QUANHEMUABANDOANHNGHIEPdviETNAM-NHANDiNDl/dlGOCDdPHAPli

ThS. TRAN

1. Quan niem ve mua b^n doanh nghifp

I.l. Quan fii^m mua ban doanh nghi^p
Iren the giirf

TrSn the gioi. khong c6 khai ni$m \k mua

ban doanh nghifp ma chi c6 cac thu^t ngO:
lien quan den mua ban doanh nghi^p thucmg
dugc sir dung nhu Mergers and Acquisitions
(viet tat la M&A). Khai niem M&A dugc
hieu nhu sau: "Mergers" (sap nhSp) la viec
hai cong ti nhap thanh cong ti mdi, con
'Acquisitions" (mua !ai) de chi vi6c chuyen
giao so hfru cong ti nay sang cong ti khac ma
khong xuat hien them cong ti moi.''*
Andrew J.Sherman v^ Milledge A. Hart tac gia cua cuon sach "Mua lai va sap nhap
tu A den Z"*^' da dua ra dinh nghia cy the ve
sap nhap va mua iai. Theo do, "sap nhap" la
SIT k^t hop cua hai hay nhieu cong ti, trong
do tai san va irach nhiem phap li cua cong ti
nay dugc cong ti khac tiep nhan. "Mua Iai"
la qua trinh mua lai tai san (nhu may moc),
bp phan hay toan bp c6ng ti.
Mot s6 qu6c gia nhu Cong hoa Lien
bang Dire khong dua ra khai niem ve boat
dpng M&A nhimg trong khoa hoc phap li,
giao dich M&A dugc hi^u th6ng nhat, bao
g6m: M&A thong qua mua ban t^i san cua
cong ti, mua ban c6 phan hoac phan v6n gop
thi ph6i cua cong ti. to chuc lai cong ti va
mua no ciia cong ti.' '
Qua viec nghiSn ciru quan niem M&A
cua mot s6 quoc gia tren the giai, c6 the dlra
TAP CHi L U A T HOC s 6 1/2013

THf BAO ANH

ra nhOng nhSn x6t vk quan ni?m M&A vd

c^ch hieu ve mua b^n doanh nghi^p nhu sau:
Thir nhdt, lu^t th\rc dinh mgt so quoc gia
nhu Hoa Ky, Cgng ho^ Lien bang Due...
khong djnh nghTa ve mua ban doanh nghip
m^ sii dyng c6c thuSt ngu nhu "Mergers and
Acquisitions" ho$c "Takeovers", "Buyout"...
de chi ve boat dgng nay. "Mergers" dich ra
tieng Viet la sap nhap nhung dua v^o ket qua
hinh thanh c^c doanh nghiep sau vu sap nhap
thi "Mergers" con bao gom ca hinh thuc hgp
nh4t doanh nghiep theo phap luat Viet Nam.'"*^
Thi'r hai, hai thuat ngit "Mergers" va
"Acquisitions" khi de doc lap mang ^ nghla
vi each thuc tien hanh hoan toan khac nhau.
Tuy nhien, mot s6 nh^ nghien ciru phap lu^t
ve M&A tren the gioi thuong sii dung cum
tir M&A de chi c^c boat dpng sap nhap, hgp
nhdt va thau torn doanh nghip. Li do khong
the tach cum l^ M&A thanh hai thuat ngCr
diing rieng re, dpc l^p vai nhau la vi hai khai
niem do c6 nhiing tuang dong vS mat ngu
nghia va viec phan bi?t chung doi khi con
phu thugc vao muc tieu truyen thong ciia cac
ben lien quan.
Thu ba, sap nhSp la hinh thirc chuyn
toAn bg tai san, quy^n vd nghia vu ciia doanh
nghiep nay sang doanh nghiep kh^c. Sap
nh3p thuang d cap viec hai doanh nghiep
ket hgp vai nhau tren cung vi thi ngang
* Clang vian Khoa phip luSt kinh Xt
Truing D^i hpc Lu$t H^ N6i

NGHIEN CCfU - TRAO DOI

hang (thong thuifng bang c^ch trao doi c6

phan). Mua l^i hay thau t6m doanh nghiep
lai nhan m^nh v^o vi^c doanh nghi|p n^y
kigm sodt ho^t d^ng qudn trj vS kinh doanh
ciia doanh nghiep khdc, thdng qua vi^c s6
hiru v6n cua doanh nghiep bj kilm sodt (ggt
chung 1^ doanh nghiep muc tieu).
1.2. Quan ni^m mua b^n doanh nghiep
theo phap lu^l Vi^t Nam
C6c nha l$p ph6p Vi?t Nam chua dua ra
djnh nghia ve mua bdn doanh nghi?p mk chi
sii dung mgt s6 khdi ni^m nhu: Sap nh^ doanh
nghi?p, hgp nhat doanh nghiep, mua l^i doanh
nghiep, mua ban doanh nghiep tu nhan, mua
bdn doanh nghiep 100% von nhi nurac.'^'
Dirdi goc dg phap li, cho den th6fi diem
hien nay, khoa hpc phap li Vi?t Nam chua c6
quan ni$m thong nhat ve mua b ^ doanh
nghiep. Luat canh tranh chi ghi nhan mua l^i
doanh nghiep theo nghia h?p: "MHO lai doanh
nghiep la vi?c m0t doanh nghiep mua toan
bo hogc mot phan tai san cua doanh nghi?p
khac du de kiem sodt, chi phoi toan bQ ho^c
mql nganh nghi cua doanh nghiep bj mua
lai" (khoan 3 Dieu 17). So v6i khdi nim
mua l^i doanh nghiep trn thi gidi, mua lai
doanh nghiep theo ph^p lullt c^nh tranh ciia
Viet Nam khSng bao quat c6c hinh thCrc mua
1^ CO ph4n, phan von g6p cua co dong, thinh
vien cong ti dii de kiem soat boat dgng kinh
doanh ciia doanh nghi$p myc tieu. Quy djnh
ban doanh nghiep tu nhan chi kp d^ng rieng
cho thuong vy mua ban doanh nghiep tu
nhan. Cung quy djnh ve ban doanh nghiep tu
nhan nhimg cdch hieu ve ban doanh nghi?p
tu nhSn tai Nghj djnh cita Chinh phu s6
43/2010/ND-CP ngiy 15/04/2010 vS dSng ki

doanh nghifp v^ Lugt doanh nghi?p chua c6

s^r nhdt qudn. Tuang t\r, Nghj djnh ciia Chinh
phii so 109/2008/ND-CP ngiy 10/10/2008 vt
bdn, giao doanh nghi?p 100% v6n nhi nude
da gidi han ph^m vi dilu chinh ciia Nghj
djnh chi ap dyng d6i vdi thucmg vy mua ban
doanh nghi?p 100% v6n nha nude. Luat dau
tu thira nhSn sap nhap, mua lai doanh nghi?p
vd mua l^i cd phan la hinh thurc diu tu true
tiep nhung khong dua ra djnh nghia mua ban
doanh nghi?p.
Tom lai. c6 lac gia djcb "Acquitions" la mua
lai doanh nghi?p nhung cung c6 tac gia dich
thanh mua ban doanh nghi?p.'** Trong bai
viet, \Ac gia s6 tiep can each dich "Acquitions"
la "mua ban doanh nghiep". Theo do, mua ban
doanh nghiep la vi^c chuyen quyen so hihi
doanh nghiep tir ben ban sang ben mua
thong qua hinh thuc mua toan bg hoic mot
phin tai san cua doanh nghiep muc tieu hoac
mua lai ti 1? c6 phin, phan von gop ciia
thanh vien, c6 dong doanh nghiep m\ic tieu.
2. Ddc diem phip li ciia mua bao
doaah nghiep
Thii nhat, c6 sy chuyen giao ve quyin sir
hihi t^i san tu ben ban doanh nghiep sang
ben mua doanh nghiep. Theo do, ben mua
doanh nghiep va chu so hihi doanh nghiep
myc tieu phai th\rc hi?n hanh vi mua ban mot
phSn ho$c toan bg tai san ciia doanh nghiep
myc tiSu; mua bdn, chuyin nhugng mot phan
ho^c toan bp phSn von gop, c6 phan cua chu
so hihi doanh nghiep muc ti6u.
Thu hai, doi tugng cua quan he mua ban
doanh nghi$p la doanh nghiep. Mua ban
doanh nghiep c6 the dugc thi hien theo hai
hinh thuc la mua ban toan b^ hoiic mua ban
TAP CHl L U A T HOC S 6 1/2013

mpt phan doanh nghi?p. Mua bdn doanh

nghiep khong chi la mua bdn tai sdn ciia
doanh nghiep de thay doi chu sd hQu doanh
nghi?p ma c6n dan den vi?c chuyen giao
quyen boat dpng kinh doanh theo cac logi
giay chung nh|in. Tir do, ben mua thay doi
dupe ho^t dpng quan trj va dieu hanh ho^t
dpng kinh doanh cua doanh nghi?p myc tiSu
theo y d6 cua minh.
Mua ban doanh nghiep khac mua ban tai
san cua doanh nghiep vi mua ban tai sdn chi
lam thay doi quyen so hiru phan tai san cy
the nao d6 ciia doanh nghiep tir ben ban sang
ben mua. Khi d6, ben mua tai san ciia doanh
nghiep khong c6 quyen so hihi doanh nghi?p
muc tieu ma chi c6 quy^n so hihi kh6i tai san
da mua. Truong hgp nay khong c6 sir thay
doi ve nhan su - chii so h&u doanh nghiep.
Do v^y, ben mua tai san khong c6 quyen
quan li ciing nhu khong the thay doi boat
dpng quan trj hay chi phoi nganh nghe kinh
doanh ciia doanh nghiep da ban tai san. Tuy
nhien, neu ben mua mua tai san ciia doanh
nghiep muc tieu de sau do chuyen thanh
phan von gop cua bn mua trong doanh
nghiep muc tiSu va kiem soat dupe hoat
d6ng kinh doanh, quan tri cua doanh nghiep
muc tieu thi truong hgp mua tai skn nay
dugc coi la mua ban doanh nghiep.
Trong thuc te hien nay, mua ban, chuyin
nhugng c6 phiin, p h ^ von gop ciia thanh
vi6n, CO dong cong ti dien ra pho bi8n, vay
nhthig trudng hgp nay c6 dugc coi \k mua
ban doanh nghifip hay khong? Phap luat hi?n
hanh cua Vi$t Nam khong c6 quy dinh nao
true tilp ghi nhan day la hinh thurc mua bSn
doanh nghiep va con c6 nhung quan ni^m
TAP CHi LUAT H O C S 6 1/2013

khac nhau vh van d^ nay. Mgt so tac gia cho

ring cac trudng hgp thanh vien, c6 dong
cong ti chuyen nhugng c6 phan, chuyen
nhugng phan von g6p cua minh khong dugc
coi la mua ban doanh .ighi?p.*'' Theo cac tAc
gia nay thi mua ban doanh nghi?p khong chi
lam thay doi ve chii s6 hihi doanh nghiep ma
ngudi chii mdi cdn phai kilm soat dugc it
nhat mgt nganh ngh^ ciia doanh nghiep muc
tieu. Vi^c kiem sodt ndy khong the thuc hien
dugc khi ngudi mua chi mua phan von gop
cua thanh vien cong ti. Tuy nhien, cac tac
gia tren cho rang vi^c chii sd hihi cong ti mot
thanh vien chuyen nhugng toan bp von dieu
1? cua minh cho ngudi khac se dugc coi la
mua ban toan bg doanh nghiSp.
Xuat phat tir bdn chat ciia mua ban
doanh nghiep la thay ddi quySn sd huru va
quan tri doanh nghiep muc tieu nen cac hinh
thuc mua ban c6 phan, phan von gop cua c6
dong, thanh vien cong ti dn ti le ma ngudi
mua c6 the kiem soat va chi phoi hoat dpng
kinh doanh phai dugc coi la mua ban doanh
nghiep. Tuy nhien, ti le sd him mgt phSn tai
sdn, CO phan ciia doanh nghiep muc tieu de
CO the tranh thii su ung hg cua cac c6 ddng
va nam dugc quyn ki6m sodt doanh nghiep
muc tieu lai phy thugc vao quy dinh cua
phap luat, quy dinh cua dilu le doanh nghigp
ho3c thoa thuan cua cac ben tham gia thuong
vu mua ban doanh nghiSp. RiSng vdi trudng
hgp chij sd bun cong ti trdch nhiSm hihi ban
mpt thanh vien chuyen nhugng toan b6 von
dieu 1? cho ngudi khac thi d6 chinh la mua
ban toan bg doanh nghiSp vi ben nhSn
chuyen nhugng v6n c6 quyen sd huu va
quan tri cong ti d6.

Mua ban doanh nghi?p khac vdi sap

nh^p doanh nghi?p d hai diem ca bdn sau: I)
Neu mua ban doanh nghiep la vi^c ben bdn
chuyen quyen sd hChi toan b$ hoac mgt phan
tai sdn cua doanh nghi?p myc tieu cho ben
mua thi sap nh5p doanh nghi?p la vi^c doanh
nghiep bj sdp nh^p chuyen todn bO tdi sdn
ciia minh sang doanh nghi?p nhdn sdp nh^p;
2) Khi bdn toan bO doanh nghifp, chu sd hihi
doanh nghiep myc tiSu s5 khdng cdn quyin
sd hthi va qudn trj doi vdi doanh nghi?p da
dugc ban, vdi sdp nhgp doanh nghiep thi chu
sd hthi doanh nghi?p bj sap nhap vSn c6 the
cd quyen sd hihi vd quan trj trong doanh
nghiep nhan sap nhap.
Thif ba. mua ban doanh nghiep dugc
thuc hien thong qua hgp ddng mua ban
doanh nghif p hodc hgp dong chuyen nhugng
CO phan, phan von gdp ciia thanh vien cong
ti. Cac loai hgp dong nay c6 tinh chat, npi
dung hodn toan khac nhau bdi chii the va ddi
tugng ciia hgp dong khong giong nhau. Hgp
dong mua ban todn bO doanh nghi?p van
phai tuan thii cdc quy djnh chung ve hgp
dong trong lu|t dan sy, the hi?n sy ty do
giao ket hgp dong ciia cdc ben mua bdn
doanh nghiep nhung van phdi phan dnh
nhiJng diem ddc thii ciia quan h0 mua bdn
doanh nghi?p. Hi?n nay, hinh thirc cua hgp
dong mua ban doanh nghiep dugc quy djnh
rai rdc trong cac van bdn quy phgm phdp lu^t
khdc nhau:
- Mot la t^i khodn 4 Di^u 56 Nghi djnh
ciia Chinh phu s6 108/2006/ND-CP ngdy
22/9/2006 quy djnh chi tigt thi hdnh mgt s6
dieu cua Luat diu tu quy dinh trong h6 so

mua j^i doanh nghi?p cua nha dau tu nude

ngoai phai cd hgp ddng mua bdn doanh nghi?p.
- Hai la tai khoan 3 Diku 15 Nghj djnh
cua Chinh phu s6 109/2008/ND-CP ngdy
10/10/2008 vk bdn, giao doanh nghi?p 100%
v6n nha nude quy djnh: "Trong thm hqn
muai ngdy lam vi^c. ke tir khi c6 quyet dinh
phi duy?t kit qua ban doanh nghiep. dai
di^n ngirai bdn vd ngudi mua phdi ki ket hgp
dong mua bdn doanh nghiep...
- Ba Id tai Dieu 43 Nghj dinh ciia Chinh
phu s6 43/2010/ND-CP ngay 15/04/2010 vk
dang k( doanh nghiep quy djnh chu sd hihi
cong ti trdch nhifm hihi han mpt thanh vien
chuyen nhugng toan bp von dieu 1? cho mpt
ca nhan hoac to chirc khac thi phai thuc hifn
dang ki thay ddi chii sd hihi vd cd hgp ddng
chuyen nhugng von k6m theo.
- Bon la Dieu 44 Nghi djnh ctia Chinh
phii so 43/2010/ND-CP ngay 15/04/2010 wh
ddng ki doanh nghi?p ciing quy dinh trong
ho so dang kl thay doi chu doanh nghiep tu
nhan khi chu doanh nghi?p tu nhan ban
doanh nghi?p ciia minh cho ngudi khac phai
CO hgp dong mua ban doanh nghi$p.
- Nam la mua ban mgt phan doanh nghiep
thong qua vi?c cac thanh viSn, cd dong cong
ti chuyen nhugng phin von gdp, c6 phin thi
cac thanh vien, cd ddng cdi^ ti vd ben nhan
chuygn nhugng phan v6n gdp, cd phin phai
ki kh cac hgp ddng chuyin nhugng cd phdn,
hgp ddng chuyen nhugng phin vdn gdp.
Nhu v|y, hinh thuc hgp ddng mua bdn
doanh nghiep tu nhan, hgp ddng mua bdn
doanh nghi$p 100% vdn nha nude, hgp d6ng
mua ban cong ti trach nhi^m hflu han mot
TAP CHl LUAT H O C S 6 1/2013

NGHIEN CL/U-TRAO BOI

thanh vi6n, hgp ddng mua ban cong ti do nha

diu tu nude ngoai Id bn mua dugc thi hi?n
bing van ban. Vay khi nhd diu tu Vi^t Nam
thuc hien mua bdn todn bO cdng ti c6 phin,
cong ti trdch nhiem hO-u h^n tir hai thdnh
vien trd len, cdng ti hgp danh thi ben mua
va ben ban se phdi tudn thii dilu ki?n vl
hinh thirc ciia hgp ddng mua bdn doanh
nghiep nhu th6 nao? V li thuy^t, cdc bdn
dugc tu do lua chpn hinh thuc cOa hgp ddng
mua ban doanh nghiep nhu bing van bdn,
hdnh vi hoSc Idi ndi. Tuy nhien, tren thuc
te, xuat phat tir tinh phijc tap ciia quan he
mua ban doanh nghiep n6n cac ben lira chpn
hinh thuc hgp ddng bang van ban.**' Hinh
thirc ki ket hgp ddng mua ban doanh nghiep
bang van ban se la co sd phap li ro rang de
cac ben thuc hien quyin, nghta vu d6i vdi
nhau va Id can cur phap li quan trpng d6 co
quan cd tham quyen giai quyet tranh chap
phat sinh tir hgp ddng mua ban doanh
nghiep (neu cd).
Thu tu, mua ban doanh nghi6p phdi thdng
qua su thua nh$n ciia ca quan nha nude theo
thu tuc phap li nhat djnh. Khi doanh nghip
dugc mua ban va cd su chuyen giao quyen,
nghia vu phap li ciia doanh nghiep cho ngudi
khac can cd su chirng nhan ciia co quan cdng
quyen ve viec chuyen giao nay.
Tuy nhien, su chiing nhan ciia ca quan
nha nude cd tham quyen ve thuang vu mua
ban doanh nghiep cdn ton tai nhieu bat cap
nhu mau thuan giiJa quy djnh tai Dieu 145
Luat doanh nghiep va Nghi dinh ciia Chinh
phii sd 43/2010 ngay 15/4/2010 v6 ddng ki
doanh nghiep. Theo Di6u 145 Luat doanh
TAP CHl LUAT HOC S 6 1/2013

nghiep, ngudi mua doanh nghiep tu nhan

phdi tien hdnh ddng ki kinh doanh lai doanh
iighi?p nhung theo Dilu 44 Nghj djnh cua
Chinh phu so 43/2010/ND-CP thi ngudi mua
doanh nghi?p sS thy: hi?n thii tyc chuyen
ddi chii sd hihi doanh nghiep tu nhan tai co
quan ddng ki kinh doanh. De phu hgp vdi
bdn chat cua mua ban doanh nghiep, ca quan
l^p phdp n6n sua ddi khodn 4 Dilu 145 Lu|t
doanh nghiep theo hudng gidng nhu quy
dinh t^i Dieu 44 Nghj djnh cua Chinh phu sd
43/2010/ND-CP ngdy 15/4/2010 v6 ddng ki
doanh nghi?p./.
(l).XenT "Ho^t dijng s^p nliSp vA mua l^i: ca so li
luSn, kinh nghiem qudc t^ vh kiSn nghj chinh sach
cho Viet Nam", de tai khoa hoc cap bp, Bp ke hoach va
daii tu - Vien nghien ciiu quan li kinh te trung uang,
HAN^i, 2009, tr 17.
(2).Xem' Andrew J.Sherman v^ Milledge A. Hart,
Mua Igi va sdp nhqp tir A din Z, Nxb. Tri thiic, Ha
NOi, 2009
(3).Xem; ThS Trin Quynh Anh, "Khdi qudt phap luat
COng hod Li^n bang Dire ve hoat dpng sap nhap va
mua lai doanh nghiep - Bdi hoc kinh nghiem cho Vi^t
Nam", Tap chi luat hpc, s6 9/2012.
(4).Xem thfim: Cam nang mua bdn va sdp nhap tai
Vi4t Nam. Nxb. Tdi chinh, Hd NOi, 2009, tr. 7.
(5).Xem: Dieu 17 Luat canh tranh, Diu 145 LuSt doanh
nghiep, Dieu 21 Luat dau tu, khoan 1 Dieu 3 Nghj dinh
ciia Chfnh phu s6 109/2008/ND-CP ngdy 10/10/2008
ve hkn, giao doanh nghiSp 100% v6n nhi nude.
(6).Xem: Pham Tri HCing, D?lng Th^ Dure, M&A Sdp
nhgp vd mua Igi doanh nghiep a Vi$t Nam - Huang
dan ca bdn ddnh cho ben bdn, Nxb. Lao dOng xa hSi,
201 M r . 18.
(7).Xem: TS. Nguyin Thj Dung (chii bi6n), Phdp luat
ve h<?p dong trong thirang mgi vd ddu tu - Nhitng vdn
diphdp lica bdn, Nxb. Chinh tri qu6c gia, Hd N^i, 2008.
(8).Xem: TS. Nguyen Thj Dung (chu bien), sdd.