Professional Documents
Culture Documents
Ayujk José Guadalupe
Ayujk José Guadalupe
Ayujk José Guadalupe
AYUUJK
Iipyxyukpt Ayuujk
Jos Guadalupe Daz Gmez
IIPYXYUKPT AYUUJK
Iipyxyukpt Ayuujk
7
Nkjxpkyxypy ts
Iipyxyukpt Ayuujk
Iipyxyukpt Ayuujk
11
Kukajpyxy
Iipyxyukpt Ayuujk
13
Iipyxyukpt Ayuujk
15
Ayuujkjy yett
tsynt
Iipyxyukpt Ayuujk
17
Maktaxujk ja mj kjp
M y ayuuk jy y yett n maktaxujk ja mj kjp jamt,
jaten ykxmoot ykxtjt sm xaa kyaxiiky:
Ayuujkw
Xaamkjxp
Anykyupjkp
Tuknm
Epytsykyjxp
Tukyom
Jkyupjkp
Puxkjxp
Npm
Mkyjxp
Kumukp
Knkm
Texykym
Npokp
Kunaatsp
Minytsym
Ukkupjkp
Kutskoom
Amjkts tuum
Tkm
Nahuatl
Tlahuitoltepec
Totontepec
Tamazulapan
Mixistln
Ayutla
Cacalotepec
Tepuxtepec
Atitln
Zacatepec
Tepantlali
Juquila
Ocotepec
Alotepec
Quetzaltepec
Camotln
Ixcuintepec
Cotzocn
Mazatln
Guichicovi
Ti tyijpy
Ja uuy kyojpk
Ja nkojpk
M nk tuknjoojt
Jam yootswemp
M ja may nyk
Ja jky ja nykojpk
Ja pujx kojpk
Jam npm
Ja miiy ja nykojpk
Ja njxptsy
Ja ujts mti yktsiipyjtp ja nyet
Ja tseen ja nykojpk
Ja axakk ja nykojpk
Joon tuuk ja nykojpk
Ja pkminy ja nyet
Ja uk ja nykojpk
Koots okm
Ujts jatsyu ja nyet
Jemy kyjp
Iipyxyukpt Ayuujk
tjaamyukt tjotsmukt, tyknkytynt tuuk tuuk y njxkjp ja xyw, mti xympt Nahuatl w ja xyw. Kaatsn ijty
may y amxnw ykkajpyxynym ykmatyknym, patsk
ojts ja aktskutunk mjk tyktunkptt ja jy pn kyajpyxypy
ja Nahuatl w jts y amxnw, jajn ijty ja amxnjy
kyukjpxtp kyuayuujkjtp; tyuuwtp, tyuuwetstp jyaapy
jyotsptt.
Nayjamts nayteen ja kjpmt miti ja zapoteco w
yktaxtejp, ja Guichicovi, jemy kyjp jakten y tyijpy; ku
ayuujk ja xyw jaten yktijy: mjtkm ja kukjp jaten jaay
tejt: Tkm. Jam jamajtsk ja kjp mti ykejxkjptp ayuujk
ja xyw: Kootskm, nayten yktijy Kutskoom, jts jaten
ja akatsw tejxkpt: Cotzocn, jatnamypy y xyw ku jam
nkyoots ja kojpk, ka jpy ja xw ykijxy, jts tsojky yajpn. Ku
xam jaten ykkatsijxy y kjp xw jatum jam ja nymatyky
sjaty ja kukjp y tnjwt, jam mum mti ka mt
nyapyty y Nahuatl w.
xym pt jam mjaty ja tyxujkp mjkjp, jam j
tsapjn tsaptjk, y tsujty, tum mjty, tsptsytyjk, may mti
typ yyn pyjtny, jaten jam tuuk ja mjtsaptjk kuwoj,
jam Tkm (Guichicovi) jam nyjkxn ja x et, maktxkmny ja
wxijkyxyutujk jumjt ku ojts ykkojtsny. Y Knkmt tsaptjk
jak ojts yytsyny m ja xw jumjt myatsyy tkk mny
ja makwxujk eepx ja makmojkx; y Anykyupjkpt ja jyaat jaa
et: tkk mny ja maktuktujk eepx ja makmajtsk, y Kunaatspt
jam nyjkxkojn ja x ja jumjt maktxk mny ja tkk.
19
Iipyxyukpt Ayuujk
21
Kamaapyk y
ayuujkjty
Iipyxyukpt Ayuujk
23
Iipyxyukpt Ayuujk
25
w wnmnykyjxp
Y wnmny mjk y nyakyutiy nyamyatsy meet y w
ayuujk. May ja pktky mti katee ayuujk w kjxp ja
xyw. Jats ja pktky mti ja xyw t pyty ayuujk,
ojtsn ja majytyjk tpamayty tpatjt, tejxkpt ja
pktky, ten ja y ijty ka ykniipy ykkjy, ykijxy
ykjakyepy. Jaten ja w ayuujk: Tsaptjk, tsakk, tsaptutk,
tsapn, tsapteety. Ja pktky ykxtejp jaten mti ijty
kaykijxyjtp y ayuujkjy etjjty, mti ka jaajtp
jnjy tjkjy.
Jaten ja w ayuujk, ja wet ja nm, ja kaaky ja tojkx,
ja jyujk, ja pktky, jatents ja w wnmny may ojts
myty, mj kajaa ojts tykatsy ja tsnyn-tanyn, ja
tuunn-pejkn, ja xuujxn-n, ja jwn-mpjkn, nayten
ja ykjujkyjtp ja nywnmny.
Ku ykkajpyxy ja ayuujk yktamwejtsp xym ja
amxn w-wnmny ku nwnynt: espadny, silantr,
ceboy: mant wet, seed wet, ja suun, ja alabans ykiiy, ja
mis candd ykmty, ykkujuy ykkuyxy.
Iipyxyukpt Ayuujk
27
IIpyxyukpt Ayuujk
Iipyxyukpt Ayuujk
29
M ja IIpyxyukpt
Tuuk ja mj tun ja mj kojpk, y wjkwiiny, y kten
mjkojpkjtp. Taxujkmny jts ja makmojkx eepx y
IIpyxyukp kyjxp, jaten yny, jaten ja mejy nyaxypy.
M y mj kojpkjoojt, y yuukakiijy may ja
kunjx kukjp tnatsnaayawtett y iipyxyukpt kojpk.
Yamypy ykpty ja kjp mti xyw: Yukp, Mixykyatsp,
Maxnkojpk, Wnjupkupjkp, Pajnyakyixypy, Pntkupjkp,
Npm, Xmkjxp.
Jts jam Yukpt yetjotp tyany ja mj tuntjk, m ja
jy tmjtt ja nwntskiiny. Jam ykpty ja tsaajxkojpk
jts ja IIpyxyukpt ja tyuntjk. Jamts majtsk tkk ja tuu
jyty, mti ja kojpkptp kyuytyp, jam mti njxp Yukp,
jamts ja mti Xaamkxp. Ja tsawny jaten ykjajtypy, t
yktanpktjkny kja ja ejxpajt, ku tsyepjaty ja njx
ja et. Ja tuukyten ijty y ayuujkjy y yet y nyjxt,
nay ja jap ja nykajpyxy nymatyky tikjxp ja ayuujkjy
tyktsepjtt ja nyjx, jts knjx ket ja wnmny.
Y IIpyxyukpt jujky y, jam j nyekx kyojpk, jyn y,
jaten ja w ayuujk wyny: tunw- kojpk w; tunwempkojpkwemp; tunjoojt-kojpkjoojt; tunkupjkp-kojpkkupjkp.
Kjpxtp matyktpk y. Janytsy katsn y tyuuky,
mayk yt ja mj ja mutsk. Mjtskten y IIpyxyukpt,
ykten kyjpxyp kyjpxpjtp, pn m, pn ti
ntuuk jatuuk pjtyp. P kuxk ja tymy myj jotmay,
Iipyxyukpt Ayuujk
31
Iipyxyukpt Ayuujk
33
Iipyxyukpt Ayuujk
35
Ja kukjpxp
y ytyjk, y tyxyjk, kaapn ja jy nukoo xymay,
nay ja pojk, ja kojpkk ja tyanppatypy, jts ja jy pn
ja jotmay mytjtp tpukjpx tpuxeek. Nay ttsk ja
ykjujkyjtp, pn naatp kojtp, tanpktkt pn ja
xw ykypy. Pn yejxp kyoop ja jujkyjtn, tuuk ja jy
mti xmaapy, jatenk tsuujtypy kumyjtypyk tejxt
ja kuwnmny kojpkn, uk naytenk ja teetypyoj tkpoj
pyty, pn tanexytp tanppjkytp jts ja tuntt,
ja xpayyn, pn yejxp kyoop ku tuuk ja ayoon, ja
wnmny mti ja jy pytypy yijxypy. Yk ptjtytp
tejxyett ja yjtn ja tsujjtn. Mk ja jy yajotatyt,
ykakujt ykakaakt, ykptt ykejxt jam jynjotp
tykjotp, ykmy ykkexy ja nyunk, jyuukyunk, ja jy
tyukmaty m kyatapyty, ku jotmayjtypy, tuuk ja
kumy, ja kukajpyxy jam nm tuum pyty, ja anaaw,
ja wtsuk, ja poj, ja jyujk.
Ja nyanemypy wnen ja pktky nyy nykoj,
ja moojk ykjitsy, ykxaatsy ykpniiky ykpity ykmtsy,
ykaejx ykapt ja tun ja kojpk ja pytktky. Jakten
kukjpxakp, kuamtoop kupktsoop. Jajk kyjpxnajxypy
m ja tunw kojpkw, tii jaty ja jy, tuuk ja kujotmaty
wynmnyajtypy, tyapyjtnajtypy, mti kyujuutyp
jyuyoxtp. Jatents ja kutunk, jatents ja kujn kutjk, ja kukjp
nyajmyetsy nyajpyty.
Iipyxyukpt Ayuujk
37
Iipyxyukpt Ayuujk
Ja xw jamyt
Janytsy kawnk ja ayoonwnmny. Jatenk ykmjtspk
yktsumpk ja jy ja xyw ja jyamyt, ja tsyook, ja
kaypyk jaten attstp, jaajk ja poj mti tsumtp, jaajk
jam muum njy, tuujy, tswemp tsjotp ja jy ja jyw
jyoot tmtst ttsumt. Ku ja jy jam nm tuum jam
kmwemp kmjotp tsyk jyw. Patsk kuwn ja jy
nyakyojxjiiky nyawyjpxjiiky jamy, m t tsyk, jamy
tjuuky waan ja n uk jamy nyatyajxy ja njxunk. Pn
mjktsk ja tsk, jatsk ja ptstk; ja ujtsy ja ujtstts,
ja njx, ja n ykpakny; Nayten ku tuuk jyujk ja: uk,
tsapk, jatsyu, ja jy, yatsky pyjktsk ykwkaap
ykwwejxp, jaatsk jam jnjotp tjkjotp tuuk ja majyunk,
y ja kyatyimy xymay, ttawojpjiiky tjutsjiiky ja jy ku ja
tsk mutsk.
Jjtptsk ku ja tsk pym keeky, myj kyajaaj,
jaajk ja tsk mti ka ykjmyetsy p juun, p m
jyaty kyupety, jjtptsk ku ja jy jakm apiky pyujx apiky
kyjp, myny tsyk, jakjxpts ykajotaty ja wojpjkp, uk
mt ja xmaapy pn s myj kyajaaj ja jotmay, jatsk
ykamtoop ykpktsootp ja mayjt jts ja tanpptt tii
xw tii et tatswojpjkt ja jy, jam tunm, kojpkm, tats
yemy, tats way, tats pejkmpity jatkoojk ja yw jyoojt, ja
myajw. Ja wojpjkp jaten ja jyuuj: _menn jee!, menn
jee!, pajtn jee!, pajtn jee!_, jamn ja y ja ujts, ja joon ja tsey
39
Iipyxyukpt Ayuujk
Ja kojpkptk
Ja kojpk ayyn. Ku y IIpyxyukpt wnmny ja jy
tyktuuwetsny tyktuuptny. Kuwnk ja jn ja tjk
mt ja tunw kojpkw ykmy ykkexy ja wyntskn.
Mj tuntjk mj kjpxpajt yt. Jakjxptsk ja w ayuujk,
ja matsyoon ja pktsoon, ja xatsy pniiky, ja joon ja tutk,
ja n ja pk, ja y ja juuky, ja wntskkiiny yktawnjw
yktawntskt pn yajkypy pn kyejxypy ja tajujkyjtn.
Jaten myiny kyputy, t ja majtyjk tjptunt
tjpkjpxt, jts ja jn tjk myjawyeen ja wyntskn
ykpktjk ykejxjk.
Ja mymajtskpatp, ja yknypy ykntsoomp, jts
jam ja njkxk tunm kojpkm, wanm jam mj IIpyxyukp
k mutsk IIpyxyukp, pn s jaty t tanppty pn
nyaneemypy, ku ja majatk tkamttt ja kujotmay.
Ynetsnet ja jy tmtsoont ja pktky, ja kojpk kaaky,
kojpk n, ja xatsy pniiky, ja n pk, ja niiy wynjxy, mti
t wynaty tsuuuy t ykaejx ykapt, t nyy nykoj,
nuunk nunjk, uk mt ja putjkptjkt m ja jn ja
tjk, jatents ja kojpkptp tsyoont, jamn ja tyutk jamn ja
tsyey, ja tsyujx, ja jyj ja tykx tpatsmt tpkpt ku jpy
mny ja yky ja tsoonk.
Jamn ja jotmay jnjotp tjkjotp, tuuk kujn tuuk
kutjk, t tkjpxmukt tmatykmukt ja wynmny. Ku
nyayjmyatsnyt nyayjpytnyt wnen tyeety
41
Iipyxyukpt Ayuujk
43
Iipyxyukpt Ayuujk
Ja tsapnw
Jam jnjotp tkjotp myjawyeen myjayjjp. Ja teety tk ja
yuunk yunjk tyuxt jts nxem nym tpt tejxt, ja
wntskn tmoott tkaxt, pn kujn pn kutjk. Jaten jam
jnjotp tkjotp ja nawyn ku ja jy nywejt pytkt:
_Yinet!, ptkt nwejt!_, _t wjtsjknp ja et, jts y
pktky nyk nxktjknttt_.
45
Iipyxyukpt Ayuujk
47
Iipyxyukpt Ayuujk
49
Iipyxyukpt Ayuujk
Kojpkptpt
Ku tpty ja poop jumjt, ja jemy jumjt, ja jemy xyw,
ykjmyetsy ykjpyty ja tun ja kojpk, nayten ku ja
jumjt kyukwakyxy, ja nja Ayuujkjy nyamyj xtuny
m ja kukjpjtn nyaxy, jam ja kuxw pn ja xuxp
wojp, ykkawyamypy yktojkxwamypy, ja kptntjkt, jts
nyakyukjpxky nyakyunuukxkyt, nyakyuamty
nyakyupktsyt. Uk jamts ja pn t yats xpty jakam, pn
nytyuxkjtypy nytyuxyeetyajtypy tuuk ja xw, jam ja
pjkpt ukpt, pn ja xyw jyumjt tjmyetsy tjpyty,
uk pn ka pn ja myoojkunk, kymunk, ja jyjujk tsyakk,
ja tyunk, tyuntjk, ja yxpjkn jymyajtstp, jts jaakjxp
tptt ja kojpk.
Ja majytyjk, t tmtapytt ku ja yp yok t
tukmtnt ytp wnmny, ja nyw nyayuujk. xymts
ykpty ykijxy, yktuny ykkajpyxy mt ja uunk unkt,
jatentsn myiny kyputy, jyaak tuuwitsy tyuupty. Jaten jam
xkatsp tuuk ja pmatyky:
Mk ayoon wnmnyk jten ojts ttsnt ttant ja
majtyjkt. Ejtnpk ja oojkn ja tkyn, ykpktpk
ja yet ja nyjx, ja yyuutk ja tyuntjk, kapk ja
pektky jyanytsy yuk ykmaakxn, jatenyk ja y
ja ujts ykpootktkyjxn, ja kunjx ja kukm ka
yuk ykmaakxnt, nukok ja ayoon wnmny, kajk
yukejtnt yukxont.
51
Iipyxyukpt Ayuujk
53
Iipyxyukpt Ayuujk
55
Ja IIpyxyukpt ja ny tyuu
Tkk maktxk ja, jam ja mti tsoomp xaamkjxp jts
jamamypy nyijkyxy Yukp, jam Kutyjkjupm yk piky tuuk
ja tuu mti njxp Tsuutsyukp, wnets njaak yynt jts jam
ankkjxpjw, jm tyimy kyojpk xmn, jam ykpty tuuk
ja mj xee kipy, mti jam axjpjkp, nmtp, kojpkkten y
tykw, jamn jy ijty nyawynkijpyxy nykyunuukyxy,
pn ka ja jn ja pujx tyayytp tyanjxtp samten xym,
tumpujx jam Mjtxyjotp yats natsjujktp ja kojpkptpt.
Ku ka ijty y pujxypy ykwnmnyatynym, may jy
jamamypy ijty ytyp. Jam ja pookxjk, jamten ijty yaatyk
pt j jy pyookxt, kyjpxt myatykt, tkont tpkt
ja ny ja pyk. Jats kyuwnten jam namyo ja nunk
ja pkunk, ten yiin ten waan ku jam jyaty wntany
kojpkjxp, ja kojpkkaaky nayten pn jak jap.
Jaten ja namyoj nakyjpx, ku jam ja jy
wykptsiimy, p tompx ja anuukx, wnets ja nawyn:
_pookxt wn, exy mnunkt, jam nats wtity
ankjxp, ptt kuppkt, ja yjkjujkyjtp xkunuukxntp
xkuwnntp_ jaten nyaxy ja w ayuujk, jats ja jymy
pnten nykjpxkjpy ja jyotmay mti jam t tats motst,
jts tkjpxkjy ti kjxp ja kojpk tpty tijxy jatents ja
nakyjpxkuppkk.
Wnets, ku jaten ja pookxn yuknxkjy, anj atsuujky,
p jakux ja jatuuk ja kojpkptp kypujtmt, jts jam
Iipyxyukpt Ayuujk
57
Ja tsmtsiixy
Ja tuuk ja ujts, ja tsmtsiixy, janytsy ajpyky
janytsy kump janysty yotsp ja, jajkten ja majy
natyapakuwjtsjktypk pyakntskijxy ku ja yky
kyamaayt, uk ja unk jaten yktaatskt jty petypy
jyaak ykyojtt, p jottkpyxyk ja kojpkptpt.
Ku ja IIpyxyukpet yknyy ykntsny, jaten
xym jyaty, mjk ja jn ja pujxypy ykajotjtn, ka
jy tekyjm yukyny yukwtejtnt. Samkten ijty
ja majtyjk tumtekyjm tnyty tntsoont, ja kym
ja myoojk, ja kyipy ja jyxy. Ja jn ja pujx, yktayyp
yktatsoonp nuunk nunjk ja tsoonk ja njkxk, may jy,
jatenn xym, jatkoojk yktaxontky y kojpkpjtn.
Pn tsoontp kjpjjty, jts jam mj txyjotp ja
jtk, j pujxtuu nyaxy nm, nyijkyxy ayaapm, nyaxy
xuumytyukypy, jojkm, uk joknm sm tejt y
Npmt jyty wnets jam jyty ja pujx Mjtxyjotp,
jamts jatkoojk tsyoontky ja yky tekym, jaak komp ja
tuu jaten ja nakyjxpmjk.
Ykpty tuuk ja nmuutunk, m jam ja n jyatyk
yukyk uuky, yukyk witsy ja tattuuyy ku ja tts pyty.
Yktanaxy may ja yuutjk m ja moojk, ja miny pnka pn
t tnkm tnyuw, kukten y miny jayaamkten y myj
jiikyxyaty, mjkk ja majy ojts tajottt kuk ja mjk yuu
Iipyxyukpt Ayuujk
59
IIpyxyupt ja wyntskpajt
Kuttunkjxp, tskupjkp, pojm, yootsm, yiin waan ja
ujtsunk, ja miiyunk, ja tseen. May ja tutkpjk, ja tsey pyjk,
ja uul ku ja jy tukmtn ja pyktky, ja tejpyxy mti
ja tutk ja tsapnaw, tsapakiixy t yktapakajtuutt. Jam ja
poop, ja xk, ja yjk, ja tspts pjk. Janytsy jamn yaw jytt
myent, ja poj, ja wtsuk, ja anw, mten ja tyuuntjk jam
tmtatt. Nay jam m nja jy tmment tmkputt ja
pyktky, ja wntskn, ja kaaky, ja n. Jam waan kujy ja
tun ts, tstkyn, jxm yw jeexy ja tky t ykyeepy,
smkten t jyanytsy ett ja majytyjk, tkyjxpn ja
jy, pyookxt tsynt, jyapykxt, jyapytyt. Jts
jamjw teetypyojm, jam ja ts t yknwpety nnyapejk,
janytsy mayn jam juunjaty ja pktky, ja moojk, ja meeny,
ja juuky, ja pijy, ja tseen, ja ser jam tskjxp t ykpktky,
jatentsn ja jam ykyxy; ja kojpkptp ja kuayuujkt, ja
kukjpxp tpktkt tejxkt ja n ja pk, ja way, ja xatsy
pniiky, ja peep komp. Jam nyijkyxy tkk jumjtn ku ja
Yukpt t tpojtsjkt tuuk ja pujx cruz, ka y ijty jam tee.
Mjtunkupjk, mj tunjy mj kojpkjy yten ja
kutunk ja kukjp, ja jy myent kyputt jts ykamty
ykpktsy mti ja jy tyajujkyajtypy: ja moojkunk,
xjkunk, ja kafwe, ja meeny, ja kn, ja niiy, ja jyujk, ja
tsakk, ja jatsyu, ja joon ja tutk; ja tunkpk, ja jn ja pujx,
ykkuamtey, ja nyuuy ntuny, ja wijjtn kejyjtn jts y
Iipyxyukpt Ayuujk
61
Iipyxyukpt Ayuujk
63
Iipyxyukpt Ayuujk
65
Iipyxyukpt Ayuujk
67
Iipyxyukpt Ayuujk
69
Iipyxyukpt Ayuujk
71
Iipyxyukpt Ayuujk
73
_ P njkxnp tetyamj_
_ timts uunk, tiiten mnnjkxamypy, ti ym mkakaapy
mkaukp?, ja y jeexy mjaak tunkjy mjaaktsnaakyjy_
mkn nja pyutkky, p jamxk may ja tunk.
_ka tetyamj, jotkujk nja nayjwy, ja nnjx nkjp
njkx nejxamypy nptamypy_
Ojts tsyoon, nyjkxn. Xy, jaten
jykuknmnyy, _ jaten uunk, ktim moojk xyk jt
xyktsy, ykxonten mnatyamtsokkt ja mjujkyjtn,
mja tsnyn mtanyn_
Kukten ja mijyxy jam ojts tsyn tyan, aptk
jten ja kyn ja uujkn, jam ja miiky ja pnuuky,
ja n ja pk, jam xjkwnjxy, ja niiy wynjxy,
ja yw kaaky, ja takkny, wan tsapk tsuutsy,
tseytsyuutsy, tseytyuuty; aejx aptkten ka
tii kya ity, pn ti jatyten ykkaapy ykxtojkx,
yktanaxwiinyaty. P ja majyxtamkten ja
yktawntsktp yktawnjwtp. P mjwntsn,
p mjwntjxtamkten jaat, jaaten mjkoonkt,
pn yijxypy jyakyejpypy y nxwiiny y njxkijyxy,
jatamten yejxkijxypy kyookijxypy, m ja nawyntsk
kanawyntsk ykmy kyykmy. Ja kojpktamk
jten. Ja jaten jyn nankyejxyp.
Iipyxyukpt Ayuujk
Kojpkjxp
Pn jpymyny tsoom jam jynjotp tykjotp, jaatsn
jam jawyeen tanaakyojtp, jts jaten nyapyjtyt ja
kojpkptpt, m ja jemyxyw ja jemypyo tpty ku ja
jemy jumjt, janysty may jy jam nanymujpajttp, ja
nayawejx pn jawyeen tnjxtp tpktkt ja wntskn.
Nyaxy ja nakyjpxpookx, _makepyt teety, makepyt
tk_. Ja jy nyamykajpyxyt nyamxiikyt, ja nayktw
naykamtow wnets ja jtsy ja utsy, uk tt ja nn pn
wenk pujx wenk kjp, majtsk w, majtsk ayuujk.
Ku ja kojpkptp pn jtpnm, jam tijxy pykyxy ja
jpykyxy japyty wnets nayten ja nakyjpxpookx: ym
(teety) npookxt, _t meets jtsy, t m teety t meets
ts mnaxy?_, pn s ja jy, myajy, myutsk, jaten ja
nankyktw. Ja nawyntsk kjpxk jaten njxp, kax ten
ja jy jawyeen pykyxy, ykmnjxkojpten ja jotmay jam
tuuntjkm, kuten ja jy kyanamay uk ka pn.
Nmj nmay, nuunk nunk jam ja njxk,
yknakajtuuty ja pktky, jts jam ykmnaxy
tuntjkwemp, jats ja nawynkejpx jawyeen, xats ja et
nxwiinyt, ja konktjk, ja konkanw, konkwtsuk, ya
yoots ja poj, ykmkjpxt, _wnen ts ym nminy ym
njty; ja mpktky ja mwntskiiny ts ym nejxky
ts ym npktky, mts pyuuy mts kyakkapyxy, p
wnenk ijty tja pty, meets mmatoop mkuppkp_ xats
75
Iipyxyukpt Ayuujk
77
Ja nw
Ja mj tutknw, mj katsymyx, y ja xk nw, yjk nw
ja yktamyojxp jts twnkuook ja IIpyxyukpt. Jawyeen
yktawnkjpxpety mpt t yknwnmay ja jotmay, mti
ykamtoop ykpktsoop. Yetskten mjk wyntanaapy, mj
kukjpyxyk y, jts yten ja mj wntsn ja mj konk mt
kyajpyxy myatyky ja kjxp y pyjk ja kjxp y nyiijpy,
kyukajpyxyaty m ja jy ka jyty m ja konk anw ja
jyw ja xyejy, jatents ja kojpkptp twnjw twntsk ja
njx ja et, ja tunw kojpkw, ja ykjujkyjtp. Nkaxiiky
ja kujotmay ja wyntskiiny tyknxktky ku ja jnjok, ja
kwett yknky, tyappj tyajokk jam kojpk kjxp.
Ku yapt ja wntskn m jam tunw kojpkw,
ja ykjujkyjtp ja jyoon ja tyutk yk taawntsk.
xats pyookxt tsynte. Jam kumaapy pn ntuuk ja
ntuuk tyakumaapy ja pk, ja tsjpts, ja juuky, jamn
ja wnkiipy ntuuk nmajtsk, ykkonwakyxy ja kaaky ja
takkny, jatentsn ja kojpk yatsyk mt kay mt uuky. Ja
jy yatskaamyukt yatsukmukt, yats japytyt yats
japykyxyt nxm nym, jaten sm t nyapyjtyt ja
kojpkptp jatents nyawnkuxkyt, jts nyatyukmatyt
tiikjpx jam iipyxyukp ja jjtk. Jatents tuuk ja majjtp
tpktky ja w ayuujk. Jaten tuuk ja majy pn ja
kutunkaty pyattjktp pyatwjktp jts tkjpxpkyxy ja
mykuuktjk:
Iipyxyukpt Ayuujk
79
Iipyxyukpt Ayuujk
Ja kujn kutjk
Ja tunaypyt ja kojkptpt xamnten ja wytett,
ku jatuuk ja kujotmay mti kujn kutjk, ja txyjky uk
mt ja mykuuktjk, jaats ja tsyeen ja pyijy yats ejxkmp
pyktkmp jam tsaptkjotp. Tyimy tyktsy ku ja namay
jyy, ku ja kutunktjk, nxem nym ja kjpxjkn ja
nuukxjkn, ja tsyeen ja pyijy tats yoxt, uk tuuk ja mis
tats ptt.
xamten ja txyjkt, jnjotp tkjotp tyunt pykt,
kyjpxt myatykmt, ja kaaky ja tojkx tykyt
tykptt jts ja kyn ja ujkn nxem nym nyaxy ku ja
tunaypy kojpkaypy wynpett, kytkt.
Mj xw ja jemyjumjt, jats ja ayuujkjy mj kajaa
tkuamty ku tuuk ja: tunk, ja xpjkn, ja mtuunn, ja
tky ja yaky, ja tuu ja km, ja jyujk ja tsakk, ja xw ja
jumjt, pn mj ykaejx ykapt ja xw ja jotmay pn
s ja majatk ja kpk, jats nemj nmay ja putjkp, ja
japyty japykyxy uk ja xuxp wojp, ja mis tuuk ykkujuy
ykkuyxy. Tekk xwtsten ja uujken ja pjkn tyn
kukten tyimy kyapyxy m kyaatsyuu, kyujjy jts ja
mtsy ttaapt.
Kutsk mutsk ja jotmay nyiin nwaankjy, tukujn
tukktjk nyjxkjy ja xw ja jotmay, ja pknunk yk
konjxkjy uk ja mtsy ykkay kymjapom pn s ja majatk,
jaten ku ja jy ja mook tpty, tkujuy tkukajpyxy. Kuwntsten
ja joon ja tutk, yiin waan ja xatsy pniiky, jatsn ja jy jamy
81
Iipyxyukpt Ayuujk
83
Ja kyn uujkn
Ja kujn kutjk, ja txyjkt, pn ja kaaky ja tojkx
tyunkjtp jam jnjotp tkjotp, taejxte taptt ja
kyn ja uujkn. Ja jn ja tuuts ttont tmtst, tykyt
tykptt ja niiyiitsy, ja tojkx ja miiky, ja n ja pk ja
wnxatsy, ja tsjpts, y nyajwtp pn tii jaty tsojkp jts
ja kaaky ja tojkx ykxon jjktsym, tmtsm jaym, xukn,
tykyt tykptt.
Ku ja kojpkptp jam ja IIpyxyukpt tptt tejxt, y
txyjk janytsy nekkm y tyumt pyjkmt, nxiiky
taxky jyanytsy kyjpxt myatykt tutky ja xkn, uk
jamts tuuk majtsk ja n ja pk ja tmpunk uk ja leem
tsappojx, tsaptsiiky, arroz n t tytyunt, tkont tpkt mti
ja kujotmay t tanpktk.
Ku ja ytyjk jap tsyaatsy pyutkk, kamtank ja
ytyjk nyajwy, m ja txyjk tyunt pykt, ykxonn
ja yytyjk ja jya tnpiky, yktaxiiky. Tjmyatst tkjpxt
tmatykt jatuuk ja xw, s jaty jytt kyupatt, ku jaten
ja tunmujkn, ku ja mujkn mkyn tptt tejxt. Pats
jaten tjmytst, yanamt yakapt:
Ka mupt ja txyjk nyatyaxjt ja ky, pn t tuuk
yktakuwn ja miiky takont awnyjtypy, twjt ja
miiky, jajkten wyntanp, kak tuknx kyiiy ja miiky,
pntpk ja ku ja nyatyxjyt.
Iipyxyukpt Ayuujk
85
Iipyxyukpt Ayuujk
87
Iipyxyukpt Ayuujk
89
Iipyxyukpt Ayuujk
91
Wnen tjmyatst
wnen tjpytt
wnen nyxt
wnen tykkt
wnen yty
wnen wytett
m pujx
m kjp
yty nyxt
awtstp ja ny
awtstp ja tyuu .
Atm ja nmkuukt
ka pynjy ka wyenkjy
nmkupujx nmkukjp
jats y jats tsuj.
yten tsujten
ku tum ja ykmtaty ja wnmny
ti pn japn tyump
kaapten yw mti yktaayy
kaap yw mti yity kyaity
tum ja ten ja wnmny ykmt
y ykjujkyjtptsten
xmyntp
y jten xkajxntp
ku ten jaten ja wnmny ykpty
Iipyxyukpt Ayuujk
93
Iipyxyukpt Ayuujk
tjmyatst tjpytt
tpktkt tejxkt
m kyjpxtt
m xyektt
m jyjyttt
m jyujkyttt
m tyknxtt ja nxwiinyt
jats ja jyn jats ja tyjk
taejxt tapttt
jats ttakjpxtt
jats ttaxeektt.
Uk m tyt ja ookp
mti yt
mykaaxjtp myniijpyjtp
yt ts ja nokt
m t tyant kukyunk ku ja mykuuk
jyaak ky jyaak tky
ym ja uunkteety yity kyaity
jts wynkujt jts wynwopt.
xymts yt nyajmyetsyt
xymts yt nyayjpytyt
meekyxy ja anymyt meekx ja ookpt
kiti ja mykuuk tamtunt tsaatsytyunt
kiti tpajiijy kiti tpayxy jatkoojk ja jyn ja tyjk.
95
M ym nyapyeemukyt nyakonmukyt
m jynunk tyjkunk
tkukeeky tkuky yt ja np
meekxten tkuppikyten
wntn tkjpxt wanten txekt.
Tsynunk kyoonkunk
t tumts t majtsk tyktany
ja yuunk ja myy
jats tawejt jats takajt
mti ten yt tyunkjjpjtp.
T ten yt tats yknaxy ja nxwiinyt
t ten ja ykijxy t ten ja ykjw
ku ten jaten t yxpikyaty, wyijyaty, kyejyaty
xym ja yk ookp tamtaty
xymts t tyktsny
xymts t tyk yjy.
Wants tkjpxt wants txekt tuuk ja mykuukunk
uk tuuk ja yuunk tuuk ja myatsoow
uk tuuk j yuunk uk tuuk j myy
wnk yt ja yuunk tyktany
y nxwiiny y naxkijyxy
myatop kyuppkp
tuuk ja ykpuup tuuk ja ykkaxp
pn yt kuuunk pn yt kumy.
Iipyxyukpt Ayuujk
Wejtp kajtp
yt ja unkunkt
wan tkjpxt wan txekt
akujk jotkujk
tyump ja ykjujkyjtp ja mayjtn.
xym yt nyakuwnyt
xym yt nyakyukajpyxyt
xymts nyapyeemukyt nyakyonmukyt
nwnk tyunt nwnk pykt
Kitii jymjtt ktii tyeejtt
kitii nyayejxmtyt kitii nyyjmytyt
tyump ja ykjujkyjtp ja mayjtn
jats yt nypttt jats yt tyuuptt
jats ja ny jats ja tyuu yawtsttt
y ytyt y nyxtt
y ytyt wytettt
y ku yt ja ykjujkyjtp
ykwijyt ykkejyt
wynmny myyt
ja ykjujkyjtpunk
pnten xjakyajpntp
pnten xykjujkyjtntp
xym ja yp ja xyuxp tpeemukt tkonmukt
tsuj wynmayty tsuj t tyapytt
xymts jnet yt nijxynt
xymts jnet yt nnjwaant.
97
Iipyxyukpt Ayuujk
99
Iipyxyukpt Ayuujk
101
m ja kjpxjkn ka nuukxjkn
t tpktkt jap tsaptjkjtypy
uk mts ja tunw kojpkw
tats amtowt nayten ja putjkn
jts ja ny ja tyuu yawtstt
kiti ntanaapy tuutanaapy.
Ym ts npt ymts ts nkuppkt
ku npjtnt mayjtn xontjkn
Glori tsapjtypyt
meets mkuuk makyepyt.
Ym ts jayok npt ym ts uunk npt.
yatsoojmpity ja majy mt ja kujotmayty.
Ptt jayp
Ptt teety.
Iipyxyukpt Ayuujk
103
Ja mtsy
xats jaten jyty ja et m ypt ja xw. Kaa m
ja atny ten ykxon t tywwkt, tyawnapt ja kujn
kutjkt, ja kujotmayty mt ja mykuutjk. Jaten ja xw, ja
muujkn mkyn yapt, kymjapom, kymatuuk, ja ytyjk
ja txyjk tukejxmujknt tukpjkmukjxnt ja atuunjiiny
apjkiiny, ja tumpajt, pn tii jaty t ykamty anuukyxy.
Jts ja mtsy yukykkaany mti ja txyjk jyaak
ukytyuntp, ja kaaky yjktsunk tyjtsmpity, n n, xamn
wejkyxypyatkm t ykjnpkk, kunm tsyjptsty matskn,
tkkn ja mj texy: ja mtsiiny, m jam, ja miikyxy
kojpkunkn ykakkon ykanaj n n, yktajukujeepy ja niiy
mti mt ja koonmeey, ja tsapjkmeey t ykytyuny y
tmts, xats ykxon nytsawtity atsuuky. Ja taknyunk
wyakyxy, mt yktapauuky ja tsen ja ujtsk wanm ja:
ppytsyiipy, tsey, tsejjp,akxjy, xjkyunk, tsaptsiipy,
musts ujts; xamn ja majy tsynt, jts ntuukn ja w
ayuujk tukpktkn, t tkujuptuuty jatuuk ja tutsunk m
ja xknunk mti jam tenyaapy mtsiiny pyjy, wnen
ja napyutkk napyukkj t yats naxy, jts y jts tsuj ja jn
ja tjk kja ykawmpetnyt. Jatentsn yukk napejkny ja
tuuk oojk ja mtsy, nuunk nunk, ja mijxy ja kiixy, ja yy
ja txy, ja kyn ja uujkn yapt jam kujotmay tyjkjotpt,
jyaakuk pjn yukjojkn ja kwtt, kwettoon, ja pkn, ja
tm n jyaak ukykkon njxn pn jap jatumts ja majtsk.
Iipyxyukpt Ayuujk
105
Nky kjpxpajt
pn t yukt
Cardoso-Jimnez Crisforo >> nky nyk jts 44, 52
Cardoso Vsquez Edilberto >> nky y 16 jts 44
Vsquez Vsquez Miguel ngel >> nky y 20
Gumercindo Lpez Mercedes >> nky y 52
Reyes Jos Isidro >> nky y 74
Espino Jacinto Carlos Luis >> nky y 86
Gardozo Vsquez Sara >> nky y 88
Ti myt yt nky
Nkjxpkyxypy ts . . . . . . . . . . . . . . . .
Kukajpyxy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
15
Kamaapyk y ayuujkjty . . . . . . . . .
21
Iipyxyukpt ayuujk . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
M ja iipyxyukpt . . . . . . . . . . . . . .
30
32
Ja kukjpxp . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
Ja xw jamyt . . . . . . . . . . . . . . . .
39
Ja kojpkptk . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
Ja tsapnw . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
Kojpkptpt . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Ja iipyxyukpt ja ny tyuu . . . . . .
56
Ja tsmtsiixy . . . . . . . . . . . . . . . . .
58
Iipyxyupt ja wyntskpajt . . . . . . .
60
Kojpkjxp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
Ja nw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
Ja kujn kutjk . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
Ja kyn uujkn . . . . . . . . . . . . . . .
84
89
Ja mtsy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
104
Nky kjpxpajt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105