY%s; j mfiys jHqyh yd ijr nj /l.ekSu i|yd m%udKj;a
;r fnda.j, wjfYaI jH j.dj, b;s lsug f.dka .ekah hq;= h'
fldfmdaia fmdfydr Nd;h .ekau u`.ska fnda. muKla fkd j mi o
fmdaIKh l< yels h' lDkdYl yd j,akdYl Nd;h fjkqjg l,am l%u
ykajd h yels h' tjeks l%u lsysmhla my; laf'
38
39
wruqK
msmqldrl
wdydrfha ijr nj
we;s lsu'
fmdaIK w.h
jehqKq lsu'
rih we;s lsu fyda
rildrl
Woamkh lsu'
krla u
mrlaIl
j<lajd.ekSu
m%;sTlaisldrl wdydr u; Tlaiscka j, l%shdld;ajh
wvd, lsu'
fmkqu jehqKq lsu
jKl
ksoiqk
gka yd Lksc ,jK" whkSlD;
Kqj, wvx.= whka
l=nvq" Kq" fudfkdafidah
.agf (MSG)
Kq" NaNO2 u`.ska uiaj,
nelahd jOkh j<lhs'
ng uqvq u je<elaug
hqf,ag yhsfv%dlaisfgdhska
(BHT) tl;= flf'
lefrdka k jKlh u`.ska ng
yd udckaj,g iajdNdl ly
meyehla ,nd fohs'
flska mjqv (NaHCO3) uska
CO2 ksmojka flala jeks
wdydrj, ieye,a nj we;s lrhs'
iSks" ielka
SO2 u`.s k a h<s wdydr rxckh
flf
fYdaOkldrl (Detergents)
iu yd ysiflia msis lsug inka yd Iemq j. o fr fiaug inka
fyda CId,l o f.u yd ;a;s msis lsug O fYdaOkldrl o Nd; flf'
inka idok uQ,l
s wuqjH jkqfha Ydl fyda i;a;j
a fo yd fidah yhsfv%dlaihs
fyda fmdgEish yhsfv%dlaihs jeks m%n, Niauhls' fo .= u iys; ldnksl
w,j,ska iuka; f' f i|yd ksoiqka lsysmhla 5'4 j.=f oelaf'
40
fo j.h
wka;.; fo w,h
O
||
i;a;aj fo
CH3-(CH2)16-C-OH
^iahla w,h&
O
||
fmd,a f;,a
CH3-(CH2)10-C-OH
^f,dala w,h&
inka hkq fo w,j, fidah fyda fmdgEish ,jK f' f,dala w,fha
fidah ,jKh i,luq'
O
CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-C-ONa+
j,s.h
ysi
j,s.h
ysi
41
rEm,djKH jH (cosmetics)
msis Ndjhg " w,xldrhg " fi!LH imkak njg yd wkHhkg m%ikak
f,i j;a ug udkj b;sydifha jir oyia .Kkla mqrd rEm,djKH jH
Nd; lr we;' fuys tAjdhska lsysmhla ms<sn| ia;r flf'
iqj| ,jqka (perfumes)
iqj| we;s flfrk rEm,djKH jH jkqfha iqj| ,jqka h' tajdfha djlh
(solvent) fyj;a jdylh (vehicle), ;srldrlh (fixative) yd iqj|j;a jHh (odourous
substance) hkqfjka wka;.; m%Odk ix>gl ;=kls' djlh iqj| we;slrk
jH jKh lsug fhdohs' we,afldfyd, yd c,Sh Y%K iq,n j Nd; flf'
;srldrlh iqj| ,jqkaj, wvx.= iqj|j;a ix>glfha jdIamYS,;dj iqiq m
ilihs' ika f;,a f i|yd ksoiqkls' iqj|j;a jHh f,i iajdNdl fuka u
lD;s%u jH o fhdohs' tiag kue;s ixfhda.h f i|yd iq,n j Nd; f'
mqhr (powder)
ge,ala - Mg3(OH)2 Si4O10 " fpdala ^yqKq - CaCO3&" iskala Tlaihs " yd
iqj|j;a jHhla m%Odk ix>gl f,i wvx.= f' ge,ala" mdol ixfhda.h f,i
yd iu iquq lrk jHhla f,i l%shd lrhs' fpdala u`.ska oyh Wrd.kSs' iskala
Tlaihsv u`.ska l=vd isre" me,a, jeiSu is lrhs'
ysiflia jKl yd rxcl (hair dyes and bleaches)
ysifliaj, Uqre l fu,kska jKlhl o hlv wka;.; r;= meye;s
jKlhl o wvx.= f' ;o l meye;s fliaj, fu,kska jKlh m%uqL j
mj;sk w;r Uqre fyda <d meye;s fliaj, hlv jKlh m%uL
q j mj;S' j;udkfha
ysifla jKl yd jKl b;d ckm%sh mj;S' tAjdfhka iuyrla ;djld,sl
^Iemq u`.k
s a bj;a l< yels& jKl o iuyrla ysifla ;=<g ie,lsh hq;= m%udKhla
ldjk wO iar jKl o ;j;a iurla ysifla iu`. ridhksl nkaOk idoka
iar f,i inkaO jk jKl o f' ysifla rxcl i|yd WyrK f,i
yhsv%cka fmfrdlaihs lah yels h' iuyr jKl wdid;al;d we;s lrhs'
.| kdYl (deodrants)
oyfha wka;.; iuyr ridhk jH fya;=fjka .kaOhla we;s f'
isref jOkh jk nelahd o Bg hl f' fuu ;;a;ajh iukh lsug .|
kdYl Nd; lrhs' tAjd oyh h<d oeug fyda oyh .| ijkq ,nk
.kaOhla we;s lsug fyda .| we;s lrk jH iu`. inkaO tAjd bj;a lsug
fyda odhl f' fnfyda .| kdYlj, l%h
s dld ixfhda. f,i weksh i,af*a"
ic, weksh laf,darhs jeks weksh ,jK wvx.= f' wdf,am lsu myiq
lrk jH yd iqj|j;a jH o jerg;a fjdfha wka;.; lr we;'
f;d,a wdf,amk (lipstics)
iq< yd jd;h u`.ska f;d,a h<Su j<lajd .ekSug yd w,xldrhg f;d,a
wdf,amk .,ajkq ,nhs' by< wKql ialkaOhla iys; yhsfv%dldnkj, wj,;
jKl iys; djKhla f,i f;d,a wdf,amk ksmojd we;'
43
fkdf,a fnod u i|yd h'
f,day o jKl f,i fhd .efka' ishq l=vq f,i ilia l< f,dalv" r;arka"
iskala yd weksh jeks f,day f i|yd ksoiqka f'
jdhqf.da,hg fyda ;dmhg ksrdjrKh jQ g m%;l
s h
s% d lrka h<s wdf,am;
s
mg,h njg m;a jk ix>glh n|kh fyj;a jdIamYS,S fkd jk jHh f,i
yekaf' ,SkaiS f;,a f i|yd fhd.kq ,nk iajdNdl wuqjHhlg lu
ksoiqkls' tAjd jd;fha we;s Tlaiscka iu m%;sl%shd lr ixlSK nyq wjhl
mg,hla idohs' jdylh fyj;a jdIamYS,S jHh uska fndfyda g wdf,amkfha
Wl= nj wvq lr wdf,am lsu myiq lrjkq ,ef' ldnksl djlj, h jk
n|khka i|yd jdIamYS,S yhsfv%dldnk jdyl f,iska fhd .efka' gmkaghska
tjeks jdylhla i|yd ksoiqkls' c,fha djH n|khka i|yd jdylh f,i c,h
Nd; flf'
.DydY%s; ridhk jHj, n,mEu yd tu n,mE wju lsu
O j.fha ridhksl mrlaIl oYl .Kkdjla ;siafia Nd; lr ;snqK
o tAjdfha n,mEu fy<sor we;af;a u| jYfhks' h yels n,mE f;jeoEre
f' tA ffi, mg,fha yd ffi, ;a;sfha mdr.uH;djg ndOd meK u" cdk
l%h
s dlrkq ,nk ms<f
s j<g ndOd meK u yd ffi, ;=< tkaihsu l%h
s dld;ajhg
ndOd meK u jYfhks' wdydrj,g tl;= lrk jKl Yd, ixLHdjla f,dal
fi!LH ixOdkh iska mlaId lr we;s w;r bka ie,lsh hq;= ixLHdjla
wkdrlaIs; nj m%ldYhg m;a lr we;' h<k ,o m,;=re yd t<jj, jKh
/l ug yd jhska jeks meiu u`.ska ilia lrk wdydr u; CIq ka jOkh
u j<lajd,Sug i,a*hsg ^SO32-& ldrl tl;= lrkq ,ef' ck.ykfhka iq
m%udKhlg fuu mrlaIlh tla l< wdydr .ekSfuka miq laIl j Yajik
wmyiq;d o we;e g udrdka;sl ;;a;aj jqj o we;s h yels h'
44
weu frda.Skag tu`.ska oreKq weu ;;a;ajhla we;s h yels h' tneka i,a*hsg
tl;= lrk ,o weiqre l< fyda ilia l< fyda wdydr jH f,an, u; tA nj
i|yka lr ;su wksjdh f'
fuf;la bf.k.;a ish lreKq uid ne,Sf c,fha djH inka"
ue.akSish fyda le,aish fyda ,jK f,i wjlafIam bj;a jk w;r iEfok
wjlafIam ffcj K l%shdj,s uska Khg ,la f' kuq;a lD;%su CId,l
tf,i wjlafIam f,i bj;a fkd jk w;r bka iuyrla ffcj rK l%shdj,shg
o ,la fkd f' laId,lj, wvx.= fmd,sfmdiaf*a whk c,fha we,a.S jOkhg
wk.s fmdaIlhla f' iqfmdaIKh k wys;lr ;;a;ajh we;s lsug th fya;= jk
nj Tn kgu;a okakd lreKls' tfia u inka yd laId,l c,fha h mej;Su
fmK we;s lsug yd mDIal wd;;sh wvq lsug o fya;= f'
ffjoH WmfoaYhlska f;dr j Tn iq,n fokd kdYlhla fyda m%;Hd,hla
fyda Nd; lrkafka k T!IO nydfuys i|yka Wmfoia ksje/ j ms<smeu
b;d jeo.;a f' kE u T!IOhla >ld,Sk j Nd; lsu wys;lr m%;sM, we;s
lrhs' tu ksid ksfjfia iq,n j Nd; jk T!IOhla mjd b;d ie,ls,af,ka
hq;= j Nd; lsu w;sYhska jeo.;a f'
Tn msis nj yd ikSmdrlaIdj ms<n
s | idudkH ms<f
s j;a wkq.ukh lrkafka
k Ic kdYl Nd; lsu w;HdjYH fkd f' Ic kdYl muK blaujd
fhfuka u, jH ffcj l%shdj,s uska rKh u wvd, flf'
rEm,djKH lghq;= ksid is jk n,mEu" tAjd Nd; lrk j.h" m%udKh"
jdr .Kk yd wvx.= lr we;s foa jeks idOl u; ;SrKh f' irl m%jdyl
^aerosol& j.fha iqj| ,jqka yd ysifla wdf,amk i|yd fhd.efkk iuyr
ixfhda. ydkslr f' ksoiqkla f,i iqj| ,jqkaj, irl m%jdyl jYfhka
fhd .efkk laf,dafrd *af,dafrd ldnkaj,ska ^CFC& f;dr ksmhq Nd;h
j;udkfha f,dj fndfyda rgj, u;a flf'
;Ska; yd fmd,sIa Nd;h fohdldrhlska mirhg n,mE we;s lrhs'
tla wdldrhla jkqfha mirhg ydkslr h yels ldnksl djl mirhg uq
yeu hs' jd;dY%h wvq ia:dkhl isg ldnksl djl wdi%dyKh lsu ydkslr f'
wfkla wdldrh jkqfha mirhg ydkslr h yels ffch rKhg ,la fkd
jk nyq wjhl mg,hla wdf,am;
s ;Sk;
a uska ksmou hs' g wu;r j ksjeishkg
IhS h yels f, jeks ner f,day whk iys; jKl o iuyr ;Ska;j, yd
fmd,sIaj, wvx.= lr we;' tneka tjeks foa , .ekSf I jH wvx.= fkd
jk nj i|yka jH , .ekSu jvd;a W; f'
mfNdackh fkdlr b;s jQ ksfjiska bj;,k .DydY%s; ridhk jH
tAjdfha weiqre yd nyd mirhg wys;lr wm jH m%udKh by< kxjk
m%Odk idOlhls' tneka yels iEu fgl u .DydY%s; ridhksl jH Nd;h
wju lsu" tA i|yd mir ys;ld l,am jH Nd;h" ksis m%;slrKhlg ,la
l< foa f;dard .ekSu" Nd;h i|yd fokq ,nk Wmfoia wkq.ukh lsu jeks
lrekq iEu ksjeishl= iska u mirfha ;sridr meje;au ;yjqre lrkq msi
wkq.ukh l< hq;= Wmdh ud. f,i fmkajd h yels h' .DydY%s; ridhksl jH
fkdf,a fnod u i|yd h'
45
fkd ie,ls,su;a f,i .nvd lr ;efuka l=vd orejka w;g m;a u" wdydrj,g
tl;= u" .sks .ekSu wdh fya;=fjka ydks is ug fndfyda bvlv we;' tneka
tajd ksis m .nvd lr ;eu ms<sn| j o iqfYaI wjOdkhla fhduq l< hq;= f'
wefudakh
s
ixfhda. khsf%g
m%udKh
wNHdi
Tlaic
s ka
CIq ka
.,d hk Ydj
Tiafia r
wmjH tl;= jk ia:dkh
iq<x fuda,a
jkdka;rh
f.dm,
ludka;Yd,d
ksjdi
;dm n,d.drh
le,s li,
(i)
(ii)
(iii)
46
jdhq IKhg ;=vq fok is;shf oelafjk m%Nj ;=kla k lrkak' bka tla
idOlhla uska we;s lrk mdil wnqohla ieflka ia;r lrkak'
k.rhg wjYH n,Yla;sh ksmojk m%Nj folla k lr bka jvd;a mir
ys;ld jkafka l=uk m%Njh oehs fya;= ;=kla weiqka fmkajd fokak'
is;shf oelafjk f.dm, mir ys;ld wkaoka mj;ajd.ekSug nyq
fnda. j.dj" fldfmdaia fmdfydr Nd;h yd m,sfndaO ffcj md,kh
hk l%shdud. .kq ,ef' tu tla tla l%shdud.h mfiys ixhq;sh ys;lr
ugulska mj;ajd .ekSug odhl jk wkaou ia;r lrkak'
fkdf,a fnod u i|yd h'