BASIDIOMYCETES

Melampsorella
caryophyllacearum

SISTEMATIKA
Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Phragmobasidinae
Red: Uredinales
Fam: Melampsoraceae

RASPROSTRANJE
NOST
Evropa;
Azija;
Sev.Amerika;
- u mladim kulturama
i sastojinama (kod
nas u gotovo svim
sastojinama jele
(Go, Tara,...));

DOMAINI
jela
(razne vrste);

PROUZROKUJE:
vetiine metle i rak
na jeli;
=> deformacija stabala;
suenje grana; smanjen
prirast; gubitak
tehnikih osobina drveta
(vetrolomi i snegolomi);
sekundarna obolenja
(trulenice);

(sva doba starosti);

OBLIGATNI
PARAZIT
(iskljuivi parazit);
HETEROKSENI
PARAZIT
sa punim ciklusom
razvia (2 domaina):
glavni domain je jela,
a prelazni domaini su
razne vrste divljih
karanfilia;

SIMPTOMI / GRAA / RAZVICE/

RAZMNOAVANJE
- Simptomi: jasno vidljivi (jednostavna
determinacija):
* pojava malih hipertrofija na granama ili
deblu;
* stvaranje vetiinih metli u nivou
hipertrofije;
* pojava sitnih, hlorotinih etina na
metlicama;
* pojava bledo-utih ecidija na naliju etina
metlica;
* stvaranje tumora ili otvorenih rak-rana na
granama ili na
deblu jele;
- Micelija: lui smaterije koje dovode do
hiperplazije zaraenog tkiva, to se zapaa u
pojavi zadebljanja i deformacija, tj. do
stvaranja vetiinih metli adventivni
pupoljci iz kojih nastaju bunaste formacije
mladara, na kojima se obrazuju sitne,
hlorotine etine (opadaju svake godine i
obrazuju se nove sledee godine), na ijem se
naliju obrazuju spermagonije , a zatim i
ecidije (narandaste; u poetku ispod
epidermisa, a zatim izbijaju na povrinu; one
su po tipu aecidium, u njima su ecidiospore);
- Polno (prezimljavanje i infekcije):
* 5 stadijuma razvia:
* 1. SPERMACIJSKI stadijum:
- spermagonije (u njima su spermacijske spore;
prenose zarazu i na prelaznog domaina);
* 2. ECIDIJSKI stadijum (proleni):
- ecidije (narandaste; u poetku ispod
epidermisa, a zatim izbijaju na povrinu; one
su po tipu aecidium, u njima su ecidiospore;
prenose zarazu na prelaznog domaina
(karanfilie) na ijem se listu obrazujue
stadijum uredosorusa, a potom stadijum
teleutorusa);
* 3. UREDO - stadijum (letnji):

POVOLJNI
USLOVI ZA
RAZVOJ

MERE BORBE
- Mehanike mere:
(u mladim kulturama i sastojinama)
* sistematsko unitavanje vetiinih
metli seom, pre otvaranja ecidija
(u maju, bar svake 5. godine), nije ih
potrebno spaljivati, jer se gljiva
razvija samo na ivim delovima;
* sea grana sa vetiinim metlama,
tumorima ili otvorenim rak-ranama;
* sea stabala na kojima se razvijaju
rak-rane i tumori;
+ uzgojne mere: ienje zaraenih
stabala u sastojinama, kao i
mogunost zamene jele;
- Hemijske mere: ne dolaze u obzir;

- uredosorusi (narandasti, unutra su

uredospore);
* 4. TELEUTO stadijum (jesenji):
- teleutorusi (obrazuju se u epidermalnom
sloju; unutra su teleutospore, rasporeene u
jednom sloju; klijaju u prolee, dajui bazide
sa bazidiosporama);
* 5. BAZIDIJSKI stadijum:
- bazidi (u njima su bazidiospore - vre ponovo
infekcije na jeli, ime se ciklus razvia
obnavlja);
* prezimljavanje: u stadijumu micelije;
- irenje zaraze: kroz povrede na kori i kroz
pupoljke;
Chrysomyxa
abietis

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Phragmobasidinae
Red: Uredinales
Fam: Cronartiaceae

Evropa (kod nas vei

problem na Gou);
Azija;
- u kulturama i
sastojinama;

smra
(iskljuivo; razne
vrste najee obina,
srebrna i sitkana));

ra etina smre;
(osetljive samo mlade
etine iz tekue
vegetacije);
=> manjenje prirasta
stabla, ali nema suenja;
(sporadine epifitocije
samo pojedinih godina, i
to u nepravilnim
razmacima (osim kada
se javi za vreme poetka
rasta mladih etina)
(napada najpre donje
grane);
MONOKSENI
PARAZIT
sa nepotpunim ciklusom
razvia (1 domain):
nedostaju stadijumi
spermagonija, ecidija i
uredosorusa;

- Simptomi + razmnoavanje (polno):

* prvi znaci: svetlo-ute poprene trake na
etinama, koje neto kasnije postaju tamnoute (sredina leta);
* TELEUTO-stadijum:
zatim u okviru ovih tamno-utih zona, na
naliju etina, pojavljuju se izdueni
teleutorusi (kraj leta) i u ovom stadijumu
gljiva prezimljava, da bi se sledeeg prolea
(maj-jun) razvoj gljive nastavio - teleutosorusi
razaraju epidermis i pojavljuju se na povrini
etina (sa nalija, du nerava) u obliku utonarandastih pustula;
* BAZIDIJSKI stadijum:
teleutospore klijaju u bazid sa bazidiosporama
koje inficiraju etine iz tekue vegetacije;
nakon klijanja teleutospora i oslobaanja
bazidiospora, stare etine se sue i opadaju
(zato u toku leta na granama ostaju samo
etine iz tekue vegetacije);
- irenje zaraze: preko stoma;

u vreme
poetka rasta
mladih etina;
u gustim
kulturama gde
je vea vlaga
vazduha;

- ukloniti starija stabla osetljivih vrsta

drvea iz rasadnika;
- proreivanje sklopa;
- Hemijske mere:
(samo ako su tete vee;
tretirati krajem aprila, pa jo jednom
sredinom maja)
Cu kre;
Ortocid;
Benomil;

Cronartium
ribicola

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Phragmobasidinae
Red: Uredinales
Fam: Cronartiaceae

Evropa
(uglavnom na
Pinus strobus);
Sev.Amerika
(osetljive i druge
vrste 5 igliavih
borova, ali su neke
mekoigliaste vrste
(P. peuce,
P. wallichiana,...)
su relativno otporne;
(smatra se da je
poreklom iz Azije);
- esta u rasadnicima;
(otpornost se
poveava sa
starou);

5 igliastii borovi;

ra kore 5 igliastih
borova;
=> moe doi do
masovnog suenja
stabala;
(sporadine epifitocije
samo pojedinih godina;
ali su tete veoma
velike!!!);
HETEROKSENI
PARAZIT
sa potpunim ciklusom
razvia (2 domaina):
spermagonije i ecidije
formira na 5 igliavim
borovima (glavni
domain), a uredosoruse
i teleutosoruse na Ribes
vrstama (prelazni
domain) (crna ribizla je
najosetljivija, dok su
crvena i bela relativno
otporne);
- tete na ribizli su
obino male, ali moe
doi i do defolijacije, a
samim tim i do
smanjenja proizvodnje
ploda;
- tete na borovima su
veoma velike (masovna
suenja stabala u Evropi
i Americi);

- Simptomi + razmnoavanje (polno):

* TELEUTO-stadijum:
teleutospore (sa lia ribizle) poinju da klijaju
i daju bazid sa bazidiosporama (u prolee);
* BAZIDIJSKI stadijum:
bazidiospore inficiraju 5 igliave borove, i to
najee preko stoma ili ozleda na kori;
* prvi znaci: male hlorotine pege na
etinama;
- odmah nakon njih na kori izbojaka, u osnovi
zaraenih etina, pojavljuju se mala uta
zadebljanja;
* SPERMACIJSKI stadijum:
- spermagonije se formiraju tek sledee godine
nakon infekcije (ponekad posle 2 godine);
* ECIDIJSKI stadijum:
- ecidije se javljaju 3. godine nakon infekcije
(u toku prolea i leta), kesiaste, bele, otvaraju
se pucanjem i oslobaaju jedan oblik
narandastih ecidiospora;
- na stablima Vajmutovog bora, gjiva najpre
zahvata grane, prouzrokujui rak-rane; a iz
njih se dalje iri do stabla; prstenovane grane
se sue i na njima se zapaaju crveno-smee
suve etine, to je jedan od jasno uoljivih
simptoma zaraze; na stablu se takoe javljaju
rak-rane, a ponekad gljiva prstenuje i stablo
koje se potom sui;
ecidiospore se oslobaaju od marta sredine
leta i inficiraju lie ribizli (lie je jako
osetljivo u prvih 16 dana svog razvoja, a
kasnije njegova osetljivost slabi);
* UREDO - stadijum (letnji):
- uredosorusi se pojavljuju na liu ribizla, u
vidu narandastih pustula; uredospore dalje
inficiraju lie crne ribizle;
* TELEUTO-stadijum (jesenji):
- teleutorusi se obrazuju na naliju lista;
teleutospore su udruene u vidu stubia i
izdiu se iznad tkiva, klijaju na liu koje je
jo na biljci ili u prostirci, i daju bazid sa
bazidiosporama;
* BAZIDIJSKI stadijum:
bazidiospore prenose ponovo zarazu na
Vajmutov bor i tako kompletiraju ivotni

relativno
hladno vreme
(temperatura <
20C)
sa maglom i
jakom rosom
(velika vlaga);

- razdvajanje kultura Vajmutovog bora

i ribizle na rastojanje vee od
1 (2) km;
- Hemijske mere:
(u rasadnicima)
Maneb;
...
- fungicidi se mogu koristiti i kod crne
ribizle;
u poslednje vreme dosta se radi na
selekciji otpornih sojeva;
- Tuberculina maxima superparazit
(bakterija - parazitira edicije; manji
znaaj);

ciklus; jako su osetljive i veoma brzo gube

vitalnost;
- irenje zaraze:
bazidiospore - preko stoma ili ozleda na kori;
maksimalno na udaljenost od oko 5-6 m, ali je
efektivno irenje (300 500 );
uredospore i do 300 ;
ecidiospore dugo zadravaju vitalnost i
mogu preneti zaraze i do 600 m, mada retko
prelezi 250 m);
Cronartium
flaccidium
(Cronartium
asclepiadeum)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Phragmobasidinae
Red: Uredinales
Fam: Cronartiaceae

Evropa
(posebno na
Mediteranu
(Italija, panija));
Azija;

2 igliasti borovi;

ra kore 2 igliastih
borova;

- Simptomi + micelija + razmnoavanje

(polno):

- razdvajanje kultura osetljivih borova

i prelaznih domaina;

=> moe doi do

suenja stabala (tete su
posebno izraene na
alepskom boru);

* BAZIDIJSKI stadijum (proleni):

ivotni ciklus zapoinje klijanjem teleutospora
i obrazovanjem bazida sa bazidiosporama;
bazidiospore inficiraju 2 igliave borove, i to
najee preko etina;
* prvi znaci: u vidu uto-crvenih pega (obino
1-2 meseca nakon infekcije);
- gljiva zatim formira stromu izmeu mezofila
i endoderma, od koje se hife dalje razvijaju i
du vaskularnog tkiva doseu do peteljke; kroz
oiljke od etina micelija dalje prodire do
drveta i sri;
* SPERMACIJSKI stadijum:
- spermagonije se kod 1- i 2-godinjih biljaka
formiraju u godini koja sledi infekciju, dok se
kod biljaka starijih od 5 godina pojavljuju tek
posle 2 3 godine;
pojavi spermagonija obino prethodi lagano
zadebljanje zaraenog dela stabla i grana;
* ECIDIJSKI stadijum:
- ecidije se javljaju poetkom 2. ili 3. godine i
oslobaaju brojne narandaste ecidiospore;
mesec dana nakon pojave ecidije su ve
potpuno ispranjene; pojava ecidija je obino
praena nekrozom kore, a micelija se dalje iri
u floem i drvo;
- micelija ostaje aktivna u preivelom
kortikalnom tkivu, iri se sledee sezone,
proizvodi nove spermagonije i ecidije;
irenjem infekcije na starije grane i stablo,

- zamena ugroenih stabala crnog bora

belim borom;

HETEROKSENI
PARAZIT
sa potpunim ciklusom
razvia (2 domaina):
spermagonije i ecidije
formira na 2 igliavim
borovima (Pinus
halepensis (uglavnom),
P. nigra (neto ree),
P. pinaster,
P. pinea,
ree P. sylvestris)
(glavni domain), a
uredosoruse,
teleutosoruse i bazide
na raznim divljim i
batenskim zeljastim
biljkama)
(prelazni domaini);
ili
MONOKSENI

- suhovrha i stabla sa rak-ranama treba

posei i eliminisati;
- Hemijske mere:
(u rasadnicima)
Cu fungicidi;
Ditiokarbamati;
Benomil;

PARAZIT
sa nepotpunim ciklusom
razvia (1 domain):
ecidiospore mogu i
direktno preneti zarazu
na bor; takoe i micelija
koja preivljava u
zaraenim granama i
stablu moe svake
godine da ponovo
proizvodi nove
spermagonije i ecidije;

poveava se nekrotirana povrina i obrazuju se

velike rak-rane; ako gljiva uspe da prstenuje
stablo, dolazi do suenja;
* prezimljavanje: u stadijumu micelije;
Ecidije prenose zarazu na prelaznog domaina
od marta juna meseca;
* UREDO - stadijum (letnji):
- uredosorusi se pojavljuju 8-14 dana nakon
infekcije i karakteristine su narandaste boje;
uredospore ire sekundarne zaraze na
prelaznom domainu;
* TELEUTO-stadijum (jesenji):
- teleutorusi se obrazuju na liu prelaznog
domaina i u tom stadijumu gljiva
prezimljava;
u prolee naredne godine teleutospore klijaju i
daju bazid sa bazidiosporama, a bazidiospore
ponovo izazivaju zarazu na boru time je
ivotni ciklus gljive kompletiran;

Armillaria
mellea
(Armillariella
mellea)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Agaricineae

Evropa
(rasprostranjena u
naim umama,
posebno u jesen);
Severna Amerika;
Azija;

- saprofit i parazit na
stablima, korenju i
panjevima liarskih
vrsta drvea (bukva,
hrast, bagrem,...) i
voaka;

- mednjaa -

* trule korena i suenje

stabla;
FAKULTATIVNI
PARAZIT
(parazit slabosti);
( napada stabla
oslabljena pod uticajem
insekata (gubar) i drugih
gljiva (pepelnica));

* MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

- pre svega, obezbediti povoljne

uslove za normalan rast i razvie
biljke;

* Plodonosna tela (peurke):

- eir: razliitog oblika - konveksan, zatim
ravan, uto-sme, pokriven smeim
ljuspicama (koje su gue oko temena);
- Listii: gusti, prirasli uz drku;
- Drka: suena ili blago proirena ka osnovi;
u poetku sa prstenom (vencem);
- Meso: belo, u drci tvrdo i ilavo;
- Otisak spora: beo;

* izbegavati podizanje kultura etinara

u blizini pomenutih liara,
a ukoliko to nije mogue, onda treba
izvriti krenje starih panjeva +
dezinfekciju (ako je mogue);
* sea dubeih stabala, im se primeti
zaraza na korenu (u cilju spreavanja
irenja zaraze i gubitka tehnike
vrednosti drveta) + unitavanje
busenova peuraka oko starijih
stabala;
* kopanje aneva oko zaraenih
stabala, da ne bi dolo do irenja
zaraze rizomorfama na korenje
susednih stabala;

- Simptomi:
* ispod kore ubijenih stabala ili na korenu
obrazuje se crne pljosnate rizomorfe (vrpce ire zarazu sa jedne na drugu biljku) 2 tipa:
Rizomorpha subcorticalis (ispod kore) i
Rizomorpha subterranea (pod zemljom);
* MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

* ubacivanje ugljen-disulfida u
zemljite + upanje i spaljivanje
zaraenog materijala;

bazidi izdueno-batinasti, sa 4 sterigmate, u

osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;

Armillaria
Ostoyae
(Armillariella
ostoyae;
A. obscura;
A. polymyces)

- mednjaa -

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Agaricineae

Evropa;
(rasprostranjena u
naim etinarskim
kulturama i u
prirodnim
sastojinama,
posebno u jesen);
Severna Amerika;
- u kulturama,
plantaama i
prirodnim
sastojinama;

- saprofit i parazit na
etinarskim vrstama,
(pre svega na
smrama, jelama,
borovima i ariu), ali
se ree javlja i na
liarima, bunju i
travama;

* bela trule korena

(i osnove stabla) i
suenje stabla (najpre
krune);
=> smanjen prirast,
promena boje etina,
proreena kruna,
suenje;

* MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
- Simptomi:
* smanjen prirast, promena boje etina,
proreena kruna;
* na stablima gde je gljiva prisutna na korenu i
pri dnu stabla, u osnovi stabla dolazi do
curenja smole, a ispod kore se razvija bela
micelijska skrama (kod liara se ona javlja
nakon suenja stabla);
* ispod kore ubijenih stabala ili na korenu
obrazuje se crne pljosnate rizomorfe (vrpce ire zarazu sa jedne na drugu biljku);
* Plodonosna tela (peurke) (oko zaraenih

* zamena jako osetljivih vrsta

otpornijim;

Optimalna
temperatura:
25 C;

* izbegavati podizanje kultura etinara

u blizini liara (hrast, bukva,...) i na
njihovim bivim stanitima; a ukoliko
to nije mogue, onda treba izvriti
krenje starih panjeva + dezinfekciju
(ako je mogue);
* kopanje aneva oko zaraenih
stabala, da ne bi dolo do irenja
zaraze rizomorfama na korenje
susednih stabala;
* ubacivanje ugljen-disulfida u
zemljite + upanje i spaljivanje
zaraenog materijala;

stabala ili na njima, u jesen uslovno jestive

(moraju se prvo prokuvati)):
- eir: razliitog oblika - konveksan, zatim
ravan, uto-sme, pokriven smeim
ljuspicama (koje su gue oko temena);
- Listii: gusti, prirasli uz drku;
- Drka: suena ili blago proirena ka osnovi;
sa izraenim prstenom (vencem);
- Meso: belo, u drci tvrdo i ilavo;
- Otisak spora: beo;
* MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
bazidi izdueno-batinasti, sa 4 sterigmate, u
osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
Schyzophyllum
commune

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Agaricineae

irom sveta
(veoma
rasprostranjena);
- kod nas u svim
umama, kao i izvan
uma, na sunanim,
suvim terenima;

kosmopolitska
vrsta;
mnogi liari
(bukva, hrast)
i neki etinari
(npr. borovi);

prozuklost i
bela trule beljike
(srika ne!);
(jedna od prvih gjiva na
oborenim bukovim
stablima, najee na
hrastovima; veoma
esta gljiva);

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele
godine); koljkaste, sa kratkom
drkom ili bez nje;
himenofor lamele (listii);
* MIKRO:

SAPROFIT
(trule panjeva,
oborenih stabala i
grana) i
PARAZIT SLABOSTI
(na fizioloki oslabelim
stablima);

- Polno:
bazidi uzduno-batinasti, sa 4 sterigmate, u
osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;

* zamena jako osetljivih vrsta

otpornijim;

Stereum
hirsutum

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Telephoraceae

liari
(uglavnom hrast,
lipa,jova,...;
kod nas preteno na
kitnjaku);

belo uta trule

beljike
(vlaknasta);
plamenastu trule
srike;

* MAKRO:

- trupce obraditi odmah nakon see;

karpofore delom prirasle uz supstrat; u

velikim grupama (obino se nastavljaju jedna
na drugu);

(pokuaji premezivanja trupaca protiv

pukotina nisu uspeli);

(prva gljiva koja

kolonizira stabla
kitnjaka, a potom posle
see kolonizira beljiku);

himenofor gladak;

SAPROFIT
(na mrtvom drvetu)
i ponekad
PARAZIT SLABOSTI;

* MIKRO:
- Polno:
bazidi uzduno-batinasti, sa 4 sterigmate u
osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;
- irenje zaraze: u ivim stablima prodire
preko pukotina u granama i izaziva
plamenastu trule srike (iri se u
koncentrinim krugovima

Stereum
purpureum
(Chondrostereum
purpureum)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Telephoraceae ???

- u umama i
vonjacima;

liari (hrast, topola,

bukva), voke, ree
etinari;

bela trule liara;

* MAKRO:

=> podlonost napadu

drugih gljiva (Stereum,
Trametes,...);

- Simptomi:
* karpofore (iskljuivo na mrtvom drvetu);
* srebrnasto lie (na vokama);
* lano srce bukve;

SAPROFIT
(na suvim stablima,
trupcima, drvima u
sloajevima; smatra se
da napada drvo dok je
parenhim jo iv) ;
i
PARAZIT SLABOSTI
( na vokama izaziva
bolest srebrnasto
lie(posledica dejstva
produkata metabolizma
gljive);

karpofore viegodinje (tokom cele godine);

u grupama;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi - u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- izbegavati povrede stabala;

premazivati presek grana; a trupce,
ako moraju ostati, prerezati
antisepticima;

Heterobasidion
Annosum
(Trametes
radiciperda;
Fomes
anosus)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta
(veoma
rasprostranjena);

mnogi etinari
(kod nas na smri i
jeli) i
neki liari;

Oedocephalum
Lineatum

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

=> suenje stabala,

trule korena i drveta
(kod borova prvo
napada beljiku);
smanjenje prirasta;
podlonost
vetrolomovima;
(najvei neprijatelj
etinarskih uma!!!);

(konidijski stadijum
manji znaaj);

Phellinus
igniarius

rasto rupiava
trule;

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele godine);
na ilitu i pridanku stabla;
himenofor spojene cevice;
* MIKRO:
- Polno:

liari
(posebno meki
(uglavnom hrast));

- Preventivne mere:
* pravilan izbor stanita;
* izbegavati sadnju osetljivih vrsta na
ugroenim terenima;
* premazivanje panjeva odmah posle
see kreozotom ili ih tretirati
Boraksom;
* rea sadnja da bi se spreilo irenje
zaraze kontaktom ila;

bazidi batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez

vezice; u bazidima se obrazuju bazidiospore;
bez cistida;

- Represivne mere:

bela slojevita trule

(razara i celulozu i
lignin);

* MAKRO:

- izbegavati povrinsko ozleivanje

stabala;

SAPROFIT
(na mrtvim) i
PARAZIT
(na ivim stablima);

himenofor spojene cevice;

PARAZIT i
SAPROFIT ;

irom sveta;

peskovito
zemljite
(iscrpljujue za
biljku); mesta
gde ne prodire
direktna
svetlost;

karpofore viegodinje (tokom cele godine);

kopitaste, ispucale;
pojedinane ili 2-3 sjedinjenje;

* MIKRO:
- Polno:
bazidi iroko-batinasti, sa 4 sterigmate; u
bazidima se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: preko ozleda, mrtvih grana;
pa se srnim zracima iri prema srici, ree do
beljike;

* kopanje aneva oko grupe stabala;

* krenje panjeva;

Phellinus
torulosus

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

Evropa;
Sev.Amerika;

liari, neki bunovi i

neki etinari
(kod nas na kitnjaku
(uglavnom u
parkovima i
prigradskim
umama);

bela prizmatina
trule;

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele godine);
na korenu i pridanku starih
stabala;
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti, sa 4 sterigmate; u bazidima
se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: iri se na relativno kratkoj
distanci; u 3 pravca;

Phellinus
hartigii

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;

jela (ree drugi

etinari
(Pseudotsuga,
Tsuga));

bela trule srike

+ este linijske zone;
(razlaganje lignina);

* MAKRO:

=> podlonost
mehanikim
oteenjima i
vetrolomovima;

himenofor spojene cevice;

SAPROFIT
(trule panjeva,
oborenih stabala i
grana) i
PARAZIT
(na dubeim stablima);
Phellinus
pini

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

(napada starija stabla,

dok su mlada otporna
zahvaljujui luenju
smole (spreava
prodiranje micelije
kroz oteenja i
otvore));

na mnogim
etinarima
(uglavnom na
borovima (kod nas
na crnom, alepskom i
belom boru));

crvena prstenasta
trule;
(u poetku je srika
crvenkasta, intenzitet se
vremenom pojaava i na
kraju je zagasito
crvena);

karpofore viegodinje (tokom cele godine);

* MIKRO:
bazidi iroko-eliptini do topuzasti; u
bazidima se obrazuju bazidiospore;
bez cistida, ali se obrazuju cistoidni elementi;
- irenje zaraze: uglavnom u zoni oteenja i
otvora), iri se prema srici;
* MAKRO:
karpofore viegodinje (do 50 godina na
stablima, rastu svake godine; od 1.
infekcije do pojave karpofore
protekne 10-20 godina);
himenofor cevice;

(od svih gljiva na crnom

boru, ova gljiva ima

* MIKRO:

najvei ekonomski
znaaj);
- u obraenom drvetu
brzo izumire;

- Polno:
bazidi - u bazidima se obrazuju bazidiospore
(klijaju na rani na kori);
- irenje zaraze: preko oteenja na kori
dospeva do drveta, pa se iri prema srici;
najvie strada donji i centralni deo stabla, tj.
onaj najcenjeniji ;

Ganoderma
aplanatum

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

cela severna
hemisfera
(preteno ume);

mnogi liari
( pre svega bukva);

aktivna bela trule

+ crne linije;
(razgradnja lignina);
(velike tete! posebno
kod oborene bukve);

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele godine);
u osnovi stabla, esto u grupama
(obino se nastavljaju jedna na
drugu);
himenofor vie slojeva cevica;

SAPROFIT
(na mrtvim) i
PARAZIT SLABOSTI
(na ivim stablima);

* MIKRO:
- Polno:
bazidi trbuasti, sa 4 sterigmate, u osnovi
bez vezice ; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;
- irenje zaraze: preko ozleda u osnovi stabala,
iri se srnim zracima do srike, ponekad malo
zahvati i beljiku;

Ganoderma
lucidum

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;

hrastovi
(kitnjak, lunjak;
ree drugi liari
pitomi kesten);

bela trule srike

(razgradnja lignina);
gumozna trule;
(najmanje tete od svih
Ganoderma vrsta);

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele godine);
na korenu i pridanku stabala;
koriste se u medicini
(regulacija eera u krvi);
himenofor spojene cevice;

SAPROFIT

(trule panjeva i
oborenih stabala);

* MIKRO:
- Polno:
bazidi trbuasti, sa 4 sterigmate, u osnovi
bez vezice ; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;
- irenje zaraze: preko ozleda u osnovi stabala,
iri se srnim zracima do srike,

Inonotus
dryadeus

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;

hrastovi
(kod nas najee
lunjak; ree pitomi
kesten);

bela trule srike

(razgradnja lignina);
(beljika ne!);
(manji znaaj moe
doi do vetrolomova);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje (leto i jesen);
u osnovi starijih stabala;
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi trbuasti, sa 4 sterigmate, u osnovi
bez vezice ; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
ekinje;

Inonotus
hispidus

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;

neki liari (dud,

orah, javor, jasen,
brest, platan,...;
kod nas na orahu,
crnom orahu i
jasenu);

bela trule
(razgradnja lignina);
(retko beljika);
(velike razorne moi!
vetro-lomovi);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje (jul - decembar);
u osnovi starijih stabala;
za bojenje koe i rakije;
himenofor cevice;

PARAZIT
(na ivim stablima i
granama) i
SAPROFIT
(na oborenim stablima);

* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi
bez vezice; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;

bez cistida;

Fomes
fomentarius
(Ungulina
fomentaria)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;
- problem u
prirodnim
sastojinama;
(posebno na starijim
stablima);

liari
( pre svega bukva;
zatim hrast,breza,
topola,...);
- kod nas je najea
i najznaajnija
trulenica bukve!!!;

bela pegava trule

+ crne linije;
PARAZIT
(na ivim stablima) i
SAPROFIT
(na oborenim stablima;
samo u umi, dok je
svee i vlano);

* MAKRO:

- skidanje i unitavanje karpofora;

karpofore viegodinje (tokom cele godine);

koriste se kao trud za paljenje
vatre;

- izbegavanje dugog ostavljanja

oborenih stabala u umi;

himenofor spojene, slojevite cevice;

* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;
- irenje zaraze: preko ozleda na korenu i
stablu, iri se prema srici, a delom zahvata i
beljiku;

Fomitopsis
pinicola

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

- najea u
sastojinama vrbe i
jele;

etinari (jela, smra)

i liari (breza, jova,
bukva),
esta i na panjevima
kedra, aria,
duglazije, vrbe;

mrka prizmatina
trule;
(zajedno sa gljivom
Heterobasidion anosum
najea gljiva u
sastojinama
smre i jele!;
esta nakon napada
imele i Armillaria
ostoyae, a moe dovesti
do napada potkornjaka);

* MAKRO:
karpofore viegodinje (tokom cele godine);
na panjevima, prelomima,
oborenim stablima, obraenom
drvetu, a ree i na ivim stablima;
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:

SAPROFIT i
PARAZIT (ree);

bazidi u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- zaraena stabla jedino se mogu

koristiti za ogrev;

Fistulina
hepatica

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta;

hrastovi i pitomi
kesten, kao i mnogi
drugi liari
(kod nas na lunjaku
i pitomom kestenu u
fazi suenja usled
napada
Cryphonectria
parasitica);

mrka prizmatina
trule
(crvena hrastovina);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje (leto i jesen);
jeziaste, u osnovi stabala;
jestive;
himenofor slobodne cevice;

SAPROFIT
(na panjevima; nema
podataka da se razvija
na obraenom drvetu);
PARAZIT i
(na fizioloki oslabelim
stablima);

* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
- irenje zaraze: preko ozleda na kori, iri se
srnim zracima prema srici u poetnom
stadijumu drvo se i dalje moe koristiti
(cenjena crvena hrastovina), a i u zavrnoj
fazi truljenja nije toliko trono kao to je to
sluaj kod napada drugih gljiva;

Laetiporus
sulphureus
(Polyporus
sulphureus)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

mnogi liari
(hrast, vrba, jova,
topola,...;
kod nas preteno na
lunjaku i divljoj
trenji);
retko etinari;

mrka prizmatina
trule srike;
(napada i beljiku);

* MAKRO:

SAPROFIT
(na panjevima; nema
podataka da se razvija
na obraenom drvetu); i
PARAZIT
(na fizioloki oslabelim
stablima);

himenofor cevice;

karpofore jednogodinje (prolee i leto);

u osnovi stabala; u grupama,
crepasto jedna iznad druge;
jestive;

* MIKRO:
- Polno:
bazidi u bazidima se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: preko mrtvih grana i ozleda
na kori, pa se prenosi srnim zracima ka srici
(napada i beljiku); tek kada je srika potpuno
kolonizirana i u odmakloj fazi, obrazuju se

karpofore;

Polyporus
squamosus
(Melanopus
squamosus)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

- jedna od
najrasprostranjenijih
vrsta u umama i na
vokama;

liari
(bukva, javor, orah,
jasen)

bela prizmatina
trule;
(napada i beljiku);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje (prolee i leto);
kod starijih stabala; pojedinano
ili u velekim grupama (mogu
dosei i do veih visina); za drvo
vezane preko jedne bone drke;
jestive dok su mlade (kasnije
ilave);
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi u bazidima se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: u sriku prodire kroz rane
(napada i beljiku);

Piptoporus
betulinus
(Ungulina
betulina)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

(esta na starim
stablima breze);

breza;

bela prizmatina
trule breze;
(napada beljiku, pa
sriku!);
(ponekad velike tete);
SAPROFIT
(uglavnom na
polomljenim stablima,
granama i panjevima); i
PARAZIT
(na fizioloki oslabelim,
starim stablima);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje (leto i jesen);
prirasle uz drvo; drka je
rudimentisana (uska);
jestive;
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi u bazidima se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: u beljiku, pa u sriku; drvo

brzo truli;

Pleurotus
ostreatus

- bukovaa -

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae ili
Agaricinae ???

- u meovitim
liarsko-etinarskim
umama, parkovima i
drvoredima;

liari
(bukva, topola;
kod nas je esta u
umama bukve);

prozuklost i
bela pegava trule;
+ crne linije;
SAPROFIT
(na polomljenim
stablima, granama i
panjevima); i
PARAZIT
(na fizioloki oslabelim,
starim stablima);

* MAKRO:
* Plodonosna tela (peurke)
- rastu u grupama;
jestive su (bukovaa se vetaki uzgaja na
balama slame ili na bukvi i topoli):
- eir: konveksan, pa ravan, po obodu
talasast, razliitih boja;
- Listii: silaze niz drku;
- Drka: bona, bela;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi u bazidima se obrazuju bazidiospore;
- irenje zaraze: u beljiku, pa u sriku; drvo
brzo truli uz veliki gubitak drvne mase;

Trametes
gibbosa

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

Evropa;
Azija;

liari
(naroito bukva,
hrastovi, javori,
brestovi;
kod nas je esta u
umama hrasta i
bukve);

aktivna bela trule

(vlaknasta);
SAPROFIT
(na panjevima,
oborenim stablima i
obraenom drvetu);
ponekad kao
PARAZIT SLABOSTI
(na fizioloki oslabelim,
starim stablima);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje
(tokom cele godine);
obino u velikim grupama;
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa
vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;
bez cistida;

Trametes
versicolor
(Coriolus
versicolor)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta
(veoma
rasprostranjena,
svuda osim na
Antarktiku);

mnogi liari
(uglavnom tvrdi;
kod nas na bukvi,
hrastu, javoru,
brestu,...)
i neki etinari;

bela trule tvrdih

liara;
(vlaknasta);
(razlae lignin i
celulozu; kod hrasta
samo na beljici);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje
(tokom cele godine);
obino u velikim grupama;
himenofor cevice;

SAPROFIT
(na oborenom drvetu,
ree na obraenom
drvetu (trai dosta
vlage));
ree kao
PARAZIT SLABOSTI
(na fizioloki oslabelim,
starim stablima);

* MIKRO:
- Polno:
bazidi batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa
vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;
bez cistida;

vlaga;

Lenzites
betulina

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta
(relativno esta);

liari
(uglavnom na brezi,
bukvi, hrastu)

aktivna bela trule

(posebno na bukvi,
posle see i na
obraenom drvetu);
SAPROFIT
(na mrtvom drvetu):

* MAKRO:
karpofore jednogodinje
(tokom cele godine);
pojedinano ili u velikim
grupama (tada su srasle);
himenofor cevice;
* MIKRO:
- Polno:
bazidi izdueno-batinasti; sa 4 sterigmate, u
osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
bez cistida;

Lenzites
quercina
(Dedalea
quercina)

Klasa: Basidiomycetes
Podklasa:
Holobasidinae
Red: Hymenomycetales
Fam: Polyporaceae

irom sveta
(relativno esta);
(obino starija stabla
(i do 10 m visine));

hrastovi
(na naim hrastovima
relativno esta
(lunjak,kitnjak,cer));
ree na kestenu i
bukvi;

mrka prizmatina
trule
(beljika propada znatno
bre od srike);
SAPROFIT
(na panjevima,
oborenim stablima,
drvetu za obradu;
ree kao
PARAZIT SLABOSTI
(na fizioloki oslabelim,
dubeim stablima);

* MAKRO:
karpofore jednogodinje
(tokom cele godine);
retko viegodinje;
pojedinano ili u velikim
grupama (ponekad su srasle);
himenofor lamele i labirinti (urezi);
* MIKRO:
- Polno:
bazidi izdueno-batinasti; sa 4 sterigmate, u
osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju
bazidiospore;
cistidi vretenasti;
- irenje zaraze: beljika propada znatno bre
od srike; iri se u 3 pravca;