JU UNIVERZITET U TUZLI

OKVIRNI PLAN ZA RAZVOJ

NAUNOISTRAIVAKOG RADA NA
UNIVERZITETU U TUZLI

Tuzla, oktobar 2005. godine

UVOD
1. STANJE NAUNOISTRAIVAKOG RADA NA UNIVERZITETU
Prema sadanjem stanju Univerzitet je zaprijeen u ispunjenju svoje funkcije
naunoistraivakog rada. S jedne strane nedostaju finansijska sredstva, a s druge vlastiti
kapaciteti s obzirom na manjkavost naunoistraivakih jezgri i nedostatak jasne
strateke vizije naunoistraivakog rada na Univerzitetu.
Univerzitet u Tuzli sa 5 fakulteta (Medicinski, Rudarsko-geoloki, Tehnoloki, Fakultet
elektrotehnike i mainstva, Ekonomski i 1 akademija (Pedagoka) na kojima je studiralo
oko ukupno 2.500 studenata) je u periodu do 1992. godine (poetak izbijanja agresije na
BiH) i 7 instituta (Rudarski institut, Ekonomski institut u Tuzli, Institut za ekonomiju u
Doboju, Institut za hemijsko inenjerstvo, Institut za graevinarstvo, graevinske
materijale i nemetale, Institut za preradu uglja i karbohemiju, Institut za zatitu na radu)
bio nosilac visokog obrazovanja i istraivako-razvojnih projekata i razvoja TK. U 1994.
godini osnovani su Filozofski fakultet koji je prerastao iz Pedagoke akademije i
Defektoloki fakultet, a u k. '97/98. godini na Univerzitetu je studiralo 5.600 studenata.
U 1998/1999. godini osnovani su 5 novih studijskih odsjeka (graevinarstvo, urnalistika,
proizvodno mainstvo, tehnika informatika, strani jezici). U 2002/2003. godini iz
Filozofskog fakulteta izdvojili su se Prirodno-matematiki fakultet i Fakultet za tjelesni
odgoj i sport. U istoj godini studira na Univerzitetu u Tuzli 10.615 studenata. U kolskoj
2003./2004.godini upisano je oko 12.500 studenata, a 2005/2006. godine taj broj je
16.500 na svim fakultetima (13 fakulteta i 1 Visoka zdravstvena kola) i odsjecima (44
odsjeka). Nastavu izvodi preko 1000 predavaa i saradnika u razliitim zvanjima
angairanih u nastavi.
Aktivnost Univerziteta je danas primarno usmjerena na obrazovnu funkciju uz
povremeno pruanje konsultantskih usluga privredi, dok su instituti, neposredno nakon
rata nespretnom politikom privatizacije, naprosto, izvaeni iz univerzitetskog okvira i
preputeni privatnoj inicijativi. To se odrazilo na rapidno smanjenje nuanoistraivakog
potencijala ovih instituta (znaajno smanjen kadrovski potencijal instituta jer je dio
istraivaa napustio BiH, a jedan dio istraivaa opredijelio se za nastavni rad na
Univerzitetu) emu je doprinijela i minimizacija tranja velikih privrednih subjekata zbog
opteg pada privrednih aktivnosti u velikim poslovnim sistemima.
Nauna istraivanja na Univerzitetu nisu nala mjesto u sistemskom pristupu
univerzitetske organizacije i temeljena su na individualnom pristupu. Ovakav pristup
odrava mala kadrovska jezgra na okupu i osigurava minimalni razvoj akademskih
jezgara, zbog ega se na Univerzitetu ima mozaina slika malih naunih jezgara.
Najvei nedostatak u sistemskom rjeavanju je nesigurno finansiranje naunih
istraivanja, ime je ogranien sistemski pristup istraivanjima.
Stanje istraivake opreme i laboratorija je nezadovoljavajue. Osim slabosti ekonomije i
u ponaanju drutva na dravnom/federalnom nivou moe se prepoznati stihijski pristup
kako prema nauci, tako i prema univerzitetu.

Nepostojanjem strategije trajno se stvara i odrava nepovoljna klima za preuzimanje

kreativne uloge univerziteta prema ekonomiji i drutvu.
Univerzitet ima namjeru da se ukljui u nauno-tehnoloki razvoj BiH, Regije
Sjeveroistona Bosna i Tuzlanskog kantona, ali prije svega potrebna mu je aktivna
saradnja s partnerskim univerzitetima u Evropi, razmjena univerzitetskih nastavnika,
usavravanje programa i unapreivanja planova nastave, podrka u opremanju
istraivakih i edukativnih laboratorija, opremanja dokumentacionih centara
(Univerzitetska biblioteka) kao baze za formiranje Centra za nauku i tehnologiju, koji
moe biti u funkciji pokretanja poslovnih programa sa viim i sloenijim tehnologijama
za trite.
Za sada ne postoji finansiranje nauke i istraivanja, jer javni izvori za finansiranje
naunoistraivakog rada nisu uspostavljeni nakon rata i danas ne postoje.1 Istraivake
institucije u ratu su potpuno razorene i nisu bile predmetom ulaganja za postratni
oporavak. U reformskom procesu integracije Univerzitet u Tuzli je NIR zadrao na
fakultetima ostavljajuim im potpunu slobodu organizovanja, voenja s jedne strane i
istraivanja s druge strane. U 2002. godini ukupan prihod koji su fakulteti ostvarili
primjenjenim istraivanjiima, strunim radovima i elaboratima je oko milion KM. S
nivoa Univerziteta voeno je vie projekata koji su finansirani iz domaih i
meunarodnih fondova.
Privatni sektor ne ulae u naunoistraivaki rad. Saradnja industrije i univerziteta u
istraivako-razvojnim projektima nije uspostavljena poslije rata zbog nemoi
neoporavljene industrije. Preduzea vrlo malo ulau u apsorpciju novih tehnologija zbog
istog razloga. Prije rata znatno licenciranje stranih tehnologija nije obnovljeno poslije
rata. Intelektualna svojina nije zatiena, jer dravna institucija za patente i igove, iako
postoji nema legalnog statusa. Izvan akademskih krugova e-mail se malo koristi.
Koritenje Interneta za elektronsku trgovinu, servis kupaca i odnose sa dobavljaima je
zanemarivo malo. Ukupni trokovi istraivanja i razvoja (bez vojnih) koji su prije rata
dostigli 1,5% GDP sada ne postoje ak i ni kao stavka oficijelne dravne statistike.
Kompjutera je malo, svega 30/1000 stanovnika. Internet korisnika je malo, svega 3%
populacije.
Posljedice rata su itekako umanjile naunoistraivake kapacitete. Oporavak univerziteta
je izostao iz Programa prioritetne rekonstrukcije (Priority Reconstruction Program
PRP1).
Obrazovanje kadrova stvara potencijal, ali to nije dovoljno. Po definiciji potencijal je
samo sposobnost da se obavi rad. Rad kadrova stvara korisni efekat.
Zbog toga se moraju stvoriti i razviti mehanizmi i instrumenti koji e omoguiti da
kadrovi kreativno rade.

Kako je poznato, prije rata je postojao Fond nauke SR BiH kao i namjenski izvori naune i obrazovne
saradnje koju je vodio Zavod za meunarodnu naunu, tehniku i kulturno-prosvjetnu saradnju SR BiH.

Savremene drave nastoje da meusobno uspostave meunarodnu saradnju radi toga da

obezbijede dovoljnu "kritinu masu" istraivakog potencijala (kadrove, opremu,
dokumentacija, informatiku) za rjeavanje veoma sloenih istraivako-razvojnih
problema.
Nauna istraivanja u zrelim drutvima ubrzano preuzimaju pokretaku ulogu, to dovodi
do tog da univerzitet postaje inkubator za razvoj drugih sredina i drutava/zemalja.
Nastaju novi meunarodni tehnoloki programi (regionalnog karaktera sa tendencijom
globalizacije) pa se sve vie snage politike stavljaju u funkciju razvoja tehnologije.
Meunarodna saradnja u tehnologijama (razvoj, transfer, difuzija i unapreivanje) nije
vie samo tehniko i ekonomsko pitanje, ve sutinsko pitanje globalnog razvoja i odnosa
pojedinanih drava i njihovih subregija. Savremeni nauno-tehnoloki razvoj se zasniva
na saradnji univerziteta, istraivakih instituta i preduzea.
Ovi procesi se ubrzavaju razvojem komunikacionih i raunarskih mrea. Pojaava se
meunarodna poslovna saradnja preduzea u transferu tehnologija (davalac-primalac
tehnologije) izvan nacionalnih granica. Omoguava se slobodan pristup naunoj
informaciji, literaturi, bazama podataka, ljudima. U meunarodnoj akademskoj saradnji
poseban znaaj se pridaje razmjeni nastavnika, studenata, studijskim boravcima i
naunim misijama naunika-istraivaa, naunim kongresima i konferencijama.
2. KONCEPT RAZVOJA NIR-a NA UNIVERZITETU
Osnovno polazite za savremeni koncept razvoja Univerziteta je opredjeljenje da je to
institucija koja mora obezbijediti:
1. edukaciju-prijenos znanja
2. istraivanje-proizvodnju znanja
3. dokazivanje-primjenu znanja.
Ove aktivnosti se meusobno preklapaju i ukljuene su jedna u drugu, to praktino
predstavlja jedinstvo naunog i nastavnog rada kao nezaobilaznoj vrijednosti.
Univerzitetski nastavnici su naunici, jer "najbolja univerzitetska nastava je nauni rad".
Univerzitet bez naune aktivnosti nema neophodan akademski naboj kao kritiki element
u obrazovnom procesu i svodi se na deskriptivnu i interpretativnu kolu. Univerzitet mora
proizvoditi akademske vrijednosti koje se temelje na pokretakoj snazi koju daju naune
aktivnosti. Samo u tim uvjetima univerzitet moe biti garant za podizanje i odgoj novih
generacija intelektualaca, odgovornih za budunost drutva.
U cilju aktiviranja i daljih pomaka u oblasti naunoistraivakog rada, Univerzitet bi
trebao sprovesti slijedee aktivnosti:
u poreenju sa meunarodnim naunim i strunim projektima Univerzitet mora
autonomno odluivati o dodatnim poticajnim mjerama za njihovo ostvarivanje
stvarati i razvijati podmladak za nauni rad izborom mladih naunih saradnika
koji bi se finansirali iz naunih projekata (po ugledu na druge zemlje) i uz potporu
ministarstva
4

pristupiti osnivanju univerzitetskih istraivako-razvojnih centara, opremljenih

savremenom istraivakom, tehnolokom i ispitnom opremom
stalno podizati nivo i kvalitet steenih znanja. Ovo je jedini upravljivi resurs
malih zemalja koji vodi irenju razumijevanja drutva za nauni rad i rastu
potreba za njegovim rezultatima
u skladu sa koncepcijom jedinstva naunog i nastavnog rada moraju se osigurati
uvjeti za neposredno ukljuivanje studenata posebno zavrnih godina,
postdiplomanada, magistranata, i doktoranata sa aplikativnim radovima posebno
tehnikih fakulteta u projekte naunoistraivakog i strunog rada, te po
mogunosti formirati inkubacione centre i u vezi sa institucijama u okviru
Univerziteta (poput Business centra), i van Univerziteta (BIT, Poduzetnika
komora i sl.) pripremiti studente (budue diplomirane) za produktivan rad
zalagati za sistemsko osiguravanje minimalnih sredstava (unutar budeta) za
potrebe naunog rada svakog univerzitetskog nastavnika i saradnika
uspostaviti sistem meunarodnih recenzija kod ocjene programa i projekata
raditi na formiranju naunih indeksiranih asopisa segmentiranih po naunim
oblastima sa recenzijom
Univerzitet bi morao nastaviti aktivnosti i zaloiti se za povezivanje sa postojeim
naunim institutima iz okruenja radi proirenja baze ve izgraenih akademskih
kadrova i sadraja (oni su ranije bili u sastavu Univerziteta)

Naini finansiranja:

Univerzitet bi predloio izdvajanja budetskih sredstava posebne namjene za

ciljane razvojne programe i projekte (Fond za NIR)
Finansiranje od strane privrednog subjekta-korisnika usluga;
Indirektno finansiranje od strane inostranih donatora (vladinih tijela, razvojnih
agencija i dr.);
Finansiranje iz osnova sporazuma o meuuniverzitetskoj saradnji;
Finansiranje iz osnova meunarodnih sporazuma o nauno-kulturnoj i
tehnikoj saradnji.
Ostali izvori finansiranja u zemlji i inostranstvu

Nosilac infrastrukture za NIR

Univerzitet u Tuzli u okviru kojeg su:

Nauno-istraivake i razvojno-istraivake jedinice-zavodi na fakultetima i
centri (u perspektivi na Univerzitetu)Ured za nauno-istraivaki rad i Ured
za meunarodnu i meuuniverzitetsku saradnju pri Univerzitetu Tuzla
(meuregionalna i meunarodna saradnja sa lanovima EU, OPEC, USA)

U savremenom globalnom drutvu 21. stoljea, razvoj nauno-istraivakog rada (NIR)

ima odluujui uticaj na privredni i socijalni razvoj drava i regiona. U zemljama u
razvoju kao to je BiH, uloga drave je odluujui factor za podrku NIR-a. Prema
Ustavu BiH, kantoni u Federaciji BiH su odgovorni za definisanje i sprovoenje politike
NIR.
5

Bez sistemskog pristupa u organizovanju i upravljanju NIR-om na Tuzlanskom kantonu

(TK) bie izgubljeno mnogo potencijala za privredni i socijalni razvoj. Zbog toga je
potrebno definisati konzistentnu, dugorono orijentisanu strategiju NIR-a na TK, polazei
od trenutnog stanja uz jasno definisanu viziju i postavljene ciljeve.
NIR na TK bi se trebao bazirati na:
Reformisanom procesu visokog obrazovanja na Univerzitetu u Tuzli u skladu sa
normativima i standardima EU
Adaptiranim nastavnim planovima i programima na Univerzitetu u Tuzli (UT) sa
ciljem uvoenja nastavnih programa za poduzetniki orijentisane univerzitete
Internacionalizaciji i regionalnom povezivanju subjekata NIR-a na Univerzitetu
Procesima revitalizacije i reorganizacije nauno-istraivakih kapaciteta na
institutima i fakultetima u skladu sa definisanim prioritetima NIR-a u BiH
Izgradnji institucija za upravljanje tehnolokim razvojem, posebno malih i
srednjih preduzea, (poslovno-inovacioni centri i centri za transfer tehnologija i
upravljanje tehnolokim procesima u okviru Univerziteta Tuzla).
Sistemski postavljen i dugorono orijentisan koncept NIR-a na TK, uz oekivanu podrku
meunarodnih organizacija i programa, koji su na raspolaganju BiH, treba da doprinese
izvoznoj konkurentskoj sposobnosti privrede na TK, a time i ubrzanom ekonomskom i
socijalnom razvoju kao podlozi za finansiranja NIR-a.

II. METODOLOGIJA
Osnovu za definisanje stratekih pravaca NIR i plana aktivnosti predstavljali su:
1. Analize i zakljuci sa konferencije o "Regionalnoj razvojnoj strategiji Tuzlanskog
kantona-faza B", naune podloge-Univerzitet u Tuzli, maj 2000.
2. Program rada i razvoja Univerziteta u Tuzli 2002-2004.; Prof. dr Izudin
Kapetanovi, juli 2002.
3. Perspektive nauno-tehnolokog razvoja u BiH, Simpozij Univerzitet u Tuzli,
april 2001.Plan institucionalnog razvoja do 2010.g. Univerzitet u Tuzli, februar
2003. g.Miljenje tima Evropske Unije za evaluaciju Univerziteta u Tuzli, 2004.
g.
6. Regionalna Strategija ekonomskog razvoja, EU RED, novembar 2004.
Definisanje globalnih ciljeva u razvoju istraivanja
Globalni cilj NIR-a TK je revitalizacija, reforma i reorganizacija osnovnih resursa i
subjekata NIR-a na TK (Univerziteta u Tuzli, nauno-istraivakih instituta i centara),
kao i razvoj sistema upravljanja NIR-om na TK. Realizacija ovog globalnog cilja
predstavlja kljuni faktor privrednog i socijalnog razvoja na TK ali Regiji Sjeveroistok
Za Univerzitet u Tuzli se otvara iroki prostor uklapanja, naroito, u Regionalnu
strategiju ekonomskog razvoja, koja postavlja sljedee strateke i prioritetne ciljeve i
mjere:

Strateki i prioritetni ciljevi i mjere za Regiju SI2

Strateki ciljevi

1.
Regeneracija
ekonomije SI
i poveanje
inovativnog
potencijala regije

Prioritetni ciljevi
1.1. Poveanje konkurentnosti
industrijskog sektora i SME

Mjere
1. Poveanje industrijske proizvodnje
2. Razvoj sektora SME
3. Pruanje pomoi stvaranju klastera

1.2. Poboljanje
okruenja

1. Razvoj poslovne infrastukture

2. Poboljanje pristupa finansijama
3. Razvoj sektora poslovnih usluga
4. Uspostavljanje sisteama za provjeru
kvaliteta i standardizaciju
1. Poboljavanje istraivako-razvojne
infrastrukture
i
pruanje
pomoi
tehnolokim inovacijama
2. Poboljanje kapaciteta za transfer
tehnologije
1. Poboljanje atraktivnosti regije
2. Rehabilitacija i poboljanje turistike
infrastrukture
3. Raznolikost i razvoj turistikih
proizvoda i pomone usluge
1. Razvoj poljoprivrede i pruanje pomoi
prehrambenoj industriji
2. pruanje pomoi drvopraraivakoj
industriji i poumljavanju
3. Razvijanje ne-poljoprivrede aktivnosti
1. Poboljavanje transportne infrastrukrure
2.
Poboljavanje
infrastrukture
i
osiguranje zatitea okolia
1. Razvijanje trita rada
2. Poveavanje fleksibilnosti radne snage i
preduzetnike aktivnosti
1. Promoviranje jednakog pristupa
ugoenih grupa na tritu rada
2. Osiguravanje odgovarajuih ivotnih
uslova za ugroene osobe i porodice
3. Restrukturiranje i razvoj socijalnih
usluga za ugroene grupe
1.Poboljavanje obrazovne infrastrukture i
pruanje pomoi obrazovnim programima
u zajednici
2.Poboljavanje zdravstvene infrastrukture
i
pruanje
pomoi
zdrvastvenim
programima
1. Obnova i zatita ruralnih zajednica i
urbanih centara
2. Zatita i ouvanje kulturnog nasljea

poslovnog

1.3. Poveanje inovativnog

potencijala regije

1.4. Razvoj turizma

1.5. Razvoj ruralne ekonomije

2.
Poboljanje vjetina,
konkurentnosti i
mobilnosti ljudskih
resursa, razvoj trita
rada i borba protiv
drutvenog iskljuenja

1.6. Poboljanje i razvoj

transportne
i
komunalne
infrastrukture i zatite okolia
2.1. Razvoj ljudskih resursa
2.2. Promoviranje drutvenog
ukljuivanja

3.1. Poboljanje
infrastrukture
i
socijalnih usluga

3.
Poboljanje kvaliteta
ivljenja i stvaranje
atraktivnog okruenja u
3.2.
zajednici

drutvene
kvaliteta

Urbana
i
ruralna
reahabilitacija, te zatita i
ouvanje kulturnog nasljea

Dokumenat Regionalna strategija ekonomskog razvoja Regije Sjeveroistok (raena od strane Evropske
komisije uz podrku lokalnih strunjaka dr. K. Hodi, dr. S. Zahirovi i dr. M. Klapi), EU RED, Nerda,
2004, str. 57.

Identifikacija problema i prepreka realizacije globalnih ciljeva

Na osnovu analize trenutnog stanja identifikovani su slijedei problemi koji predstavljaju
prepreke za realizaciju ciljeva NIR-a na TK i Regiji SI:
1. Na TK i Regiji Sjeveroistok ne postoji infrastruktura za tehnoloki razvoj, transfer
znanja i tehnologija i podrku inovacijsko-poduzetnikim inicijativama,
2. Neophodna je reforma sistema visokog obrazovanja, uvoenjem novih programskih
sadraja, poto zavreni diplomci imaju izraene deficite u znanjima potrebnim za
revitalizaciju privrede i razvoj poduzetnitva,
3. Ne postoji tranja za uslugama NIR organizacija,
4. Kapaciteti NIR centara na Univerzitetu, a pogotovo u istraivako-razvojnim
institutima su nedovoljni za realizaciju projekata razvoja, koji zahtijevaju visoke
standarde. Posebno je kritino stanje sa strukturom istraivaa (nedostaju mlai
istraivai) i savremena oprema,
5. Ne postoji izgraen sistem finansiranja NIR.

Definisanje podciljeva i plana akcije

Polazei od trenutnog stanja na TK, ciljevi i plan aktivnosti u okviru strategije NIR-a,
grupisani su prema prioritetima u okviru sljedeih segmenata:
1. Definisanje prioriteta na TK, radi podrke procesima:
revitalizacija privrede
restruktuiranja i poveanja konkurentske sposobnosti preduzea
uvoenja novih tehnologija i poveanja izvoznih sposobnosti preduzea
cjeloivotna edukacija
2. Revitalizacija nauno-istraivakog rada na fakultetima i institutima u okviru
definisanih prioriteta baziranih na reorganizaciji postojeih institucija (revitalizacija
kadrova i opreme)
3. Osnivanje Fonda za nauno-istraivaki rad
Prioriteti naunog razvoja
Opredjeljena u definisanju prioriteta nauno-tehnolokog razvoja na TK predloena su u
Strategiji razvoja do 2015. sa prioritetima tematskih oblasti "Privredni razvoj" i "Socijalni
razvoj", te analizi karakteristika NTR zemalja u razvoju i tranziciji. Pri definisanju
prioriteta, vodilo se rauna i o mogunosti finansiranja aktivnosti, pri emu je posebna
panja fokusirana na mogunosti koritenja meunarodnih programa, koji stoje na
raspolaganju.

Ciljevi i pravci naunog razvoja po oblastima NIRa:

a) Informacione tehnologije
Pored razvoja baziranog na koritenju informacionih tehnologija (IT) na poveanju
produktivnosti u industriji i servisnim uslugama na TK i Regiji SI je mogue pokrenuti i
nove privredne aktivnosti osvajanjem tehnolokog razvoja u oblastima:
Projektovanje, razvoj i izrada softvera za poslovne informacione sisteme;
Proizvodnja softvera za sisteme upravljanja proizvodnim procesima u realnom
vremenu (oblast industrijskih informacionih tehnologija);
Proizvodnja softvera za Internet bazirane aplikacije i digitalne medije.
Privredne aktivnosti bazirane na IT su pogodne za razvoj malih i srednjih preduzea i
imaju znaajan potencijal za izvoz u razvijene zemlje EU i USA.
b) Malotonana hemija, razvoj specijalnih hemikalija i materijala na njihovoj
osnovi
Globalni cilj je prestruktuiranje hemijske industrije u pravcu specijalizacije i prelaza na
proizvodnju hemikalija sa veim ueem znanja u strukturi cijene proizvodnje.
Strateki pravci tehnolokog razvoja su:
- Razvoj organske sinteze finih hemikalija:
Karakterizacija sirovina, poluproizvoda, proizvoda kao i formulacija (npr. analiza
hrane),
Sinteza, projektovanje i izgradnja fleksibilnog poluindustrijskog postrojenja
Energetska i ekoloka optimalizacija procesnih sistema
Razvoj postupaka separacije, ienja i konane obrade proizvoda
Razvoj i ispitivanje proizvoda za trite
Prenos postupaka u proizvodnju
- Strateki pravci tehnolokog razvoja su:
Primjena, razvojna i projektna istraivanja i uvoenje sistema kontrole kvaliteta u
sljedeim oblastima: dizalice (kranske, mosne, industrijske), transportni ureaji i
mobilne maine, kuanski aparati (bojleri, rashladna tehnika, kotlovi za etano
grijanje) i izmjenjivai toplote
Istraivanja u oblasti primjene visokih tehnologija za visoko-brzinske obrade i
nanoenje metalnih presvlaka (2005-2015. godina).
Istraivanja u oblasti dijagnostike primjenom savremenih informacionih
tehnologija
Istraivanja u oblasti poveanja produktivnosti i kvaliteta proizvodnih procesa
koritenjem savremenih postupaka, metoda i tehnologija.
c) Metalna industrija

reinenjering tehnolokih procesa

reinenjering tehnolokih segmenata preduzea metalne struke,

razvoj novih tehnologija (prerade metala, livenje, zavarivanje i dr.),
rad na osvajanju novih proizvoda, proizvodnih programa za potrebe privrede
poslovi na istraivanju iz podruja ekologije
opremanje istraivakih i edukativnih laboratorija
edukacija iz zavarivakih tehnologija,
ispitivanje mainskih konstrukcija,
projektovanje mainskih konstrukcija
ispitivanje mainske opreme u metalopreraivakoj industriji, rudarstvu i
procesnoj industriji,
organizovanje edukacije iz visokih tehnologija strunjaka iz privrede i nastavnika
srednjekolskih institucija metalske struke,
uestvovanje u uvoenju sistema kvaliteta u metalskoj industriji,
edukacija kadrova iz energetike,
funkcionalna ispitivanja energetskih sistema,
snimanje emisije na produktivna sagoriejvanja energetskih postrojenja

d) Ekonomija
Globalni ciljevi istraivanja upravljeni su na:
Makroekonomska i mikroekonomska istraivanja
Istraivanja privrednog razvoja, regionalnog i prostornog razvoja
Istraivanja u oblasti oblasti menadmenta, poslovnih finansija, raunovodstva i

unapreenje upravljanja malim i srednjim preduzeima

Posebno su interesnatna primjenjena istraivanja iz oblasti
ukljuivo konsultantske usluge.

poduzetnike ekonomije,

d) Medicinski fakultet
Osnovni ciljevi su institucionalno razvijanje fundamentalnih, razvojnih i primjenjenih
istraivanja u medicini.
e) Rudarstvo i geologija
Strateki pravci razvoja u oblasti rudarstva i geologije su slijedei:
razvoj novih tehnologija i metoda u rudarstvu uglja
istraivanje geolokih i eksploatacionih rezervi magmatskih leita graevinskog
kamena
istraivanje problema sanacije zone tonjenja gradskog podruja Tuzla
istraivanje razvoja komunalne energetike TK
istraivanje hidrogeolokih uslova i eksploatacionih rezervi podzemnih nalazita
pitke i tehnike vode
istraivanje uslova i opreme za deminiranje minama ugroenog podruja TK
istraivanje profitabilnih leita nafte i plina na prostoru TK i F BiH
10

istraivanje profitabilnih leita mineralne vode

istraivanje profitabilnog iskoritenja geotermalne energije.

f) Drutvene djelatnosti Univerziteta u Tuzli

Ciljevi obrazovanja:
kolovanje novih profila kadrova kao nosilaca poduzetnikih zanimanja (za
ekonomiku domainstva, prevodilaki smjer za orijentalne i svjetske jezike, za
industrijski dizajn, za inkulturaciju kulturnog nasljea, nova pedagokokulturoloka zanimanja i sl.)
Opremanje istraivakih i edukativnih laboratorija, dokumentacionih centara
(Univerzitetska biblioteka i sl.), sa mogunou ukljuivanja u posebne
informacione mree (uenje na daljinu i sl.)
Centar za cjeloivotno obrazovanje u sklopu kojeg e biti odjel za permanentno
obrazovanje profesora u osnovnim i srednjim kolama

III. PRIJEDLOG STRATEKIH PRAVACA RAZVOJA NIR-a

Do 1992. godine nosioci nauno-istraivakog i tehnolokog razvoja na TK i Regiji SI su
bili instituti udrueni u Univerzitet u Tuzli. Ove institucije NTR su bile povezane sa
privredom u BiH i svoje aktivnosti su usmjeravale prema ciljevima privrednog razvoja.
Ratna razaranja, proces privatizacije i orijentacija na trinu ekonomiju znaajno su
negativno uticali na kapacitete NTR na TK. Zbog toga je neophodno izvriti organizaciju
NIR-a na Univerzitetu kao nosiocu NIR-a na Tuzlanskom kantonu u skladu sa Pravilima
Univerziteta u Tuzli. Nakon konstituisanja zavoda, odnosno istraivako-razvojnih

centara, NIR na Univerzitetu e moi intenzivnije nuditi istraivake projekte na

drutvenom i privrednom planu.
Organizacija NIR-a na Univerzitetu u Tuzli

Polazei od lana 21. i 25. Zakona o visokom obrazovanju, lanova 15., 16., 17., i
18. Zakona o naunoistraivakoj djelatnosti, te lana 103. Pravila Univerziteta u
Tuzli, polazne osnove za organizovanja NIR-a na Univerzitetu u Tuzli su:
Na Univerzitetu Tuzla organizuju se procesi osnovnih djelatnosti s prateim
organizacionim subjektima, i to:
a. Organizacione jedinice nastavnog procesa
b. Ured za NIR-a
c. Ostali organizacioni subjekti
Nauno-istraivaki i umjetniko-istraivaki rad izvodi nastavno i nauno
osoblje Univerziteta individualno ili u okviru nauno-istraivakih i
umjetniko-istraivakih organizacionih jedinica Univerziteta. U realizaciji
nauno-istraivakog i umjetniko-istraivakog rada uestvuju i studenti
11

dodiplomskih, postdiplomskih i doktorskih studija i po potrebi angaovani

kadrovi izvan Univerziteta izabrani u nauna i struna zvanja prema
relevantnim propisima.
Naunoistraivaki rad moe biti organizovan na nivou Univerziteta i na nivou
fakulteta.
Na nivou Univerziteta, ured za NIR e pratiti i organizirati rad na:
-

fundametalnim istraivanjima
razvojnim istraivanjima
primjenjenim istraivanjima

kada je u pitanju multidisciplinarni naunoistraivaki rad.

Konsalting usluge kao multidisciplinarna djelatnost Univerziteta, po posebnim
uslovima angairanja pojedinaca, bile bi takoer pod ingerencijom Ureda za NIR
Univerziteta.
Ured za NIR e nastaviti koordinirati aktivnosti vezane za nauno-istraivaki rad
za sve organizacione jedinice NIR-a na nivou Univerziteta.
Nova organizacija NIR-a je zasnovana na 5 nauno-strunih oblasti:
1.
2.
3.
4.
5.

Istraivako razvojni centar za inenjersko tehnike nauke

Istraivako razvojni centar za drutvene i humanistike nauke
Istraivako razvojni centar za bio-medicinske nauke
Istraivako razvojni centar za prirodne nauke
Istraivako razvojni centar za umjetnost

Organizacija i djelokrug rada istraivako razvojnih centara zasniva

specijaliziranim zavodima, centrima i laboratorijama pri fakultetima.
podorganizaciona jedinica NIR-a je konstituisana na optimalan
Koordinaciju istraivako-razvojnih centara i organizacionih jedinica
obavljat e ured za NIR na nivou Univerziteta.

se na
Svaka
nain.
NIR-a

Radni tim na zadatku je osnovna jedinica rada i finansijskog obrauna u okviru

organizacionih jedinica NIR-a i njihovih podjedinica.
Nakon konstituisanja zavoda, odnosno istraivako-razvojnih centara, NIR na
Univerzitetu e moi intenzivnije nuditi istraivake projekte na drutvenom i
privrednom planu.

12

Uslune djelatnosti Univerziteta:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Centar za edukaciju
Centar za razvoj daljinskog obrazovanja
Media centar
Centar za izdavaku djelatnost
Centar za jezike
Univerzitetska biblioteka
Konsalting usluge

Obnavljanje istraivakog kadra

U cilju obnavljanja istraivakog kadra na TK treba obezbjediti sredstva za
finansiranje razvoja mladih istraivaa u okviru meunarodne naune i tehnike saradnje
koju BiH potpisuje sa ostalim zemljama u svijetu. Nastavie se nauna saradnja sa SAD
putem Fulbright stipendija, Junior Faculty Development Programa, Hubert H. Humphrey,
Ron Brown i slinih programa i drugim zemljama kao to je napr. saradnja sa
Republikom Slovenijom, raznih nevladinih organizacija kao to je Meunarodni forum,
SOROS i drugih preko Ureda za nauno-istraivaki rad Univerziteta.
Osim toga, neophodno je organizovano ukljuivanje i u druge meunarodne
projekte nauno-tehnoloke saradnje (6 Okvirni Program EU odnosno dolazei 7 Okvirni
Program, INCO Copernicus, ACE, COST, EUREKA), univerzitetske mree u kojima
institucije iz BiH mogu da uestvuju. Pronalaenje stratekih partnera za uee u ovim
projektima je prioritet.
Povezivanje naunih instituta na TK i Univerziteta
Povezivanje naunih instituta na TK i Univerziteta je potrebno radi formiranja
kritinih masa istraivaa i resursa. Univerzitet bi bio spreman prihvatiti saradnju sa
naunim institutima u naunim oblastima za koje su njegove lanice matine reguliui
meusobne odnose posebnim ugovorom. Na Univerzitetu u Tuzli neophodno je
uspostaviti organizacione oblike za nauno-istraivaki rad u formi: zavoda, klinika, i
centara. Bie podrano formiranje i rad inkubatora za novoformirana mala preduzea.
Koordinacija izmeu niih organizacionih jedinica-zavoda se moe ostvariti
uspostavljanjem viih organizacionih oblika: istraivako-razvojnih centara u kojima e
se stvoriti pogodno okruenje za rad istraivako-razvojnih organizacija, malih preduzea
iji se rad oslanja na specijalna znanja i visoke tehnologije.
Primjeri reorganizacije institucija NIR-a: Univerzitet bi sa Rudarskim,
Ekonomskim, Institutom za zatitu na radu, Institutom za hemijsko inenjerstvo,
Institutom za preradu uglja i karbohemiju, Veterinarskim zavodom, Ditom, Pivarom,
Mempromom, mljekarama u Kantonu, Vegafruit i dr. potpisao poseban pojedinani
Memorandum o saradnji u kome bi se dogovorili detalji meusobnih odnosa, uea na
zajednikim projektima, opremanja, poboljavanje uslova za rad i infrastruktura.

13

Osnivanje fonda za nauno-istraivaki rad

Potrebno je osnovati fond za naunoistraivaki rad na osnovu sredstava koja e se dobiti
namjenski iz NIR-a lanica, sporazuma s privrednim subjektima, sa malim i srednjim
preduzeima, poduzetnicima i svim zainteresovanim licima koji su u okviru djelatnosti
Univerziteta. Fond e biti revolving karaktera, a funkcionisat e po principu odobravanja
projekata, pa e stimulisati projekte fundamentalnih, razvojnih i primjenjenih
istraivanja, rjeenja i ekspertiza koja su u stanju vraati sredstva u Fond. Fond bi trebao i
da pospijei i neposredno ukljui postdiplomande i doktorande u nauna i struna
istraivanja. U okviru prihvaenih istraivakih projekata finansijska podrka bie
usmjerena posebno na kupovinu opreme za izvoenje nauno-strunog rada.
Djelokrug finansijske potpore fonda su nauni i struni asopisi na fakultetima i
Univerzitetu sa meunarodnom recenzijom.
Nauni i struni asopisi
Potrebno je osnovati i podrati naune i strune asopise na fakultetima i Univerzitetu sa
meunarodnom recenzijom, a koji su u podruju rada organizovanih naunih cjelina.
Pri fakultetima ve izlaze sljedei asopisi: DEFEKTOLOGIJA (Edukacijskorehabilitacijski fakultet), SPORT-nauni i praktini aspekti (Fakultet za tjelesni odgoj i
sport), Acta Medica Saliniana (Univerzitetsko-klinikog centra, preporuka je u
organizaciju i izdavanje asopisa ukljue jo Medicinski i Farmaceutski fakultet),
Ekonomska revija (Ekonomski fakultet), Technologica Acta (Tehnoloki fakulteta),
Ostrvo (Univerzitet u Tuzli sa Zajednicom opinskih drutava BZK), a predstoji izlaenje
asopisa na Prirodno-matematikom fakultetu.
Gotovo svi fakulteti imaju redovne ili povremene zbornike radova.
Nauno-struni kongresi
Nauno-struni kongresi iz pet oblasti koje ukljuuju organizacione jedinice
(istraivako-razvojni centri). Kongresi su internacionalni sa meunarodnim ueem i
meunarodnom recenzijom. Ovi kongresi e obuhvatati iskljuivo nauna i struna
podruja koja e imati za cilj javne prezentacije nauno-strunih dostignua kako na
naem Univerzitetu tako i na Univerzitetima u BiH i ire.

14

Vrijeme aktivnosti
STRATEGIJA

KRATKORONO

Nauni i struni
asopisi
sa meunarodnom
recenzijom
Osnivanje centara,
razvoj Ureda za NIR

Nauno-struni
kongresi

IZVRIOCI

Povezivanje Ureda za
NIR s institutima,
zavodima,
istraivakim jezgrima
malih i srednjih
preduzea u Kantonu i
regiji

Organizovanje NIR-a
sa drugim
univerzitetima u BIH i
ire, kao i u okviru
UNIVERZITETSKE
MREE

DUGORONO

Univerzitet u Tuzli uz pomo vlastite infrastrukture i drutveno-politikih struktura:Opine,

Kantona, Federacije i RBiH

Fond za NIR

SREDNJORONO

TABELARNI PRIKAZ DINAMIKE RAZVOJA NIR-a SA VREMENSKIM AKTIVNOSTIMA I

IZVRIOCIMA
Kratkorono: do kraja 2005.god.
Srednjerono: do kraja 2007.god.
Dugorono: do kraja 2010.god.

15

IV. ZAKLJUCI
1. Univerzitet u Tuzli ima potrebu za svestranijim ukljuivanjem u sve tri vrste
usmjerenog naunoistraivakih istraivanja (fundamentalna, primjenjena i
razvojna). Pri tome, Univerzitet prepoznaje posebnu ansu svoje
naunoistraivake pozicioniranosti kao:
- nosioca primjenjenih i razvojnih istraivanja
- regionalnog Univerziteta na prostoru TK i Regije SI;
2. Univerzitet e formirati istraivake kapacitete u zavode, a nakon regulacije
pravila i u istraivako razvojne centre na nivou Univerziteta. Naime, koncept
integrisanog univerziteta podrazumijeva izbjegavanje svake vrste preklapanja, pa
u tom smislu integraciju treba nastaviti i posebno instistirati na grupisanjima
istraivakih kapaciteta, to e dovesti ne samo do racionalizacije resursa, nego i
do poveanja kvaliteta i konkurentnosti samih naunoistraivakih radova, vee
koordinacije i razmjene ideja. U osnovi ove koncepcije trebao bi biti zavod kao
naunoistraivaka jedinica katedre. Najvii oblik naunoistraivake organizacije
predstavljali bi istraivako razvojni centri.
3. Nastavie se nauna saradnja u zemlji i inostranstvu uz podrku vladinih i
nevladinih organizacija, u cilju obnavljanja istraivakog kadra omoguavanjem
uslova za stimulisanje mladih istraivaa u cilju sticanja naunog stepena doktora
nauka, odnosno magistra; usavravanja postojeeg kadra, putem postdoktorskih
studija i drugih oblika usavravanja, njegovanjem stvaralakog rada na
Univerzitetu u cilju novih doprinosa i koritenju postojeih znanja na nove
primjene u svim oblicima ljudskog djelovanja; nabavke opreme za pojedine
zavode putem programa koje nudi Evropska Unija i SAD.
4. Univerzitet e osnovati Fond za NIR revolving karaktera, koji e funkcionisati po
principu odobravanja projekata, pa e u tom smislu, posebno na poetku,
stimulisati projekte strunih, razvojnih i primjenjenih istraivanja, rjeenja i
ekspertiza koja su u stanju vraati sredstva u Fond. Fond bi trebao pospijeiti i
neposredno ukljuivanje studenata, posebno postdiplomanada u nauna i struna
istraivanja. Osim uspostave Fonda, Univerzitet e se zaloiti i za sistemsko
osiguranje (minimalnih) sredstava za svakog nastavnika (na poetku za svaku
katedru) ukoliko je vezan za osnovne naune pravce naunoistraivakog rada
usvojene od strane Senata Univerziteta. Takav minimalan istraivaki proraun
pojednici bi komplementirali s vlastitim ostvarenim projektima. Finansijska
podrka se odnosi prije svega na nabavku nauno-istraivake opreme koja je
neophodna za izvoenje eksperimenta i koja e biti koritena i za naredne naunoistraivako-razvojne projekte. Fond e finansirati dio trokova izlaska naunostrunih asopisa sa meunarodnom recenzijom koje izlaze u okviru Univerziteta.
5. Univerzitet e se zaloiti za povezivanje sa naunim institutima u TK radi
proirenja baze ve izgraenih akademskih sadraja i akademskih ljudi, te radi
direktnog akademskog dobitka u prirodi prostora i funkcionirajuih laboratorija.
Postojei instituti bili su u sastavu Univerziteta u Tuzli od njegovog osnivanja, ali
16

su se oni u konceptu dezintegrisanog Univerziteta osamostalili, te su u tranziciji

drutvenih odnosa dijelom privatizirani. Univerzitet bi pod uslovom prihvatanja
uslova univerzitetskog ivota i rada od naunih instituta i prihvatanja obaveze
nadogradnje vlastite nastavnike djelatnosti i sudjelovanja u dodiplomskoj nastavi
iznad minimalnih optereenja bio spreman na saradnju sa institutima koja bi se
regulisala posebnim ugovorima.
6. Shodno virtualnoj organizaciji naunoistraivakog rada, Univerzitet ostaje
otvoren i za mogunosti kreiranja privremenih naunoistraivakih centara u
zavisnosti od prirode i duine trajanja preuzetih projekata iz zemlje ili
inostranstva.
7. Naunoistraivaki rad i umjetniki rad se organizuje putem organizacionih
jedinica u svrhu unapreenja naunih odnosno umjetnikih disciplina. Prijedloge
organizacije naunoistraivakog rada u okviru istraivako-razvojnih centara
donose fakulteti posebno.

17