Professional Documents
Culture Documents
Mo Hinh Chu I TH I Gian M Trong D Bao Chu I TH I Gian
Mo Hinh Chu I TH I Gian M Trong D Bao Chu I TH I Gian
Mo Hinh Chu I TH I Gian M Trong D Bao Chu I TH I Gian
http://www.lrc-tnu.edu.vn
MC LC
M U ........................................................................................................ 1
CHNG 1. CC KIN THC C BN V CHUI THI GIAN ............ 5
1. Chui thi gian v qu trnh ngu nhin ................................................... 5
1.1. Khi nim chui thi gian v qu trnh ngu nhin ............................ 5
1.2. Qu trnh ngu nhin dng ................................................................ 6
1.3. Hm t tng quan ............................................................................ 7
1.4. Ton t tin, ton t li...................................................................... 8
2. Qu trnh ARMA ...................................................................................... 9
2.1. Qu trnh t hi quy ........................................................................... 9
2.2. Qu trnh trung bnh trt ................................................................ 11
2.3. Qu trnh t hi quy trung bnh trt ............................................... 13
3. c lng tham s m hnh ARMA ....................................................... 15
4. Nhng hn ch ca m hnh ARMA trong chui thi gian ti chnh....... 16
CHNG 2. L THUYT TP M V CHUI THI GIAN M ........... 23
1. L thuyt tp m .................................................................................... 23
1.1. Tp m ............................................................................................ 23
1.2. Cc php ton trn tp m ............................................................... 25
2. Cc quan h v suy lun xp x, suy din m .......................................... 30
2.1. Quan h m ..................................................................................... 30
2.2. Suy lun xp x v suy din m ....................................................... 31
3. H m ..................................................................................................... 33
3.1. B m ho ....................................................................................... 33
3.2. H lut m ....................................................................................... 34
3.3. ng c suy din ............................................................................. 35
3.4. B gii m ....................................................................................... 36
3.5. V d minh ho ................................................................................ 37
http://www.lrc-tnu.edu.vn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
M U
Chui thi gian ang c s dng nh mt cng c hu hiu phn
tch trong kinh t, x hi cng nh trong nghin cu khoa hc. Chnh do tm
quan trng ca phn tch chui thi gian, rt nhiu tc gi xut cc cng
c phn tch chui thi gian.
Trong nhng nm trc, cng c ch yu phn tch chui thi gian l
s dng cc cng c thng k nh hi qui, phn tch Furie v mt vi cng c
khc. Nhng hiu qu nht c l l m hnh ARIMA ca Box-Jenkins. M
hnh ny cho mt kt qu kh tt trong phn tch d liu. Tuy nhin s phc
tp ca thut ton gy kh khn khi ng dng trong phn tch chui s liu,
nht l khi chui s liu c nhng thay i phn nh s phi tuyn ca m hnh.
vt qua c nhng kh khn trn, gn y nhiu tc gi s
dng m hnh chui thi gian m. Khi nim tp m c Zadeh a ra t
nm 1965 v ngy cng tm c ng dng trong nhiu lnh vc khc nhau
nht l trong iu khin v tr tu nhn to. Trong lnh vc phn tch chui thi
gian, Song v Chissom a khi nim chui thi gian m ph thuc vo
thi gian v khng ph thuc vo thi gian d bo. Chen ci tin v a
ra phng php mi n gin v hu hiu hn so vi phng php ca Song
v Chissom. Trong phng php ca mnh, thay v s dng cc php tnh t
hp Max- Min phc tp, Chen tnh ton bng cc php tnh s hc n gin
thit lp mi quan h m. Phng php ca Chen cho hiu qu cao hn v
mt sai s d bo v phc tp ca thut ton.
T cc cng trnh ban u v chui thi gian m c xut hin nm
1993, hin nay m hnh ny ang c s dng d bo rt nhiu lnh vc
trong kinh t hay x hi nh trong lnh vc gio dc d bo s sinh vin
nhp trng, hay trong lnh vc d bo tht nghip, trong lnh vc dn s,
http://www.lrc-tnu.edu.vn
chng khon v trong nhiu lnh vc khc nh tiu th in, hay d bo nhit
ca thi tit
Tuy nhin xt v chnh xc ca d bo, mt s thut ton trn cn
cho kt qu cha cao. nng cao chnh xc ca d bo, mt s thut ton
cho moo hnh chui thi gian m lin tip c a ra. Chen s dng m hnh
bc cao ca chui thi gian m tnh ton. Sah v Degtiarev thay v d bo
chui thi gian s dng chui thi gian l hiu s bc nht nng cao
chnh xc. y cng l mt phng php hay c s dng trong m hnh
Box-Jenkins loi b tnh khng dng ca chui thi gian. Huarng s
dng cc thng tin c trc trong tnh cht ca chui thi gian nh mc
tng gim a ra m hnh heuristic chui thi gian m.
Trong thi gian gn y, ti ny vn lun c mt s tc gi nghin
cu. Cc hng hin nay vn l tp trung nng cao chnh xc d bo ca
m hnh chui thi gian m. Bi bo ca I-Hong Kuo v cc tc gi (2008) a
ra phng php tng chnh xc ca d bo bng ti u cc phn t m
ng (Particle swarm optimaization). Ching Hsue Cheng v cc ng tc gi
(2008) m rng nghin cu bng cc phng php k vng (Exspectation
method) v Phng php la chn mc (Grade Selection Method) thng qua
cc ma trn chuyn dch c trng. Ngoi ra hin nay c xu hng s dng kt
hp cc phng php khc nhau vi chui thi gian m nh phng php
mng N ron nh Cagdas H. Aladag (2008) hay Medey Khascay (2008). Ngay
c mt nh nghin cu su trong lnh vc ny l Huarng cng m rng theo
hng ny t nm 2006. Thut ton di truyn cng tm c ng dng trong
hng nghin cu ny. Nm 2007 c bi bo ca Li-Wei Lee s dng mi
quan h m v thut ton di truyn d bo nhit v ch s ti chnh ca
i Loan. Ngoi ra mt s tc gi khc tm nhng thut ton khc n gin
d bo nh bi bo ca Singh (2007) hay thut ton da vo trend ca chui
thi gian (Baldwin 2000).
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
CHNG 1
CC KIN THC C BN V CHUI THI GIAN
http://www.lrc-tnu.edu.vn
- EX t m, t Z
- x (r , s) x (r t , s t ), t , r , s Z
http://www.lrc-tnu.edu.vn
nh l 1.1
Nu Xt, t Z l mt qu trnh dng, v nu nh at R, i Z tho mn
iu kin
ai th h thc Yt :
a X
t -i
, t Z s nh ngha mt qu dng.
t h
, X t ), t, h Z
(h): = (h)/(0):=corr(Xt+h,Xt), t, hZ
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ch :
Trong thc t, ta ch quan st c mt th hin hu hn X:={xt, t =
1,2,n}ca mt chui thi gian ng nn v nguyn tc ta khng th bit
chnh xc c cc hm t hip phng sai ca chui thi gian , mun c
lng n ta a vo khi nim hm t hip phng sai mu ca th hin X.
Hm t hip phng sai mu ca mt th hin X c nh ngha bi
cng thc
n h
c(h) : n 1n 1 ( x j x)( x
x),0 h n
j h
j 1
n
a B i X a X
t i0 i t-i
i
i0
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ch :
Mt cch tng qut, ngi ta c th nh ngha cc chui theo ton t
tin F hay ton t li b v mun th chng ta hn ch trong trng hp cc qu
trnh l dng. Khi , gi s ta c qu trnh dng Xt, t Z v mt dy {ai
,iZ tuyt i kh tng, tc l
Yt :
a , th nh l 1.1, qu trnh
i i
a B
l nh x t
http://www.lrc-tnu.edu.vn
vi {} l mt n trng.
Ta c th vit biu thc ca qu trnh t hi quy trn bi cng thc
Xt a X
a X
.... a p X t-p t , a p 0,
1 t 1 2 t 2
Hay dng
ton t
a( z) : 1 a z a z 2 ... a p z
1
2
E(Xt) = 0
(0) ai (i ) | 2
t 1
(h) ai (h i) 0, h 0
i1
Ln lt cho h = 1,2,.p ta c
1
(1)
(1) 1
. .
(p-2).
(p-1)
. (p-2)
. (p-3)
. ...
(p-3) 1
(p-2) (1)
(p-1)
(p-1)
..
(1)
1
a1 (1)
a
(2)
2
= ......
a p 1 ( p 1)
( p )
10
http://www.lrc-tnu.edu.vn
vi t l mt n trng.
Ta cng c th vit biu thc trung bnh trt trn di dng ton t
lu tng t nh i vi qu trnh t hi quy nh sau :
Xt = b(B)t,
Trong hm b(.) nh ngha bi
b(z) : = 1+b1z++bqzq.
y b(z) c gi l a thc trung bnh trt .
11
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ch :
Khc vi qu trnh AR, biu thc trn lun xc nh duy nht mt qu
trnh MA m khng i hi thm iu kin g i vi cc h s b 1. V vi gi
thit t l n trng th theo nh l 1.1 ta c
b(z)(z) = 1.
V khi 1 c th biu din di dng
t j X t j ; ( z) j z j ; j
j
j
j
j 1
X t j X t j t ; j
V
2 , s t
E ( X t t ) 2b , s t i;1 i q
1
0, s
12
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Mt khc ta c:
(h) : E ( X t X
t h
) E ( X t (
t h
b
b
))
1 1h1 q 1hq
T ta suy ra
(h) 2 (b b b
... b
bq ), b : 1;1 h q
1
0
h
h
1
q
(h) 0, h q
c bit ta c
T cng thc hip sai ca qu trnh trung bnh trt ta suy ra cng thc
ca t tng quan nh sau:
(h)
b
h
0,
b b
.... b
b
1
h 1
q h q
, h 1,2....q
2
1 b2 .... bq
1
h. q
a( z) : 1 a z ... a p z p
1
b( z ) : 1 b z ... bq z q
1
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
13
http://www.lrc-tnu.edu.vn
a(B) X t b(B) t
nh ngha 1.9 (Qu trnh nhn kh nghch)
Mt qu trnh ARMA(p,q) c gi l mt qu trnh nhn qu v kh nghch
nu c l mt qu trnh ARMA(p,q) c a(z) v b(z) tha mn hai iu kin:
i) a(z) v b(z) khng c nghim chung
ii) a(z) v b(z) khng c nghim c mun khng vt qu 1
Ch :
Do tnh nhn qu v kh nghch cng vi tnh cht kh o ca a
thc ton t, ta c th biu din mt qu trnh
X t i t i , 1; i .
0
i0
i1
V c th tnh cc h s t bng cch chia theo ly tha tng a(z) cho b(z).
Cc c trng ca qu trnh ARMA:
Trc ht ta c
(h) E ( X t X
p
q
) a (h i )
(h) bi
(h i )
.X
.
X
t h t 1 1
i1
Vi
.X (k ) : E( t X
t k
i
t k i0 t k i
V ta c
0, k 0
e.X (k )
2
k , k
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
14
0
http://www.lrc-tnu.edu.vn
(h) ai (h i ), h q
i 1
V v th
p
(h) ai (h i), h q.
i1
3. c lng tham s m hnh ARMA
Gi s ta cn c lng cc tham s ca m hnh ARMA(p,q)
m > max(p,q).
X t a X ... am X t m t , t m 1,..., n.
1 t 1
Bc 2:
c lng vecto tham s (a ,..., a p , b ...., bq )t trn c s cc tiu
1
1
ha hm
15
http://www.lrc-tnu.edu.vn
S ( )
n
( xt a x a x
... a p xt p b
... bqt q )2 theo .
1
t
1
2
t
2
1
t
2
t mq1
(Z t Z ) 1 Z t X n ,
Ta cng c th dng phng php trc giao ha Househoder tm
y,
X n (X
m1q
,..., X n )
V
X mq X
mq1
X
X mq
Z mq1
....
X
X
....
n2
n1
... X
mq
mq1 p
... X
mq2 p mq1
...
X n p
n2
n2
mq1
...
mq ...
... nq
S ( )
HR
.
nmq
2
m2
m1
http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
http://www.lrc-tnu.edu.vn
khai thc c trng tng quan ring mu ca chui tng trng trn. Kt
qu c minh ha bng th sau:
18
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Hnh 1.7 T tng quan ring ca bnh phng chui tng trng
Mc d chui tng trng t tng quan nhng bnh phng ca n li
th hin s tng quan mnh. Nhng du hiu cho ta thy rng m hnh
ARMA khng thc s ph hp vi chui thi gian qua st ny.
19
http://www.lrc-tnu.edu.vn
yt 0.00049332 t
Nhiu khi c tnh ton v biu din bi th sau
20
http://www.lrc-tnu.edu.vn
21
http://www.lrc-tnu.edu.vn
22
http://www.lrc-tnu.edu.vn
CHNG 2
L THUYT TP M V CHUI THI GIAN M
A: [0,1]
0 A(x) 1
23
http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
nh ngha nh sau: A(x) = e a( x1)
xa cx
,1,
),0)
ba c b
Gaussian(x, , c, )= e
Bell(x, a, b, c) =
xa d x
,1,
),0)
ba d c
c) )2
( x
1
xc
1
a
2b
24
http://www.lrc-tnu.edu.vn
25
http://www.lrc-tnu.edu.vn
26
http://www.lrc-tnu.edu.vn
.B(x)
27
http://www.lrc-tnu.edu.vn
n(S(x,y)) = T(n,(x),n(y))
Vi php ph nh n(n-1) = 1- x, chng ta c mt s cp T-chun
v T-i chun tho mn lut DeMorgan trong bng 2.1
STT
T(x,y)
S(x,y)
Min(x,y)
Max(x,y)
x.y
x+ y x.y
Max(x + y -1, 0)
Min(x + y,1)
x + y >1
Else
Elsee
Els
max(x,y)=1
H ( x, y)
Y ( x, y) 1 min 1, (1 x) P
min(x,y)=0
Else
Else
x. y
,y0
(1 )( x y xy)
x + y <1
P , p 0
1
H ( x, y)
x y (2 ) x. y
,y0
1 (1 ) x. y
YP ( x, y ) min(1, P x P y P , p 0
28
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Biu thc xc nh
Tn
Early Zadeh
xy = max(1-x,min(x,y))
Lukasiewicz
xy = min(1,1- x+y)
Mandani
Larsen
Standard Strict
if
xy = 10
other
Godel
if
xy = 1y other
xy = min(x,y)
xy = x.y
x y
x y
if x y
xy = 1y other
Gaines
8
9
10
Kleene Dienes
xy = max(1 x,y)
Kleene Dienes
xy = 1- x + y
Lukasiwicz
xy = yx
Yager
29
http://www.lrc-tnu.edu.vn
R(x,y) =
0 if (x,y)R y)( xR
30
http://www.lrc-tnu.edu.vn
31
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Kt lun: Hm l lin tc
y l dng suy lun da vo lut logic c in Modus Ponens.
Cn c vo m hnh ny chng ta s din t cch suy lun trn di dng sao
cho n c th suy rng cho logic m.
Gi l khng gian tt c cc hm s, v d ={g:RR}. A l cc tp
cc hm kh vi, B l tp cc hm lin tc. Xt hai mnh sau: P=gA v Q
=gB. Khi ta c:
Lut (tri thc):
PQ
S kin:
P ng (True)
Kt lun:
Q ng (True)
32
http://www.lrc-tnu.edu.vn
1. Xc nh cc tp m ca cc bin u vo.
2. Xc nh lin thuc ti cc tp m tng ng.
3. Xc nh cc quan h m R(A.B)(u,v).
4. Xc nh php hp thnh.
Tnh B theo cng thc: B = AR(A,B)(u,v).
3. H m
Kin trc c bn ca mt h m gm 4 thnh phn chnh: B m
ho, h lut m, ng c suy din m v b gii m nh hnh 2.5 di y
H lut m
(Fuzzy Rule Base)
u vo r
Cc tp
Cc tp
B m ho
u vo
ng c suy din m
(Fuzzy Interence Engine)
B gii ho
(Dauzzifier)
u ra r
u vo
33
http://www.lrc-tnu.edu.vn
j v j . Khi R j l mt quan h m t cc tp m u vo X = X1
A
B
i
X2 ...... Xn ti cc tp m u ra Y.
34
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Decart X Y = ( x , y) : x X , y Y , vi
x (x , x
1
2,
Rj l mt hm nh x t tp m trong X ti tp m trong
Y, A1j xA2j ....Anj B j c gi l mt dng suy din m( cho gn, ta k hiu
Aj = A1j xA2j ...Anj )
Gi s A l mt tp m trong X v l u vo ca b suy din.
Khi mi lut Rj to ra mt tp m Bj trong Y nh sau:
Bj = A Rj = sup (A*Rj)
Vi * l mt ton t T - chun c nh ngha trong bng 2.1. Do tnh
kt hp, ta c th nh ngha:
T2(x,y) = T(x,y)
T3(x,y,z) = T(x,T2(y,z)) vi 0 x, y, z1
........
Dng quy np ta nh ngha:
Tn(x1,x2,..., .xn) = T(x1, T n-1(x2,....xn)) vi 0 xi 1
Quan h Rj c nh ngha thng qua hm ph thuc sau:
j ( x , y)
(
x
,
y
)
T
(
(
x ), j ( y)))
R
A B j
Aj
B
T (T n ( j ( x ),..., i ( xn )), ( xn ))
An
An
A 1
1
V hm lin thuc ca tp A l
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
35
http://www.lrc-tnu.edu.vn
A ( x ) T n ( ( x1 ), A ( x2 ),... A ( xn ))
2
x U
A ( x ) *
( x , y)
3.4. B gii m
y l mt nh x t cc t cc tp m trong R thnh cc gi tr
r rng trong R. C nhiu php gii m, vi mi ng dng s c mt phng
thc gii m khc nhau tu thuc yu cu ng dng. Di y s lit k mt s
phng thc gii m thng dng.
M j
y j ( y j )
i
B'
y ( x ) 1
h
M
j
j (y )
i1 B'
Vi j l ch s lut , y-j l im c lin thuc ln nht trong
tp m u ra Bj , th j v
(y
B, j
A ( x ) T n ( ( x1 ), A ( x2 ),... A ( xn )) nh sau:
2
M j
j
j2
y
(
y
)
/
B' j
y ( x ) i1
mh
M
j
j2
j (y ) /
i1 B'
vi j h s bin i ca lut j
36
http://www.lrc-tnu.edu.vn
N
yi B ( yi )
i
1
yc ( x )
N
(y )
i1 B i
3.5. V d minh ho
Xt h m vi hai lut m v cc hm lin thuc ca cc tp m u
vo, u ra nh biu din ti hnh 1.6. Mi lut m c hai u vo hnh a1, a2,
b1,b2 v mt u ra hnh a3, b3. Gi s chng ta th nghim vi hai gi tr u
vo l x1 = 0.15 v x2 = 0.5, s dng dng T-chun MIN(T(x,y) = x.y)tnh c
tng hp ca cc tp m pha IF v pha THEN hnh (d). S dng T- i chun
cho tt c cc u ra nh hnh (e).
- Phng php cao:
y
h
2
0
.
4
0.2 2 0.6667
y
h
0. 8
0.1
0.4 2 0.2 2
37
http://www.lrc-tnu.edu.vn
38
http://www.lrc-tnu.edu.vn
CHNG 3
MT S THUT TON C BN TRONG CHUI THI GIAN
M V MT S THUT TON CI TIN
1. Mt s khi nim
1.1. nh ngha tp m v chui thi gian m
Gi s U l khng gian nn. khng gian nn ny xc nh mt tp hp
cc i tng cn nghin cu. Nu A l mt tp con r ca U th ta c th xc
nh chnh xc mt hm c trng:
0 nu x nm ngoi A
A(x) =
1 nu x nm trong A
Nhng vi mt tp m B trong khng gian nn U th phn t x khng
xc nh chnh xc c. Khi ta c nh ngha:
A : U [0.1]
A c gi l hm thuc (Membership function). Cn vi bt k mt
39
http://www.lrc-tnu.edu.vn
A=
A (u1 )
A (u 2 )
A (u n )
...
u1
u2
un
40
http://www.lrc-tnu.edu.vn
nh ngha 5:
Gi s F(t) suy ng thi t F(t-1), F(t-2),, F(t-m) m>0 v l chui
thi gian m dng. Khi ta c phng trnh quan h m sau:
F(t) = F(t-1) * Rw(t-1, t)
Trong w>1 l thng s thi gian m theo d bo F(t) b nh
hng.Nh vy, d bo gi tr F(t), ta cn tnh c mi quan h m Rw(t-1, t).
Qu trnh d bo chui thi gian m cng da trn cc bc ca phng
php lp lun xp x m nh sau:
1. Gii ngha cc mnh m iu kin
2. Kt nhp cc quan h m
3. Tnh kt qu t php hp thnh
4. Kh m
2. M hnh mt s thut ton d bo trong m hnh chui thi gian m
2.1. M hnh thut ton ca Song v Chissom
Trong phn ny, s dng khi nim v phng php d bo ca chui
thi gian m c Song et. al. v Chissom a ra xy dng thut ton d
bo cho chui thi gian.
Gi s U l khng gian nn: U = u1,u2,....,un . Tp A l m trn khng
gian nn U nu A c xc nh bi hm:
A : U [0.1]
A c gi l hm thuc (Membership function). Cn vi bt k mt
phn t u no ca A th hm A (u) c gi l thuc ca u vo tp m A.
Tp m A trn khng gian nn U c vit nh sau:
A
A (u1 ) A (u 2 )
u1
u2
...
A (u n )
un
41
http://www.lrc-tnu.edu.vn
42
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Supremum
L[*Aj ]
l gii hn di ca khong uj
Supremum
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
43
http://www.lrc-tnu.edu.vn
l gi tr m ti thi im t
Aj
l gi tr m ti thi im t+1
Ei
Ei-1
Ei-2
Fj
44
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Then P1 = Xi ; n=1
Else P1 = 0 ; n=0
Next I
If XXi L[*Aj ] and XXi U[*Aj ]
Then P2 = XXi ; m=1
Else P2 = 0 ; m=0
Next I
If Yi L[*Aj ] and Yi U[*Aj ]
Then P3 = Yi ; n=1
Else P3 = 0 ; p=0
Next I
If YYi L[*Aj ] and YYi U[*Aj ]
Then P4 = YYi ; q=1
Else P4 = 0 ; q=0
Next I
B=P1 + P2 + P3 + P4
If B = 0Then Fj = M[*Aj ]
Else Fj = (B + M[*Aj ])/ (m+n+p+q)
Next k
2.4. M hnh Heuristic cho chui thi gian m
Huarng s dng m hnh ca Chen v a vo cc thng tin c sn
ca chui thi gian ci tin chnh xc v gim bt cc tnh ton phc tp
ca d bo. Nh s dng nhng thng tin c trong chui thi gian nn m hnh
ca Huarng c gi l m hnh Heuristic.
45
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ai (u1 )
u1
Ai (u 2 )
u2
...
Ai (u m )
um
46
http://www.lrc-tnu.edu.vn
47
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Gi tr
thc
Ngy
thng
Gi tr
thc
Ngy
thng
Gi tr
thc
03/08/1998
7552
26/08/1998
6790
17/09/1998
6906
04/08/1998
7560
27/08/1998
6835
18/09/1998
6842
05/08/1998
7487
28/08/1998
6695
19/09/1998
7039
06/08/1998
7462
29/08/1998
6728
21/09/1998
6861
07/08/1998
7515
30/08/1998
6566
22/09/1998
6926
10/08/1998
7365
01/09/1998
6409
23/09/1998
6852
11/08/1998
7360
02/09/1998
6430
24/09/1998
6890
12/08/1998
7320
03/09/1998
6200
25/09/1998
6871
13/08/1998
7291
04/09/1998
6403,2
28/09/1998
6840
14/08/1998
7320
05/09/1998
6697,5
29/09/1998
6806
15/08/1998
7300
07/09/1998
6722,3
30/09/1998
6787
17/08/1998
7219
08/09/1998
6859,4
18/08/1998
7220
09/09/1998
6769,6
19/08/1998
7285
10/09/1998
6709,75
20/08/1998
7274
11/09/1998
6726,5
21/08/1998
7225
14/09/1998
6774,55
24/08/1998
6955
15/09/1998
6762
25/08/1998
6949
16/09/1998
6952,75
48
http://www.lrc-tnu.edu.vn
S lng
Khong
S lng
6200-6300
6900-7000
6300-6400
7000-7100
6400-6500
7100-7200
6500-6600
7200-7300
6600-6700
7300-7400
6700-6800
7400-7500
9800-6900
7500-7600
49
http://www.lrc-tnu.edu.vn
u8 = [6766-6800]
u15 = [7100-7200]
u2 = [6300-6400]
u9 = [6800-6833]
u16 = [7200-7250]
u3 = [6400-6500]
u10 = [6833-6866]
u17 = [7250-7300]
u4 = [6500-6600]
u11 = [6866-6900]
u18 = [7300-7350]
u5 = [6600-6700]
u12 = [6900-6950]
u19 = [7350-7400]
u6 = [6700-6733]
u13 = [6950-7000]
u20 = [7400-7500]
u7 = [6733-6766]
u14 = [7000-7100]
u21 = [7500-7600]
50
http://www.lrc-tnu.edu.vn
A7 A13
A12 A8,A10
A18 A10,A17,A18
A3 A1,A3,A5
A8 A6,A7,A10
A13 A12
A19 A18,A19
A4 A3
A9 A8
A14 A11
A20 A20,A21
A5 A6
A10
A16
A5,A8,A9,A11,A14
A11 A10,A11,A12
A6
A4,A6,A8,A10
A21 A19,A20,A21
A13,A16,A17
A17
A16,A17,A18
Bng 4. Nhm mi quan h m
Bc 5: Lp mi quan h m ti mi thi im t
Sau , tnh nhm quan h m heuristic c s dng cc tnh cht ca
hiu s bc 1 v hm h c xc nh theo nh ngha 5, trong vai tr
ca bin x chnh l hiu s bc nht ti thi im t. Nh vy nhm quan h m
ny ph thuc vo thi im t ca chui thi gian m. Th d nh cng mt
nhm quan h A10 A5,A8,A9,A11,A14 nhng ti thi im t1 hiu s bc nht
l m th:
h10(t1, A5,A8,A9,A11,A14 ) = A5,A8,A9
51
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Gi
Hiu
Hiu
tr
s bc
bc 2
Nhm quan h m
Nhm quan
h heuristic
im tnh
7552
A21
7560
A21
7487
A20
-73
-81
A19,A20,A21
A19,A20
0.5,0.75
7462
A20
-25
48
A20,A21
A20
0.25
7515
A21
53
78
A20,A21
A20,A21
0.5,0.75
7365
A19
150
97
52
http://www.lrc-tnu.edu.vn
7360
A19
-5
-155
A18,A19
A18,A19
0.5,0.75
7330
A18
-30
-25
A18,A19
A18
0.75
7291
A17
-29
A16,A17.A18
A16,A17
0.5,0.75
7320
A18
29
58
A16,A17,A18
A18
0.75
7300
A18
-20
-49
7219
A16
-81
-61
A16,A17,A18
A16
0.75
7220
A16
82
A13,A16,A17
A16,A17
0.5,0.75
7283
A17
63
62
A13,A16,A17
A17
0.75
7274
A17
-9
-72
A16,A17,A18
A16,A17
0.5,0.75
7225
A16
-49
-40
A16,A17,A18
A16
0.75
6955
A13
-270
-221
A13,A16,A17
A13
0.75
6949
A12
-6
264
A12
A12
0.25
6790
A8
-159
-153
A8,A10
A8
0.75
6835
A10
45
204
A6,A7,A10
A10
0.75
6695
A5
-140
-185 A5,A8,A9,A11,A14
A5
0.75
6728
A6
33
173
A6
A6
0.75
6566
A4
-162
-195
A4,A6,A8,A10
A4
0.75
6409
A3
-157
A3
A3
0.25
6430
A3
21
178
A1,A3,A5
A3,A5
0.5,0.75
6200
A1
-230
-251
A1,A3,A5
A1
0.75
6403.2
A3
203.2 433.2
A3
A3
0.75
6697.5
A5
294.3
91.1
A1,A3,A5
A5
0.75
6722.3
A6
24.8 -269.5
A6
A6
0.25
6859.4
A10
137.1 112.3
A4,A6,A8,A10
A10
0.75
6769.6
A8
-226.9 A5,A8,A9,A11,A14
A5,A8
0.5,0.75
-89.8
53
http://www.lrc-tnu.edu.vn
6709.75
A6
-59.85 29.95
A6,A7,A10
A6
0.25
6726.5
A6
16.75
76.6
A4,A6,A8,A10
6774.55
A8
48.05
31.3
A4,A6,A8,A10
A8,A10
0.5,0.75
6762
A7
-12.55
-60.6
A6,A7,A10
A6,A7
0.5,0.75
A13
A13
0.75
A6,A8,A10 0.25,0.5,0.75
6906
A12
-46.75
-237.5
A12
A12
0.75
6842
A10
-64
-17.25
A8,A10
A8,A10
0.5,0.75
7039
A14
197
261 A5,A8,A9,A11,A14
A14
0.75
6861
A11
-178
-375
A11
A11
0.75
6926
A12
65
243
A10,A11,A12
A12
0.75
6852
A10
-74
-139
A8,A10
A8,A10
0.5,0.75
6890
A11
38
112 A5,A8,A9,A11,A14
A11,A14
0.5,0.75
6871
A11
-19
-57
A10,A11,A12
A10,A11
0.5,0.75
6840
A10
-31
-12
A10,A11,A12
A10
0.75
6806
A9
-34
-3 A5,A8,A9,A11,A14
6787
A8
-19
15
A5,A8,A9 0.25,0.5,0.75
A8
A8
0.25
54
http://www.lrc-tnu.edu.vn
khong (0.75) v
khong
Hiu bc nht
Hiu bc 2
Cc im ly gi tr
Gim t t
<0
2 > 0
Gim nhanh
<0
2 < 0
Tng nhanh
>0
2 > 0
Tng t t
>0
2 < 0
55
http://www.lrc-tnu.edu.vn
56
http://www.lrc-tnu.edu.vn
* Kt qu tnh ton
Em s dng thut ton trn tnh ton cc ch s ca th trng
chng khon i Loan TAIFEX theo s liu a ra. Kt qu tnh ton ny
c so snh vi cc kt qu ca thut ton Chen v thut ton heuristic hai
tham s v ba tham s ca Huarng. Kt qu cho trong bng sau:
Ngy
thng
03/08/1998
Actual
index
5552
04/08/1998
Chen
Huarng1
Huarng2
D bo
7450
7450
7450
7550
7560
7450
7450
7450
7550
05/08/1998
7487
7450
7450
7450
7425
06/08/1998
7462
7500
7450
7500
7425
07/08/1998
7515
7500
7500
7500
7512.5
10/08/1998
7365
7450
7450
7450
7464
11/08/1998
7360
7300
7350
7300
7355
12/08/1998
7330
7300
7300
7300
7334
13/08/1998
7291
7300
7350
7300
7255
14/08/1998
7320
7183.33
7100
7188.33
7334
15/08/1998
7300
7300
7350
7300
7275
17/08/1998
7219
7300
7300
7300
7234
18/08/1998
7220
7183.33
7100
7100
7255
19/08/1998
7283
7183.33
7300
7300
7284
20/08/1998
7274
7183.33
7100
7188.33
7255
21/08/1998
7225
7183.33
7100
7100
7234
24/08/1998
6955
7183.33
7100
7100
6984
25/08/1998
6949
6850
6850
6850
6916
26/08/1998
6790
6850
6850
6850
6790
27/08/1998
6835
6775
6650
6775
6850
28/08/1998
6695
6850
6750
6750
6675
57
http://www.lrc-tnu.edu.vn
29/08/1998
6728
6750
6750
6750
6720
30/08/1998
6566
6775
6650
6650
6575
01/09/1998
6409
6450
6450
6450
6425
02/09/1998
6430
6450
6550
6550
6562.5
03/09/1998
6193
6450
6350
6350
6275
04/09/1998
6403.2
6450
6450
6450
6475
05/09/1998
6697.5
6450
6550
6550
6675
07/09/1998
6722.3
6750
6750
6750
6710
08/09/1998
6859.4
6775
6850
6850
6850
09/09/1998
6769.6
6850
6750
6750
6720
10/09/1998
6709.75
6775
6650
6650
6708
11/09/1998
6726.5
6775
6850
6775
6782
14/09/1998
6774.55
6775
6850
6775
6818
15/09/1998
6762
6775
6650
6775
6734
16/09/1998
6952.75
6775
6850
6850
6984
17/09/1998
6906
6850
6950
6850
6934
18/09/1998
6842
6850
6850
6850
6816
19/09/1998
7039
6850
6950
6950
7075
21/09/1998
6861
6850
6850
6850
6886
22/09/1998
6926
6850
6950
6850
6934
23/09/1998
6852
6850
6850
6850
6816
24/09/1998
6890
6850
6950
6850
6978
25/09/1998
6871
6850
6850
6850
6866
28/09/1998
6840
6850
6750
6750
6850
29/09/1998
6806
6850
6750
6850
6743
30/09/1998
6787
6850
6750
6750
6780
9737
7905
5437
1700
MSE
58
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Ct cui cng l tnh sai s trung bnh bnh phng MSE theo cng thc:
n
MSE
( f
i 1
gi )
n
59
http://www.lrc-tnu.edu.vn
60
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Hnh 1. Kt qu m
Hnh 3. To nhm
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
61
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Hnh 4. Bng h tr
Hnh 5. D bo
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
62
http://www.lrc-tnu.edu.vn
Thc hin lnh th s cho ta th so snh gi tr thc v
gi tr d bo
Hnh 7. th
63
http://www.lrc-tnu.edu.vn
KT LUN
Lun vn ny ch yu gii thiu cc khi nim c bn v chui thi gian
v cc m hnh x l chui thi gian. Phng php ch yu d bo chi
thi gian c Box v Jenkins xy dng t nhng nm 70 ca th k trc.
l m hnh ARMA. Tuy nhin m hnh ARMA ch thch ng hu ht cho chui
thi gian dng v tuyn tnh, chnh v vy nhng chui thi gian c bin thin
nhanh hoc chui s liu lch s ngn cho nhng kt qu cha chnh xc.
Chui thi gian trong kinh t do c im pht trin kinh t ph thuc rt
nhiu vo cc yu t khc nhau nn c nhiu bin thin v mang tnh phi
tuyn. Chnh v vy m hnh ARMA khng th x l tt trong lnh vc kinh t.
Do em s dng phng php mi l xy dng m hnh chui thi gian
m c Song v Chilsom pht trin gii quyt vn trn.
Trong lun vn ny em trnh by mt s m hnh c bn hay c s
dng trong chui thi gian m. l cc thut ton ca Chen, Huarng, Singh
v mt s tc gi khc. Mt s ci tin cc thut ton trn cng c a ra
trong Chng III ca Lun vn. Cui cng em xy dng phn mm tnh
ton trn c s s dng mt thut ton ca Chen trong d bo ch s chng
khon i Loan. Kt qu tnh ton cho thy mc ph hp ca d bo so vi
s liu thc t. Chnh v vy, m hnh chui thi gian m ang c nhiu tc
gi nghin cu c nhiu trin vng ng dng trong x l s liu kinh t.
64
http://www.lrc-tnu.edu.vn
65
http://www.lrc-tnu.edu.vn