Universiteti i Tirans

Fakulteti i Ekonomis
Departamenti i Ekonomiksit

Investimet e Huaja Direkte n

Shqipri
Rasti i Investimeve Italiane

Udhhoqi:
Doc.
Emanuela CANI

Punoi:
Dr.

Ditjona

KULE

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Tiran, 2015

Familjes sime, q ishte gjithmon pran meje duke m mbshtetur n do

hap t ktij rrugtimi dhe n veanti Babait tim, shpresoj q t jesh krenar
pr mua kudo q t ndodhesh.

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Shkurtimet e prdorura:
AIDA Agjensia Shqiptare e Zhvillimit t Investimeve
BB Banka Botrore
BE Bashkimi Europian
EBRD European Bank for Reconstruction and Development
FMN Fondi Monetar Ndrkombtar
IHD Investimet e Huaja Direkte
INSTAT Instituti i Statistikave
OECD Organisation for Economic Co-Operation and Development
UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Prmbajtja:
Hyrja............................................................................................................................... 5
Kapitulli I........................................................................................................................ 6
1. Prkufizim i IHD-ve.................................................................................................. 6
2. Klasifikimi i IHD-ve.................................................................................................. 7
3. Prse sht e nevojshme matja e IHD-ve................................................................8
Kapitulli II........................................................................................................................ 9
1. Karakteristikat e prgjithshme t Shqipris dhe lidhja e tyre me IHD:.................9
1.1. Investimet dhe kilma e biznesit......................................................................11
1.2. Treguesit kryesor ekonomik...........................................................................15
1.3. Sektort pr investimet potenciale.................................................................16
2. Origjina e Investimeve t Huaja Direkte................................................................23
Kapitulli III..................................................................................................................... 24
1. Investimet Italiane n Shqipri.............................................................................. 24
2. Prse investitort Italian zgjedhin Shqiprin?....................................................27
3. Struktura e invesimeve italiane n Shqipri..........................................................28
Kapitulli IV.................................................................................................................... 31
1. Konkluzione........................................................................................................... 31
2. Rekomandime....................................................................................................... 32
Bibliografia................................................................................................................... 33

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Hyrja
Fluksi i investimeve t huaja direkte (IHD) sht nj faktor shum i rndsishm pr rritjen
ekonomike, veanrisht n ekonomit e vogla dhe t pazhvilluara. Ato jan nj burim shum i
rndsishm i t ardhurave, punsimit, zhvillimit teknologjik dhe modenizimit. IHD-t n Shqipri
jan rritur n mnyr t ndjeshme n tt vitet e fundit me nj ritm m shum se 3,5 her dhe n
2013 arritn nj nivel historik prej 923 milion eurosh.
Qllimi i ktij punimi sht analiza teorike e Investimeve t Huaja Direkte si dhe pasqyrimi praktik
i rastit t Shqipris. Analiza e situats aktuale t IHD-ve, karakteristikave t Shqipris q e bejn
nj vend t synueshm pr tu investuar dhe analizimi m specifik i marrdhnieve me Italin si nj
nga vendet m t rndsishme investuese n Shqipri.
Punimi sht i ndar n tre pjes kryesore n t cilat trajtohet prkatsisht: n pjsn e par nj
vshtrim teorik mbi IHD-t, klasifikimin dhe rndsin e matjes s tyre. N pjsn e dyt jam
fokusuar n karakteristikat e Shqipris si nj vend potencial pr t investuar, klimn e biznesit,
ecurin e treguesve kryesor, sektort ku mund t investohet dhe ecurin e IHD-ve sipas vendeve t
origjins. N pjesn e tret jam prqndruar n rastin e investimeve Italiane, pse zgjedhin
Shqiprin dhe si sht struktura e ktyre investimeve.
Metodologjia e ndjekur sht kryesisht krkimi cilsor i materialeve dhe rishikimi i literaturs q
fokusohet n analizimin e IHD-ve dhe karakteristikave t tyre. T dhnat mbi flukset dhe stoqet e
IHD-ve jan marr nga botime t ndryshme t OECD-s dhe UNCTAD-it. Ndrsa t dhnat lidhur
me Shqiprin jan marr nga Banka e Shqipris, Ministria e Financave, INSTAT dhe AIDA. T
dhnat pr Italin jan marr nga Ambasada Italiane n Shqipri dhe Ministria e Jashtme dhe e
Bashkpunimit Ndrkombtar.

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Kapitulli I
1. Prkufizim i IHD-ve
Investimet e Huaja Direkte (IHD) sipas OECD (2008) prkufizohet si nj kategori e investimeve
ndrkufitar t br nga nj banor i nj ekonomie (investuesi direkt) me qllim krijimin e nj
ndrmarrje me interes t qndrueshm (ndrmarrje e investimit direkt) q sht vendosur n nj
ekonomi tjetr nga ajo e investitori direkt. Motivimi i investitorit direkt sht nj marrdhnie
afatgjat strategjike me ndrmarrjen investimit direkt pr t siguruar nj shkall t
konsiderueshme t ndikimit nga investitori direkt n menaxhimin e ndrmarrjes investimit direkt.
"Interesi i qndrueshme" vrtetohet kur investitori direkt zotron t paktn 10% t fuqis votuese t
ndrmarrjes investimit direkt. Investimet direkte mund t lejoj investitorin direkt t fitoj qasje n
ekonomin e ndrmarrjes investim direkt q prndryshe nuk do t ishte n gjendje t bnte.
Objektivat e investimeve direkte jan t ndryshme nga ato t investimeve t portofolit, ku
investitort n prgjithsi nuk presin t ken ndikim n menaxhimin e ndrmarrjes. (OECD, 2008)
IHD prcaktohen edhe si nj zhvillim i tregjeve financiare n nj kuadr m t integruar n nivel
global si rezultat i rritjes s liberalizimit t kontrolleve t kmbimit dhe hyrjes n treg. Ky integrim,
i prshpejtuar nga konkurrenca n rritje midis pjesmarrsve t tregut, ka uar n futjen e
instrumenteve t reja financiare me qasje t gjer n treg dhe uljen e kostove t transaksioneve,
duke trhequr investitort e shum kombsive dhe vendeve. Zgjerimi i flukseve ndrkufitare
financiare sht prshpejtuar edhe m tej nga risit teknologjike n fushn e komunikimit dhe
prpunimit t t dhnave.
N legjislacionin shqiptar dhe n veanti n Ligjin pr Investimet e Huaja Nr. 7764 dat 02. 11.
1993, thuhet: T huajt kan t drejt t angazhohen n aktivitetet ekonomike pa nevojn e nj
autorizimi apo leje t mundshme. Investitort e huaj trajtohen n mnyr jo m pak t favorshme se
sa shtetasit shqiptar, prve rasteve t prfshirjes n posedimin e toks, rast i cili trajtohet nga nj
ligj i veant. Legjislacioni shqiptar parashikon q n do koh apo rast investimet e huaja do t
trajtohen n mnyr t barabart dhe t ndershme dhe do t gzojn mbrojtje dhe siguri t plot.
Manuali i Bilancit t pagesave t Fondi Monetar Ndrkombtar (n botimin e tij te pest) prcakton
si investitor direkt pronarin i cili zotron t paktn 10% t kapitalit aksionar t nj
ndrmarrjeje. Kjo prqindje sherben si kufi ndarjeje midis investimit direkt dhe investimit t
portofolit si pjesmarrje n aksione. Kjo do t thot q kur nj jorezident, i cili nuk ka pjesmarrje
6

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

t mparshme n kapitalin e nj ndrmarrjeje rezidente, blen 10% ose m shum aksione t ksaj
ndrmarrjeje, mimi i aksioneve t siguruara duhet t regjistrohet si investim direkt. Q nga ky
moment transaksionet e mvonshme t kapitalit midis investitorit dhe ndrmarrjes do t
konsiderohen si investim direkt.
Nj prkufizim tjetr n lidhje me IHD-t i dhn nga FMN sht: Investimet e huaja direkte jan
angazhimet e kapitalit na nj person fizik ose juridik me qllim prfitimin e nj interesi t
qndrueshm ose marrjen e kontrollit t nj kompanie os ndrrmarjeje q vepron jasht vendit.
Sipas ktij prkufizimi Investimet e huaja mund t marrin tre forma kryesore: blerja e t paktn
10% t aksioneve t nj shoqrie q operon n nj vend t huaj; krijimi i nj kompanie jasht
territorit kombtar dhe riinvestimi i fitimeve t realizuara nga nj kompani me baz jasht vendit.
(IMF, 2011)

2. Klasifikimi i IHD-ve
Nj ndarje e rndsishme e IHD-ve sht ajo e IHD-ve hyrse dhe dalse.
Sipas Banks Botrore (BB) IHD neto hyrse jan vlera e investimeve t bra nga investitor jo
banues n ekonomin e raportuar. Ndrsa IHD neto dalse jan vlera e investimeve t bra nga
investitort e ekonomis s raportuar n vende t tjera.
Investimet direkte hyrse quhen gjithashtu investime direkte n ekonomin e raportuar dhe prfshin
t gjith detyrimet dhe aktivet e transferuara ndrmjet ndrmarrjeve investim direkt n ekonomin e
raportuar dhe investitorve t tyre. Gjithashtu prfshin transferimin e t gjith detyrimeve dhe
aktiveve ndrmjet ndrmarrjes residente dhe atyre jo residente, nse ndrmarrja mm nuk ndodhet
n ekonomin e raportuar.
Investimet direkte dalse q emrtohen ndryshe investimet direkte jasht vendit prfshijn t gjitha
detyrimet dhe aktivet e transferuar nga investitort direkt n ekonomin e raportuar n ndrmarrjet e
tyre investim direkt. Gjithashtu mbulon transfertat e aktiveve dhe detyrimeve ndrmjet ndrmarrjes
vendase dhe filialeve t saj jasht vendit, nse ndrmarrja mm ndodhet n ekonomin e raportuar.
(BB, 2015)
Nj tjetr klasifikimi i investimeve sht ai nga vendi partner dhe sektori i industris q jan
dy dimensionet e mdha t krkuara pr t dhn m shum detaje n lidhje me IHD-t.
7

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Vendi partner
Sipas statistikave standarte, IHD jan klasifikuar nga vendi partner, q tregon burimin e
menjhershm t fondeve, por nuk mund t tregojn vendin e investitorit i cili kontrollon
investimet. Pr t treguar kt t fundit, vendet mund t prpilojn nj seri shtes t pozicionit t
investimeve t brendshme nga vendi prfundimtar i investuar. Kto statistika tregojn se vendi i
investitorit direkt i cili n fund t fundit kontrollon investimet dhe, n kt mnyr, mbart rrezikun
dhe korr shprblimet e investimit.
Investitori i fundit sht identifikuar nga procedimin deri n zinxhirin e pronsis s investitorit
direkt, kur ndrmarrja ka arritur pikn q nuk kontrollohet nga nj njsi ekonomike tjetr (q sht
m shum se 50 % e fuqis votuese, pra, nuk sht n pronsi t nj njsie ekonomike tjetr). N
qoft se nuk ka asnj ndrmarrje q kontrollon investitorin e drejtprdrejt, ather investitori i
drejtprdrejt sht investitori i fundit.
Sektori i industris
Rekomandimi sht q t sigurohen t dhnat e IHD-ve t brendshme dhe t jashtme n baz t
aktivitetit ekonomik t si pr filialin ashtu dhe pr kompanin mm. Megjithat, nse kjo nuk sht
e realizueshme, sht e rekomandueshme q t prpiloj t dhnat n baz t veprimtaris s degs,
pr t dy investimet e jashtm dhe t brendshm. (OECD, Foreign direct investment statistics,
Explanatory notes, 2008)

3. Prse sht e nevojshme matja e IHD-ve

IHD jan rritur me nj norm jashtzakonshme q nga fillimi i viteve 1980 dhe pr kt tregu
botror sht br m konkurrues. Vendet n zhvillim jan br destinacione trheqse pr
investime pasi i ofrojn investitorve nj shumllojshmri asetesh t krijuara. IHD jan nj drejtues
i rndsishm i rritjes ekonomike dhe prosperitetit. Kjo ndihmon n krijimin e vende t rejat t
puns, lehtson transferimin e teknologjis, dhe sht nj burim i rndsishm kapitali pr vendet n
zhvillim. Qeverit n pjesn m t madhe t kohs i shohin IHD si pozitive, edhe pse ata jan t
vetdijshme pr disavantazhet e tyre. Shumica e vendeve kan krijuar agjensi pr t promovuar dhe
lehtsuar IHD. Duke pasur parasysh se IHD prfshijn kompanit t huaja, ambasadat luajn nj rol
t rndsishm n detyrn e nxitjes s investimeve. (UNCTAD, 2011)

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

IHD jan nj burim i rndsishm i financimit t jashtm privat pr vendet n zhvillim. Ato jan t
ndryshme nga llojet e tjera t flukseve t kapitalit t jashtm privat q jan motivuar kryesisht nga
perspektivat afatgjata t investitorve pr t br fitime n aktivitet prodhuese q ata kontrollojn
drejtprdrejt. Kreditimet e huaja bankare dhe investimet e portofolit, n t kundrt, nuk jan
investuar n aktivite t kontrolluara nga bankat apo investitort e portofolit, t cilat jan t motivuar
shpesh nga konsideratat e fitimit afatshkurtr q mund t ndikohet nga nj sr faktorsh (pr
shembull: normat e interesit). (Mallampally & Sauvant P., 1999)

Kapitulli II
1. Karakteristikat e prgjithshme t Shqipris dhe lidhja e tyre
me IHD:
1. Qndr tregtare potenciale botrore
E pozicionuar strategjikisht duke pasur hyrje n tregjet Evropiane dhe Ballkanike
E pozicionuar n qendr t udhkryqeve natyrore t shumics s korridoreve n
Evrop
Portat hyrse prfaqsohen nga katr portet: Durrs, Vlor, Shngjin dhe Sarand
2. E orientuar nga tregu
Ekonomia shqiptare sht plotsisht e hapur dhe e karakterizuar nga liberalizimi i
plot i tregut
Nj ndr ekonomit m elastike t Evrops jug-lindore
E vetmja ekonomi n rajon q nuk ra n nj periudh reensioni
3. Miqsore me ambjentin me kosto t prshtatshme
Prfitimet tatimore dhe stimuj n investimet n sektort strategjik
Sistem online pr paraqitjen dhe pagesat e taksave
Kuadri ligjor i biznesit shqiptar sht n prputhje me legjislacionin e BE-s
4. Modeli ONE-STOP-SHOP
Licensimi t shpejt dhe transparente t biznesit, nga Qendra Kombtare t
Licencimit
Regjistrimi i biznesit t ri bhet 24 or pa kosto.
5. Nj shumllojshmri zgjedhjesh pr investimet
Mundsi t dobishme t investimeve n partneritetin publik - privat
Mundsit t dobishme t investimeve n zonat me stabilitet dhe qndrueshmri n
sektort n rritje:
Energji e riprtritshme
Industria e minierave
9

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Turizm
Agrobiznes
Transport dhe Logjistik
Manifaktur
Shrbimet n Teknologjin e Informacionit dhe t Komunikimit
6. Korniza ligjore e IHD-ve
Nuk sht i nevojshm nj autorizim paraprak nga ana e qeveris dhe t gjith

7.

sektort jan t hapura pr investitort e huaj

Nuk ka kufizime ose shtrngime pr kompanit e huaja
Nuk ka kufizim n pjesn e prqindjes s pjesmarrjes s huaj n kompanit - 100%

pronsi e huaj sht e mundur

Mbrojtje e veant pr investitort e huaj nga shteti shqiptar n konfliktin juridiko-

civil me privat pal e tret

Investitort e huaj kan t drejt t drgojn n vendin am t gjitha fondet dhe

kontributet e investimeve t tyre. Ka munges t kontrolleve t kmbimit valutor.

Forc puntore e kualifikuar dhe shum kreative
Aftsi n gjuh t huaja. (Anglishtja, italishtja dhe greqishtja fliten gjersisht.

Frngjishtja dhe gjermanishtja jan prfshir n sistemin arsimor.)

57% e popullats sht nn moshn 35 vje
Mbi 1.071.948 t rinj, profesionist t mir-arsimuar dhe t motivuar
Prafrsisht 116,292 student regjistrohen n vit n t gjitha universitetet
8. Kosto pune trheqse
Nj prej pagave m t ulta minimale n rajon 157 Euro
9. Sistemi tatimor i favorshm
Norma e takss s korporatave- 15%
Norma e takss personale nga 0-23%
Sistem i favorshm tatimi pr biznesin e vogl
Traktatet pr shmangien e tatimit t dyfisht me mbi 30 vende
Sistemi tatimor shqiptar nuk diskriminon kundr investitorve t huaj dhe nuk bn
asnj dallim mes investitorve t huaj dhe vendas
10. Infrastruktur me shpejtsi n rritje
Infrastruktur e re dhe n prmirsim t shpejt n transport, telekomunikacion dhe

energji
Transport detar i mire zhvilluar dhe me kosto t ult
Rrug transporti t mir vendosura dhe mekanizm i shprnarjes s drejtprdrejt n

shumicn e vendeve t BE-s

11. Destinacion turistik i rekomanduar
Shqipria sht listuar n vend t katrt n "52 vende pr t shkuar n vitin 2014"
nga New York Times
10

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Destinacionet kryesore 2012-'Travel Guide Frommer'

I pari nga 10 vendet m t mira pr t vizituar 2011- Lonely Planet

1.1. Investimet dhe kilma e biznesit

Economic freedom score

Rezultati i liris ekonomike n Shqipri sht 66,9 nga 100 (m e lir) duke e br ekonomin e saj
t 54 ekonomi m t lir n Indeksin 2014. Rezultati i saj i prgjithshm ka rritje prej 1.7 pik, me
prmirsime t dukshme n lirin e investimit dhe lirin e tregtis. Shqipria renditet e 25 n mesin
e 43 vendeve t rajonit t Evrops, dhe rezultati i saj i prgjithshm sht mbi mesataren botrore.

Doing Business 2014 deklaron se Shqipria ne rang global ka nj performanc t mir dhe
pozicionohet n vendin e 14 nga 189 vende n lidhje me mbrojtjen e invesitorve.
Klima e investimeve
Shqipria ofron nj treg q lulzon n rajon me struktur t qndrueshme ekonomike, politike,
ligjore, si dhe kuadr t liberalizuar ekonomik dhe t kushteve pr t br biznes. Sektort m t
rndsishme q kan kontribuar n vlern e investimeve t huaja jan: ai energjitik, financiar, i
telekomunikacionit dhe industria e prodhimit
Figura 1. Rrjedha e IHD-ve (n milion EURO) dhe IHD/PBB n prqindje pr do vit

11

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Figura 2. Investimet e Huaja Direkte n Republikn e Shqipris 2007- 2013 (n milion EURO)

Kuadri ligjor pr investimet e huaja

Shqipria ka nj kuadr ligjor t liberalizuar q nxit investimet. Ligji me numr 7764, dat
02.11.1993 Mbi Investimet e Huaja, u planifikua t krijonte nj klim t favorshme investimesh
pr investitort e huaj. Ligji ofron garanci pr t gjith investitort e huaj q kan dshir pr t
investuar n Shqipri. Kjo dispozit ofron:

12

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Asnj autorizim nga qeveria nuk sht i nevojshm dhe asnj sektor nuk sht i kufizuar pr

investitort e huaj
Nuk ka kufizim n prqindjen e pjesmarrjes s huaj n kompanit- 100%pronsi e huaj

sht e mundur
Investimet e huaja nuk mund t shpronsohen apo t kalojn n pronsi t shtetit direkt apo

indirekt, prve rasteve kur sht n interest publikut si prcaktohet nga ligji
Investitort e huaj kan t drejtn t kthejn n shtetin e tyre am t gjith fondet dhe

kontributet e investimeve t tyre

N t gjith kohn dhe n t gjitha rastet investitort e huaj do t ken nj trajtim t

barabart dhe t paanshm dhe do t ken nj mbrojtje t plot

Mbrojtje e veant e shtetit prgjat zevndsimit me t drejta t plota t investitorit nga
shteti shqiptar n konfliktet ligjore dhe civile m nj pal t tret private.

Klima e biznesit
Qeveria sht e angazhuar n gjetjen e burimeve t reja q do t sigurojn nj rritje t gjat
ekonomike. Reformat e ndrmarra kan pr qllim t rrisin efiencn e administrimit t taksave dhe
t luftojn korrupsionin. Nj dialog i vazhdueshm zhvillohet ndrmjet komunitetit t biznesit dhe
Kshillit Kombtar t Biznesit, q vepron nn mbikqyrjen e kryeministrit.
Ndrveprimi i afrt me institucione ndrkombtare si: Banka Botrore, Fondi Monetar
Ndrkombtar dhe Bashkimi Evropian, EBRD etj., jan nj sigurim pr nj zhvillim t
qndrueshm ekonomik dhe mbarimin e fazs s tranzicionit. Implementimi i reformave ekonomike
prbn angazhimin kryesor t qeveris pr zhvillimin social- ekonomik t vendit me synim kryesor
integrimin n Bashkimin Evropian.
Thjeshtsimi administrativ One stop shop

Aplikimi pr regjistrimet fillestaret bizneseve t reja mund t bhet n 24 or m koston e

ult t 100 lekve n zyrat e Qndrave Kombtare t Regjistrimit n Tiran apo n ndonj

nga 32 qndrat e tjera t regjistrimit n t gjith Shqiprin.

Krkesat pr licensa/leje apo nnkategorit reciproke mund t bhet n zyrat e Qndrave
Kombtare t Licensimit n Tiran apo n do zyr n bashkit e do qyteti n koston e 100
lekve.
13

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Sistemi i favorshm taksimi dhe doganor

Me adaptimin e pakets s re fiskale t 2014 Ligji numr 179/2013 m 28.12.2013 qeveria ka
ndrmarr nj sr iniciativash si

Jo TVSH pr makinarit me vler mbi 500.000 $ (dollar) q do t prdoret pr t rritur

produktivitetin.
Jo taksa pr biznesin e vogl
me nj xhiro vjetore m t
vogl

se

Bizneset

2
e

milion
vogla

lek.
do

paguajn nj taks prej 25

mij leksh pr vit.

Bizneset me xhiro vjetore nga

2-8 milion lek do t taksohen me normn 7,5%.

Jo TVSH pr barnat dhe shrbimet mjeksore q prej 1 prillit 2014.
Jo akciz pr karburantet e prdorura n kompanit prodhuese t nafts.

Kostot e forcs s puns dhe disponueshmria

Shqipria ofron jo vetm nj forc pune shum t kualifikuar, por gjithashtu me koston m t ult
n t gjith rajonin. Marrdhniet e puns ndrmjet puntorit dhe punonjsit jan t rregulluara me
an t kontratave individuale t puns, sipas Kodit t Puns s Republiks s Shqipris.

Norma e punsimit / papunsis pr tremestrin e dyt t 2013:

Pr tremujorin e dyt t 2013:
14

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Forca e puns: 1 106 480

Norma e papunsis: 12.8 %

1.2. Treguesit kryesor ekonomik

Shqipria sht nj ndr ekonomit m dinamike dhe me shpejtsi rritje n Evrop. Shqipria ka
arritur nj rritje ekonomike positive pavarsisht krizs globale ekonomike dhe financiare me nj
rritje ekonomike gjat viteve 2000-2009 me 6% dhe pak m shum se 3% pr vitet 2010 dhe 2011.

Grafiku 1. Import-Eksportet pr vitin 2013 (n milion EURO)

600
500

154.2
172.9
159.1
159.7
400
148.9
154.2
147.4
129.9152.4
137.4
300 129.6113.3
200

395.1
348.7
303.1300.9334.5315.7
296.4 324 297.9
276
244.5237.9
100
0

1.3. Sektort pr investimet potenciale

Energjia e rinovueshme
15

Eksporte
Importe

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Shqipria sht vendi m dinamik me energji t rinovueshme n Evrop. Nj angazhim i madh

politik dhe nj strategji ambicioze kombtare kan vendosur energjin e rinovueshme n krye t
objektivave zhvilluese t vendit. Vizioni i qeveris shqiptare sht t pozicionoj Shqiprin si nj
ekonomi prirse t energjis s rinovueshme.
Burimet kryesore t energjis s rinovueshme:
-Hidroenergjia
-Energjia e ers
-Energjia e diellit
Qeveria shqiptare ofron:
-Ligje t reja n tregun e energjis elektrike
-Hidrocentrale t vegjl (HEC) me tarifa t arsyeshme
Shqipria ka nj potencial shum t madh hidroenergjitik
-Kapaciteti total i instaluar sht 1726 MW
-Prodhimi mesatar i energjis 4,2 TWh
-Prodhimi potencial vjetor i energjis sht 16-18 TWh
-Sot vetm 35% e potencialit hidroenergjitik sht shfrytzuar
-Resurset totale hidroenergjitike jan rreth 4500 MW
Prodhimi
Gjat viteve 2000-2012, ka pasur diferenca t dukshme n prodhimin e energjis elektrike.

16

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Burimet ujore t Shqipris jan nj ndr burimet m t rndsishme natyrore t Shqipris. Tet
lumenj t mdhej t furnizuar me qindra lumenj t vegjl prshkruanj vendin nga malet e lindjes n
detin Adriatik dhe Jon n perndim. Lartsia mesatare e rrjetit hidrografik t Shqipris sht mbi
700 metra mbi nivelin e detit.

Energjia diellore

Shqipria bn pjes n brezin sub-tropikal dhe n zonn klimatike mesdhetar, me nj ver t

nxeht dhe t that dhe me nj dimr t shkurtr dhe t but.
Ka kushte t favorshme pr t zhvilluar energjin djellore. (Pr shkak t klims, intensiteti i lart
dhe kohzgjatjes s lart t ditve me diell) Rrezatimi mesatar diellor 4.1kWh / m 2 (duke arritur m
shum se 4.6kWh / m2 n pjesn jug-perndimore t vendit.) Ort mesatare diell n vit: 2,400
(2,500 or n pjesn perndimore dhe nj rekord prej rreth 2,850 or n vende t caktuara.) Energjia
diellore sht prdorur kryesisht pr qllime t ngrohjes, ndrsa energjia fotovoltaike sht ende e
paprdorur.

Energjia e ers
17

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Shqipria sht nj potencial i pashfrytzuar energjis s ers, veanrisht prgjat bregdetit

Adriatik. Ajo ka nj numr zonash me potencial t lart t energjis s ers. Shpejtsia mesatare
vjetore e ers prej 6-8 m/s dhe dendsia e energjis n 250600 W/m 2, - jan tashm t verifikuara.
T paktn, 20 centralet potencial oleik t energjis elektrike mund t ndrtohet n kto fusha.
Shqipria nuk ende ka ndonj struktur t prodhimit t energjis s ers. Disa investitor vendas dhe
t huaj tashm jan licencuar pr t eksploruar mundsit e prodhimit t energjis s ers; Nj
investim i madh pr nj ferm ere 150 MegaWatt sht n fazn e planifikimit. Objektivi i Qeveris
pr vitin 2020 sht t gjeneroj 5 pr qind t totalit t energjis nga burime t ers.

Sektori i nafts dhe gazit natyror

Shqipria ka rezerva t rndsishme t nafts duke prodhuar rreth 1.205.538 ton (2013). Eksportet e
saj t nafts n tregjet e huaja n fund t vitit 2012 arriti n 56.7 miliard euro, duke dominuar
totalin e eksporteve vendase.

Industria e minierave

Industria minerare ka qen tradicionalisht shtylla kurrizore e ekonomis s Shqipris. Me historin

e pasur minerare, rezerva t konsiderueshme minerale, potencial t pashfrytzuar dhe mjedis t
favorshm investimi, Shqipria po shfaqet si nj lider rajonal dhe evropian n prodhimin e
mineraleve.
Numri i kompanive: 764 kompanit vendase dhe t huaja t pajisura me licenca, 154 kompani
vendase dhe t huaja t pajisura me licenc minerare pr krkim, krkim-zbulim dhe zbulim.
Operatort m t madhenj n sektor jan investitor t huaj, kryesisht nga Kanadaja, Turqia,
Australia, Austria, Britania e Madhe, Kina, dhe ShBA.
Kromi: rezervat aktualisht vlersohen t jet rreth 36.9 milion ton, nga t cilat rreth 12.8 milion ton
me 30-42% CR2O3. Potenciali eksplorim pr krom sht i lart pr rezerva e vogla dhe t mesme,
duke prdorur teknologjit moderne eksplorimi pr krkimin e rezervave m t thella n zonat sht
nj prespektiv e ardhshme.
Bakri: nnsektori i bakrit sht i pazhvilluar dhe ofron mundsi t rndsishme pr investime.
Eksplorimi potencial pr bakr sht konsideruar shum i lart, n veanti pr rezervat e vogla dhe
t mesme. Disa zona me perspektiva t rndsishm eksplorimit jan identifikuar tashm. Ekziston
18

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

edhe nj potencial i lart pr operacione t mdha minerare t bakrit. Investimet n prpunimin e

mineraleve dhe shkrirjes jan nj prioritet i lart pasi aktualisht ka vetm nj fabrik metaluergjike
q vepron n vend.
Nikel: Rezervat jan vlersuar n rreth 322 milion ton, nga t cilat hekur-nikel 220 milion ton dhe
nikel 102 milion ton. Potenciali rezerv prfundimtar sht i panjohur, por besohet t jen t
krahasueshme me t Turqis.

Industria prpunuese

Shqipria ka nj sektor t fort dhe t gjall prodhimi, e prbre nga industria e veshjeve dhe e
kpucve, q kan krijuar marrdhnie shum t ngushta me partnert italian, ekspert dhe
blersve gjat 20 viteve t fundit.
Sektori i prodhimit:
-Eksportit mesatare vjetore sht rreth 428.000.000 .
-Furnizime t markave t mdha dhe shitsit n t gjith Evropn
-Tregjet kryesore jan Italia, Gjermania, Franca, Holanda, Danimarka dhe Greqia
Tiparet kryesore t industris s veshjeve dhe kpucve- MADE IN ALBANIA:
-Fuqi puntore e kualifikuar dhe me kosto konkurruese
-Produkte t kualitetit t lart, dorzim i besueshm
-Gam e gjer e produkteve pr burra, gra, dhe fmij.
-Prodhimi me cikl t plot - dizajn, materiale, model, prerja, prfundim
-Forc pune me prvoj pr t prfunduar me duar kpuct, lyerje me dor dhe qepje me dor t
kpucve Realizohet Prerja-Brja dhe Prerje-Brje-Ngjitje nga nnkontraktuesit
-Pajisje t reja dhe proceset teknologjike
-Prgjigja shpejt ndaj krkesave t konsumatorve
Kuadri ligjor i konsoliduar n prputhje me standardet ndrkombtare dhe t BE-s:
-prodhim fleksibil n aspektin e madhsis s porosis
-dorzim brenda nats n vendet e BE
-transport me kosto t ult dhe mundsi t shklqyera logjistike
-prvoj dhe tradit t prziera me ndikim dizajnit italian
19

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

- regjim i favorshm i taksave me norm t shesht pr t ardhurat personale dhe mbi taksn e
koorporats
-stimujt e qeveris n dispozicion pr prodhuesit e kpucve

Bujqsi

Arsyet pr t investuar:-Toka pjellore, klim e prshtatshme dhe furnizim i bollshme me uj dhe

potencial i madh prodhues
-Fruta dhe perime, vajra pr gatim, arra, barra dhe erza, peshk, produkte qumshti
-Pagat e ulta
-Potencial t madh pr t prmirsuar risit teknologjike dhe produktivitetin e tanishm
-Zhvillimi i bujqsis organike
-Rritja e shpejt e tregjeve kombtare dhe qasja n tregjet rajonale pr eksport
-Avantazhet q rrjedhin nga marrveshjet preferenciale t tregtis me BE-n n rritjen e eksporteve
-20 mij hektar tok bujqsore n dispozicion n pronsi t qeveris nga ish-ndrmarrjet bujqsore.

Transporti & Logjistika

Vendndodhja e Shqipris n qendr t nj udhkryqi natyror t korridoreve kryesore t transportit

n t gjith Evropn, e vendos vendin n nj pozicion gjeografik strategjik. Investimet e bra n
infrastruktur kan rritur zhvillimin e sektorit t infrastrukturs, duke luajtur nj rol t rndsishm
n nxitjen ekonomike zhvillimin dhe intensifikimin e lidhjeve ekonomike ndrmjet zonave t
ndryshme t Shqipris.
Rrjeti Shqiptare Kombtare Rrugor: Rreth 3719 km i gjat(1198 km rrjeti rrugor primar dhe 2083
km rrug dytsore). I gjith rrjeti i rrugve kryesore dhe 67% e gjatsi totale t rrugve dytsore
jan rrug t asfaltuara. Rreth 48% e rrugve kryesore prshkohen n terren t shesht, 56% e
rrugve dytsore jan vendosur n terren malor.
Dy projekte t rndsishme n t cilat sht prfshir Shqipria:
1. Gazsjellsi TAP Trans Adriatik (Projekti TAP).
2. Gazsjellsi Adriatiko-Jonian (Projekti IAP)
Mundsit e invesimit n sektorin e transportit:
20

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

1. Mirmbajtja e aksit Milot-Rrshen-Morin

2. Shtimi i autostrads Tiran- Durrs
3. Projekti i Rrugs s Arbrit
4. Projekti i Rrugs Veri- Jug t Shqipris

Transporti detar

Portet detare n qytetet kryesore: Durrs, Vlor, Sarand dhe Shngjinit.

Porti i Durrsit

Porto Romano

M e madhe dhe m e rndsishme

n Shqipri

Porta kryesore e Korridorit VIII.

Mbulon 81.8% t
transportit detar t vendit

gjith

I vendosur 6,5 km larg nga

qyteti i Durrsit.
Infrastruktura e tij mbshtet
depozitat bregdetare t nafts,
gazit dhe nnprodukteve t tyre.

Kapaciteti Prpunimi prej 4 milion

ton n vit.
Porti i Vlors

Porti i dyt m i madh

Prdoret pr transport pasagjersh

Porti Petrolifera

Port pr transportin e nafts dhe

nnpordukteve t saj
Akses n korridorin e VIII
Pozicionuar pran rafinerive greke
dhe italiane.

Mundsi investimi n porte:

1. Porti i Sarands
2. Porti i Shngjinit

Transporti ajror

Aeroporti Ndrkombtar i Tirans Nn Tereza, sht aeroporti i vetm n funksion n

territorin shqiptar. Aeroporti sht i vendosur 18 km n verilindje t Tirans.
21

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Aeroporti i Kuksit (pr ulje emergjence) i pozicionuar n jug t qytetit, 3 km larg, 45 km larg nga
qyteti i Prizrenit dhe 120 km larg nga kryeqyteti i Kosovs, Prishtin.
Aeroporti i Sarands (pr ulje emergjence) i pozicionuar 3 km n lindje t qytetit dhe rreth 6 km
larg nga rruga kryesore.
Mundsi investimi: Aeroporti turistik i Jugut Sarand-Gjirokastr.

Transporti hekurudhor

Rrjeti hekurudhor shqiptar prbhet nga 441 km t shina n nj drejtim. Rrjeti sht ndrtuar n
vitet 1946-1986 pr t shrbyer industrin shqiptare dhe lidh disa qytete t rndsishme, lidhje m e
rndsishme e udhtarve sht n linjn Durrs-Tiran. Pr m tepr, ai lidh portin e Durrsit me
zonat industriale dhe t minierave. (AIDA)

Sektori i turizmit

Avantazhet:

Mundsi:

22

Pozit e favorshme gjeografike,

klim sezonale
Pika arkeologjike, historike dhe
fetare
Pika trashgimie botrore t
UNESCO-s
Vij bregdetare e mrekullueshme
prej 316 km
Liqene t mrekullueshme
Male t larta
Laguna dhe plazhe rre.

Turizm detar
Ture kulturore
Natyr dhe aventura
Sporte dimrore, sporte ajrore,
peshkim, ecje, ngjitje mali,
rafting
Turizm shndeti
Kurse golfi

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

2. Origjina e Investimeve t Huaja Direkte

Investimet e huaja direkte jan nj burim shum i rndsishm i flukseve t kapitalit dhe zhvillimit
t ekonomis. Vendet m t favorizuara q t ken Investime Direkte n Shqipri jan padyshim
vendet fqinje dhe mbi te gjitha ato t zhvilluara. Gjat vitit 2013 shteti nga ku e kan origjinn pjesa
m e madhe e Investimeve t Huaja Direkte n Republikn e Shqipris sht Greqia me 1.1 miliard
euro ose 31% t totalit. Shtete t tjera me pesh sa i takon Investimeve t Huaja Direkte jan Austria
(11%), Hollanda (10%) dhe Turqia (8%). Interesante paraqitet Italia ku vlera e Investimeve t Huaja
Direkte pr vitin 2013 paraqitet negative, far tregon q n vitin 2013 ka investitor q m par
kan pasur investime n Shqipri e q i kan transferuar investime drejt vendit origjin apo vendeve
t tjera.
Investimet e Huaja Direkte ndr vite jan srish n favor t shtetit grek. N harkun kohor 20072013 IHD n Shqipri e kan m s shumti origjinn nga Greqia, investime t cilat kan ardhur n
rritje nga viti n vit. (Rruci, 2014)

23

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Grafiku 2. Investimet e Huaja Direkte sipas origjins n Republikn e Shqipris 2007 - 2013 (n milion EURO)
1800
1500
1200
900
600
300
0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

-300
-600
Austri Gjermania Greqi
Liban Turqi

Italia SHBA

Holland eki T tjera

Burimi: Banka e Shqipris

Kapitulli III
1. Investimet Italiane n Shqipri
Marrdhniet n mes t Italis dhe Shqipris ka qen prej kohsh t forta, intensive dhe t
mbshtetura n themele t forta historike, kulturore dhe ekonomike, e ndihmuar kjo edhe nga
afrsia gjeografike. Pr Shqiprin, Italia mbetet nj bashkbisedues i privilegjuar pasi ajo ka qen
gjithmon n pararoj t mbshtetjes s tranzicionit t Shqipris dhe rrugtimin ton evropian, ka
qen donatori i par dypalsh n njzet vitet e fundit, sht partneri m i madh tregtar, nj investitor
i rndsishm dhe nj vend mikprits pr komunitetin shqiptar jasht vendit.
Si dshmi e ksaj lidhje, pr t mbshtetur gati dy dekada t bashkpunimit bilateral m 12 shkurt
2010 u nnshkrua n Rom ''Deklarata pr Themelimin e nj Partneriteti Strategjik'' midis dy
vendeve. Marrveshja midis dy qeverive qendrn e vmendjes e ka n shtat aspekte t rndsishme
t bashkpunimit mes Italis dhe Shqipris, pikat t cilat prditsohen rregullisht.

24

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

T dhnat e fundit pr shkmbimin tregtar dhe investimet n vitin 2013 paraqesin nj tablo mjaft t
sigurt mbi situatn ekonomike. Sipas t dhnave t fundit pr 2013 nga Instituti i Statistikave
(INSTAT), vllimi i prgjithshm i shkmbimit tregtar pr Shqiprin arriti n 5.4 miliard euro,
2.7% m shum krahasuar me vitin 2012. Deficiti tregtar sht ulur deri n 1,9 miliard euro (-14%
n krahasim me vitin 2012), n saj t rnies s t leht t importeve (-2%) dhe rritjen e eksporteve
(+ 16%). Furnizuesit kryesor jan: Italia (33.2%), Greqia (8.9%) dhe Kina (6.8%). Klientt
kryesor jan: Italia (46.3%), Spanja (9.8%) dhe Kosova (6.6%). Vendet e Bashkimit Evropian (BE)
zn 68% t tregut. Pas Italis, partneri m i madh tregtar me 37,47% t tregut total, jan Greqia
(7.05%), Kina (6.11%), Turqia (5.53%) , Gjermania (5.20%) dhe Spanja (4.22%). T dhnat pr
gjysmn e par t vitit 2014 konfirmojn kto trende, me nj rritje t prgjithshme t vllimit t
tregtis prej 10.3% krahasuar me gjysmn e par t vitit 2013. (Ambasciata d'Italia a Tirana, 2015)
Grafiku 3. Eksport Importet ndrmjet Shqipris dhe Italis nga viti 2007-2014 (n milion
EURO)
2500

2000
813.92 950.87
748.38 783.2

1500
596.11

556.72
535.17

409.36

1000

500

Eksportet
Importet

948.39 849.17 976.91

815.08

1183.5 1211.31 1215.3 1175.02

0
2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Burimi: Banka e Shqipris dhe INSTAT

N periudhn 2000-2013 stoku i IHD n Shqipri ka tejkaluar 4.4 miliard euro. N vitin 2013
fluksi i IHD-ve n vend ka arritur n nj total prej 897.8 milion euro, nj rritje prej 36.4%
krahasuar me vitin 2012, duke shnuar nj ndryshim t tendencs n krahasim me dy vitet e fundit,
25

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

kur kjo rrjedh kishte psuar nj rnie. Mbi 50% e vllimit t IHD-ve n Shqipri prfaqsohet nga
investimet n shrbime, transport, komunikacionit dhe sistemit bankar.

Grafiku 4. Fluksi i IHD-ve italiane n Shqipri (n milion EURO)

500
321.46

400
300

347.86

386.79

427.36

220.1
124.77

200
100
0
-100

2007

-200

2008

2009

2010

2011

2012

2013
-132.82

Burimi: Banka e Shqipris

Ekonomia shqiptare ofron perspektiva t rndsishme pr kompanit italiane, veanrisht n
sektorin e energjis, ku investimet potenciale italiane arritn rreth 3 miliard euro. Shqipria sht
nj vend i pajisur me nj potencial t madh hidroenergjetik, vlersuar n 2000-2500 MW e dyta n
Evrop vetm pas Norvegjis dhe Zvicrs. Megjithat, ka paqartsi n sektorin e energjis, e nxitur
kryesisht nga paqndrueshmria ekstreme n mimet e energjis dhe situatn e rnd financiare e
entit t prodhimit t energjis elektrike KESH-it, i cili ka mbledhur koht e fundit borxhe t mdha
pr prodhuesit vendas (duke prfshir edhe kompanit italiane). Vendimtare n kt drejtim duhet t
jet angazhimi i qeveris shqiptare pr t siguruar industris kushtet e siguris dhe stabilitetit,
elemente thelbsore pr zhvillimi t njjt dhe prani t investitorve t huaj. (Info Mercati Esteri,
2015)

2. Prse investitort Italian zgjedhin Shqiprin?

1. Vendndodhja strategjike n qendr t Mesdheut dhe afrsia me tregjet e vendeve t
Ballkanit.
E vendosur n juglindje t kontinentit evropian dhe n jugperndim t Gadishullit Ballkanik,
Shqipria ka pozicionimin strategjik n afrsi me tregjet e Bashkimit Evropian dhe Ballkanit, q e
26

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

bn at m trheqse nga pikpamja e ekonomike dhe tregtare. Portet e Durrsit dhe Vlors jan
ndr m t rndsishmit n Ballkan, dhe pikat e hyrjes n Korridorin VIII. Afrsia me Italin sht
nj pik e fort pr zhvillimin e tregtis dhe marrdhnieve ekonomike ndrmjet vendeve, Italia
sht ndr partnert kryesor tregtar dhe investitor kryesor pr numrin e firmave.

2. Elasticiteti i ekonomis dhe pajtueshmrin e sistemit shqiptar me at italian t prodhimit

Ekonomia shqiptare ka vuajtur nga kriza ekonomike globale, por ka arritur t ruaj ritme pozitive
rritjeje edhe n vitet e fundit (+ 1.4% n 2012 dhe + 0.48% n vitin 2013). Prve ksaj, Shqipria
ka nj sistem t prodhimit t ngjashme me at italian, bazuar kryesisht n ndrmarrjet e vogla dhe t
mesme. Pajtueshmrin e dy sistemeve sht nj element q trheq flukset e investimeve nga Italia
n nj kontekst t rritjes pozitive.

3. Shprndarja e puns me kosto t ult

N funksion t rritjes s prdorimit t burimeve t jashtme nga shum kompani, si nj strategji pr
reduktimin e kostove Shqipria vjen si nj destinacion shum konkurues pr shkak t pranis dhe
shprndarjes s puns s kualifikuar, me kosto t ult (t ardhurat mesatare mujore n t gjitha
kategorit e profesioneve sht n fakt e barabart me 425 euro dhe kostoja e puns sht vlersuar
n rreth nj e treta m e ult se ajo n fuqi n shumicn e vendeve t Evrops Lindore dhe
Ballkanit).

4. Prhapja e gjuhs italiane n mes t popullsis vendase

Shqipria sht ndr vendet e rajonit t Ballkanit q sht m e hapur ndaj kulturs italiane, si
dshmohet nga prhapja e njohurive t italisht n mesin e popullsis. Prhapja e gjuhs, por edhe
modele t kulturs dhe konsumit italian jan nj vler e shtuar e fort dhe q e bjn Shqiprin
trheqse pr investitort italian.

27

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

5. Tatimi i prgjithshm i favorshm

Deri n vitin 2013 ka pasur nj taks t shesht prej 10% mbi t gjitha t ardhurat. Nga 01.01.2014
Qeveria sht rikthyer taksimin progresiv, me 3 grupe pr t ardhurat personale: asnj taks pr t
ardhurat deri n 30.000 lek n muaj; nga 30,001 n 130,000 lek norma e taksimit sht 13% pr
pjesn q kalon 30,000 lek; nga 130,001 norma e tatimit sht 23% pr pjesn q tejkalon 130,000
lek. Mbi aktivitetet e biznesit, nga 01.01.2014 norma e tatimit sht 15% pr ndrmarrjet e mdha
dhe 7.5% pr biznesin e vogl. (Info Mercati Esteri, 2015)

3. Struktura e invesimeve italiane n Shqipri

Ka rreth 400 kompani italiane n Shqipri ndrmjet tyre dy banka t mdha Intesa-San Paolo dhe
Banka Veneto, disa grupe t mesme dhe t mdha n sektorin e imetos, ushqimor dhe t energjis,
si Italcementi, Colacem, Coca-Cola (e kontrolluar 72% nga italiant), Conad, Grupi Sol dhe Pir.
Ambasadori italian n Shqipri prmend pes pika kryesore pse italiant duhet t investojn n
Shqipri pr Shqiptari.net ndr t cilat:

Kosto e krahut t puns q sht rreth 250 euro n muaj pr puntor

Taksimi i ult, aplikohet nj taks e shesht prej 15%
sht afr m Italin
Italishtja sht e folur gjrsisht
Kosto e transportit n drejtim t Italis jan t reduktuara (Balduzzi, 2015)

Industria e prodhimit paraqitet si nj industri lider n Shqipri nga ku Italia sht destinacion pr
rreth 90% t prodhimit t ksaj industrie. Prodhimi i tekstileve dhe veshjeve sht burimi kryesor i
punsimit n sektorin e prodhimit. Shum kompani italiane q veprojn n Shqipri pr m shum
se nj dekad vazhdojn t shohin rritjen e puns me nj rritje pasuese n numrin e puntorve t
punsuar. Shqipria sht nj nga prodhuesit kryesor t kpucve dhe lkurs. Eksportet shqiptare
t kpucve jan dyfishuar vitet e fundit. Kpuct shqiptare dhe eksportet e lkurs jan n rritje
do vit. Shqipria sht eksportuesi i dyt m i madh i kpucve n Itali dhe sht gjithashtu vendi
ideal pr eksport n tregjet e italiane, evropiane dhe t Ballkanit. (Business Guide Albania 2014,
2014)
Figura 3. Investimet Italiane n Shqipri sipas sektorit n vitet e fundit
28

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Sipas Revists Monitor n artikullin e saj 100 pundhnsit m t mdhenj n vend: ekonomia e
fasonit dhe call center jan pikrisht kta dy sektor q mbulojn punsimin e nj pjese t madhe
t popullsis shqiptare. Sipas INSTAT tekstilet dhe kpuct punsojn n total 31 mij persona apo
rreth 9% t totalit t t punsuarve. Ky sektor ka shnuar ecuri pozitive edhe n 2014 pasi kishim
edhe nj zgjerim t eksporteve ka pasqyronte interesin e investitorve. Nga lista e 100
pundhnsve m t mdhenj 24 jan kompani q veprojn n fushn e tekstileve dhe kpucve.
12 siprmarrje nga 100 m t mdhat jan t prqndruar n sektorin Call Center dhe punsojn
9500 persona. T dhnat e bilanceve pr dy kompanit m t mdha Income Data Service (IDS) dhe
AlbaCall flasim pr zgjerim t qarkullimit vjetor me ritme dyshifrore, mbi 50%.

29

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Pr Intercom Data Service (IDS), kompania m e

madhe call center n vend, 2013-a ka qen nj vit i
mbar. Qarkullimi vjetor i kompanis, sipas bilanceve
t dorzuara, ishte 2.56 miliard lek (rreth 18 milion
euro), me nj zgjerim vjetor prej 71%. Fitimi u
dyfishua, nga 322 milion lek n vitin 2012, n 690
milion lek (para tatimit). Norma e fitimit t
kompanis sht rritur n 27% n 2013, nga 21.5% nj
vit

par

(para

taksave).

Kosto

puns

(paga+sigurime shoqrore) zinin 70% t totalit t

shpenzimeve n 2013-n.
Edhe Albacall realizoi nj xhiro prej 2.25 miliard
leksh (rreth 16 milion euro) n 2013-n, me nj rritje
prej 60% n raport me nj vit m par. Fitimi u
dyfishua nga 318 milion lek n 2012-n, n 605
milion lek n 2013-n, sipas bilancit t dorzuar. Kosto e forcs puntore prbnte 76% t totalit t
shpenzimevet Albacall. Edhe kjo siprmarrje call center pa nj rritje t norms s fitimit (para
taksave) n rreth 27% n 2013-n, nga 22.6% nj vit m par. (Liperi, 2015)

Kapitulli IV
1. Konkluzione

Investimet e Huaja Direkte sjellin impakte t ndryshme pr ekonomin e nj vendi, n rastin

e Shqipris ka pasur avantazhe pozitive sidomos n aspektin e rritjes s punsimit.

T rndsishme jan edhe lirit ekonomike ndr t cilat m e veanta n rastin e Shqipris
sht Liria e Biznesit dhe lehtsirat q i jan krijuar kompanive me kapital t huaj dhe
vendas njkohsisht.

30

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri kan origjin t ndryshme, por jo shum t

luhatshme nga ku pjesa kryesore e fluksit t tyre vjen nga vendet e BE-s dhe vendet fqinje

Greqi dhe Itali.

Pjesa kryesore e IHD-ve jan orjentuar n tregti, industri prpunuese, ndrtim dhe transport.

IHD-t q orjentohen n tregti jan prgjithsisht pr Import Eksport.

Niveli i IHD-ve n dy dekadat e fundit ka pasur luhatjet e veta, por n trsi shihet nj
tendenc n rritje pr kto lloj aktivitetesh, kjo pr shkak t klims s biznesit q ofron

Shqipria dhe politikave q kan favorizuar investitort e huaj.

Italia paraqitet si nj partner i besuar i Shqipris si n fushn e investimeve poashtu edhe n
at t shkmbimit tregtar. Me 400 kompanit e saj n territorin shqiptar ajo prpiqet q t

shfrytzoj avantazhet e shumta q Shqipria ofron.

Dy fushat kryesore n t cilat paraqitet e fort prania italiane n Shqipri sht industria
fasone dhe call center q mbajn peshn e punsimit t nj prqindjeje t lart t punonjsve
shqiptar.

2. Rekomandime
Lira e t drejts s pronsis q rrjedh nga problemet e tregut t prons q ka pasur dhe
vazhdon t kt Shqipria sht nj shtje q krkon zgjidhje.
Sektori i bujqsis paraqitet si nj sektor q ka nj shprndarje t ult t IHD-ve dhe kjo pr
shkak t problemeve q ka ky sektor si ato t pronsis, tokave t shkrettuara dhe
rehabilitimit e transformimit t tokave bujqsore.
Ka nevoj pr reforma n zbatimin e legjislacionit, mbledhjes s taksave, rimbursimit t
TVSH dhe uljen e burokracis.
Problemet e natyrs doganore procedurat jan ende t ngadalt dhe t rnda. Aplikimi i
tarifave uniform ende nuk sht zbatuar bazuar n kritere t objektivitetit.

31

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani

Pamjaftueshmri n n administrimin publik. Pavarsisht reformave t ndrmarra n nivelin

lokal, administrimi publik mbetet e pamjaftueshme dhe e paplot. Sinjalizohen vonesat e
shpeshta n procedurat administrative, prfshire edhe dhnia e licensave operatorve
ekonomik, dhe nj korrupsion i prhapur n t gjith hallkat e strukturs administrative
lokale.
Siguria ligjore dhe zbatimi i vendimeve detyruese, mosrespektimi i ligjit ose mungesa e
aplikimit t tij nuk e favorizojn klimn e investimeve.
Ndotja, mungesa e vetdijes pr shtjet e industris dhe mungesa pothuajse totale e
standardeve mjedisore n t gjith sektort.

Bibliografia
AIDA, A. I. Albania Calls, Invest in Albania.
Balduzzi, G. (2015, 06 22). Termometro politico. Tratto il giorno 09 15, 2015 da
Leconomia albanese nuovo eldorado per lItalia che fugge dalla crisi:
http://www.termometropolitico.it/1178787_leconomia-albanese-nuovo-eldorado-perlitalia-che-fugge-dalla-crisi.html
BB, B. B. (2015). World Bank. Tratto il giorno 09 19, 2015 da What is the difference
between Foreign Direct Investment (FDI) net inflows and net outflows?:
https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/114954-what-is-thedifference-between-foreign-direct-inve
IMF, I. M. (2011). Balance of Payment Manual.
32

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri

Rasti i investimeve Italiane
Emanuela Cani
INSTAT, I. i. (2015). Instituti i Statistikave . Tratto da www.instat.gov.al
Internazionale, M. d. (2015). Info Mercati Esteri. Tratto il giorno 06 10, 2015 da Info
Mercati Esteri, Albania: http://www.infomercatiesteri.it/paese.php?id_paesi=57#slider5
Liperi, O. (2015). 100 pundhnsit m t mdhenj n vend; ekonomia e fasonit dhe
call center. Monitor .
Mallampally, P., & Sauvant P., K. (1999, 03). International Moneaty Fund. Tratto il
giorno 09 19, 2015 da Foreign Direct Investment in Developing Countries:
http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/1999/03/mallampa.htm
OECD. (2008). Foreign direct investment statistics, Explanatory notes.
OECD. (2008). OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment FOURTH
EDITION 2008. In OECD, OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment
FOURTH EDITION 2008 (p. 14-17, ). OECD publications.
Partners, T. &. (2014). Business Guide Albania 2014.
Rruci, G. (2014, 07 17). Open.data.al. Tratto il giorno 08 19, 2015 da Investimet e
Huaja Direkte n Shqipri Sipas Shtetit t Origjins 2013:
http://open.data.al/sq/lajme/lajm/lang/sq/id/1259/Investimet-e-Huaja-Direkte-neShqiperi-Sipas-Shtetit-te-Origjines-2013
Shqipris, B. e. (2015). BSH, Banka e Shqipris. Tratto da www.bankofalbania.org
Tirana, A. d. (2015). Ambasciata d'Italia a Tirana. Tratto il giorno 09 12, 2015 da ItaliaAlbania: cooperazione politica:
http://www.ambtirana.esteri.it/Ambasciata_Tirana/Menu/I_rapporti_bilaterali/Cooperazi
one_politica/
UNCTAD. (2011). Investment promotion handbook for diplomats. New York, Geneva:
United nations Publications .

33