Professional Documents
Culture Documents
Phuong Phap Ham Sinh
Phuong Phap Ham Sinh
KHOA TON-TIN
CHUYN I S S CP
H NI, 9/2010
Mc lc
1 Gii thiu v hm sinh v cc php ton trn hm sinh
1.1 Gii thiu v hm sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2
1.2.1
Nhn vi hng s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2
1.2.3
Cng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dch chuyn sang phi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
5
1.2.4
o hm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.5
Quy tc xon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2
7
8
2.2.1
C s l thuyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2
Dy Fibonacci
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3
m bng hm sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
3 Bi tp
15
1.1
x trong hm sinh.
Nhc li cng thc tnh tng ca cp s nhn li v hn l :
1 + z + z2 + =
1
1z
< 1, 0, 1, 0, > 1 + x2 + x4 + =
1
1 x2
Xt G(x) =
Gii
yn x
n=1
Khi :
G(x) = y0 +
yn xn
n=0
= y0 +
(ayn1 + bn )xn
n=1
= y0 +
= ax
ayn1 x +
n=0
bn x n
n=0
n
yn x + y0 1 +
bn x n
n=0
n=0
1
= axG(x) + 1 1 +
do(y0 = 1)
1 bx
1
= axG(x) +
1 bx
1
1 bx
1
G(x)(1 ax) =
1 bx
1
G(x) =
(1 ax)(1 bx)
1
b
a
G(x) =
(
)
b a 1 bx 1 ax
P
b
= b(1 + bx + b2 x2 + . . . ) =
bn+1 xn
M
1 bx
n=0
P
a
= a(1a + ax + a2 x2 + . . . ) =
an+1 xn
1 ax
n=0
bn+1 an+1
P
G(x) =
ba
n=0
bn+1 an+1
Vy cng thc tng qut ca yn l: yn =
, n 0.
ba
Vy G(x) = axG(x) +
1.2
1.2.1
Nhn vi hng s
Quy tc 1. Nu < f0 , f1 , f2 , f3 , > F (x) th < cf0 , cf1 , cf2 , > cF (x)
Chng minh:
Ta c:
< cf0 , cf1 , cf3 , > (cf0 )x + (cf1 ) + (cf3 )x3 + . . . = c(f0 + f1 x + f2 x2 + f3 x3 + . . . )
= cF (x)
1
1 x2
2
< 2, 0, 2, 0, >
1 x2
V d 2. < 1, 0, 1, 0, >
V d 3. < 1, a, a2 , a3 , > 1 + ax + a2 x2 + a3 x3 =
1
= f (x)
1 ax
Cng
2
1 x2
1
Tht vy < 1, 1, 1, 1, >
1x
1
v < 1, 1, 1, 1, >
1+x
p dng quy tc cng ta c: < 2, 0, 2, 0, >
1
1
2
+
=
.
1x 1+x
1 x2
1.2.3
1
.
1x
o hm
dF (x)
dx
Chng minh:
d
(f0 + f1 x + f2 x2 + f3 x3 + . . . )
dx
dF (x)
=
dx
Gii
Ta c < 0, 1, 4, 9, 16, >=< 0, 1.1, 2.2, 3.3, 4.4, >
1
= f (x)
Mt khc < 1, 1, 1, >
1x
df (x)
1
=< 0, 1, 2, 3, 4, >=
dx
(1 x)2
p dng quy tc dch chuyn sang phi: < 0, 1, 2, 3, 4, >
x
= g(x)
(1 x)2
1+x
dg
(x) =
p dng quy tc o hm, ta c: < 1.1, 2.2, 3.3, 4.4, >
dx
(1 x3 )
1+x
hay < 1, 4, 9, 16, >
(1 x)3
x(1 + x)
Vy hm sinh ca dy s ban u tng ng l: < 0, 1, 4, 9, 16, >
(1 x)3
1.2.5
Quy tc xon
Xt hm G(x) = A(x).B(x) =
t dn =
n
P
P
n
P
ai bni
n=0 i=0
i=0
Ta c dn+1 =
n
P
Gii
di dni n 1
i=0
Xt hm sinh G(x) =
khi G(x) 1 =
d n xn = 1 +
n=0
d n xn =
n=1
n
P
P
dn xn (v d0 = 1)
n=1
di dni xn
n=1 i=0
2
1 4x
2x
6
1 4x
2x
1
f (n) (0)
P
P
n1 n
xn = 1 2
C2n2
x (theo khai trin Taylor)
n!
n
n=1
n=0
1
P
n1 n
1 (1 2
C2n2
x )
P
1
n
n=1
n n
ng nht hai v ta c: G(x) =
x
=
C2n
2x
n
+
1
n=0
1
Vy s Catalan l: dn =
Cn
n + 1 2n
ta c:
1 4x =
2.1
V d 7.
Cho m, n, r l cc s t nhin vi r m, n chng minh rng:
r
P
rk
r
=
Cnk Cm
Cm+n
k=0
Gii
n
n+m
P
r
xr (1)
Cn+m
r=0
Mt khc ta c: f (x) =
n
P
Cnk xk v g(x) =
f (x)g(x) =
Cnk xk
k=0
n P
m
P
k=0 j=0
j k+j
x
=
Cnk Cm
m
P
j=0
n+m
P
j j
Cm
x
j=0
k=0
n
P
m
P
j j
Cm
x
r
P
r=0 k=0
r
T (1) v (2) ng nht ha cc h s ca xr ta c: Cn+m
=
r
P
rk
Cnk Cm
(pcm)
k=0
Cn0
Xt f (x) = (1 + x) =
+ Cn1 x + Cn2 x2 + Cn3 x3 + + Cnn xn
v g(x) = x(1 + x)n = Cn0 x + Cn1 x2 + Cn2 x3 + Cn3 x4 + + Cnn xn+1
Ta c: f , (x) = n(1 + x)n1 = Cn1 + 2Cn2 x + 3Cn3 x2 + + nCnn xn1
f , (1) = n2n1 = Cn1 + 2Cn2 + 3Cn3 + + nCnn (1)
V c:
g , (x) = (1 + x)n + nx(1 + x)n1 = Cn0 + 2Cn1 x + 3Cn2 x2 + 4Cn3 x3 + + (n + 1)Cnn xn
7
2.2
C s l thuyt
an xn l
n0
n0
an x n =
n0
b n x n an = b n
n0
Trong A, phn t u =
an xn kh nghch a0 6= 0 v
n0
1
1
= P
u
an x n
n0
2.2.2
Dy Fibonacci
a) Tm hm sinh :
Khai trin dy Fibonacci ta c :
f0 = 0
f1 = 1
f2 = f1 + f0
fn = fn2 + fn1
Gi s
F (x) =
f n xn
n0
= f0 + f1 x +
f n xn
n2
= x+
= x+
= x+
= x+
f n xn
n2
n2
fn1 xn +
n2
n2
fn1 xn +
n2
= x+x
fn2 xn
fn2 xn
n2
f n xn + x2
n0
f n xn
n0
2
= x + xF (x) + x F (x)
x
1 x x2
< 0; 1; 2; 3; 5; 8; 13; >
F (x) =
x
1 x x2
Chng ta thy dy Fibonacci rt kh chu nhng hm sinh ca n li rt n gin.
x
1+ 5
1 5
x
trong a1 =
; a2 =
.
=
1 x x2
(1 a1 x)(1 a2 x)
2
2
Tm cc hng s A1 v A2 sao cho :
x
A2
A1
+
;
=
2
1xx
1 a1 x 1 a2 x
Ta c th lm iu ny bng phng php h s bt nh v ta d dng tm
c:
1
1
1
1
= ; A2 =
= .
a1 a2
a1 a2
5
5
A1 =
F (x) =
=
=
=
=
x
1 x x2
1
1
1
(
)
5 a1 a2 a1 a2
1 X n n X n n
(
a1 x
a2 x )
5 n0
n0
1 X n
X 1 1+ 5
1 5 n n
n
((
) (
) )x .
2
2
5
n0
ng nht h s, ta c :
1 1+ 5 n
1 5 n
) (
) )
fn = ((
2
2
5
y chnh l cng thc tnh s hng tng qut ca dy Fibonacci.
Tng t nh vy, chng ta cng c th dng phng php hm sinh gii
nhiu bi ton v dy s khc.
2.2.3
m bng hm sinh
1 cch chn
0 phn t
1 cch chn
1 phn t
0 cch chn
2 phn t tr ln
0 phn t
1 phn t
1 cch chn
2 phn t
0 cch chn
3 phn t tr ln
1 + 2x + x2 = (1 + x)2 = (1 + x)(1 + x)
Tip tc p dng quy tc ny ta s c hm sinh cho s cch chn cc phn t
t tp k phn t :
(1 + x)(1 + x) . . . (1 + x) = (1 + x)k
Ta c :< Ck0 , Ck1 , Ck2 , . . . , Ckk , 0, 0, > C 0 + k, Ck1 + Ck2 + + Ckk = (1 + x)k
Nh vy h s ca xn trong (1 + x)k l Ckn v bng s cch chn n phn t phn
bit t tp k phn t.
11
0 phn t
1 cch chn
1 phn t
1 cch chn
2 phn t
< 1, 1, 1, 1, > 1 + x + x2 + x3 + =
1
1x
1
(1 x)n
f (x) = f (0) +
1
(1 x)n
f 0 (0)
f (0) 2
f (k) k
x+
x + +
x + ...
1!
2!
k!
H s ca xk l:
12
f (k)
k
= Cn+k1
k!
k
.
Nh vy s cch chn k phn t c lp t tp hp c n phn t l Cn+k1
Gii
Trc tin ta i tm hm sinh cho cch chn tng loi qu:
Chn to:
1 cch chn
0 qu to
0 cch chn
1 qu to
1 cch chn
2 qu to
0 cch chn
3 qu to
1
.
1 x2
Tng t ta tm c hm sinh cho cch chn chui l:
Nh th ta c hm sinh A(x) = 1 + x2 + x4 + =
B(x) = 1 + x5 + x10 + =
1
1 x5
13
1 cch chn
0 qu cam
1 cch chn
1 cch chn
1 qu cam
2 qu cam
1 cch chn
3 qu cam
1 cch chn
4 qu cam
0 cch chn
5 qu cam
Hm sinh l C(x) = 1 + x + x2 + x3 + x4 =
1 x5
1x
1 x2
1x
gi tr 0
1 cch chn
gi tr 1
1 cch chn
gi tr 2
1 cch chn
gi tr 3
1
.
1x
p dng quy tc xon: Hm sinh cho cch chn b s (x1 , x2 , x3 , . . . , xd ) l
Hm sinh cho cch chn mi xi l 1 + x + x2 + x3 + =
1
.
(1 x)d
Gi un l s nghim nguyn khng m ca phng trnh x1 + x2 + + xd = n.
x)
k0
k0
n
Vy un = Cn+d1
.
14
Bi tp
r
c)(1)r Crr Cnr + (1)r+1 Cr+1
+ + (1)n Cnr Cnn = 0.
Gii
a)Xt f (x) = (1 + x)n =
n
P
Cnk xk (1).
k=0
Ly o hm hai v ta c
n
P
kCnk xk1 (2).
n(1 + x)n1 =
k=0
Thay x = 1 vo (2) ta c,
n
P
kCnk (pcm)
n2n1 =
k=0
v ca (4) chor! ta c:
n
X
1
k(k 1) . . . (k r + 1) kr
nr
n(n 1) . . . (n r + 1)(1 + x)
=
x
r!
r!
k=r
=
=
n
X
k=r
n
X
k=r
Thayx = 1 vo (5) ta c:
n
P
k=r
15
k!
C k xkr
r!(k r)! n
Ckr xkr (5)
b)
n
P
k=0
c)
n
P
Pn
k=0 (k
+ 1)Cnk
k
Cn
1+k
Cn
(1)k 1+k
k=0
Gii
n
P
a) Xt hm f (x) = (1 + x)n =
Cnk xk
k=o
n
P
Cnk xk+1
k=0
Ly o hm hai v ta c:
n
P
nx(1 + x)n1 + (1 + x)n =
(k + 1)Cnk xn ()
k=0
n
P
xk
k=0
(1+t)n+1 1
n+1
n
P
k=0
k
tk+1 Cn
(2)
k+1
Thay t = 2 vo (2) ta c:
n
P
k
Cn
2n+1 1
=
n+1
k+1
k=0
c)Thay t = 1 vo(2) ta c:
n
n
P
P
k
Cn
1
1
(1)k+1 k+1
= n+1
n+1
=
k=0
k=0
k
(1)k+1 Cn
k+1
16
1
.
n+1
1)A =
n
P
k
Cn
k
k=0
2)B =
n
P
(1)k1 Ckn
k=1
Gii
1)Ta xt f (x) = (1 + x)n =
n
R1 P
n
P
n
P
Cnk xk
k=0
Cnk xk1 =
(1+x)n 1
x
k=1
R1
n
= 0 (1+x)x 1 dx
Cnk xk1 dx
Ly tch phn hai v: 0
k=1
R1
n
t In = 0 (1+x)x 1 dx
n
P
k
Cn
Khi , In =
k
k=1
R1
k
k1
M Ik Ik1 = 0 (1+x) (1+x)
dx nn ta c Ik Ik1 =
x
n
n
n
P
P
P
2k
1
(Ik Ik1 ) =
Vy In = I0 +
k
k
k=1
k=1
2k 1
k
v I0 =
R1
0
k=1
2)Ta c:
n
P
n
P
k=1
k=0
1(1x)n
x
n
P
n
k
Ly tch phn hai v ta c: In = 0 1(1x)
(1)k1 Ckn
dx
=
x
k=1
R1
k1
k
M Ik Ik1 = 0 (1x) x(1x) dx
R1
Ik Ik1 = 0 (1 x)k1 dx = k1 v Jo = 0
n
n
P
P
1
Nn Jn = Jo +
(Jk Jk1 ) =
k
R1
Vy B =
n
P
k=1
k=1
k=1
1
.
k
1 1
1
+ + + , chng minh rng:
2 3
n
(1)n1
Sn Cn1 Sn1 + Cn2 Sn2 + (1)n1 Cnn1 S1 =
.
n
Bi 5. Cho Sn = 1 +
Gii
n
Xt f (x) = (x 1) = x
Cn1 xn1
0dx = 0
(1)n1 R 1
= 0 (x 1)n1 dx
n
R1
R1
R1
= 0 (xn1 +xn2 + +1)dxCn1 0 (xn2 +xn3 + +1)dx+ +(1)n1 Cnn1 0 dx
= Sn Cn1 Sn1 + Cn2 Sn2 + (1)n1 Cnn1 S1 pcm.
Bi 6. Thu gn cc biu thc sau:
P
Cnd1 Cnd2 . . . Cndk
d1 +d2 ++dk =mn
Vn xt a thc f (t) = (1 + t) =
Gii
Cndi .tdi (i = 1, 2, . . . , k)
n
P
di =0
Khi , (f (t))kn =
kn
P
j=0
j j
t
Ckn
m m
t .
Nh vy, s hng bc m n l: Ckn
n
n
P
P
Mt khc (f (t))kn = (1 + t)n .(1 + t)n . . . (1 + t)n . =
Cndk tdk .
Cnd1 td1
|
{z
}
dk =0
d1 =o
kln
T ta rt ra h thc sau:
Cnd1 Cnd2 . . . Cndk =
P
d1 ++dk =mn
m
P
kn
k0
Ta c f (x) =
k0
2k+1
x
1 x2
P
n0
Theo bi ra ta c
18
u n xn
F (x) = u0 + u1 x +
u n xn
n2
X
= 1+x+
(aun1 + bun2 )xn
n2
= 1+x+a
un1 xn + b
n2
un2 xn
n2
X
X
u n xn
= 1 + x + ax(
un xn u0 ) + bx2
n0
n0
2
1 ax + x
.
1 ax bx2
TH1:(a, b) = (1, 2) ta c:
F (x) =
=
=
=
=
ng nht h s un =
1
1 x 2x2
1
(1 + x)(1 2x)
2
1
(1)n 2n
, n 2
3
1 2x
1 3x + 4x2
Bi 9. Xc nh dy s (un )n 0 bit u0 = u1 = u2 = 1 vun = aun1 + bun2 +
TH2: (a, b) = (3, 4) Ta c F (x) =
cun3 , n 3 trong cc trng hp sau: (a, b, c) = (6, 11, 6), (a, b, c) = (5, 1, 5)
Xt G(x) =
Gii
un xn (1) l hm sinh ca dy (un )n 0.
n0
G(x) = u0 + u1 x + u2 x2 +
u n xn
n3
2
= u0 + u1 x + u2 x +
n3
2
= u0 + u1 x + u2 x + ax(
X
X
un xn u1 x u0 ) + bx2 (
un xn u0 ) + cx3
u n xn
n0
2
n0
3
n0
G(x) =
(1 a b)x2 + (1 a)x + 1
1 ax bx2 cx3
G(x) =
G(x) =
6x2 5x + 1
1
=
2
3
1 6x + 11x 6x
1x
xn (2)
n0
F (x) = (x2 + x3 + x4 + . . . )4
= x8 (1 + x + x2 + x3 + . . . )4
x8
=
(1 x)4
X
k
= x8
C4+k1
xk
n0
k
C3+k
xk+8
n0
20
0 ci
1 cch chn
1 ci
0 cch chn
1 cch chn
2 ci
3 ci
...
...
F (x) = (x+ x3 + x5 + . . . )4
= x4 (1 + x2 + x4 + . . . )4
x4
=
(1 x2 )4
b) Ta c s cch chn ko tha mn iu kin s ko ca mi mt loi ko chia ht
cho 3.
1 cch chn
0 cch chn
0 ci
1 ci
0 cch chn
2 ci
1 cch chn
3 ci
0 cch chn
0 cch chn
4 ci
5 ci
1 cch chn
6 ci
...
...
21
F (x) = (1 + x3 + x6 + x9 + . . . )4 =
1
(1 x3 )4
1
.
1x
1
Hm sinh cho s cch chn ko sa l 1 + x + x2 + =
1x
p dng quy tc xon ta tm c hm sinh cho s cch chn n ci ko t bn
loi ko l:
1+x
1
1
=
F (x) = 1(1 + x)
1x1x
(1 x)2
Hm sinh cho s cch chn ko du l 1 + x + x2 + =
1
.
1x
1
Hm sinh cho s cch chn ko sa l 1 + x + x2 + =
1x
p dng quy tc xon ta tm c hm sinh cho s cch chn n ci ko t bn
loi ko l:
G(x) = (x+x3 +x11 )(x2 +x4 +x5 )
x3
1
1
=
(1+x2 +x10 )(x+x2 +x3 )
1x1x
(1 x)2
e) Hm sinh cho s cch chn ko sao cho mt loi ko xut hin t nht 10 ln l:
x10 + x11 + x12 + . . .
p dng quy tc xon ta tm c hm sinh cho s cch chn n ci ko t bn
loi ko l:
a) a0 = 1, an = 3an1 + 2
b) a0 = 1, an = 3an1 + 4n1
22
x10
(1 x)4
G(x) =
an xn (1)
n0
Khi :
G(x) = a0 +
an x n
n1
= 1+
(3an1 + 2)xn
n1
= 1+3
an1 xn + 2
n1
= 1 + 3x
xn
n1
n
an x + 2
n0
xn 2
n0
2
1
1x
1+x
= 3xG(x) +
1
1x
= 3xG(x) +
1+x
(1 x)(1 3x)
2
1
=
1 3x 1 x
X
X
= 2
(3x)n
xn
G(x) =
n0
n0
n
(2.3 1)xn ()
n0
23
Khi
G(x) = a0 +
an x n
n1
= 1+
n1
= 1+3
an1 xn +
n1
= 1 + 3x
4n1 xn
n1
an x n + x
n0
(4x)n
n0
x
= 1 + 3xG(x) +
1 4x
1 3x
= 3xG(x) +
1 4x
G(x) =
P n n
1
=
4 x (2) ng nht h s ca (1) v (2) ta c an = 4n .
1 4x n1
Khi
G(x) = a0 + a1 x +
= a0 + a1 x +
an x n
n2
n2
= a0 + a1 x + 5
an1 xn 6
n2
= a0 + a1 x + 5x(
X
n0
2
an2 xn
n2
n
an x a0 ) 6x2
X
n0
= 6 + 5xG(x) + 6x G(x)
Nh vy
6
1 5x 6x2
6
36
=
+
7(1 + x) 7(1 6x)
6X
36 X
(1)n xn +
(6x)n
=
7 n0
7 n0
X6
=
((1)n + 6n+1 )xn (2)
7
n0
G(x) =
6
ng nht h s ca (1) v (2) ta c an = ((1)n + 6n+1 ).
7
24
an x n
Khi
G(x) = a0 + a1 x +
an x n
n2
X
= a0 + a1 x +
(an1 + 2an2 + 2n )xn
n2
= a0 + a1 x +
an1 xn + 2
n2
an2 xn +
n2
(2x)n
n0
X
X
X
an x n +
(2x)n 2x 1
= a0 + a1 x + x(
an xn a0 ) 2x2
n0
n0
n0
1
2x 1
1 2x
1
= x(G(x) 4) + 2x2 G(x) + 3 + 6x +
1 2x
= 4 + 12x + x(G(x) 4) + 2x2 G(x) +
Nh vy,
12x2 4
(2x2 + x 1)(1 2x)
171
369
8
+
+
=
9(1 + x) 8(1 2x) 8(1 2x)2
8 X
171 X
369 X
=
(1)n xn +
(2x)n +
(n + 1)(2x)n
9 n0
8 n0
8 n0
X 8
171 n
369
=
( (1)n +
2 + xn
(n + 1)(2)n )xn (2)
9
8
8
n0
G(x) =
25
8
171 n
369
(1)n +
2 +xn
(n+1)(2)n
9
8
8