1

ERSN SOYBERK
Elektrik Y.mh.(.T.)
TEA Genel md. den emekli
Gazi niversitesi Mhendislik. Fak.
Elektrik Blm retim grevlilerinden
e-mail : ersinsoyberk@gmail.com

Enerji iletim hatlarnda deiik ortam scaklklarndaki yani en dk ortam scaklndan en yksek ortam scaklna kadar 5 er derece ara ile hat blmndeki tel gerilmelerini ve ekme kuvvetlerini hesaplamak iin kullanlan deiik haller denkleminin muhtelif ifadelerinin bulunmas aada anlatlm sonra bu ifadeler yardmyla ayn hat blm iin bilgisayar programlaryla zlm karlatrmal zm ktlar verilmitir .
DEK HALLER DENKLEM
Enerji iletim hatlarnda ortam scaklnn deimesi sonucu telin boyunda deime.olur . Scaklk artnda boyu uzar scaklk azalmasnda da boyu ksalr . Ayrca telin zerinde ilave bir ek yk olutuu zamanda telin boyu Hook
kanununa uygun olarak uzar . Boy deiimine bal olarak da telin gerilmesi ve
sehimi deiir . letkenlerin zerinde oluacak ilave yk buz ve rzgar ykdr .
Bu suretle scaklk deiimleri ve ilave ykler tellerin sehim ve gerilmelerinin
deimesine sebep olurlar . Yani iletken bir durumdan baka bir duruma getii
zaman sehim ve gerilmesi de deiir .
Deiik ortam scaklklarndaki gerilmeleri hesaplamaya yarayan ifadeye
deiik haller denklemi denir . Bu ifadeyi bulmaya alalm .
Telin scakla ve yke bal olarak boyu ve gerilmesi deimektedir .Baz alnan
balang durumunda ki bir t1 ortam scaklnda telin gerilmesi 1 ve uzunluu
1 , herhangi bir t2 ortam scaklndaki gerilmesi ise 2 ve uzunluu 2 olsun .
(Gerilmeler telin yatay teetli noktasndaki gerilme deerleridir .) Telin elastikiyet modl E ve sl uzama katsays ise, ortam scakl t1 den t2 ye deitii
takdirde termik ve Hook kanunu gerei sl ve mekanik uzamalar dolaysyla telin boyundaki fark ;
l = (2 1 ) = ( t2 t1)..1 + ( 2 1 ).1 / E

olacaktr.

Tel uzunluunun gerek deeri, telin parametresi c = / = H/g olmak zere ,

x2
x2
= c.Sinh ( x/c) = / . Sinh ( . x / )
x1
x1
ifadesinden hesaplanabilir .
: Telin younluu [kg/m.mm2]
: Yatay gerilme [kg/mm2]
g : Telin birim arl [kg/m]
H : Yatay ekme kuvveti [kg] dr .

DZ MENZL N DEK HALLER DENKLEM

Tel boyu Mac Laurin serisine alp, a direkler aras aklk olmak zere
x1 = a /2 x2 = a /2 konursa toplam tel boyu,
Sinh (x/c) = x/c + x3 /3!.c3 + x5 /5!.c5 + x7 /7!.c7 + olduundan
x2 = a/2
3
2
5
4
7
6
L = x + x / 6 c + x / 120 c + x /5040 c + ...... |
olur .
x1 = a/2
3
2
5
4
3 2
2
L = a + a /24 c + a /1920.c + ...... = a + a . /24. +
Serinin ilk iki teriminin alnmas ile yetinilirse az bir hata ile tel boyundaki fark,
a3
22
12
= 2 1 = . ( )
olacaktr .
2
2
24
2
1
1 a olduu kabul edilerek termik ve mekanik uzama ifadesinde yerine konulacak olursa ,
( 2 1 ) . 1
= ( 2 1 ) = ( t2 t1). .1 +
E
2
2
2
a
2
1
( 2 1 )
. ( ) = ( t2 t1) . +
24
2 2
12
E
a2.22
a2.12
( 2 1 )
= + ( t2 t1). +
24.22
24 .12
E
2
Denklemin her iki taraf E.2 ile arplarak dzenlenirse

bulunur .

a2 .22.E
a2 .12.E
= [ + ( t2 t1 )..E + ( 2 1 ) ] .22
24
24 .12
2 3

a2 .12.E
a2.22.E
+ [ + ( t2 t1)..E 1 ].22 =
24 .12
24

elde edilir . Dz menzil iin deiik haller denkleminin ifadesidir .

ekme kuvveti cinsinden yazlmak istenirse = H /q = g / q konularak
a2.g12.E.q
a2 .g22 .E.q
H23 + [ + ( t2 t1)..E.q H1 ].H22 =
24 .H12
24

bulunur .

Tel boyunun ilk terimi alnrsa,deiik haller denklemi beinci dereceden kar .

EK MENZL N DEK HALLER DENKLEM

Tespit noktalar arasnda kot fark mevcut olduu zaman en byk gerilme
en yukardaki ask noktasnda olup, yatay teetli noktadaki gerilmeden olduka
byktr . Telin her noktasnda gerilme farkl olduundan Hook kanununa gre
telin mekanik uzamasnda tel erisi zerindeki farkl gerilmelerin ortalamalar
alnrsa eik menzilde hata nispeti azaltlabilir .
Bu nedenle akl a ve ask noktalar arasndaki kot fark h olan bir eik menzil
iin tel erisi parabol kabul edilerek yatay teetli noktadaki gerilmesi cinsinden hesaplanan ortalama gerilme telin mekanik uzamasnda esas alnmaldr .
Tel boyu ifadesinde ise yatay teetli noktadaki gerilme alnabilir .
Buna gre tel boyundaki fark ifadesini, Mac Laurin serisinin ilk iki terimini
alarak yazacak olursak,durum deiikliinde tel boyundaki fark,
a3
22
12
= 2 1 = . ( )
olacaktr .
2
2
24
2
1
1 a /Cos olduu kabul edilerek ve ortalama gerilme iin yatay teetli
noktadaki gerilme cinsinden hesaplanan
.h2
2.a2
ort = + +
deeri
2
2.a
24.
termik ve mekanik uzama ifadesinde yerine konacak olursa,
( 2 1 ).1
= ( 2 1 ) = ( t2 t1). .1 +
E
2
2
2
a
2
1
(ort 2 ort 1)
.( ).Cos = (t2 t1). +
elde edilir .
2
2
24
2
1
E
a2
22
12
( ).Cos = (t2 t1). +
24
22
12
2.h2
22.a2
1.h2
12.a2
1
(2 + + 1 ) .
2.a2
24.2
2.a2
24.1
E
a2.22
a2.12
( ).Cos = ( ).Cos + (t2 t1). +
24.22
24.12
( 2 1 )
h2.(2 1 )
a2
22
12
+ + . ( )
E
2.a2.E
24.E
2
1

Her iki taraf E.22 ile arplrsa

a2.22.E.Cos
a2.12.E.Cos
= ( ).22 + (t2 t1)..E.22 +
24
24.12
23 1.22

h2.23
h2.1.22
a2. 22.22
a2.12.22
+ +
2.a2
2.a2
24.2
24.1

h2
a2.12.E.Cos
h2
a2.12.
(1+).23+[+(t2 t1)..E (1+).1 ].22
2a2
2412
2a2
24.1
a2. 22.
a2.22.E.Cos
+ . 2 =
24
24
altlar izili terimler ok kk olduklar iin ihmal edilebilirler . Sonu olarak
tek aklkl eik bir menzil iin deiik haller denklemi ,
h2
a2.12.E.Cos
h2
a2.22.E.Cos
(1+).23+[+(t2 t1)..E (1+).1 ].22 =
2a2
2412
2a2
24
olur . b = 1 + h2/2a2 olmak zere kot farkna bal bir katsaydr .
ekme kuvveti cinsinden yazlmak istenirse = H /q

= g / q konularak

h2
a2.g12.E.q.Cos
h2
a2.g12
(1+).H23 + [ + (t2 t1)..E.q (1+).H1 ].H22
2a2
24H12
2a2.
24H1
a2.g22
a2.g22.E.q.Cos
+ .H2 =
24
24
bulunur . ifade de altlar izili terimler ok kk olduklar iin ihmal edilirse,
h2
a2g12E.q.Cos
h2
a2g22E.q.Cos
(1+).H23+[+(t2 t1)..E.q (1+).H1].H22 =
2a2
24H12
2a2
24

: Ask noktallarn birleetiren dorunun yattayla yaptt adr .

tan = h/a

Cos = a / a 2 + h 2

dir .

Deiik haaller denklleminde,

D
1 indissli deerlerr baz alnaan max geerilme ve buna
b
ait scaklk derrecesi ile telin
t
ek ykkl younlluudur . max
m gerilm
me buzlu halde
h
ise tel
t younluuu buzlu
u, en
dk ortam scaaklnda ise buzsuzz alnacak
ktr .
2 indissli deerlerr ise hesapplanmas istenen
i
geerilme ve buna
b
ait orrtam scak
kl ile telin youunluudurr . Hesaplaanmas isttenen ortam
m scaklkk derecesin
nde
buz yk veya rzgar ykk yoksa teel younlu
uu buzsuuz alnacakktr .
Deiik haller deenklemi iffadesinde ,
t : Ortam scakll [0C] olup
o
, t1 baaz alnan ortam
o
scakkl, t2 heerhangi birr ortam
sccakl
a : Diirekler araas aklk [m]
( durdurrucu arasnndaki blm iin b
(iki
lmn
ruuling akll (a r )allnmaldr .
: Telin yatay teetli
t
nokktadaki geerilmesi [k
kg/mm2] olup, 1 baaz alnan t1 ortam
sccaklndaaki, 2 ise herhangi bir
b ortam scaklnndaki hesap
aplanmas istenilenn gerilmessidir .
H : Teelin yatay teetli nokktadaki eekme kuvv
veti [kg] olup,
o
H1 baaz alnan t1 ortaam scaklndaki, H2 ise herhhangi bir ortam
o
scakklndakii hesaplan
nmas
isstenilen eekme kuvvvetidir .
: Teelin zgl arldrr . [kg/m.mm2] 1 baz
b alnann t1 ortam scakln
ndaki,
2 ise t2 ortaam scaklndaki ekk ykl yaa da ek ykksz youunluklardrr .
g : Teelin birim arldrr . [kg/m] g1 baz alnan t1 orttam scakllndaki, g2 ise
t2 ortam sccaklndakki ek ykll ya da ek
k yksz birim
b
arrlklardr .
2
E : Teelin elastikkiyet moddldr . [kkg/mm ] Hattn
H
10--12 yl sonnraki nihaii durum iin yapplacak hesaplarda nihai
mu
n
elastikiyet moddl ile niihai gerilm
mesi
kuullanlmall . Ancak tel ekimine ait seh
him hesapllarnda o aandaki durrum
iin telin ilkkel elastikkiyet modl ile ilkeel gerilmesi kullanllmaldr .
: Teelin sl uzzama katsaaysdr . [1/
[ 0C]
letim hattlarnda ikki durdurucu direk arasnda
a
taayc direeklerden oluan
o
hat bllmne aitt muhteliff scaklklaardaki gerrilmelerin hesaplanaabilmesi iin deiik haller
h
denkkleminde blmn
b
d
direk
akll olarakk ruling aklk kullaanlr .
Deiik haller deenklemi ille muhteliif ortam scaklklarnndaki geriilmeler bu
ulunduktann sonra bu gerilmeleere tekabll eden bllm iindeeki tayc direkler arasndaki seehimlerin bulunmas
b
nda ise, direkler
d
arras mesaffeler kullannlmal vee akla ait kot
k fark da
d nazar dikkate
d
alnmaldr .
Rulingg akla ait
a sehim : f r = g.a
g r2 / 8.H
blm iindeki herhangi
h
b a aklna ait seehim : f = g.a 2 / 8.H.Cos
bir

EK AIKLIKLI HAT BLM N DEK HALLER DENKLEM

ki durdurucu direk arasnda tayc direkleri ve bunlar arasnda eik aklklar ihtiva eden bir hat blmne ait deiik haller denklemini bulmaya alalm .

Hat blmnde n adet aklk mevcut olsun . Herhangi bir k aklnda direkler aras aklk a k ve tel boyu l k ise ,durum deiiklii sonucu bu aklktaki
mekanik uzama miktar iin telin her yerindeki gerilmesi farkl olduundan telin
yatay gerilmesi yerine ortalama gerilmesi olan
.h2
2.a2
ort = + +
alnacaktr .
2
2a
24
Buna gre ak aklndaki tel boyundaki mekanik ve termik uzama miktar
a k3
22
12
lk
l k = ( ) = (ort2 ort1) + ( t 2 t 1 ) .l k olur .
24
2k2
1k2
E
Tel boyunun ask noktalarn birletiren kirie eit olduu kabul edilirse,
l k a k /Cos k olacaktr .
Bylece k aklndaki scaklk deiiklii sonucu tel boyundaki deime
a k3
22
12
ak
2k.hk2
1k.hk2
l k = ( ) = [(2k 1k) + +
24
2k2
1k2
E.Cosk
2.a k2
2.a k2
22.ak2
12.ak2
] + ( t 2 t 1 ) .a k /Cosk
242
241

olur .

Her iki taraf Cosk ile arplrsa,

a k3.Cosk
22
12
ak
hk2
l k = ( ) = .[( 2k 1k) (1 + ) +
24
2k2
1k2
E.
2.a k2
ak2
22
12
( ) ] + ( t 2 t 1 ) .a k
24
2
1
n adet aklktaki tel boyundaki deimelerin toplam
n
n a i3.Cosi
22
12
1
n
h i2
l i = ( ) = [(2 1) a i (1 + ) +
i=1
i=1
24
22
12
E
i=1
2.a i2
n
2
2
n
n
2
1
n
2
a i . a i ( ) ] + ( t 2 t 1 ) .a i
olur .
i=1 i=1
242 241
i=1
Bu ifade a i ye blnerek dzenlenirse,
a i3.Cosi
12
22
1
a i (1+ h i2/2a i 2)
( ) + .[(2 1) . +
ai
24.12
24.22
E
ai
a i2
22 12
.( ) ] + ( t 2 t 1 ) = 0
olur .
24
2
1
Burada
a i3 .Cosi
a e2 =
ai
a e : Edeer aklk

olup,

a i (1+h i2/2a i2)

b =
ai

: Kot farklarna bal bir

katsay
(ortalama eim faktr)

12
1
a i2 2 2 1 2
a e2 ( ) + .[( 2 1).b + ( ] + ( t 2 t 1 )
24. 12
E
24
2
1
2
2
2
= a e ( )
olur .
2
24. 2

Her iki taraf E. 22 ile arplrsa,

12. a e2 .E. 22
22.a i2 2 2 1 2
+ b. 23 b.1. 22 + .( ) + ( t 2 t 1 ) .E. 22
24. 12
24
2
1
2 2. a e2.E
=
24
2 nin kuvvetlerine gre dzenlenirse
12.a e2 .E
12.a i2
22.a i2
b. 23 + [ + ( t 2 t 1 ) .E b. 1 ]. 22 + . 2
24. 12
24.1
24
2 2. a e2.E
= ( )
24
Elde edilir .
ekme kuvveti cinsinden yazlmak istenirse = H /q

= g / q konularak

g 12.a e2 .q.E
g 12.a i2
b.H 23 + [ + ( t 2 t 1 ) .E.q b.H 1 ].H 22 +
24.H 12
24.H1
g 22.a i2
g 2 2. a e2.q.E
.H 2 =
24
24
bulunur .
Burada
a i2 : Hat blm iindeki direkler arasndaki aklklarn karelerinin
toplamna eit bir sabitedir .
Bulunan bu ifadeler enerji iletim hatlarnda iki durdurucu direk arasnda tayc direklerden oluan bir hat blmne ait deiik haller denkleminin gerilme ve
ekme kuvveti cinsinden ifadeleridir . Alt izili terimler ok kk olduklarndan ihmal edilebilirler . Bu durum ortalama gerilme ifadesinin yerine iki teriminin alnmasna karlk gelir .
Bylece, iki durdurucu arasndaki hat blmne ait nc dereceden deiik
haller denklemlerinin alt izili terimlerinin ihmal edilmesiyle zm kolayl
asndan da birinci dereceli gerilme terimi nazar itibara alnmam olur .

gerilme cinsindeen yazlmaak istenirsse,

12.a e2 .E
2 2. a e2.E
E
3
2
b 2 + [
b.

+ ( t 2 t 1 ) .E b. 1 ].
2 + = (
)
2
24. 1
24
ekm
me kuvveti cinsindenn ise,
g 2 2. a e2.q.E
g 12.a e2 .q.E
b.H
H 23 + [ + ( t 2 t 1 ) .E.q b.H 1 ].H
] 22 + =

2
24.H 1
24
Olur .
Tek aklkl eiik menzilli bir hat iin a e2 = a2.Cos ve b = 1+ h2/2a2
olacandan bu ifadeler
i
teek aklkl eik men
nzile ait buulunan deeiik halleer
denkleemlerine edeer oluur .
Dz menzilde
m
C
Cos
=1 vee h=0 olduuundan a e 2= a 2 ve
v b = 1 oolacandaan yukardakki ifadeler tek aklkkl dz meenzile ait deiik
d
haaller denkllemine eiit olur .
Sonu olarak hatt blmnne ait a e (eedeer aklk) ve b ortalamaa eim fak
ktr
hesaplaandktan sonra
s
yukaardaki ifaadeler yard
dmyla koot farkl biir hat bl
mnde
muhtellif ortam scaklklar
s
rndaki gerrilmelerin
n bulunmass mmkn olur .
K HAL
LLER DE
ENKLEM
MNN GE
EREK FADES
DE
Tel boyunnun Mac-L
Laurin serrisine alm
m ifadessi yerine ggerek de
eri
alnaraak deiik haller dennkleminin gerek ifa
fadesi buluunabilir .

xA

xB

Tel boyyu,
. x xB

xB
= c. Sinh (x/cc) = . Sinh ( )
xA

xA
c = /
= H/gg olmak zere

telinn parametrresidir .

dir .

10

Eik menzil iin : A ve B tespit noktalarnn apsisleri,

h
xB = c.Sinh ( ) + a/2
2c.Sinh (a/2c)
-1

h
xA = c.Sinh ( ) a/2
2c.Sinh (a/2c)
Buna gre tel boyu,

.xB
.xA
= .[Sinh () Sinh ( )]

-1

olacaktr .

olur .

Birinci ve ikinci durumdaki tel boylar,

1
1.x2
1.x1
1 = .[Sinh () Sinh ( )]
1
1
1
2
2.x2
2.x1
2 = .[Sinh () Sinh ( )]
2
2
2

dir .

Telin her yerindeki gerilme farkl olduundan mekanik uzamalar iin telin yatay
gerilmesi yerine ortalama gerilmesi alnp, nc terimi ok kk olduundan
ihmal edilip ilk iki terimi alnrsa, ortalama gerilme
.h2
ort = +
olacaktr .
2
2.a
Termik ve mekanik uzamalar dolaysyla tel boyundaki fark
(ort2 ort1).1
= ( 2 1 ) = (t2 t1)..1 +
E
Deerler yerlerine konarak,
(2 1)
(2 1)
h2.(2 1 )
= (t2 t1).. + +
1
E
2.a2.E

olacandan,

elde edilir .

11

Bu suretle deiik haller denkleminin eik menzil iin gerek ifadesi

2
2.xB
2.xA
.[Sinh () Sinh ( )]
2
2
2
(2 1) h2(2 1)
= 1 + (t2 t1). + +
1
1.xB
2.xA
E
2.a2.E
.[Sinh () Sinh ( )]
1
1
1
bulunmu olur .
1 indisli deerler (t1 , 1 , 1 ) baz alnarak, t2 ortam scakl ve 2 younluu
iin 2 gerilmesinin gerek deeri bu ifadeden hesaplanarak bulunabilir .
Tespit noktalarnn apsislerinin hesabnda c tel parametresi iin baz alnan scaklktaki gerilmeye karlk gelen parametrenin alnmas halinde
c = c1 = c2 = 1 /1
olacaktr .
xB ve xA tespit noktalarnn apsisleri,
h
xB = c. Sinh ( ) + a/2
2c.Sinh (a/2c)
-1

h
xA = c. Sinh ( ) a/2
2c.Sinh (a/2c)
-1

olur .

Apsisler bu ifadelerden bulunup denklemde yerlerine konacaktr .

Deiik haller denklemi hiperbolik fonksiyonlar ihtiva ettiinden bu denklemin
zm deneme yanlma (iterasyon) yntemi ile yaplabilir . Bunun iin, bulunmas istenilen 2 gerilmesine eitlik salanncaya kadar eitli deerler verilerek
aranlan zm bulunabilir .
Dz menzil iin :
h=0

xB = a/2

xA = a/2

olduundan

2/2 . Sinh (2.a / 2.2)

2 1
= 1 + (t2 t1). +
1/1 . Sinh (1.a / 2.1)
E
Bu ifade deiik haller denkleminin dz menzil iin gerek ifadesidir .

olur .

12

Kritik aklk
En dk ortam scaklndaki gerilme ile ykl haldeki (Buz yk ya da rzgar
yk) ortam scaklndaki gerilmenin birbirine eit olduu akla kritik aklk denir . Max gerilmenin hangi halde meydana geldii kritik akla gre belirlenir .
Dz menzil iin

a kr = max

24 (t 1 t 2)

12 22

Eik menzil iin kritik aklk

a kr =

24.(t1 t2)..
max .

(12 22).Cos

Cos = a / a2 + h2

t 1 : buz ya da rzgar ykl scaklk derecesi

t2
: En dk ortam scakl

: letkenin sl uzama katsays [ 1/C0 ]

max : Max gerilmedir . [ kg/mm2 ) max = c max alnr .
1 = top : Ek ykl halde iletkenin toplam younluu [kg/m.mm2]
2 : letkenin en dk ortam scaklndaki younluu [kg/m.mm2]
a
: Direkler aras aklk
h
: Ask noktalar arasndaki kot fark

: Ask noktalarn birletiren dorunun yatayla yapt a [ 0 ]

a r : Ruling aklk [ m ]
1) a r > a kr ise max gerilme ek ykl haldedir . (Buzlu ya da rzgarl hal)
2) a r < a kr ise max gerilme en dk ortam scaklnda ve ek yksz haldedir
Ruling aklk
iki durdurucu direk arasndaki hat blmnde tel boyundaki toplam deime eit
aklkl bir hattaki durdurucular arasndaki toplam deimeye eit olsun .
te bu akla edeer (Ruling) aklk denir .

ar =

a13 + a23 + a33 + .... + an3

a1 + a2 + a3 + .... + an

olur .

13

Tayc direklerden oluan ve kot farklarn ihtiva eden bir hat blmne ait
deiik haller denklemi ile bilgisayar program ile zlm bir rnek aada
verilmektedir .
Programlayan Y.Mh.Ersin Soyberk 2014
Program ad : HATRUF
HAVA HATLARINDA KOT FARKLARI BULUNAN ACIKLIKLARA AIT DEGISIK HALLER
DENKLEMINI KULLANARAK MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDA ILETKENIN
GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETININ BULUNMASI
GIRIS DEGERLERI
Hattn ad .......... : ANKARA II - OSMANCA E.I.H
Hattn gerilimi ................................... : 380 kV
Buz yk Blgesi .................................. : 3
En dk ortam scakl .......................... : -25 0C
En yksek ortam scakl ......................... : 40 0C
Rzgarl haldeki ortam scakl ................... :
5.0 0C
0
Rzgarl halde tellere rzgar basnc ( 5 C) ..... : 68.00 Kg/m2
Rzgarl halde tele rzgar yk yzdesi ( 5 0C) ... : % 70
En yksek ortam scaklndaki rzgar yk yzdesi
: % 42
iletken telin ad ................................. : cardinal
Telin kesiti ...................................... : 547.34 mm2
Telin anma ap ................................... : 30.42 mm
Telin birim arl ............................. : 1.8298 kg/m
Telin ilkel elastikiyet modl .................... : 5100 kg/mm2
Telin sl uzama katsays ....................... : 1.95E-005 1/0C
Telin kopma kuvveti
Tk ........................... : 15238 Kg
Telin emniyet gerilmesi ........................... : 12.53 Kg/mm2
Telin yatay teetli noktadaki max ekme kuvveti ... : 5300 Kg
Creep faktr ...................................... : 1.0347
Aklk ve kot farklar .... :
yatay acklk m
Kot fark m
445.00
19.00
354.00
28.00
408.00
36.00
522.00
-12.00
410.00
21.00
264.00
5.00
S O N U C

D E G E R L E R I

NOT: Rzgar kuvveti akla bal olmadan

bantsndan hesaplanmtr.
c= 1

W = c.p.d.aw

Hat blmne ait edeer aklk ..................

Hat blmne ait ortalama eim faktr ............

: 422.69 m
: 1.002

kritik aklk : akr= 163.21 m

akr<a olduundan max gerilme -5.00C de buzlu haldedir.
kritik scaklk : tkr= 46.330C
tkr>tmax = 400C olduundan max sehim -5.00C de buzlu haldedir.
buzlu haldeki max sehim .... : fmax= 15.22 m
Deiik haller denklemi :
1.002 G3 + (
8.030 + 0.099 t ) G2

424.331

14
MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDAKI GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETI
DEGERLERI
Hattn ad
Buz yk blgesi
iletkenin ad
Scaklk
0

C
--------5.0
-5.0
-5.0
5.0
5.0
40.0
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40

: ANKARA II-0SMANCA E.I.H

: 3
: cardinal

Yatay
Gerilme
Kg/mm2
-------10.02
9.50
7.67
7.71
6.72
5.46

Sehim
m
-------15.22
14.99
14.16
14.64
14.18
15.18

6.05
5.95
5.85
5.76
5.67
5.58
5.50
5.42
5.34
5.27
5.20
5.13
5.06
4.99

12.36
12.57
12.78
12.98
13.19
13.39
13.60
13.80
14.00
14.20
14.39
14.59
14.78
14.97

yatay
ekme kuv.
kg
----------5484
5200
4198
4221
3680
2986

Edeer aklk
422.69 m
-----------------Buz + Rzg ykl
% 100 Buz ykl
% 50 Buz ykl
% 100 Rzgar ykl
% 70 Rzgar ykl
% 42 Rzgar ykl

3310
3255
3202
3151
3102
3055
3010
2966
2924
2883
2844
2806
2769
2734

C
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Kg/mm2
5.67 5.58 5.50 5.42 5.34 5.27 5.20 5.13 5.06 4.99
-------------------------------------------------------------------------aklk kot(m)
sehimler(m)
445.00 19.00 14.63 14.86 15.09 15.31 15.53 15.75 15.97 16.19 16.40 16.61
354.00 28.00 9.28 9.42 9.56 9.70 9.84 9.98 10.12 10.26 10.40 10.53
408.00 36.00 12.34 12.53 12.72 12.90 13.09 13.28 13.46 13.64 13.82 14.00
522.00 -12.00 20.14 20.45 20.76 21.06 21.37 21.67 21.97 22.27 22.57 22.86
410.00 21.00 12.43 12.62 12.81 13.00 13.19 13.37 13.56 13.74 13.92 14.11
264.00
5.00 5.14 5.22 5.30 5.38 5.46 5.53 5.61 5.69 5.76 5.84

Ayn hat dz menzile ait deiik haller denkleminden hesaplanrsa

Program ad : HATHES 1998(vers. 2007)
S O N U C

D E G E R L E R I

Ruling aklk ..: 423.00 m

kritik aklk
: akr= 163.21 m
akr<a olduundan max gerilme -5.00C de buzlu haldedir.
kritik scaklk : tkr= 46.330C
tkr>tmax = 400C olduundan max sehim -5.00C de buzlu haldedir.
buzlu haldeki max sehim .... : fmax= 15.24 m
Deiik haller denklemi :
G3 + ( 8.072 + 0.099 t ) G2

424.936

15

MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDAKI GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETI

DEGERLERI
Hattn ad
Buz yk blgesi
iletkenin ad
Scaklk
0

C
--------5.0

Yatay
Gerilme
Kg/mm2
-------10.02

: ANKARA II-OSMANCA E.I.H

: 3
: CARDINAL
Sehim
m
-------15.24

-5.0
-5.0
5.0
5.0
40.0

9.50
7.67
7.71
6.72
5.45

15.01
14.18
14.66
14.21
15.20

-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40

6.04
5.94
5.85
5.75
5.67
5.58
5.50
5.42
5.34
5.27
5.19
5.12
5.06
4.99

12.38
12.59
12.80
13.01
13.22
13.42
13.62
13.82
14.02
14.22
14.42
14.61
14.81
15.00

yatay
Ruling aklk
ekme kuv.
423.00 m
kg
----------- --------------5484
Buz+rzg ykl
( 20 kg/m2)
5200
% 100 Buz ykl
4197
% 50 Buz ykl
4221
% 100 Rzgar ykl
3679
% 70 Rzgar ykl
2985
% 42 Rzgar ykl
3308
3253
3201
3150
3101
3054
3008
2965
2923
2882
2843
2805
2768
2733

C
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Kg/mm2
5.67 5.58 5.50 5.42 5.34 5.27 5.19 5.12 5.06 4.99
----------------------------------------------------------------------acklk kot(m)
sehimler(dz menzil iin) m
445.00
0 14.63 14.85 15.08 15.30 15.52 15.74 15.96 16.18 16.39 16.60
354.00
0
9.25 9.39 9.54 9.68 9.82 9.96 10.09 10.23 10.37 10.50
408.00
0 12.29 12.48 12.67 12.86 13.05 13.23 13.41 13.59 13.77 13.95
522.00
0 20.14 20.45 20.76 21.07 21.37 21.67 21.97 22.27 22.57 22.86
410.00
0 12.41 12.61 12.80 12.99 13.17 13.36 13.54 13.73 13.91 14.09
264.00
0
5.14 5.22 5.30 5.38 5.46 5.53 5.61 5.69 5.76 5.84

Bu iki zmde de gerilme deerleri hemen hemen birbirine eit olmaktadr .

Blm iindeki ayn aklklar iin kot farklarna bal olarak edeer aklk da
deimektedir . Kot farklar bydke blmn edeer akl dz menzile
ait ruling aklktan daha kk deerler alacaktr . Blm iinde byk kot
farklarnn mevcut olmas durumunda edeer aklk klecek gerilmeler de
byyecektir .
Sonu olarak ok byk kot farklarn ihtiva eden hat blmlerinde dz menzile
ait deiik haller denkleminin kullanlmas halinde bulunan gerilme ve sehim
deerleri gerei tam yanstmayacaktr .

16

Ayn hat blmnn, aklklar ayn ancak kot farklar on misli arttrlm durumu iin kot farkl hat blmne ait deiik haller denkleminden bulunan bilgisayar hesap ktlar da aada verilmektedir .
Programlayan Y.Mh.Ersin Soyberk 2014
Program ad : HATRUF
HAVA HATLARINDA KOT FARKLARI BULUNAN ACIKLIKLARA AIT DEGISIK HALLER
DENKLEMINI KULLANARAK MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDA ILETKENIN
GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETININ BULUNMASI
GIRIS DEGERLERI
Hattn ad .......... : ANKARA II - OSMANYE E.I.H
Hattn gerilimi ...................................
Buz yk Blgesi ..................................
En dk ortam scakl ..........................
En yksek ortam scakl .........................
Rzgarl haldeki ortam scakl ...................
Rzgarl halde tellere rzgar basnc ( 5 0C) .....
Rzgarl halde tele rzgar yk yzdesi ( 5 0C) ...
En yksek ortam scaklndaki rzgar yk yzdesi
iletken telin ad .................................
Telin kesiti ......................................
Telin anma ap ...................................
Telin birim arl .............................
Telin ilkel elastikiyet modl ....................
Telin sl uzama katsays ...................... :
Telin kopma kuvveti
Tk ...........................
Telin emniyet gerilmesi ...........................
Telin yatay teetli noktadaki max ekme kuvveti ...
Creep faktr ......................................
Aklk ve kot farklar .... :
yatay acklk m
Kot fark m
445.00
190.00
354.00
280.00
408.00
360.00
522.00
-120
410.00
210.00
264.00
50.00
S O N U C

: 380 kV
: 3
: -25 0C
: 40 0C
:
5.0 0C
: 68.00 Kg/m2
: % 70
: % 42
: CARDINAL
: 547.34 mm2
: 30.42 mm
: 1.8298 kg/m
: 5100 kg/mm2
1.95E-005 1/0C
: 15238 Kg
: 12.53 Kg/mm2
: 5300 Kg
: 1.0347

D E G E R L E R I

NOT: Rzgar kuvveti akla bal olmadan

bantsndan hesaplanmtr.
c= 1

W = c.p.d.aw

Hat blmne ait edeer aklk ..................

Hat blmne ait ortalama eim faktr ............

: 400.17 m
: 1.159

kritik aklk : akr= 163.21 m

akr<a olduundan max gerilme -5.00C de buzlu haldedir.
kritik scaklk : tkr= 46.330C
tkr>tmax = 400C olduundan max sehim -5.00C de buzlu haldedir.
buzlu haldeki max sehim .... : fmax= 13.64 m
Deiik haller denklemi :
1.159 G3 + (

4.630 +

0.099 t ) G2

380.312

17

MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDAKI GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETI

DEGERLERI
Hattn ad
Buz yk blgesi
iletkenin ad
Scaklk
0

C
--------5.0
-5.0
-5.0
5.0
5.0
40.0
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40

: ANKARA II - OSMANYE E.I.H

: 3
: CARDINAL

Yatay
Gerilme
Kg/mm2
-------10.02
9.53
7.80
7.81
6.87
5.56

Sehim
m
-------13.64
13.39
12.47
12.94
12.43
13.33

6.33
6.22
6.10
5.99
5.89
5.79
5.69
5.60
5.51
5.43
5.35
5.27
5.19
5.11

10.58
10.78
10.98
11.17
11.37
11.57
11.76
11.96
12.15
12.34
12.54
12.73
12.91
13.10

yatay
Edeer aklk
ekme kuv.
400.17 m
kg
----------- ----------------5484
Buz + Rzg ykl
5217
% 100 Buz ykl
4270
% 50 Buz ykl
4277
% 100 Rzgar ykl
3762
% 70 Rzgar ykl
3045
% 42 Rzgar ykl
3466
3402
3340
3281
3224
3169
3117
3066
3018
2971
2926
2882
2840
2800

C
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Kg/mm2
5.89 5.79 5.69 5.60 5.51 5.43 5.35 5.27 5.19 5.11
------------------------------------------------------------------------acklk kot(m)
sehimler(m)
445.00 190.00 15.30 15.56 15.82 16.09 16.35 16.60 16.86 17.12 17.37 17.62
354.00 280.00 11.34 11.54 11.74 11.93 12.12 12.31 12.50 12.69 12.88 13.07
408.00 360.00 15.77 16.04 16.31 16.58 16.85 17.11 17.38 17.64 17.90 18.16
522.00-120.00 19.87 20.22 20.56 20.90 21.24 21.57 21.91 22.24 22.57 22.90
410.00 210.00 13.41 13.65 13.88 14.11 14.33 14.56 14.79 15.01 15.23 15.45
264.00 50.00 5.03 5.12 5.21 5.29 5.38 5.46 5.55 5.63 5.72 5.80

Grld gibi byk kot farklarn ihtiva eden hat blmlerinde dz

menzile ait deiik haller denklemini kullanarak bulunan gerilme deerleri, kot
farkl hat blmne ait deiik haller denkleminden bulunan deerlerden farkl
olmaktadr . Kot farklar arttka tel gerilmeleri bymekte edeer aklk da
dz menzile ait ruling akla nazaran klmektedir .
Sonu :
Byk kot farklarn ihtiva eden hat blmlerinde dz menzil yerine kot farkl
hat blmne ait deiik haller denkleminin kullanlmas daha uygun olacaktr .
Kot farklar ok byk olmayan hat blmlerinde dz menzile ait deiik haller
denkleminin kullanlmas durumunda tel gerilmelerinde az bir fark olmaktadr .

18

Deiik haller denkleminin hiperbolik fonksiyonlu gerek ifadesinin kullanlmas durumunda da tel gerilmelerinde nemli bir fark olmamaktadr .
Ayn hattn deiik haller denkleminin dz menzile ait hiperbolik fonksiyonlu
gerek ifadesi ile bilgisayar programnda hesaplanm ktlar da aadadr .
Programlayan Y.Mh.Ersin Soyberk 1998(Vrs 2014)
Program ad : Hathip

ENERJI ILETIM HATLARINDA GERCEK DEGISIK HALLER DENKLEMINI

KULLANARAK MUHTELIF SICAKLIKLARDAKI GERILME,SEHIM VE CEKME
KUVVETININ BULUNMASI

G I R I S

D E G E R L E R I

Hattn ad .................... : ANKARA II-OSMANCA

Hattn gerilimi ................................ : 380 kV
Buz yk Blge No su ........................... : 3
iletkenlere rzgar basnc ( 5 0C) .............. : 68.00 kg/m2
Buzlu iletkenler zerine rzgar basnc (-5 0C) .. : 20 Kg/m2
Buz younluu ................................... : .6 Kg/dm3
iletkenin ad .................................. : CARDINAL
iletkenin kesiti ............................... : 547.34 mm2
iletkenin anma ap ............................ : 30.42 mm
iletkenin birim arl ....................... : 1.8298 kg/m
iletkenin ilkel elastikiyet modl ............. : 5100 kg/mm2
iletkenin sl uzama katsays ................. : 1.95E-005 1/0C
iletkenin max ilkel ekme kuvveti ............... : 5484 Kg
Aklk ve kot farklar .... :
yatay acklk m
Kot fark m
445.00
19.00
354.00
28.00
408.00
36.00
522.00
-12.00
410.00
21.00
264.00
5.00
Direkler aras aklk (ruling aklk) ........ : 422.996 m

S O N U C

D E G E R L E R I

NOT: Rzgar kuvveti akla bal olmadan

bantsndan hesaplanmtr.
c= 1

W = c.p.d.aw

kritik aklk : akr= 163.21 m

akr<a olduundan max gerilme -5.00C de buzlu haldedir.
kritik scaklk : tkr= 46.330C
tkr>tmax = 400C olduundan max sehim -5.00C de buzlu haldedir.
buzlu haldeki max sehim .... : fmax= 15.24 m

19

MUHTELIF ORTAM SICAKLIKLARINDAKI GERILME,SEHIM VE CEKME KUVVETI

DEGERLERI
Buz yk blgesi
iletkenin ad

:
:

Scaklk Gerilme
0
C
kg/mm2
-------- -------5.0
10.02
-5.0
9.50
-5.0
7.67
5.0
7.71
5.0
6.72
40.0
5.45

Sehim
m
------15.24
15.01
14.18
14.66
14.20
15.20

-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40

6.05
5.95
5.85
5.76
5.67
5.58
5.50
5.42
5.34
5.27
5.19
5.13
5.06
4.99

3
CARDINAL

12.38
12.59
12.80
13.01
13.21
13.42
13.62
13.82
14.02
14.22
14.42
14.61
14.81
15.00

ekme kuvveti
Ruling menzil
kg
422.996 m
------------5484 Buz+rzg.ykl(20Kg/m2)
5200
%100 Buz ykl
4197
% 50 Buz ykl
4221
%100 Rzgar ykl
3680
% 70 Rzgar ykl
2985
% 42 Rzgar ykl

3310
3254
3201
3151
3102
3054
3009
2965
2923
2882
2843
2805
2768
2733

ACIKLIKLARA AIT MUHTELIF SICAKLIKLARDAKI GERILMELER VE SEHIMLER

Creep faktr .... : 1.0347
iletkenin ad ..... : CARDINAL
Ruling aklk .... : 422.996 m

Max ilkel gerilme

Buz yk blgesi

:10.02 kg/mm2
: 3

C
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Kg/mm2
5.67 5.58 5.50 5.42 5.34 5.27 5.19 5.13 5.06 4.99
-------------------------------------------------------------------------aklk kot(m)
sehimler(m)
445.00 19.00 14.64 14.86 15.09 15.31 15.53 15.75 15.97 16.19 16.40 16.62
354.00 28.00 9.28 9.42 9.56 9.71 9.85 9.99 10.12 10.26 10.40 10.53
408.00 36.00 12.34 12.53 12.72 12.91 13.09 13.28 13.46 13.65 13.83 14.01
522.00 -12.00 20.14 20.45 20.76 21.07 21.38 21.68 21.98 22.28 22.57 22.87
410.00 21.00 12.43 12.62 12.81 13.00 13.19 13.38 13.56 13.74 13.93 14.11
264.00
5.00 5.14 5.22 5.30 5.38 5.46 5.53 5.61 5.69 5.76 5.84