itdergisi/d

mhendislik
Cilt:3, Say:1, 67-79
ubat 2004

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

Cenk YALTIRAK*, Aral . OKAY

T Avrasya YerBilimleri Enstits, Kat Yer Bilimleri Anabilim Dal, 34469, Ayazaa, stanbul

zet
nceleme alan Kuzeybat Anadoluda Biga Yarmadasnn gneyinde, Edremit Krfezi ve kuzeyinde yer
alan Kazda ve evresini kapsar. Kazda Grubu, amfbolit-granulit fasiyesinde metamorfik bir istiftir.
Kazda Grubu zerinde, bir syrlma fay dokana ile yeil ist fasiyesinde metamorfik birimlerden oluan
Karakaya Karma bulunur. Kazda Grubu, okyanus kabuu, zerinde gelien okyanus platosu kel ve
volkanikleri, Karakaya Karma, riftt kelleri, denizalt-da, denizalt platosu, hendek kelleri, dalmabatma gerisi havza kelleri temsil eden bir eklenir prizmadr. Kazda Grubu ve Karakaya Karma
Paleotetis Okyanusunun Permo-Karboniferde oluumu ve Triyasta kapanmasnn hemen hemen tm
aamalarn temsil eder.
Anahtar Kelimeler: Paleotetis, Kazda Grubu, Karakaya Karma, jeodinamik evrim.

Geology of the Paleotetis units at the northern part of Edremit Bay

Abstract
Study area is located to the south of the Biga Peninsula, NW Anatolia. It includes the Edremit Bay and the
Kazda Group to the north. The rock groups represent a geological period starting from the Carboniferous
to present. On the basement a metamorphic series in amphibolite-granulite facies take place. These series
form the Kazda Group itself and are made up of the Babada Formation, Sarkz Formation, Kavurmaclar
Formation and Altnoluk Formation. A detachment fault and the metamorphic Karakaya complex (green
schist facies) take place on the Kazda Group. To the east, the Karakaya Complex starts with the Fazlca,
Knar and Kalabak units, which contain shale, schist, fillate, basalt and marble, on a Palaeozoic
granodiorite basement. These units are overlain by the units of Nilfer, which is made up of tectonically
thrusted spilits, and Tepeoba, which is made up of felsic fillate and tuffs, respectively. The unit Hodul passes
laterally into the unit Nilfer and it is made up of arkozic sandstone, rare spilit and chert alternations. On
top of these formations, the unit al is located with a tectonic contact and it contains Permian-Trias
limestone blocks in a size of a mountain. The study area forms the pieces of Palaeotethys ocean dominated
between Carboniferous and Triassic. The rocks of the Kazda Group form the Laurassia part of the ocean
crust while the Karakaya Complex represents the southern environments of the south-dipping oceanic crust.
These environments include the sea-mount (Nilfer unit), accretional prism (Hodul unit), marginal basin
(Tepeoba unit) and passive Cimmeria margin of this basin (Fazlca+Knar+Kalabak). The Laurassia and
Sakarya continents collided during Middle-late Triassic and the units between these continents formed the
Karakaya Complex in the form of tectonic slices.
Keywords: Paleotethys, Kazda Group, Karakaya Complex, geodynamic evolution.
*

Yazmalarn yaplaca yazar: Cenk YALTIRAK. yaltirak@itu.edu.tr; Tel: (212) 285 62 98 .

Bu makale, birinci yazar tarafndan T Avrasya Yer Bilimleri Enstitsnde tamamlanm olan "Edremit Krfezi ve
kuzeyinin jeodinamik evrimi" adl doktora tezinden hazrlanmtr. Makale metni 05.12.2003 tarihinde dergiye ulam,
26.12.2003 tarihinde basm karar alnmtr. Makale ile ilgili tartmalar 30.06.2004 tarihine kadar dergiye
gnderilmelidir.

C. Yaltrak, A. . Okay

Giri
Edremit Krfezi ve Kazda, Sakarya Zonu'nun
bat kesiminde yer alr. Kuzeyinde bulunan
ntra-Pontid Sturu ile Rodop-Istranca ve
Yunanistanda Serbo-Makedonya masiflerinden
ayrlr (ekil 1). ntra Pontid Sturu'nun en gney
cephesine ait olan etmi Ofiyolitik Melanj
alma sahasnn bat ucunda yer alr (ekil 1).
Kazda Grubunda bilinen ilk aratrma, Diller
(1883), tarafndan yaplan blgenin jeolojisi ve
petrografisini anlatan bir almadr. Kaaden
(1959), almasnda Kazda Masifi ile Uluda
Masifini karlatrmtr. Schuiling (1959),
Kazda Masifinde almasnda Kazda ekirdeinin K-G ynl bir kvrm olduunu ve
katazonal metamorfizma geirdiini belirtmektedir. Gm (1964), Kalabak civarndaki siyah
mermerli fillat ve istleri Silryen-Devoniyen,
serpantinize spilitleri ge Devoniyen, Tepeoba
civarndaki mermerli felsik fillatlar Karbonifer
olarak yalandrm, Eybek Granodiyoridini bu
birimleri kesen Hersinyen orojenezine bal
skma sonucu oluan sintektonik bir granodiyorid olarak tanmlamtr. Bu birimlerin
zerinde uyumsuz olarak tanmlad arkoz, eyl

ve kumtalarn Triyas-Doger arasnda uyumlu

bir istif olarak tantm, Jura yal kireta
istifinin tabannda bulunan bir konglomera ile
krntl birimler arasnda bir uyumsuzluk
bulunduunu ne srmtr. Kalabak Kynden
batya doru alan Aslaner (1965), Karakaya
Karmana ait metamorfik birimlerin tmn
Kazda Masifine dahil etmi, gnays ve amfibolitleri istifin alt kesimleri, yeil ist fasiyesindeki
mermer, spilit, fillat ve metakumtalarn st
kesimleri olarak yorumlamtr. Eybek Granodiyoridi ve amlk Metagranodiyoridini bir tek
granit olarak tanmlam ve Permiyen yal,
Hersinyen sonras skmann rn olarak, bugn
Kazda Grubu ve Karakaya Karma birimlerini
kestiini ne srmtr. Kazda Masifini anlatan
almasnda metamorfik kayalar kendi iinde
ikiye ayran Bingl (1969), mermer, gnays,
amfibolit ve metaofiyolitleri kata-mezosomatik
formasyonlar olarak gruplamtr. Bingl (1969;
1971), Kazda ve evresinde yapt rneklerden
30431 my yerleme, 23324 my metamorfizma
ve 253 my Alpin metamorfizmas yalar
saptamtr. Bingl ve dierleri (1973), Biga
Yarmadasnda yaptklar gzlemlere gre Alt
Triyas ve Permo-Karbonifer yal rekristalize

ekil 1. Trkiye ve yakn evresinin tektonik konumu (Okay ve Tysz, 1999dan alnmtr)

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

kireta bloklar ieren, spilitli ve grovak

hakimiyetindeki birimi Karakaya Formasyonu
olarak tanmlamtr. Krushensky ve dierleri
(1980), Kalabak ve evresindeki metamorfikleri
Kalabak Formasyonu olarak adlam ve PreKambriyen-Kambriyen ya vermitir. Slzer
(1990), Kazda Masifinde yapt mikrotektonik
almasnda Kazda Masifinin birbiri zerine
kuzeyden itilerek bindirmi dilimlerden olutuunu
ne srm, Kazda zirvesinde yzeylenen
metaofiyolitleri nap olarak dnmtr. Biga
Yarmadasnda Okay ve dierleri (1990; 1991),
Sakarya Zonu iinde, Karakaya ncesi olarak
tanmlad, Kalabak Formasyonu ile amlk ve
evresinde yapt gzlemlere gre amlk
civarndaki granodiyoridi Eybekten ayrm ve
amlk Metagranodiyoridi olarak adlamtr.
alma alann iine alan kesimlerde Okay ve
dierleri (1990; 1991) Karakaya Karma iinde
drt tektonostratigrafik birim ayrmtr. Bunlar,
spilitlerden oluan Nilfer birimi, arkozik
kumtalarndan oluan Hodul birimi, Kireta
bloklar ieren olistostromal nitelikli al birimi
alma sahasnda da bulunmaktadr. amlk
Metagranodiyoridinin zerinde uyumsuz olarak
bulunan arkozik kumtalarn Hodul birimi olarak
tanmlayan Okay ve dierleri (1990; 1991),
Bayrky kumtalar ile bu birimin arasnda
paralel bir uyumsuzluk nermitir. Okay ve
dierleri (1990; 1991) Kkkuyu kuzeyinde
dilimli ve bloklu yapsyla haritaladklar ve ge
Kretase olarak yalandrdklar etmi Ofiyolitik
Karman blgede ilk defa tanmlayarak
adlandrmtr. alma alann iine alan
almasnda Pickett (1994), blgeyi Karakaya
Kompleksi iinde deerlendirmitir. Okay ve
dierleri (1996), Paleo ve Neo-Tetis zerinde
yaptklar almalarnda Kazda masifinden
aldklar numuneden 30816 my ya elde etmi,
amlk metagranodiyoridinden aldklar numuneden
39913 my kristallenme ya saptamtr.
Bu almada, Edremit Krfezi Kuzeyi ve
dousuna doru olan alanda Kazda Grubu ve
Karakaya Karman oluturan birimlerin
tektonik ve stratigrafik konumlar tantlmakta,
sz konusu birimlerin jeolojik zellikleri dikkate
alnarak Paleotetis Okyanusunun jeolojisi iindeki
konumlar hakknda evrimsel bir model ne
srlmektedir.

alma alannn jeolojisi

alma sahasnda yer alan birimler, Devoniyenden
gnmze uzanan geni bir zaman dilimini ierir.
Blgede en yal temel kaya, Devoniyen yal
amlk Metagranodiyorididir (ekil 2 ve 3). Bu
birimin amfibolit-granlit fasiyesi metamorfik
kayalarndan oluan Kazda Grubu ile ilikisi
sahada gzlenmez (ekil 2 ve 3). amlk Metagrondiyoridi (D) ile Kazda Grubunun (PMKk)
arasnda melanj niteliinde, farkl tektonosedimanter ortamlar iaret eden, Karboniferge
Triyas yal Karakaya Karma (K-Trk),
Kazda civarnda Kazda Grubu ile tektonik
dokanakldr. Douda, Karakaya Karma
amlk Metagronidyoridi ile tektonik dokanakldr
(ekil 2 ve 3). Kazda Grubunun gney
cephesindeki tektonik dokanan gneyinde
Oligo-Miyosen yal granodiyoridler (Edremit
Granodiyorid Grubu: Ole), alt Miyosen yal
riyolitler (Kzkran Fm: Mk) ve glsel trbiditler
(Kkkuyu Fm: Mk) bulunur. Batda ise ayn
ekilde Kretase yal etmi Ofiyolitik Melanj
(K), Kazda Grubu ile tektonik dokanakldr
(ekil 2 ve 3). Paleozoyik ve erken Mezozoyik
yal metamorfik birimlerin zerinde douda,
ge Triyas-Erken Kretase yal, karasaldan derin
denizele ve sonuta s denizele uzanan bir
paleocorafyann rn olan, akarsu ortamnda
kelmi amlk Formasyonu (Tr), delta
ortamnda kelmi akaltepe formasyonu
(Tra), derin denizel alvyal yelpaze fasiyesinde
kelmi Sakarkaya Formasyonu (Tr-Js), derin
denizel kiretalaryla balayan ve s denizel
kiretalaryla sona eren Bilecik Formasyonu
(JKb) bulunur (ekil 3). Bilecik Formasyonu
tabannda amlk, akaltepe, Sakarkaya
formasyonlarnn grlmedii kesim, Edremit
kuzeydousunu iine alan sahadr (ekil 3). Bu
kesimde temel zerinde yer alan karasal
kumtalar ve konglomeradan oluan Bayrky
Formasyonu (Jba), Bilecik Formasyonunun
tabannda uyumlu olarak yer alr. alma
sahasnda douya doru temel birimlerin zerinde,
st Miyosen yal karasal-glsel nn Formasyonu
(Mi), Pliyo-Kuvaterner yal alvyal yelpaze
fasiyesinde Hasanbouldu Formasyonu (PlQh),
Pleyistosenden gnmze gelen Travertenler
(Qt), Yama Molozlar (Qy) ve Alvyonlar(Qa)
uyumsuz olarak bulunur.

C. Yaltrak, A. . Okay

ekil 2. alma sahasnn batsnn jeoloji haritas

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

ekil 3. alma sahasnn dousunun jeoloji haritas (Aklamalar ekil 2 dedir)

C. Yaltrak, A. . Okay

Kazda grubu (PMKk)

Bu almada Kazdalarnn ana yapsn oluturan amfibolit-granlit fasiyesindeki metamorfik
kayalar Kazda Grubu olarak tantlacaktr.
Kazda Grubu olarak tanmladmz amfibolitgranlit fasiyesindeki metamorfik kayalar kendi
iinde taban ve tavan ilikisi drt stratigrafik
niteye ayrlmtr (ekil 4). Metadnitler,
metagabrolar metapiroksenitler, bantl ve eritli
amfibolitlerden oluan Babada Formasyonu
(PMKkb), Kazda zirvesinde yapsal olarak en
altta bulunan birimdir (ekil 2 ve 3). Babada

Formasyonu zerinde mermerlerden oluan

Sarkz Formasyonu (PMKks) bulunur.
Sarkz Formasyonu, Kazda zirvesinde
metaofiyolitleri rten, pembemsi beyaz ve dalgal
bir rengi olan kalnl 1-150 cm aras deien
mermerlerden oluur. Ara katk olarak pembe
renkli kalkistler Sarkz Formasyonununda
seyrek de olsa rastlanan dier bir kaya trdr.
alma sahasnda Sarkz Formasyonu zerinde
mermer arakatkl amfibolitlerden oluan
Kavurmaclar Formasyonu (PMKkk) bulunur
(ekil 2 ve 3). Kavurmaclar Formasyonu

ekil 4. Kazda Grubunun basitletirilmi stratigrafik kesidi

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

amfibolitleri iinde sk sk deien kalnlklarda

mermer arakatklar bulunur. Bu arakatklar iinde
amfibolit akl ve bloklar gzlenir. Kavurmaclar
Formasyonu zerinde dereceli geile, mermer
arakatkl gnayslardan oluan Altnoluk Formasyonu (PMKka) bulunur (ekil 4).
Altnoluk Formasyonu, Kazda Grubunun en
d ve en st kesimlerini oluturur (ekil 2 ve 3).
Kazda Grubu ile dier birimleri ayran Kazda
Syrlma Fay evresi boyunca gnayslardan oluan
Altnoluk Formasyonu hakim birimdir. Gnayslarn
arasnda yer yer amfibolit ara katklar grlr.
Altnoluk Formasyonunun dier bir zellii,
kalnl 0.5-200 m arasnda mermer arakatklar
iermesidir. Mermerler, yanal olarak sreksiz ve
mercek grnmldr. Mermerler ile gnayslarn
geili olduu kesimlerde ve ste seviyelere
doru mermerlerin iinde kuvars krntlar
grlr. Bu seviyelerde kalkistlere ve ak
renkli muskovitli gnayslara gei yaparlar.
Kazda Grubunun dou ve bat kesimlerinde
yaygn olan istif gneyde Kazda Grubunu
snrlayan Kazda Gney Syrlma Fay evresinde
millonitik zellikler gsterir.
Kazda Grubunun stratigrafik konumu ve
kkeni
Kazda Grubu istifleri teker teker deerlendirildiinde birbiriyle ilikili ortamlar iaret eder.
Kazdann ekirdeindeki metaofiyolitler okyanus
srt ve kabuunu, zerine gelen pembe renkli
ince tabakal mermerler ve pembe renkli
karbonatl istler okyanus kabuu zerindeki
kelen pelajik kiretalar ve krntl istifleri,
bunlar izleyen amfibolit-mermer ardalanmas
okyanus platolarn ve denizalt dalarn temsil
edecek bir istif karakteri sunar. st kesimlerde yer
alan gnays-mermer ardalanmasnn balangcnda
yer alan mermerlerin stte gnayslara yanal
olarak amfibolitlere geii slaan ve feldspatik
krntllarn gelmeye balad aktif havzalar
dndrmektedir.
Kazda Grubundan (Okay vd., 1996) 207Pb/206Pb
metoduyla zirkondan yapt ya tayininde
2928 myden 32314 my arasnda bir ya
(30816 my)(Ge Karbonifer) elde etmitir.
Bingl (1969, 1971) tarafndan bulunan K/Ar

23324 my Barrow tipi metamorfizma ya ise

erken Triyas sonlar ile ge Triyas bana denk
gelir. Bu durumda amfibolit fasiyesindeki
metamorfizmann kuvvetle orta Triyas ncesinde
var olan bir okyanus kabuu ve zerinde yer
alan birimlerin orta-ge Triyasta bir dalma
batma zonunda yitmesiyle olutuu sylenebilir.
Karakaya karma (K-Trk)
alma sahas iinde Karakaya Karma sahada
birbirinden ayrtlanabilen, tektono-stratigrafik
olarak en alttan en ste doru alt farkl birimden
oluur (ekil 5). Bu almada Fazlca ve amlk
ky arasnda amlk Meta-granodiyoridi zerinde
muhtemelen uyumsuz olarak metaarenitler Fazlca
Birimi(K-Trkf) olarak tanmlanmtr (ekil 2, 3
ve 5). Fazlca Birimi, Fazlca ky dousunda
tabanda kt boylanm ve yuvarlanm olan
granodiyorid blok (0.3-3 m), akllar ile arenadan
oluan, zayf lineasyon gsteren meta kumtalar
ile balar. Bu akl ve bloklar, temelden tremi
granitik bir arena sarmtr. Bu kesimlerin zellii
foliasyonun iyi gelimi olmasdr. Ender olarak
metakumta seviyeleri siyah fillatlarla ardalanmaldr. Knar Birimi (K-Trkk), amlk Metagronodiyoridi ile Kalabak Birimi (K-Trka)
arasnda
metakumta
ve
yapraklanm
metagrovaklardan oluan bir birimdir. Kalabak
Birimi ile uyumlu, homojene yakn kalnlkta bir
istiftir. Yanal olarak fillat ve istler, birimde yer
yer egemendir. Birim, amlk Metagranodiyoridi
ile tektonik dokanakldr. Kalabak Birimi (K-Trka),
ilk defa Krushensky ve dierleri (1980), tarafndan
formasyon seviyesinde adlandrlmtr. Bu
adlama daha sonra Okay ve dierleri (1990;
1991) tarafndan da benimsenmitir. Okay ve
dierleri (1991)e gre Kalabak Formasyonu,
Karakaya ncesi bir birim olarak tanmlanm
ve amlk ve Eybek granodiyoridleri tarafndan
kesildii, Kalabak batsnda ise amlk
Metagranodiyoridi'nin zerine itildiini belirtmitir.
Kalabak Birimi, alma sahasnda Kalabak Ky
ve kuzeyinde, Edremit ve Kadky arasnda
kalan alann kuzeyinde yzeylenir (ekil 3).
stif, alt kesimlerde kalnl 0.3-5 m, boyu 1-30 m
arasnda deien mermer merceklerinin budinlemi
bloklar ile yanal geili istlerle balar. Bu
mercekler Knar Birimi ile arasndaki dokanan
snrna denk gelir. ste doru kalkist fillat

C. Yaltrak, A. . Okay

ekil 5. Karakaya Karmann basitletirilmi stratigrafisi

arakatkl seviyeler grlmeye balar. Silisifiye
bazalt katklar iermesi ve tamamen siyah
renkli fillatlar ile kirli sar renkli mika istlerin
hakimiyeti tipik zellikleri arasndadr. stifin
st seviyelerinde ise hakim birim mikaist ve
fillattr. Kalabak Birimi batda Nilfer Biriminin
spilitleri ile tektonik dokanakldr (ekil 3). Yer
yer ist ve fillatlarn arasndaki trbiditik
metakumtalarnda slump yaplar, taban yaplar,
tabaka iinde konglomeradan ince kum boyutuna
doru dereceli tabakalanma, ste doru laminalar
grlr. Bu metakumta seviyelerinde oturma
yaplar ve kaval yaplar gzlenir.

Nilfer Birimi (K-Trkn), ilk defa Okay ve dierleri

(1990) tarafndan Nilfer ay (Bursa) civarnda
adlandrlmtr. Nilfer Birimi alma sahasnda
douda Kalabak Ky ile Tepeoba ky
arasndaki vadide ve srtlarda yzeylenir. Bu
lokalitede iki dokanak ta tektoniktir (ekil 3).
Batda ise Kazda ile Paada arasnda kalan
srtlar ve vadilerde Nilfer Birimi, Kalabak
Birimi ve Hodul Birimi ile tektonik dokanakl
baz kesimlerde Hodul ile yanal geili veya
Hodul Birimi, Nilfer Birimi zerinde uyumlu
olarak yer almaktadr (ekil 3). Nilfer Birimi
sahada spilit hakimiyetinde metatf, mermer

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

mercek ve bloklar ile seyrek arkozik ara

katklarla tannr. Spilitler, yeil kahverengi ve
yeil renkli metatflerle ardalanmaldr. Nilfer
Biriminin en iyi grld kesim, Zeytinli ay
vadisinin iki yakas ve Bazlama tepesinden oba
kylerine uzanan srtn arasndaki yoldur. Spilitler
masif tabakal olup, Bazlama gzetleme kulesi
yolu civarnda tipik yastk lav yaps gsterir.
Homojen bir grnm sunan spilitler az deforme
olmutur. Bu kesimlerde Nilfer Birimi iinde
kaln tabakal beyaz mermerler yer alrlar. Nilfer
Biriminin ya hakknda veri, iinde bulunan
mermer bloklarndan gelmektedir. Ergl ve dierleri
(1980) spilitlerin iinde bulunan mermer
bloklarndan derledii fusulinlere gre Orta-st
Permiyen ya bulmu, st Triyas konglomeras
zerinde uyumsuz olduundan Alt Triyas ya
nermitir. Kaya ve Mostler (1992), Bergamada
Kozak civarndaki metabazitler iinde yer alan
karbonat seviyelerinden derledikleri konodontlardan Orta Triyas, Okay (2000) ise, Bursann
gneyindeki tip kesitin alt seviyelerinden
derledii konodontlarn Alt Triyas ya bulgusu
elde etmitir. alma sahasnda Bingl (1971),
Nilfer Birimi metabazitlerinde K-Ar metoduyla
30431 my yerleme ya bulmutur. Bu ya,
Okay ve dierleri (1996) tarafndan Kazda
Grubunda bulunan Ge Karbonifer yaa denktir.
Hodul Birimi (K-Trkh), Okay ve dierleri
(1990) tarafndan adlandrlmtr. Ortaoba
kuzeyinde Nilfer Birimi, Hodul Birimi
zerinde tektonik olarak yer alr. Kozak Da
dousunda Hodul Biriminin Nilfer Birimi ile
uyumlu olduu Akyrek ve Soysal (1983)
tarafndan saptanmtr. Hodul Birimi, alma
sahasnda Ortaoba Kynden batya doru olan
vadi iinde ve kuzeye giden yol zerinde en iyi
eklinde gzlenir. Hodul Birimi en genel haliyle
arkozik metakumtalar egemenliinde, fillat ve
ist, seyrek rt ara katkl, az miktarda spilitik
ara katk ve mercekler ieren bir birimdir.
Hodul Biriminin iinde ara katklar halinde ince
taneli spilitik seviyelerin bir zellii tabakal
olulardr. Hodul Biriminin dier dikkat eken
bir zellii de iinde bulunan kaln tabakal
grovak tr kumtalarnn iinde budinlemi
intraformasyonel kireta akllar bulunmasdr.
Bu seviyedeki kiretalar gri renkli mikritik

zelliktedir. Bu seviden alnan az rekristalize bir

numuneden elde edilen Hemigordiopside
foraminifera? ve Diplosphaerinea sp.? fosilleri
olasl olarak Permiyen ya vermektedir (Altner,
2003). Bu seviyenin alt kesimlerinde fillatlar
metatf arakatkl olup arasnda spilit budinleri
bulunur. Hodul Biriminin iindeki kireta
bloklarndan Okay ve dierleri, (1990) ve Okay
ve Mstler (1994) vrindi-Manyas evresinde
elde ettikleri fosillere orta Karbonifer-ge Permiyen
arasnda yalar vermitir. Okay ve dierleri (1990),
Kazda dousunda gzlenen arkozik kumtalarnn
tamamn Hodul Birimine dahil etmi, Karakay
Karma iinde deerlendirmitir.
Tepeoba Birimi (K-Trkt), ilk defa bu almada
Karakaya iinde tanmlanmtr. alma sahasnda
Tepeoba ve Yaylan Kyleri ile Yayla Tepe
arasnda kalan srt ve vadilerde gzlenir (ekil 3
ve 5). Hakim olarak ak renkli metatfler ve
fillatlarla ara katkl ince taneli arkozik kumtalarndan oluur. Taban seviyelerinde dilimlenmi
kireta bloklar bulunur. Hodul Birimi ile en
nemli fark spilitik ara katklarn ok az olmas
ve kumtalarnn ok ince taneli oluu ile ak
renkli fillat ve istlerin hakim birim olmasdr.
Tepeoba Biriminin evresindeki birimlerle
ilikisi tektoniktir. Dousundaki Nilfer Birimi
ile ilikisi dike yakn bir bindirmedir. Dereoba
Deirmeninden Asartepeye uzanan yolun
zerinde bir ezik zonu boyunca bu iliki
izlenebilir.
al Birimi (K-Trk), Okay ve dierleri (1990)
tarafndan an-Yenice yolundaki al kynde
adlandrlmtr. alma sahasnda Edremit
kuzeyinde Paada ky dousunda mostra
veren birimin evre dokanaklar tektonik olup
(ekil 3 ve 5), Paadada ki kireta blounun
kalnl 300 m civarndadr. Bu lokalitede
kireta bloklarnn zerinde Liyas yal Bayrky
Formasyonunun konglomeratik kumtalar ve
kaln tabakal Bilecik Formasyonu asal uyumsuz
olarak bulunur (ekil 3). Tabannda ise zerlerine
itildii Kalabak ve Nilfer birimleri bulunur
(ekil 3 ve 5). alma sahasnda al Birimi,
krmz ve arabi renkli ezik eyllerden oluan
bir matriksle iinde bulunan mega bloklardan
oluur. Edremit kuzeyinden yaplan ya

C. Yaltrak, A. . Okay

almalarnda Leven ve Okay (1996) st

Permiyen fosilleri tespit etmitir. Paada
lokalitesindeki mega kireta blounda bulunan
fosiller ise Noriyen ya vermektedir (Duru, 2003).
Bu durumda al Biriminin ya st Triyasa
kadar kmaktadr. al Birimi Karakaya Karma
geliimi indeki en son evreyi temsil eder
Karakaya karmann stratigrafik konumu
ve kkeni
Karakaya Karma hakknda lokal olarak yaplan
gzlemlerden ok farkl yorumlar yaplabilmektedir. Bu almada birbirine dereceli geili
birimleri ieren, bindirmelerle birbiri zerine
itilmi tektonik niteler, bir okyanusun alma
ve kapanmasn gsteren ortamlarn paralarn
ierir.
Fazlca Birimi, Karbonifer ncesine ait amlk
Metagranodiyoridi zerinde temel selintisi
olarak gelien ilk birimdir. Knar Birimi ise
blgede tektonik aktivitenin ilkel evrelerinde
yaygn bir sedimantasyonun baladn gsteren
karasal krntllar temsil eder. ste doru
dereceli geili olduu Kalabak Birimi, siyah,
yanal olarak sreksiz ince tabakal kireta
mercekleri ve kumta ardalanmal kireta
bloklu birimler glsel bir havzada tektonik
etkinin artn gstermektedir. Bu havzada
grlen silisifiye, siyah kahverengi, iri amigdoller
ieren bazaltlar ve laminal mermer mercekleri
ieren metagrovaklar ve st seviyelerde at
kesimlerde grlen siyah renkli mermerlerin
bloklarn iermesi, ken bir havzann kendi
iinde malzeme verdiini gsterir. Tepeoba
Birimi ise bu havzann okyanusal nitelik
kazanmaya balad dnemi iaret etmektedir.
Distal trbiditler ile ardalanmal ince metabazitler
ve platform tipi merceksel beyaz renkli kiretalar
ve bloklar, metatfler, yay ard havzaya benzer
bir grnm sunar. Nilfer Birimi ise okyanus
platosu ve denizaltda zellikleri gstermektedir.
Hodul Birimi feldspatik trbiditler ile ardalanmal
spilitler, kimi mercek zellii gsteren beyaz
kireta bloklar ile dalma batma zonunda yiten
okyanus kabuunun zerinde gelien eklenir
prizma n kelleridir. al Birimi ise devasa
st Permiyen bloklar ieren, arlkl olarak
krmz amurtalar ve mor spilitler ieren
karmak yapl bir birimdir.

Karakaya birimlerini yanyana getirdiimizde bir

biri zerine itilen, kta kenarnda gelimeye
balayan bir havzadan balayarak okyanus
taban zerinde gelien birimleri bir araya
getiren bir eklenir prizma olduu anlalr. Bu
eklenir prizmay oluturan kayalardan elde
edilen fosil yalar, yerleme radyometrik
yalar ve metamorfizma ya st KarboniferTriyasa aittir (Bingl, 1971; Kaya ve Mstler,
1992; Leven ve Okay, 1996).

Tektonik
alma sahasnda Triyas ve ncesi deformasyon,
Karakaya birimlerinin yeil ist fasiyesinde
metamorfizmas ve geirdii deformasyonlar,
Kazda Grubunun amfibolit-granlit fasiyesinde
metamorfik birimlerinin iinde Oligo-Miyosen
ve ge Kretase deformasyonunun ayklanmasyla
elde edilen yaplarla temsil edilir. PermoKarbonifer olaylar alma sahasnda farkl
tektono-sedimanter nitelerin ortamlar ile temsil
edilir. Triyas olaylarnn glgeledii PermoKarbonifer evrimi ancak blgedeki birimlerin
litolojik karakteri ve geliimi ile ilgili snrl
bilgi verir. Karakaya Karma dilimli bir
tektonik yapya sahiptir. Farkl farkl nitelerin
Permiyen-erken Triyasta bir dalma batma
zonunda bir araya gelmesi ve Ge Triyas banda
bir btn oluturmasyla meydana gelmitir.
Yeil ist fasiyesindeki niteleri birbirinden
ayran bindirme faylar ge Kretase deformasyonu
ile bir lde diklemi ve kvrmlanmtr.
Karakaya Karma iinde yaplan almada
tekonostratigrafik nitelerin snrlarnn douya
eimli bindirmeler olduu saptanmtr. Her bir
bindirmenin arasnda kalan birimde yaplan
foliasyon ve kvrm analizlerinin ortak noktas
yaklak K-G dorultulu ana kvrm eksenini
vermeleridir. Farkl birimlerin iinde llen
kvrmlar, kutu, kink ve S tipi kvrmlar olup,
genel verjanslar doudan batya dorudur.
Karakaya birimlerinde farkl litolojilerde metamorfizmaya kout yapsal geliim bulunmaktadr.
alma sahasnda yeil ist fasiyesinde
metamorfik birimlerdeki dar ve kapal kvrmlar
Ge Triyas ncesi yaplardr. Kazda Grubunun
geirdii yapsal deformasyondan dolay ana
kvrm ekseni bulunur. Bunlarn iinde en gen
olan D-B dorultulu gerilmeden oluan dom

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

yapsdr. Bu yapnn tavan Kazda Syrlma

Faydr. Gnmzde gen tektonik dnem
ykselmesi dolaysyla derin kanyonlarla paralanmtr. Bu domun snrlar Kazda Syrlma
Fay ile belirlenir. Bu yapnn altnda ikinci
kvrm ekseni ise ge Kretase-erken Paleosen
dneminde Rodop-Pontid Okyanusunun
kapanmasnn sonucu ortaya kan KD-GB
dorultuludur. Kazda merkezi kesimlerinde
ortaya kan en yal yap K-G dorultusundaki
kvrmlardr. Kazda Grubu ve Karakaya
Karma farkl metamorfizmalarna ramen
Jura ncesinde ayn ynde iddetli bir skma
rejimi ile kvrmlanmtr. Bu rejim Paleotetis
Okyanusunun batdan douya dalmas (Bugnk
yn) ile gelien eklenir prizma ve Triyas sonunda
gerekleen arpma rejimidir. Kazda Grubu
ve Karakaya Karmann Oligo-Miyosenden
balayarak saatin tersine 40 dnmekte dalmabatma kuzeyden gneye gereklemektedir.
Dalan levhann daha derine inen st kesimlerini
Kazda grubu kayalarnn, daha s olan eklenir
prizmay temsil eden kesimlerin Karakaya
Karmann oluturduu, Kazda Syrlma
Faynn dalan levha ile eklenir prizma arasndaki
dekolmana denk geldii ve bylece Paloetetisin
gml olan sturunun reaktivasyonu ile
Kazda Grubunun yzeylendii dnlmektedir.

Tartma ve sonular
alma sahas Karboniferden balayarak
Paleotetis Okyanusunun evrimi iinde yer
almaktadr (ekil 5). alma sahasnda paleocorafik ve tektonik olarak biribiriyle ilintili
ortamlar bulunmaktadr. Bu ortamlar; Paloetetis
Okyanusunun Lavrasya Levhasn temsil eden
kesimindeki okyanus kabuu, zerinde gelien
pelajik karbonatlar, okyanusal plato ve zerinde
gelien denizalt dalar, Lavrasya pasif kenarndan
gelen kuvarsofeldspatik krntllarla Kazda Grubu
olarak adlandrdmz birimlerden oluur.
Paloetetis Okyanus levhasnn Gondvanya
tarafn temsil eden kesiminde denizalt platosu
ve denizalt dalar (Nilfer Birimi), denizaltdalarn kuatan resifler (al Birimi; Permiyen
Kt), eklenir prizma zerinden hendee kadar
uzanan alanda kelen krntllar (Hodul Birimi),
eklenir prizmann oluturduu ykselimin
ardnda kalan alandaki ince taneli krntllar ve

volkanik rnler (Tepeoba Birimi), eklenir

prizmann oluumu ncesi kta kenarn temsil
eden krntl birimlerle (Kalabak, Kran, Fazlca
Birimleri) temsil olur.
alma sahas (Karakaya birimleri), ge
Karboniferde Paleotetis Okyanusunun gney
sahilinde Gondvanya pasif kta kenarnda yer alr
(ekil 6). Bu dnemde blgede kta kenarlarnda
oluan karasal havzalar ve okyanus iinde platolar
ve zerlerindeki denizalt dalar oluumu
bulunmaktadr (ekil 6). Bu, gnmzde Hindistan
batsndaki Maldiv adalar ve zerlerinde
bulunduklar plato alan benzeri bir corafyay
temsil etmektedir. Erken Permiyende Nilfer
denizalt dalar gneyinde oluan yitim zonunda
dalmaya ve eklenir prizma olumaya balamtr
(ekil 6). Dalma-batmada yiten denizaltda ve
zerindeki resifal kiretalar ym karmana
eklenirken, ykselen eklenir prizmann ardnda,
pasif kta kenar ile arasnda kalan kesimde
Karakaya Havzas gelimeye balamtr (ekil 6).
Erken Permiyende balayan dalma-batma ile
eklenir prizma gerisinde Karakaya Havzas
biimlenirken, Gondvanya zerinde Neotetis rifti
almaktadr (engr ve Ylmaz, 1981; engr,
1984). Bu riftin okyanuslamasyla Gondvanyadan
ince bir kta (Kimmerya) ayrlr (ekil 6). Ge
Permiyende byyerek ykselen Sakarya
Ktasnn berisinde kalan kalt Karakaya Havzas,
okyanuslamadan Karakaya ym karmana
dahil olur (ekil 6). Karakaya niteleri bu haliyle
Kimmeryaya eklemlenir. Bylece Sakarya birleik
lkesi oluur. Erken-orta Triyasta Paleotetis
Okyanusu zerinde yer alan Kazda okyanus
platosu ve denizaltda Karakaya altna dalarak
Karakaya ym karmann altna yerleir.
Orta Triyasta balayan Sakarya Ktas ile Lavrasya
arpmas esnasnda Sakarya Ktas gneyinde
yer alan Menderes-Toros blou, gneyinde alan
Neotetis Okyanusunun etkisi ile kmeye
balamtr. Ge Triyasta iyice bir ksm su
zerine km Sakarya Ktas, kenarnda s
resifler ve Karakaya birimlerinden tanan kireta
bloklar ve kelleriyle (al Birimi, st Triyas
kiretalar) temsil edilen havzalar Karakaya
Ym Karmann son evresini gstermektedir.

C. Yaltrak, A. . Okay

ekil-6. alma sahas ve evresinin Erken Karbonifer-ge Triyas paleocorafyas (Haritalar,

Stampfli ve Borel, 2002den, alma sahas verileri, engr ve Ylmaz, (1981), Tekeli, (1981),
engr vd., (1984), Okay vd., (1991), Tysz ve Yiitba, (1994); almalar dikkate alnarak
retilmitir)

Kaynaklar
Akyrek, B. ve Soysal, Y., (1983). Biga Yarmadas
Gneyinin (Savatepe Krkaa Bergama Ayvalk) Temel Jeoloji zellikleri, Maden Tetkik
ve Arama Enstits Dergisi, 95/96, 1-13.
Altner, D., (2003). Szl grme.
Aslaner, M., (1965). Etude Geologique et Petrographique
de la Region dEdremit-Havran (Turquie),
Maden Tetkik ve Arama Enstits Yayn, 119, 98
s
Bingl, E., (1969). Kazda Masifinin Merkezi ve
Gneydou Kesiminin Jeolojisi, Maden Tetkik ve
Arama Enstits Dergisi, 72, 110-123
Bingl, E., (1971). Fiziksel Ya Tayini Metodlarn
Snflama Denemesi ve Rb-Sr ve K-Ar
Metodlarnn Kazdada Bir Uygulamas, Trkiye
Jeoloji Kurumu Blteni, 14, 1-16.
Bingl, E., Akyrek, B., Korkmazer, B., (1973). Biga
Yarmadasnn Jeolojisi ve Karakaya Formasyonunun Baz zellikleri, Cumhuriyetin 50. yl

Yerbilimleri Kongresi, Maden Tetkik ve Arama

Enstits, Ankara, 70-75.
Diller, J. S., (1883). Notes on the Geology of the
Troad. Quarterly Journal Geological Society of
London, XXXIX, 627-639.
Duru, M., (2003). Szl grme.
Ergl, E., ztrk, Z., Akagren, F., Gzler, M. Z.,
(1980). Maden Tetkik ve Arama Enstits
Raporu, (Yaynlanmam) Rap.No: 6760, 59 s.
Gm, A., (1964). Contribution a letude Geologique
du Sectur Septentrional de Kalabak Ky-Eymir
Ky (Region dEdremit) Turquie. Maden Tetkik
ve Arama Enstits Yayn, 117, 109 s
Kaaden, G., (1959). Anadolunun Kuzeybat Ksmnda
Yer Alan Metamorfik Olaylarla Mamatik
Faaliyetler Arasndaki Ya mnasebetleri. Maden
Tetkik ve Arama Enstits Dergisi, 52, 15-34
Kaya, O. ve Mostler, H., (1992). A Middle Triassic
Age for Low Grade Greenschist Facies Metamorphic
Sequence in Bergama (Izmir), Western Turkey:
The First Paleontological Age Assignment and

Edremit Krfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi

Structural-Stratigraphic Implications, Newsletter
for Stratigraphy, 26, 1-17.
Krushensky, R. D., Akay, Y., Karaee, E., (1980).
Geology of the Karalar-Yeiller Area, Northwest
Anatolia,Turkey, Geological Survey Bulletin,
72s.
Leven E. J. ve Okay, A. I., (1996). Foraminifera from
the Exotic Permo-Carboniferous Limestone Blocks
in the Karakaya Complex, Northwest Turkey,
Rivista Italia a Paleontologia e Stratigrafia, 102,
139-174.
Okay, A. I., Satr, M., Maluski, H., Siyako, M.,
Metzger, R., Akyz, S., (1996). Paleo- and NeoTethyan events in Northwest Turkey: Geological
and Geochronological Constraints. In: Yin, A.,
Harrison, T.M. (Eds.), The tectonic evolution of
Asia, Camrbridge University Press, 420-441.
Okay, A. I., Siyako, M., Brkan, K. A., (1990). Biga
Yarmadasnn Jeolojisi ve Tektonik Evrimi,
Trkiye Petrol Jeologlar Dernei Blteni, 2/1,
83-121.
Okay, A. . ve Mstler, H., (1994). Carboniferous ve
Permian Radiolarite Blocs in the Karakaya
Complex in Northwest Turkey, TUBTAK Doa
Yerbilimleri, 3, 23-28.
Okay, A. . ve Satr, M., (2000). Coeval Plutonism
and Metamorphizm Core Complex in Northwest
Turkey, Geological Magazine, 137, 495-516.
Okay, A. . ve Tysz, O., (1999). Tethyan Sutures
of Northern Turkey, The Geological. Society of
London, Special Issue, 156, 475-515.
Okay, A. ., (2000). Was the Late Triasic Orogeny in
Turkey Caused by the Collision of an Oceanic
Plateau?, The Geological Society of London, 173,
25-41.
Okay, A. ., Siyako, M. ve Brkan, K. A., (1991).
Geology ve Tectonic Evolution of the Biga

Peninsula, Northwestern Turkey, T Blteni,

44, 191-256.
Pickett, E., (1994). Tectonic Evolution of Paleotethys
Ocean in NW Turkey, Doktora Tezi, Edinburg
niversitesi, (Yaynlanmam) 526 s.
Schuling, R. D., (1959). Kazda Kristalininin Arzettii
Bir pre-Hersinyen ltiva Safhas, Maden Tetkik ve
Arama Enstits Dergisi, 53, 87-91.
Stampfli, G. M. ve Borel, G. D., (2002). A Plate
Tectonic Model for the Paleozoic ve Mesozoic
Constrained by Dynamic Plate Boundaries and
Restored Synthetic Oceanic Isochrons, Earth and
Planetary Science Letters, 196, 17-33.
Slzer, H., (1990). Tektonik und Gefgeentwicklung
im Kristallin der Sdlichen Biga-Halbinsel,
Berliner Geowissen - schaftliche Abhandlungen
127, 74s.
engor, A. M. C. ve Ylmaz, Y., (1981). Tethyan
Evolution of Turkey; a Plate Tectonic Approach.
Tectonophysics, 75, 3-4, 181-241.
engr, A. M. C., (1984). The Cimmerid Orogenic
System and the Tectonics of Eurasia. The
Geological Society of America., Special Paper,
195, 1-77.
engr, A. M. C., Satr, M., Akkk, R., (1984).
Timing of Tectonic Events in the Menderes
Massif, Western Turkey: Implications for
Tectonic Evolution and Evidence for Pan-African
Basement in Turkey, Tectonics, 3, 693-707.
Tekeli, O., (1981). Subduction Complex of PreJurrasic Age, Northern Anatolia, Turkey, Geology,
9, 68-72.
Tysz, O. ve Yiitba, E., (1994). The Karakaya
Basin: a Palaeo-Tethyan Marginal Basin and its
Age of Opening. Acta Geologica Hungarica,
37/3-4, 327-3.