JJ ¥æï 3 }æì JJ «ftþ™r‚rÚt : [iºt, 2064 rð.Ëk.

, {t[o - 2007
Ë]rüËkð‚ : 1,96,08,53,108
Mðt{e ŒÞt™kŒ ËkMfhý : rî‚eÞ, 5000 «‚ : fw÷ «‚ : 10,000

(Sð™ [rhºt) {wÏÞ rð‚hf : {

hý®Ën ytÞo îtht ztì. ËŒT„wýt ytÞto
‘ËBÞfT’
…tu. „tkÄe„út{, sq™t„Z, („ws ht‚)–362001.
«tÂÂMÚtt™ : „wsht‚¼h™e «r‚»X‚ ytÞo Ë{ts™e þt¾tytu
…z‚h ®f{‚ : 30/– Yt.
{wÿf : ytf]r‚ „útrVõË, ytuZð, y{ŒtðtŒ. Vtu™ : 22910467
÷uËh xtE… Ëu®x„ : hts „útrVõË, 202 …xu÷ ðtË, {tŒ÷…wh „t{, y{ŒtðtŒ-6.
Vtu™ : 26553131, 26575029.

: ÷u¾f :
ŒÞt÷ {wr™ ytÞo
«ftþf
ðt™«MÚt ËtÄf yt©{, ytÞoð™, htusz
…tu. Ët„…wh, rs. ËtƒhftkXt, „wsht‚-383307.
rðãt÷Þ : (02774) 277217, (02770) 257224, 287417
yt©{ : (02770) 257220, 257223
E-mail : darshanyog@icenet.net
1991221
y™w¢{rýft
rð»tÞ …]»X ËkÏÞt
«ftþfeÞ....................................................................... 5
¼qr{ft.......................................................................... 7
sL{-«ƒtuÄ y™u ðihtøÞ .................................................... 9
{ntr¼r™»¢{ý-y{]‚™e ¾tus ......................................... 20
„whw[hýtu{tk-rðãt™t Ëútu‚{tk ............................................. 41
Ä{tO„ý{tk yð‚hý ...................................................... 48
fwk¼{u¤tu-…t¾kz¾kz™ ....................................................... 62
„k„t rf™thu ®Ën„so™t ................................................... 66
Ë{htk„ýu - rðsÞfq[ ..................................................... 86
¾tkzðð™-ftþe þt†tÚto ................................................... 98
rðhtx …„÷tk-«Þt„Úte f÷f¥tt-«Þt„ ................................ 108
{wkƒE-„wsht‚{tk ŒwkŒwr¼™tŒ ........................................... 128
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t .................................................. 146
W¥tht…Út{tk Ä{o™e ½tu»týt-rŒÕne Œhƒth ........................... 158
…kòƒ{tk …tk[sLÞ™tu ™tŒ.............................................. 163
…rù{tu¥th{tk …zAkŒt ................................................... 179
ðeh¼qr{ htsMÚtt™{tk hýfth ........................................ 198
{nt«MÚtt™™t …Út …h .................................................. 211
ŒÞt™kŒ M‚ð™ ............................................................ 227

Website : www.darshanyog.org {nŠ»t ŒÞt™kŒ „tÚtt..................................................... 231

ËnÞtu„ «Œt‚tytu™e Ëqr[ ............................................. 235
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

«ftþfeÞ
{nŠ»t Mðt{e ŒÞt™kŒ ËhMð‚eS rðãt, ƒ¤, Ä{o, Þtu„, ‚fo, ÞwÂõ‚, «{tý,
Qnt, «r‚¼t, áZ RåAtþÂõ‚, yŒBÞ ËtnË, fhwýt RíÞtrŒ y™uf rŒÔÞ „wýtuÚte
Þwõ‚ yËtÄthý ÄtŠ{f, ytæÞtÂí{f, ht»xÙ¼õ‚ ËkLÞtËe n‚t. ‚u{ýu Ë{tsÚte
y÷„ ÚtE þtk‚-yuftk‚ ðt‚tðhý{tk ƒuËe™u fu𤠅tu‚t™e ÔÞÂõ‚„‚ yuftk‚-ËtÄ™t
fu WL™r‚ {txu s …tu‚t™e Ë{M‚ þÂõ‚, ƒwrØ y™u Ë{Þ ÷„tzâtk ™ n‚tk; ƒÕfu
Ë{ts, ht»xÙ y™u Ë{„ú {t™ðòr‚™t WØth yÚtuo …ý ‚u{ýu ÷u¾™, «ð[™,
þt†tÚto, «ftþ™, yæÞt…™, [[to-rð[thýt, Ëk{u÷™ ð„uhu y™ufrðÄ ftÞtuo yufËtÚtu
[÷tðe™u ƒnw s xqkft Ë{Þ{tk ‚íft÷e™ ÄtŠ{f, Ët{trsf y™u ht»xÙeÞ Sð™ …h
ËðtorÄf «¼tð Wí…L™ fÞtuo n‚tu.
¼h swðt™e{tk ðihtøÞ «t fhe „]níÞt„e ÚtE™u ‚u{ýu Ëk…qýo Œuþ{tk ¼ú{ý
fÞwO. Ë{ts y™u Œuþ™e ÂMÚtr‚™wk ƒtheftEÚte yð÷tuf™ fÞwO. ‚u{ýu òuÞwk fu «ò
‚tu ƒnwŒðu ‚tðtŒ, sz…qò, {]‚f©tØ, yð‚thðtŒ, …÷tÞ™ðtŒ, ƒt¤÷ø™, Ë‚e«Útt,
Vr÷‚ ßÞtur‚»t, rðf]‚ srx÷ f{oftkz, òr‚«Útt, yM…]~Þ‚t, …þw®nËt suðe y™uf
«fth™e fwher‚ytu, ðnu{tu y™u ykÄ©ØtytuÚte „úM‚ Au. ¼th‚eÞ Ë{ts™e Sð™
…hk…ht Eïhtuõ‚ ðirŒf ¿tt™ÄthtÚte rƒ÷fw÷ r¼L™ rŒþt{tk VkxtE „E Au. ÷tuftu
ðuŒ y™u W…r™»tŒT ‚Útt Œþo™þt†tu suðt yt»to „úkÚttu{tk ðŠý‚ yuf, yrî‚eÞ, Ëðo¿t,
ËðoÔÞt…f, r™htfth Eïh™u rðM{]‚ fhe™u ‚u™t MÚtt™u …whtýtu, ‚kºttu ‚u{ s yLÞ
ytÄwr™f Ëtk«ŒtrÞf „úkÚttu{tk ðŠý‚ r{ÚÞt f…tu÷-fÂÕ…‚ Œuðe-Œuð‚tytu™e …qò-
y[o™t fhe hÌttk Au. su ðt‚tu ðuŒtrŒ ËíÞ þt†tu, Ë]rü¢{ y™u «íÞûttrŒ «{týtuÚte
Ë{ŠÚt‚ ™Úte, ‚uðe ðt‚tu™u ÷tuftu …tu‚t™tu Ä{o {t™e™u [t÷e hÌtt n‚tk. Œuþ™t yk„úus
þtËftu Võ‚ ytŠÚtf-hts™ir‚f þtu»tý s ™ntu‚t fh‚t, ƒÕfu ŒuþðtËeytu™e
ËÇÞ‚t, ËkMf]r‚ y™u Mðtr¼{t™™u XuË …ntU[tzðt™e ftuE …ý ‚f s‚e fh‚t
™ntu‚t.
Mðt{e ŒÞt™kŒSyu W…Þwoõ‚ yðirŒf r{ÚÞt {tLÞ‚tytu™t «[÷™Úte Ë{ts,
ht»xÙ y™u rðï-{t™ð‚t™u Út‚e y™uf «fth™e ntr™ytu ‚Útt ‚u™tk fw…rhýt{tu™tu
y™w¼ð ¼thu ÔÞÚtt ËtÚtu fÞtuo. yu ˽¤e ƒtƒ‚tu™u r™{qo¤ fhe ËkËth{tk rðþwØ-
ðirŒf {k‚ÔÞtu™u …w™: «[r÷‚ fhðt ‚uytu f]‚ËkfÕ… ÚtÞt. yu «Þtus™™e rËrØ {txu
‚u{ýu Œuþ¼h{tk ™ðò„]r‚™tu þk¾™tŒ VqkõÞtu. …tu‚t™tu Sð òu¾{{tk {qfe™u ‚u{ýu
Œuþ¼h{tk XuhXuh «ð[™tu, ðt‚to÷t…tu, þt†tÚttuo y™u þkft-Ë{tÄt™tu™tk {tæÞ{Úte
÷tuftu™e rððufƒwrØ y™u Mðtr¼{t™™u ZkZtuéÞtk. ‚uytu ™ðÞw„™t ßÞtur‚Äoh ƒLÞt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…tu‚t™t WÆu~Þ™e …qŠ‚ yÚtuo ‚u{ýu 1877{tk rŒÕne{tk yuf y¼q‚…qðo Ä{o-Ëk{u÷™
ƒtu÷tÔÞwk. ‚u{tk W…ÂMÚt‚ Ä{to[tÞtuo, „whwytu y™u {‚{‚tk‚htu™t {wÏÞ «[thftu ‚u{
s ËwÄthfð]r¥t™t y„úË u htu™u ‚u{ýu {tŠ{f r™ðuŒ™ fÞwO fu su ƒtƒ‚tu Ëðo ËðoË«k ŒtÞtu™u
{tLÞ Au, Ëti™e Ën{r‚ Au, ‚uðe ËðoËk{‚ ËíÞ ðt‚tu™tu Mðefth fhðt{tk ytðu;
y™u su ytMÚttytu, {tLÞ‚tytu …hM…h rðhwØ Au, ƒwrØ-‚foÚte rðhwØ Au, ÷tuftu{tk
Vqx-rðhtuÄ-Ëk½»to Wí…L™ fh™the, yiõÞ™tþf Au, ‚uðe ‚{t{ r{ÚÞt ðt‚tu™u òfthtu
yt…ðt{tk ytðu. yt{ fhðtÚte Œuþ y™u rðï™e «ò{tk yuf {‚™e MÚtt…™t ÚtE
þfþu. «ò{tk ht»xÙeÞ ‚Útt ÄtŠ{f yiõÞ¼tð™t™wk r™{toý fhðt y™u ‚u îtht yuf
ðirïf Ëtðo¼ti{ Ä{o™wk «ð‚o™ fhðt™e rŒþt{tk Mðt{eS™tu yt Þw„tk‚hfthe «ÞtË
n‚tu, su™u yt„¤ ðÄthe™u {qŠ‚{k‚ fhðt™e ytsu …ý yux÷e s ‚t‚e sYh Au.
Mðt{eSyu yu ðt‚™tu Wå[ Mðhu y™ufðth WŒT½tu»t fÞtuo fu, ßÞtk ËwÄe
ŒuþðtËeytu yuf Ä{o, yuf Eïh, yuf ¼t»tt, yuf ËkrðÄt™ y™u Mðtí{ð‚T Ëw¾-
Œw:¾ y™u ntr™-÷t¼™e Ë{t™ ¼tð™t{tk ytƒØ ™rn ÚttÞ, íÞtk ËwÄe …hM…h ©Øt,
«u{, rðïtË, LÞtÞ, fhwýt, r™¼oÞ‚t ð„uhu Wí…L™ ™rn ÚttÞ. ßÞtk ËwÄe W…Þwoõ‚
Ët™wfq¤ ÂMÚtr‚ r™{toý ™rn ÚttÞ, íÞtk ËwÄe Ëw¾-þtkr‚™e MÚtt…™t Útðe yËk¼ð
Au. ytsu …ý òu Œuþ™t «r‚rc‚ Ä{to[tÞtuo yuf {k[ …h ytðe™u LÞtÞ…qðof ËíÞ-
yËíÞ™tu rð[th fhe™u ËíÞ™tu Mðefth y™u yËíÞ™tu …rhíÞt„ fhðt™e WŒth‚t
Œt¾ðu, ‚tu «ò™u yuf Ët[t fÕÞtýfthe Ä{o «íÞu ðt¤ðt™wk ftÞo rËØ ÚtE þfu ‚u{
Au. yu{ fhðtÚte y¿tt™, ykÄrðïtË, …t¾kz, ¼ú{ýt, Vqx, E»tto, îu»t, fwrhðts,
yði¿ttr™f ®[‚™ y™u Ëtk«ŒtrÞf Ëkfeýo‚t Y…e ò‚ò‚™t htu„tuÚte {]‚«tÞ,
r™ðeoÞo, ðuhrð¾uh y™u rŒþtþqLÞ ƒ™u÷e «ò – ¾tË fhe™u MðÞk™u {nt™ …wht‚™
ðirŒf Ä{o™e ðthËŒth „ý‚e ®nŒw (ytÞo) «ò – …tu‚t™u Œw:¾tu, Þt‚™tytu, þtu»tý,
{qZ‚tytu, y…{t™, yðnu÷™t, yËwhûtt, n‚tþt, „heƒe RíÞtrŒ{tkÚte {wõ‚ fhe
þfu Au.
{™u rðïtË Au fu {nŠ»t ŒÞt™kŒ™e Sð™„tÚtt™t {{o¿t rðît™ ©e ŒÞt÷{wr™S
ðt™«MÚt îtht hr[‚ Mðt{eS™wk yt rðþŒ Sð™[rhºt ‚u™t «íÞuf …tXf™u {txu
«uhýtŒtÞe ƒ™e hnuþu. ËíÞ™e MÚtt…™t y™u yËíÞ™t WL{q÷™ nu‚w {nŠ»t ŒÞt™kŒu
fhu÷t Þw„tk‚hfthe «ÞtËtuÚte Ëw…rhr[‚ ÚtE™u „wsht‚e …tXftu …tu‚t™t Ët{ÚÞo
y™wËth ÔÞÂõ‚„‚, Ët{trsf y™u ht»xÙeÞ ftÞtuo{tk ytÞoíð™e ¼tð™t™u Ë{wr[‚
MÚtt™ yt…e™u {t™ð Ä{o™wk …rh…t÷™ fhðt yð~Þ «uhtþu, yuðe ytþt ËtÚtu.......
{nt ðŒ–14, rð.Ëk. 2063 (rþðhtrºt), – ¿tt™uïhtÞo:
‚t. 16–2–2007 ðt™«MÚt ËtÄf yt©{
(htusz)
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

¼qr{ft
yt[tÞo fw÷f{÷ rŒðtfh, …rhðútx Ë{útx {nŠ»t ŒÞt™kŒ Þw„…whw»t n‚t.
‚uytuyu …tu‚t™wk Sð™ {t™ð WíÚtt™ {txu y…oý fÞwO n‚wk. ‚uytu {t™ð‚t™t
…qòhe y™u fÕÞtý{t„o™t áüt n‚t.
‚uytu M…ü…ýu ònuh fh‚t n‚t fu, nwk ftuE ™ðt {‚-…kÚt fu Ëk«ŒtÞ™tu
MÚtt…f-yt[tÞo ™Úte. …hk‚w ƒúñtÚte ÷E™u sir{™e ËwÄe™t }r»tytu™e su ðuŒt™wfq¤
{tLÞ‚tytu-rËØtk‚tu Au, ‚u™tu nwk {tºt W…Œuþf Awk. ËíÞ™tu «[thf Awk.
fk[™ {tun yu{™u [¤tðe þõÞtu ™ n‚tu, Ë¥tt{tun yu{™u y¼ztðe þõÞtu
™ n‚tu, ¼Þ yu{™tu …zAtÞtu Íe÷e þõÞtu ™ n‚tu. ‚uÚte ‚tu ‚uytuyu Sð™{tk
Vq÷tu …ý ÍeÕÞtk y™u …ÚÚthtu …ý ¾tÄt ‚Útt Íuh …ý …eÄwk. ‚uytu™e {t™-
y…{t™{tk ÂMÚt‚«¿t‚t yòuz n‚e. ‚uytu™e ™ezh‚t þheh™t yL‚™e r™r{¥t
ƒ™e. yu ™ezh‚t ËíÞ™t «[th, «Ëth y™u …t÷™™e n‚e.
¼th‚™t s ™rn, …hk‚w Œwr™Þt™t {nt™ Œtþor™f ztì. Ëðo…Õ÷e htÄtf]»ý™u
Ët[wk s fÌtkw fu, “ßÞthu ytæÞtÂí{f yÔÞðMÚtt, Ët{trsf fwher‚ytu y™u hts™ir‚f
„w÷t{eyu Œuþ™u sfze ÷eÄtu n‚tu, íÞthu {nŠ»t ŒÞt™kŒu hts™ir‚f, ÄtŠ{f y™u
ËtkMf]r‚f WØth™wk ƒezwk W…tzâwk. ËíÞ, Ët{trsf yuf‚t y™u Eïh ythtÄ™t™tu
‚uytuyu ËkŒuþ ytÃÞtu Au. ¼th‚™t ƒkÄthý{tk Ët{trsf ûtuºt™e y™uf ÔÞðMÚtt
{nŠ»t ŒÞt™kŒ™e «uhýtÚte s «t ÚtÞu÷e Au.”
}r»t«ðh ŒÞt™kŒ Þw„«ð‚of, ™ðr™{to‚t, ðuŒtuØthf, ËíÞ¿tt™ «uhf,
ËíÞþtuÄf, {nt™ Œtþor™f, Ä{oËkMÚtt…f, òr‚Ëk„X™f‚to, MðŒuþ™tÞf, ËkMf]r‚
Ëkhûtf, ËÇÞ‚t…tu»tf, Ë{tsËwÄthf, y¿tt™-r‚r{h™tþf, ¿tt™-ËqÞo«ftþf,
Ëk«ŒtÞ Ëknthf, …t¾kz{Œof, ðe‚ht„ r¼ûtwf, Eïhtu…tËf, MðhtßÞ WŒT½tu»tf,
{tir÷f ®[‚f, ytusMðe W…Œuþf y™u ®Ën Ë{t™ r™¼eof n‚t. su™wk Œþo™
ðt[ftu™u yt …wM‚f{tk Útþu.
ƒúñŠ»t ŒÞt™kŒ „wsht‚™t …™tu‚t …wºt n‚t. ‚u{ A‚tk ‘Œeðt ‚¤u ykÄthwk’
Ë{t™ yrÄf‚h „wsht‚eytu ‚u{™t ÔÞÂõ‚íð y™u ftÞoÚte y…rhr[‚-yòý Au.
‚u™u yt Sð™[rhºt îtht Wò„h fhðt™tu ™{ú «ÞtË fhðt{tk ytðu÷ Au.
ŒuðŠ»t ŒÞt™kŒ™wk Sð™ftÞo rðþt¤ Ë{wÿ Ë{t™ Au. ‚u™wk ðýo™ yuf ƒ]nŒTftÞ
„úkÚt™e y…uûtt Ähtðu Au. …hk‚w rðþu»t‚: Ët{tLÞ s™‚t™u W…Þtu„e ƒ™u ‚u™u
æÞt™{tk ht¾e™u {æÞ{fŒ{tk ‚u™u Ë{tððt «Þí™ fhu÷ Au. }r»t™t rðþt¤ Sð™-
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ftÞo™tu ‚u{tk Ë{tðuþ fh‚t {the Ët{u „úkÚt™e Y…hu¾t™e y™uf Ë{MÞtytu n‚e,
‚uÚte r™B™ {t„o™wk y™wËhý fhu÷ Au :
yt h[™t{tk «íÞuf «fhý™t «thk¼{tk yð‚hý Y…{tk }r»t™t ¼trð
ftÞo¢{™tu Ëkfu‚ fhu÷ Au. Mðt{eS™t ÔÞÂõ‚íð y™u ftÞo™u Wò„h fh™tht «uhf
Sð™«Ëk„tu™u ™t yr‚ Ëkûtu… ™t yr‚ rðM‚thÚte «M‚w‚ fhu÷ Au. ‚Útt yk‚{tk
‚u ftÞo™e V÷©wr‚™t W…Ëknth Y…{tk rððu[™t fhðt{tk ytðe Au.
Ëðo «Út{ðth „wsht‚e …k[tk„ y™wËth }r»t™t sL{Úte r™ðtýo ËwÄe™e
¢{ƒØ Þtºtt-«Ëk„tu™tk ð»to, {rn™t, r‚rÚt y™u ðth™u þwØ Y…{tk «M‚w‚ fhu÷ Au.
yt Sð™[rhºtÚte rðþu»t‚: Ët{tLÞ s™‚t™u Mðt{eS™t ÔÞÂõ‚íð y™u
ftÞo™tu …rh[Þ «t Útþu. ‚u{s yÕ…tkþu þtuÄf‚to rðît™tu y™u Atºttu™u …ý
Ët{„úe «t Útþu ‚uðe ytþt ht¾wk Awk.
Mðt{eS™t Sð™[rhºt™t y™uf ÷u¾ftu™t rðr¼L™ „úkÚttu {™u W…Þtu„e ƒLÞt
Au. ‚u™e ÷tkƒe ÞtŒe hsq ™ fh‚t ‚u Ëðo rðît™ ÷u¾ftu™tu ‚Útt rðþu»t‚: ztì.
¼ðt™e÷t÷ ¼th‚eÞ™e Ëq[™tytu ƒŒ÷ ÓŒÞÚte yt¼th {t™wk Awk.
yt Sð™[rhºt™t ÷u¾™ {txu {™u ðthkðth «tuíËtrn‚ fhe™u «ftþ™ {txu
WíËwf‚t ƒ‚tð™th yt[tÞo ©e ¿tt™uïhS ytÞo™tu yíÞk‚ yt¼the Awk.
…wM‚f™t «ftþ™Úte …qðo ft¤S…qðof «qV ËkþtuÄ™ ‚u{s Ëk…tŒ™ yk„u™t
ËnÞtu„ ƒŒ÷ ÔÞðËtÞu yuÂLsr™Þh …hk‚w Mðt{e ŒÞt™kŒS rð»tÞf ‚Útt ðirŒf
ËtrníÞ™t y™wht„e yuðt ©e ¼tðuþ {uhò™tu ӌޅqðof yt¼th {t™wk Awk.
yL‚‚: ð»ttuoÚte ÓŒÞ{tk Ëk½he ht¾u÷e }r»t Sð™„tÚtt™t ÷u¾™™e RåAt
ytsu …qýo fhe™u „whw}ý [qfÔÞt™tu yt™kŒ y™w¼ðwk Awk y™u ‚u{tk Ën¼t„e ƒ™ðt
Ëðo™u Ën»to r™{kºtý …tXðwk Awk.
‘«ýð’ – rðîßs™[hýhòuswx
xkftht, rs. htsftux. ŒÞt÷ {wr™ ytÞo
Œe…tð÷e–2062
21–10–2006
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

sL{-«ƒtuÄ y™u ðihtøÞ
yð‚hrýft :
ytu„ýeË{e þ‚tçŒe. Rr‚ntË™tu ¼Þkfh ykÄfth Þw„ n‚tu. ¼th‚ð»to{tk
yrðãt y™u ykÄfth™e ½™½tuh ½xtytu AðtÞu÷e n‚e.
{nŠ»t ŒÞt™kŒ™wk yð‚hý ÚtÞwk íÞthu ytÞoÄ{o yÚtto‚T ðirŒf Ä{o sw„ sq™t
ò{u÷tk …ztu ™e[u Ëze hÌttu n‚tu. ‚u™t …h rnLŒwÄ{o Y…™t ¼k„th™tk ò¤tk y™u
Ítk¾htk ƒtÍe „Þtk n‚tk.
ytÞoÄ{o ðnu{e {tLÞ‚tytu y™u YrZytu™t f÷uðh{tk fuŒ …zâtu n‚tu. Ä{o™t
™t{u y™er‚, yíÞt[th y™u y™t[th™tk ðtŒ¤tu™t Ët‚-Ët‚ Úth òBÞt n‚t.
Ä{o Ëk«ŒtÞ™t Ëfkò{tk Ë…ztE™u Ëkfwr[‚‚t™t fwkzt¤t{tk ‚hVrzÞt {the
hÌttu n‚tu.
Ä{o™t ™t{u ÷qkx, Œ„tƒtS y™u Œ„t¾tuhe™tk Ët{útßÞ MÚt…tÞtk n‚tk.
ðirŒf W…tË™t™u MÚtt™u sz «r‚{tytu …qS™u ‚u™u «‚ef ƒ™tðe™u, …whturn‚tu
Œwft™Œthe™t Œhðtò ¾tu÷e™u, …h{ r…‚t …h{tí{t™e {nt™‚t™wk ¾wÕ÷k¾wÕ÷t
r÷÷t{ fhe hÌtt n‚t.
ykÄrðïtË y™u ykÄ©Øt™t fht÷ ftur¤Þt{tk Ä{o™t ™t{u r™Œtuo»t …þwytu™tk
„¤tytu …h Ítxft Œuðt‚t n‚t. Œuðeytu™u ¼tu„ [Ztððt {krŒhtu{tk hõ‚™e þuztuu
Vqx‚e n‚e, ‚u™e ™eftu [t÷‚e n‚e.
Þ¿t™t f{oftkz™t ™t{u …þw®nËt™wk ‚tkzð ¾u÷t‚wk n‚wk. Þ¿tðuŒeytu …þwytu™tk
{tkË y™u hõ‚Úte ËzËz‚e n‚e. hõ‚™t ytkÄý{tk {tkË ¾ŒƒŒ‚wk n‚wk.
ðirŒf ¿tt™™e Ërh‚t ËwftE™u Wßsz ƒ™e „E n‚e, ‚u™t ðuht™ ¼uzt{tkÚte
QX‚t ¼Ufth YŒ™™t Q™t-Q™t Ä„Ä„‚tk ytkËy w tuÚte ¼th‚™t rf™thtytu h„h„‚t
n‚t.
…tihtrýf y{tðMÞt™e ft¤e ½tuh {u½÷e ht‚ htËzt ÷E hne n‚e. ½tuh‚{
ykÄfth ytuf‚e …tihtrýf‚t ™t[e hne n‚e.
ƒt¤÷ø™™tu r…þt[ ‚tkzð ¾u÷e™u ¼th‚™tk ƒt÷wztytu™u …tu‚t™t ¾Ã…h{tk
ntu{‚tu ½q{heytu Œu‚tu n‚tu.
rðÄðtytu y™u ŒuðŒtËeytu™t At‚efqx hwŒ™Úte ¼th‚™e rŒþtytu ¼Ufth
ƒ™e n‚e.
y™tÚttu y™u yAq‚tu …h sw÷{tu™e Íze ðhËe hne n‚e.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ft¤t ftÞŒt™t …t…u …t…e …ux™t ¾tzt{tk ¼tk¼hzt ™t¾‚e „ti{t‚t™tu fhwý
r[ífth ðtÞw{tk s rð÷e™ Út‚tu n‚tu.
„heƒtu™tk ÷tune [qËe™u {tus {tý‚t Ä™Ëk[ÞðtŒ™t …qòheytu rð÷trË‚t{tk
ht[‚t n‚t.
EËw™e R{t™Œthe …Ztð‚t …tŒheytu y™u yÍt™ …tufth‚t {wÕ÷tytu ¼th‚™u–
ytÞoòr‚™u ƒtuzeƒt{ýe™wk ¾u‚h Ë{S, Ä{o¼úü fhe, {qAu 𤠌E, ŒtZeytu
…Ëth‚t n‚t.
¼th‚eÞ ËÇÞ‚t y™u ËkMf]r‚™t ™tþ {txu ÷tìzo {uftu÷u ½tuh «Þí™ fhe
hÌttu n‚tu.
yk„úuSÞ‚™t «ðtn{tk ‚ýt‚tu fnuðt‚tu ËwÄhu÷tu ð„o ™tÂM‚f‚t™t ð{¤{tk
„zÚttu÷tk ¾t‚tu „¤ftkk ¾tE hÌttu n‚tu.
þtneðtŒe Ët{útßÞ™e ÷tun Ëtkf¤{tk rhƒt‚e ¼th‚{t‚t …htÄe™‚t™t
®…sh{tk niÞtVtx yt¢kŒ fh‚e n‚e.
…]Úðe™t «÷Þ …ÞoL‚ ytÍtŒ hnuðt yð‚hu÷tu ytÞtoð‚o „w÷t{e™t …tþ{tk
sfztÞu÷tu n‚tu.
ytÞtoð‚o™t ™¼tu{kz¤{tk Ätu¤u rŒðËu ykÄfth™t ytu¤tytu ™t[‚t n‚t.
¼th‚™tu ‚uºteË fturx {t™ðË{wŒtÞ òýu {ntyt…r¥t™t ft¤{tkÚte …Ëth
ÚtE™u ftuE …w™hwØthf™e «‚eûtt fhe hÌttu n‚tu.
yð‚hý–sL{MÚt¤
¼th‚ð»to™e yt yðŒþt n‚e yux÷t{tk òýu fu ¼th‚™t Ët„h{tk ‚t…,
Ëk‚t… y™u ÔÞtrÄ™tk {tuòkytu QXâtk y™u yu yÚtztÞtk Ëtiht»xÙ™t rf™thu ! yu
Ëtiht»xÙ™e ¼qr{ yt¤Ë {hze™u ƒuXe ÚtE.
Ëtiht»xÙ : yt ÄLÞ Ähýe Ëtiht»xÙ™t „t{u„t{™t „tUŒhu sðtk{Œeo™e sƒt™™u
ðt[t yt…‚t nthƒkÄ …tr¤Þtytu Q¼t Au. ßÞtk Ëk‚tu™t ËŒw…Œuþ™e Ëhðtýeytu
ðne hne Au. ßÞtk ¼õ‚tuyu „tÞu÷tk „e‚tu™e Ëqhtð÷eytu hýfe hne Au. ßÞtk
{ntí{tytuyu ðnU[u÷tu «¼w«u{™tu «ËtŒ …zâtu Au. su ¼tu{ft™tk [hýtu™u {nuht{ý
{tu‚e suðt …týe™e Atu¤tuÚte …¾t¤e hÌttu Au. su Ähýe Ëtðs™e „so™tytuÚte
Ä{Ä{u Au y™u òýu ¼th‚{t‚t™e ftk¾{tk ‚uzu÷wk ƒt¤f ½w½ðtxt fhe hÌtwk Au.
xkftht : ytðt Ëtiht»xÙ™e Ī„e Äht{tk {tuhƒe htßÞ{tk xkftht ™t{™wk yuf
„t{ ytðu÷ Au. ¾thtu¤e ¼tu{ftðt¤wk yt xkftht „t{ [tu…tx™e {tVf …ÚthtÞu÷wk
Au ‚u™e yir‚ntrËf‚t™e þt¾ …qh‚e „Z™e htk„ (rfÕ÷tu) Q¼e Au. „tuŒ{tk ŒÞt{Þe
zu{e ™Œe yzÄt „t{™u ytkxtu ÷E™u ðne hne Au. ƒeS ƒtsw òýu ¼th‚™t
9 10 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Œw:¾Úte ytkËwytu™e Ätht ðntð‚tu ytËwkÄhtu ¾¤¾¤e hÌttu Au. yuðt xkkftht „t{{tk
™h…ètÄh ŒÞt™kŒu sL{ ÷E™u Ëðo «Út{ {q¤þkfh™t Y…{tk …tu‚t™tk ƒt¤ ÷tu[r™Þtk
¾tuÕÞtk.
…qðos y™u {t‚tr…‚t
{nŠ»t ŒÞt™kŒ ËhMð‚eyu ËkLÞtË Ä{o™e {ÞtoŒt™wËth ÞÚttËk¼ð …tu‚t™t
sL{MÚtt™, fw¤, …rhðth y™u {t‚tr…‚t™tk ™t{tu ƒ‚tÔÞtk ™Úte, …hk‚w …tu‚t™e
Ëkrût ytí{fÚtt{tk fhu÷t r™Œuoþ …hÚte ‚u{™t ¼õ‚tuyu þtuľtu¤ fhe™u …qðo
ð]¥ttk‚ «t fhu÷ Au.
…qðos : Mðt{e ŒÞt™kŒ™t …qðos {q¤hts Ëtu÷kfe™t Ë{Þ{tk WŒe[e yux÷u
fu W¥th rŒþt{tkÚte ytðu÷ ntuðtÚte ytiŒeåÞ Ëk¿ttÚte «ÏÞt‚ ÚtÞt. ft÷tk‚h{tk
‚uytu{tkÚte Úttuztf fåA{tk ytðe™u r™ðtËe ƒLÞt. fåAÚte íÞtk™t htòytu ËtÚtu
{tuhƒe ytÔÞt. ‚u{tkÚte {u½S rºtðtze ™t{™t …whw»tu xkftht{tk r™ðtË fÞtuo n‚tu.
xkfthtðtËe {u½S rºtðtze™u rð©t{S y™u ztuËtS ™t{™t ƒu …wºttu ÚtÞt.
‚u{tkÚte {tuxt rð©t{S Sðt…h™e MÚtt…™t (1778 rð.) Ë{Þu íÞtk hnuðt „Þt.
yt Sðt…whðtËe rð©t{S™u fhË™S ™t{™tu …wºt ÚtÞtu y™u ‚u fhË™S™t
ðkþòu Sðt…h y™u nz{r‚Þt{tk ÂMÚth ÚtÞt.
{u½S rºtðtze™t ™t™t …wºt ztuËtS xkftht{tk ÂMÚth ÚtÞt. ‚u ztuËtS™t …wºt
÷t÷S y™u ÷t÷S™t …wºt fhË™S rºtðtze yt…ýt [rhºt™tÞf Mðt{e ŒÞt™kŒ™t
r…‚t ƒ™ðt™u ¼tøÞþt¤e ƒLÞt.
fhË™S rºtðtze : Mðt{e ŒÞt™kŒ™t r…‚t fw÷…hk…htÚte Ët{ðuŒe ytiŒeåÞ
ƒútñý n‚t. ‚uytu ƒútñý ntuðt A‚tk ‚u{™t‘‘½h{tk r¼ûttð]r¥t™wk „wsht™ ™
n‚wk.” ‚uytu s{e™Œth ntuðtÚte ¾u‚e™e …Þto ytðf n‚e. ‚uytu ÷uýŒuý–þhtV™wk
ftÞo fh‚t ntuðtÚte Ëk…L™ ËŒT„]nMÚt n‚t. ‚uytu {tuhƒe htßÞ™t Wå[ ðneðxe
y{÷Œth n‚t. ‚u{ s ‚uytu xkftht{tk s{tŒth ntuðtÚte ‚u{™e Ëuðt{tk rË…tEytu
hnu‚t n‚t. ‚u{™e yïþt¤t …ý n‚e y™u xkftht ‚tƒt™t ft„Œze „t{{tk
(1869 rð.) {tr¤Þt™t r{Þtýt ftu{™t sqÚtu fhu÷t W…ÿð™u zt{ðt ‚u{™e Ët{u
÷zât n‚t. yt W…htk‚ ‚uytu …h{ rþð¼õ‚ n‚t y™u ‚u{ýu xkftht{tk fwƒuh™tÚt™wk
{krŒh (Ëkð‚ 1887) ƒ™tðu÷ n‚wk.
{t‚t : Mðt{e ŒÞt™kŒ™e {t‚t™t rð»tÞ{tk ‚íft÷e™ Sð™e þtuÄf …k. ŒuðLu ÿ™tÚt
{w¾tu…tæÞtÞ {tºt r™Œoþ fhu Au fu – ‘‘{q÷S-ŒÞt™kŒ fe s™™e fu ËkƒkÄ {U
n{ fwA ™nª ò™‚u.'' ‚u{ A‚tk yLÞ Sð™[rhºtfthtuyu ¼tðtðuþ{tk {t‚t™wk
™t{ hwût{ýe, ÞþtuŒt yÚtðt y{]‚ƒnu™ ƒ‚tðu÷ Au. …hk‚w ‚u™wk ftuE «{tý
™ ntuðtÚte yu {tºt y™w{t™ y™u fÕ…™t s Au. ðtM‚ð{tk s„‚{tk s™™e™e
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 11
fq¾™u Œe…tð™th ŒÞt™kŒ™e {t‚t™wk ™t{ y¿tt‚ Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ™e {t‚t™t ™t{™e Ë{t™ ‚u{™t ftft, ¼tE, ƒnu™ ð„uhu™tk
™t{tu yk„u …ý ¼ú{ Vu÷tðu÷ Au, ‚Útt yLÞ ¼útÂL‚ytu …ý Vu÷tðe Au, su™wk
ÞÚttMÚtt™ r™htfhý fhðt{tk ytðþu.
sL{ : Mðt{e ŒÞt™kŒ™e ytí{fÚtt y™wËth ‘‘{thtu sL{ Ëkð‚ 1881™t
ð»to{tk Œrûtý „wsht‚ «tL‚, Œuþ ftrXÞtðtz (Ëtiht»xÙ) {òuftkXt ({åAwftkXt) Œuþ™t
{tuhƒe htßÞ{tk ytiŒeåÞ ƒútñý™t ½h{tk ÚtÞtu n‚tu.''
Mðt{e ŒÞt™kŒ™tu sL{ xkftht{tk Sðt…ht þuhe{tk ytðu÷t {ft™{tk r…‚t
fhË™S ÷t÷S rºtðtze y™u y¿tt‚ ™t{ {t‚t™e fq¾u ÚtÞtu n‚tu. ‚uytu™e sL{r‚rÚt
rð»tÞ{tk ËðoËk{‚ ftuE rð[th {¤‚tu ™Úte, …hk‚w {q¤ ™ûtºt y™wËth rð.Ëk. 1881
{ntðŒ Œþ{ ‚Œ™wËth þr™ðth 12 Vuƒúwythe 1825 {t™ðt{tk ytðu Au y™u
ytÞoË{ts îtht …ý yu s rŒðË™u {nŠ»t sL{rŒ™ Y…u Qsððt{tk ytðu Au.
fhË™S™tu ðkþ
Mðt{eS™e ytí{fÚtt y™wËth – ‘‘{thtÚte ™t™e yuf ƒnu™, ‚uÚte ™t™tu
¼tE, íÞth …Ae yuf ƒnu™ y™u ¼tE yux÷u fu {thtÚte ™t™t ƒu ¼tEytu
y™u ƒu ƒnu™tu n‚e.''
…qðto©{™wk ™t{ : Mðt{e ŒÞt™kŒ fhË™S rºtðtze™t {tuxt …wºt n‚t. ‚u{™wk
sL{™t{ {q¤þkfh n‚wk. Ëtiht»xÙ{tk {tuxu ¼t„u ðnt÷Úte W…™t{ …ý ht¾u Au.
‚Œ™wËth ftuE ‚u{™tk ŒÞtht{ yÚtðt ŒÞt÷S ™t{ …ý ƒ‚tðu Au.
fhË™S™t ðkþ{tk W…Þwoõ‚ …tk[ Ëk‚t™tu{tk {q¤þkfh™t „]nðtË Ë{Þ{tk
yuf …wºte™wk rðËqr[ft (ftì÷uht) îtht {]íÞw ÚtÞwk n‚wk. (su™wk ðýo™ yt„¤ fhðt{tk
ytðþu.) yt …wºte™wk ™t{ …ý y¿tt‚ Au. ftuE ÷u¾fu ‚u™wk hí™tƒnu™ yuðwk ftÕ…r™f
™t{ ƒ‚tðe™u ¼útÂL‚ Vu÷tðu÷ Au.
fhË™S™t {q¤þkfh W…htk‚ ƒu …wºttu{tk yuf™wk ™t{ yÚtðt ‚u™t rð»tÞ{tk
ftuE rðþu»t òýfthe {¤e ™Úte. yu{™wk {]íÞw …ý 1918 rð.{tk ÚtÞu÷ fnuðt{tk
ytðu Au. ftuE ÷u¾fu yt …wºt™wk ftÕ…r™f ™t{ ™ð÷þkfh ƒ‚tðu÷ Au, su «t{trýf
y™u {tLÞ ™Úte.
fhË™S™t ™t™t …wºt™wk ™t{ ðÕ÷¼S n‚wk y™u {q¤þkfh™t „]níÞt„ …Ae
‚u™tu rððtn fhðt{tk ytðu÷ y™u …wºtðÄq™wk ™t{ {tU½eƒtE n‚wk. yt ðÕ÷¼™wk
…ý rððtn …Ae ƒu {tË ƒtŒ {]íÞw ÚtÞu÷ {t™ðt{tk ytðu Au.
…qðtouõ‚ ðýo™t™wËth fhË™S™t ðkþ{tk ({q¤þkfh™t „]níÞt„ …Ae) yuf
{tºt …wºte Srð‚ hnu÷ ‚u™wk ™t{ «u{ƒtE n‚wk. ‚u™tu rððtn „tukz÷ ™Sf™t
12 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
„wkŒt¤t „t{™t ƒútñý ©e {k„¤S ÷e÷tÄh htð÷ ËtÚtu fhe™u ‚u™u xkftht ÷tðe™u y™u ÃÞth…qýo ntÚt{tk ‚Útt M™une y™u ƒkÄws™tu™t M™un¼trð‚ ÷t÷™-…t÷™{tk
…tu‚t™t ðthËŒth ƒ™tÔÞt n‚t. ‚u™t ðkþ{tk {k„¤S™t …wºt ƒtu½t, ƒtu½t™t ¾u÷‚tu-fqŒ‚tu y™u QAh‚tu …tk[ ð»to™tu (1886 rð.) ÚtÞtu íÞthu «thkr¼f rþûtt{tk
…wºt fÕÞtýS y™u fÕÞtýS™t ƒu …wºttu{tk yuf …tu…x÷t÷ y™u ƒeò «týþkfh Œuð™t„he yûthtu ¼ýtððt™tu «thk¼ fhu÷ ‚u{ s fw¤ …hk…ht™wËth Ä{oþt†™t
n‚t. ‚uytu™e …tËu fhË™S™e s{e™, ò„eh, Ä™, Ëk…r¥t ð„uhu n‚tk. yt &÷tuftu yu™u fkXMÚt fhtððt{tk ytðu÷ n‚t.
ƒL™u™t ðkþòu ð‚o{t™{tk nÞt‚ Au.1 yt ðkþð]ût ™e[u {wsƒ Au : Þ¿ttu…ðe‚ : {q¤þkfh ytX ð»to™tu (1889 rð.) ÚtÞtu íÞthu – “¥C}æï
{u½S ±¯ïü Ïæíæræ‡æ}æéÐݲï„ì” yu „]ÌtËqºtt™wËth ‚u™tu Þ¿ttu…ðe‚ – s™tuE ËkMfth rðrÄ…qðof
↓ ↓ ↓
rðþu»t Ë{thtun ËtÚtu Ëk…L™ fhðt{tk ytÔÞtu; ‚u{ s „tÞºte {kºt, ËkæÞt ‚Útt
‚u™e W…tË™t rðrÄ þe¾ððt{tk ytðe n‚e.
rð©t{S (Sðt…h) ztuËtS (xkftht)
rðþu»t yæÞÞ™ : fhË™S rºtðtze Ët{ðuŒe ntuðt A‚tk …hk…ht„‚ þið
↓ ↓
fhË™S (Sðt…h)2 ÷t÷S {‚™t fèh y™wÞtÞe ntuðtÚte ‚uytuyu {q¤þkfh™u ÞswðuoŒ Ëkrn‚t™t …X™™tu «thk¼
↓ ↓ fhtðe ‚u{tk ÁÿtütæÞtÞe™wk {n¥ð ntuðtÚte rðþu»t yæÞÞ™ fhtð‚t n‚t. ‚u Ë{Þu
↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ÔÞtfhý™tu yÕ… rð»tÞ ‚Útt ðuŒtu™tu …tX …ý ¼ýtððt{tk ytð‚tu n‚tu.
ðhýt„S ~Þt{S ŒÞtht{ ft™S fhË™S (xkftht) …wºt (y¿tt‚ ™t{) r…‚t …tu‚t™t …wºt™u áZ þið Ëk«ŒtÞr™c, f{oftkz «ðý ƒ™u ‚u{ Ët{tLÞ
yt™t ðkþòu Sðt…h, ↓ he‚u RåA‚t n‚t. ‚u {txu {krŒhtu{tk, ËíËk„tu{tk y™u …tu‚t™t r{ºttu™u íÞtk ‚u™u
nz{r‚Þt y™u {tuhƒe{tk hnu Au. ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ …tu‚t™e ËtÚtu ÷E s‚t y™u …tu‚t™e …tËu ƒuËtze™u rþð…whtý™e fÚtt Ëk¼¤tð‚t
{q¤þkfh …wºte …wºt «u{ƒtE ðÕ÷¼S n‚t. {txe™wk rþð®÷„ ƒ™tðe™u ‚u™wk …qs™ fhðt™e «uhýt yt…‚t n‚t y™u
(ŒÞt™kŒ) y¿tt‚ y¿tt‚ …r‚ …í™e rþð™e W…tË™t Ëðo©uc Au ‚u{ Ë{òð‚t n‚t. þið{‚™t «Œtu»ttrŒ Ë{M‚
™t{ ™t{ {k„¤S {tU½eƒtE ðú‚tu™wk …t÷™ fhðt™wk fnu‚t n‚t. …hk‚w {t‚t ‚u™tu ƒ[tð fh‚tk fnu‚e n‚e
↓ fu; nS ‚u ƒt¤f Au, Ëðth{tk ¼tus™ fhe ÷u Au {txu ðú‚-…qò fhe þfþu
ƒtu½t ™rn. …hk‚w r…‚t fw¤ …hk…ht™wËth ‚u{ fhðt™u yt„ún ht¾‚t n‚t.
↓ yt he‚u {q¤þkfhu [tiŒ ð»to™e (1894 rð.) rfþtuhðÞ «t Út‚t Ëk…qýo
fÕÞtýS ÞswðuoŒ Ëkrn‚t ‚Útt ƒeò ðuŒtu™tu …ý …tX …qhtu fhe ÷eÄtu n‚tu. ‚u{ s ËkMf]‚™t
↓ «ðuþîth yuðt ÔÞtfhý™t þçŒ Y…tð÷e ð„uhu ™t™t-™t™t „úkÚttu™wk yæÞÞ™ …ý
↓ ↓ …qýo fÞwO n‚wk.
…tu…x÷t÷ «týþkfh
rþðhtrºt ðú‚–«ƒtuÄ
ðkþs ðtkft™uh{tk Au. ðkþs {æÞ«Œuþ{tk Au.
rfþtuh {q¤þkfh™t Sð™{tk yuf y{tu½ ¢tÂL‚fthe ½x™t ƒ™e. yu ½x™t
«thkr¼f rðãtæÞÞ™ : {q¤þkfh {t‚t™e ðtíËÕÞ{Þ „tuŒ{tk, r…‚t™t ÷tz n‚e-rþðhtrºt ðú‚, {qŠ‚…qò «íÞu™e y™tMÚtt, «ƒtuÄ, y™u Ët[t rþð™e «trÂ
1. yt …tu…x÷t÷™t …wºt sÞkr‚÷t÷ y™u «týþkfh™t …wºt «¼w÷t÷ yt …kÂõ‚ ÷u¾f™t ‚Útt Œþo™ {txu™e Wífx y¼eÃËt.
Ën…tXe hnu÷ Au. Ëkð‚ 1894™t {ntðŒ 14™t rŒðËu {ntrþðhtrºt™wk …ðo ytÔÞwk. r…‚tyu
2. Sðt…wh r™ðtËe rð©t{™t …wºt™wk y™u xkftht r™ðtËe ztuËtS™t …tiºt™wk ™t{ fhË™S ðú‚-…qò-W…ðtË ht¾ðt yt¿tt fhe. …hk‚w {q¤þkfh «Út{ Ëk{‚ ÚtÞtu ™rn.
ntuðtÚte ™t{™e Ë{t™‚tÚte ¼úr{‚ ÚtE™u ftuEyu {q¤þkfh™wk sL{„t{ Sðt…h ÷¾u÷ ‚u{ s {t‚tyu …ý ðú‚ {txu W…ðtË–r™htnth hnuðwk y™u htrºt¼h ò„hý
Au. ðtM‚ð{tk sL{„t{ y™u MÚtt™ xkftht Au. fhðt™wk ntuðtÚte ‚u ¼q¾ y™u Ÿ½ Ën™ fhðt™u yË{Úto ntuðtÚte Ëk{r‚ yt…e
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 13 14 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
™rn. …hk‚w r…‚tyu {q¤þkfh™u rþðhtrºt™wk ðú‚ fhðt fÌtwk y™u ðú‚ {tntíBÞ
fÚtt Ëk¼¤tðe. ‚uÚte ƒt¤f {q¤þkfh ðú‚ ht¾ðt ‚iÞth ÚtÞtu y™u ‚uýu ðú‚™tu
ythk¼ fÞtou.
rþðhtrºt™e Ëtksu-ht‚u xkftht™t Œrûtý ‚hV™t Œuhe™tft ƒnth ytðu÷ (Ëkð‚
1887{tk fhË™S rºtðtze r™Š{‚) fwƒuh™tÚt™t {krŒh{tk ðú‚-ò„hý {txuu y™uf
ðú‚Ätheytu yufºt ÚtÞt íÞthu {q¤þkfh …ý r…‚tS™e ËtÚtu íÞtk „Þtu.
htrºt™t «Út{ «nh™e …qò fhe. ƒeò «nh™e …ý …qò ÚtE „E. htrºt™t
ƒth ðt„e „Þt. íÞth ƒtŒ ðú‚Ätheytu yuf …Ae yuf Ítuftk ¾tðt {tkzât, ztu÷ðt
{tkzât y™u Ÿ½ðt {tkzât. Ëðo«Út{ ‚u™t r…‚tS™u Ÿ½ ytðe „E. …qòheytu
…ý ƒnth sE™u ËqE „Þt. htrºt™t yt „k¼eh, ™ehð, r™M‚çÄ, Ëq{Ët{
Ë{Þ{tk rþðt÷Þ{tk ƒu ßÞtur‚ytu «ftrþ‚ ÚtE hne n‚e : yuf Œe…f™e ßÞtu‚
y™u ƒeS {q¤þkfh™t r[¥t{tk Í„{„‚e ßÞtu‚. Œe…f™e ßÞtu‚ ¿tt™-þqLÞ,
„únýþÂõ‚ hrn‚ y™u ftuE ½x™t™wk …rhýt{ yt…ðt™u yË{Úto ntuE {tºt «ftþ
VUfe þfu Au, …hk‚w {q¤þkfh™e [{ífthe r[¥tð]r¥t™e ßÞtu‚ ¿tt™ðt™, „únýþÂõ‚
Ëk…L™ y™u y‚w÷ þe½ú‚tÚte ½x™t™wk …rhýt{ {u¤ððt™u Ë{Úto n‚e. {q¤þkfh
…h …ý r™ÿtŒuðe™wk yt¢{ý ÚtÞwk. …hk‚w ðú‚™t V¤™u «t fhðt rþð Œþo™
{txu yÄehtu ƒ™u÷tu yu ƒt¤ {ntí{t {q¤þkfh ytk¾u …týe™e At÷ftu {the™u
ò„‚tu s hÌttu.
rþð®÷„ …h ôŒhtu™e ŒtuztŒtuze : ßÞthu {krŒh{tk Ëk…qýo r™M‚çÄ‚t «Ëhe
hne n‚e, íÞthu {krŒh™t Œh{tkÚte ôŒhtu ƒnth ytðe™u rþð®÷„ …h ŒtuztŒtuze
fhðt ÷tøÞt. ‚u™t …h [ze™u «ËtŒ ythtu„ðt {tkzât y™u ‚u™u y…rðºt fhðt
÷tøÞt. {q¤þkfhu yt á~Þ òuÞwk. su{ ðtŒ¤t{tkÚte Aqxe™u yt¼-Äh‚e™u ðthýt
÷u‚e ðes¤e™wk ‚tkzð ¾u÷tÞ, þtk‚-ÂMÚth Ëhtuðh{tk …ð™™t ‚tuVt™Úte ‚hk„tu QXu,
‚u{ {q¤þkfh™t r[¥t-ytftþ{tk rð[thtu™wk ‚tkzð {åÞwk, þkftytu™wk ‚tuVt™ QXâwk,
«&™tu™e nth{t¤t QXe fu, þwk fÚtt{tk ðŠý‚ ‚u s yt {ntŒuð Au. yt ‚tu
{™w»Þ™e Ë{t™ Œuð Au. …turXÞt …h Ëðthe fhu Au. ¾tÞ Au, …eyu Au, nhu
Au, Vhu Au, fi÷tËðtËe Au, ðhŒt™ y™u þt… yt…u Au. yu ‚tu Œuðtu™tu Œuð
{ntŒuð Au. {ntŒuð ‚tu ft{trh, rºt…whtrh, ™e÷fkX, sxtÄthe, ztf-z{hwk îtht
‚tkzð ¾u÷™th, ntÚt{tk r…™tf-Ä™w»ÞÄthe, ŒiíÞtu™tu ™tþ fh™th, „¤t{tk ¾tu…he™e
y™u Ë…o™e {t¤t Äthý fh™th {ntË{Úto {ntŒuð þwk yt s rþð Au ? {q¤þkfh™t
{™{tk rð[thtu™wk ‚tkzð ™t[ðt {tkzÞwk, su™u frð Œw÷uhtÞ fthtýeyu ËwkŒh þçŒtu{tk
„úrÚt‚ fh‚tk fÌtwk Au :
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 15
fnt Þne Œuð™ ftu, Œuð {ntŒuð yt… ?
Þne ™e÷fk X ði f k w X ftu rðnthe ni ?
y™tÚttU fu ™tÚt yt…, yuËtu ni y™tÚt ?
ztf z{hwk fu ËtÚt òu r…™tf nM‚Äthe ni ?
ft÷ nw ftu ft÷, YkZ{t÷ sxtÄthe fnt,
Þne ni ft{trh ò ftu ™uºt «÷Þfthe ni ?
þk f h ftu {q ÷ , {q ÷ þk f h Ëtu [ ‚ {nt –
rºtþq÷ ftu Äthe fnt Þne rºt…whthe ni ?
yt{ {q¤þkfh™t {™{tk rð[thtu™e QÚt÷-…tÚt÷ {[e hne fu, ytðtu {ntŒuð
ntuðt A‚tk yuf ™t™t ôŒhtu™u …ý nxtðe þf‚tu ™Úte. ‚tu yt þkfh{tk y™u
fkfh{tk - …ÚÚth{tk ftuE ¼uŒ s õÞtk hÌttu ?
þkfh ftu {q÷ Œu¾, fkfh fu {q÷,
{q÷þkfh ÷„‚, {q÷ þtu[™ þkfh ftu.
r…‚t …tËu þkft : {q¤þkfhu …tu‚t™t {™™t rð[thtu™t Ë{tÄt™ {txu r…‚t™u
s„tzât, …hk‚w r…‚t …tËu «r‚¼tþt¤e …wºt™e þkft™wk Ë{tÄt™ fÞtk n‚wk ? ‚uytuyu
fÌtwk –
“fi÷tË …h su {ntŒuð hnu Au ‚u™e {qŠ‚ ƒ™tðe™u ytðtn™ fhe™u …qò
fhðt{tk ytðu Au. yíÞthu fr¤Þw„{tk ‚u rþð™tk Ëtûtt‚T Œþo™ Út‚tk ™Úte. yux÷t
{txu …ÚÚth ð„uhu™e {qŠ‚ ƒ™tðe™u ‚u{tk {ntŒuð™e ¼tð™t fhe™u …qò fhðtÚte
fi÷tËðtËe {ntŒuð «ËL™ ÚttÞ Au.”
ytÚte {q¤þkfh™e þkft™wk Ë{tÄt™ ™ ÚtÞwk. ‚uÚte ‚uýu áZ r™ùÞ fhe ÷eÄtu
fu ßÞtk ËwÄe {ntŒuð™tk «íÞût Œþo™ ™rn ÚttÞ, íÞtk ËwÄe ‚u™e …qò fheþ ™rn.
ûtwÄt y™u r™ÿtÚte Ëk‚Â ÚtÞu÷t {q¤þkfhu r…‚t …tËu ½hu sðt™e yt¿tt {t„e.
r…‚tyu ½hu sE™u ðú‚¼k„ ™ fhðt™e - ¼tus™ ™ fhðt™e ¾tË Ëq[™t yt…e
y™u hûtý {txu rË…tE™e ËtÚtu {q¤þkfh™u ½hu {tufÕÞtu.
ðú‚-¼k„ : {q¤þkfhu ¼q¾ ÷t„u÷e ntuðtÚte {t‚t …tËu ¼tus™™e RåAt ÔÞõ‚
fhe. ðtíËÕÞ ÓŒÞ {t‚t «Út{Úte s ðú‚-W…ðtË™t …ût{tk ™ n‚e. ‚uýu {eXtE
¾tðt {txu yt…e y™u r…‚t™u ðú‚-¼k„™e òý ™ fhðt {q¤þkfh™u ‚tfeŒ fhe.
{q¤þkfh ¼tus™ fhe™u htºtu yuf ðtøÞu ËqE „Þtu y™u Ëðthu ytX ðt„uu QXâtu.
r…‚t™u Ëðthu ðú‚¼k„™e òý Út‚tk ‚u™t …h „wMËu ÚtÞt. …hk‚w {t‚t y™u ftftyu
‚u{™u þtk‚ fÞto. {q¤þkfh™u {qŠ‚…qò, ðú‚ y™u W…ðtË …h nðu ftuE ©Øt fu
16 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
rðïtË hÌttu ™rn, ‚uÚte ftft îtht ‚u{tkÚte {wÂõ‚ {u¤ðe ÷eÄe. …X™-…tX™{tk
yuft„ú ƒ™e™u yuf …krz‚ …tËu r™½kxw, r™hwõ‚, …qðo{e{tkËt ‚Útt f{oftkz™t „úkÚttu™tu
yÇÞtË fÞtou.
«ƒtuÄ : rþðhtrºt™e ½x™t {q¤þkfh™t Sð™{tk {tir÷f …rhð‚o™™t fthý¼q‚
ƒ™e. fthý fu {q¤þkfh™e ™t™…ýÚte yu «f]r‚ n‚e fu ftuE ðt‚ ÏææÏææ ±æv²¢
Ðí}ææ‡æ}æì yÚtto‚T ytk¾ {e[e™u {t™e ™ ÷uðe. Œhuf ðt‚™u «{tý™e yuhý …h
‚fo™t nÚttuztÚte xe…e™u su yËíÞ, r™:Ëth, r™:Ë¥ð y™u yÚtone™ sýtÞ ‚u™tu
íÞt„ fhðtu yu ŒÞt™kŒ™wk Sð™Œþo™ n‚wk. suÚte ‚u{ýu Ë{ts{tk y™u Œuþ{tk ƒwrØðtŒ
y™u ‚fo«ðý‚t™wk MÚtt…™ fÞwO y™u ‚uytu Þw„«ðo‚f™t Y…{tk …qßÞ ƒLÞt.
rþðhtrºt™e yu ½x™tyu {q¤þkfh™u Ët[t rþð™tk Œþo™ fhðt nzËu÷tu {the™u
ƒuXtu fÞtou. ‚u{™u Ët[t rþð™u {u¤ððt™e Äq™ ò„e, òýu y÷¾™e Äqýe™t Œuð‚t
…h™e ht¾™u Vqkf {th‚tk ‚u™wk …z¤ Qze òÞ, ‚u{ ƒt¤ {ntí{t {q¤þkfh™t
ytí{t ytzu™t …z¤ …h rþðhtrºtyu Vqkf {the™u ŒÞt™kŒ ƒ™tÔÞtu. suÚte frðyu
rþðhtrºt™u ËkƒtuÄe™u fÌtwk Au :
yÞ rþðhtrºt y„h ‚q ™ ntu‚e,
‚tu r{÷‚t ™ n{ ftu ŒÞt™kŒ Ët {tu‚e;
y„h [qntU ™u „hƒz fe ™ ntu‚e,
‚tu s÷‚e ™ s„ {U ðuŒtU fe ßÞtur‚.
ðihtøÞ
rþðhtrºt™e ½x™t …Ae ƒu ð»tuo {q¤þkfh™t Ëtu¤{t ð»tuo (Ëkð‚ 1996){tk
‚u™tÚte ƒu ð»to ™t™e ƒnu™™t {]íÞw™e ½x™t ƒ™e.
ƒnuu™™wk {]íÞw : {q¤þkfh yuf rŒðË ht‚u fwxwkƒes™tu™e ËtÚtu „t{{tk ™t[
yux÷u fu ‚h„t¤t ¿ttr‚™e h{‚ fu ¼ðtE™tu ðuþ òuðt „Þt n‚t, íÞthu yuf
™tufhu ytu®[‚t ntkV‚tk ntkV‚tk ytðe™u ƒnu™™u rðËqr[ft–ftu÷uht ÚtÞt™e òý fhe.
yt þtufŒtÞf Ë{t[th Ëtk¼¤e™u ƒÄt ‚wh‚ s ½hu Œtuze „Þt. íÞtk …ntuk[e™u
òuÞwk ‚tu ƒnu™ ƒuËwÄ y™u yðtfT …ze n‚e. ‚tíftr÷f ðiã™u ƒtu÷tðe™u y™uf
W…[thtu fhðt{tk ytÔÞt. …hk‚w ‚uÚte ytht{ ÚtÞtu ™rn y™u [th f÷tf{tk ðnt÷e
ƒnu™™wk {]íÞw ÚtÞwk. suÚte ƒÄtk ÷tuftu þtufËt„h{tk zqƒe „Þtk.
{q¤þkfhu ytx÷t ™SfÚte {]íÞw™u Ëðo «Út{ òuÞwk n‚wk. ßÞthu yuf ƒtsw yt¾tu
…rhðth htuff¤, fhwý ¢kŒ™ y™u fÕ…tk‚ fhe neƒftk ¼he hÌttu n‚tu, ytkËwytu
ðntðe hÌttu n‚tu, íÞthu {q¤þkfh ƒnu™™e …Útthe …tËu™e Œeðt÷™t xufu „{„e™ y™u
¼Þ¼e‚ ƒ™e™u Q¼tu n‚tu, ‚u™t {™{tk {]íÞw yux÷u þwk ? þwk ƒÄt™u yt he‚u {hðwk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 17
…zþu ? þwk nwk …ý yt he‚u yuf rŒðË {]íÞw …t{eþ ? þwk yt þheh ûtý¼k„wh Au ?
…týe™t …h…tuxt Ë{t™ [k[¤ Au ? f{¤…ºt …h™t s÷rƒLŒw Ë{t™ Au ? þwk {]íÞwÚte
ƒ[ðt™tu ftuE W…tÞ ™Úte ? ytðt «&™tu™e þ]k¾÷t [t÷e.
{q¤þkfh™wk {™ rð[thtu™tk ð{¤tu{tk …ð™™t ‚tuVt™Úte Ëqft …tkŒzt™e {tVf Qze
hÌtwk n‚wk y™u ‚u {qŠ‚™e Ë{t™ M‚çÄ Q¼tu n‚tu. ‚u™t ™uºt{tkÚte ytkËw™wk yuf …ý xe…wk
™eféÞwk ™rn; suÚte r…‚t, «u{t¤ {t‚t y™u Ë„t-ËkƒkÄeytuyu ‚u™u …ÚÚth ÓŒÞ fÌttu
y™u íÞtkÚte Œqh sE™u ËqE sðt {txu fÌtwk. …hk‚w {]íÞw™t á~Þu ½tuh r™ÿt ÷u™th rfþtuh™u
¼Þ¼e‚ fhe ŒeÄtu n‚tu y™u ‚u ¼ÞÚte ÄúqS™u ò„e s‚tu n‚tu. fthý fu {]íÞw™tu ¼Þ
‚tu rðît™tu™u …ý hnu Au. ‚uÚte {nŠ»t …‚ksr÷yu …ý fÌtwk Au : S±Ú¨±æãè ç±Îé¯æïùçÐ
„ƒæ MÉæïùç|æçݱïàæ: JJ (Þtu„Œþo™- h : 9 )
{]íÞw …Ae™t rŒðËtu{tk …ý rhðts «{týu Ënt™w¼qr‚ {txu ytð‚tk Ë„tk-
ËkƒkÄeytu …ý hze™u fÕ…tk‚ fh‚t ntuðt A‚tk {q¤þkfh yuf ðth …ý hzâtu ™rn.
suÚte ƒÄt ‚u™u rĬth‚t n‚t. …hk‚w ‚u ËŒt™u {txu hzðtÚte ƒ[ðt™tu W…tÞ
þtuÄe hÌttu n‚tu.
{q¤þkfh™e Ë{ût {]íÞw™e yt ½x™tÚte su{ ft¤{ªZ rþ÷t™u yÚtztE™u ™Œe™tu
«ðtn ƒŒ÷tE òÞ Au, ‚u{ {q¤þkfh {]íÞw-õ÷uþÚte Aqxðt™t rð[thtu™t [fhtðu
[zâtu. ‚u™t rfþtuh ÓŒÞ{tk ðihtøÞ™e r[™„the «s¤e QXe. ËŒt - ËðoŒt {]íÞw™t
Œw:¾{tkÚte {wõ‚ Útðt™t W…tÞ™e þtuÄ{tk ‚u™tk ht‚-rŒðË ÔÞ‚e‚ Útðt {tkzâtk,
…hk‚w ‚uýu yt rð[th™u ftuE™e Ët{u «fx fÞtou ™rn.
ftft™wk {]íÞw : {q¤þkfh …h yíÞrÄf M™un y™u ðtíËÕÞ fh™th yuf ÄtŠ{f
y™u rðît™ ftft n‚t. (‚u™wk ™t{ y¿tt‚ Au. ftuE ÷u¾ftu {tðS ™t{ fÂÕ…‚
y™u y«{trý‚ ƒ‚tðu Au. …hk‚w ‚u ËíÞ ™Úte.) {q¤þkfh Ëkð‚T 1899{tk ytu„ýeË
ð»to™tu Þwðf n‚tu, íÞthu ‚u™t …h{ r«Þ ftft rðËqr[ft–ftu÷uhtÚte „úM‚ ƒLÞt.
‚uytu {hýtËL™ n‚t. ÷tuftu ‚u{™e ™tze òuE hÌtt n‚t. ftftyu {q¤þkfh™u
…tu‚t™e …tËu ƒtu÷tðe™u ƒuËtzâtu. ‚uytu {q¤þkfh ‚hV òuE™u y©wÄtht ðntðe
hÌtt n‚t. ftft™e yt yðMÚtt òuE™u ‚u™tÚte hnuðtÞwk ™rn y™u ‚u fhwý ¢kŒ™
ËtÚtu hzðt ÷tøÞtu. ‚u™e ytk¾tu{tkÚte „k„t-s{w™t™e Ätht ðnuðt ÷t„e. ‚u hze™u
neƒfu [zâtu y™u õÞthuÞ …ý ™rn hzu÷ yux÷wk hz‚tk-hz‚tk ‚u™e ytk¾tu ËqS
„E.
y{h…Œ™e Äthtytu : {q¤þkfh™t {™{tk rþðhtrºt™e ½x™t ½tu¤t‚e n‚e.
íÞtk ðnt÷e ƒnu™™u {tu‚™wk ¾Ã…h ¼h¾e „Þwk. {tu‚ yux÷u þwk ? yuðe niÞt{tk
n÷ƒ÷‚e rð[thtu™e QÚt÷-…tÚt÷ ßÞthu WVtýu [ze n‚e, íÞthu r…‚tÚte …ý
18 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
yrÄf nu‚ fh™th ftft™tu Œuntk‚ ÚtÞtu. yt ½x™tytuÚte {]íÞw™tu ¼uŒ Wfu÷ðt
WVtýu [zu÷t rð[thtu ðÄw W¼htðt {tkzât y™u {]íÞwksÞ ƒ™ðt™t rð[thtu Q¼htE™u
hu÷u [zât.
rþðhtrºtyu rþðŒþo™™tu ‚ý¾tu …uxtÔÞtu. yu ‚ý¾t™u {]íÞw™e ½x™tytuyu
ðihtøÞ™e nðt Vqkfðt {tkze. yu™t r[¥t{tk htsfw{th rËØtÚto™e {tVf ðihtøÞ™tu
nw‚tþ™ ¼z¼zðt {tkzâtu. rðhÂõ‚ fwkz{tk ½]‚™e Äthtytu …ze. {]íÞwksÞ™t rð[thtu™e
ßðt¤tytu Œtðt™¤ ƒ™e QXe. y{h…Œ™e Äthtytu ðnuðt {tkze.
{q¤þkfhu …tu‚t™t yu rð[thtu {t‚t-r…‚t Ë{ût «„x fÞto ™rn. …hL‚w
r{ºttu y™u …krz‚tu™u y{h Útðt™tk ËtÄ™ …qA‚tk Þtu„tÇÞtË ƒ‚tÔÞtu, y™u ‚u
{txu „]níÞt„ fhðt™tu rð[th Äehu-Äehu …wü Útðt {tkzâtu. {t‚t-r…‚t™u ‚u™e
{™tuŒþt™e òý Út‚tk ‚uytu ‚u™u rððtn™t ƒkÄ™Úte ƒtkÄe Œuðt™e ‚iÞthe fhðt
÷tøÞt. …hk‚w rðïË™eÞ r{ºttu îtht {t‚t-r…‚t™u Ë{òðe™u {q¤þkfhu rððtn™tu
«Ëk„ yuf ð»to {txu htuftðe htÏÞtu. íÞthu {q¤þkfh ðeË ð»to …qýo fhe™u yufðeË{t
ð»to™e Þwðt™e{tk …Œt…oý fhe hÌttuu n‚tu.
ftþe{tk yæÞÞ™™tu «M‚tð : {q¤þkfhu r…‚t Ë{ût ÔÞtfhý, ßÞtur‚»t y™u
ðiŒf ð„uhu™t yæÞÞ™ {txu ftþe {tuf÷ðt {txu «M‚tð {qõÞtu. …hk‚w {t‚t-r…‚t
y™u fwxwkƒes™tuyu ‚u™e Ëk{r‚ yt…e ™rn. fthý fu yt„÷t ð»tuo rððtn fhðt
{txu fLÞt™tk {t‚t-r…‚t …ý W‚tð¤ fhe hÌttk n‚tk. suÚte fÌtwk fu nðu ftþe{tk
yÇÞtË fhðt™e sYh ™Úte y™u ½hu hne™u yÇÞtË fhðt sýtÔÞwk. ßÞthu {q¤þkfhu
yt„ún htÏÞtu, íÞthu nk{uþtk …tu‚t™t …ût{tk hnu™th {t‚t …ý rðhwØ ƒ™e „E.
fthý fu ‚u™u …wºt ftþe sE™u ðiht„e ƒ™e sþu yuðtu ¼Þ n‚tu. r…‚t „]nftÞo{tk
Ëk÷ø™ fhðt ‚u™u s{e™Œthe™wk ftÞo Ëtuk…ðt RåA‚t n‚t …hk‚w {q¤þkfhu ‚u™tu
Mðefth fÞtou ™rn.
{q¤þkfhu xkfthtÚte ºtý „tW Œqh …tu‚t™e s{e™Œthe™t „t{{tk yuf rðît™
…krz‚ n‚t ‚u™e …tËu rðãtæÞÞ™ {txu {tuf÷ðt fÌtwk. ‚u{tk Ëk{r‚ {¤‚tk ‚u™e
…tËu sE™u yÇÞtË fhðt ÷tøÞtu. íÞtk yuf rŒðË ‚u{ýu ðt‚to÷t…{tk …tu‚u rððtn
fhðt RåA‚tu ™Úte ‚u{ sýtÔÞwk. ‚u …krz‚u ‚u™t rð[thtu™e r…‚t™u òý fh‚tk
‚uytuyu …wºt™u ½hu ƒtu÷tðe ÷eÄtu y™u rððtn™tu «ƒkÄ fhðt ÷tøÞt. íÞthu {q¤þkfh™u
yufðeË{wk ð»to …qhwk ÚtÞwk n‚wk. yt he‚u ßÞthu rððtn™e ‚iÞthe ÚtE hne n‚e,
yuf {rn™t{tk rððtn Útðt™wk r™rù‚ n‚wk, íÞthu ‚u™e …tËu „]níÞt„ rËðtÞ
yLÞ ftuE rðfÕ… n‚tu ™rn.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 19
{ntr¼r™»¢{ý – y{]‚™e ¾tus
Ëkð‚ 1903{tk {q¤þkfhu ƒtðeË{t ð»to{tk «ðuþ fÞtou n‚tu. {Œ{t‚e,Q¼ht‚e
y™u QA¤‚e ¼hswðt™e{tk, A÷f‚t ðihtøÞ{tk, Ët[t rþð™e þtuÄ{tk y™u y{h…Œ™u
«t fhðt–y{]‚™e ¾tus{tk ‚u yuf rŒðË™e Ëtksu ½huÚte ™ef¤e hÌttu Au.
{q¤þkfh {t‚t-r…‚t™e ðtíËÕÞ{Þ „tuŒ{tkÚte s„‚ r…‚t y™u s„‚ {t‚t™e
„tuŒ{tk ƒuËðt, ¼tE, ƒnu™, Ë„tk, ËkƒkÄe, r{ºttu™tk ƒkÄ™ ‚tuze™u, s„‚ ƒkÄw
y™u s„‚ ˾t ËtÚtu ËkƒkÄ òuzðt ËŒt™u {txu ™ef¤e hÌttu Au. yu }r»tËk‚t™
}r»t …Œðe «t fhðt „]níÞt„e ƒ™e hÌttu Au. ËtkËtrhf „]n™u r‚÷tksr÷
yt…e™u ytí{t™t yrð™tþe „]n ‚Útt ƒúñ÷tuf™e ¾tus fhðt ™ef¤e hÌttu Au.
„]níÞt„ : {q¤þkfhu xkftht „t{ Atuzâwkw, ½h Atuzâwk, ò„eh Atuze, Ä™,
Ëk…r¥t ËwkŒh-Ëw{Äwh ¼tus™ y™u Ëw¾™u y÷rðŒt fÞwO. ðtíËÕÞ{qŠ‚ {t‚t-r…‚t,
M™un÷ ƒnu™ y™u «u{t¤ ¼tE™tu ËkƒkÄ ËŒt™u {txu Atuzâtu. s„‚™t {tunò¤™u
‚tuze™u, ËkËthe ËkƒkÄ-ƒkkÄ™™u ‚tuze™u, ðihtøÞ™t frX™ {t„o™wk yð÷kƒ™ fhe™u,
{]íÞwksÞ ƒ™ðt ™ef¤u÷t Þwðt™ {q¤þkfh™wk yu á~Þ fuðwk y÷tirff nþu !
su{ ®…shu …zu÷tu ð™hts fuËhe ®…sht™u ‚tuze™u sk„÷ ¼ýe A÷tk„tu ¼hðt
{tkzu, su{ ®…shu …whtÞu÷tu htsnkË ®…sht™wk îth ¾q÷‚tk {t™Ëhtuðh™t …Út …h ÄËðt
{tkzu ‚u{ {t‚t-r…‚t™t «u{®…sh{tkÚte Aqxe™u {q¤þkfh Ët[t rþð™u þtuÄðt, {]íÞws k Þ
ƒ™ðt sk„÷™e ðtxu ™ef¤e …zâtu. yhÛÞ{tk y™uf yxðeytu™u ðªÄ‚tu, y™uf
rðΙtu™u Vk„tu¤‚tu ‚Útt „t{tu™u ytu¤k„‚tu, Ë‚TÄt{™t fuzu z„÷eytu {tkze hÌttu Au.
«Út{ htrºt : {q¤þkfhu ‚u Ëtksu ËkæÞt™t hk„{tk hk„t‚t …tu‚t™t ðihtøÞ™t
rð[thtu{tk xkfthtÚte [th „tW Œqh ftuE „t{{tk ht‚ …Ëth fhe.1
1. Mðt{eSyu …tu‚t™e ytí{fÚtt{tk «Út{ htrºt™t r™ðtË™t „t{-MÚtt™™tu ftuE r™Œouþ fhu÷
™Úte. …hk‚w „]níÞt„ …Ae {tuhƒe htßÞ™e Ëe{t-ËhnŒ{tk ‚u™u ftuE ytu¤¾e ™ òÞ ‚u
{txu xkfthtÚte [th „tW Œqh ßÞtk ðtkft™uh htßÞ™e nŒ «thk¼ ÚttÞ, íÞtk™t ftuE „t{{tk
htrºt r™ðtË fhu÷ ntuðtu òuEyu.
ftuE ÷u¾fu {q¤þkfhu «Út{ htrºt {tuxt ht{…wh „t{™t n™w{t™ {krŒh{tk rð©t{ fÞto
ntuðt™tu WÕ÷u¾ fhu÷ Au. …hk‚w ‚u ÞwÂõ‚Þwõ‚ y™u ¼ti„tur÷f árüyu …ý ÞtuøÞ ™Úte. ‚u{s
ht{…wh xkfthtÚte yZe „tW Œqh Au. yt …kÂõ‚ ÷u¾fu yuftrÄfðth ht{…wh sE™u þtuÄ fh‚tk
òuÞwk fu ‚u n™w{t™ {krŒh yux÷wk ™t™wk Au fu ‚u{tk ƒuËðt™e søÞt ™Úte. Ëqðt™e ‚tu fÕ…™t …ý
fhe þftÞ ‚u{ ™Úte. yt™t rðM‚]‚ ðýo™ {txu òLÞw. 1986™t ðuŒðtýe™tu ŒÞt™kŒ rðþu»ttkf
áüÔÞ Au.
20 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ƒeS htrºt : «Út{ htrºt™t yuf «nh yux÷u fu ºtý f÷tf ƒtfe n‚t,
íÞthu QXe™u ƒeò rŒðËu …tu‚t™u ftuE …rhr[‚ {¤u ‚tu ytu¤¾e ™ òÞ ‚u {txu
«rËØ „t{ y™u Ëzf-{t„o Atuze™u ytztyð¤t hM‚u …kŒh „tW [t÷ðt A‚tk
xkfthtÚte Œþ „tW Œqh™t yuf „t{™t n™w{t™ {krŒh{tk r™ðtË fÞtou.1
ºteòu rŒðË : {q¤þkfh™t „]níÞt„ …Ae r…‚t îtht þtuľtu¤ [t÷e hne
n‚e. ºteò rŒðËu {q¤þkfh™u ftuE htßÞ™t ™tufh …tËuÚte Ëtk¼¤ðt {éÞwk fu
‚u™u þtuÄðt {txu fux÷tf ½tuzuËðthtu y™u …„…t¤t {týËtu íÞtk ËwÄe ytÔÞt n‚t.
X„ ËtÄwytu™tu {u¤t… : {q¤þkfh™e …ŒÞtºtt yt„¤ Ä…e hne n‚e. hM‚t{tk
‚u™u {qŠ‚ ht¾u÷t ðuþÄthe X„-ðiht„eytu™e {kz¤e {¤e. ‚uytuyu {q¤þkfh™u
ntÚt{tk Ëtu™t™e ðªxeytu ð„uhu yt¼q»týtu Äthý fhu÷ ntuðtÚte [ezÔÞtu fu, ðtn !
ðiht„e ƒ™ðt ™eféÞtu Au. ytk„¤eytu{tk Ëtu™t™e ðªxeytu …nuhe Au. ‚the …tËu
su ntuÞ ‚u™tu íÞt„ fh ‚tu Ët[tu ðiht„e fnuðtÞ. suÚte {q¤þkfhu ntÚt{tk™e ºtý
ðªxeytu y™u ‚u™e …tËu su ftkE n‚wk, ‚u yt…e ŒeÄwk y™u yt„¤ [t÷ðt {tkzâwk.
ðu»tÄthe X„ ËtÄwytu™u fÞtk ¾ƒh n‚e fu, yt Þwðf ¼rð»Þ{tk ‚{tht suðt
Ä{o™e Œwft™Œthe ¾tu÷e™u ÷qkx [÷tðe hÌtt Au ‚u{™e …tu÷ ¾tu÷ðt s ™ef¤u÷tu Au.
ËtÞ÷t r™ðtË : {q¤þkfh™u ÷tuftu îtht Ëtk¼¤ðt{tk ytðu÷ fu ËtÞ÷t{tk
÷t÷t ¼„‚ ™t{™t …whw»t Au y™u íÞtk ‚u™e søÞt Au. ‚u{tk ftuE ËtÄw-Ëk‚ y™u
Þtu„e {¤þu. ‚u™t îtht Þtu„ËtÄ™t îtht …tu‚t™t æÞuÞ™e rËrØ {¤þuu. ytðe
fÕ…™tÚte ‚uýu ËtÞ÷t sE™u r™ðtË fÞtou.
¼q‚™tu zh : {q¤þkfh ËtÞ÷t{tk yuf ht‚u ð]ût ™e[u ËtÄ™t fhðt ƒuXu÷
íÞthu ð]ût …h …ûteytu™tu rðr[ºt ½q-½q yðts Ëtk¼¤e™u, ™t™…ý{tk ¼q‚-
«u‚™e ðt‚tu Ëtk¼¤u÷e ‚uÚte ¼q‚™e fÕ…™t fhe™u zh ÷t„‚t {X–{krŒh{tk
[tÕÞtu „Þtu.
þwØ[i‚LÞ ƒúñ[the : ËtÞ÷t{tk {q¤þkfh™u yuf y¿tt‚™t{t ƒúñ[the {éÞtuu.
‚uýu ™ircf ƒúñ[the ƒ™ðt™e «uhýt yt…e. ‚u™t îtht ƒúñ[Þo™e Œeûtt ÷E™u, ¼„ðtk
1. Mðt{eS™e ytí{fÚtt™wËth ‚uytu™wk „k‚ÔÞ MÚtt™ ËtÞ÷t n‚wk. xkfthtÚte 10 „tW Œqh
ðå[u™t „t{ y™u n™w{t™ {krŒh™e þtuľtu¤ fhðt yt ÷u¾fu «ðtË fhe™u ytsw–
ƒtsw™tk Ët‚ sq™tk n™w{t™ {krŒhtu™e ‚…tË fhe Au. ‚u{tk ðtkft™uhÚte ËtÞ÷t s‚tk ƒu
„tW …h ‘fuht÷t’ ™t{™wk „t{ Au. ‚u™e ðå[u {åAw ™Œe™t Ët{t ftkXu ‘÷wýËrhÞt’ „t{
Au ‚u „t{{tk ™Œe™t ftkXu ‘htýe{t™t n™w{t™’™wk {krŒh ytðu÷ Au. Mðt{eS™e ytí{fÚtt™t
ðýo™ y™wËth yt ÷wýËrhÞt „t{™t htýe{t™t n™w{t™ {krŒh{tk Mðt{eSyu htrºt
r™ðtË fhu÷ ntuðt™wk «r‚…tŒ™ ÚttÞ Au. yt™wk rðM‚]‚ ðýo™ “ðuŒðtýe” {trËf™t
òLÞw. 1987™t rðþu»ttkf(4){tk áüÔÞ Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 21
ð†tu y™u ntÚt{tk ‚wƒ k e…tºt Äthý fÞtO y™u “þwØ[i‚LÞ” yuðkw ™t{ Äthý fÞw.O ytÚte
{q¤þkfh{tkÚte ‚u ƒúñ[the þwØ[i‚LÞ ƒLÞtu.
ËtÞ÷t{tk ‚u{™e RåAt {wsƒ Þtu„tÇÞtË™e ftuE «tr ÚtE ™rn. fthý
fu ÷t÷t ¼õ‚ (Ëkð‚ 1856–1918) ftuE Þtu„e ™ n‚t. ‚uytuu ™t{-s…,
fkXe Äthý, {t¤t Vuhððt y™u ¼s™ „t™th {tºt ¼õ‚ n‚t y™u ‚u™t {krŒh{tk
- søÞt{tk ftuE Þtu„e™tu {u¤t… …ý ÚtÞtu ™rn. ‚uÚte ftuE «tr ÚtE ™rn.
suÚte Mðt{eSyu MðÞk ytí{fÚt™ (…q™t ÔÞtÏÞt™){tk – “íÞtk {™u þtÂL‚ {¤e
™rn” yu{ fnu÷ Au. ytÚte ËtÞ÷t{tk Úttuzt rŒðËtu r™ðtË fhe™u ‚uýu íÞtkÚte
«MÚtt™ fÞwO.1
ftuX-„tk„z r™ðtË : ËtÞ÷t{tk Úttuztu Ë{Þ r™ðtË fhe™u ƒúñ[the þwØ[i‚LÞ
y{ŒtðtŒ ™Sf™t ftuX-„tk„z ™t{™wk su ™t™wk htßÞ y™u „t{ Au íÞtk ytÔÞtu. ‚u
„t{™t yu f MÚtt™{tk ½ýt ði h t„eytu hnu ‚ t n‚t y™u ‚u ™ t Vk Œ t{tk ftu E
yuf htýe VËtE n‚e. þwØ[i‚LÞ™u ðiht„eytu …tu‚t™e s{t‚{tk–{tÞtò¤{tk VËtððt
RåA‚t n‚t. ‚u™tk ð†tu òuE™u ‚u™e {~fhe fh‚t n‚t. suÚte ‚uýu …tu‚t™e …tËu
hnu÷ huþ{e ftuh™wk Ätur‚Þwk VUfe ŒeÄwk y™u …tu‚t™e …tËu {tºt ºtý Yr…Þt ƒå[t n‚t
‚u{tkÚte ËtŒwk Ätur‚Þwk ¾heŒe™u Äthý fÞwO. ‚u Äq‚o ðiht„eytu™e s{t‚{tkÚte ™ef¤e™u,
yLÞ MÚtt™{tk hne™u ‚uýu ftuX-„tk„z{tk ºtý {rn™t r™ðtË fÞtou.
rËØ…wh «MÚtt™ : ftuX-„tk„z{tk yu Ë{Þu rËØ…wh{tk fth‚f ËwŒ …q™{u ¼ht™th
{u¤t™e [[to Ëtk¼¤e. suÚte íÞtk ftuE Þtu„e {¤e òÞ ‚u ytþtÚte rËØ…wh ‚hV
«MÚtt™ fÞwO.
…rhr[‚ ðiht„e™tu {u¤t… : hM‚t{tk ‚u™u xkftht™e ƒtsw™t „t{™tu yuf ðiht„e
su ‚u™t fwxwkƒÚte …rhr[‚ n‚tu ‚u™tu {u¤t… ÚtÞtu. ðiht„e ËtÚtu™t ðt‚to÷t…{tk
þwØ[i‚LÞu …tu‚t™t „]níÞt„ y™u íÞth ƒtŒ™e Ëðo nfef‚ sýtðe y™u ynªÚte
rËØ…wh™t ftŠ‚fe {u¤t{tk sE hÌtt™e …ý òý fhe ŒeÄe.
rËØ…wh{tk ËíËk„ : þwØ[i‚LÞu rËØ…wh …ntuk[e™u íÞtk ™e÷fkX {ntŒuð™t
{krŒh{tk–søÞt{tk r™ðtË fÞtou.2 ðihtøÞ™t …tft hk„{tk hk„tÞu÷ yu Þwðf ƒúñ[the
1. ftuE ÷u¾fu {q¤þkfh™e ËtÞ÷t{tk ŒtuZ {rn™tu hnuðt™e fÕ…™t fhe Au. …hk‚w
yt «t{trýf ™Úte. yt …k  õ‚ ÷u ¾ f îtht MðÞk ËtÞ÷t sE™u ò‚‚…tË fhe™u
þtu Ä ¾tu ¤ fh‚tk ytðe ftu E {trn‚e «t ÚtÞu ÷ ™Úte. yt™t rðM‚] ‚ ðýo ™
{txu ‘ðuŒðtýe’™t òLÞw. 1986™tu ŒÞt™kŒ rðþu»ttkf–3 áüÔÞ Au.
2. yt ÷u¾fu }r»t ŒÞt™kŒ™t «thkr¼f Sð™™t þtuÄftÞo {txu ËkƒkrÄ‚ y™uf MÚtt™tu{tk
¼ú{ý fhe™u {trn‚e «t fhðt «ÞtË fhu÷ Au. ‚u™e yL‚„o‚ rËØ…wh™t ™e÷fkX
{ntŒuð™t {krŒh™e …ý yt[tÞo ¿tt™uïhS ytÞo (Œþo™ Þtu„ {ntrðãt÷Þ, htusz)™e
ËtÚtu 10 {t[o, 2006™t htus {w÷tft‚ ÷eÄe n‚e.
22 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ftuE …tËuÚte ¼ð¼Þ – ¼ks™e ¼„ð‚e Þtu„rðãt «t ÚttÞ y™u y{h…Œ™tu
…Út {¤e òÞ ‚u {txu íÞtk hnu÷t Œkze Mðt{e y™u ƒúñ[theytu ‚Útt su ftuE
…krz‚tu y™u {ntí{tytu™e òý Út‚e ‚uytu™e …tËu rs¿ttËw ƒ™e™u ËíËk„ fh‚tu n‚tu.
r…‚t™wk yt„{™ : rËØ…wh s‚t {t„o{tk {¤u÷t ðiuht„eyu xkftht fhË™S
rºtðtze™u ‚u™tu …wºt ¼„ðt ð†{tk {¤u÷tu y™u rËØ…wh {u¤t{tk „Þu÷ ntuðt™t
Ë{t[th sýtÔÞt. ‚uÚte r…‚t ‚h‚ s [th rË…tneytu™u ËtÚtu ÷E™u rËØ…wh
…ntukåÞt. {u¤t{tk Vh‚tk-Vh‚tk …wºt™e ‚…tË fhðt ÷tøÞt. yuf rŒðË Ëðthu
…krz‚tu™e ðå[u ƒuXu÷t …wºt™tu ¼uxtu ÚtE „Þtu.
r…‚t™tu ¢tuÄ–fXtuh ð[™ : …wºt™u ¼„ðe fV™e y™u ‚wkƒe…tºt{tk òuE™u
fhË™S yíÞk‚ ¢tuÄtðuþ{tk ytðe™u fXtuh ðtýe{tk X…ftu yt…ðt {tkzât fu –
“‚wk yt…ýt fw¤{tk f÷kf ÷„tz™th …uŒt ÚtÞtu Au. ‚the {t‚t hze-hze™u {he
hne Au. ‚wk fXtuh ӌޙtu ƒ™e™u ‚the {t‚t™tu níÞthtu ƒ™e hÌttu Au.”
r…‚tS™t ¢tuÄÚte ¼Þ …t{u÷ þwØ[i‚LÞ …tËu {tºt yuf s W…tÞ n‚tu.
‚uýu QXe™u r…‚tS™t …„ …fze ÷eÄt y™u ðkŒ™ fhe™u fÌtwk :
“yt… ¢tuÄ ™ fhtu. nwk ftuE Äw‚tht™t ¼tu¤ððtÚte ynª ytÔÞtu Awk. ytÚte
{™u …tu‚t™u …ý ¾qƒ s Œw:¾ …zâwk Au. nðu nwk ½hu …tAtu Vhðt™tu s n‚tu,
íÞtk yt… ytðe „Þt. ‚u ½ýwk s Ëthwk ÚtÞwk. nwk nðu yt…™e ËtÚtu ½hu …tAtu
ytððt ‚iÞth Awk.”
…hk‚w r…‚t™tu ¢tuÄtÂø™ þtk‚ ™ ÚtÞtu. ‚u{ýu òuhÚte ÄËe™u ‚u™tk ¼„ðtkk
ð†tu–fV™e Vtze ™tÏÞtk. ‚wkƒzwk ‚tuze™u VUfe ŒeÄwk y™u ¾qƒ s fXtuh ð[™™e
ð»tto fh‚t hÌtt. íÞthƒtŒ Œuþt[th y™wËth™tk ïu‚ ð†tu Äthý fhtðe …tu‚t™t
W‚tht-MÚtt™ …h ÷E ytÔÞt.
™shfuŒ : …wºtu y™w™Þ y™u rð™Þ…qðof ½hu ËtÚtu ytððt™wk fnuðt A‚tk
r…‚tyu ‚u™t ð[™ …h rðïtË htÏÞtu ™rn y™u yuf ûtý {txu …ý yuf÷tu
™ Atuzðt rË…tEytu™tu [tufe-…nuhtu „tuXðe ŒeÄtu. ht‚u …ý yuf rË…tE ‚u™t
{tÚtt …h ò„‚tu ht¾e™u ™shfuŒ fhe ŒeÄtu.
r…‚t™tu ykr‚{ {u¤t… : r…‚t …wºt™u ½hu ÷E sðt sux÷t áZ n‚t, ‚ux÷tu
s þwØ[i‚LÞ …tu‚t™t rþðŒþo™ y™u {]íÞwksÞ ƒ™ðt™t ËkfÕ…{tk áZ n‚tu. ‚u –
‘‘„yÐÚ¢ ÐéL¯w²æ„ïxæéü‡æ±ñ„ëc‡²}æì'' (Þtu„Œþo™ - 1 : 16) y™wËth …qðosL{™t
ËkMfthtuÚte …h yux÷u fu Wíf]ü ðihtøÞ …h …ntU[u÷tu ‚u™tu ytí{t r…‚t™e ™shfuŒ{tkÚte
¼t„e ™ef¤ðt RåA‚tu n‚tu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 23
r…‚]ƒkÄ™{tk ƒu rŒðË y™u ƒu ht‚ …Ëth ÚtE „Þtk. ‚u ht‚u Ÿ½e sðt™tu
ztu¤ fhe™u ™Ëftuhtk ƒtu÷tð‚tu n‚tu, …hk‚w nfef‚{tk ò„‚tu hnu‚tu n‚tu. ºteòu
rŒðË …Ëth ÚtE „Þtu. ht‚™t ºtý ðtøÞu rË…tE ƒuXtu-ƒuXtu Ítu÷u [zâtu–Ÿ½e
„Þtu. yt yðËh {¤‚tk þwØ[i‚LÞ ftuE òuE òÞ ‚tu “÷½wþkft {txu òô Awk”
‚u{ fne þftÞ {txu yuf ÷tuxtu ÷E™u ¼t„e ™eféÞtu.
íÞtkÚte ¼t„e™u ït˼uh Œtuz‚tk õÞtkÞ …ý htuftÞt rð™t yÄto „tW Œqh
yuf ƒ„e[t{tk …ntuk[e™u, …týe™tu ÷tuxtu ¼he™u, Ítz™e {ŒŒÚte yuf {krŒh™t
rþ¾h …h [ze™u ‚u™e ƒ¾tu÷{tk, Ítz™e ½xt{tk Aw…tE™u ƒuËe „Þtu y™u nðu
þwk ÚttÞ Au ‚u™e «‚eûtt fhðt ÷tøÞtu.
yt ƒtsw r…‚t™u ¼t„e sðt™e òý Út‚tk ‚u™e þtuÄ-¾tu¤ fhðt [thu ƒtsw
™ef¤e …zât. Ëðth™t [th ðtøÞu ƒ„e[t{tk ytðe™u ‚…tË fhe™u {t¤e™u …ý
…qA…hA fhe hÌtt n‚t. …hk‚w Aw…tÞu÷tu …wºt árü„tu[h ÚtÞtu ™rn. yk‚u r™htþ
ÚtE™u ¼ø™ ÓŒÞu ‚uytu …tAt [tÕÞt „Þt.
yt á~Þ þwØ[i‚LÞ™e ™sh Ë{ût ƒ™e hÌtwk n‚wk. íÞthu ‚uýu ÷…tE™u,
n÷™[÷™ rð™t, ïtË …ý Útk¼tðe™u, {krŒh™t rþ¾h …h ð]ût™e ½xt{tk, yt¾tu
rŒðË–…kŒh f÷tf fkE …ý ¾tÄt rð™t {tºt ÷tuxt™t s¤™wk yt[{™ fhe™u
…Ëth fÞtou.
ßÞthu Úttuzwk ykÄthwk ÚtÞwk, íÞthu ht‚u Ët‚ ðtøÞu ™e[u Q‚Þtou y™u «rËØ Ëzf{t„o
Atuze™u rð…he‚ rŒþt{tk [t÷ðt {tkzâwk. ftuE™u …qAe™u ƒuu „tW Œqh™t yuf „t{{tk
sE™u rð©t{ fÞtou. «t‚:ft÷ Út‚tk ‚u „t{Úte …ý «MÚtt™ fÞwO. r…‚t-
…wºt ‚Útt Mðs™tu™tu yt ykr‚{ {u¤t… n‚tu – ykr‚{ r…‚]Œþo™ n‚wk.
htsfw{th y™u ƒúñfw{th : þwØ[i‚LÞ – Mðt{e ŒÞt™kŒ™u „]níÞt„ y™u
ðihtøÞ™t {t„o …h Vheðth [t÷ðt {txu rðþu»t fwþ¤‚t ‚Útt y™uf fütu Ën™
fhðtk …zâtk n‚tk. ßÞthu fr…÷ðM‚w™t Þwðhts þtõÞ®Ën-rËØtÚto™u „]níÞt„
y™u ðihtøÞ™t {t„o …h yuðtk fü ™ntu‚tk Ën™ fhðtk …zâtk. 29 ð»to™t htsfw{th
rËØtÚtuo „]níÞt„™tu r™ýoÞ fÞtou íÞthu …tu‚t™t ËthÚte y™u ™tufh AkŒf(AL™)™u
yï ‚iÞth ht¾ðt yt¿tt fhe n‚e. ßÞthu ‚u™tk {t‚t–r…‚t–…í™e–…wºt–™tufh–
[tfh ƒÄtk {Äht‚u r™ÿt{tk n‚tk, íÞthu ‚u htsfw{th QXe™u AkŒf ™t{™t ™tufh™u
ËtÚtu ÷E™u ftuE yðhtuÄ rð™t ™ef¤e „Þtu n‚tu. ‚u™e «ðúßÞt {t„o{tk ftuE
htuf-xtuf™tu yðhtuÄ n‚tu ™rn suÚte „ti‚{ ƒwØ™tu «ðúßÞt {t„o fkxfþqLÞ n‚tu.
ßÞthu xkftht™t ƒúñfw{th {q¤þkfh – ŒÞt™kŒ™tu „]níÞt„ y™u ðihtøÞ {t„o
fkxf…qýo ntuðt A‚tk, W…htuõ‚ y™uf yðhtuÄtu™e ðå[u …ý yè÷ y™u áZ hÌttu
n‚tu. ‚uýu ‚tu Äh‚e™e …Útthe, ykƒh™wk ytuZýwk, rð…Œtytu™wk ŒqÄ…t™ y™u fkxftu™t
24 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…Út™u fkzthe™u …tu‚t™t ËkfÕ…™tu áZ r™Ätoh fÞtou n‚tu. y{]‚™e ¾tus{tk yu yè÷
hÌttu n‚tu y™u yt„¤ ðÄe hÌttu n‚tu.
y{]‚™e ¾tus
ðztuŒht (Ëkð‚ 1903–04, Ë™ 1846–47) þwØ[i‚LÞ y{]‚™e ¾tus{tk
y™uf yxðeytu™u ðªÄ‚tu, sk„÷tu™u {t…‚tu, „t{ztkytu™u ¾qkŒ‚tu y™u ™„htu{tk
¼ú{ý fh‚tu y{ŒtðtŒ ÚtE™u ðztuŒht ytÔÞtu. íÞtk [i‚LÞ {X{tk yîi‚ þtkfh-
ðuŒtk‚ r™c ƒúñt™kŒ ð„uhu ËkLÞtËeytu y™u ƒúñ[theytu™tu {u¤t… ÚtÞtu. ‚u™t
Ëk…fo{tk hne™u ËíËk„ fh‚tk áZ yîii‚ ðuŒtk‚e ƒ™e™u …tu‚t™u “¥ã¢ ¥ã¢ ÏæírææçS}æ”
{t™ðt ÷tøÞtu.
ËÂå[Œt™kŒ™tu {u¤t… : ðztuŒht{tk ðthtýËe™e hnuðtËe yuf ðiht„e ƒtE™tu
yt©{ Au. ‚u{ Ëtk¼¤e™u Þtu„e™e þtuÄ{tk íÞtk [tÕÞtu „Þtu. ‚u MÚtt™{tk ËÂå[Œt™kŒ
…h{nkË ËtÚtu {u¤t… ÚtÞtu. ‚u™e ËtÚtu þt†tu™e – ‚¥ð¿tt™ rð»tÞ™e y™uf «fth™e
[[toytu fhe.
[týtuŒ–fh™t¤e : ËÂå[Œt™kŒ …tËuÚte òýðt {éÞwk fu ytsft÷ (Ëkð‚
1904™t [iºt{tk) [týtuŒ-fh™t¤e{tk {tuxt-{tuxt ËkLÞtËeytu, ƒúñ[theytu y™u
rðît™ ƒútñýtu hnu Au. suÚte þwØ[i‚LÞ íÞtk „Þtu. ‚u MÚtt™ …h Œerût‚ y™u
r[Œt©{ ð„uhu ËkLÞtËeytu ‚Útt ƒúñ[theytu y™u …krz‚tu ËtÚtu y™uf rð»tÞtu …h
ðt‚to÷t… fÞtou. íÞtk yuf …h{t™kŒ …h{nkË ™t{™t {ntí{t™e …tËu ðuŒtk‚Ëth,
ytÞonrh{ezu ‚tuxf, ðuŒtk‚ …rh¼t»tt ð„uhu „úkÚttu™tu Úttuztf {rn™t yÇÞtË fÞtou.
yt he‚u ‚uýu þtkfh ðuŒtk‚™t «[r÷‚ „úkÚttu™wk yæÞÞ™ fhe™u ‚u{tk áZ rðïtË
Ëk…tŒ™ fÞtou.
rðïƒkÄwíð™t rþ¾hu
þwØ[i‚LÞ™wk rðãtæÞÞ™ [t÷e hÌtwk n‚wk. …hk‚w ƒúñ[Þto©{™t r™Þ{t™wËth
‚u™u hËtuE ò‚u fhðe …z‚e n‚e. ytÚte þt† yæÞÞ™{tk {w~fu÷e …z‚e n‚e.
‚uÚte ËkLÞtË „úný fhðt™tu ËkfÕ… fÞtou. ‚u {txu …tu‚t™t yuf Œrûtýe …krz‚ r{ºt
îtht rðît™ r[Œt©{ Mðt{e™u ËkLÞtË™e Œeûtt yt…ðt {txu rð™k‚e fhtðe. …hk‚w
‚uytu ƒúñ[the nS Þwðf ntuðtÚte Ëk{‚ ÚtÞt ™rn.
Mðt{e …qýto™kŒ™tu {u¤t… : íÞthƒtŒ ƒu {tË …Ae yuf ËwÞtu„ «t ÚtÞtu.
Œrûtý ¼th‚™t þ]k„uhe {XÚte yuf …qýto™kŒ ™t{™t Œkze Mðt{e ‚Útt yuf ƒúñ[the
ytÔÞt. ‚uytu îthft Þtºtt {txu ™eféÞt n‚t. ‚uytuyu [týtuŒÚte ŒtuZ „tW
Œqh sk„÷{tk yuf MÚtt™ …h r™ðtË fÞtou n‚tu. þwØ[i‚LÞ …qðtouõ‚ Œrûtýe …krz‚
r{ºt ËtÚtu íÞtk „Þtu. ‚uytu™e ËtÚtu þt† rð»tÞf ðt‚to÷t…Úte þwØ[i‚LÞ™u ‚uytu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 25
rðît™ y™u ðuŒtk‚™t r™»ýt‚ sýtÞt. ‚uÚte …tu‚t™t ËkLÞtË „úný™t ËkfÕ…™u
…qýo fhðt ‚u™u Wífx RåAt ÚtE.
þwØ[i‚LÞu …krz‚ r{ºt îtht ËkLÞtË™e Œeûtt yt…ðt {txu Mðt{e …qýto™kŒ™u
rð™k‚e fhtðe fu, “yt ƒúñ[the yíÞk‚ ËŒt[the, yæÞÞ™þe÷ y™u ðihtøÞ
«ðý ntuðtÚte ËkLÞtË „úný fhðt {txu ËðoÚtt W…Þwõ‚ Au.”
ŒkzeSyu ƒúñ[the™e Þtið™tðMÚtt òuE™u «Út{ ‚u™u ™t …tze. ƒeswk …tu‚u
{ntht»xÙeÞ ntuðtÚte „wsht‚e™u Œeûtt ™ yt…e þfu, suÚte ftuE „wsoh ËkLÞtËe
îtht Œeûtt ÷uðt™wk sýtÔÞwk.
yt™t Ë{tÄt™{tk ‚u™t r{ºtu fÌtwk fu, “Œrûtýe Mðt{eytu „tiz ytrŒ -
ƒk„Œuþtuí…L™™u Œeûtt yt…u Au. yt ƒúñ[the „wsht‚e ©uc ytiŒeåÞ ƒútñý Au,
su™u …tk[ ÿrðztu{tk „ýðt{tk ytðu Au, suÚte Œeûtt yt…e þftÞ Au.”
yt Ë{tÄt™Úte …qýto™kŒ Mðt{e Ëk{‚ ÚtÞt y™u þt†tuõ‚ rðrÄÚte ºteò
rŒðËu þwØ[i‚LÞ™u ËkLÞtË yt©{{tk Œerût‚ fÞtou. ‚u™t ntÚt{tk Œkz y™u f{kz¤
yt…e, “ŒÞt™kŒ ËhMð‚e” ™t{ ònuh fÞwO. yt he‚u «Út{Úte s rºtrðÄ
yu»týtytuÚte {wõ‚ n‚t ‚u ŒÞt™kŒ [‚wÚtto©{{tk …Œt…oý fhe™u rðïƒkÄwíð™t rþ¾h
…hrƒhts{t™ ÚtÞt.
Mðt{e ŒÞt™kŒu ËkLÞtË™e {ÞtoŒt™wËth Œkz ht¾ðtÚte ‚u ËkƒkÄe y™uf f{oftkz
fhðt …zu y™u ‚uÚte yæÞÞ™{tk Ë{Þ ™ {¤u, ‚u {txu „whw™e yt¿tt ÷E™u ‚u{™e
Ë{ût Œkz rðËso™ fhe ŒeÄtuu. íÞthƒtŒ Mðt{e …qýto™kŒS îthft ‚hV [tÕÞt „Þt.
ÔÞtË yt©{ : Mðt{e ŒÞt™kŒ Úttuztu Ë{Þ [týtuŒ-fh™t¤e{tk hne™u ÔÞtË
yt©{ ytÔÞt. ynª Þtu„t™kŒ ™t{f Þtu„rðþthŒ …tËu Úttuztu Ë{Þ hne™u Þtu„
r¢Þtytu™tu yÇÞtË fÞtou.
rþ™tuh : Mðt{eSyu íÞtkÚte (1905 rð.) rþ™tuh ytðe™u ÔÞtfhý™t rðît™
Œrûtýe r[‚…tð™ ƒútñý f]»ýþt†e …tËu Úttuztu ËkMf]‚ ÔÞtfhý™tu yÇÞtË fÞtou.
íÞth…Ae [týtuŒ{tk hts„whw …tËu ðuŒtæÞÞ™ fÞwO. ([týtuŒÚte ÔÞtË yt©{ y™u
rþ™tuh Œþ-ƒth {tE÷ Œqh Au.)
[týtuŒ{tk Þtu„tÇÞtË : Mðt{eS (1906 rð.) yt Ë{Þu [týtuŒ{tk Úttuztu
yrÄf Ë{Þ hÌtt. ynª ‚uytu™u htsÞtu„™t r™…wý yuðt ƒu Þtu„e ßðt÷t™kŒ…whe
y™u rþðt™kŒr„rh™tu {u¤t… ÚtÞtu. MðÕ…ft÷ ËwÄe ‚uytu™e …tËu htsÞtu„™tu yÇÞtË
fh‚t hÌtt. ‚u Þtu„e {ntí{tytu íÞtkÚte y{ŒtðtŒ «MÚtt™ fhe hÌtt n‚t. suÚte
Mðt{eS™u yuf {rn™t …Ae ŒqÄuïh {ntŒuð™t {krŒh{tk rðþu»t «rþûtý {txu
ytððt fÌtwk.
26 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 y{ŒtðtŒ : yuf {rn™t …Ae Mðt{eS y{ŒtðtŒ Wõ‚ {ntí{tytu™e
…tËu „Þt y™u ‚uytu™e …tËuÚte Þtu„ rðãt™t ËiØtkr‚f y™u ÔÞtðntrhf …ût™wk
¿tt™ «t fÞwO. Mðt{eSyu …tu‚t™t yt Þtu„ „whwytu «íÞu ft÷tL‚h™t yuf «Ëk„u
©Øtksr÷ yt…‚tk fÌtwk fu –
“‚uytuyu íÞtk …tu‚t™e «r‚¿tt …qýo fhe y™u yt…u÷t ð[™ y™wËth {™u
LÞt÷-f]‚tÚto fhe ŒeÄtu. yÚtto‚T ‚u {ntí{t Þtu„eytu™t «¼tðÚte {™u r¢Þt Ërn‚
…qýo Þtu„rðãt Ëthe he‚u òýðt{tk ytðe. ‚ŒÚto nwk ‚uytu™tu yíÞk‚ f]‚¿t Awk.”
ytƒw …h Þtu„tÇÞtË : ynªÚte yt…ýt [rhºt ™tÞf-Mðt{e ŒÞt™kŒ
„wsht‚Úte rðŒtÞ ÷E™u Œuþ ¼ú{ý™tu «thk¼ fhe hÌtt Au. ‚uytu ¼ú{ý fh‚tk
fh‚tk (1909 rð.) ytƒw …ðo‚ …h …ntukåÞt. íÞtk yƒwoŒt ¼ðt™e ð„uhu rþ¾htu
…h Þtu„eytu™e ‚…tË fh‚t hÌtt. ynª ¼ðt™er„rh ™t{™t yuf Þtu„e ‚Útt
yLÞ Þtu„eytu™tu {u¤t… ÚtÞtu. ‚uytu™e …tËuÚte rðþu»t Þtu„ ‚¥ðtu™e «tr ÚtE.
W¥tht¾kz …rh¼ú{ý
Mðt{e ŒÞt™kŒ …tu‚t™e Þtu„ r……tËt þtk‚ fhðt W¥tht¾kz sðt {txu ¼ú{ý
fh‚tk fh‚tk nhîth …ntukåÞt.
nhîth : Ëkð‚ 1911™t «thk¼{tk ¼htÞu÷ fwk¼{u¤t{tk rðþt¤ {t™ð {uŒ™e
yufºt ÚtÞu÷. ‚u{tk Mðt{eS™e yt «Út{ nhîth Þtºtt n‚e. ‚uytu MðÞk ytí{fÚtt{tk
÷¾u Au :
“Ëkð‚ 1911™t ð»to (W¥theÞ …k[t„ y™wËth [iºt ðŒ)™t yk‚{tk nhîth™t
fwk¼™t {u¤t{tk „Þtu. íÞtk y™uf ËtÄw-ËkLÞtËeytu™u {éÞtu. ßÞtk ËwÄe {u¤tu hÌttu,
íÞtk ËwÄe (íÞtk™e ¼ez y™u ftu÷tn÷Úte ƒ[ðt „k„t™e Ët{u …th) [kze™t …ntz™t
sk„÷{tk Þtu„tÇÞtË fh‚tu hÌttu.”
}r»tfuþ : {u¤t™e Ë{tr …Ae Mðt{eS }r»tfuþ „Þt y™u íÞtk ËkLÞtËeytu
y™u Þtu„eytu …tËuÚte Þtu„™e rðrÄytu™t yÇÞtË™e ð]rØ fhe. ‚u{ s ËíËk„™tu
÷t¼ «t fÞtou. W™t¤t™e „h{e{tk ËtÄw-Ëk‚tu „k„t™t W…h™t ¼t„{tk [tÕÞt
òÞ Au, …hk‚w Mðt{eS Úttuztu Ë{Þ }r»tfuþ{tk r™so™ «Œuþ{tk-yuftk‚{tk hÌtt.
xunhe : Ëkð‚ 1911 ðiþt¾ {tË{tk Mðt{eS xunhe ytÔÞt. íÞthu ‚u{™e
ËtÚtu yuf ƒúñ[the y™u ƒu …ntze ËtÄwytu n‚t. xunhe „Zðt÷ «tk‚™e htsÄt™e
n‚e. yt ™„h ‚u Ë{Þu rðãtð]Ø ËtÄws™tu™t r™ðtË y™u y™uf Ëw…rX‚
hts…krz‚tuÚte «rËØ n‚wk. yt MÚtt™ …h™t yuf «Ëk„™wk ðýo™ fh‚t Mðt{eS
ytí{fÚtt{tk ÷¾u Au fu :
“yuf rŒðË {™u y™u ƒúñ[the™u yuf …krz‚u …tu‚t™t ½hu ¼tus™ {txu r™{kºtý
ytÃÞwk. ¼tus™™tu Ë{Þ Út‚tk ‚u™tu yuf {týË ‚uzðt ytÔÞtu. nwk y™u ƒúñ[the
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 27
¼tus™ fhðt {txu ‚u™t ½hu „Þt. ‚u™t ½h™t ƒthýt{tk …„ {qf‚tk s òuÞwk
‚tu yuf ƒútñý {tkË ft…‚tu n‚tu. ‚u òuE™u ykŒh „Þt ‚tu ½ýt …krz‚tu yuf
þr{Þt™t-‚kƒq™e ykŒh ƒuXu÷t òuðt{tk ytÔÞt. íÞtk ƒfht™wk {tkË, [t{ztk y™u
{tÚttk òuE™u y{u …tAt VÞto. y{™u …tAt Vh‚t òuE™u …krz‚ ƒtu÷tððt ÷tøÞtu.
íÞthu {U W¥th ytÃÞtu fu, “‚{u ‚{thwk ft{ fhtu. y{u ƒnth sEyu Aeyu.”
yu{ fne™u y{u y{tht W‚tht …h …tAt ytð‚t hÌtt.”
Úttuze ðth …Ae yu …krz‚ y{™u ƒtu÷tððt ytÔÞtu. {U ‚u™u fÌtwk fu, “‚{u
y™ts {tuf÷e yt…tu. y{thtu ƒúñ[the hËtuE ƒ™tðe ÷uþu.”
…krz‚ ƒtuÕÞtu fu, “‚{tht {txu ‚tu yt ƒÄe hËtuE ƒ™tðe Au.”
{U ‚u™u fÌtwk fu, “nwk ‚{tht ½hu ¼tus™ fŒtr… ™rn fhwk, fthý fu ‚{u ÷tuftu
{tkËtnthe Atu.” ({tht {txu {tkËtnth ‚tu Œqh hÌttu) {™u ‚tu {tkË òuE™u …ý
½]ýt ÚttÞ Au. íÞthƒtŒ …krz‚u y™ts {tuf÷e ytÃÞwk.''
‚kºt„úkÚttu™wk yð÷tuf™ : xunhe{tk hnu‚t Mðt{eS™u ËkMf]‚™t rðr¼L™ „úkÚttu
òuðt™e RåAt ÚtE y™u ‚kºt„úkÚttu òuE™u ‚u™t …h ½]ýt ÚtE. ‚u™wk ðýo™ Mðt{eS™t
þçŒtu{tk ™e[u {wsƒ Au :
“{U …krz‚tu™u …qAâwk fu, “yt …ntze «Œuþtu{tk fÞtk fÞtk þt†tu™t „úkÚt òuðt
{¤u Au ?”
íÞthu ‚uytuyu fÌtwk fu, “ÔÞtfhý, ftÔÞ, ftuþ, ßÞtur‚»t y™u ‚kºt„úkÚttu yrÄf
òuðt {¤u Au ?”
íÞthu {U fÌtwk fu, “ƒeò „úkÚttu ‚tu {U òuÞt Au, …hk‚w ‚kºt„úkÚttu òuðt™e RåAt Au.”
íÞthu ‚uytuyu {™u (‚kºt„úkÚttu™tk) ™t™tk-{tuxtk …wM‚ftu ytÃÞtk. {U ‚u ðtåÞtk.
‚tu ‚u{tk ¾qƒ s ¼úüt[th™e ðt‚tu òuðt{tk ytðe fu, {t‚t, fLÞt, ƒnu™, [{the,
[tkzt÷e ð„uhu™e ËtÚtu Ë{t„{ fhðtu; ™ø™ fhe™u (‚u™e) …qò fhðe. {ã, {tkË,
{íMÞ, {wÿt(y™u {iÚtw™ …k[{fth) yÚtto‚T ƒútñýÚte ÷E™u [tkzt÷ ËwÄe ƒÄtkyu
yufºt–yUuXw ¼tus™ fhðwk, ‚u †eytu ËtÚtu {iÚtw™ fhðwk. yt …tk[ {fthtu™t Ëuð™Úte
{tuût «t ÚttÞ Au. ‚u{tk ytðt «fth™t ÷u¾ òuE™u {™{tk ¾uŒ–½]ýt ÚtE fu
yt „úkÚttu™t ÷¾™th fuðt ™üƒwrØ nþu.”
yt ‚kºttr©‚ ðt{{t„o™t y™t[th™e Mðt{eSyu …tu‚t™t y{h„úkÚt
‘ËíÞtÚto«ftþ'{tk ‚eðú yt÷tu[™t fhe Au.
fuŒth½tx : Ëkð‚ 1911™t ðiþt¾ {tË{tk Mðt{eS xunheÚte y÷¾™kŒt™t
‚x …h ðËu÷t ©e™„h ytÔÞt y™u íÞtk™t fuŒth½tx™t {krŒh{tk r™ðtË fÞtuo.
ynª ftuE …krz‚ y™u …qòhe ËtÚtu þt†eÞ [[to yÚtðt ðt‚to÷t… Út‚tu, íÞthu
28 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Mðt{eS ‚kºt„úkÚttu™t „Šn‚ y™u sw„wÃËts™f «Ëk„tu™tu WÕ÷u¾ fhe™u ‚u{™u r™hw¥th
fhe Œu‚t n‚t.
fuŒth½tx{tk Mðt{eS™u „k„tr„rh ™t{™t yuf ËÓŒÞe rðît™ ËtÄw™tu {u¤t…
ÚtÞtu, su nk{uþtk …ðo‚ …h s hnu‚tu n‚tu. ‚u™e ËtÚtu Þtu„ rð»tÞf ‚¥ðtu™e yt÷tu[™t.
y™u rðr¼L™ rð»tÞtu …h ðt‚to÷t… Út‚tu hÌttu. ynª ƒk™u r{ºttu ƒ™e™u «ËL™
hne ƒu {tË ËtÚtu hÌtt.
W¥tht¾kz : ð»tto}‚w™t «thk¼(y»ttZ 1911 rð.){tk Mðt{eS …tu‚t™t yuf
ƒúñ[the ‚Útt …qðtuouõ‚ …ntze ËtÄwytu ËtÚtu fuŒth½txÚte ™ef¤e™u hwÿ«Þt„ ð„uhu
MÚtt™tu{tk Vhe™u y„MíÞ yt©{ ytÔÞt. íÞtkÚte rþð…whe ™t{f …ðo‚ rþ¾h …h
…ntUåÞt.
W¥tht¾kz™t yt …ðo‚eÞ «Œuþ{tk ‚u{™t ËtÚteytu™u Atuze™u yuf÷t rþð…wheÚte
™e[u Q‚he™u „wÂftþe{tk Úttuzt rŒðËtu hÌtt y™u íÞtkÚte „ithefwkz, ¼e{„wVt y™u
rºtÞw„e™thtÞý ÚtE™u Vhe fuŒth½tx ytÔÞt. yt «ðtË (ytËtu 1911 rð.)
[th {tË{tk Ë{t fÞtuo.
fuŒth½tx™wk ËwhBÞ MÚtt™ Mðt{eS™u yr‚ r«Þ n‚w.k yt MÚtt™™t ËtÄwytu, …kztytu
y™u …qòheytu sk„{ Ëk«ŒtÞ™t n‚t. yt Ëk«ŒtÞ™e ™er‚, rËØtk‚ y™u yt[thrð[th
ð„uhu rð»tÞtu™wk …rh¿tt™ fhe ‚u{ýu òýðt ÞtuøÞ ðt‚tu Ëns òýe ÷eÄe. íÞtk ËwÄe{tk
«ðtË™t …qðtuof‚ ËtÚte ƒúñ[the y™u ËtÄwytu …ý ytðe …ntUåÞt.
W¥tht¾kz™t yt ½xtxtu… sk„÷tu{tk ftuE Þtu„e ËtÄf™tu {u¤t… ÚtÞtu ™rn,
…hk‚w ‚eÚtoMÚtt™tu{tk Ä{o™t ™t{u [t÷‚t ZtU„, …t¾kz, ytzkƒh ð„uhu òuðtk {éÞtk,
suÚte Mðt{e ŒÞt™kŒ™u ‚u™t «íÞu ‚eðú rðhÂõ‚ ÚtE.
rn{t÷Þ{tk ¾tus : Mðt{eS™u {™{tk rð[th ytÔÞtu fu rn{t÷Þ™e Œw„o{
…ðo‚{t¤tytu{tk ¼ú{ý fhe™u íÞtk ftuE rËØÞtu„eytu™e ¾tus fhðe òuEyu. ftr‚÷
Xkze y™u …ðo‚tu™e Þtºtt™e {w~fu÷eytu™e ðå[u ƒhV™e [tŒh ytuZe™u „„™u „u÷
fh‚t rn{t÷Þ™tk Äð÷r„rh rþ¾htu ¾kqŒðt {tkzât. ‚u™e „wVtytu y™u fkŒhtytu
òuE yr‚ þe‚™t fthýu ‚uytu™t ºtýuÞ ƒúñ[the y™u ËtÄw ËtÚteytu „¼htE™u
yuf-ƒu rŒðË ËtÚtu hne™u [tÕÞt „Þt. Mðt{eSyu 20 rŒðË ËwÄe …rh¼ú{ý
fÞwO, …hk‚w õÞtkÞ ftuE Þtu„e™tu {u¤t… ÚtÞtu ™rn.
‚wk„™tÚt : Ëkð‚ 1912 ytËtu {rn™t{tk Mðt{eS ‚wk„™tÚt™t rþ¾h …h
[ze „Þt. íÞtk™tk {krŒhtu, {qŠ‚ytu y™u …qòheytu ð„uhu™e ÷e÷tytu òuðt{tk ytðe.
‚uytu™e Ä{or……tËt™u þtk‚ fh™th ftkE árü„tu[h ÚtÞwk ™rn. suÚte ‚u s rŒðËu
ºteò …ntuh{tk ™e[u Q‚hðt {tkzât. ™e[u Q‚he™u òuÞwk ‚tu yuf {t„o …rù{
‚hV y™u ƒeòu ™i}íÞ ‚hV s‚tu n‚tu. …ðo‚eÞ Œw„o{ {t„o …h yuf÷t ¼ú{ý
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 29
fh™th yu ÷k„tuxÄthe rŒ„kƒh …rhðútsf™u su þtherhf y™u {t™rËf fütu Ën™
fhðtk …zâtk ‚u™wk ðýo™ MðÞk Mðt{eSyu r™B™ þçŒtu{tk fÞwO Au –
“sk„÷ ‚hV su {t„o s‚tu n‚tu ‚u hM‚u nwk (¼q÷Úte) [ze „Þtu. Úttuzuf
Œqh …ntU[e™u òuÞwk ‚tu ½™½tuh sk„÷, …ntz, ‚u™e rþ÷tytu y™u ¾qƒ ËwftE
„Þu÷wk ™t¤wk n‚wk. yt„¤ sðt™tu ftuE hM‚tu ™ n‚tu.
½™½tuh ½xtxtu… sk„÷{tk : rð[th fÞtuo fu nðu þwk fhðwk ? òu …ntz …h
[zeþ ‚tu ht‚ …ze sþu y™u …ntz™tu hM‚tu …ý {w~fu÷eytuðt¤tu Au, {txu íÞtk
…ntU[e ™rn þfwk. yu{ rð[th fhe™u ‚u ™t¤t{tk ¾qƒ s {w~fu÷Úte ½tË y™u
Ítz™u …fz‚tu-…fz‚tu ™e[u Q‚hðt {tkzâtu. ™t¤t™t ftkXt …h [ze™u òuÞwk ‚tu
…ntz y™u sk„÷ s árü„tu[h Út‚tk n‚tk. õÞtkÞ hM‚tu Œu¾t‚tu ™ n‚tu. ‚u Ë{Þu
ËqÞo …ý yM‚t[¤ …h ytÚt{e hÌttu n‚tu. rð[th fÞtou fu (n{ýtk) ht‚ …ze
sþu. (yt y½tuh ð™™e ðtx{tk) s¤ y™u yÂø™ …ý ™Úte. ‚tu …Ae þwk fheþ ?
(¼Þkfh sk„÷{tk ¼e»tý htrºt fuðe he‚u „t¤e þfeþ ?)
yuðtu rð[th fhe™u yt„¤ ðæÞtu. sk„÷{tk [t÷‚tk-[t÷‚tk y™uf ðth …zâtu.
yt¾zâtu, ftkxtytu ¼tukftÞt, þheh …h™tk ð†tu Vtxe „Þtk. yt{ {nt{w~fuu÷eyu
…ntz{tkÚte ƒnth ™eféÞtu íÞthu yuf Ëzf òuðt …tBÞtu.”
Mðt{eS füŒtÞf yu …ntz™t ½™½tuh sk„÷{tkÚte ‚wk„™tÚt™e ‚¤uxe …h
ytðe …ntukåÞt. ‚u Ë{Þu r™M‚çÄ, r™hð r™þt–htrºt™wk Ët{útßÞ AðtÞwk n‚wk.
yztƒez ykÄfth{tk y™w{t™Úte {t„o þtuÄe™u Ëzf™t hM‚u yt„¤ Ä…e hÌtt n‚t.
yk‚{tk Úttuze Íqk…zeytu òuðt{tk ytðe. ‚u{tk r™ðtË fh‚t ÷tuftu™u …qA‚tk ¾ƒh
…ze fu yu hM‚tu ytu¾e{X òÞ Au. ‚u hM‚u yt„¤ [t÷e™u {tuze ht‚u ytu¾e{X
sE™u rð©t{ fÞtou.
ytu¾e{X : Mðt{eS ytu¾e{X{tk htrºt rð©t{ fhe™u «t‚: íÞtkÚte [t÷e™u
„wÂftþe ytÔÞt. nS r™so™ …ðo‚eÞ «Œuþ, Œw„{ o „wnt-fkŒhtytu{tk ¼ú{ý fhðt™e
RåAt ntuðtÚte íÞtk Úttuze ðth htuftE™u Vhe ytu¾e{X …tAt ytÔÞt.
ytu¾e{X{tk Úttuzt rŒðËtu hne™u òuÞwk ‚tu sýtÞwk fu, íÞtk ¾qƒ {tuxe …tu…÷e÷t
yÚtðt Ä{o™t ™t{u {tuxwk fth¾t™wk [t÷e hÌtwk n‚wk. {krŒhtu{tk ¿tt™ y™u ðihtøÞhrn‚
ËtÄwytu™tk xtu¤tk òBÞtk n‚tk. {XtÄeþtu™tk Sð™ XtX{tX y™u ytzkƒh…qýo n‚tk.
{nk‚™wk «÷tu¼™ : ytu¾e{X™t {wÏÞ {nk‚u ŒÞt™kŒ™t ƒúñ[Þo™kw ytus, ðihtøÞ,
r‚r‚ûtt y™u ËtÄ™t™e áZ‚t ð„uhu òuE™u …tu‚t™tu rþ»Þ ƒ™ðt, ÷t¾tu™e Ëk…r¥t™tu
{tr÷f ƒ™ðt y™u ft÷tk‚hu …tu‚t™tu ðthËŒth – „tŒe™tu {nk‚ ƒ™ðt «÷tu¼™
ytÃÞwk.
Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, “òu {™u Ä™-Ëk…r¥t™e ÷t÷Ët ntu‚ ‚tu {tht r…‚t™e
Ëk…r¥t ‚{tht fh‚tk …ý yrÄf n‚e; ‚u™tu þt {txu íÞt„ fh‚ ? {t‚t, r…‚t,
30 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ƒkÄw, fwxwkƒ y™u ½h™tu þt {txu íÞt„ fh‚ ? su WÆu~ÞÚte {U ½h Atuzâwk y™u ËtkËtrhf
yiïÞo™tu íÞt„ fÞtou Au, ‚u ðt‚ ‚{tht{tk sht …ý òuðt {¤‚e ™Úte.”
{nk‚u …qAÞwk fu, “ƒtu÷ yuðe þwk ðt‚ Au ?”
Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, “ËíÞ rðãt, Þtu„, {tuût y™u ytí{t™e …rðºt‚t
ð„uhu „wýtu îtht Ä{toí{t…qðof WL™r‚ fhðe yu {thtu WÆu~Þ Au.”
{nk‚u íÞtk Úttuzt rŒðËtu hnuðt™tu yt„ún fÞtou, …hk‚w {nk‚ …tËu Ä™ n‚wk,
Ëk…r¥t n‚e, yiïÞo n‚wk, …ý ËíÞ rðãt ™ n‚e, Þtu„ ™ n‚tu, {tuût™tu W…tÞ
™ n‚tu. yuÚte ‚u ŒÞt™kŒ™u ƒtkÄe ™ þõÞtu y™u Mðt{eS íÞtkÚte ƒesu rŒðËu
Ëðthu [t÷e ™eféÞt.
òuþe{X : ytu¾e{XÚte Mðt{eS òuþe{X ytÔÞt. íÞtk ‚uytu™u ½ýt rðît™
Œrûtýe ËkLÞtËeytu y™u Þtu„eytu™tu {u¤t… ÚtÞtu. ‚uytu™e ËtÚtu™t ËíËk„Úte Þtu„rðãt
ËkƒkÄe y™u ƒeswk ™ðe™ ¿tt™ Ëk…tŒ™ fÞwO.
ƒÿe™thtÞý : Ëkð‚ 1912 fth‚f {tË{tk Mðt{eS ƒÿe™thtÞý ytÔÞt.
‚u Ë{Þu {krŒh™t {wÏÞ {nk‚ htð÷S ™t{™t yuf rðît™ n‚t. Mðt{eS ‚uytu™e
ËtÚtu fux÷tf rŒðËtu hÌtt. õÞthuf ƒk™u ðå[u ðuŒtu y™u Œþo™tu rðþu ðt‚to÷t…
Út‚tu hÌttu.
yuf rŒðË Mðt{eSyu htð÷S™u …qAÞwk fu, “nt÷{tk ytswƒtsw™t …ðo‚tu
…h ftuE Ët[tu rðît™ y™u Ët[tu Þtu„e r™ðtË fhu Au ?” íÞthu ‚uytuyu ¾uŒ
ËtÚtu sýtÔÞwk fu, “nt÷{tk yuðtu ftuE Þtu„e ™Úte. …hk‚w {tht Ëtk¼¤ðt {wsƒ
yuðt Þtu„e yt {krŒh{tk Œþo™ fhðt õÞthuf ytðu Au.” htð÷S™e yu ðt‚
Ëtk¼¤e™u Mðt{eSyu Ë{M‚ «tL‚{tk ¾tË fhe™u …ðo‚eÞ MÚtt™tu{tk ¼ú{ý fhe™u
Þtu„eytu™e ¾tus fhðt™tu áZ ËkfÕ… fÞtuo.
y÷¾™kŒt™t ‚x …h : Mðt{eSyu Þtu„es™tu™e þtuÄ™e «ƒ¤ WífkXt{tk
rn{t÷Þ™t yt¼u ðt‚tu fh‚t rn{Äð÷ r„rhþ]k„tu{tk ¼ú{ý fÞwO. yt{tk ntz-
{tkË™u þtu»te ÷u, ÷tune™u rÚtòðe Œu ‚uðe fzfz‚e Xkze{tk ƒhV™t Úth ò{u÷e
y÷¾™kŒt ™Œe™t ¼ú{ý{tk y™uf fütu, …thtðth Þt‚™tytu ðå[u ‚u{™e ‚…ùÞto
y™u {™tuƒ¤™t yuf «Ëk„™wk rðM‚thÚte ðýo™ Mðt{eSyu Mð ytí{fÚtt{tk r™B™
þçŒtu{tk fÞwO Au :
“yuf rŒðË ËqÞtouŒÞ Út‚tk s nwk {the Þtºtt …h ™ef¤e …zâtu y™u …ðo‚™e
W…íÞft (‚¤uxe){tk [t÷‚tk [t÷‚tk y÷f™kŒt™t ftkXu ytðe …ntukåÞtu. {U yu ™Œe™t
Ët{u ftkXu {t™t ™t{™wk yuf {tuxwk „t{ òuÞwk. ‚uÚte {tht {™{tk ™Œe™u …u÷u …th
sðt™e sht …ý RåAt ™ n‚e. ‚uÚte {U …ðo‚™e ‚¤uxe{tk s‚tu {t„o …fze™u
™Œe™t ðnuý™e ËtÚtu sk„÷{tk [t÷ðt {tkzâwk.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 31
‚u …ðo‚, hM‚tu y™u xufhtytu ƒÄt ƒhV™e [tŒh ytuZe™u …zât n‚t. ƒhV™t
Úth ‚u™t …h òBÞt n‚t. ‚uÚte yíÞk‚ fü ðuXe™u nwk y÷f™kŒt™t (WŒT„{) Ëútu‚™t
MÚt¤u …ntuk[e þõÞtu. …hk‚w ‚u MÚt¤ ‚tu {tht {txu ‚Æ™ y…rhr[‚ y™u yòÛÞwk
n‚wk. íÞtk …ntuk[e™u òuÞwk ‚tu {the [thu ‚hV „„™[wkƒe …ðo‚{t¤tytu ¾ze Au.
‚u{tk yt„¤ sðt™tu ftuE {t„o {™u õÞtkÞ Œu¾tÞtu ™rn.
sht yt„¤ ðÄe™u ™sh ™t¾e ‚tu hM‚t™tk ftuE r[ö …ý òuðt {éÞtk
™rn. {™u yt„¤™t hM‚t™e ftkE ¾ƒh …ze ™rn. yux÷u ‚u Ë{Þu nwk {qkÍðý{tk
{wftÞtu y™u rð[thðt ÷tøÞtu fu nðu þwk fhðwk ? Auðxu {thtu {t„o ¾tu¤ðt {txu
{U ™Œe™u …th fhðt™tu áZ r™ùÞ fhe ÷eÄtu.
‚u Ë{Þu {U ƒnw s Úttuztk y™u …t‚¤tk f…ztk …nuÞtO n‚tk y™u Xkze yr‚þÞ
«{tý{tk n‚e. Úttuze s ðth{tk Xkze™wk yuðwk {tuswk Vhe ðéÞwk fu ‚u Ën™ ÚtE þfu
‚u{ ™ n‚wk. ¼q¾ y™u ‚hËÚte þheh Úttfe „Þwk n‚wk. ¼q¾ ¾qƒ ÷t„e n‚e,
‚uÚte ƒhV™tu xwfztu ¾tE™u ‚u™u þtk‚ fhðt™tu rð[th fÞtuo. …hk‚w ‚uÚte sht …ý
ytht{ (htn‚) fu Ëk‚tu»t™tu y™w¼ð ÚtÞtu ™rn.
¼Þkfh fü–{]‚ð‚T yðMÚtt : …Ae nwk Ët{u ftkXu sðt {txu ™Œe{tk Q‚Þtou
y™u ™Œe …th fhðt {tkzâtu. ‚u{tk ftuE Xuftýu s¤ ½ýwk s Ÿzwk n‚wk y™u õÞtkf
õÞtkf AeAhwk n‚wk, ‚u{tk …ý yuf ntÚt yÚtðt yÄto „sÚte ytuAwk ‚tu õÞtkf ™
n‚wk. …ntu¤tE{tk (y÷f™kŒt™t …x™tu) Œþ ntÚt yÚtto‚T õÞtkf [th „s ‚tu õÞtkf
…tk[ „s rðM‚th n‚tu. ™Œe ™t™t-™t™t y™u ‚ehAt ƒhV™t xwfztytuÚte ¼he
n‚e. ‚uÚte {tht W½tzt …„{tk ¾qƒ s [eht …zât y™u ‚u{tkÚte ÷tune ðnuðt
{tkzâwk. Xkze™t fthýu {tht …„ yufŒ{ ¾tuxt …ze „Þt. ð¤e, …„{tk {tuxt {tuxt
[ehtytu …zu÷ ntuðtÚte Úttuztu Ë{Þ nwk ƒu¼t™ suðtu ÚtE „Þtu. ƒu¼t™ ÚtE™u ƒhV
…h …ze sðt™e yýe …h n‚tu íÞthu {™{tk ÚtÞwk fu òu nwk ynª ytðe nt÷‚{tk
yt he‚u …ze sEþ ‚tu Vhe ynªÚte QXðwk {tht {txu yíÞk‚ yËk¼ð y™u {w~fu÷
ƒ™e sþu. yux÷u «ƒ¤ «Þí™ fhe™u yr‚ fü…qðof Œtuze™u fu su{ ‚u{ fhe™u
ûtu{fwþ¤…qðof ™ef¤e™u ™Œe™u Ët{u …th ytðe …ntukåÞtu.
íÞtk …ntuk[e™u {the ÂMÚtr‚ Úttuze ðth ËwÄe ‚tu òýu fu Srð‚™e y…uûtt
{]‚ð‚T n‚e. A‚tk …ý {U …nuhu÷tk f…ztk{tkÚte þheh™t W…h™t ¼t„™tk ƒÄtk
s f…ztk ftZe™u ‚u™tÚte ‚r¤ÞtÚte „tuXý ËwÄe™t …„™t ¼t„™u ðªxe ÷eÄtk y™u
‚u MÚt¤u nwk ‚Æ™ þÂõ‚ne™, „¼htÞu÷tu y™u yt„¤ n÷™[÷™ fhðt{tk yË{Úto
ƒ™e™u Q¼tu hÌttu.
ytðe Œþt{tk nwk yt„¤ sE þfwk ‚u {txu ftuE™e {ŒŒ {¤u ‚u™e htn òu‚tu
n‚tu, …hk‚w yu ðt‚™e ftuE ytþt ™ n‚e. fthý fu ‚u ynª õÞtkÚte {¤e þfu ?
32 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 yt{ ‚Æ™ rððþ nt÷‚{tk n‚tu. ftuE™e {ŒŒ™e ytþt ht¾e™u ƒuXtu n‚tu.
yu òý‚tu n‚tu fu yt r™so™ MÚtt™u {ŒŒ {¤ðt™e ytþt ht¾ðe ÔÞÚto Au.
‚u{ A‚tk Auðxu Vhe yuf ðth {U {the [thu ‚hV ™sh Vuhðe ‚tu sht Auxu ƒu
…ntze sý {the ‚hV ytð‚t sýtÞt. Úttuze ðthu ‚uytu {the …tËu ytðe …ntukåÞt
y™u …tu‚t™t (ftþËB¼)Úte {™u «ýt{ fÞto.
‚uytuyu …tu‚t™e ËtÚtu ‚u™u ½hu ytððt {txu {™u yt„ún fÞtou y™u fÌtwk fu,
“ytðtu, y{u íÞtk (½hu …ntuk[e™u) ‚{™u ¾tðt™wk …ý yt…eþwk.” ßÞthu ‚uytuyu
{the yt…ðe‚e Ëtk¼¤e y™u rð…r¥t™e ðt‚ òýe íÞthu fnuðt ÷tøÞt fu, “y{u
‚{™u rËØ…‚ su yuf ‚eÚtoMÚtt™ Au íÞtk ËwÄe …ý …ntuk[tzeþwk.”
…hk‚w ‚u™e ftuE ðt‚ {™u …ËkŒ …ze ™rn. {U ‚u™e ðt‚ {ksqh ht¾e ™rn
y™u fÌtwk fu, “{nthts, þtuf ! nwk ‚{the yt ƒÄe f]…t Mðefthe þf‚tu ™Úte.
fthý fu {tht{tk [t÷ðt™e sht …ý þÂõ‚ ™Úte.”
‚u{ A‚tk ‚u ÷tuftuyu {™u ¾qƒ s yt„ún fÞtou y™u ËtÚtu ytððt yr‚þÞ
rð™k‚e fhe, A‚tk …ý nwk íÞtk s {tht …„ s{tðe™u Q¼tu hÌttu, íÞtkÚte sht
…ý zøÞtu ™rn. ‚uytu™e yt¿tt y™u RåAt {wsƒ nwk ‚uytu™e ËtÚtu [t÷ðt™wk
ËtnË fhe þõÞtu ™rn. {U ‚uytu™u fne ŒeÄwk fu, “ynªÚte z„ðt™tu «Þí™ fhðt
fh‚tk ‚tu nðu {he sðwk ðÄthu Ëthwk Au.” ‚u{ fne™u {U ‚uytu™e ðt‚ W…h æÞt™
yt…ðt™wk …ý ƒkÄ fhe ŒeÄwk yÚtto‚T …Ae ‚uytu™e ftuE ðt‚ Ëtk¼¤e ™rn.
‚u Ë{Þu {tht {™{tk rð[th ytð‚t n‚t fu òu nwk …tAtu Vhe „Þtu ntu‚
y™u {tht …tX™u ÂMÚth htÏÞtu ntu‚ ‚tu Ëthwk n‚wk. yux÷e ðth{tk …u÷t ƒk™u Ëßs™
íÞtkÚte [tÕÞt „Þt y™u Úttuze s ðth{tk …ðo‚{t¤t{tk õÞtkf yá~Þ ÚtE „Þt.
‚u MÚtt™{tk {™u ßÞthu Úttuze þtkr‚ ð¤e ‚tu nwk …ý yt„¤ [t÷ðt {tkzâtuu
y™u Úttuztu Ë{Þ ðËwÄtht («rËØ ‚eÚto y™u Þtºtt MÚtt™){tk ytht{ fhe™u {t™t
„t{™e …z¾uÚte …Ëth ÚtE™u ‚u s rŒðËu Ëtksu ÷„¼„ ytX ðtøÞu ƒÿe™thtÞý
…ntuk[e „Þtu.
htð÷S™tu ykr‚{ {u¤t… : íÞtk htð÷S y™u ‚u™t r{ºttu su „¼htÞu÷t
n‚t ‚uytu {™u òuE™u rðM{Þ«ftþ…qðof …qAðt {tkzât fu, “ytsu yt¾tu rŒðË
‚{u õÞtk „téÞtu ?”
{U ‚uytu™u ¢{ƒØ Ëk…qýo ð]¥ttk‚ fne Ëk¼¤tÔÞwk. ‚u ht‚u Úttuzwk ¼tus™ fÞwO
‚uÚte {™u Vhe …tAe þÂõ‚ «t Út‚e ntuÞ ‚u{ sýtÞwk. íÞthƒtŒ nwk ËqE „Þtu.
ƒesu rŒðËu Ëðthu ðnu÷tu s QXâtu y™u htð÷S …tËu yt„¤ sðt™e
hò {tk„e. yt{ {the Þtºtt{tk ht{…wh ‚hV [t÷e ™eféÞtu.”
ht{…wh : Ëkð‚ 1912 {t„Ëh {rn™t{tk Mðt{eSyu ht{…wh {txu «MÚtt™
fÞwO. hM‚t{tk [t÷‚tk Ëtksu yuf Þtu„e™t ½hu …ntukåÞt. ht‚ …ý íÞtk s …Ëth
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 33
fhe. yt …whw»t Wå[ fturx™t }r»t ntuðt™wk „tihð Ähtð‚t n‚t. ‚uytu™e ËtÚtu
÷tkƒt Ë{Þ ËwÄe ðt‚to÷t… fhe™u Mðt{eS …tu‚t™t ËkfÕ…{tk yrÄf áZ ÚtÞt.
ƒeò rŒðËu Ëðthu Þtºtt «thk¼ fhe™u hM‚t{tk sk„÷tu ðxtð‚t, fux÷tÞ
…ðo‚tu™u ytu¤k„e™u r[÷ft ½txeÚte Q‚he™u yL‚u ht{…wh (ht{™„h) …ntukåÞt.
ht{r„rh ËtÄw : ht{…wh{tk ht{r„rh™t {X{tk r™ðtË fÞtou. yt ËtÄw …rðºt
yt[hý y™u ytæÞtÂí{f Sð™ {txu «ÏÞt‚ n‚t. …hk‚w ‚u™e þtherhf «f]r‚{tk
yMðt¼trðf‚t n‚e. ‚u ht‚u Ëq‚t ™rn y™u yt¾e ht‚ yuf÷t hne …tu‚t™e
ËtÚtu {tuxuÚte ðt‚tu fh‚t hnu‚t, [eËtu …tz‚t yÚtðt òuhÚte hzât fh‚t. ytÚte
ytùÞo …t{e™u Mðt{eSyu ‚u{™t rþ»Þtu™u …qA‚tk ‚uytu™e yuðe «f]r‚–xuð ntuðt™wk
sýtÔÞwk.
Mðt{eSyu yuftL‚{tk ‚u{™e ËtÚtu [[to fh‚tk yu rðr[ºt xuð™wk fthý yu
òýðt{tk ytÔÞwk fu, ‚u™e Þtu„ ËtÄ™t{tk Úttuze „r‚ Au, ‚uytu …qýo Þtu„e ™Úte;
y™u Mðt{eS™u ‚u{™t îtht ftkE «t Útðt™e Ëk¼tð™t ™ n‚e.
W¥tht¾kzÚte yð‚hý : Mðt{eSyu Þtu„ rð»tÞf rs¿ttËt y™u Þtu„es™tu™tk
Œþo™™e RåAtÚte W¥tht¾kz{tk …rh¼ú{ý fÞwO n‚wk, …hk‚w ‚u{™e yu ft{™t …qýo
™ ÚtE y™u ‚uÚte ‚uytu íÞtkÚte yt„¤ „k„t‚x …h ¼ú{ý{tk ™ef¤e …zât.
ŒuníÞt„ rð[th : W¥tht¾kz™t …ðo‚eÞ «ŒuþÚte ™e[u Q‚he™u Mðt{eS ht{…wh
y™u ftþe…wh ÚtE™u ÿtuýËt„h ytÔÞt y™u íÞtk yt¾e þhŒ}‚w –rþÞt¤tu …Ëth
fÞtou. ynª ‚uytu™u {™{tk yuðtu rð[th ytÔÞtu fu rn{t÷Þ …ðo‚ …h sE™u ŒuníÞt„
fhe ™t¾ðtu òuEyu. …hk‚w r™htþt™t yuf ûtrýf ytðu„™u ¾k¾uhe ™tÏÞtu fu,
“{he sðwk yu ftuE …wÁ»ttÚto ™Úte. …hk‚w ¿tt™ «t fhe™u …htu…fth fhðtu yu
s …wÁ»ttÚto Au.” ‚u{ s – “¿tt™«tr fÞto …Ae Œun Atuzðtu òuEyu.” ytÚte
Mðt{eS ¿tt™e „whw™e þtuÄ{tk …rh¼ú{ý fh‚t ÿtuýËt„hÚte {whtŒtƒtŒ ‚Útt Ëk¼÷
(1912 Vt„ý{tk) y™u „Z{wõ‚uïh ÚtE™u „k„t‚x …h ytðe™u rð[hý fh‚t hÌtt.
yu Ë{Þu Mðt{eS …tËu Ä{o ËkƒkÄe …wM‚ftu W…htk‚ rþðËkæÞt, nXÞtu„-
«Œer…ft, fuþthtrý Ëk„e‚ (?) ð„uhu …wM‚ftu n‚tk. ‚u{tk fux÷tkf …wM‚ftu ™tze[¢™t
rðM‚]‚ ðýo™™tk n‚tk. yt ¼útÂL‚ fh™thtk …wM‚ftu Ëk…qýo…ýu fkXMÚt ÚtE þfu ‚u{
™ n‚tk y™u ƒwrØ{tk Q‚he þfu ‚u{ ™ ntuðtÚte ‚u™e ËíÞ‚t{tk þkft hnu‚e n‚e.
ËtÄthý ËtÄ™tuÚte ‚u™u Œqh fhðt «Þí™ fÞtou …hk‚w Œqh ÚtE ™rn y™u …heûtt
fhðt™tu ftuE yðËh …ý «t ÚtÞtu ™rn.
þƒ …heûtt : yuf rŒðË „k„t ‚x …h rð[hý fh‚tk Œuð Þtu„Úte yuf
þƒ ™Œe™t «ðtn{tk ðnu‚wk òuÞwk y™u ‚u …wM‚ftu™t ËkƒkÄ{tk su þkft n‚e ‚u™e
34 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…heûtt fhðt™tu rð[th ytÔÞtu. …wM‚ftu™u ™Œe™t ‚x …h ht¾e, f…ztk Ÿ[tk [ztðe™u,
™Œe{tk Q‚he™u, ‚íft¤ þƒ …tËu …ntU[e™u ‚u™u ¾U[e™u ‚x …h – ftkXu ÷tÔÞt.
Mðt{eSyu yuf ‚eûý [Ã…w îtht ËtðÄt™e…qðof, ÞÚttÞtuøÞ he‚u þƒ™u [ehe™u
ÓŒÞ ftZe™u ‚u™wk Ëqû{ r™heûtý fhe™u …wM‚ftuõ‚ ðýo™™e ËtÚtu ‚u™e ‚w÷™t fhe,
yu s he‚u {ÂM‚»f y™u „úeðt, ™tze[¢tu™e …ý ‚w÷™t fhe. …hk‚w ‚u™e ËtÚtu
÷uþ {tºt …ý …hM…h {¤‚tk ytð‚tk ™ n‚tk. suÚte …wM‚ftu™wk ðýo™ ftÕ…r™f
Au ‚uðtu r™ýoÞ fhe™u ‚u™u Vtze™u, xwfzt fhe™u, þƒ™e ËtÚtu ™Œe{tk VUfe ŒeÄtk
y™u ‚u Ë{Þ …Ae Mðt{eS Äe{u Äe{u yu …rhýt{ …h ytÔÞt fu ðuŒtu, W…r™»tŒtu,
…t‚ks÷Þtu„ y™u ËtkÏÞ þt† rËðtÞ™tk yLÞ su …wM‚ftu rð¿tt™ y™u Þtu„ …h
÷¾tÞu÷tk Au ‚u r{ÚÞt y™u yþwØ Au.
Mðt{eS™t Sð™{tk ËíÞ™e ¾tus {txu fux÷e «ƒ¤ WífkXt n‚e ‚u rþðhtrºt™e
½x™t ‚Útt yLÞ fux÷tÞ «Ëk„tu{tk òuðt {¤u Au. ‚u s he‚u ŒÞt™kŒu sw„wÃËt
«uhf þƒåAuŒ™ suðwk yt ftÞo ËíÞ™e þtuÄ-¾tus {txu fÞwO n‚wk.
rðr¼L™ MÚtt™tu{tk rð[hý : Mðt{eS „k„t ‚x …h rð[hý fh‚tk (Ëkð‚
1912 [iºt) Vhwo¾tƒtŒ ytðe …ntukåÞt. íÞtkÚte þ]k„eht{…wh ÚtE™u Atðýe™e
…qðo rŒþt ‚hV™e Ëzf îtht ‚u{ýu ft™…wh sðt™tu rð[th fÞtou. íÞthƒtŒ …tk[
{rn™t ft™…wh y™u «Þt„™t {æÞð‚eo y™uf «rËØ MÚtt™tu òuðt{tk ÔÞ‚e‚ fÞto.
¼tŒhðt {rn™t™t «thk¼{tk r{hò…wh …ntuk[e™u íÞtk ®ðæÞt[÷™t yþtu÷S {krŒh{tk
yuf {tËÚte yrÄf r™ðtË fÞtou.
ftþe : ytËtu {tË™t ythk¼{tk ftþe …ntukåÞt. ftþe™e yt «Út{ Þtºtt
n‚e. íÞtk „k„t y™u ðhýt™t Ëk„{ …h yuf (yt™kŒ ™t{™e) „wVt{tk hÌtt.
yt „wVt íÞthu Mðt{e ¼ðt™kŒ (ƒúñt™kŒ – su „wsht‚e {tS nrhfwkðhe ðz™„he™t
r…‚t)™t yrÄfth{tk n‚e. íÞtk Mðt{eS ƒth rŒðË hÌtt y™u ŒtrûtýtíÞ …krz‚tu
htòht{, ftftht{ ð„uhu ËtÚtu …rh[Þ fÞtou.
[w™th : Mðt{eS …tu‚t™t WÆu~Þ™e «tr™e ¾tus{tk ftþeÚte (Ëkð‚ 1912
ytËtu ËwŒ ƒes) [kzt¤„Z ([w™th) …ntUåÞt. íÞtk Œw„tofwkz™t {krŒh{tk Œþ rŒðË
r™ðtË fÞtuo. ynª ¼t‚–yL™tnth™tu íÞt„ fhe™u {tºt ŒwøÄtnth …h r™ðton
fhe™u ht‚rŒðË Þtu„rðãt™t yæÞÞ™ y™u yÇÞtË{tk r™{ø™ hÌtt.
¼th‚™t ËtÄw-ËkLÞtËeytu{tk ËkË„o Œtu»tÚte ¼tk„ …eðt™wk «[r÷‚ Au. Mðt{eSyu
…ý ¼tk„ …t™™e yuf {™tuhksf ½x™t™wk ðýo™ …tu‚t™e ytí{fÚtt{tk fhu÷ Au.
™{oŒt ‚x–Ëútu‚ Þtºtt : „k„t‚xð‚eo MÚtt™tu{tk ¼ú{ý fÞto …Ae Mðt{eS™u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 35
™{oŒt ™Œe™tu {q÷ Ëútu‚ òuðt™e RåAt ÚtE. ‚uÚte ‚u{ýu ™{oŒt ‚xð‚eo MÚtt™tu{tk
¼ú{ý™tu «thk¼ fÞtuo. ‚u{tk yztƒez sk„÷, r™so™ðtË, rðþt¤ ð]ûttu, ¼Þkfh
fkxftfeýo hM‚tytu, ½tuh ykÄfth¼he ht‚tu{tk y™uf fütu, Ëkfxtu, Þt‚™tytu,
ðuŒ™tytu™tu Ët{™tu fhðtu …zâtu. ‚u™t htu{tk[f y™w¼ðtu™wk ðýo™ Mðt{eSyu
…tu‚t™e ytí{fÚtt{tk rðM‚]‚ Y…{tk fhu÷ Au. su ‚uytu™t s þçŒtu{tk ™e[u «M‚w‚ Au :
“Ëkð‚ 1914 („wsht‚e 1913)™t [iºt{tk íÞtkÚte nwk ¼ú{ý {txu yt„¤
[t÷e ™eféÞtu y™u ™{oŒt™wk Wí…r¥tMÚtt™ òuðt™t yr¼«tÞÚte …tËu ytðu÷e
…ðo‚{t¤tytu ‚hV {U [t÷ðt {tkzâwk.
{U hM‚t{tk õÞthuÞ ftuE™u ftkE …ý {t„o …qAât rð™t Œrûtý rŒþt ‚hV
[t÷ðt {tkzâwk. Úttuze ðth{tk s nwk yuf Wßsz y™u r™so™ yuðt MÚtt™{tk ytðe
…ntUåÞtu.
‚u MÚtt™ [thu ‚hV y½tuh ð™ y™u sk„÷ðt¤wk n‚w.k ‚u sk„÷™e Ítzeytu{tk
¢{ rð™t™tk y™u yufËh¾t yL‚h rð™t™tk fux÷tkf MÚt¤u „kŒtk y™u Wßsz Ík…q ztkytu
ytðu÷tk n‚tk. õÞtkf-õÞtkf swŒtk-swŒtk y™u Ëw½z Íq…k ztkytu …ý ™shu [z‚tk n‚tk.
ytðt yuf Íq…k zt{tk (½zef htuftE™u) {U Úttuzfkw ŒqÄ …eÄwk y™u yt„¤ [t÷ðt {tkzâwk.
…hk‚w ‚u™tÚte ÷„¼„ …tuýtu „tW yt„¤ [t÷‚tk nwk Vhe yuf yuðt s
MÚtt™ …h ytðe …ntuåÞtU fu ßÞtk ftuE {tuxtu ËtV hM‚tu Œu¾t‚tu ™ n‚tu. íÞtk
ytðu÷t ™t™t-™t™t hM‚tytu(fuzeytu){tkÚte ftu™u …ËkŒ fhðtu yu ƒtƒ‚u nwk {qkÍðý{tk
…zâtu.
nwk yuf r™so™ ð™{tk ‚h‚ s Œt¾÷ ÚtE „Þtu. ‚u sk„÷{tk ƒtuhze™tk ½ýtk
Ítz n‚tk, …hk‚w ½tË yux÷wk „e[ y™u Ÿ[wk n‚wk fu hM‚tu rƒ÷fw÷ s Œu¾t‚tu
™ n‚tu.
sk„÷{tk hªA™tu Ët{™tu : ‚u sk„÷{tk {™u yuf {tuxt y™u ft¤t hªA™tu ¼uxtu
ÚtÞtu. ‚u …þwyu ‚eðú ðu„ ËtÚtu {tuxe „so™t fhe y™u …tu‚t™t …tA÷t ƒu …„
W…h Q¼t ÚtE {thtu ftur¤Þtu fhe sðt {txu {tuZkw Vtzâw.k nwk ntÕÞt-[tÕÞt rð™t
M‚çÄð‚T Úttuze ðth Q¼tu hÌttu. íÞthƒtŒ Äehu-Äehu {U {the …tËu™tu Ëtuxtu ‚u™e
‚hV W„tBÞtu. ‚u òuE™u hªA ¼Þ¼e‚ ÚtE™u Q¼u …„u …tAwk ™tËe „Þw.k
yt ‚hV hªA™e òuhŒth „so™t ŒqhÚte Ëtk¼¤e™u {™u Úttuze ðth …nu÷tk
{¤u÷t …u÷t „t{ðt¤tytu (Íqk…ztkðtËeytu) ÷tfzeytu ÷E™u rþfthe fq‚htytu Ërn‚
{the hûtt fhðt {txu Œtuze ytÔÞt.
[u‚ðýe : ‚u ÷tuftu nðu {™u yt„¤ ™ sðt y™u …tu‚t™e ËtÚtu …tAt Vhðt
{txu Ë{òððt™tu «Þí™ fhðt ÷tøÞt. ‚u{ýu fÌtwk fu, “yt sk„÷{tk òu ‚{u
36 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
sht …ý yt„¤ ðÄþtu ‚tu ‚{thu Ëkfxtu™tu Ët{™tu fhðt …zþu. …ðo‚ y™u sk„÷{tk
hªA, ntÚte, ®Ën ð„uhu ¼Þkfh ¢qh y™u ®nËf sk„÷e …þwytu ‚{™u {¤þu.”
EïhrðïtË : {U ‚uytu™u fÌtwk fu, “‚{u {tht fwþ¤-{k„¤™e ®[‚t ™ fhtu.
fthý fu nwk fwþ¤-{k„¤ y™u hrût‚ Awk.” (Eïh {thtu hûtf Au.)
nwk ™{oŒt™wk WŒT„{MÚtt™ òuðt {txu {tht {™{tk áZ n‚tu, yux÷u Ë{M‚
¼Þ y™u fü {tht ËkfÕ…™u rð[r÷‚ fhðt™u Ë{Úto ™ n‚tk.
ßÞthu ‚uytuyu òuÞwk fu ‚uytu™e „{u ‚ux÷e ¼Þkfh ¼Þ™e ðt‚™e {tht …h
ftuE yËh Út‚e ™Úte y™u nwk {tht ËkfÕ…{tk áZ r™ùÞ Awk, íÞthu ‚uytuyu {™u
ytí{hûtt {txu {tht Ëtuxt fh‚tk {tuxtu yuf zkztu ytÃÞtu. …hk‚w {U ‚u zkztu (yt„¤
[t÷e™u) ‚h‚ s {tht ntÚt{tkÚte VUfe ŒeÄtu.
r™so™‚t : ‚u rŒðËu ËkËth{tk ßÞtk ËwÄe ykÄfth ™ AðtE „Þtu (ht‚ ™
…ze „E) íÞtk ËwÄe nwk yt¾tu rŒðË [t÷‚tu hÌttu. ‚u sk„÷{tk fux÷tÞ f÷tftu
ËwÄe {™u {t™ððM‚e™wk ftuE r™þt™ …ý òuðt {éÞwk ™rn. Œqh Œqh ËwÄe ftuE
„t{ òuðt {¤‚wk ™ n‚wk. ½ýu Œqh ftuE Íqk…ze …ý ™shu [ze ™rn y™u ™ ‚tu
ftuE {týËò‚ {tht òuðt{tk ytðe. …hk‚w yuf ðM‚w su {tht {t„o{tk òuðt{tk
ytð‚e n‚e ‚u ð]ûttu n‚tk y™u ‚u …ý y™uf ‚tu ntÚteytuyu {q¤{tkÚte W¾uze™u
VUfe ŒeÄu÷tk y™u ‚qxu÷tk …zâtk n‚tk.
¼Þkfh sk„÷{tk VËtðwk : yuÚte Úttuzu Œqh yt„¤ {™u yuf rðþt¤, rðfx
sk„÷ Œu¾tÞwk. ‚u{tk «ðuþ fhðtu {w~fu÷ n‚tu (yÚtto‚T nwk ‚u r™rƒz sk„÷{tk ytðe
…zâtuu) ‚u sk„÷ yËkÏÞ ƒtuhze™tk Ítz y™u yuðtk s ƒeòk ftkxtðt¤tk ÍtzÚte
¼hu÷wk n‚wk. ‚u™e ðå[uÚte ƒnth ™ef¤e™u sk„÷{tk …ntU[ðwk yr‚ {w~fu÷ s ™rn,
…hk‚w yËk¼ð sýt‚wk n‚wk.
«Út{ ‚tu {™u ‚u™e ykŒhÚte ƒnth ™ef¤ðt™wk yËk¼ð sýtÞwk. …hk‚w sYh
…zâu õÞtkf „tuXý¼uh [t÷e™u, õÞtkf ŸÄtu …ze™u …ux …h Ë…o™e {tVf [t÷e™u
Äehu Äehu yu Ítz™e ½xtytu{tkÚte …th ™eféÞtu.
ytðe he‚u ‚u rð…Œtytu y™u {w~fu÷eytu …h rðsÞ {u¤ÔÞtu. yt rŒÂøðsÞ
«t fhðt {txu {thu {tht þheh™t {tkË™e …ý ¼ux Ähðe …ze. nwk yt he‚u
½tÞ÷ y™u yÄ{qytu ÚtE™u ƒnth ™eféÞtu.
‚u Ë{Þu [thu ƒtsw ykÄfth ÔÞt…e „Þtu n‚tu. ykÄfth rËðtÞ ƒeswk ftkE
™shu …z‚wk ™ n‚wk.
ËkfÕ…™e áZ‚t : òu fu ftuE yt„¤ hM‚tu ƒkÄ n‚tu y™u Œu¾t‚tu …ý ™
n‚tu. ‚u{ A‚tk {thtu yt„¤ ðÄðt™tu rð[th {¬{ n‚tu. {™u yt„¤ ftuE
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 37
™u ftuE {t„o {¤e s sþu yuðe ytþt n‚e. {txu sht …ý htuftÞt rð™t r™hk‚h
yt„¤ [t÷‚tu „Þtu y™u yt„¤ ðÄ‚tu „Þtu.
yL‚u nwk yuf yuðt ¼Þt™f MÚt¤u ytðe …ntukåÞtu fu ßÞtk [thu ‚hV Ÿ[e
rþ÷tytu y™u …ðo‚tu n‚tk. ‚u™e W…h [thu ‚hV „tZ yti»trÄytu y™u ð™M…r‚ytu
AðtÞu÷e n‚e.
…hk‚w ‚u{tk õÞtkf-õÞtkf {™w»Þ™t r™ðtË™tk r[ö y™u Ëkfu‚ sYh sýt‚tk
n‚tk.
Úttuze s ðth{tk {™u íÞtk fux÷ef Íqk…zeytu y™u fwrxÞtytu (ytuhzeytu) òuðt{tk
ytðe. ‚u™e [thu ‚hV Atý™t Z„÷tytu …zât n‚t. ™Sf{tk yuf MðåA s¤™e
™t™fze ™Œe n‚e. ‚u™t ftkXu ½ýtk ƒfhtkytu [h‚tk n‚tk. Íqk…ztkytu y™u ‚qxâtk–
Vqxâtk ½htu™tk ƒthýtkytu y™u ftýtkytu{tkÚte x{x{‚tu «ftþ Œu¾t‚tu n‚tu. ‚u òýu
fu ytð‚tk s‚tk ðxu{t„wo™u Mðt„‚ y™u ðÄt{ýe™t þçŒtu Ëk¼¤tð‚tu ntuÞ ‚u{
÷t„‚wk n‚wk.
{U íÞtk yuf Íqk…ze …h Vu÷tÞu÷t yuf rðþt¤ Ítz™e ™e[u ht‚ „t¤e. Ëðthu
QXe™u {U {tht s¾{e …„, ntÚt ‚Útt Ëtuxtu ð„uhu ™Œe™t …týe{tk ÄtuÞt. íÞth
…Ae ËkæÞt-«tÚto™t fhðt {txu ƒuËðt™e ‚iÞthe fh‚tu n‚tu, ‚u s Ë{Þu ftuE
sk„÷e …þw™e „so™t suðtu þçŒ {™u fýo„tu[h ÚtÞtu. ‚u Ÿ[tu yðts “x{x{”
(Ztu÷ yÚtðt ™„tht)™tu n‚tu.
ð™ðtËeytu™tu {u¤t… : Úttuze ðth …Ae {U yuf {tuxe Ëðthe yÚtðt xtu¤wk
ytð‚wk òuÞwk. ‚u{tk ½ýtk-ƒÄtk †e-…wÁ»ttu y™u ƒt¤ftu n‚tk. ‚u™e …tA¤ ½ýe
ƒÄe „tÞtu y™u ƒfheytu n‚e.
‚uytu ƒÄtk yuf Íqk…ze fu ½h{tkÚte ™eféÞtk. y™w{t™ fÞwO fu ‚uytu ht‚u ftuE
ÄtŠ{f ‚nuðth™e r¢Þt …qhe fhðt {txu ytÔÞtk n‚tk.
ßÞthu ‚uytuyu {the Ët{u òuÞwk y™u ‚u MÚt¤u {™u yuf yòÛÞtu {týË òÛÞtu
‚tu ½ýtk ƒÄtk {the ‚hV yufXt ÚtE „Þtk.
Auðxu yuf ð]Ø …whw»tu yt„¤ ytðe™u {™u …qAâwk fu, “‚{u õÞtkÚte ytðtu Atu ?”
{U ‚u ƒÄtk™u fÌtwk fu, “nwk ftþeÚte ytðwk Awk y™u yt„¤ ™{oŒt ™Œe™t WŒT„{
MÚtt™ ‚hV Þtºtt {txu sE hÌttu Awk.”
yux÷wk …qAe™u ‚uytu ƒÄtk {™u {the W…tË™t fhðt{tk r™{ø™ Atuze™u [tÕÞtk
„Þtk. íÞthƒtŒ yÄto f÷tf …Ae ‚uytu™tu yuf yt„uðt™ ƒu …ntze …whw»ttu ËtÚtu
{the …tËu ytÔÞtu y™u yuf ƒtsw ƒuËe „Þtu.
‚u ¾hu¾h yu ƒÄtk™tu «r‚r™rÄ ƒ™e™u {™u …tu‚t™e Íqk…zeytu{tk ƒtu÷tððt
{txu ytÔÞtu n‚tu, …hk‚w ‚uytu ƒÄtk {qŠ‚…qsf ntuðtÚte {U …nu÷tk™e {tVf íÞthu
…ý ‚uytu™t r™{kºtý™tu Mðefth fÞtou ™rn.
38 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 íÞthu ‚uýu …tu‚t™e ËtÚtu ytðu÷t™u {the …tËu yÂø™ ˤ„tððt™tu nwf{
fÞtou y™u ƒu sýt™u íÞtk htuftðt™wk fÌtwk. ‚uytu (ƒL™u) {the hûtt fh‚t yt¾e
ht‚ ò„‚t hÌtt.
ßÞthu ‚uýu {™u ¼tus™ {txu …qAâwk ‚tu {U fÌtwk fu, “nwk {tºt ŒqÄ …e™u {thtu
r™ðton fhwk Awk.” íÞthu …u÷t ŒÞtðt™ yt„uðt™ fu ™u‚tyu {the …tËuÚte {thwk f{kz¤
{tøÞwk. ‚u …tu‚t™e fwrxÞt–ytuhze …h ÷E „Þtu. íÞtkÚte ŒqÄ ¼he™u {the …tËu
{tuf÷e ytÃÞwk. {U ‚u ht‚u ‚u{tkÚte Úttuzwkf ŒqÄ …eÄwk.
…Ae ‚u (yt„uðt™) {the Ëk¼t¤-hûtt …u÷t ƒu …nuhuŒthtu™u Ëtuk…e™u [tÕÞtu
„Þtu.
‚u ht‚u nwk „tZ r™ÿt{tk Ëq‚tu y™u ËqÞtouŒÞ ËwÄe Ëq‚tu hÌttu. íÞthƒtŒ QXe™u
(r™íÞ f{o) ËkæÞt ð„uhu fhe™u Þtºtt {txu (yt„¤) [t÷e ™eféÞtu.”
y…qýo ð]¥t : ynª Mðt{eS™e rÚtÞtuËturVMx …rºtft{tk «ftrþ‚ Mðr÷r¾‚
ytí{fÚtt™tu AuÕ÷tu n…‚tu Ë{t ÚttÞ Au. …hL‚w yu r™ŠððtŒ Au fu ‚uytuyu
¼Þkfh Ëkfxtu ðuXe™u, yt„¤ ðÄe™u ™{oŒt™t WŒT¼ðMÚtt™ y{hfkxf{tk …ntuk[e™u
…tu‚t™tu ËkfÕ… …qýo fÞtou nþu.
„whw™e ¾tus{tk ‚…MÞt
ŒÞt™kŒ {]íÞwksÞ ƒ™ðt {txu rn{™e [tŒh ytuZe™u sw„-sw„™e „tÚttytu
„t‚t, „„™u „u÷ fh‚t rn{t÷Þ™tk Äð÷r„rh rþ¾htu ¾qkŒe ðéÞtk.
Ët[t rþð™t ¾tu¤t{tk ¾qkŒðt {txu yðÄq‚ ŒÞt™kŒ …kŒh-…kŒh ð»ttou ËwÄe
…ðo‚tu™u ytu¤k„‚t, ‚u™t yt¼u ðt‚tu fh‚tk rþ¾htu™u ¾qkŒ‚t, ¼Þt™f sk„÷tu
ðªÄ‚t, yztƒez Ítzeytu{tk Ík…÷tð‚t, {uŒt™tu™u {t…‚t, y½tuh ð™™e ðtx{tk
®nËf …þwytuÚte ÍÍq{‚t, „wVtytu™u ¾¾ztð‚t, fkŒhtytu™u r™nt¤‚t, fzfz‚e
Xkze{tk Ërh‚t™t hu‚t¤ ftkXtytu™e …Útthe{tk …tuZ‚t, ƒhV™t Úth ò{u÷e ™Œeytu™t
™eh™u [eh‚t hne™u hͤ…tx fÞtou.
y{h…kÚt™t …rÚtf ŒÞt™kŒu „whw™e ¾tus{tk ytƒw y™u xunhe òuÞtk, fuŒth½tx
y™u hwÿ «Þt„ VÞto, „wÂftþe y™u „tihefwkz{tk ½qBÞt, ‚wk„™tÚt y™u y÷¾™kŒt{tk
Œun™e [thýe fhe ™t¾e, ƒŒhe™thtÞý y™u ÿtuýËt„h{tk hͤ…tx fÞtou, …hk‚w
õÞtkÞ Ë‚TÄt{™tu fuztu Œu¾tz™th „whw ™ {éÞt. rs¿ttËw ŒÞt™kŒ™e ¿tt™r……tËt™u
„k„t y™u ™{oŒt™tk s¤ ™ rA…tðe þõÞtk. ‚u™t ÓŒÞ{tk ƒ¤‚e ¿tt™ ûtwÄt™u
rn{t÷Þ™e Xkze ™ ƒwÍtðe þfe. yL‚u ŒÞt™kŒu Œkze Mðt{e rðhò™kŒ …tËu {Útwht
sðt «MÚtt™ fÞwO.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 39
Ë™ 1857™tu Mðt‚kºÞËk„út{ y™u Mðt{e ŒÞt™kŒ
Mðt{eS ™{oŒt ‚x-Ëútu‚ …h™t ¼ú{ý y™u „whw rðhò™kŒ …tËu „Þt ‚u™e
ðå[u™tk ºtý ð»to{tk õÞtk-õÞtk „Þt, þwk-þwk fÞwO ð„uhu rð»tÞtu y¿tt‚ Au. Mðt{eS™e
ytí{fÚtt y™u ‚u{™t rðÏÞt‚ Sð™[rhºtfthtu yt yk„u {ti™ Au.
{nŠ»t ŒÞt™kŒ™tu MðŒuþ«u{, Œuþ¼Âõ‚ y™u ht»xÙrn‚ ‚u{™t Sð™ y™u
Mðhr[‚ „úkÚttu{tk A÷fu Au. suÚte Mðt{eSyu (rð. 1914– Ë™ 1857) Mðt‚kºÞ
Ëk„út{{tk ¼t„ ÷eÄtu n‚tu ‚uðwk y™w{t™ fhðt{tk ytðu Au. yt rð»tÞ{tk rðît™tu-
÷u¾ftu{tk {‚¼uŒ Au y™u ‚ŒT rð»tÞf [[to-rððu[™{tk rðr¼L™ ËtrníÞ …ý
«ftþ™ …t{u÷ Au.
÷u¾f îtht ËkþtuÄ™ ftÞo : 1857™t r™»V¤ „Þu÷t Mðt‚kºÞ Ëk„út{{tk
yËkÏÞ Ëu™t™eytu ¾…e „Þt. ™t™tËtnuƒu ËkLÞtËe™t „wÂðuþ{tk Ëtiht»xÙ{tk ytðe™u
þu»t Sð™ {tuhƒe (yÚtðt rþntuh){tk rð‚tÔÞwk. ‚uytu {tuhƒe ™„hþuX™u íÞtk
hÌtt y™u þkfht©{{tk ‚u{™e Ë{trÄ-{krŒh™t …whtðt Y…u {¤u Au. suÚte Mðt{e
ŒÞt™kŒ ™t™tËtnuƒ™u {¤u÷ ntuE y™u …tu‚t™e sL{¼qr{ xkftht ntuðtÚte {tuhƒe™wk
MÚtt™ ‚uytuyu ƒ‚tðu÷ ntuðt™wk y™w{t™ fhðt{tk ytðu Au.
yt …kÂõ‚™t ÷u¾fu yt rð»tÞ{tk ËkþtuÄ™ {txu {tuhƒe ™„hþuX™t ð‚o{t™
ðkþs [kÿftL‚¼tE™e ‚t. 1–6–1988™t htus {w÷tft‚ ÷eÄu÷e. ‚uytu …tËu
™t™tËtnuƒ îtht ft[ …h ðtuxh f÷h™t ƒ™tðu÷t su ‚tíÞtxtu…u, {tÄðhtð …uït,
™t™tËtnuƒ …uït, ƒntŒwhþtn sVh, yðÄ ƒu„{ y™u rðõxturhÞt™tk r[ºttu™wk
r™heûtý fhu÷ Au.
yLÞ ftÞo : Mðt{eSyu ËíÞtÚto«ftþ™t yr„Þth{t Ë{wÕ÷tË{tk îthft {krŒh
y™u ðt½uh ËkƒkÄe fhu÷t WÕ÷u¾™tu 1857™t Mðt‚kºÞ Ëk„út{ ËtÚtu þtu ËkƒkÄ
ntuE þfu ? ‚u™e þtuÄ {txu yt ÷u¾fu îthft-ytu¾t™tu MðÞk «ðtË fhu÷ Au y™u
‚u Ë{Þ™e ½x™tytu™wk ËtrníÞ «t fhe ËkþtuÄ™tí{f ÷u¾tu «fx fhu÷ Au. su
‘‘ytÞoos„‚T'' ËtÂtrnf™t 8–5–1988™t ykf{tk ‚Útt Mðt{e rðãt™kŒ
ËhMð‚ef]‚ ËíÞtÚto¼tMfh ¾kz–2 …].187–188 …h áüÔÞ Au.
r™»f»to yu Au fu Mðt{e ŒÞt™kŒ y™u 1857 Mðt‚kºÞËk„út{ rð»tÞ™e [[to-
rððu[™t yu yuf Mð‚kºt …wM‚f™tu rð»tÞ ƒ™e þfu ‚u{ Au. (÷u¾ftuyu «fx …ý
fhu÷ Au.) ytÚte „úkÚt „tihð ¼ÞÚte ‚Útt Rr‚ntË™t ËkþtuÄ™ ƒtŒ ‚u™u ðt[t
yt…ðt™wk ftÞo ntuE ynª {tºt ytx÷t r™Œuoþ…qðof rðht{ ÷Eyu Aeyu.
40 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

„whw[hýtu{tk - rðãt™t Ëútu‚{tk
{Útwht «MÚtt™ : ¿tt™r……tËw ŒÞt™kŒu ŒkzeMðt{e «¿tt[ûtw rðhò™kŒ™e rðî‚t,
…wÛÞfeŠ‚ y™u «rËrØ «Út{ Ëtk¼¤e n‚e. ytÚte ‚uytu™u {¤ðt {txu WíËwf
n‚t. suÚte ‚u{ýu {Útwht ‚hV «MÚtt™ fÞwO. {t„o{tk ntÚthË y™u {whËt™ htuftE™u
{Útwht …ntUåÞt. íÞtk hk„uïh {ntŒuð™t {krŒh{tk Úttuztu Ë{Þ r™ðtË fÞtuo.
Œkze Mðt{e rðhò™kŒ : rðhò™kŒu ƒt¤…ý{tk þe‚¤t htu„™t fthýu ™uºtßÞtur‚
„w{tðe n‚e. …hL‚w …tu‚t™t yL‚[oûtw ¾tu÷e™u ‚uytu «¿tt[ûtw ƒLÞt n‚t. ‚uytu
«tåÞ ÔÞtfhý yütæÞtÞe y™u {nt¼t»Þ™t rð»tÞ{tk ËqÞoË{t™ ŒuŒeÃÞ{t™ n‚t.
‚uytu™u ytÄwr™f fti{wŒe, þe½úƒtuÄ ‚Útt ¼t„ð‚ ð„uhu y™t»to „úkÚttu «íÞu ¼Þkfh
½]ýt n‚e. ‚uytu …tu‚t™tu ðÞtuð]Ø ssoh Œun Aqxe òÞ, ‚u …nu÷tk …tu‚t™t yu
yt»to ¿tt™™u Íe÷™th ftuE ÞtuøÞ rþ»Þ™e «‚eûtt{tk n‚t. Mðt{e ŒÞt™kŒu …tu‚t™t
ytí{fÚt™{tk ÔÞõ‚ fhu÷ Au fu :
‘‘{Útwht{tk {™u yuf ËkLÞtËe Ëí…whw»t {éÞt. yu{™wk ™t{ rðhò™kŒ Mðt{e
n‚wk. ‚uytu …nu÷tk y÷ðh{tk hnu‚t n‚t. ‚u Ë{Þu ‚uytu™e ðÞ 81 ð»to™e n‚e.
‚uytu™tk ƒk™u ™uºttu árürðne™ n‚tk y™u ‚u{™u …ux{tk þq÷–WŒhþq÷™tu htu„ n‚tu.''
“‚uytu™u yt»to„úkÚttu{tk yrÄf yr¼hwr[ n‚e. Ëðo yt»to„úkÚttu …h yíÞrÄf
¼Âõ‚ n‚e. ‚uytu™u fti{wŒe, þu¾h ð„uhu „úkÚttu …ËkŒ ™ n‚t. ¼t„ð‚ ð„uhu
…whtýtu™tu ‚uytu ¾qƒ s r‚hMfth–¾kz™ fh‚t n‚t. …Ae ‚u{™tu …rh[Þ Út‚tk
ÔÞtfhý ºtý ð»to{tk ytðze òÞ. yuðwk ‚uytuyu fÌtwk, ‚u W…hÚte {U ‚u{™e …tËu
s yÇÞtË fhðt™tu r™ùÞ fÞtuo.''
Ëkð‚ 1917 Ë™ 1860{tk ÷„¼„ 36 ð»to™t «tiZ ƒúñ[the–ËkLÞtËe
ŒÞt™kŒu yuf rŒðË rðhò™kŒ™e …tXþt¤t™wk îth ÄehuÚte ¾z¾ztÔÞwk. ykŒhÚte yðts
ytÔÞtu –
ftuý Au ?
ËkLÞtËe.
‚{thwk ™t{ ?
ŒÞt™kŒ ËhMð‚e. ŒÞt™kŒu rð™Þ…qðof W¥th ytÃÞtu.
rðhò™kŒ™e fwrxÞt™wk îth ¾wÕÞwk. ŒÞt™kŒ „whw[hýtu{tk ™‚{M‚f ÚtÞt.
Vhe «&™ …qAâtu, ‘‘þwk ftkE ÔÞtfhý ¼ÛÞt Atu ?'' ŒÞt™kŒu ™ÔÞ ËthMð‚
ð„uhu™tk ™t{ ƒ‚tÔÞtk.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
rðhò™kŒu yt¿tt Ërn‚ M…ü þçŒtu{tk fÌtwk fu, ‘‘‚{u su fkE {™w»Þf]‚ „úkÚttu™tu
yÇÞtË fÞtuo Au, ‚u ‚tu ƒÄt y™t»to ntuðtÚte íÞtßÞ Au. ßÞtk ËwÄe ‚u™tu «¼tð ‚{tht
{™ …h hnuþ,u íÞtk ËwÄe yt»to¿tt™, yt»to«¿tt y™u yt»torððuf™wk ò„]‚ Útðwk yËk¼ð
Au. {txu «Út{ ‚{u ‚u „úkÚttu™u Þ{w™t™tk ðnu‚tk s¤{tk «ðtrn‚ fhe Œtu.''
ŒÞt™kŒu „whw yt¿tt™u rþhtuÄtÞo fhe™u y™t»to „úkÚttu™tu íÞt„ fhe Þ{w™t™e
„tuŒ{tk–‚u™t «ðtn{tk VUfe ŒeÄt.
fËtuxe : ŒkzeS™e …tXþt¤t{tk ŒÞt™kŒ™u «ðuþ™e y™w{r‚ {¤e „E. …hk‚w
nS yuf fËtuxe ƒtfe n‚e.
rðhò™kŒu fÌtwk, ‘‘ŒÞt™kŒ, ‚{u ËkLÞtËe Atu. ËkLÞtËe™tu ftuE MÚttÞe r™ðtË
y™u ¼tus™™e ÔÞðMÚtt ntu‚e ™Úte y™u ßÞtk ËwÄe yt ÂMÚth‚t ™ ÚttÞ íÞtk
ËwÄe {™tuÞtu„…qðof rðãtæÞÞ™ ÚtE þf‚wk ™Úte. {txu «Út{ r™ðtË-¼tus™trŒ™e
ÔÞðMÚtt fhtu. íÞth …Ae yæÞÞ™ þY Útþu.''
yu Ë{Þ{tk ‚u «Œuþ{tk ¼Þkfh Œwft¤ …zu÷tu y™u ‚u{tk yuf y…rhr[‚ y™u
yòý MÚtt™{tk, y®f[™ yuðt ËðoíÞt„e ŒÞt™kŒ {txu ÔÞðMÚtt fhðe Ëh¤
™ n‚e.
rðãtæÞÞ™{tk ËntÞ‚t : …hk‚w fü ðuXe™u ÷û{e™thtÞý™t {krŒh{tk yuf
™t™e ytuhze r™ðtË {txu {¤e „E. «thk¼{tk Œw„to«ËtŒ ¾ºte™u íÞtkÚte þuufu÷t
[ýt-Œtr¤Þt yÚtðt õÞthuf [ýt™t htux÷t ÷tðe™u r™ðton fh‚t hÌtt. …hk‚w
{tºt [ýt …h þheh r™ðton fhðtu {w~fu÷ n‚tu.
Œw»ft¤™t ykr‚{ rŒðËtu{tk ŒÞt™kŒ™u òuþe y{h÷t÷ ™t{™t yuf Ëk…L™
ËŒT„]nMÚt™tu {u¤t… ÚtÞtu. ‚uytu òuþeƒtƒt™t ™t{Úte «ÏÞt‚ n‚t y™u ŒÞt™kŒ™e
Ë{t™ „wsht‚e ytiŒeåÞ ƒútñý n‚t. ‚uytu™u {nthts ®ËrÄÞt ‚hV™e 10-
12 „t{™e s{e™Œthe {¤e n‚e. ‚u{ýu Mðt{eS™u {Útwht{tk hÌtt íÞtk ËwÄe
¼tus™™e ®[‚t{tkÚte {wõ‚ fhe ŒeÄt. Mðt{eSyu …tu‚t™t yt©ÞŒt‚t «íÞu f]‚¿t‚t
¿tt…™ fh‚tk fÌtwk Au fu :
‘‘{Útwht{tk y{h÷t÷ ™t{™t yuf ¼ÿ…whw»t n‚t. nwk yÇÞtË fh‚tu n‚tu
‚u Œhr{Þt™ ‚u{ýu {tht …h su W…fth fÞtuo Au ‚u™u nwk ¼q÷e þfwk ‚u{ ™Úte.
…wM‚ftu ð„uhu™e Ët{„úe ‚Útt ¼tus™ ð„uhu™tu «ƒkÄ ‚u{ýu ©uc he‚u htÏÞtu n‚tu.
…tu‚t™u ƒesu s{ðt sðt™wk ÚttÞ, íÞthu «Út{ {™u ½hu hËtuE fhe™u s{tz‚t
y™u …Ae …tu‚u s‚t n‚t. yuðt ‚u WŒth {™™t …whw»t n‚t.''
ŒÞt™kŒ [rh‚™t ÷u¾f ŒuðuLÿ™tÚt {w¾tu…tæÞtÞu y{h÷t÷ òuþe™u su ¼tð…qýo
©Øtksr÷ y…uo÷ Au, ‚u™t þçŒtu™u …tXftu™e Ë{ût hsq fhðt™e ÷t÷[ nwk htufe
þf‚tu ™Úte. ‚u{ýu ÷ÏÞwk Au :
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ‘‘y{h÷t÷ yu r™:ËntÞ ËkLÞtËe™e ËntÞ‚t fhe™u …tu‚u y{h ƒ™e „Þt
Au. ftu™u ¾ƒh n‚e fu yuf rŒðË yu ËkLÞtËe ðirŒf Ä{o™t …w™hwØthf y™u ytÞoòr‚™t
WL™tÞf ƒ™þu. y{h÷t÷u yu y…rhr[‚ ËkLÞtËe™wk …t÷™-…tu»tý fhe™u {tºt
¼th‚™t s ™rn, …hk‚w ¼q{kz¤™t Ä{oƒw¼wûtwytu™u yL™ ytÃÞwk Au.y{h÷t÷ ‚™u
ÄLÞ Au ! ŒÞt™kŒ rŒðtfh{tk su ‚us …qks n‚tu ‚u™t Ëk[Þ{tk ‚thtu …ý ¼t„ Au y™u
suýu yu rŒðtfh™t «ftþÚte …tu‚t™t ÓŒÞ{tk hnu÷u t yrðãtY…e ykÄfth™u rAL™r¼L™
fhu÷ Au, ‚u Ëðo™e ©Øtksr÷™tu ‚wk …ý yrÄfth Au.''
y{h÷t÷ W…htk‚ ŒÞt™kŒ™u ht‚u ðtk[ðt {txu Œeðt™t ‚u÷ {txu ©e ¾u‚t{÷
™t™w{÷ þhtV (yÚtðt …krz‚ ÷u¾ht{ y™wËth ©e „tuðÄo™ þhtV) ‚hVÚte «r‚{tË
[th yt™t {¤‚t n‚t. ð¤e ŒqÄ {txu ©e nhŒuð …ÚÚthðt¤t «r‚{tË ƒu Yr…Þt
yt…‚t n‚t. ŒÞt™kŒ™t yæÞÞ™ ft¤{tk ‚uytu™tu …ý …wÛÞËk[Þ{tk Þtu„ n‚tu.
rðãtæÞÞ™ : Mðt{eSyu r™ðtË y™u ¼tus™™e ®[‚tÚte {wõ‚ ƒ™e™u
rðãtÇÞtË «thk¼ fÞtuo. rðhò™kŒ™wk …tkrzíÞ y…qðo n‚wk. ‚u™e «r‚¼t yËtÄthý
n‚e. M{]r‚ ytùÞos™f n‚e. ‚uytu ‘‘ÔÞtfhý™t ËqÞo'' ™t{Úte «rËØ n‚t.
‚uytu™tu yu áZ rðïtË n‚tu fu yt»to„úkÚttu™t yæÞÞ™ rð™t ÞÚttÚto ¿tt™ Ëk¼ð
™Úte. suÚte ŒÞt™kŒ™u ‚uytuyu yütæÞtÞe ¼ýtððt™tu «thk¼ fÞtuo y™u ËtÚtu
{nt¼t»Þ …ý ¼ýtð‚t n‚t.
yu{ …ý òýðt {¤u Au fu ðuŒtÚto{tk W…Þtu„e r™hwõ‚þt†, r™½kxw y™u
fux÷tkf ðuŒtk„tu™wk yæÞÞ™ …ý Mðt{eSyu „whw™t Ëtkr™æÞ{tk fhu÷ n‚wk. {Útwht{tk
„whw rðhò™kŒ …tËu ŒÞt™kŒu ƒu ð»toÚte yrÄf Ë{Þ yæÞÞ™ fÞwO n‚wk.
ft÷rsnTð y™u fw÷¬h : Œkze Mðt{e rðhò™kŒ …tËu sux÷t rðãtÚteoytuyu
yæÞÞ™ fÞwO n‚wk, ‚u{tk ƒu-[th rËðtÞ™t yÕ… ðÞ™t y™u yÕ… …rX‚ n‚t.
‚u{tk {tºt ŒÞt™kŒ «tiZ, Þtu„e y™u {nt {uÄtðe n‚t. suÚte ‚uytu „whw …tËu
y™uf þkftytu™wk Ë{tÄt™ fh‚t n‚t. õÞthuf „whw-rþ»Þ ðå[u þt†[[to …ý Út‚e
n‚e. suÚte rðhò™kŒ «ËL™ Út‚t. ‚u{ s ŒÞt™kŒ™u ‘ft÷rsnTð' y™u ‘fw÷¬h'
fnu‚t n‚t. ft÷rsnTð™tu yÚto – su™e rsnTðt (ðtýe) yËíÞ™t ¾kz™ y™u
¼útÂL‚ AuŒ™{tk ft¤ Ë{t™ ftÞo fh™th ÚttÞ Au y™u fw÷¬h™tu yÚto ¾e÷tu-
¾qkxtu ÚttÞ Au. su ¾qkxt Ë{t™ áZ y™u yrð[¤ hne™u rð…ûte™tu …ht¼ð fh™th
ÚttÞ Au. rðhò™kŒ yt ™t{tuÚte ŒÞt™kŒ™u ƒtu÷tðe™u «ËL™ Út‚t n‚t. ŒÞt™kŒu
…ý …tu‚t™t ¼trð Sð™{tk {uÄtðe „whwyu yt…u÷tk W…™t{tuu ËtÚtof fÞtO n‚tk.
{nŠ»t ŒÞt™kŒ Sð™ rð»tÞf «Ëk„tu™t ytã þtuÄf‚to …krz‚ ÷u¾ht{u
Mðt{eS™t {Útwht{tk yæÞÞ™ft¤™e ‚u{™u «t ÚtÞu÷e {trn‚e y™wËth Úttuze
½x™tytu™wk ðýo™ ™e[u {wsƒ fÞwO Au :
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 41
„whwËuðt : Mðt{e rðhò™kŒ™tu r™Þ{ n‚tu fu ‚uytu r™íÞ Þ{w™t™t s¤Úte
M™t™ fh‚t n‚t. ŒÞt™kŒ „whw {txu ‚tò y™u MðåA s¤™t 15-20 ½zt «r‚rŒ™
¼he ÷tð‚t n‚t.
„whw¼Âõ‚ : rðhò™kŒS ™uºtne™, ssoh Œun y™u ðÞtuð]Ø ntuðtÚte ‚uytu™t
Mð¼tð{tk Ëns „wMËtu ytðe s‚tu. yuf ðth ‚uytuyu ¢turÄ‚ ÚtE™u ŒÞt™kŒ™t ntÚt
…h Ëtuxe {the. suÚte „whSw ™t ntÚt{tk ðuŒ™t Útðt ÷t„e. íÞthu ŒÞt™kŒu fÌtw,k ‘„whŒw ðu !
{thwk þheh ð@ Ë{t™ Au. ‚u™t …h «nth fh‚tk yt…™t ftu{¤ ntÚt{tk ðuŒ™t Útþu.
suÚte yt… {™u {thþtu ™rn.' yt Ëtuxe™wk r™þt™ ŒÞt™kŒ™t ntÚt …h Sð™¼h
hnu÷ y™u ‚u òuE™u …tu‚t™t „whw™t W…fthtu™wk M{hý fh‚t n‚t.
yuf yLÞ yðËh …h ßÞthu rðhò™kŒu ¢tuÄtðuþ{tk ŒÞt™kŒ …h «nth
fÞtuo, íÞthu ™Þ™Ëw¾ srzÞt ™t{™t yuf ¼õ‚u ŒkzeS™u fÌtwk, ‘‘{nthts ŒÞt™kŒ
y{the Ë{t™ „]nMÚte ™Úte. yu ËkLÞtËe Au. suÚte yt©{ {ÞtoŒt™wËth ‚u™e
þtherhf ‚tz™t fhðe Xef ™rn.'' íÞthu ŒkzeSyu ‚u™e ðt‚™tu Mðefth fÞtuo.
…hk‚w ŒÞt™kŒu ™Þ™Ëw¾™u X…ftu ytÃÞtu fu, ‘‘„whwS þºtw ¼tðÚte Úttuzt Œkrz‚ fhu
Au. yu ‚tu su{ fwk¼th x…÷tk {the™u ½ztu ƒ™tðu Au ‚u{ {tht ½tx-ËwÄth {txu
fhu Au.''
îth ƒkÄ : rðãt Ë{tr™t 10-20 rŒðË ƒtfe hÌtt n‚t íÞthu ŒÞt™kŒu
„whw yt¿tt™wËth ‚u{™e ƒuXf{tk ËtðhýÚte f[htu ËtV fhe™u yuf søÞtyu yufºt
fÞtuo n‚tu. ‚u{tk y™tÞtË „whw™tu …„ …z‚tk ‚uytuyu ¢tuÄtðuþ{tk ŒÞt™kŒ™u fXtuh
þçŒtu ËtÚtu …tXþt¤t{tkÚte ftZe {qfe ‚u™t {txu îth ƒkÄ fÞtO. ytÚte ŒÞt™kŒ™u
¾qƒ ®[‚t ÚtE y™u ™Þ™Ëw¾ srzÞt ‚Útt ™kŒ™ [tuƒtyu ŒkzeS™u {™tðe™u ŒÞt™kŒ™u
ût{t yt…e™u Vhe ytððt™e yt¿tt yt…e.
ŒÞt™kŒ {txu îth ƒkÄ™tu yuf ƒeòu «Ëk„ …ý ƒLÞtu n‚tu. ŒkzeS rðãtÚteo
rËðtÞ yLÞ ftuE ƒnth™t {™w»Þ™u {¤‚t ™rn. …hk‚w yuf rŒðË ‚u{™t …qðto©{™t
yuf ËkƒÄk e ‚uytu™tk Œþo™ fhðt™e RåAtÚte {Útwht ytðu÷t. ŒÞt™kŒ ‚u{™u …tXþt¤t{tk
÷E „Þt. ‚u™e ŒkzeS™u òý Út‚tk y«ËL™ ÚtÞt y™u ŒÞt™kŒ™u ƒrn»f]‚ fhe™u
‚u™t {txu …tXþt¤t™tk îth ƒkÄ fhu÷. yt «Ëk„u …ý ™Þ™Ëw¾ srzÞt™e ËntÞÚte
Vhe „whwSyu îth ¾tu÷e ytÃÞtk n‚tk.
…tX rðM{]r‚-áZ ËkfÕ… : Mðt{e ŒÞt™kŒ {nt{uÄtðe n‚t. ‚u{™e M{hý
y™u ÄthýtþÂõ‚ yŒT¼w‚ n‚e. yuf s ðth Ëtk¼¤u÷tu …tX ÞtŒ hne s‚tu.
…hk‚w yuf rŒðË „whwSyu ƒ‚tðu÷ yütæÞtÞe™e «Þtu„ rËrØ rðM{]‚ ÚtE „E.
„whwS™u Vhe ðth ƒ‚tððt «tÚto™t fhe. …hk‚w áZ y™wþtË™r«Þ „whwyu ƒeS
ðth ƒ‚tððt M…ü RLfth fÞtuo y™u ËtÚtu yu{ …ý fÌtwk fu, ‘‘òu yt «Þtu„
42 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ÞtŒ ™ ytðu ‚tu Þ{w™t{tk zqƒe {hsu, …hk‚w {™u {tuZwk ƒ‚tðeþ ™rn.''
„whw™tk ð[™tu ŒÞt™kŒ™tk ӌޙu M…þeo „Þtk y™u ‚u{ýu áZ ËkfÕ… fÞtuo fu
òu «Þtu„ rËrØ™wk M{hý ™rn ÚttÞ ‚tu Þ{w™t{tk fqŒe™u s¤Ë{trÄ ÷E ÷Eþ.
yt ËkfÕ… ËtÚtu ‚uytu Þ{w™t rf™thu rð©t{½tx ™Sf rË‚t½tx …ntUåÞt. íÞtk
æÞt™{ø™ ÚtE™u rðM{]‚ …tX™wk M{hý fhðt ÷tøÞt. MðÕ… Ë{Þ{tk «Þtu„ rËrØ
Vhe M{hý{tk ytðe „E y™u „whwS™e Ë{ût ytðe™u Ëk¼¤tðe ŒeÄe. suÚte
„whwS «ËL™ ÚtÞt y™u yt„¤ ¼ýtððt™tu …w™: «thk¼ fÞtuo.
«tÞrù¥t : Mðt{e ŒÞt™kŒ ™ircf ƒúñ[the ntuðtÚte Þr‚{Þ Sð™ Sð‚t
n‚t. yuf rŒðË r™íÞ¢{ {wsƒ ‚uytu Þ{w™t™t ftkXu Ë{trÄMÚt yðMÚtt{tk ƒuXt
n‚t. íÞthu yuf †eyu ¼Âõ‚¼tðÚte ŒÞt™kŒ™t [hýtu{tk ™{Mfth fÞtO. ytu®[‚t
‚uytu [tUfe QXât y™u {t‚t-{t‚t fne™u Q¼t ÚtE „Þt. ‚h‚ s ð†Ërn‚
Þ{w™t{tk M™t™ fhe™u „tuðÄo™ …ðo‚™t r™so™ yuftk‚ MÚtt™{tk sE™u ºtý rŒðË
r™htnth hne™u æÞt™h‚ hÌtt. [tuÚtt rŒðËu ŒkzeSyu ‚u™e „uhntshe™wk fthý
…qA‚tk Wõ‚ «tÞrù¥t™e ½x™t fne Ëk¼¤tðe. ytÚte ŒkzeS «ËL™ ÚtÞt y™u
«þkËt fhe™u ytþeðtoŒ ytÃÞt.
©e ŒuðuLÿ™tÚt™wk {k‚ÔÞ : {nŠ»t ŒÞt™kŒ™t Sð™[rhºt™t «t{trýf y™u
¼u¾Äthe þtuÄf ©e ŒuðuLÿ™tÚt {w¾tu…tæÞtÞ Mðt{e ŒÞt™kŒ™t {Útwht yæÞÞ™ft÷e™
Wõ‚ ŒÞt™kŒ …tËu …týe™t ½zt {k„tððt, ‚u{™u Ëtuxe {thðe ð„uhu rðhò™kŒ™t
W„ú y™u ¢tuÄe Mð¼tð™e ½x™t ËtÚtu Ëk{‚ Út‚t ™Úte. fthý fu rðhò™kŒ …tËu
™tufh n‚t y™u ŒÞt™kŒ …ý ntÚt …h™e Ëtuxe™wk r™þt™ ÷tuftu™u ƒ‚tðu ¾ht
? rðhò™kŒ™tu ŒÞt™kŒ «íÞu™tu ytðtu ÔÞðnth {t™ðt ÞtuøÞ ™Úte.
rðhò™kŒ rðãtÚteoytu™u ¾qƒ s ÷t„ýe…qðof ¼ýtð‚t n‚t, M™un…qðof ht¾‚t
n‚t y™u ‚uytu™t fÕÞtý{tk ËŒt «Þí™þe÷ hnu‚t n‚t. ŒuðuLÿ™tÚtu ŒÞt™kŒ™t
Ën…tXeytu hk„Œ¥t [tuƒt, …whw»ttu¥t{ [tuƒt y™u …krz‚ Þw„÷rfþtuh™u {¤e™u Wõ‚
½x™tytu ËkƒkÄe …qA‚tk ‚uytu™u rðhò™kŒ™t [rhºt{tk r{ÚÞt Œtu»tthtu…ý fhu÷ ntuðt™wk
sýtðu÷ n‚wk. suÚte ŒuðuLÿ™tÚtu Mðr÷r¾‚ ‘ŒÞt™kŒ Sð™[rh‚'{tk Wõ‚ ½x™tytu™u
MÚtt™ yt…u÷ ™Úte y™u ‚u ½x™tytu™u r{ÚÞt ƒ‚tðu÷ Au.
yæÞÞ™ Ë{tr : Mðt{e ŒÞt™kŒu „whw [hýtu{tk yt»to ÔÞtfhý™wk Ëtk„tu…tk„
yæÞÞ™ fÞwO. yt W…htk‚ ƒeswk þwk ¼ÛÞt ‚u™wk M…ü rððhý «t Út‚wk ™Úte.
…hk‚w yu r™rù‚ Au fu ŒÞt™kŒ™u ŒkzeS …tËuÚte þt† yæÞÞ™ y™u þt† …Þto÷tu[™
rð»tÞ{tk yt»to-y™t»to „úkÚt–rððuf™e rðþu»t árü «t ÚtE n‚e. }r»tf]‚-yt»to
„úkÚttu Ëh¤‚tÚte rð»tÞ «r‚…tŒ™ fhu Au, ‚u{ s ‚fo™e fËtuxe{tk …th Q‚hu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 43
Au. ßÞthu {™w»Þf]‚-y™t»to „úkÚttu ytÚte rð…he‚ ntuÞ Au. ŒÞt™kŒ™u „whw …tËuÚte
{¤u÷e yt»toárü™t …rhýt{ MðY… ‚uytu™u ðuŒ™u Ëðtuo…he y™u Mð‚: «{tý
ntuðt™e áZ‚t «t ÚtE n‚e y™u …tu‚t™t rð[thtu, Ëðo rËØtk‚tu y™u ftÞtuo{tk
‚u{ýu ðuŒ™u s ytÄth {tLÞt n‚t.
r[™„the™e ßðt¤t : „whw y™u rþ»Þ ƒk™u rðhõ‚ y™u ËkLÞtËe n‚t. ‚uÚte
ðt‚to÷t…{tk …ý ËtkËtrhf ™rn, …hk‚w yrÄf‚h Œtþor™f, ytæÞtÂí{f y™u MðŒuþ
ËwÄth ËkƒkÄe rð»tÞtu …h [[to Út‚e n‚e. rðhò™kŒ yæÞÞ™ Ë{Þu …tu‚t™t rþ»Þtu™u
fnu‚t fu –
‘‘nwk ‚{tht ÓŒÞ{tk rð[thtu™e yuf r[™„the …uxtðe hÌttu Awk, su Ë{Þ
«t Út‚tk «[kz ßðt¤tY… ƒ™þu. ‚u{tk Œuþ{tk Vu÷tÞu÷t y™uf Ëk«ŒtÞsLÞ ytzkƒhtu,
r{ÚÞt rðïtËtu y™u ¼útk‚ {‚tu ˤ„e™u ht¾ ÚtE sþu.''
yLÞ rþ»Þtu™t ÓŒÞ{tk ‚tu yu r[™„the «„xe ™rn, …hk‚w ŒÞt™kŒ™t ÓŒÞ{tk
«[kz ßðt¤t ƒ™e™u ‚u{tk y¿tt™, yrðãt y™u ykÄrðïtË ƒ¤e™u ¼M{e¼q‚
ÚtE „Þtk.
¿tt™«tr : ŒÞt™kŒ™u su ¿tt™ …ðo‚™t rþ¾h …h «t ™ ÚtÞwk, r„rh-‚¤uxe,
fkŒhtytu y™u „wVtytu{tk ™ {éÞwk, Ërh‚tytu™t QA¤‚t «ðtn{tk Œþo™ ™ ÚtÞwk,
{nk‚tu™t {Xtu{tk òuðt ™ {éÞwk y™u „k„t ‚Útt ™{oŒt™t ¿tt™Úte Ëqft¼ê ftkXtytu{tk
«t ™ ÚtÞw,k ‚u ¿tt™t{]‚ r……tËw ŒÞt™kŒ™u {Útwht{tk Þtu„eðh Œkze Mðt{e rðhò™kŒ™t
[hýtu{tk «t ÚtÞwk. „whwyu ŒÞt™kŒ™u rðãt™t Ëútu‚{tk ̓tuéÞtu. ŒÞt™kŒu yt»toþt†™e
y{]‚ Ërh‚t{tk ÄhtE-ÄhtE™u zqƒfeytu {the. yu™e ‚…ùÞto y™u ytþtytu V¤e¼q‚
ÚtE. ‚u ¿tt™tÂø™{tk Ëtu™wk rŒÔÞ fwkŒ™ ƒ™e™u ͤn¤e QXâwk.
„whwŒrûtýt : rðãtæÞÞ™ ft¤ Ë{t ÚtÞtu. rðhò™kŒ rþ»Þtu …tËuÚte ftuE
Œrûtýt ÷u‚t ™rn. …hk‚w «t[e™ …hk…ht y™wËth „whw[hýtu{tk fkEf ¼ux Ähðe
òuEyu, ‚u{ ŒÞt™kŒu rð[th fÞtuo. …hk‚w …tu‚t™e …tËu ‚tu ftkE n‚wk ™rn. ‚u{
A‚tk „whwS™u ÷®ð„ ƒnw r«Þ ntuðtÚte ‚u ÷E™u „whw Ë{ût W…ÂMÚt‚ ÚtÞt.
„whw[hýtu{tk ðkŒ™ fhe™u fÌtwk, ‘‘„whwŒuð ! yt…™e yËe{ f]…tÚte {™u rðãtŒt™
«t ÚtÞu÷ Au. ‚uÚte nwk f]‚tÚto ƒLÞtu Awk. ¼„ð™T ! yt…™tu yt rþ»Þ nðu
Œuþtx™™e yt¿tt RåAu Au. „whwŒrûtýt {txu yt…™t yt r¼ûtwf rþ»Þ …tËu ftkE
™Úte. nwk y®f[™ Úttuztkf ÷®ð„ ÷E™u ytÔÞtu Awk. ‚u™tu yt… Mðefth fhe {™u
ytþeðtoŒ yt…tu.''
rðhò™kŒu fÌtwk, ‘‘ðíË ! þwk ‚{u yt ‚wåA ÷®ð„™e ŒrûtýtÚte „whw }ýÚte
{wõ‚ ÚtE þfþtu ? {U ‚tu ‚{the …tËu ¾qƒ s {tuxe ytþtytu ht¾e Au y™u
‚u™e …qŠ‚ fhðt™wk Ët{ÚÞo ‚{the …tËu Au'' ?
44 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ŒÞt™kŒu [hýM…þo fhe™u rð™{ú ¼tðu fÌtwk, ‘‘„whwŒuð ! yt¿tt fhtu. yt
{thtk ‚™-{™ „whw [hýtu{tk Ë{Š…‚ Au.''
rðhò™kŒ{tk rþ»ÞM™un™tu Ëútu‚ «ðtrn‚ ÚtÞtu y™u ÷t„ýe¼e™t „ŒT„ŒT
Mðhu fÌtwk, ‘‘ŒÞt™kŒ ! {™u ‚{the …tËuÚte yu s ytþt n‚e.'' y™u ytþeðtoŒ
ËtÚtu „whwŒrûtýt {txu fÌtwk, ‘‘ðíË ! ytsu Œe™-ne™ ƒ™u÷t Œuþ™tu WØth fhtu.
{‚{‚tk‚htu™t fthýu Vu÷tÞu÷e Ëtk«ŒtrÞf‚t™e yrðãtytu™wk r™ðthý fhtu. Ë‚T
þt†tu yuðt yt»to „úkÚttu™tu …w™: «[th y™u «Ëth fhe™u ‚u™wk «r‚ct™ fhtu.
÷tuffÕÞtý{tk Ë{Š…‚ ƒ™e™u ðirŒfÄ{o™tu …w™hwØth fhtu. yu s {thtu ytŒuþ Au.
yu s {thtu W…Œuþ Au; y™u yt ‚wåA ÷®ð„ ™rn …ý yu s {the „whwŒrûtýt Au.''
ŒÞt™kŒu „whw[hýtu{tk rþh ht¾e™u fÌtwk, ‘‘yt…™e yt¿tt rþhtuÄtÞo Au. yt…™tu
yt rþ»Þ «r‚¿tt fhu Au fu, «týt…oýÚte ‚u™wk …t÷™ fhþu.''
rðhò™kŒu ¼tðrð¼tuh ÚtE™u [hýtu{tk ™‚rþh ŒÞt™kŒ™u M™un÷ nM‚u ¼h…qh
ytþeðtoŒ ytÃÞt fu, “Eïh ‚{™u Ëw¾ y™u ËV¤‚t «Œt™ fhu.'' y™u yk‚{tk
rðŒtÞ ðu¤tyu fÌtwk, “ŒÞt™kŒ ! yuf ðt‚ ËŒt M{hý{tk ht¾òu fu {™w»Þf]‚
„úkÚttu{tk …h{tí{t y™u }r»tytu™e ®™Œt ¼he Au. …hk‚w yt»to„úkÚttu ‚u Œtu»tÚte ËðoÚtt
{wõ‚ Au. yt yt»to y™u y™t»to„úkÚttu™e …heûtt Au y™u ‚u™e fËtuxe õÞthuÞ Atuzþtu
™rn.''
„whwŒuðÚte rðŒtÞ ÷E™u ŒÞt™kŒu yt„út ‚hV «Þtý fÞwO.
„whwŒuð™u Œuþ™tu WØth fhðt, Ë‚T þt†tu™tu …w™hwØth fhðt y™u {‚{‚tk‚h™t
…kÚtðtŒ™t …ntztu™u „tuÚt÷tððt™e „whwŒrûtýt yt…e™u yu yuf÷tu {nthÚte ™ef¤e
…zâtu.
r«Þ …tXftu ! [t÷tu, yt…ýu òuEyu fu yt…ýt yt [rhºt ™tÞf™e Ët{u
fuðt-fuðt …zfthtu Au. yu …zfthtu™u fuðt yŒBÞ WíËtnÚte ‚u Íe÷u Au. ytÞtoð‚o™t
…w™hwØth™t Ë{htk„ý{tk yu {nthÚte fuðe he‚u ÍÍq{u Au y™u ½{Ëtý {[tðu Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 45
Ä{tO„ý{tk yð‚hý
„whw rðhò™kŒ …tËuÚte ™ef¤e™u Mðt{e ŒÞt™kŒu ËwÄth ftÞo™tu «thk¼ fÞtuo
n‚tu. …hk‚w ‚u rðM‚]‚ y™u M…ü ™ n‚tu. Mðt{eS …tËu íÞthu yuf ËkMf]‚ yt»to
ÔÞtfhý y™u Œþo™tu™wk …tkrzíÞ n‚wk. ƒeswk–™ircf ƒúñ[Þo, WíËtn, «r‚¼t y™u
ðtfTþÂõ‚™t „wýtu n‚t. ºteswk–Œuþ, òr‚ y™u Ä{o™e yðŒþt òuE™u ‚u{tk ËwÄth
fhðt™e yr¼÷t»tt, su yuf ËwÄthf{tk ntuðe òuEyu ‚u ƒesY…{tk n‚e.
nS Mðt{eS™u Ëk…qýo ðuŒtu «t ÚtÞt ™ n‚t. ƒeswk–ËkËth™t rðM‚]‚
¿tt™ {txu nS ¼ú{ý ƒtfe n‚wk y™u ºteswk–htu„e Œuþ™e yð™r‚™wk …heûtý
…ý fhðt™wk n‚wk. suÚte «Út{ ºtý ð»to™wk Mðt{eS™wk ftÞo …heûtýtí{f n‚wk, su
yuf «[kz y™u Ëðo‚tu„t{e ËwÄtht™e ‚iÞthe n‚e.
Mðt{eS™t «thk¼{tk ºtý ð»ttuo™tk ËwÄth ftÞo{tk {wÏÞ MÚtt™ Eïh™t
ËíÞMðY…™u «fx fhe™u {qŠ‚…qò™t ¾kz™™wk n‚wk. Mðt{eS™t ÓŒÞ{tk ËwÄtht™e
¼tð™t™tu «thk¼ rþðhtrºt™e ½x™tÚte {qŠ‚…qò{tk y©ØtÚte ÚtÞtu n‚tu. Eïh
ËkƒkÄe ¼út{f rð[thtu™t {q¤{tk yu «Út{ fwntzt™tu ½t n‚tu. su{-su{ rðãt™e
ð]rØ Út‚e „E, ¿tt™[ûtw ¾q÷‚tk „Þtk, „whw W…Œuþ {¤‚tu „Þtu, ‚u{-‚u{ yu
¼tð™t yrÄf …wü Út‚e „E.
yt„út «MÚtt™ : Mðt{e ŒÞt™kŒu Ëkð‚ 1919™t ðiþt¾ {tË™t yk‚{tk yt„út
‚hV «MÚtt™ fÞwO. yt„út{tk Þ{w™t™t ‚x …h ÂMÚt‚ ¼ihð {krŒh™e ™Sf ÷t÷t
„Õ÷t{÷ Y…[kŒ y„úðt÷™t ƒ„e[t{tk r™ðtË fÞtuo. íÞtk yuf ËtÄw hnu‚tu n‚tu.
‚u Mðt{eS™tu ©Øt¤w ¼õ‚ ƒ™e „Þtu. ‚uýu …tuMx{tM‚h s™h÷™t ftÞto÷Þ{tk
sE htÞƒntŒwh …krz‚ ËwkŒh÷t÷ ð„uhu™u rðît™ Mðt{e ŒÞt™kŒ™t yt„{™™t
Ë{t[th ytÃÞt. suÚte …k. ËwkŒh÷t÷, …krz‚ ƒt÷{wfwkŒ ‚Útt …k. ŒÞtht{ ð„uhu
y™uf ÷tuftu Mðt{eS …tËu ËíËk„ {txu ytððt {tkzât.
…k. ËwkŒh÷t÷u Mðt{eS …tËu ¼„ðŒT„e‚t y™u yütæÞtÞe™wk yæÞÞ™ «thk¼
fÞwO. yu {nt™w¼tðtuÚte Mðt{eS™tu yt„út «ðtËÚte ËkƒkÄ òuztE™u Sð™…ÞO‚
hÌttu. ‚uytuyu Mðt{eS …tËuÚte Þtu„™e r¢Þtytu …ý þe¾e.
Mðt{eS™t yt„{™ …Ae Úttuzt rŒðË fi÷tË…ðo‚ ™t{™t yuf ËkLÞtËe
‚u ƒ„e[t{tk ytðe™u hÌtt y™u ‚u „e‚t™e fÚtt fh‚t n‚t. ‚u{tk “¨±ü{}ææüÝì
ÐçÚy²Á²'' &÷tuf™tu yÚto Ë{òð‚t n‚t. …hk‚w ‚uÚte ftuE™wk Ë{tÄt™ Út‚wk ™
n‚wk. Mðt{eS íÞtk ntsh n‚t. ‚uÚte yuf ¼õ‚u ‚u™tu yÚto fhðt rð™k‚e fhe.
46 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Mðt{eSyu …tu‚t™e he‚u {™tunthe, {tir÷f ÔÞtÏÞt fhe fu , yt …Œ{tk su Ë{tË
Au ‚u{tk yfth™tu ÷tu… ÚtÞtu Au. ytÚte “Ëðo yÄ{tuo™u Atuze™u” yuðtu yÚto fhðtu
òuEyu. suÚte ©tu‚tytu «ËL™ ÚtÞt y™u Mðt{e fi÷tË…ðo‚u …ý ŒÞt™kŒ™e rðî¥tt,
þt† rð»tÞf ®[‚™™e «þkËt fhe™u ÷tuftu™u fÌtwk fu , ‘‘òu ‚{thu fkE yæÞÞ™
fhðwk ntuÞ ‚tu Mðt{e ŒÞt™kŒ …tËu fhòu. yt «Ëk„Úte Mðt{eS™e feŠ‚ «Ëhe
y™u Ä{ors¿ttËwytu yæÞÞ™-ËíËk„ {txu ytððt ÷tøÞt.
Mðt{eSyu ynª fux÷tf rŒðËtu „e‚t …h «ð[™tu fÞtO n‚tk y™u Œuðe
¼t„ð‚{tkÚte …ý ftuE «Ëk„tu ©ðý fhtð‚t n‚t. nS ËwÄe Mðt{eS™e Œtþor™f
Äthýtytu ðuŒtL‚ yr¼{w¾ n‚e.
…k[Œþe™e fÚtt : ÷tuftu™t yt„únÚte Mðt{eSyu rðãthÛÞ Mðt{e f]‚ …k[Œþe™e
fÚtt™tu ythk¼ fÞtuo. yuf rŒðË fÚtt{tk yuðwk ðtõÞ ytÔÞwk fu, ‘‘Eïh™u …ý
¼ú{ ÚtE òÞ Au.'' yt ðtõÞ òu‚tk s Mðt{eyu …wM‚f ™e[u {qfe ŒeÄwk y™u
fÌtwk fu, ‘‘su™u ¼ú{ ÚttÞ ‚u Eïh fu{ ntuE þfu ? Eïh™u ¼ú{ ÚtE þfu s
™rn. yt …wM‚f ¼ú{{q÷f y™u {™w»Þf]‚ Au, }r»tf]‚ ™Úte.” ÷tuftu™t yt„ún
A‚tk Mðt{eSyu ‚u „úkÚt™e fÚtt ƒkÄ fhe ŒeÄe.
htu„r™ð]r¥t y™u þtherhf r¢Þt
yt„út r™ðtË Œhr{Þt™ Mðt{eS™t …„ …h ™t™e ™t™e VtuÕ÷eytu ™ef¤e
ytðe. ‚uytuyu WŒh{tk rðfth ntuðt™wk fÌtwk y™u ‚uytu ºtý-[th {™w»Þtu™u ËtÚtu
÷E™u Þ{w™t™t hts½tx …h „Þt. íÞtk s¤{tk ƒuËe™u ºtý ðth {q÷îtthÚte s¤
[ztðe™u ƒnth ytðe ™tr¼[¢ ½w{tðe™u ƒnth ftZe ™tÏÞwk. ytÚte WŒhþwrØ
ÚtE „E. ‚u rŒðËu Mðt{eSyu {tºt Œt¤-¼t‚™wk ¼tus™ „úný fhu÷. Mðt{eSyu
fÌtwk, ‘‘nwk yt LÞtu÷e r¢Þt ™{oŒt™e Ë{e… ®ðæÞt[÷ …h hnu™th yuf ft™ Vxt
™tÚt …tËu fux÷tÞ rŒðË hne™u þeÏÞtu n‚tu.''
…krz‚ ËwkŒh÷t÷™t rþh{tk ftuE Œtu»t ntuðt™u fthýu ‚u{™u Ëw„kÄ-Œw„OÄ™wk ¿tt™
Út‚wk ™ n‚wk. Mðt{eSyu ‚u{™u ™ur‚-Ätu‚e y™u LÞtu÷e r¢Þtytu rðrÄ…qðof þe¾ðe™u
‚u{™tu yu htu„ Œqh fÞtuo n‚tu. yt he‚u Mðt{eSyu yLÞtu™u …ý yt r¢Þtytu
þe¾ðe n‚e.
«Út{ h[™t-ËkæÞt : yt„út r™ðtË Ë{Þu Mðt{eSyu ‘‘ËkæÞt'' ™t{™t yuf
…wM‚f™e h[™t fhe n‚e. ‚u™u þuX Y…÷t÷u ŒtuZ nòh Yr…Þt ÔÞÞ fhe™u 30,000
™f÷tu At…e n‚e. ‚u™e yk‚{tk ÷û{eËqõ‚ n‚wk. ‚u™wk {qÕÞ yuf yt™tu n‚wk. ð‚o{t™{tk
y«tÃÞ ntuðtÚte yt™e yuf …ý «r‚ nS ËwÄe ftuE™u W…÷çÄ ÚtE ™Úte.
{qŠ‚…qò ¾kz™ : Mðt{eS yu rŒðËtu{tk {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ fh‚t n‚t.
Mðt{eS™t W…ŒuþÚte …k. ËwkŒh÷t÷u rþð®÷„ …qò™tu íÞt„ fÞtuo n‚tu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 47
{Útwht r™ðtËe yuf …krz‚ ½tËeht{ yt„út ytðu÷. ‚uýu Mðt{eS™t ËíËk„Úte
«¼trð‚ ÚtE™u {qŠ‚…qò Atuze ŒeÄe n‚e.
yt„út™t «rËØ …k. [u‚w÷t÷ y™u …k.ftr÷ŒtË {qŠ‚…qò ðuŒrðhwØ ntuðtÚte
Ën{‚ n‚t. …hk‚w ‚uytu „]nMÚte ntuðtÚte ytSrðft™t fthýu ¾kz™ fhe þf‚t
™rn. Mðt{eS «t‚: y™u ËtÞkft¤ Œe½oft÷e™ Ë{trÄMÚt hnu‚t n‚t.
Mðt{eS yt„út{tk ƒu ð»to hÌtt. ynª ‚uytu ¼t„ð‚™wk ‚eðú ¾kz™ fh‚t
n‚t y™u {nt¼th‚ …h rð[th fh‚t n‚t. òu ftuE rð»tÞ{tk þkft Út‚e ‚tu
„whw rðhò™kŒS™u …ºt îtht yÚtðt YƒY {¤e™u Ë{tÄt™ fhe ÷u‚t n‚t.
yt„út r™ðtË Ë{Þu ftuE yuf ƒúñ[the Mðt{eS ËtÚtu hËtuRÞt Y…u hnu‚tu
n‚tu. su ð†trŒ …ý ÄtuE yt…‚tu n‚tu y™u ‚u Þtu„™tk y™uf ytË™tu òý‚tu
n‚tu. ‚u™e …tËu Mðt{eS õÞthuf ytË™tu ÷„tðe™u {™tuhks™ fh‚t n‚t.
ðuŒtu™e ¾tus : Mðt{eS ðuŒ …h rð[th fhðt RåA‚t n‚t. ytÚte …tu‚t™t
rðïtËw ¼õ‚ …k. ËwkŒh÷t÷™u ðuŒtu™tk …wM‚ftu ÷tððt fÌtwk. ËwkŒh÷t÷u [u‚w÷t÷ y™u
ftr÷ŒtË îtht ðuŒtu™t nM‚r÷r¾‚ …ºttu {k„tðe™u ytÃÞt, …hk‚w Mðt{eS ‚tu
Ëk…qýo ðuŒ òuðt RåA‚t n‚t.
Ätu÷…wh : yt„út{tk ðuŒ W…÷çÄ ÚtÞt ™rn. ytÚte Mðt{eS ðuŒtu™e ¾tus{tk
Ätu÷…wh fth‚f 1921 rð.{tk ytÔÞt y™u 15 rŒðË íÞtk htuftÞt.
øðtr÷Þh : Mðt{eSyu øðtr÷Þh{tk {nthwÿ {tuxuïh™t {krŒh{tk r™ðtË fÞtuo.
Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th ðtÞwðu„u ™„h{tk Vu÷tE „Þt. Mðt{eS ynª
¼t„ð‚e …krz‚tuÚte {¤e™u [[to fhðt RåA‚t n‚t, …hk‚w ‚u{tk ËV¤‚t {¤e
™rn. …hk‚w {tæð Ëk«ŒtÞ™t y™wÞtÞe ©e n™w{k‚t[tÞoÚte ‚u{™e ™txfeÞ Y…{tk
¼ux ÚtE, su™tu WÕ÷u¾ Mðt{eSyu ytí{fÚt™{tk ™e[u {wsƒ fÞtuo Au :
‘‘íÞtk yuf n™w{k‚t[tÞo ™t{™t {tæð fthfw™ (÷rnÞt)™t ðuþ{tk ðtŒ ð„uhu
Ëtk¼¤ðt ytð‚tu. yuf ðth {tht {tukZuÚte ftuE yþwØ þçŒ ™eféÞtu n‚tu, ‚uýu
(yþwrØ) …fze ÷eÄe. {U ‚u™u y™uf ðth …qAâwk fu, “‚{u ftuý Atu ?” …hk‚w
‚u yu{ W¥th yt…‚tu fu, ‘nwk {tºt yuf fthfw™ Awk. Ëtk¼¤e-Ëtk¼¤e™u nwk fkEf
òý‚tu ÚtÞtu Awk.”
yuf rŒðË ði»ýðtu (r‚÷f{tk) Q¼e ÷exe ‚týu Au ‚u rð»tÞ{tk {U fÌtwk
fu, Q¼e ÷exe fhðtÚte òu Mð„o {¤‚wk ntuÞ ‚tu Ëk…qýo {tuk ft¤wk fhðtÚte ‚tu
Mð„oÚte …ý ftuE Ÿ[wk …Œ {¤‚wk nþu ? yt Ëtk¼¤e™u ‚u™u ¾qƒ s ¢tuÄ ytÔÞtu
y™u ‚u QXe™u [tÕÞtu „Þtu. íÞthƒtŒ ‚u™e ‚…tË fh‚tk ‚u n™w{k‚t[tÞo n‚tu,
‚u ¾ƒh …ze.”
48 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ¼t„ð‚fÚtt y™u ¾kz™ : Mðt{eS øðtr÷Þh ytÔÞt ‚u yhËt{tk øðtr÷Þh
™huþ {nthtò rsÞtShtð ®ËrÄÞtyu 108 ¼t„ð‚ fÚtt™wk Ëkð‚ 1921{tk
{ntËwŒ ™tu{Úte …q™{ ËwÄe ytÞtus™ fhu÷ n‚wk. ‚u{tk Œqh-ŒqhÚte …krz‚tu™u ƒtu÷tÔÞt
n‚t. {nthtò™u Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th {¤‚tk ‚uytuyu …k. rð»ýw Œerût‚™u
{tuf÷e™u ¼t„ð‚ ËÂtn™wk {tntíBÞ …qAâwk. Mðt{eS™e «r‚r¢Þt Ëns …hk‚w
‚e¾e n‚e. Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘ytðtk ftÞtuo™wk V¤ fü y™u õ÷uþ rËðtÞ
ƒeswk ftkE ntu‚wk ™Úte.''
yt Ëtk¼¤e™u {nthtò yuf ðth ‚tu M‚kr¼‚ ÚtE „Þt y™u yux÷wk s ƒtuÕÞt
fu, ‘‘Mðt{eS ËkLÞtËe Au, Ë{Úto Au; ‚uytu su{ Vtðu ‚u{ ƒtu÷u. yt…ýu „]nMÚt
Aeyu. ƒÄwk fhðwk …zu. yt…ýu Ëðo ‚iÞthe fhe [qõÞt Aeyu.'' ßÞthu {nthtòyu
Mðt{eS™u fÚtt{tk ytððt™wk fÌtwk íÞthu Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘„tÞºte™wk …whùhý
fhðwk òuEyu. nwk ¼t„ð‚ ËÂtn{tk ytðeþ ™rn.''
Ëk…qýo ™„h{tk ¼t„ð‚™e [[to [t÷e hne n‚e. Mðt{eSyu ht{fqðt …h
¼t„ð‚-¾kz™ …h «ð[™tu yt…ðtk {tkzâtk y™u ‚u{tk ÷tuftu™e ¼ez ò{ðt {tkze.
Mðt{eS «r‚rŒ™ þt†tÚto {txu …zfth VUf‚t n‚t y™u rð¿tt…™ «rËØ fh‚t
n‚t. …hk‚w ftuE rðît™u ‚u{™e Ët{u ytððt™wk ËtnË fÞwO ™rn.
¼t„ð‚ fÚtt™e …qýtonwr‚™t Œþ rŒðË …Ae ËkÞtu„ðþ {nthtýe™u …tk[
{tË{tk „¼o…t‚ ÚtE „Þtu. yuf s {rn™t{tk ™„h{tk ¼Þkfh ftì÷uht Vtxe ™eféÞtu.
‚u{tk ËUfztu {™w»Þtu™u {tu‚™wk ¾Ã…h ¼h¾e „Þwk. {nthtò™t …tk[ ð»to™t ™t™t
fwkðh …ý ‚uÚte „úM‚ ƒ™e™u {]íÞw™t {w¾{tk …zât. Ëk…qýo htsÄt™e{tk ntntfth
{[e „Þtu. ytÚte ÷tuftu™u fnuðt™tu yðËh {éÞtu fu ¼t„ð‚ fÚtt™wk ftuE þw¼
…rhýt{ {éÞwk ™rn.
fhtu÷e : Ëkð‚ 1921 suX {tË{tk Mðt{eS øðtr÷ÞhÚte fhtu÷e ytÔÞt
y™u ¼ÿð‚e ™Œe™t ‚x …h „tu…t÷®Ën™t ƒ„e[t{tk r™ðtË fÞtuo. fhtu÷e{tk
{nthtò {Œ™…t÷ ËtÚtu Ä{orð»tÞf ‚Útt …krz‚tu ËtÚtu þt†rð»tÞf ðt‚to÷t… Út‚tu
hÌttu. ynª yuf fƒeh…kÚte ËtÄw „tuŒrzÞt ƒtƒt ËtÚtu ðt‚[e‚™tu Mðt{eSyu
r™B™ WÕ÷u¾ fhu÷ Au:
‘‘íÞtk (fhtu÷e{tk) yuf fƒeh…kÚte {éÞtu. ‚uýu fƒeh þ猙tu ‘yufðeh' yuðtu
yÚto ÚttÞ Au ‚u{ fÌtwk y™u yuf fƒehtu…r™»tŒT Au ‚u{ …ý fÌtwk.''
¾wþt÷„Z : Mðt{eS fhtu÷e{tk Úttuzt {rn™t hne™u ¾wþt÷„Z ytÔÞt. íÞtk
yuf-ƒu rŒðË htuftE™u sÞ…wh sðt {txu «MÚtt™ fÞwO.
sÞ…wh : Ëkð‚ 1922 fth‚f{tk Mðt{eS sÞ…wh ytÔÞt. «Út{ ¼ðt™eht{
ƒtunht™t ƒt„{tk, …Ae Äq÷uïh™t {krŒh{tk y™u AuÕ÷u {t¤e ht{…wÛÞ Œhtu„t™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 49
ƒt„{tk hÌtt. yuf „tu…t÷t™kŒ …h{nkË ™t{™t ËtÄwyu Mðt{eS™u Eïh y™u
Sð Mð‚kºt Au fu …h‚kºt yu rð»tÞ{tk fux÷tf «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞt. Mðt{eSyu
‚u™t W¥th ©uc he‚u ytÃÞt, suÚte „tu…t÷™kŒ «ËL™ ÚtÞt y™u Mðt{eS …tËu
hnuðt ytðe™u «r‚rŒ™ …tu‚t™e þkft™wk Ë{tÄt™ fh‚t hÌtt.
ÔÞtfhý …h «&™tu¥th : Mðt{eSyu ™„h™e ËkMf]‚ …tXþt¤t™t …krz‚tu™e
…tËu …kŒh «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞtk. …krz‚tuyu ‚u™t W¥th ‚tu ytÃÞt ™rn, …hk‚w
Œwðo[™tu ÷¾e™u {tufÕÞtk. Mðt{eSyu ‚u™t …ºt{tk ytX Œtu»ttu Œþtoðe™u Vhe …ºt
{tufÕÞtu. Mðt{eSyu …kŒh «&™tu {tufÕÞt n‚t ‚u{tk ƒu «&™tu yu …ý n‚t :
(1) ÜUË}æ ™ ôÜU |æ±ç„ ?
(2) ²ïÝ ÜU}æü‡ææ ¨±ïü {愱: ¨ÜU}æüÜUæ: ôÜU „yÜU}æü ?
yuf rŒðË ƒÄt …krz‚tuyu {¤e™u ÔÞtË ƒûteht{S™u fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS™tu
y{the ËtÚtu þt†tÚto fhtðtu.'' …krz‚tu™t yt„únÚte ÔÞtËSyu Mðt{eS™u {nt÷Þ{tk
ƒtu÷tÔÞt. …krz‚ Ë{wŒtÞ™t «{w¾ «ðõ‚tyu þt†tÚto{tk «Út{ «&™ fÞtuo fu …kŒh
«&™tu y™u ytX Œtu»ttu ‚{u s ÷¾e™u {tuf÷u÷t ? Mðt{eSyu Mðefth fÞtuo. íÞthƒtŒ
…krz‚u ‘ÜUË}æ
ÜUË}æ'' þ猙e ÔÞtÏÞt fhe, su™wk Mðt{eSyu ‚íft÷ ¾kz™ fÞwO. ytÚte
…krz‚tuyu Mðt{eS™u ‚u™tu yÚto fhðt fÌtwk y™u Mðt{eSyu ‚u™wk Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
suÚte yuf {irÚt÷ …krz‚ htSð÷tu[™u ‚u™tu ytÄth-«{tý {tk„‚t Mðt{eSyu
{nt¼t»Þ™tu ytÄth ytÃÞtu. {irÚt÷ …krz‚u fÌtwk fu, ‘‘{nt¼t»Þ™e ‚tu ÔÞtfhý™t
„úkÚttu{tk „ý™t Út‚e ™Úte.'' ytÚte Mðt{eSyu ‚u™u yu ðtfÞ ÷¾e yt…ðt fÌtwk.
…hk‚w ‚uýu ÷¾e ytÃÞwk ™rn y™u ht‚ ½ýe ðe‚e „E Au, yt…™u r™ðtËMÚtt™
…h sðwk Au ð„uhu ƒnt™tk ƒ‚tÔÞtk. Mðt{eSyu Q¼t Út‚tk fÌtwk fu, ‘‘ÔÞtfhý{tk
{nt¼t»Þ Ëðtuo…he „úkÚt Au. ‚u™e …ý …krz‚™u òý ™Úte.'' …krz‚tu þh{™t {tÞto
{ti™ ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
si™ {wr™ ËtÚtu þt†tÚto : si™Ëk«ŒtÞ™t yt[tÞo ©e …qßÞ sr‚Syu Mðt{eS
ËtÚtu r÷r¾‚ þt†tÚto fhðt™e RåAt ÔÞõ‚ fhe. Mðt{eSyu …qðtuoÕ÷ur¾‚ …kŒh
«&™tu ÷¾e™u {tufÕÞt. {wr™S W¥th yt…e þõÞt ™rn. …hk‚w Mðr÷r¾‚ si™
{‚ rð»tÞf ytX «&™tu Mðt{eS™u ÷¾e™u {tufÕÞt. ‚u™t ÞtuøÞ W¥th Mðt{eSyu
{tuf÷e ytÃÞt. Mðt{eSyu …ý si™ {‚ ËkƒkÄ{tk ytX «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞt,
…hk‚w si™{wr™ W¥th yt…e þõÞt ™rn y™u {ti™ hnuðt{tk s …tu‚t™wk rn‚ {tLÞwk.
y[htu÷™t Xtftuh™u W…Œuþ : sÞ…wh ™Sf y[htu÷™t Xtftuh hýrs‚®Ën™u
Mðt{eS™t Œþo™™e RåAt ÚtE. XtftuhËtnuƒ™t yt„ún™tu Mðefth fhe Mðt{eS
„k„t…tu÷ îth™e ƒnth ƒŒ™…wht{tk y[htu÷ MÚtt™ …h ytðu÷t ƒ„e[t{tk Úttuzt
rŒðË hÌtt. Mðt{eS™t ËíËk„Úte XtftuhËtnuƒ™t ½ýt ËkþÞtu r™ð]¥t ÚtÞt, ¼ú{
50 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
™tþ …tBÞtu y™u {qŠ‚…qò …hÚte ©Øt QXe „E. Mðt{eSyu Xtftuh Ëtnuƒ™u
„tÞºte™tu W…Œuþ ytÃÞtu; {™wM{]r‚, „e‚t, W…r™»tŒT ð„uhu „úkÚttu …h «ð[™tu
ytÃÞtk y™u ‘‘‚¥ðƒtuÄ'' þe»tofÚte yuf W…Œuþtí{f …ºtf …ý ÷¾e™u ytÃÞwk.
neht÷t÷™tu ËwÄth : Mðt{eS™t W…Œuþ™t «¼tðÚte Xtftuh™t yuf ft{Œth
neht÷t÷ ftÞMÚtu {ã…t™, {tk˼ûtý ð„uh™u tu íÞt„ fÞtu.o Mðt{eSyu ‚u™u ‘rðïtr™
Œuð' yu ðuŒ{kºt™tu W…Œuþ ytÃÞtu y™u Þ¿ttu…ðe‚ Äthý fhðt™e «uhýt yt…e.
þið{‚ {kz™–ði»ýð{‚ ¾kz™
sÞ…wh{tk yu Ë{Þu þiðtu y™u ði»ýðtu™tu rððtŒ [t÷e hÌttu n‚tu. {nthtò
ht{®Ën ƒk™u Ëk«ŒtÞtu™t rðît™tu™t þt†tÚto™e ÔÞðMÚtt fhe hÌtt n‚t. ‚u{tk
þið{‚™t Ë{Úto™ {txu òuÄ…whÚte ™tÚt-f™Vxt Ëk«ŒtÞ™t ÷û{ý™tÚt y™u rŒÕneÚte
…k. nrh[kÿ™u r™{krºt‚ fhu÷t ði»ýð Ëk«ŒtÞ™t ð]Œk tð™MÚt hk„t[tÞo y™u ËwŒþo™t[tÞo
W…ÂMÚt‚ hÌtt n‚t.
÷û{ý™tÚtu Mðt{eS ËtÚtu ðús™LŒ™S™t {krŒh{tk ðt‚to÷t… fÞtuo. suÚte
Mðt{eS™u þt†Ëk…L™ y™u Þtu„e òýe™u r™fx ft÷{tk Út™th þt†tÚto{tk þið{‚™t
Ë{Úto™{tk ËntÞ‚t fhðt «tÚto™t fhe. Mðt{eSyu Ëk{r‚ yt…e, …hk‚w M…ü
fÌtwk fu, ‘‘òu {™u þt†tÚto{tk ƒtu÷tððt{tk ytðþu ‚tu nwk {tht rð[thtu™u y™wfq¤–
Ëtk«ŒtrÞf yt„únÚte …]ÚtfT hne™u ƒtu÷eþ.''
ÔÞtË ƒûteht{ y™u ‚u™t ¼tE f™eht{ yt þt†tÚto™t yrÄct‚t n‚t. ‚uytu
…qðuo …krz‚tu ËtÚtu™t Mðt{eS™t þt†tÚtoÚte «¼trð‚ ÚtÞu÷t n‚t. suÚte Mðt{eS™u
þt†tÚto-Ë{h{tk Ëu™t…r‚ ƒ™tððt™tu r™ùÞ fÞtuo. þt†tÚto{tk Mðt{eSyu ði»ýð
Ëk«ŒtÞ ™ðe™, ftÕ…r™f, r™{qo¤ y™u yt[th þqLÞ ntuðt™wk «{tý …wh:Ëh rËØ
fhe™u ‚u™tu …htsÞ fÞtuo y™u þið{‚™wk {kz™ fÞwO. yt rðsÞÚte ÷tuftu «¼trð‚ ÚtE™u
ÄztÄz þi𠃙ðt {tkzât. Mðt{eSyu yt «Ëk„™wk MðÞk ðýo™ fh÷u Au fu –
‘‘íÞtk (sÞ…wh{tk) «Út{ {U ði»ýð {‚™wk ¾kz™ fhe™u þið{‚™e MÚtt…™t fhe.
sÞ…wh™t {nthtò ht{®Ënu …ý þið{‚ „úný fÞtuo. yu fthýu þið{‚™tu «[th
ÚtðtÚte nòhtu hwÿtût™e {t¤tytu {U {tht ntÚtu ÷tuftu™u yt…e. íÞtk þið{‚ yux÷tu
ƒÄtu Vu÷tÞtu fu ntÚte, ½tuzt ð„uhu ƒÄt™t „¤t{tk hwÿtût™e {t¤t …nuhtððt{tk ytðe.''
yt «fhý™t «thk¼{tk r™Œuoþt™wËth Mðt{eS™wk ftÞo «thk¼ yðMÚtt{tk n‚wk.
nS yt„¤ ðuŒt™wfq÷ rËØtk‚tu y™u ‚u™t «[th™tu «thk¼ ÚtÞtu ™ n‚tu. …kh‚w
{qŠ‚…qò™wk ¾kz™ yu rðþu»t òuðt{tk ytðu Au. ‚Œ™wËth sÞ…wh{tk Mðt{eS Ëtzt[th
{rn™t hÌtt. þið{‚™e MÚtt…™t fhe. yu Ë{Þu ‚uytu MðÞk ¼M{, hwÿtût ð„uhu
þið «‚eftu Äthý fh‚t n‚t. …hk‚w {rn™tytu ËwÄe {krŒhtu{tk hnuðt A‚tk ‚u{ýu
{qŠ‚…qò™wk õÞthuÞ Ë{Úto™ fÞwO ™rn. ®÷„ …h yuf ðth …ý s÷ yr¼»tuf fÞtuo
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 51
™rn. ‚u™e Ët{u Œkzð‚T fÞto ™rn y™u ™‚{M‚f ƒLÞt ™rn. yu Ë{Þu …ý
ËkæÞt ‚Útt „tÞºte™tu W…Œuþ yt…‚t hÌtt. {qŠ‚…qò rð»tÞf ‚u{™t ð÷ý™u M…ü
fh‚tu yuf «Ëk„ yt {wsƒ Au :
Mðt{eS …Þto Ë{Þ sÞ…wh hnuðt A‚tk {nthtò ht{®Ën™e {w÷tft‚
ÚtE ™rn. {nthtòyu y[htu÷ Xtftuh y™u ÔÞtË ƒûteht{Úte Mðt{eS™e «þkËt
Ëtk¼¤e™u ‚u{™u {¤ðt™tu r™ùÞ fÞtuo. htshtsuïh™t {krŒh{tk {w÷tft‚ „tuXððt{tk
ytðe. Mðt{eS r™rù‚ Ë{Þu {krŒh{tk …ntU[e „Þt. …hk‚w ‚uytuyu {qŠ‚™u ™{Mfth
fÞtO ™rn. suÚte …qòheyu ÔÞtËS™e ft™¼k¼uhýe fhe fu òu yt {qŠ‚…qò™t
rðhtuÄe ËkLÞtËe™tu htò ËtÚtu {u¤t… Útþu ‚tu yt…ýwk ð[oMð Ë{t ÚtE sþu.
ytÚte ÔÞtËSyu ƒnt™wk ƒ‚tðe™u {w÷tft‚ xt¤e ŒeÄe. ƒeò rŒðËu …ý Mðt{eS
{w÷tft‚ {txu „Þt íÞthu …ý {nthtò Vhðt „Þt Au ‚u ƒnt™wk ƒ‚tðe™u {u¤t…
Útðt ŒeÄtu ™rn. Mðt{eS™u {¤ðt™e ftuE M…]nt ™ n‚e y™u íÞthƒtŒ ðthkðth
yt„ún fhðt A‚tk Mðt{eS {¤ðt {txu ‚iÞth ÚtÞt ™rn.
ƒ„hw–ŒqŒq : Mðt{eS ÷„¼„ Ëtzt[th {tË sÞ…wh r™ðtË fhe™u [iºt
{tË{tk ƒ„hw™t Xtftuh Ëtnuƒ™u íÞtk ƒu rŒðË htuftÞt. íÞtkÚte ŒqŒq™t Xtftuh
RLÿ®ËnS™u ƒu rŒðË W…Œuþ yt…ðt htuftÞt y™u íÞtkÚte rfþ™„Z ytÔÞt.
rfþ™„Z : ynª Mðt{eSyu Ëw¾Ët„h ‚¤tð …h r™ðtË fÞtuo. {nthtò
…]Úðe®Ën ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™t y™wÞtÞe ntuðt A‚tk rðãt«u{e ntuðtÚte ËtÄw-Ëk‚tu™tu
Ëífth fh‚t ntuðtÚte ‚u{ýu Mðt{eS {txu ¼tus™trŒ™e ÔÞðMÚtt fhe. yºtu hts…krz‚
rðê÷ŒtË y™u ŒuðŒ¥t ËtÚtu Mðt{eS™tu þt† rð»tÞtu …h rððtŒ ÚtÞtu y™u ‚uytuyu
Mðt{eS™e rðhwØ {nthts™u ði»ýðtu™t rðhtuÄe y™u ¼t„ð‚ ®™Œf sýtÔÞt. suÚte
{nthtòyu Mðt{eS™u rfþ™„Z Atuze sðt ytŒuþ fÞtu.o …hk‚w Mðt{eS yuðe Ä{feÚte
zhe òÞ ‚u{ õÞtk n‚t ? fthý fu Ë{útx fh‚tk …rhðútx™wk MÚtt™ Ÿ[wk ntuÞ Au.
ys{uh : Úttuzt rŒðË íÞtk hne™u Mðt{eS ys{uh „Þt. íÞtk Œtu÷‚ht{™t
ƒt„{tk [th rŒðË htuftE™u …w»fh «MÚtt™ fÞwO.
…w»fh : Ëkð‚ 1922 [iºt {tË{tk Mðt{eS …w»fh ytÔÞt y™u íÞtk ƒúñtS™t
rðþt¤ {krŒh{tk r™ðtË fÞtuo. ynª ‚uytuyu ði»ýð{‚, r‚÷f, fkXe y™u {qŠ‚…qò™wk
‚eðú ¾kz™ fhðt {tkzâwk. ytÚte y™uf ƒútñýtu ‚u{™e Ët{u þt†tÚto fhðt ytÔÞt.
…hk‚w ‚u{tkÚte ftuE™u Mðt{eS™tu Ët{™tu fhðt™e ®n{‚ ÚtE ™rn. íÞthu ƒÄtyu
{¤e™u ÔÞkfx þt†e™u þt†tÚto {txu ‚iÞth fÞto. ‚uýu Mðefth fÞtuo, …hk‚w Mðt{eS
…tËu ytÔÞt ™rn. suÚte Mðt{eS MðÞk ‚u™t MÚtt™ …h „Þt.
yu Ë{Þu ÷„¼„ ºtýËtu-[thËtu ƒútñýtu íÞtk yufºt ÚtÞt n‚t. ðtŒ™tu
rð»tÞ ¼t„ð‚ n‚tu. þt†eSyu fÌtwk. “ç±læ±„æ¢ |ææx汄ï ÐÚèÿææ'' rðãtðt™™e
52 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…heûtt ¼t„ð‚Úte ÚttÞ Au. ¼t„ð‚™t fèh yt÷tu[f Mðt{eSyu ‚h‚ W¥th
ytÃÞtu fu, “ç±læ±„æ¢ |ææxæ±„ï ¥ÐÚèÿææ'' yÚtto‚T rðãtðt™™e ¼t„ð‚Úte …heûtt
™ ÚtE þfu. Mðt{eSyu yM¾r÷‚ ËkMf]‚{tk «ƒ¤ ÞwÂõ‚ytuÚte ‚u{™wk ¾kz™ fÞwO.
þt†eS …tu‚t™tu ƒ[tð fhðt rð»tÞ™u Atuze™u yuf þ猙t þwØtþwØ Wå[th …h
ðtŒ fhðt {tkzât. yuf f÷tf ËwÄe þt†tÚto [tÕÞtu. yk‚u þt†eS r™hw¥th ÚtÞt
y™u Mðt{eS™e rðãt™e ‚uytuyu ¾qƒ «þkËt fhe.
íÞthƒtŒ þt†eSyu …tu‚t™tu „whw su y½tuhe n‚tu ‚u™e ËtÚtu Mðt{eS™e
{w÷tft‚ fhtðe. yt y½tuhe Ë{e…ð‚eo y„MíÞ }r»t™e „wVt{tk hnu‚tu n‚tu.
‚u yr‚ Óü-…]ü y™u Ÿ[tu-òztu n‚tu. òu ftuE ‚u™e …tËu òÞ ‚tu …ÚÚth {th‚tu,
„t¤tu ¼tkz‚tu y™u þƒ™u r[‚t …hÚte WXtðe™u Vtze™u ¾tE s‚tu. …hk‚w ‚u ËkMf]‚™tu
W¥t{ rðît™ n‚tu. Mðt{eS ËtÚtu ‚uýu MðÕ… Ë{Þ ðt‚to÷t… fÞtuo y™u yk‚{tk
yu y½tuheyu ƒÄt™e Ët{u fÌtwk, “Ðê‡æü„: ¨y²¢ βæÝ‹ÎS² ÜUƒÝ¢ ÝæÝïÝ ¨ã ç±±æÎæï
òƒü ÜU Hãp ÜU„üò:'' – “Mðt{e ŒÞt™kŒ™tu …ût ËðoÚtt ËíÞ Au. ‚u™e Ët{u
ÔÞÚto rððtŒ ™ fhtu.” yt Ëtk¼¤e™u Ëðo ƒútñýtu r™htþ ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
ÔÞkfx þt†e Mðt{eS™e rðî¥ttÚte yux÷t «¼trð‚ ÚtÞt fu ftuE þt†tÚto{tk sYh
…zu ‚tu …tu‚t™e Ëuðt yt…ðt …ý sýtÔÞwk.
fkXe-r‚÷f-íÞt„ : …w»fh{tk {nt{u¤t™e Ät{Äq{ [t÷e hne n‚e. Mðt{eS
{qŠ‚…qò, …whtýtu, fkXe, r‚÷f ð„uhu™tu «ƒ¤‚t…qðof r™»tuÄ fh‚t n‚t. ‚uytu™t
W…ŒuþÚte «¼trð‚ ÚtE™u ÷tuftuyu fkXeytu W‚the™u ƒúñtS™t {krŒh™t yuf ¾qýt{tk
Z„÷tu fhe ŒeÄtu. ytÚte ƒútñýtu Œtuze™u ÔÞkfx þt†e …tËu „Þt. …hk‚w ‚u{ýu
M…ü fne ŒeÄwk fu, ‘‘‚uytu™tu W…Œuþ ËíÞ Au. …hk‚w ‚uytu™tu «[th òu ftuE
htò ‚u{™tu rþ»Þ ƒ™e™u fhþu ‚tu yrÄf Útþu.''
yLÞ ËkM{hý : Mðt{eS™t …w»fh r™ðtË Ë{Þ™t yLÞ fux÷tf «Ëk„tu™tu
Ëk„ún ‚u{™t Sð™[rhºtfthtuyu ™e[u {wsƒ fhu÷ Au :
ht{Ä™ Œþ{t÷e …kzt : yt ƒútñý …tu‚t™u ËkLÞtËeytu™tu …whturn‚ fnu‚tu
n‚tu. …tu‚t™t ÄkÄt{tk ËntÞ‚t {¤u ‚u {txu Mðt{eS™u …whturn‚tE™tu &÷tuf ƒ™tðe
yt…ðt fÌtwk. Mðt{eSyu nËe™u fÌtwk fu, ‘‘kþwk ‚wk {thtu …ý …whturn‚ ƒ™ðt {t„u
Au ?'' Mðt{eSyu &÷tuf ‚tu ™ ƒ™tðe ytÃÞtu, …hk‚w W…Œuþ yt…e™u ‚u™e fkXe
W‚htðe ™t¾e.
ht{t™ws Ëk«ŒtÞ™u …ºt : Mðt{eSyu ht{t™ws Ëk«ŒtÞ™t rðît™tu™u …ºt
÷¾e™u þt†tÚto {txu ytnTðt™ fÞwO, …hk‚w ftuE ytÔÞwk ™rn. Mðt{eSyu ‚u{™t –
‘„#„Ýé: S±xæZü xæÓÀç„' ðtõÞ™tu Ët[tu yÚto þheh ŒøÄ fhðwk ™rn, …hk‚w þ{,
Œ{, ‚…, MðtæÞtÞ ð„uhu ‚…MÞtÚte þheh™u ‚ fhðwk Au, ‚u{ fÌtwk.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 53
ÿrðz ËkLÞtËe : …w»fh{tk [kÿ½tx …h yuf ÿrðz ËkLÞtËe …whtýtu™e fÚtt
fhe ƒútñýtu™u ¼tus™ fhtð‚tu n‚tu. ‚u™e ËtÚtu þt†tÚto fhtððt {txu ÷„¼„
ƒËtu ƒútñýtu Mðt{eS™u ‚u™e …tËu ÷E „Þt. …hk‚w ‚u ËkLÞtËe Ët{u ytÔÞtu
s ™rn.
{t™…whe „tuËtkE : ‚u ƒúñt™t {krŒh™t {nk‚–{tuxt …qòhe n‚t. ‚u «r‚rŒ™
Mðt{eS™u ŒqÄ yt…‚t n‚t. ‚uýu yuf rŒðË {qŠ‚™u ¼tu„ ÷„tðe ‚u ŒqÄ Mðt{eS™u
…eðt {txu ytÃÞwk. Mðt{eS™u ¾ƒh …z‚tk fÌtwk,‘‘yhu, …ÚÚth™u ¼tu„ ÷„tðe
‚u™wk ŒqÄ {™u …eðt {txu ytÃÞwk ?'' yt Ëtk¼¤e™u ‚u „wMËu ÚtÞtu y™u ‚uýu Mðt{eS™tu
ŒqÄÚte Ëífth fhðt™wk ƒkÄ fÞwO.
…qòhe rþðŒÞt÷ : yt …htþhe …whturn‚ ƒúñt™e {qŠ‚™e …qò fh‚tu n‚tu.
Mðt{eSyu ‚u™u fÌtwk, ‘‘rþðŒÞt÷w ! þwk ‚{tht ƒúñt õÞthuÞ {w¾Úte ƒtu÷u Au
- ðt‚to÷t… fhu Au ? ßÞthu ‚u yth‚e Ë{Þu ™„thtk ð„tz‚tu n‚tu íÞthu Mðt{eSyu
fÌtwk fu, “[t{zt fqxðtÚte - ™„thwk ð„tzðtÚte þwk ÷t¼ ÚttÞ Au ?” Mðt{eS™t
W…ŒuþÚte ‚u™t …h yux÷tu «¼tð …zâtu fu ‚uýu …qò fhðt™wk, ½tx …h …kztytu™e
{tVf {t„ðt™wk y™u fkXe …nuhðt™wk Atuze ŒeÄwk. ‚u{ s …tuMx¾t‚t{tk ™tufhe fhe.
Mðt{eS™t r™Œuoþt™wËth Eïh™t Ët[t ™t{ ËÂå[Œt™kŒ™tu s… fhðt {tkzâtu.
Ä{o™tu ÔÞt…th : …w»fh{tk y™uf …kztytu, …qòheytu ð„uhu Ä{o™u ðu…th {t™e™u
ftÞo fhe hÌtt Au. suÚte Mðt{eSyu yuf rŒðË ƒúñt™t {krŒh™t …qòhe™u rð™tuŒ¼tðu
fÌtwk fu, ‘‘‚the …tËu yt yZe {ý™e {qŠ‚ …thË-…ÚÚth Au. {krŒh™e ytðf{tkÚte
ËtÄw-ËkLÞtËeytu™tu Ëífth fhtu y™u MðSð™™u Œwüt[hýÚte Œqh ht¾tu.”
hí™…whe™u W…Œuþ : yt ðt‚ Mðt{eSyu hí™…whe ™t{™t yuf ËtÄw™u …ý
fhe fu, ‘‘rðãt„úný fhðt{tk …whw»ttÚto fhtu. r{ütL™-¾eh-…qhe ‚tu ™ {¤u ‚u™e
®[‚t ™ fhtu. r{ütL™ ‚tu rðãtÚte yrÄf {¤e hnu Au.''
ð]Øt ËtÚtu ðt‚to÷t… : ƒúñt™t {krŒh{tk y™uf ¼õ‚tu ytð‚t n‚t. su
Mðt{eS™tk Œþo™ …ý fh‚t n‚t. yuf rŒðË yuf ð]Øt {t‚t Mðt{eS …tËu
ytðe. Mðt{eSyu …qAâwk, ‘‘õÞtkÚte ytðtu Atu ?''ð]Øt {t‚t ƒtu÷e, ‘‘ƒúñtS™tk
Œþo™ fhe™u ytðe Awk.''
Mðt{eSyu …qAâwk, ‘‘þwk ƒúñtS ftuE W…Œuþ yt…u Au ?''
‘‘nt yt…u Au.'' ð]Øt {t‚tyu W¥th ytÃÞtu.
Mðt{eS ‚h‚ QXe™u ð]Øt™u ËtÚtu ÷E™u ƒúñt™e {qŠ‚ Ët{u ytðe™u fÌtwk,
‘‘{t‚t ! {qŠ‚™u fntu, {the Ët{u ƒtu÷u–W…Œuþ fhu.''
ð]Øtyu nËe™u fÌtwk, ‘‘Mðt{eS ! yt {qŠ‚ ‚tu þwk, yt…™e Ët{u ‚tu ƒÄt
[q… ÚtE òÞ Au. su ftuE ƒtuu÷u Au, ‚u yt…™e …tA¤ s ƒtu÷u Au.''
„k„tht{ : yt ¼t„ð‚ fÚtt ðt[f n‚tu. Mðt{eS «tÞ: fnu‚t ð‚o{t™{tk
54 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
«[r÷‚ Œuð-Œuðeytu™tk M‚tuºttu rðr¼L™ yt[tÞtuo™t ™t{Úte «[r÷‚ Au, …hk‚w
‚u ‚uytu™e h[™tytu ™Úte. yu s he‚u ¼t„ð‚ …ý ÔÞtËf]‚ ™Úte, …hk‚w {æÞft÷e™
ƒtu…Œuð hr[‚ Au. yt Ëtk¼¤e™u „k„tht{ ™thts ÚtÞtu.
yuf rŒðË „k„tht{u …qAâwk fu, ‘‘yt… rþð™u {t™tu Atu ?''
Mðt{eSyu fÌtwk fuu, ‘‘rþð fÕÞtýfthf …h{tí{t™wk „wýðt[f ™t{ Au.
‚u™u nwk {t™wk Awk, …hk‚w …tðo‚e…r‚ ð„uhu …whtý ðŠý‚ rþð™u nwk {t™‚tu ™Úte.''
Mðt{eS™t Ëk‚tu»t, ût{t, þtkr‚, Ëh¤‚t ð„uhu Mð¼tð™t fthýu Ëk‚tu ‚u{™tu
Þþ „t‚t n‚t. …krz‚tu ‚u{™e rðî¥tt™tu Mðefth fh‚t n‚t. ‚uytu™e rðsÞ–
™tŒ™tu „k¼eh æðr™ …w»fhÚte {hw¼qr{™t Œqh-Œqh «Œuþtu{tk „wkS hÌttu n‚tuu, suÚte
y™uf Ëßs™tuyu …tu‚t™tk ™„htu{tk ytððt™tk yt{kºtýtu ytÃÞtk n‚tk.
ys{uh : Ëkð‚ 1922 rî‚eÞ suX (Ë™ 1866 sq™) {rn™t{tk Mðt{eS
ys{uh ytÔÞt y™u ƒkËe÷t÷™t ƒ„e[t{tk r™ðtË fÞtuo. Mðt{eSyu ™„h{tk
ònuht‚ fhe fu, {qŠ‚…qò ð„uhu rð»tÞtu …h ftuE þkft ntuÞ ‚tu {the …tËu
ytðe™u þt†tÚto fhðtu. fux÷tf ÷tuftuu Võ‚ rðhtuÄ fh‚t hÌtt, …hk‚w ftuE Ët{u
ytÔÞt ™rn.
rðÄ{eoytu ËtÚtu ËkðtŒ : ys{uh{tk Mðt{eS™u «Út{ðth rnLŒw Ä{oÚte r¼L™
EËtE y™u {wÂM÷{ Ä{to[tÞtuo™tu Ëk…fo ÚtÞtu y™u ‚uytu™e ËtÚtu ËkðtŒ-þt†tÚto
…ý ÚtÞt. {ti÷ðe {whtŒy÷e ËtÚtu Ä{orð»tÞf [[toytu ÚtE. ‚u{tk {ti÷ðe r™hw¥th
ÚtE™u [tÕÞtu „Þtu.
EËtE …tŒheytu ËtÚtu ËkðtŒ-þt†tÚto : ys{uh{tk Mðt{eS™tu …tŒhe òì™
htìƒË™, „úu ‚Útt þq÷ƒúuz ËtÚtu Eïh, Sð, Ë]rü¢{ ‚Útt ðuŒ rð»tÞ …h ºtý
rŒðË ËkðtŒ Út‚tu hÌttu. Mðt{eSyu «&™tu™t W¥th „k¼eh‚t…qðof y™u ©uc he‚u
ytÃÞt. [tuÚtt rŒðËu Mðt{eSyu EËw™wk Eïh ntuðwk, {]íÞw …Ae fƒh{tkÚte [tuÚtt
rŒðËu Srð‚ ÚtE™u ytftþ{tk Qze sðwk ð„uhu rð»tÞtu …h «&™tu fÞto. …tŒheytu
yt™tu ftuE W¥th yt…e þõÞt ™rn y™u íÞth …Ae …tŒheytu þt†tÚto {txu ytÔÞt ™rn.
Mðt{eS™t ftuE fÚt™Úte …tŒhe þq÷ƒúuzu r[ztE™u fÌtwk fu, ‘‘ytðe ðt‚tuÚte
‚{u su÷{tk sþtu.'' Mðt{eSyu r™¼oÞ‚t…qðof W¥th yt…‚t fÌtwk fu, ‘‘ËíÞ {txu
su÷ sðwk …zu ‚tu ftuE þh{™e ðt‚ ™Úte. su÷™t ¼ÞÚte ËíÞ™tu íÞt„ ÚtE
þfu ™rn.''
Mðt{eS {tuxt …tŒhe òì™ htìƒË™™t r™{kºtýÚte ‚u{™u {¤ðt „Þt. rþüt[th
…Ae …tŒheyu …qAâwk fu, ‘‘ƒúñtSyu …tu‚t™e …wºte ËtÚtu ÔÞr¼[th fÞtuo n‚tu,
‚u™wk ‚{u þwk Ë{tÄt™ fhtu Atu ?''
Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘yuf ™t{™t y™uf {™w»Þtu ntuÞ Au. ‚{u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 55
su ƒúñt {t™tu Atu ‚u™wk ftuE «{tý ™Úte y™u {nŠ»t ƒúñt yíÞk‚ …rðºt n‚t.''
Mðt{eS™t yt W¥thÚte «ËL™ ÚtE™u yt …tŒheyu …tu‚t™t ntÚtu …ºt ÷¾e™u
ytÃÞtu fu – ‘‘Mðt{e ŒÞt™kŒ ðuŒtu™t yuf rðÏÞt‚ rðît™ Au. {U Sð™{tk yu{™t
suðtu ËkMf]‚™tu ftuE rðît™ òuÞtu ™Úte. ytðt {nt…whw»ttu ËkËth{tk ƒnw s Úttuzt
ntuÞ Au. ‚uytu™t {u¤t…Úte Œhuf™u ÷t¼ Útþu. su ftuE ‚uytu™u {¤u ‚tu ‚uytu™wk
ËL{t™ fhu.''
{ush zurðzË™ : ys{uh™t zuÃÞwxe fr{þ™h {ush yu. S. zurðzË™™e
Mðt{eS ËtÚtu {w÷tft‚ ÚtE ‚u Ë{Þu Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘htò yu «ò™t r…‚t
‚wÕÞ ntuÞ Au y™u «ò …wºt Ë{t™ ntuÞ Au. «ò ftkE Œw»f{o fhu ‚tu ‚u™u yxftððt
yu r…‚t™tu Ä{o Au. ytÚte su {‚-{‚tk‚hðt¤t «ò™u ÷qkxe hÌtt Au, ‚u™u yt…u
yxftððt òuEyu.'' zuÃÞwxe fr{þ™hu W¥th{tk fÌtwk fu, ‘‘yt ÄtŠ{f rð»tÞ ntuðtÚte
Ëhfth ‚u™e ™er‚ y™wËth nM‚ûtu… fhe þfu ™rn. òu ftuE yLÞ ftÞo ntuÞ
‚tu y{u ËntÞ fhðt ‚iÞth Aeyu.''
Mðt{eS™e ys{uh™t ËntÞf fr{þ™h y…x™ Ëtnuƒ ËtÚtu …ý {w÷tft‚
ÚtE n‚e.
f™o÷ ƒúwf ËtÚtu „tihûtt …h ðt‚to÷t… : f™o÷ ƒúwf ‚u Ë{Þu „ð™oh s™h÷™t
yusLx n‚t. ‚uytu™u ¼„ðt ð†Ätheytu-ËtÄwytu «íÞu ½]ýt n‚e. yuf rŒðË
‚uytu ƒkËe÷t÷™t ƒt„ ‚hV Vhðt ™eféÞt y™u Mðt{eS™u òuE™u xtu…e W‚the™u
‚uytu™e Ët{u ytÔÞt. ƒL™uyu …hM…h ËL{t™ «ŒŠþ‚ fÞwO. ƒk™u Ët{Ët{u ¾whþe
…h ƒuËe™u ðt‚to÷t… fhðt ÷tøÞt. Mðt{eS ËtÚtu™e ðt‚[e‚Úte «¼trð‚ ÚtE™u
yusLx {ntuŒÞu Mðt{eS™u …tu‚t™t ƒk„÷u …Äthðt r™{kºtý ytÃÞwk y™u ƒesu
rŒðËu „tze …ý {tuf÷e. ‚u{tk ƒuËe™u Mðt{eS ht{MðY… ËtÚtu ƒk„÷u „Þt.
…tuýtu f÷tf ËwÄe „tuhûtt rð»tÞ …h [[to ÚtE. ßÞthu f™o÷u „tuhûtt™t ÷t¼ y™u
„tiníÞtÚte Út‚e ntr™™tu Mðefth fÞtuo, íÞthu Mðt{eSyu „tiníÞt ƒkÄ fhðt sýtÔÞwk.
…hk‚w f™o÷u yt ðt‚ …tu‚t™t yrÄfth{tk ™ ntuðtÚte yût{‚t ƒ‚tðe. ‚uýu Mðt{eS™u
fÌtwk fu, ‚u{ A‚tk nwk yt…™u yuf …ºt ÷¾e yt…wk Awk, ‚uÚte ðtRËhtìÞ™u {¤e™u
yt rð»tÞ{tk y™whtuÄ fhþtu.
f™o÷u yuf …ºt sÞ…wh ™huþ ht{®Ën™u ÷ÏÞtu fu, ‘‘yVËtuË ! ‚{u Mðt{e
ŒÞt™kŒ suðt rðît™ y™u WŒth rð[th™t …whw»t ËtÚtu {w÷tft‚ fhe ™rn. …ºt
ðtk[e™u ht{®Ën™u ¾qƒ …ùt¥tt… ÚtÞtu y™u y[htu÷™t Xtftuh hýS‚®Ën™u ƒtu÷tðe
Mðt{eS™e {w÷tft‚ fhðt {txu yr¼÷t»tt «fx fhe.
‚…Mðeytu™t ‘ynk'™e …heûtt : ys{uh r™ðtË Ë{Þ{tk ƒu ‚u÷k„e yÚtðt
{ntht»xÙeÞ™ ‚…Mðe Þwðf ™t„…ntz™t ð™{tkÚte Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt. ‚uytu
56 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
{tºt ËkMf]‚ s òý‚t n‚t. Úttuztu Ë{Þ Þtu„ rð»tÞ{tk ðt‚to÷t… ÚtÞtu. rðŒtÞ
Ë{Þu ‚uytu ƒtuÕÞt fu, ‘‘Mðt{eS ! y{u ‚]Â Aeyu. …qýo þtk‚ Aeyu.'' Mðt{eSyu
nËe™u fÌtwk fu, ‘‘nS ynkfth S‚ðtu ƒtfe Au.'' ‚uytuyu W¥th{tk fÌtwk, ‘‘y{u
ynkfth™u S‚e ÷eÄtu Au.''
‚…Mðeytu nS ƒnth ™eféÞt n‚t, íÞthu Mðt{eS™t Ëkf‚u Úte yuf ƒúñ[theyu
‚u™e ËtÚtu ͽztu þY fÞtuo y™u ðÄe™u ‚uytu ‚Útt ƒúñ[the {tht{the …h ytðe
„Þt. yt yðts Ëtk¼¤e Mðt{eSyu ƒnth ytðe™u ‚u{™u Aqxt …tzât y™u
fÌtwk fu, ‘‘‚{u ynkfth S‚e ÷eÄtu Au ‚u ðt‚ ¾tuxe Xhe.'' ytÚte ‚uytu ût{t {t„e™u
‘™{tu™thtÞý' fhe™u [tÕÞt „Þt. yt ‚…Mðeytu Vhe ƒuðth Mðt{eS™tk Œþo™u
ytÔÞt n‚t.
ht{M™une {nk‚ …÷tÞ™ : ys{uh{tk yu Ë{Þu ht{Mðt{e Ëk«ŒtÞ™t þtn…wh
„tŒe™t {nk‚ ytðu÷t n‚t. Mðt{eSyu Y…ht{ òu»te îtht {nk‚™u þt†tÚto {txu
÷÷ftÞto y™u yuf …ºt ‚u{™t Ëk«ŒtÞ rð»tÞ{tk «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞtu. þt†tÚto
‚tu Œqh hÌttu, …hk‚w Mðt{eS™t ™t{Úte s ‚uytu yux÷t ¼Þ …tBÞt fu ht‚u s
…tu‚t™t ¼õ‚tu ËtÚtu íÞtkÚte …÷tÞ™ fhe „Þt.
¼t„ð‚ ¾kz™ : ys{uh{tk Mðt{eSyu ði»ýð {‚™wk y™u ¼t„ð‚™wk W„ú
Y…{tk ¾kz™ fÞwO. fkX{tk {t¤t Äthý fhðe ‚u™u Mðt{eS ÷tfzt™tu ¼th ðn™
fhðt Ë{t™ sýtð‚t n‚t. ™„h™t ƒútñýtuyu ¼t„ð‚{tkÚte ¼q÷tu òýðt {t„‚t
Mðt{eSyu ºtý-[th …t™tk ÷¾e™u ytÃÞtk. yt ÷u¾ ft÷tL‚h{tk ‘¼t„ð‚ ¾kz™'
…wM‚fY…u «ftþ™ …t{u÷ Au.
yLÞ «Ëk„tu : yºtu rŒÕne r™ðtËe …k. nrhùkÿ™t yuf „whw¼tE ËtÚtu Mðt{e™tu
{™wM{]r‚ y™u W…r™»tŒ rð»tÞ{tk ðt‚to÷t… ÚtÞtu. ‚u Mðt{eS™e rðî¥ttÚte yíÞk‚
«ËL™ ÚtÞtu. ‚uýu Mðt{eS™u …tu‚t™u ½hu ‚uze sE ytr‚ÚÞ fÞwO.
ƒtƒw÷t÷ si™u ºtý rŒðË Mðt{eS ËtÚtu Ä{o rð»tÞ{tk ðt‚to÷t… fÞtuo. yk‚{tk
Mðt{eS™u ™{Mfth fhe™u fÌtwk fu, ‘‘{nthts, ‚{u fntu Atu ‚u ËíÞ Au.''
yuf rŒðË fux÷ef †eytu Mðt{eS™e …tËu ytðe. …hk‚w Mðt{eSyu †eytu™u
W…Œuþ ™ yt…‚tk fÌtwk fu, ‘‘{t‚tytu ! ‚{u ‚{tht …r‚ytu™u ynª {tuf÷tu.
‚uytu W…Œuþ Ëtk¼¤e™u ‚{tu™u Ëk¼¤tðe Œuþu.'' ‚u Ëtk¼¤e †eytu íÞtkÚte [t÷e
„E.
Ëtðh™t Xtftuh …ý Mðt{eS™tu W…Œuþ Ëtk¼¤ðt ytÔÞt y™u «¼trð‚
ÚtÞt n‚t. ynª Mðt{eSyu y™uf {™w»Þtu™e fkXeytu™u W‚htðe n‚e.
rfþ™„Z : ys{uhÚte Vhe sÞ…wh ‚hV ytððt Mðt{eS Vhe rfþ™„Z
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 57
ytÔÞt y™u Ëw¾Ët„h fqðt …h r™ðtË fÞtuo. …qðo …]ctu{tk ðýo™ fÞto y™wËth
ynª™t htò …]Úðe®Ën ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™t n‚t y™u Mðt{eS™t rðhtuÄe ƒ™e
„Þt n‚t. ‚u{ýu „tu…t÷®Ën ™t{™t yuf Ëtðk‚™e ËtÚtu hts…krz‚tu™u Mðt{eS
ËtÚtu ðtŒrððtŒ y™u ‚tuVt™ fhðt {txu {tufÕÞt. Mðt{eS Ëtksu þti[trŒ r™íÞf{oÚte
r™ð]¥t ÚtE™u ftc ytË™ …h ƒuXt n‚t, yLÞ ©tu‚tytu …ý ƒuXt n‚t, íÞthu
…u÷t W…ÿðftheytu ytðe …ntUåÞt. Mðt{eS ‚uytu™tu WÆuþ òýe „Þt n‚t y™u
ytððt™wk fthý …qAâwk. íÞthu yuf ƒútñýu ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™e «þkËtÞwõ‚ …wM‚f™tk
…t™tk ðtk[ðtk {tkzâtk. yt Ëtk¼¤e™u Mðt{eSyu ‚u™wk ‚eðú ¾kz™ fÞwO. ‚u™tu W¥th
yt…ðt™e ‚uytu{tk ÞtuøÞ‚t s ™ n‚e. suÚte ‚tuVt™ fhðt™e …uhðe fhðt ÷tøÞt.
yt òuE™uu ð@Œun Mðt{eSyu Q¼t ÚtE™u „so™t…qðof fÌtwk fu, ‘‘‚{u yu{ ™
{t™þtu fu nwk yuf÷tu ntuðtÚte nthe sEþ. nwk yuf÷tu ‚{tht ƒÄt {txu …qhtu …ze
þfwk ‚u{ Awk. òu þt†tÚto fhðtu ntuÞ ‚tu nwk ‚iÞth Awk, y™u þ†tÚto™e RåAt ntuÞ
‚tu nwk ‚{thwk {t™-{Œo™ fhðt {txuÞ ‚iÞth Awk.'' yu Ë{Þu yLÞ ÷tuftu íÞtk ytðe
[z‚tk …krz‚tu …÷tÞ™ fhe „Þt.
Vhe sÞ…wh : yt ½x™t …Ae Mðt{eS ºtý rŒðË íÞtk htuftE™u ŒqŒq „Þt
y™u íÞtk Xtftuh™t {nu÷{tk ºtý rŒðË htuftE™u W…Œuþ ytÃÞtu. íÞtkÚte yuf ht‚
ƒ„hw{tk htuftE™u sÞ…wh ytÔÞt y™u y[htu÷ Xtftuh™t ƒ„e[t{tk r™ðtË fÞtuo.
ht{®Ën™tu yrððuf : Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th {nthtò ht{®Ën™u
{éÞt. Mðt{eS™u {nt÷Þ …Äthðt™wk fnu‚tk Mðt{eSyu íÞtk sðt™e yr™åAt
Œþtoðe. …hk‚w y[htu÷ Xtfwh™t yt„únÚte {nt÷Þ{tk sE™u ¼tus{krŒh{tk rƒhts{t™
ÚtÞt. ynª hts…krz‚tu …ý ntsh n‚t. …hk‚w sÞ…wh ™huþ yk‚:…wh „Þt Au,
y™u n{ýtk ytðu ‚u{ ™Úte, yu{ sýtððt{tk ytÔÞwk. suÚte ytðt yrþü yt[hýÚte
Mðt{eS íÞtkÚte ™ef¤e „Þt y™u íÞthƒtŒ ht{®Ënu y™ufðth «Þí™tu fhðt
A‚tk íÞtk „Þt ™rn.
yt„út : Ëkð‚ 1922 ytËtu ðŒ ™tu{ („wsht‚e …k[t„t™wËth) Mðt{eS
yt„út ytÔÞt. ‚u Ë{Þu yt„út{tk ðtRËhtìÞ ÷tìzo ÷tuhuLË™tu Œhƒth n‚tu. yt
yðËh …h ytðu÷t rðr¼L™ ð„o™t ÷tuftu™u Mðt{eS™t W…Œuþ ©ðý™tu ÷t¼
{éÞtu. yt W…htk‚ Mðt{eSyu yuf ‘‘¼t„ð‚ ¾kz™'' ™t{f ™t™e …wÂM‚ft «ftrþ‚
fhe™u ‚u™e nòhtu «‚tu rs¿ttËwytu{tk rð‚hý fhe. ‚u{ s ‚u™e fux÷ef «‚tu
nhîth{tk rð‚hýtÚto ËtÚtu ht¾e.
{Útwht : „wh-rþ»Þ ykr‚{ r{÷™ : Mðt{eS ËtÚtu yæÞÞ™ {txu rðãtÚteoytu
…ý hnu‚t n‚t. ‚u …tk[ rðãtÚteoytu ËtÚtu Mðt{eS {Útwht „whw rðhò™kŒ …tËu
ytÔÞt. „whw [hýtu{tk ™‚ {M‚f ÚtE ‚uytu™u rð™{ú‚t…qðof yuf {÷{÷™tu ‚tftu
58 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
y™u ƒu Ëwðoý{wÿt ¼ux Ähe. ‘¼t„ð‚ ¾kz™' …wM‚f™tu …rh[Þ fhtÔÞtu. „whw
…tu‚t™t f]…t…tºt, ËwÞtuøÞ y™u rðsÞe rþ»Þ™u {¤e™u yíÞk‚ «ËL™ ÚtÞt ‚Útt
¼h…qh ytþeðtoŒ ytÃÞt. Mðt{eS Úttuzt rŒðË „whw™e ËtÚtu hÌtt. …tu‚t™e þkftytu™wk
Ë{tÄt™ fÞwO y™u Ä{o™t „qZ rð»tÞtu …h „k¼eh [[to fhe. íÞth ƒtŒ nhîth™t
fwk¼{u¤t{tk Ä{tuo…Œuþ {txu sðt™e yt¿tt {t„e. „whw™tu ytŒuþ {u¤ðe ™{Mfth…qðof
„whw [hýtuÚte rðŒtÞ ÚtÞt. yt ytŒþo „whw y™u ytŒþo rþ»Þ™wk ykr‚{ r{÷™
n‚wk. ‘ÔÞtfhý ËqÞo' „whw rðhò™kŒ y™u ¼trð ðuŒtuØthf rþ»Þ ŒÞt™kŒ™tu yt
ykr‚{ {u¤t… n‚tu.
{uhX : Mðt{eS {ÚtwhtÚte {uhX ytÔÞt y™u ËqÞfo zkw ÂMÚt‚ Œuðe {krŒh{tk r™ðtË
fÞtu.o ynª …k. „k„tht{ ™t{™t «r‚rc‚ ÔÞÂõ‚ ËtÚtu „tihûtt …h rð[thrð{þo
fÞtu.o ‚u{ s „k„tht{u ft{ŒuðÚte ƒ[ðt™t W…tÞ …qA‚tk Mðt{eSyu ËŒt[th™tu
rðþu»tY…Úte W…Œuþ ytÃÞtu. {uhXÚte Mðt{eSyu nhîth ‚hV «MÚtt™ fÞw.O
V÷©wr‚ : yt Ë{Þu ŒÞt™kŒu ƒu‚t÷eË ð»to …qýo fÞtO n‚tk. {ntr¼r™»¢{ý™u
21 ð»to™t ft¤™tk …z¤ ò{e [qõÞtk n‚tk. ½™½tuh sk„÷tu, …ðo‚tu™tk rþ¾htu,
¾eýtu y™u ™Œeytu™t rf™thtytu™u nòhtu {tR÷tu{tk ¾qkŒe ðéÞt n‚t. yt ƒu
ŒþfÚte yrÄf Ë{Þ{tk ‚uytuyu Ä{o™t ™t{u [t÷‚t ytzkƒhtu, …t¾kztu, y™wct™tu,
f{oftkztu, ðnu{tu, YrZytu y™u y™uf {‚-{‚tL‚htu™t …ntztu yze¾{ ƒ™e™u Q¼t
n‚t ‚u òuÞwk. yíÞth ËwÄe ‚uytuyu su y™w¼ÔÞwk, òuÞwk, òÛÞwk ‚u™t ytÄthu ËíÞ
ðirŒf Ä{o y™u }r»t«ýe‚ {tLÞ‚tytu rðhwØ r™B™ rð»tÞtu™tu yk‚¼toð ÚttÞ Au.
(1) ftuE…ý «fth™e {qŠ‚…qò
(2) …whtýtu–W……whtýtu
(3) yð‚thðtŒ
(4) ði»ýð Ëk«ŒtÞ
(5) ðt{{t„o
(6) fkXe, {t¤t y™u r‚÷f
(7) þk¾, [¢, „Œt, …È™u ‚…tðe™u At… ÷uðe
(8) „k„t ð„uhu ™Œeytu{tk M™t™Úte …t…r™ð]r¥t
(9) ™t{M{hý, yuftŒþe ð„uhu ðú‚tuÚte Mð„o«trÂ
(10) ftþe ð„uhu ‚eÚto ûtuºttuÚte {tuût «tr ð„uhu
Mðt{e ŒÞt™kŒ Œuþ{tk Ä{o™wk þwØ, r™{o¤, …rðºt y™u Äð÷ MðY…™e MÚtt…™t
{txu ®[r‚‚ y™u «Þí™þe÷ n‚t. ‚u™e …qŠ‚ fhðt yu …rhðútsfu nhîth™t fwk¼™t
{uu¤t{tk sðt «MÚtt™ fÞwO.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 59
fwk¼{u¤tu – …t¾kz¾kz™
Ëkð‚ 1923 Vt„ý ËwŒ 1 „whwðth (7 {t[o 1867)™t htus Mðt{eS
nhîth ytÔÞt. ynª fwk¼™t {u¤t{tk ÷t¾tu rnLŒwytu yufºt ÚttÞ Au. yt yðËh™u
y™wfq¤ {t™e™u Mðt{eS fwk¼ Ëk¢tÂL‚™t yuf {tË …qðuo …ntU[e „Þt n‚t. íÞtk
nhîth y™u }r»tfuþ ðå[u ËÂËhtuðh ™Sf {uŒt™{tk …ýofwrx–htðxe ƒ™tðe™u
r™ðtË fÞtuo. ‚uytu™e ËtÚtu Úttuzt ËkLÞtËeytu y™u ƒúñ[theytu …ý n‚t.
…t¾kz¾kz™ …‚tft : Mðt{eSyu htðxe …h yuf …‚tft–Äò htu…e. ‚u{tk
‘‘…t¾kz¾kz™'' ÷¾e™u ™e÷ „„™{tk Vhftðe ŒeÄe. (ð‚o{t™{tk yt MÚtt™u {tun™
yt©{ ÂMÚt‚ Au y™u …‚tft™t MÚtt™u M{]r‚M‚k¼ r™{toý fhu÷ Au.)
fwk¼™wk á~Þ : nhîth sw„sq™t ¼ÔÞ rn{t÷Þ™t [hýu ytðu÷ Au. ¼t„ehÚte–
„k„t ‚u™t …tŒ™u …¾t¤e hne Au. rnLŒwytu ‚u™u ‚eÚtoÄt{ {t™u Au. „k„tM™t™
{txu s™Ë{qn ferzÞtht™e {tVf W¼htÞ Au. Ë{M‚ ¼th‚{tkÚte rðr¼L™ htßÞtu™tk
yƒt÷, ð]Ø y™u †e ¼õ‚tu™e ynª XX ò{u Au. suÚte {u¤t{tk yufƒtsw yufºt
rnLŒwòr‚™e {tir÷f yuf‚t™tu «ftþ ysðt¤wk hu÷tð‚tu òuðt {¤u Au.
ytÚte rð…he‚ ƒeS ƒtsw y¿tt™, yrðãt y™u ykÄfth™e ft¤e ½tuh
{u½÷e ht‚ htËzt ÷u‚e òuðt {¤u Au.
Ä{o™t ™t{u A¤, f…x, «…k[, ÷qkx y™u Œk„÷ƒtS™tk Œþo™ ÚttÞ Au.
yt¤Ë, «{tŒ y™u MðtÚto{tk yt¤tux‚t fnuðt‚t Ä{oÄwhkÄhtu™tk …q‚¤tkytu
þtuæÞt rð™t ¼xftÞ Au.
Œwht[th{Þ ËtÄwðuþ{tk r™÷oßs‚t™u …ý þh{tð™tht {t sÛÞt ðuþu – ™ø™
Y…u ƒtðtytu †eytu™u Œþo™ fhtð‚tk z„÷u ™u …„÷u Œu¾t Œu Au. ƒúñ[the™wk {ntuhwk
…nuhe™u, fwf{tuo fh™tht íÞt„eytu™tu ðuþ Ähe™u, ftuE …whw»ttÚto rð™t ÷t¾tu™e
Ëk…r¥t Ähtð™tht Ä{o™t XufuŒthtu™tu ntÚte, ½tuzt, …t÷fe, Aºt, [t{h ð„uhu™tu
XtX-{tX Qze™u ytk¾u ð¤„u Au.
¼tu¤t ¼õ‚tu™u X„™tht, y™wÞtÞeytu™u ½uxtk ƒ™tðe ‚u™kw Q™ W‚the™u ÷qxk ™tht
¼„ðt ðuþÄthe {XtæÞûttu ¼tu„{tk yt¤tux‚t ™sh Ët{u ‚hðhu Au.
{u¤t{tk rðr¼L™ Ëk«ŒtÞtu™t ͽztytu, yt[hýtu y™u ÔÞðnthÚte ¼th‚™t
…‚™™wk, rnLŒw òr‚™e yÄtu„r‚™wk y™u rnLŒw Ä{o™e …r‚‚ yðMÚtt™wk Sð‚wkò„‚wk
r[ºt òuðt {¤u Au.
60 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 yt he‚u yuf ƒtsw yufºt s™Ë{qn ¼th‚™t rnLŒwytu™e {tir÷f yuf‚t™tk
Œþo™ fhtðu Au, íÞtk ËtÚtu s ƒeS ƒtsw rnLŒwytu™t y¿tt™ y™u ykÄ©Øt™e
…thtþeþe …ý Ëq[ðu Au.
Ë{htk„ý{tk «ðuþ : Mðt{e ŒÞt™kŒu Œuþ™e ŒwŒoþt™wk yt á~Þ òuÞwk. yu {tºt
÷k„tuxƒkÄ ÍkztÄthe ŒÞt™kŒu sw„sq™tk ft¤™tk …z¤ [ehe™u ½ýtk ð»ttuo ƒtŒ ðuŒtu™tu
«ftþ …tÚthðt W…Œuþ™tu «thk¼ fÞtuo.
yu yuf÷ðeh {nthÚteyu …tihtrýf™t „Z{tk „tƒztk …tzðt {tkzâtk.
yu y÷¾™t yðÄq‚u y¿tt™, ykÄ©Øt y™u YrZytu™t ò{e „Þu÷t ò¤tk-
Ítk¾htkytu W¾uzðt {tkzâtk.
yu ¿tt™™t òu„kŒhu …kÚtðtŒ™t–…t…÷e÷t™t …ntztu™u n[{[tððt {tkzât.
Mðt{eS™e htðxe …h VhVh‚t …t¾kz¾kz™™t Íkzt™u òuE™u, ‚u{™t W…Œuþ™u
Ëtk¼¤ðt y™uf {™w»Þtu ytððt {tkzâtk. ftuE W…Œuþ Ëtk¼¤e™u [tÕÞt s‚t,
ftuE þkft–Ë{tÄt™ y™u þt† [[to fh‚t. ftuE þt†tÚto{tk r™hw¥th ƒ™e™u Œtk‚
f[f[tðe™u …÷tÞ™ Út‚t. …kztytu™e …„™e ßðt¤tytu {tÚtu s‚e n‚e. Ëðo
MÚt¤u ŒÞt™kŒ™t «[th™e [[to Ëk¼¤t‚e n‚e. ¼õ‚tu ytðe™u Mðt{eS™u Vq÷-
r{ütL™ ð„uhu™e ¼ux yt…e s‚t ‚u Mðt{eS „heƒtu{tk ðnU[e Œu‚t n‚t.
yts ËwÄe ÷tuftuyu ftuE ËkLÞtËe™t {tuZuÚte {qŠ‚…qò, yð‚th, ©tØ,
‚eÚtoM™t™, …whtýtu-W……whtýtu™wk ¾kz™ Ëtk¼éÞwk ™ntu‚wk, suÚte Ëti ftuE rðM{Þ …t{‚t
n‚t. ftuE ŒÞt™kŒ™u ™tÂM‚f fnu‚t, ftuE ½tuh fr÷Þw„ ytÔÞt™tu ƒ¤t…tu ftZ‚t.
…hk‚w ftuE ftkE fhe þf‚t ™rn.
rðþwØt™kŒ™t yËíÞtÚto™wk ¾kz™ : ftþe™t Ëw«rËØ rðît™ Mðt{e rðþwØt™kŒ
…ý nhîth ytÔÞt n‚t. ‚uytuyu …tu‚t™t «ð[™{tk ÞswðuoŒ™t–
Ïæíæræ‡ææïùS² }æé¶}ææ¨èÎì Ïææãê Úæ…‹²: ÜëU„: J
ªL „ÎS² ²mñà²: ÐÎì|²æ¢ àæêÎíæï ¥…沄 JJ
yt {kºt™tu yÚto ƒútñý ƒúñt™t {w¾Úte, ûtrºtÞ ¼wòytuÚte, ði~Þ Qhw (òk½)Úte
y™u þqÿ …„tuÚte Wí…L™ ÚtÞt Au ‚u{ fÞtuo.
Mðt{eSyu rðþwØt™kŒ™t Wõ‚ yÚto™wk ¾kz™ fh‚tk rð™tuŒ…qðof fÌtwk fu, ‘‘{w¾Úte
Útqkf y™u „¤Vtu ð„uhu …ý Wí…L™ ÚttÞ Au.'' ‚u{ýu yt {kºt™tu ðtM‚rðf yÚto
ƒ‚tÔÞtu fu , [t‚wðoýoÞwõ‚ Ë{ts{tk ƒútñý {w¾ Ë{t™, ûtrºtÞ ¼wò Ë{t™,
ði~Þ Qhw Ë{t™ y™u þqÿ …„ Ë{t™ Au.
ËíÞ™t yt„úne : yuf ðth „tuËtkEytu y™u rðþwØt™kŒ™e ðå[u ͽztu ÚtÞtu.
„tuËtkEytuyu rðþwØt™kŒ …h ftuxo{tk fuË fÞtuo. Mðt{eS y™u rðþwØt™kŒ™u {‚¼uŒ
ntuðtÚte „tuËtkEytu Mðt{eS™e {ŒŒ {txu ytÔÞt. …hk‚w Mðt{eSyu M…ü …h¾tðe
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 61
ŒeÄwk fu, ‘‘nwk ‚{tht …ût{tk ™Úte y™u rðþwØt™kŒ™t …ût{tk …ý ™Úte. nwk ‚tu
ËíÞ™t …ût{tk Awk. su ðuŒ{tk fÌtwk Au ‚u™tu y™wÞtÞe Awk.''
r™{o¤t ËtÄw ËL‚®Ën : yt ËtÄwyu yuf rŒðË Mðt{eS …tËu yîi‚ ðuŒtL‚™t
„úkÚt ‘‘r[íËw¾e''™e yuf …kÂõ‚™tu yÚto …qAâtu. Mðt{eSyu yÚto fhe ƒ‚tÔÞtu
…hk‚w yu{ …ý fne ŒeÄwk yt y™t»to„úkÚt Au, su™u nwk «{tý {t™‚tu ™Úte.
ËtÄw {nt™kŒ : ŒtŒw…kÚte ËtÄw {nt™kŒ ËkMf]‚™t rðît™ n‚t. ‚uytu Mðt{eS™t
W…ŒuþÚte yíÞk‚ «¼trð‚ ÚtÞt y™u Mðt{eS «r‚…trŒ‚ {k‚ÔÞtu™tu ËíÞY…{tk
Mðefth fhe, ðirŒfÄ{eo ƒ™e ‚u™t «[thf ƒ™e „Þt. ytÞoË{ts ŒunhtŒq™™wk
˼t¼ð™ ‚uytu™t ™t{ …h MÚttr…‚ Au.
«[th™e Äq{ : fwk¼™t yt {nt{u¤t{tk Mðt{eSyu y™uf «ð[™tu, þt†
[[to, ðtŒrððtŒ, þkft-Ë{tÄt™tu fÞtO, …t¾kz¾kz™e …‚tft Vhftðe™u y™uf
{™w»Þtu™u ytfŠ»t‚ fÞto. …qðo r÷r¾‚ ‘¼t„ð‚ ¾kz™' …wM‚f™e nòhtu ™f÷tu
rð‚hý fhe™u «[th™e Äq{ {[tðe.
ytí{ r™heûtý : fwk¼™tu {u¤tu Ë{t ÚtÞtu. fwk¼™t yt {u¤t{tk {nk‚tu,
{XtÄeþtu, {kz÷uïhtu, ËtÄwytu, ËkLÞtËeytu™tk yt[hýtu òuE™u Mðt{eS™wk ÓŒÞ
ÿðe QXâwk. ytí{t÷tu[™ y™u ytí{r™heûtý fh‚t rð[thtu™t ‚hk„tu QXât :
yLÞ ËtÄwytu™e Ë{t™ ÔÞÚto Œuþ¼ú{ý y™u ‚eÚttox™{tk Ë{Þ …Ëth fhðtÚte
þwk ftÞo rËrØ ÚtE þfþu ? MðÞk Wå[‚h íÞt„ y™u ƒr÷Œt™™tu ytŒþo y…™tÔÞt
rð™t Ë{ts …h ftuE «¼tð …ze þfu ™rn.
Ëðo{uÄ Þ¿t : yt rð[th Wí…L™ Út‚tk s Mðt{eSyu ‘Ëðo{uÄ Þ¿t' fhðt™tu
ËkfÕ… fhe ÷eÄtu. yuf rŒðË ÔÞtÏÞt™ yt…‚tk ‚uytu „ŒT„Œ ÚtE „Þt y™u
‘¨±Z ±ñ Ðê‡æZ S±æãæ' fne™u Q¼t ÚtE „Þt. Mðt{eS …tËu …tu‚t™tk ð†tu, Ä™,
…wM‚ftu su fkE n‚wk ‚u ÷tuftu{tk ðnUU[e ŒeÄwk. {nt¼t»Þ™wk yuf …wM‚f, yuf Ëwðýo
{wÿt y™u {÷{÷™tu yuf ‚tftu „whw rðhò™kŒ™e Ëuðt{tk {tuf÷e ytÃÞtk. MðÞk
þheh …h ÷k„tux Äthý fhe þhehu ¼¼q‚ h{tðe™u …rhðútsf y™u yðÄq‚
…h{nkË™t Y…{tk «„x ÚtÞt.
Mðt{eS™t y™LÞ ËwÓŒ Mðt{e fi÷tË…ðo‚u ‚u{™u yt Ëðo{uÄ Þ¿t fh‚t
òuE™u …qAâwk, ‘‘yt þwk fhe hÌtt Atu ?'' Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk, ‘‘ßÞtk ËwÄe
nwk {the LÞq™‚{ ytð~Þf‚tytu {txu …ý yLÞtu …h r™¼oh hneþ, íÞtk ËwÄe
…qýo Mð‚kºt‚t «t Útðt™e ™Úte. ËðoMð íÞt„ rð™t M…ü ðt‚ fhe þft‚e
™Úte y™u ftÞo{tk ËV¤‚t {¤‚e ™Úte. ytÚte r™îoLî ƒ™ðwk yíÞk‚ sYhe Au.
{ti™ðú‚ y™u ¼k„ : rnLŒw Ë{ts™t …tÞt ¾tuŒe hnu÷t Ä{oÄtheytu™e Ët{u
ÍÍq{ðt ƒnw {tuxe ‚iÞthe™e sYh n‚e. yu ‚iÞthe {txu Ëðo{uÄ Þ¿t fhe, yuftk‚
Ëuð™ fhe, frX™ ‚…ùÞto îtht yíÞk‚ þÂõ‚{t™ ƒ™ðt {txu Mðt{eSyu r™ùÞ
62 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
fÞtuo n‚tu. ytÚte …ýofwrx{tk ƒuËe™u ytí{÷e™ ƒ™e „Þt y™u …tu‚t™t ¼trð
ftÞo¢{™t r™Ätohý {txu ËðoÚtt {ti™ Äthý fhe™u ®[‚™ fhðt ÷tøÞt. …hk‚w
{ti™ðú‚ yrÄf Ë{Þ hÌtwk ™rn, fthý fu Mðt{eS™t ¼t„ð‚ rðhtuÄe rð[thÚte
÷tuftu …rhr[‚ n‚t. ytÚte yuf rŒðË Ëk¼ð‚: Mðt{eS™u [ezððt yuf ÔÞÂõ‚yu
…ýofwrx …tËu ytðe™u r™B™ ðtõÞ™wk Wå[thý fÞwO :
‘çÝxæ}æÜUËЄÚæïxæüçH„¢ ÈUH}æì J'
yÚtto‚T ðuŒÚte ¼t„ð‚ ©uc Au. yt Ëtk¼¤e™u Mðt{eSÚte {ti™ hnuðwk yËk¼ð
n‚w.k suÚte ƒnth ytðe™u ‚u{ýu ¼t„ð‚™wk ¾kz™ fhðt {tkzâw.k yt «Ëk„™wk Mðt{eSyu
…tu‚t™t ytí{fÚt™{tk r™B™ ðýo™ fhu÷ Au –
‘‘{U su {ti™ Äthý fhu÷ n‚wk ‚u ÷tkƒtu Ë{Þ xõÞwk ™rn, fthý fu ½ýt
÷tuftu {™u ytu¤¾‚t n‚t. yuf rŒðË {the …ýofwrx™t ƒthýt …tËu ftuE ƒfðt
÷tøÞtu fu – ‘çÝxæ}æÜUËЄÚæïxæüçH„¢ ÈUH}æì J’ ¼t„ð‚Úte ©uc ƒeswk ftkE ™Úte.
íÞthu {thtÚte ‚u Ën™ ÚtÞwk ™rn y™u {ti™ðú‚ íÞS ŒE™u íÞtk s {U ¼t„ð‚™wk
¾kz™ fÞwO. …Ae yuðtu rð[th fÞtuo fu Eïh™e f]…tÚte {™u su fkE ¿tt™ «tÂ
ÚtÞwk Au ‚u™tu Ëðo{tk «[th fhðtu òuEyu.'' (…q™t «ð[™)
®[‚™–{kÚt™ : Mðt{e ŒÞt™kŒu fwk¼™t {u¤t …Ae Œuþ™e ŒwŒoþt …h y™uf
ðth rð[th fÞtuo. ytÞtuo™e yð™r‚ …h ðthkðth ®[‚™ fÞwO. Ä{o™t …‚™ …h
{kÚt™ fÞwO. ‚uytu™e árü Ët{u yu rºtrðÄ yÄtu„r‚™wk á~Þ ™t[e hÌtwk. yu …rhðútsf™t
ËíÞt„úne ytí{t{tkÚte yðts QXâtu, su™t æðr™ ‚hk„™e ÍýÍýtxeÚte htu{htu{
¾ztk ÚtE „Þtk :
yhu ŒÞt™kŒ ! ‚thtu sL{ …zât hnuðt {txu ™Úte ÚtÞtu. QX ! ƒuXtu Útt !
QXe™u Q¼tu Útt !!! frxƒØ ƒ™e™u ytÞtoð‚o™t …xtk„ý{tk fqŒe …z. Eïhu ‚™u
ËíÞ ¿tt™™e ¼ux Ähe Au. ‚uÚte y÷¾™e ytn÷uf s„tz. „whw rðhò™kŒu ‚tht
™uºt{tk r[™„the Vqkfe Au. ‚tht{tk yu rŒÔÞárü™e ßÞtur‚ [{fu Au. „whwŒrûtýt{tk
yt…u÷t ð[™™u …qýo fhðt ™ef¤e …z. “ÐÚæïÐÜUæÚæ² ¨„æ¢ ç±|æꄲ:'' ²:''™u ËtÚtof
fh. ½tuh ½thý{tk ½tuh‚t ¼th‚™t ‚uºteË fturx {t™ðË{wŒtÞ™u ZkZtu¤e™u ò„]‚
fh. Eïh ‚thtu «uhf, ËntÞf y™u hûtf Au.
Ëðo {uÄÞ¿t fhe™u, ËtkËtrhf ‚wåA ƒkÄ™tu™u ft…e™u, Ëðo íÞt„e yðÄq‚
ŒÞt™kŒ {t™ðòr‚™tk ƒkÄ™tu™u ft…ðt ‚iÞth ÚtÞt. „k„t™e …th, hu‚t¤ rf™tht
…h yÕ…ft÷e™ ‚…ùÞto fhe ‚u{ýu {ntÞwØ {txu …tu‚t™e ò‚™u yrÄf ‚iÞth
fhe ÷eÄe. Eïhe «uhýt ‚uytu™u ‚u ‚hV ¾U[e™u ÷E s‚e n‚e.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 63
„k„t rf™thu ®Ën„so™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ™t ¼th‚eÞ ™ðò„hý–ËwÄth™e ƒeS yðMÚtt™tu «thk¼
ÚttÞ Au. …nu÷tk™tk þu»t hnu÷tk ƒkÄ™tu ‚qxe-Aqxe „Þtk Au. ËwÄthf™e árü yrÄf
rðM‚th …t{e Au. «thk¼™e su Wßß𤠫r‚¼t n‚e ‚u{tk ™ðe™ ytu… ytð‚t
‚u yrÄf Wßßð¤ y™u Äð÷ ƒ™e™u [{fe hne Au. ˃¤, «ƒ¤ y™u yrð[¤
ƒ™e™u ËwáZ ƒ™e Au.
ËkfÕ… : “±Î‹Ïæírææ±Î„æï±Ýè²æÝì'' {ti™ fh‚tk W…Œuþ fh™th rðît™ ©uc
Au. ‚u }øðuŒ ð[™ y™wËth Mðt{eSyu {ti™ðú‚ ¼k„ fhe™u rð[th fÞtuo fu ,
Eïh™e f]…tÚte {™u su fkE ¿tt™ «t ÚtÞwk Au ‚u™tu Ëðo{tk «[th fhðtu. yt
{txu ¼trð ftÞo¢{™e Y…hu¾t ƒ™tðe y™u ËkfÕ… fÞtuo fu , ËkMf]‚ rËðtÞ yLÞ
ftuE ¼t»tt{tk Ëk¼t»tý fhðwk ™rn y™u ƒeswk ¼tus™™e ftuE …tËu Þt[™t fhðe
™rn. su fkE {tøÞt rð™t {¤u ‚u™tu Mðefth fhðtu.
yðÄq‚™wk ¼ú{ý–W…Œuþ : ËðoíÞt„e yuf{tºt ÷k„tuxÄthe yðÄq‚ y™u
ËkfÕ…Äthe ŒÞt™kŒ „k„trf™thu ¼ú{ý y™u W…Œuþ fhðt {txu ™ef¤e …zât.
nhîthÚte }r»tfuþ ‚hV „Þt. íÞtkÚte Úttuzt rŒðË hne™u Vhe nhîth ytðe™u
„k„trf™thu [t÷e ™eféÞt. f™¾÷ ÚtE™u ÷kZtuht …ntUåÞt. f]‚ËkfÕ… Mðt{eSyu
ftuE …tËu ¼tus™ {tøÞwk ™rn, suÚte ºtý rŒðË r™htnth–¼qÏÞt hÌtt. …Ae
yuf ¾uzq‚u ºtý hª„ýtk ytÃÞtk. ‚u ft[tk ¾tE™u ûtwÄt þtL‚ fhe.
ynªÚte Mðt{eS þw¢‚t÷, {eht…wh, {n{Œ…wh y™u …herût‚„Z ÚtE™u
„Z{wõ‚uïh ytÔÞt.
„Z{wõ‚uïh : ynª Mðt{eS …kŒh rŒðË htuftÞt. su ftuE ytð‚t ‚u™u
ËkMf]‚{tk W…Œuþ yt…‚t. yt rŒðËtu{tk Mðt{eS yuf {tkS (ntuzeðt¤t)™e Íqk…ze™e
™Sf hu‚e{tk ht‚-rŒðË …zât hnu‚t n‚t.
{tkS™e yzÄe htuxe : ynª …ý Mðt{eS™u ºtý rŒðË r™htnth hnuðwk
…zâwk. [tuÚtt rŒðËu {tkS™u ¾ƒh …z‚tk ‚u™t {txu ytðu÷e yuf htuxe{tkÚte yzÄe
htuxe Mðt{eS™u yt…ðt ytÔÞt y™u Mðt{eSyu ‚u „úný fhe™u ûtwÄt r™ð]r¥t
fhe.
fýoðtË : Ëkð‚ 1923 ðiþt¾ ËwŒ …q™{ þr™ðth (18 {u, 1867)™t
htus Mðt{eS fýoðtË ytðe™u yuf rŒðË hÌtt. „k„t™e hu‚e …h ytË™ ÷„tðe™u
64 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ƒuXu÷t …h{nkË ŒÞt™kŒ™e ¼ÔÞ ytf]r‚ òuE™u ƒu rðãtÚteoytu ‚u{™e …tËu ytÔÞt.
Mðt{eSyu ‚u{™u …qA‚tk ‚uytu fti{wŒe y™u ¼t„ð‚ ¼ýu Au ‚u{ sýtÔÞwk. Mðt{eSyu
‚uytu™u yütæÞtÞe, W…r™»tŒT y™u {™wM{]r‚ ¼ýðt {txu «uhýt yt…e.
yuf á~Þ : …k. ¼„ðt™ ŒtËu „k„trf™thu ‚…u÷e hu‚e{tk yuf ÷k„tuxƒkÄ,
ËðtO„u „k„ths ÷„tðu÷ yðÄq‚™u {ø™{™ y™u «VwÕ÷ðŒ™ ƒuXu÷t òuÞt. «ýt{
fhe™u ¼tus™™wk r™{kºtý ytÃÞwk. W¥th {éÞtu fu nwk „t{{tk ytð‚tu ™Úte. ©Øt
ntuÞ ‚tu ynª ¼tus™ ÷E ytðtu. …krz‚ ÷tÔÞt y™u {ntí{t (ŒÞt™kŒ) ¼tus™
fhe™u QXe™u …qðo rŒþt ‚hV „k„trf™thu [t÷e ™eféÞt.
(þuh®Ën ð{to f]‚ – fýoðtË{tk }r»t ŒÞt™kŒ)
VY¾tƒtŒ : fýoðtËÚte Mðt{eS ¼ú{ý fh‚tk VhwftƒtŒ ytÔÞt y™u ÷t÷t
s„L™tÚt «ËtŒ™t MÚtt™ …h r™ðtË fÞtuo. yuf rŒðË ÷t÷t {wL™e÷t÷u …qAâwk
fu, ‘‘„k„t y™u ËqÞo þwk Au.'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yu sz …ŒtÚto Au.''
÷t÷t s„L™tÚt «ËtŒu yuf rŒðË „tÞºte™t s…™wk V¤ …qAâwk. Mðt{eSyu
fÌtwk fu yu {kºt™t s…Úte ƒwrØ r™{o¤ ÚttÞ Au, y™u ƒÄt rîòu™u ËkæÞtu…tË™t
Ë{Þu „tÞºte™tu s… fhðt sýtÔÞwk. Mðt{eS ynª ºtý rŒðË htuftE™u y™q…
þnuh {txu [t÷e ™eféÞt.
y™q… þnuh
ynª Mðt{eSyu ÷t÷t „tiheþkfh ftÞMÚt™e ðtkËtu™e xt÷ (Œwft™) …h r™ðtË
fÞtuo. yt rŒðËtu{tk Mðt{eS Úttuzt ƒe{th …z‚tk, ‚w÷Ëe…ºt y™u {he™tu «Þtu„
fhe …w™: MðMÚt ÚtE „Þt.
Ëqhs…whe : yt Œrûtýe ËkLÞtËeyu Mðt{eS™u Úttuzt «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞt.
Mðt{eSyu ‚u™t ÞtuøÞ W¥thtu yt…ðt A‚tk ‚u™e Ë{s{tk ytÔÞt ™rn. suÚte
‚u ðthkðth «&™tu fhðt ÷tøÞtu, íÞthu Mðt{eSyu ‚u™u fnuðztÔÞwk fu, “‚{the
ƒwrØ MÚtq¤-{tuxe Au, suÚte ‚{u Ë{S þf‚t ™Úte. suðe he‚u ¾tkz™e fýeytu
hu‚e{tk {u¤ð‚t ‚u™u ntÚte-MÚtq¤ y÷„ fhe þf‚tu ™Úte, …hk‚w feze y÷„ fhe
þfu Au.”
™ð÷„ks …nu÷ðt™ : Mðt{eSyu ðtkËtu™e xt÷Úte ™{oŒuïh™t {krŒh™e ™Sf
Ë‚e™e {Ze{tk ytË™ s{tÔÞwk. íÞtk ™Sf ™ð÷„ks ™t{™t …nu÷ðt™™tu y¾tztu
n‚tu. ‚u Mðt{eSÚte «¼trð‚ ÚtE™u ‚u{™tu ¼õ‚ y™u rþ»Þ ƒ™e „Þtu.
ðt{{t„eo „wzk tytu : yuf rŒðË Úttuzt ðt{{t„eo „wzk tytu {ã…t™ fhe Mðt{eS™t
MÚtt™ …h ytðe™u ƒfðt ÷tøÞt fu, ‘‘yhu ŒÞt™kŒ ! ƒnth ™ef¤, yts ‚™u ðthwýe
(ŒtY) …tE™u þwØ fhðtu Au.'' ßÞthu Mðt{eSyu ‚uytu™e WÆkz‚t òuE, íÞthu ™ð÷„ks™u
ƒtu÷tÔÞtu. ‚uýu ytðe™u nwkfth fÞtuo y™u ðt{{t„eoytu ¼t„e „Þt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 65
xæŒÐæCÜ¢U }æÝéc²æ‡ææ¢ ÜUæïHæãH: – y™q… þnuh r™ðtË Ë{Þu Mðt{eS hu‚e™e
…Útthe y™u #xtu™wk ytuþefwk ƒ™tðe Ëq‚t n‚t. ð†tu{tk yuf {tºt ÷k„tux n‚tu.
ftuE ð†tu yt…u ‚tu ÷u‚t ™rn. yt Ë{Þ{tk rðþu»t ¾kz™ ™ fh‚t. ÷tuftu™u ËkæÞt,
„tÞºte, yÂø™ntuºt fhðt «urh‚ fh‚t n‚t. ‚u{ s yt»to„úkÚttu™e {n¥tt «r‚…tŒ™
fh‚t n‚t. òu ftuE ðuŒrðhwØ yuðe …whtýtuõ‚ ðt‚ fnu ‚tu ‚u™u Ëtk¼¤e™u xæŒÐæcÅÜU}æì
}æÝéc²æ‡ææ¢ ÜUæïHæãH: fnu‚t n‚t.
[tËe : y»ttZ {tË{tk Mðt{eS y™q… þnuhÚte ƒw÷kŒ þnuh™t sk„÷{tk
ÂMÚt‚ [tËe ™t{™t MÚtt™{tk ytÔÞt. ynª ™kŒht{ ™t{™tu yuf [¢tkrf‚ ƒútñý
…t¾kz Vu÷tðe™u ÷tuftu™u [¢tkrf‚ ƒ™tððt «Þí™ fh‚tu n‚tu. …hk‚w Mðt{eS™t
yt„{™ y™u ‚u{™t y„tÄ …tkrzíÞ™e ÄtfÚte ‚u „k„t™e Ët{u …th ¼t„e „Þtu
y™u ÷tuftu [¢tkrf‚ ƒ™‚t yxfe „Þt.
ht{½tx : Mðt{eSyu [tËeÚte ‚tneh…wh ÚtE™u ht{½tx ytðe™u yuf …ýofwxe{tk
r™ðtË fÞtuo.
Mðt{eS™t «Út{ rþ»Þ xeftht{ : yt rþrût‚ ƒútñý fýoðtË™t r™ðtËe
n‚t. ‚u{™tu yuf rŒðË Mðt{eS ËtÚtu {u¤t… ÚtÞtu. Mðt{eSyu ‚u{™u „tÞºte
{kºt Ëk¼¤tððt fÌtwk. ‚u{ýu ftuE™e Ët{u „tÞºte™tu …tX fhðt „whwyu ðßÞo fnu÷
ntuðtÚte «Út{ ™t …tze. …hk‚w Mðt{eS™t fnuðtÚte ‚u{ýu þwØ y™u M…ü {kºttuå[th
fÞtuo. suÚte Mðt{eS «ËL™ ÚtÞt y™u MðÞk ËkæÞt™tu …tX ÷¾e™u xeftht{™u ytÃÞtu.
Mðt{eS™t ËíËk„Úte …krz‚ xeftht{™e Ëðo þkftytu r™{qo¤ ÚtE „E. ‚uytu
Mðt{eS™t y™wÞtÞe ƒ™e „Þt y™u …tu‚t™e …tËu™t y™t»to „úkÚttu ‚Útt {qŠ‚™u
…ý „k„t™t «ðtn{tk Ë{Š…‚ fhe ŒeÄtk y™u ‚u{™u …tu‚t™t …tihturníÞ f{oÚte
…ý rðhÂõ‚ ÚtE „E.
…krz‚ xeftht{™u rðãt y™u Ä{o™tu y…rhr{‚ ftuu»t «t ÚtÞtu y™u ‚u ftu»t™u
‚u{ýu {tºt …tu‚t™e s …tËu Aw…tðe ™ htÏÞtu. …hk‚w ‚u{ýu fýoðtË ytðe™u
…tu‚t™t Þs{t™tu Xtftuh „tu…t÷®Ën ð„uhu™e …tËu fÌtwk fu, ht{½tx{tk yuf {ntrðît™
ËkLÞtËe {ntí{t …ÄtÞto Au. ‚uytu {qŠ‚…qò, yð‚th, ‚eÚto, fkXe, {t¤t, r‚÷f,
At… y™u ¼t„ð‚ ð„uhu™u ðuŒ rðhwØ sýtðu Au y™u r™htfth Eïh™wk «r‚…tŒ™
‚Útt „tÞºte s…, ËkæÞt ð„uhu fhðt™tu W…Œuþ yt…u Au. {™u ‚u{™t rðïtË
ƒuXtu Au y™u {U r™ùÞ fÞtuo Au fu nðu nwk ‚{tht {krŒh{tk …qòhe™wk ftÞo ™rn
fhwk. ûtrºtÞtuyu yt ðt‚ Ëtk¼¤e™u Mðt{eS™tk Œþo™™e WífkXt ò„e y™u Mðt{eS™u
fýoðtË ÷tððt xeftht{™u hts½tx {tufÕÞt. …hk‚w yux÷t{tk Mðt{eS ¼ú{ý
fh‚t MðÞk fýoðtË ytðe …ntUåÞt.
fýoðtË : Mðt{eS fýoðtË{tk ytðu÷e ™t„tƒtðt™e {Ze™e yt„¤ yuf
66 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ð]ût ™e[u rƒhts{t™ ÚtÞt. Mðt{eS™e ¼ÔÞ {qŠ‚™tk Œþo™ y™u rŒÔÞ W…Œuþtu
©ðý fhe™u ûtrºtÞtu ‚Útt yLÞ ÷tuftu …h{ ‚]ÂÂ y™u Ëk‚tu»t …tBÞt. Mðt{eS™e
feŠ‚ ytswƒtsw™tk „t{tu{tk …ý Vu÷tðt {tkze. ÷tuftu™tk xtu¤uxtu¤tk Œþo™-ËíËk„
{txu ytððtk {tkzâtk.
Mðt{eS™t «Út{ yt„{™ Ë{Þu ¼t„ð‚e …krz‚ ¼„ðt™ŒtËu ‚u{™tu Ëífth
fÞtuo n‚tu. …hk‚w yuf rŒðË Mðt{eSyu ‚u™u fkXe, r‚÷f ð„uhu™u ðuŒ rðhwØ ntuðtÚte
íÞtßÞ ƒ‚tð‚t ‚uýu hwü ÚtE™u Ëífth ƒkÄ fÞtuo y™u Mðt{eS™e ðÄ‚e s‚e
ÏÞtr‚ …ý ‚u™t {txu yËÌt ƒ™e „E. ytÚte ‚uýu þt†tÚto îtht Mðt{eS™u
…htrs‚ fhe™u ‚u{™tu ftkxtu ftZðt rð[th fÞtuo.
ykƒtŒ¥t ËtÚtu þt†tÚto : Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt y™q… þnuhÚte ËkMf]‚™t
rðît™ ð]Ø …krz‚ ykƒtŒ¥t™u ƒtu÷tððt{tk ytÔÞt. …k. ykƒtŒ¥t ËtÚtu þt†tÚto
ÚtÞtu. þt†tÚto{tk …krz‚ nthe „Þt y™u ‚u{ýu Mðt{eS™e ÞwÂõ‚ytu™tu Mðefth
fÞtuo y™u yuf ËíÞr«Þ ÔÞÂõ‚™e Ë{t™ ‚uytuyu ˼t{tk {wõ‚fkXu Mðt{eS™e
«þkËt fhe ‚Útt Mðt{eS™wk {k‚ÔÞ ËðoÚtt ËíÞ y™u ðuŒt™wfq÷ Au, {qŠ‚…qò yðirŒf
y™u íÞtßÞ Au ‚u{ ònuh fÞwO.
…krz‚ ykƒtŒ¥t™t …htsÞÚte Mðt{eS™e feŠ‚{tk [th [tkŒ ÷t„e „Þt. ËUfztu
÷tuftu ‚uytu™e ‚hV ytf]ü ÚtÞt. ‚u{ s y™uf ÷tuftuyu s™tuE Äthý fhe™u ‚u
{wsƒ™t r™íÞf{o™tu …ý ythk¼ fÞtuo y™u ™Sf™tk „t{tuÚte ÷tuftuyu ytðe™u
…ý s™tu E ytu Äthý fhe ‚Útt …tu ‚ t™e {q Š ‚ytu y™u fk X eytu „k „ t{tk
…Ähtðe ŒeÄe.
„Ã…tüf : Mðt{eS fýoðtË{tk r™íÞ Ëðthu Œþ ðtøÞt ËwÄe y™u Ëtksu
[th ðtøÞtÚte ËqÞtoM‚ ËwÄe W…Œuþ yt…‚t n‚t. yt Ë{Þ{tk ytX «fth™tk
„Ã…™wk …ý ¾kz™ fh‚t n‚t, ‚u™wk yt„¤ ðýo™ fhðt{tk ytðþu.
Vhe [tËe : fýoðtËÚte Mðt{eS ynth ÚtE™u fth‚f{tk Vhe [tËe ytÔÞt.
ynª …q™{™t „k„t M™t™ {txu ytðu÷t nòhtu {™w»Þtuyu Mðt{eS™t W…Œuþ™u
©ðý fÞtuo.
ƒ¤ …heûtt : ƒúñ[Þo™t ytusÚte Mðt{eS™wk þheh ‚uòu{Þ Œe n‚wk. yuf
sntk„ehtƒtŒ r™ðtËe ÔÞtÞt{ðeh „k„t M™t™tÚto [tËe ytðu÷. ‚u Mðt{eS™t
W…ŒuþÚte ‚uytu™tu ¼õ‚ ƒ™e „Þtu. yuf rŒðË ‚u™t {™{tk Mðt{eS™t ƒ¤™e
…heûtt fhðt™tu rð[th QXâtu. ‚uýu Mðt{eS™t …„ Œƒtððt–[k…e fhðt™e hò
{t„e. Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘{tht …„ ‚tu ŒƒtÞu÷t s Au.'' …hk‚w ‚uýu yt„ún
htÏÞtu y™u ƒ¤…qðof …„ Œƒtð‚tk òýu ÷tu¾kz™e …tx Ë{t™ ‚u{tk ytk„¤eytu
½qËe ™rn. yk‚{tk ‚u …hËuðtÚte ‚hƒtu¤ ƒ™e™u Úttfe „Þtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 67
Þ¿ttu…ðe‚ W‚the þftÞ Au : …k. „k„t«ËtŒ Mðt{eS™t ¼õ‚ n‚t.
Mðt{eS™t W…ŒuþÚte ‚u ÷tuftu™u Þ¿ttu…ðe‚ Äthý fhtðe „tÞºte ò… fhðt™e
«uhýt yt…‚t n‚t. ‚uýu Mðt{eS™u yt òý fhe ‚uÚte Mðt{eS «ËL™ ÚtÞt.
…hk‚w ËtÚtu ‚u™u …qAâwk fu, ‘Þ¿ttu…ðe‚ ytÃÞt s fhtu Atu fu W‚thtu …ý Atu ?''
yt Ëtk¼¤e™u „k„t«ËtŒu rðM{Þ …t{e™u …qAâwk fu, ‘‘þwk Þ¿ttu…ðe‚ W‚the …ý
þftÞ Au ?'' Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘nt, òu ftuE Ä{o™wk …t÷™ ™ fhu y™u yÄ{o
yt[hý fhu ‚tu ‚u™wk Þ¿ttu…ðe‚ W‚the …ý þftÞ Au.''
ÚtÃ…z y™u ™ðe™ ðuŒtL‚ ¾kz™ : Mðt{eS «thk¼{tk ™ðe™-þtkfh ðuŒtL‚
rð[th Ähtð‚t n‚t, …hk‚w ðuŒtrŒ þt†tu™t yrÄf ®[‚™-{™™Úte yîi‚ðtŒ{tk
‚uytu™e r™ct Ë{t Út‚e „E. yuf rŒðË ¾LŒtuE „út{ r™ðtËe Aºt®Ën òx
™ðe™ ðuŒtk‚ …h ðt‚to÷t… fhðt ÷tøÞtu. Mðt{eS™e ÞwÂõ‚ytu™tu W¥th yt…e
þõÞtu ™rn. ‚tu ‚uýu fÌtwk fu, ‘‘{nthts ! „{u ‚u{ fntu, …hk‚w s„‚ r{ÚÞt
Au, yu ðt‚ s Ët[e Au.'' Mðt{eSyu ‚u Ë{Þu ‚u™tu ftuE W¥th ™ ytÃÞtu.
…hk‚w ‚u™u s‚e Ë{Þu „t÷ …h n¤ðufÚte yuf ÚtÃ…z {the. suÚte ‚u „wMËu ÚtE
ƒtuÕÞtu fu, ‘‘yt… suðt ¿tt™e …whw»t {‚¼uŒ™t fthýu ÚtÃ…z {thtu yu Xef ™Úte.''
Mðt{eSyu ÂM{‚…qðof fÌtwk, ‘‘[tiÄheS ! òu s„‚ r{ÚÞt Au y™u ƒúñ rËðtÞ
ƒeS ftuE ðM‚w ™Úte, ‚tu ÚtÃ…z {th™th ftuý ? y™u ¾t™th ð¤e ftuý ?
yt ‚tu ƒÄtu {tÞt™tu ¾u÷ Au!'' Aºt®Ën ÞwÂõ‚Úte ™ {tLÞtu, …hk‚w ÚtÃ…zÚte ËeÄtu
ÚtE „Þtu y™u Mðt{eS™t …„ …fze™u fÌtwk fu, ‘‘{nthts ! yt…u {the ytk¾tu
¾tu÷e ™t¾e.''
…ªòht™u W…Œuþ : yuf …ªòhtu Mðt{eS™tu W…Œuþ Ëtk¼¤ðt ytð‚tu. yuf
rŒðËu ‚uýu fÌtwk, ‘‘{tht suðt y¿tt™e™wk …ý fÕÞtý ÚttÞ yuðe ftuE rðrÄ ƒ‚tðtu.''
Mðt{eSyu ‚u™u fÌtwk fu, “¥æï3}æì'''™tu s… fhtu, y™u ÔÞðnth™u Ët[tu ht¾tu. sux÷wk
Y ‚{™u …ªsðt {txu yt…u ‚ux÷wk s …ªS™u …tAwk yt…tu. yu ‚{thtu fÕÞtý {t„o Au.”
Ä{o ÷ûtý : [tkŒtu¾™t Xtftuh {ntðeh®Ënu Ä{o™tk ÷ûtýtu …qA‚tk Mðt{eSyu
Ä]r‚-ût{trŒ {™wM{]r‚ «r‚…trŒ‚ Œþ ÷ûtýtu ƒ‚tÔÞtk.
©tØ : yt Ë{Þ ËwÄe Mðt{eS™t ÄtŠ{f rð[thtu y™u {tLÞ‚tytu ÔÞðÂMÚt‚
‚Útt M…ü Út‚tk s‚tk n‚tk. ‚uytu yt»to „úkÚttu™t …X™-…tX™™wk Ë{Úto™ fh‚t n‚t.
{]‚ r…‚]™t ©tØ™t ƒŒ÷u Srð‚ {t‚t-r…‚t y™u ð]Øtu™e Ëuðt™u ©tØ fnu‚t n‚t.
Vr÷‚ ßÞtur‚»t : yuf {™w»Þu …tu‚t™e nÚtu¤e ƒ‚tðe™u …qAâwk fu yt{tk þwk
Au ? Mðt{eSyu ‚u{tk yÂMÚt, [t{ze y™u ÷tune Au ƒeswk ftkE ™Úte, ‚u{ M…ü
fÌtwk. sL{…ºte™tu «Ëk„ …qA‚t “…‹}æÐ~æ¢ çÜU}æƒZ ÜU}æüÐ~æ¢ ŸæïD}æì'' sýtÔÞwk.
ht{½tx : Ëkð‚ 1924™t {t„þh{tk Mðt{eS ht{½tx ytðe™u „k„trf™thu
…ÈtË™MÚt ÚtÞt. Ëðth™t 10 ðtøÞtÚte Ëtks ËwÄe yuf s ytË™{tk ÂMÚth y™u
68 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
{ti™ hÌtt. Mðt{eS™t ƒúñ‚us y™u «þtk‚ MðY…Úte «¼trð‚ ÚtE™u yuf ƒúñ[the
ûtu{fhý ‚u{™e …tËu ytÔÞt. ‚u{™t y™whtuÄÚte Mðt{eS ½tx …hÚte QXe™u
ð™¾kzeïh {ntŒuð™t {krŒh „Þt. íÞtk ht{[kÿSyu Mðt{eS™wk ytr‚ÚÞ fÞwO.
Mðt{eS ËtÚtu™t Äthtðtrnf ËkMf]‚ ðt‚to÷t…Úte ûtu{fhý [rf‚ ÚtÞt. Ëðthu
ßÞthu ÷tuftu™u ¾ƒh …ze fu yt ËkLÞtËe ftuE ËtÄthý ËtÄw ™Úte, …hk‚w {qŠ‚…qò,
yð‚thðtŒ, ‚eÚto, …whtý y™u ¼t„ð‚ ð„uhu …tihtrýf Äthýtytu™wk ¾kz™ fh™th
ŒÞt™kŒ Au, íÞthu Ëti™u ytùÞo ÚtÞwk.
f]»ýt™kŒ ËtÚtu þt†tÚto : yu rŒðËtu{tk ht{½tx …h yuf ðt{{t„eo f]»ýt™kŒ
ËkLÞtËe …ý hnu‚t n‚t. …tihtrýf ÷tuftuyu ‚u{™u Mðt{e ŒÞt™kŒ ËtÚtu þt†tÚto
fhðt «tÚto™t fhe. «Út{ ¾qƒ yt™tft™e …Ae yíÞt„únÚte ‚uytu ‚iÞth ÚtÞt.
þt†tÚto™tu «thk¼ Útðt™tu n‚tu íÞtk yuf {™w»Þu f]»ýt™kŒ™u …qAâwk fu, ‘‘{nthts !
{ntŒuð …h s÷ [ztðe ytðwk?'' ytÚte «íÞwí…L™{r‚ ŒÞt™kŒu ðå[u s fne ŒeÄwk
fu, ‘‘{ntŒuð ‚tu fi÷tË …h Au. ynª ‚tu …ÚÚth Au.'' ytÚte f]»ýt™kŒu …qAâwk,
“þwk {ntŒuð (…h{tí{t) ynª ™Úte ?” Mðt{eSyu fÌtwk, “yu ËðoÔÞt…f {ntŒuð
‚tu {krŒh{tk Au ‚u{ Ëðoºt rðã{t™ Au. …Ae {krŒhu sðwk ÔÞÚto Au.” ytÚte r[ztE™u
f]»ýt™kŒu ËtfthðtŒ™wk yð÷kƒ™ fÞwO. Mðt{eSyu Ätht«ðtn ËkMf]‚{tk ƒtu÷e™u
r™htfth rËØtk‚™wk «{týtu yt…e™u «r‚…tŒ™ fÞwO.
Mðt{e f]»ýt™kŒ ftuE «{tý ™ yt…e þõÞt y™u ÷tuftu ‚hV {w¾ Vuhðe™u
„e‚t™tu ‘²Îæ
²Îæ ²Îæ çã {}æüS²' &÷tuf ðtk[ðt {tkzât. Mðt{eSyu ‚u{™u xtufe™u
fÌtwk fu, ‘‘‚{u þt†tÚto {the ËtÚtu fhe hÌtt Atu fu ÷tuftu ËtÚtu ?'' ytÚte f]»ýt™kŒ
„¼htÞt y™u {tuZt{tk Veý ytðe „Þwk. …tu‚t™e ÷ts hne òÞ {txu rð»tÞtL‚h
fhe Mðt{eS™u fÌtwk, ‘‘Xef, íÞthu ÷ûtý™wk ÷ûtý ƒ‚tðtu.'' Mðt{eSyu W¥th
ytÃÞtu fu, ‘‘÷ûÞ™wk ÷ûtý ntuÞ Au. su{ fthý™wk fthý ntu‚wk ™Úte. …qßÞ™wk …qßÞ
y™u ÷tux™tu ÷tux ÚtE þfu ™rn, ‚u{ ÷ûtý™wk ÷ûtý ntu‚wk ™Úte.'' ytÚte ÷tuftu
nËe …zât y™u f]»ýt™kŒ {ti™ ƒ™e „Þt.
½tuh {qŠ‚…qsf™e {qŠ‚ytu „k„t{tk : yt þt†tÚto{tk Mðt{eS™e rðî‚t, y…qðo
‚fo y™u ðtýe™tu ÷tuftu …h y™u ¾tË ‚tu ƒúñ[the ûtu{fhý …h yŒT¼w‚ «¼tð
…zâtu. yt ûtu{fhý Ët{tLÞ ™rn …hk‚w ½tuh {qŠ‚…qsf n‚tu. ‚u 27 ð»toÚte rð»ýw-
þtr÷„út{, rþð-™{oŒuïh, „ýuþ y™u ƒt÷{wfwkŒ f]»ý ð„uhu™e ðeË þuh …ÚÚth™e
{qŠ‚ytu™u …tu‚t™t «ðtË ft¤{tk ½tuzt …h ht¾e™u ËtÚtu ÷E s‚tu n‚tu. ‚uýu
ƒÄe {qŠ‚ytu™u „k„t{tk «ðtrn‚ fhe ŒeÄe. yt™wk y™wfhý fhe™u …k. ƒt÷{wfwkŒ
ð„uhu y™uf ÷tuftu …ý {qŠ‚…qò Atuze™u …tu‚t™t ÓŒÞ {krŒh{tk rƒhts{t™ ËðoÔÞt…f
Eïh™e W…tË™t fhðt ÷tøÞt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 69
yt… s þtr÷„út{ Atu : Mðt{eS ¼tus™ …Ae {w¾þwrØ {txu ‚w÷Ëe™tk
…t™ [tð‚t n‚t. su yuf „tuËtkE «r‚rŒ™ ÷tðe™u Mðt{eS™u yŠ…‚ fhe™u
rð™tuŒ ¼tðÚte fnu‚tu fu, ‘‘yt… s y{tht þtr÷„út{ Atu.''
ftu÷tn÷ Mðt{e : Mðt{eS ËtÚtu™t ðt‚to÷t…{tk yuf ËtÚtu yrÄf {™w»Þtu
ƒtu÷‚t ‚uÚte Mðt{eS ‚u™wk r™ðthý fhðt fnu‚t fu yt ftu÷tn÷ Au. suÚte ðthkðth
yu þ猙t «Þtu„Úte ‚u{™wk ™t{ ftu÷tn÷ Mðt{e …ze „Þwk n‚wk.
ƒu÷tu™ : Mðt{eS {t„þh {rn™t{tk ht{½txÚte ƒu÷tu™ ytÔÞt. ynª ‚u{ýu
¾uht ™t{™t MÚtt™ …h yuf …e…¤™t ð]ût ™e[u r™ðtË fÞtuo. ynª ‚uytu ÷tuftu™u
ËkæÞt y™u „tÞºte{kºt™tu W…Œuþ yt…‚t. …k. RLÿ{rýyu „tÞºte {kºt ÷¾u÷e
™f÷tu Mðt{eS …tËu ht¾e ŒeÄe n‚e. Mðt{eS ftuE™u ™f÷ yt…‚t ‚u™e ™e[u
1000 ykf ÷¾e Œu‚t fu yuf nòhðth „tÞºte{kºt™tu ò… fhtu. yt he‚u ‚uytuyu
ynª ÷„¼„ 50 ÔÞÂõ‚ytu™u „tÞºte{kºt™e ™f÷tu yt…e n‚e.
ht{ y™u f]»ý «‚t…e htò : yuf rŒðË yuf …krz‚u …qAâwk fu, ‘‘ht{ y™u
f]»ý Eïh™t yð‚th n‚t fu ™rn ?'' Mðt{eSyu fÌtwk, “‚uytu yð‚th ™rn
…hk‚w «‚t…e htòytu n‚t. Eïh fŒe yð‚th ÷u‚tu ™Úte.”
htË÷e÷t : htË÷e÷t yu Eïh™t ™t{u {nt…whw»ttu™u ƒŒ™t{ fh™th ntuðtÚte
‚u™t «íÞu Mðt{eS™u ½]ýt n‚e.
Œkzð‚T : yuf rŒðË yuf {™w»Þu Mðt{eS™e …tËu ytðe™u yr¼ðtŒ™Y…u
fÌtwk, ‘‘Mðt{eS ! Œkzð‚T.'' ‚u™tu W…ntË fh‚t Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘‚{u s
Œkzð‚T ƒ™tu.'' ynª Mðt{eS™tu r™ðtË {tºt 3-4 rŒðË hÌttu.
Vhe fýoðtË : {t„þh™t yk‚{tk Mðt{eS Vhe fýoðtË …ÄtÞto. ynª …qðo
r™ðtË Ë{Þu Mðt{eS ËtÚtu™t þt†tÚto{tk …k. ykƒtŒ¥t™e nth ÚtE n‚e. ‚u™t
{tUZt™e {Uþ Ätuðt …tihtrýftuyu y™q… þnuhÚte …k. nehtðÕ÷¼ þt†e™u ‚uztÔÞt.
‚uytu Wå[ fturx™t þt†¿t rðît™ n‚t.
…k. nehtðÕ÷¼ ËtÚtu þt†tÚto : Ëkð‚ 1924 …tu»t ËwŒ 10 hrððth
(5 rzËuBƒh, 1867) …k. nehtðÕ÷¼ fýoðtË ytÔÞt. ™Sf™tk „t{tuÚte ÷„¼„
[th nòh ƒútñýtu-…krz‚tu þt†tÚto òuðt - Ëtk¼¤ðt ytÔÞt. …krz‚S ½tuh {qŠ‚…qsf
n‚t. þt†tÚto MÚtt™ …h ytð‚tk s ‚u{ýu yuf ËwkŒh ®ËntË™ …h …tu‚t™t ythtæÞ
Œuðtu™e {qŠ‚ytu™e MÚtt…™t fhe y™u þt†tÚto™t «thk¼{tk ‚u{ýu «r‚¿tt fhe fu,
‘‘ŒÞt™kŒ™u …htM‚ fhe™u ‚uytu™t s ntÚtu Œuð{qŠ‚ytu™u ¼tu„ Ähtðe™u s nwk QXeþ.''
yt yíÞk‚ {n¥ð…qýo þt†tÚto A rŒðË [tÕÞtu. (‚u™t rð»tÞtu y™u rðM‚th „úkÚt
„tihð ¼ÞÚte ynª Ëk¼ð ™Úte. ‚u {txu ‘‘fýoðtË{tk {nŠ»t ŒÞt™kŒ™tk yir‚ntrËf
ËkM{hý'' ™t{™wk ®nŒe …wM‚f áüÔÞ Au.)
70 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 þt†tÚto™t ykr‚{ Aêt rŒðËu ƒu nòh {™w»Þtu™e ntshe{tk …k. nehtðÕ÷¼u
…tu‚t™tu …htsÞ Mðefth fÞtuo y™u ˼t Ë{ût fÌtw,k ‘‘¼tEytu, Mðt{eS …qýo rðît™,
‚…Mðe y™u íÞt„e ƒútñý Au. ytsu Ä{o rŒðtfh™tu WŒÞ ÚtÞtu Au. suÚte ½wðztu™e
«ƒ¤‚t hne ™Úte y™u hnuþu …ý ™rn. nðu Ëtiyu Mðt{eS ËtÚtu Ën{‚ ÚtE™u ËíÞ
y™u Ä{o™e þhý ÷E™u …tu‚t™tu WØth fhðtu òuEyu. Mðt{eS su fkE fnu Au ‚u
ËíÞ Au, ðuŒtuõ‚ y™u r™¼útoL‚ Au. yuðtu {thtu r™ýoÞ Au.'' ‚uytuyu yu s Ë{Þu
{qŠ‚ytu™u ®ËntË™ …hÚte W…tze™u „k„t™t s¤{tk «ðtrn‚ fhe ŒeÄe.
Mðt{eS …k. nehtðÕ÷¼ þt†e™e LÞtÞr«Þ‚tÚte „ŒT„ŒT ÚtE „Þt y™u
{wõ‚fkXu ‚u{™e «þkËt fhe. r™»…ût s™Ë{qnu …ý ‚u{™u ÓŒÞÚte yr¼™kŒ™ ytÃÞtk.
©Øt™wk …qh : fýoðtË ‚Útt ™Sf™tk „t{tu™t ÷tuftu{tk Mðt{eS «íÞu ©Øt
yíÞk‚ ð]rØ …t{e. Mðt{eS …tËu ytðe™u ‚uuytu s™tuE Äthý fhðt ÷tøÞt y™u
ËkæÞt-„tÞºte™e rþûtt «t fhe™u Sð™™u ËV¤ ƒ™tððt ÷tøÞt. Mðt{eS™t
r™ðtËMÚtt™ …h yuf rŒðË þt†rðrÄ y™wËth Þ¿tðuŒe™e h[™t fhðt{tk ytðe
y™u rðrÄ…qðof Þ¿t fhe™u [t÷eË ÔÞÂõ‚ytu™tu W…™Þ™–s™tuE ËkMfth fhe™u
Ë{thtun fhðt{tk ytÔÞtu. ûtrºtÞtu™t fw÷„whwytuyu …ý …tu‚t™t rþ»Þtu™wk y™wfhý
fhe™u {qŠ‚…qò™tu íÞt„ fÞtuo y™u fkXeytu „k„t™u Ë{Š…‚ fhe ŒeÄe.
yuf ™ð {wÂM÷{ : Ä{o…wh r™ðtËe yuf ™ð {wÂM÷{u Mðt{eS™u …qAâwk fu,
‘‘{nthts ! þwk y{u …ý ftuE he‚u þwØ ÚtE þfeyu Aeyu ?'' Mðt{eSyu W¥th
ytÃÞtu fu, ‘‘òu Ä{o™wk yt[hý fhtu ‚tu þwØ Útðt{tk ftuE {w~fu÷e ™Úte.''
ËqÞo„úný{tk ¼tus™ : Ëkð‚ 1924 …tu»t ðŒ y{tË þw¢ðth (24 òLÞwythe,
1868)™t htus ËqÞo„úný n‚wk. íÞthu y™uf †e-…whw»ttu „k„tM™t™ {txu ytÔÞtk
n‚tk. Ët{tLÞ he‚u ÷tuftu „úný Ë{Þu ¼tus™ fh‚t ™Úte. yuf {™w»Þu Mðt{eS™u
…qAâkw, ‘‘{nthts ! „úný™wk Ëq‚f õÞtk ËwÄe {t™ðwk òuEyu y™u ¼tus™ õÞthu
fhðwk òuEyu ?''
Mðt{eSyu Ëns¼tðu fÌtwk, ‘‘Ëq‚f ftuE ðM‚w ™Úte y™u ¼q¾ ÷t„u íÞthu
¼tus™ fhðwk òuEyu.'' ËŒeytu™e ƒŒeytu{tk sfztÞu÷ ytÞoòr‚ YrZytu™t f÷uðh{tk
fuŒ …ze n‚e. ƒwrØ{t™ y™u …krz‚tu …ý ykÄ©Øt™t ytuÚtu Sð‚t n‚t, íÞthu
Mðt{eS ÷tuftu™u ytðe {qZ ÄthýtytuÚte {wõ‚ Útðt™tu ytŒuþ yt…e hÌtt n‚t.
†eytu™u „tÞºte s… yrÄfth : Mðt{eS™tu Ä{o«[th {tºt …whw»ttu ËwÄe
{ÞtorŒ‚ ™ n‚tu, …hk‚w yu ™the òr‚™t WíÚtt™ {txu …ý n‚tu. fýoðtË r™ðtËe
Xtfwh „tu…t÷®Ën™t 90 ð»teoÞ ð]Øt VE nkËtŒuðe™u Mðt{eSyu ytu{T™e W…tË™t
y™u „tÞºte™t s…™tu W…Œuþ ytÃÞtu. ßÞthu þ‚tçŒeytuÚte ™the™u rðãtrÄfthÚte
ðkr[‚ ht¾ðt{tk ytð‚e n‚e. þkfht[tÞo suðtyu …ý ‘mæÚ¢ çÜU}æïÜ¢U ÝÚÜUS²'
ÝÚÜUS²'™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 71
W¥th{tk “ÝæÚè'' fnu÷ Au. ‚w÷ËeŒtËu ™the™u ‘‚tz™ fu yrÄfthe’ ƒ‚tðu÷ Au,
íÞthu ð‚o{t™ Þw„{tk Mðt{e ŒÞt™kŒu †eytu {txu rðãtæÞÞ™™tk îth ¾tu÷e ™tÏÞtk.
nkËtŒuðe yu «Út{ ¼tøÞþt¤e {t‚t n‚e, suu™u „tÞºte s…™tu yrÄfth Mðt{e
ŒÞt™kŒ îtht «t ÚtÞtu n‚tu. su Rr‚ntË™e yuf ¢tÂL‚fthe ½x™t n‚e.
ŒÞt™kŒ y™u {tuût : Mðt{e ŒÞt™kŒ …h–Wå[ ðihtøÞ y™u yðÄq‚ yðMÚtt{tk
hnu‚t ntuðtÚte þt {txu ytðt s™fÕÞtý y™u ÷tufrn‚™tk ftÞtuo fhe hÌtt Atu ?
¾kz™-{kz™™e {tÚttfqx{tk þt {txu …zât Atu ? Ëðo «ð]r¥tytu Atuze™u þt {txu
{tºt {tuût «t fhe ÷u‚t ™Úte ? ytðt «&™tu rðr¼L™ ÔÞÂõ‚ytu îtht fhðt{tk
ytð‚t n‚t. su{ fu –
(1) Mðt{eS«r‚ yíÞk‚ M™un y™u ytŒh Ähtð‚t „k„trf™thu hnu‚t yuf
ðÞtuð]Ø Ëk‚u fÌtwk fu, ‘‘{nthts ! ‚{u ÔÞÚto …htu…fth™t [¬h{tk …zât Atu.
r™ð]r¥t {t„o „úný fhe™u yt sL{{tk s þt {txu {tuût «t fhe ÷u‚t ™Úte ?''
(2) Mðt{eS™t r«Þ ËtÚte Mðt{e fi÷tþ…ðo‚u …ý …qAâwk fu, ‘‘{tuût{t„o™t
…h{‚¥ð™u «t fhe, Ë{trÄ rËrØ ƒtŒ þt {txu ÷tufrn‚ y™u s™fÕÞtý™t
ƒ¾uzt{tk …zât Atu ? þwk MðÞk {tuût {txu WíËwf ™Úte ?''
(3) …k. RLÿ{rýyu …ý yu s ðt‚ …qAe n‚e fu, ‘‘…h{nkË …Œ™u «tÂ
fÞto …Ae yt… ÄtŠ{f-Ët{trsf ËwÄth™t ftÞo{tk þt {txu …zât Atu ?''
Mðt{eS™tu W¥th n‚tu fu, “nwk yt ftÞo …qðos }r»tytu–„whwytu™t }ýÚte
{wõ‚ Útðt fhe hÌttu Awk.''
‘‘nwk {tºt {tht yuf÷t™tu s {tuût ™rn, …hk‚w rºt‚t… Ëk‚ s™Ë{ts
y™uf «fth™t õ÷uþtuÚte {wõ‚ ƒ™u y™u ©uÞ{t„o™t Þtºteytu ƒ™e {tuût «tÂ
fhu ‚u{ RåAwk Awk.''
ynª fux÷tf Sð™[rhºtfthtuyu “ {™u {tuût™e sYh ™Úte, nwk {tuût {txu
WíËwf ™Úte. ” yuðt yíÞwÂõ‚ ¼hu÷t þçŒtu™tu «Þtu„ fhu÷ Au. …hk‚w ‚u ÞtuøÞ
™Úte. fthý fu Mðt{e ŒÞt™kŒ™t „]níÞt„™tu yuf {tºt WÆu~Þ Þtu„ îtht {tuût
«tr fhðt™tu n‚tu. ‚u {txu ‚u{ýu fXtuh‚{ ‚…ùÞto fhe n‚e. su yt…ýu …qðo
«fhýtu{tk òuE „Þt Aeyu.
„whw rðhò™kŒ …tËuÚte ¿tt™«tr …Ae „whw Œrûtýt{tk yt…u÷ ð[™t™wËth
„whw }ýÚte {wõ‚ Útðt «ð]r¥t™tu «thk¼ fhu÷ n‚tu y™u ðuŒt™wËth ¿tt™, f{o
y™u W…tË™t™e rºtrðÄ ËtÄ™t ËtÚt-ËtÚtu [÷tðe n‚e. suÚte Mð ‚Útt yLÞtu™tu
{wÂõ‚ {t„o «þM‚ fhu÷ n‚tu. ytÚte …tu‚t™e ËtÚtu yLÞtu™tu …ý {tuût RåA‚t
n‚t ‚u{ fnuðwk yrÄf ÞwÂõ‚Ëk„‚ Au.
ðuŒ «[th{tk ‚w÷™t‚e‚ yt™kŒ : yuf rŒðË ËtÄw {tÞtht{u fÌtwk, ‘ŒÞt™kŒ !
72 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
‚{u yt ¾kz™-{kz™™t ƒ¾uzt{tk þt {txu …zât Atu ? þt {txu ðuh ðÄthtu Atu ?
y{the {tVf ¾tE-…e y™u ðuŒ«[th{tk {™u su yt™kŒ ytðu Au, ‚u ‚w÷™t‚e‚ Au.''
ƒw÷kŒ þnuh™t f÷uõxh : yuf rŒðË Mðt{eS fwrxh{tk n‚t íÞthu ƒw÷kŒ
þnuh™t f÷uõxh ytÔÞt y™u …tu‚t™t yt„{™™e Ëq[™t {tuf÷e. Mðt{eSyu W¥th{tk
fÌtwk, ‘‘yíÞthu {the …tËu Ë{Þ ™Úte.'' f÷uõxhu Vhe …wAtÔÞwk fu, ‘‘õÞthu Ë{Þ
{¤þu ?'' Mðt{eS Ët{u …wAtÔÞwk fu, ‘‘yt…™u õÞthu Ë{Þ Au ?'' f÷uõxhu sýtÔÞwk
fu, ‘‘{™u [th f÷tf …Ae ƒÄtu Ë{Þ s Ë{Þ Au.''
Mðt{eS yt Ëtk¼¤e™u fwrxÞt™e ƒnth ytÔÞt y™u ‚uytu™u ytË™ yt…e™u
htsÄ{o™tu W…Œuþ ytÃÞtu. ‚Útt ®fr[‚T ÔÞk„…qðof yu{ …ý fÌtwk fu, yuf Ët{tLÞ
„]nMÚt …h …rhðth …tu»tý™tu yux÷tu ¼th ntuÞ Au fu ‚u™u ïtË ÷uðt™tu Ë{Þ
ntu‚tu ™Úte. íÞthu yt…™e W…h ‚tu nòhtu {™w»Þtu™t Ëkfx r™ðthý™tu ¼th Au.
‚u{ A‚tk yt… fntu Atu fu {™u [th f÷tf …Ae Ë{Þ s Ë{Þ Au – yðftþ
ne yðftþ ni ! Mðt{eS™tu r{ºt¼tðu yt…u÷ yt W…Œuþ f÷uõxh™u yíÞk‚
r«Þ ÷tøÞtu y™u «ËL™‚t…qðof íÞtkÚte rðŒtÞ ÚtÞt.
hr‚ht{ …nu÷ðt™ : hr‚ht{™u …tu‚t™t ƒ¤ …h ¾qƒ yr¼{t™ n‚wk. ‚uýu
yuf rŒðË Mðt{eS™u òuE™u r‚hMfth¼tðÚte fÌtwk, ‘‘yhu, yt ƒtƒt ‚tu ¾qƒ
s Óü …wü Au.'' Mðt{eSyu ðtýeÚte ftkE ™ fÌtwk, …hk‚w …tu‚t™t rðþt¤ y™u
rŒÔÞ ™uºttuÚte yuðe ßÞtur‚ ™t¾e fu ‚u™wk yr¼{t™ ¼tk„e™u ¼qftu ÚtE „Þwk y™u
‚uýu …tu‚t™t yrþü ÔÞðnth {txu ût{t {tk„e.
þt†tÚto rð™t …krz‚tu™tu …htsÞ : yuf rŒðË yn{Œ„Z™t …krz‚ f{÷™Þ™
y™u …k. Ëw¾Œuð ð„uhu 15-20 rðît™tu yr‚þÞ Âõ÷»x «&™tu …qAðt Mðt{eS
…tËu ytÔÞt. ‚uytu Mðt{eS™t ytus, ‚us y™u „tihð…qýo {w¾{wÿt òuE™u yux÷t
«¼trð‚ ÚtÞt fu ftkE …qAe þõÞt ™rn y™u Mðt{eS™t {w¾Úte W…Œuþ Ëtk¼¤e™u
ËíÞ Au – ËíÞ Au fne™u y™w{tuŒ™ fh‚t hÌtt. íÞtkÚte s‚t {t„o{tk ‚uytuyu
yuðtu y™w¼ð fÞtuo fu yt ËkLÞtËe{tk «[kz ytí{þÂõ‚ Au, suÚte «r‚M…Äeo™u
nth Mðefthðe …zu Au.
yM‚uÞðú‚e ŒÞt™kŒ : yuf rŒðË yæÞt…f ™kŒrfþtuhu Mðt{eS™u {¤ðt
ytð‚tk hM‚t{tk ¾u‚h{tkÚte ðt÷tu¤ (…t…ze)™e ®Ë„ ‚tuze™u Mðt{eS™u ¼ux Ähe.
Mðt{eS y™tÞtËu ƒtuÕÞt fu, ‘‘™kŒrfþtuh, ‚{u ®Ë„tu ¾u‚h™t {tr÷f™u …qAe™u
‚tuze ™Úte. yt ®Ë„tu [tuhe™e Au. {txu nwk „úný ™rn fhwk.'' suÚte ™kŒrfþtuhu
þh{tE™u …ùt¥tt… fÞtuo.
îLît‚e‚ ŒÞt™kŒ : Mðt{eS Xkze y™u „h{eÚte îLît‚e‚ n‚t. yuf rŒðË
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 73
¼Þkfh fzfz‚e Xkze{tk ßÞthu ©tu‚tytu „h{ ð†tu, hòE y™u Ätƒ¤t ytuZe™u
…ý ÚthÚth ÄúwS hÌtt n‚t, ™tf y™u ytk¾{tkÚte …týe ðne s‚tk n‚tk, íÞthu
…ý Mðt{eS {tºt ftu…e™ Äthý fhe™u …ÈtË™ ÷„tðe™u W…Œuþ yt…e hÌtt
n‚t. Xkze™tu ftuE «¼tð ‚u{™t …h òuðt{tk ytð‚tu ™ n‚tu..
Xtftuh „tu…t÷®Ënu yt™wk hnMÞ …qA‚tk Mðt{eSyu nËe™u W¥th ytÃÞtu fu,
‘‘ƒúñ[Þo y™u Þtu„tÇÞtË yt™wk fthý Au.'' Xtftuhu Vhe …qAâwk fu, ‘‘y{u yt…™t
Þtu„ƒ¤™u fu{ òýe þfeyu ?'' ‚u Ë{Þu Mðt{eSyu …tu‚t™t ntÚt™t yk„qXtytu™u
„tuXý …h ht¾e™u ƒ¤…qðof yuðt ŒƒtÔÞt fu ‚h‚ s þheh{tkÚte …hËuðtu ðnuðt
{tkzâtu. yt òuE™u ÷tuftu ytùÞo[rf‚ ÚtÞt. Mðt{eS™t Þtu„ ƒ¤ …h …qýo rðïtË
ÚtE „Þtu.
„k„t fuðe ? yuf rŒðË yuf {™w»Þu ytðe™u Mðt{eS™u …qAâwk fu, ‘‘yt…
„k„t™u fuðe {t™tu Atu ?'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘suðe òuðt{tk ytðu Au ‚uðe.''
yt„L‚wfu Vhe …qAâwk, ‘‘yt…™u þwk òuðt{tk ytðu Au ?'' Mðt{eSyu Ët{u …qAâwk
fu, ‘‘‚{™u þwk òuðt{tk ytðu Au ?'' ‚uýu fÌtwk fu, ‘‘{™u ‚tu …týe Œu¾tÞ Au.''
Mðt{eSyu rð™tuŒ¼tðÚte {™u …ý yu s Œu¾tÞ Au ‚u{ fne™u ËtÄthý ðt‚to÷t…Úte
„k„tM™t™Úte …wÛÞ™wk ¾kz™ fhe ŒeÄwk.
yk„Œ þt†e™tu …ºt : Mðt{eS™t fýoðtË r™ðtË Ë{Þu …e÷e¼e‚ r™ðtËe
…k. yk„Œ þt†eyu ËkMf]‚{tk yuf ytí{&÷t½tÞwõ‚ …ºt …tXðu÷. Mðt{eSyu ‚u™t
W¥th{tk …ºt™e ¼t»tt™e ‚Útt ¼t„ð‚{tk™e yþwrØytu ƒ‚tðe. suÚte yk„Œ þt†e
{ti™ ÚtE „Þt.
ƒu yk„úuòu™tu Ëtûttífth : yuf rŒðË Mðt{eS ftuE Ëq[™t rð™t fýoðtËÚte
„k„t‚x …h Ëtksu Vhðt ™ef¤e …zât. ¼Þkfh Xkze™wk {tuswk [t÷e hÌtwk n‚wk. …ð™
ËwËðtxt {the hÌttu n‚tu. ™Œe™tk ™eh òýu ƒhV ƒ™e hÌttk n‚tk. Ítz-…t™
Xhe™u Xefhtk ƒLÞtk n‚tk. ËwËðt‚tu …ð™ ftr‚÷ ƒtý™e {tVf þheh™u ðªÄe
hÌttu n‚tu. ysðt¤e ht‚™tu [kÿ{t rð{÷ ÔÞtu{{tk …tu‚t™e Äð÷ [krÿft Atkxe
hÌttu n‚tu. ‚u™tk rfhýtu „k„t™tk s¤™e ËtÚtu Ëk‚tfqfze h{e hÌttk n‚tk. ‚uðt
Ë{Þu Mðt{eS „k„t‚x™e ne{ suðe hu‚e …h {tºt ftu…e™ Äthý fhe™u, …ÈtË™
÷„tðe™u æÞt™MÚt ƒuXt n‚t.
yu htrºt™t Ë{Þu ƒŒtÞqk™t yk„úus f÷uõxh ‚u™t …tŒhe r{ºt ËtÚtu rþfth™t
«Þtus™Úte íÞtk ytðe [zât. ‚u{™tk þheh ‚tu „h{ ð†tu{tk ŒxtE „Þtk n‚tk.
‚u{ýu „k„t‚xu ÷k„tuxÄthe ‚…Mðe™t «[kz, ‚usMðe þheh™u Ë{trÄ{tk ÷e™ ÚtÞu÷
r™ntéÞwk. ƒk™u „tuhtytu x„h-x„h òuE hÌtt.
74 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 Mðt{eS™e Ë{trÄ Aqxe, ™uºttu ¾tuÕÞtk, íÞthu ™Sf ytðe™u f÷uõxhu ytùÞoÚte
…qAâwk fu, ‘‘yt…™u Xkze ™Úte ÷t„‚e ?''
Mðt{eS ftkE W¥th yt…u ‚u …nu÷tk ËtÚtu™t …tŒheyu ÔÞk„ ¼tðÚte {òf
Wztðe fu, ‘‘Œhhtus {V‚™t {t÷{÷eŒt ¾tE™u ‚„ztu ÚtÞtu Au ™u ? ‚u™u Xkze
þt™e ÷t„u ?''
Mðt{eS ÂMÚt‚«¿t‚t Äthý fhe™u r™÷uo…¼tðu ƒtuÕÞt, ‘‘Ëtnuƒ, y{u Œt¤,
htuxe ¾tEyu yu{tk {t÷ þwk ntuÞ ? …hk‚w yt… ÷tuftu {tkË, #ztk, {rŒht ð„uhu
{t÷ Wztðtu Atu. yux÷u òu {t÷{÷eŒt ¾tðtÚte Xkze Ën™ fhe þft‚e ntuÞ ‚tu
ytðtu, ð†tu W‚the™u Úttuze ðth {the ƒtsw{tk ƒuËe òytu.''
ytÚte …tŒhe Ík¾ðtýtu …ze™u rð™{ú ¼tðÚte ƒtuÕÞtu fu, ‘‘‚tu …Ae yt…
ƒ‚tðtu fu, yt…™u Xkze fu{ ™Úte ÷t„‚e ?''
Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk, ‘‘yt… s fntu, yt…™wk {tuZwk ¾wÕ÷wk hnu Au A‚tk
íÞtk Xkze fu{ ™Úte ÷t„‚e ? yt…™wk {w¾ Ë‚‚ ¾wÕ÷wk hnuðt™t yÇÞtË™t fthýu
íÞtk Xkze Ën™ fhe þftu Atu, yu s «{týu {tht þheh™u Xkze-„h{e Ën™ fhðt™tu
yÇÞtË-ytŒ‚ …zu÷ Au.''
ƒk™u yk„úuòu ™{Mfth fhe™u rðŒtÞ ÚtE „Þt.
„rZÞt½tx : Ëkð‚ 1924 [iºt ËwŒ{tk Mðt{eS ËtuhtU ™Sf™t „t{ „rZÞt½tx
ytÔÞt. yt Ë{Þ{tk Mðt{eS™e feŠ‚ ¾qƒ s «Ëhe [qfe n‚e.
ƒ÷Œuðr„rh : ËtuhtU r™ðtËe „tuËtkE ƒ÷Œuðr„rh, …k. ™thtÞý [¢tkrf‚
‚Útt yLÞ …krz‚tu Mðt{eS …tËu ytÔÞt. ðt‚to÷t…{tk yt [¢tkrf‚tu Úttuze r{r™xtu{tk
r™hw¥th ÚtE „Þt y™u ƒ÷Œuðr„rh Mðt{eS™t ¼õ‚ ƒ™e Ëuðt y™u ytr‚ÚÞ
fh‚t hÌtt.
WÆkz Xtftuh : Mðt{eS™t ði»ýð{‚-¾kz™Úte r™Bƒtfo {‚t™wÞtÞe yuf Xtftuh
y™u ‚u™t ºtý ËtÚteŒthtu ‚÷ðth y™u ÷tXe ÷E™u Mðt{eS™u {thðt {txu ytÔÞt.
…hk‚w ƒ÷Œuðr„rh™e Ë‚fo‚t™u fthýu ‚uytu …tu‚t™t WÆuþ{tk ËV¤ ÚtÞt ™rn.
ËtuhtU : „tuËtkE ƒ÷Œuðr„rh Mðt{e™u yt„ún fhe™u ËtuhtU ÷tÔÞt y™u …tu‚t™u
íÞtk ykƒt„Z{tk W‚thtu ytÃÞtu. Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th òýe™u rðr¼L™
ð„o™t ÷tuftu™tk xtu¤uxtu¤tk Œþo™tÚto ytððtk ÷tøÞtk. [¢tkrf‚ ÷tuftu ðtŒ {txu ytÔÞt
…ý ‚uytu yuf r{r™x …ý xfe þõÞt ™rn. ‚u™t «¼tðÚte …k. „tu®ðŒht{u [¢tkrf‚
{‚™u r‚÷tksr÷ yt…e ŒeÄe.
yk„Œ þt†e : Ëtuhtuk ™Sf™t ƒŒrhÞt „t{ r™ðtËe …k. yk„Œht{ þt†e
yuf «rËØ …krz‚ n‚t. ‚uytuyu Mðt{e rðhò™kŒS™t ËtuhtU r™ðtË Ë{Þu ‚uytu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 75
…tËuÚte rËØtL‚ fti{Œw e™tu yÇÞtË fÞtuo n‚tu. ËkMf]‚™t ÄwhÄk h rðît™ y™u ÔÞtfhý™t
…krz‚ ntuðtÚte ‚u{™e ËtÚtu þt†tÚto fh‚t rðît™tu ¼Þ …t{‚t n‚t. ‚uytu
þtr÷„út{™e …qò y™u ¼t„ð‚™e fÚtt fh‚t n‚t.
Mðt{eS™t ËtuhtU yt„{™™t Ë{t[th Ëtk¼¤e™u þt†tÚto™e RåAtÚte …krz‚
íÞtk ytÔÞt. {qŠ‚…qò …h ðt‚to÷t… [tÕÞtu. Mðt{eSyu ÞwÂõ‚-«{týtuÚte ‚u™wk
¾kz™ fÞwO. yk„Œ þt†e ftuE W¥th yt…e þõÞt ™rn. Mðt{eSyu ¼t„ð‚™e
yt÷tu[™t fhe™u ‚u{tk™e y™uf yþwrØytu ƒ‚tðe. …krz‚Syu Mðt{eS™t fÚt™™u
ËíÞ {t™e Mðefth fÞtuo y™u Ëðo™e ntshe{tk þtr÷„út{™uu „k„t{tk …Ähtðe ŒeÄtu
‚Útt ¼rð»Þ{tk ¼t„ð‚™e fÚtt ™ fhðt™e «r‚¿tt ÷eÄe. yt™wk y™wfhý fhe™u
ƒ÷Œuðr„rhyu ‚Útt yLÞ ÷tuftuyu …ý …tu‚t™e {qŠ‚ytu™u „k„t{tk «ðtrn‚ fhe
ŒeÄe y™u ËkæÞt fhðt ÷tøÞt. ð]kŒtð™™t hk„t[tÞo «r‚ð»to ËtuhtU ytðe™u ÷tuftu™u
[¢tkrf‚ fh‚t n‚t, …hk‚w nðu ‚u ytð‚t …ý ƒkÄ ÚtE „Þt.
Ën…tXe …k. Þw„÷rfþtuh : Mðt{eS™t ËntæÞtÞe …k. Þw„÷rfþtuh ËtuhtU
ytÔÞt n‚t. ‚uytu Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt íÞthu …k. yk„Œ þt†e …ý íÞtk
n‚t. ‚uytuyu Mðt{eS™u fÌtwk, ‘‘{nthts yt… ƒeòytu™u {qŠ‚…qò, fkXe, r‚÷f,
{t¤t ð„uhu Atuzðt™wk fntu Atu. …hk‚w yt Ën…tXe™u fu{ ftkE ™Úte fnu‚t ?''
Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yu {ÚtwhtðtËe Au. ‚u™t …h ‚u™e ytSrðft [t÷u Au.''
…k. Þw„÷rfþtuh ytÚte ™thts ÚtE™u [tÕÞt „Þt y™u „whw rðhò™kŒ …tËu
sE™u VrhÞtŒ fhe fu, ‘‘ŒÞt™kŒ ËtuhtU{tk …whtý, þtr÷„út{, fkXe, r‚÷f™wk ¾kz™
fhe™u y™Úto fhe hÌtt Au.'' …tu‚t™t r«Þ rþ»Þ ŒÞt™kŒ îtht Ëtk«ŒtrÞf‚t™tu
™tþ fhe yt»to¿tt™ ‚Útt ðirŒf f{oftkz™e rŒÔÞ ßÞtur‚™u «„xtððt™t Ë{t[th
Ëtk¼¤e shtSýo «¿tt[ûtw „whw yíÞk‚ «ËL™ ÚtÞt. …w÷rf‚ ÚtE™u fÌtwk,
‘‘Þw„÷rfþtuh ! þtr÷„út{ þwk Au ? ‘àææHèÝæ¢ ²æï xæíæ}æ: ¨: àææçHxæíæ}æ:'J ßÞthu
þçŒ s yþwØ Au, ‚tu ‚u™e …qò s r™»V¤ Au y™u fkXe r‚÷ftrŒ™wk yt»to„úkÚttu{tk
õÞtk ÷ÏÞwk Au ?” …k. Þw„÷rfþtuhu „whw™u ŒÞt™kŒ™t ftÞo™wk Ë{Úto™ fh‚t òuE™u
MðÞk …tu‚t™e fkXe ‚tuze™u VUfe ŒeÄe.
fi÷tË…ðo‚ : ËtuhtU r™ðtËe Mðt{e fi÷tË…ðo‚™tu Mðt{eS ËtÚtu …qðo …rh[Þ
n‚tu. ‚uytu yuf rŒðË „rZÞt½tx ytÔÞt, íÞthu Mðt{eS ‚u{™e fwrxÞt …h {¤ðt
„Þt y™u rð™tuŒ¼tðu fÌtwk, ‘‘yhu ! ytðze ™t™e fwrxÞt{tk ytðzt {tuxt fi÷tË…ðo‚
fuðe he‚u ytðe þõÞt ?''
Mðt{eSyu ði»ýð Ëk«ŒtÞtu™t ¾kz™{tk ‚uytu™u ËntÞf Útðt y™whtuÄ fÞtuo.
…hk‚w ‚uytu ËtuhtU™t ðhtn {krŒh{tk yrÄct‚t ntuðtÚte {qŠ‚…qò y™u …whtýtu™wk
¾kz™ ™ fhðt™e ‚u{ýu þh‚ {qfe, su™tu Mðt{eS îtht Mðefth fhðt™e ftuE
76 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Ëk¼tð™t s ™ n‚e. Mðt{e fi÷tË…ðo‚u {qŠ‚…qò, …whtý, yuftŒþe-ðú‚tu™t
{tntíBÞ™t «r‚…tŒ™{tk ‘‘ËíÞ Ä{o Ëkhrûtýe'' ™t{™wk yuf …wM‚f ÷¾e™u yËnÞtu„
…ý fÞtuo.
…k. Ëw¾t™kŒ : ËtuhtU{tk …whtýt™wËth ðhtn yð‚th ÚtÞu÷ ntuðt™wk {t™eu ‚u™u
þqfhûtuºt ™t{Úte ‚eÚtoMÚtt™ {t™ðt{tk ytðu Au. suÚte ynª Vr÷‚ ßÞtur‚»t ð„uhu
…h ƒútñýtu r™¼oh hnu‚t n‚t. yuf rŒðË ¼t„ð‚e …k. Ëw¾t™kŒ Mðt{eS
…tËu ytÔÞt y™u ßÞtur‚»t rð»tÞ{tk ðt‚to÷t… fÞtuo. ™ð„ún …qò{tk ‘‘àæ‹G
àæ‹GÝæï Îï±è''
{kºt™e þr™™e …qò{tk fÕ…™t fhðt{tk ytðe Au. ‚uÚte Mðt{eSyu Wõ‚ {kºt™e
¼tð…qýo y…qðo ÔÞtÏÞt «M‚w‚ fhe. ‚u Ëtk¼¤e™u Ëw¾t™kŒ {wøÄ ƒ™e „Þt y™u
Mðt{eS™t y™wÞtÞe ƒ™e „Þt ‚Útt {qŠ‚ytu™u „k„t{tk …Ähtðe ŒeÄe.
¼q÷Úte ËtÄw s÷{ø™ : Mðt{eS™e ‚eðú yt÷tu[™tÚte {qŠ‚…qsftu ™thts
Út‚tk, W…ÿðe ÷tuftu Mðt{e™u yt½t‚ …ntU[tzðt yÚtðt «týnhý fhðt ‚í…h
Út‚t n‚t. yuf ht‚u Mðt{eS™u „k„t{tk zwƒtzðt fux÷tf WÆkz ÷tuftu ytÔÞt, …hk‚w
ËkÞtu„ðþ Mðt{eS™t ™Sf™t MÚtt™{tk yuf ËtÄw Ëq‚tu n‚tu. „wkztytuyu ‚u™u ŒÞt™kŒ
{t™e™u „k„t{tk VUfe ŒeÄtu. ßÞthu ‚uýu þtuh {[tð‚t ‚u ŒÞt™kŒ ™Úte ‚u{ òýe™u
‚u™u ƒnth ftZâtu.
¢tuÄe òx : yuf rŒðË Mðt{eS W…Œuþ yt…e hÌtt n‚t íÞthu yuf fŒtðh,
rðfht¤, …nu÷ðt™ òx ytðe …ntUåÞtu. {w¾ …h htu»t™e yt„, [ze „Þu÷t
¼ðtk, ÷t÷½q{ ™uºttu, ntuX …eË‚tu, ¾¼t …h ztk„ ht¾e™u, ˼t [ehe™u ËzËztx
Mðt{eS™e Ët{u ytðe™u Q¼tu hÌttu. ðtýe{tkÚte yk„tht ytufðt {tkzâtu, ‘‘yhu
Äq‚o, ‚wk ËtÄw ÚtE™u {qŠ‚…qò™wk ¾kz™, „k„t{iÞt™e ®™Œt y™u Œuðtu™e rðhwØ ƒfðtË
fhu Au ? nðu ƒtu÷ s÷Œe, ‚tht þheh{tk õÞtk yt ztk„ {the™u ‚™u …qhtu fhe
™t¾wk ?''
Ëk…qýo ˼t ÚthÚthe QXe, …hk‚w Mðt{eSyu hr‚{tºt [÷tÞ{t™ ÚtÞt rð™t,
þtL‚, Äeh y™u „k¼eh {w¾{wÿt ht¾e™u nË‚tk nË‚tk W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘¼tE !
{thtu Ä{o«[th ‚™u y…htÄ ÷t„‚tu ntuÞ ‚tu ‚u y…htÄ fh™th {thwk {M‚f Au.
yu s {™u yt ðt‚tu ËwÍtzu Au. {txu ‚wk {tht {tÚtt …h s ‚the ztk„ ͪfe
Œu.''
yt{ fne™u Mðt{eSyu …tu‚t™t ™uºt™e ßÞtur‚ òx™t ™uºt …h ™t¾e.
¢tuÄ™tu Ä„Ä„‚tu yk„th òýu fu s¤Ätht îtht ƒwÍtE™u þtk‚ ÚtE „Þtu. ‚u Mðt{eS™tk
[hýtu{tk Z¤e …zâtu. hzðt ÷tøÞtu. Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘‚U ftuE y…htÄ ™Úte
fÞtuo, ‚U fþwkÞ ™Úte fÞwO. fŒt[ ‚U {™u {tÞtuo ntu‚ ‚tu …ý þe ®[‚t n‚e. ò,
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 77
«¼w ‚™u ËL{t„o «Œt™ fhu.''
yt á~ÞÚte ÷tuftu Mðt{eS™e Ën™þe÷‚t òuE yíÞk‚ «þkËt fhðt ÷tøÞt
fu ËtuhtU{tk ËtÄw-Ëk‚tu ‚tu y™uf ytÔÞt, …hk‚w ŒÞt™kŒ suðt ¿tt™e, r™¼oÞ y™u
ût{tðt™ òuðt{tk ytÔÞt ™Úte.
Vhe fýoðtË
htð fýo®Ën™e ‚÷ðth : Ëkð‚ 1924 ðiþt¾ ðŒ 13 ƒwÄðth (20 {u,
1868)™t htus Mðt{eSyu Vhe fýoðtË ytðe™u …nu÷t hnu‚t ‚u fwrxh{tk s
r™ðtË fÞtuo. ynª suX ËwŒ 10™t htus „k„tŒþuht™tu «rËØ {u¤tu ÷t„‚tu ntuðtÚte
nòhtu {™w»Þtu „k„t-M™t™ {txu yufºt ÚttÞ Au. ‚u{tk ƒhti÷e™tu htð fýo®Ën
…ý ytÔÞtu n‚tu. yu ð]kŒtð™™t ði»ýð yt[tÞo hk„t[tÞo™tu y™wÞtÞe n‚tu. ‚uýu
Mðt{eS™e fwrxhÚte Úttuzu Œqh W‚thtu fÞtuo n‚tu.
htË÷e÷t : yuf ht‚u fýo®Ën™t {wft{ …h htË÷e÷t h{t‚e n‚e. Mðt{eS™u
…ý Úttuzt …krz‚tu ƒtu÷tððt ytÔÞt. Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘nwk yuðt ®™Œ™eÞ ftÞo{tk
¼t„ ÷E þfwk ™rn. yt…ýt …qs™eÞ {nt…whw»ttu™tu ‚{u ðuþ ¼sðe hÌtt Atu
‚u ytðwk þh{™wk ftÞo rĬth™u …tºt Au.'' …krz‚tuyu Mðt{eS™e ðt‚{tk {eXwk-
{h[wk ¼¼htðe™u htð™u ¾qƒ s ¼zftÔÞtu. W„ú «f]r‚™t htð™t ¢tuÄ™tu …thtu
‚tu [zu÷tu s n‚tu.
ƒesu rŒðËu Ëtksu W¥turs‚ ÚtE™u …krz‚tu y™u …tu‚t™t ™tufhtu™u ÷E™u ¾wL™Ë¼Þtuo
htð Mðt{eS™e fwrxh …h [Ze ytÔÞtu. Mðt{eS W…Œuþ yt…e hÌtt n‚t. ©tu‚tytu
©ðý{tk ‚Õ÷e™ n‚t. yu Ë{Þu htð™e Ëu™t ytðe …ntU[e. Mðt{eSyu ‘‘ytðtu
ƒuËtu'' fne™u Ëífth fÞtuo.
‘‘õÞtk ƒuËeyu ?'' fzf Mðhu htð „So QXâtu.
‘‘ßÞtk yt…™e RåAt ntuÞ íÞtk.'' ‚u™t ynkfth™u òuE™u Mðt{eS nËe™u
ƒtuÕÞt.
‘‘y{u ‚tu ‚{the ƒtsw{tk s ƒuËeþwk.'' «Út{Úte s ÄqkÄðtÞu÷tu htð ƒtuÕÞtu.
‘‘¾wþeÚte, ytðtu, ƒuËtu.'' fne Mðt{eSyu sht ¾Ëe™u søÞt fhe yt…e.
htð ͽztu fhðt {txu s ytÔÞtu n‚tu. yu™t {ŒtuL{¥t fkX{tkÚte ð[™tu ™eféÞtk
fu, ‘‘ËkLÞtËe ntuðt A‚tk ‚{u y{thu íÞtk htË÷e÷t{tk fu{ ™ ytÔÞt ?''
Mðt{eSyu fÌtwk,“ htð {ntþÞ ! ‚{tht …qßÞ …qðoòu™t ðuþ Äthý fhe™u
n÷ftk {týËtu™u ™[tztu Atu y™u ‚{u ûtrºtÞ ntuðt A‚tk yu òuE™u ¾wþ Úttytu
Atu. ‚u™e þh{ Útðe òuEyu. ftuE ËtÄthý {™w»Þ …ý …tu‚t™tk {t‚tr…‚t™t
ðuþ Ähe™u ftuE ™t[u ‚tu ‚u òuE™u ¾wþ ÚttÞ ¾ht ? ‚{thtu ðuþ Äthý fhe™u
ftuE ™t[u ‚tu ‚{u ¾wþ Útþtu ¾ht ?''
78 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ͽztu fhðt ‚÷…t…z ÚtÞu÷t htðu ™ðe ‚hfeƒ ftZe fu, ‘‘‚{u „k„t {iÞt™e
…ý ®™Œt fhtu Atu; fu{ ?''
“™t, nwk „k„t™e ®™Œt ™Úte fh‚tu. …hk‚w „k„t suðe y™u sux÷e Au ‚uðe
y™u ‚ux÷e s {t™wk Awk y™u ðýo™ fhwk Awk.”
‘‘yux÷u ! „k„t fux÷e Au ?''
Mðt{eS f{kz¤ WXtðe™u ƒtuÕÞt, ‘‘{tht {txu ‚tu yt f{kz¤ ¼htÞ yux÷e
s Au.''
“xæ¢xææ xæXïç„'' ð„uhu &÷tuftu{tk „k„t™t ™t{, fe‚o™, Œþo™ y™u M…þoÚte
…t…™tu ™tþ ÚttÞ Au, yu{ fÌtwk Au. þwk ‚u ¾tuxwk Au ?''
“yu &÷tuftu f…tu÷fÂÕ…‚ Au. yu {tntíBÞ „Ã…wk Au. …t…™tu ™tþ y™u {tuût
‚tu ðuŒt™wfq¤ yt[hýÚte ÚttÞ Au.''
fýo®Ën™t ntuX VVze hÌtt n‚t.
Mðt{eSyu Vhe …qAâwk, ‘‘htðËtnuƒ, ‚{tht f…t¤{tk yt r‚÷f þt™wk Au ?''
‘‘yu ‘‘©e'' Au, ‚u™u Äthý ™ fh™th [tkzt¤ Au.'' htðu Vhe ztu¤t Vtzât.
‘‘‚{u ði»ýð õÞthÚte ÚtÞt Atu ?''
‘‘Úttuztk ð»ttuoÚte''
‘‘þwk ‚{tht r…‚tS-…qðoòu …ý ði»ýð n‚t ?''
‘‘™t'' ÄqkÄðtÞu÷tu htð ƒtuÕÞtu.
‘‘íÞthu ‚{tht fnuðt {wsƒ ‚{tht r…‚t-…qðoòu y™u Úttuztk ð»ttuo …nu÷tk
‚{u …ý [tkzt¤ n‚t ‚u{ ™¬e ÚtÞwk ™u ?''
ytðuþ{tk ytðu÷t htð™tu ntÚt ‚÷ðth™e {qX …h „Þtu. yuýu ºttz ™t¾e,
‘‘{tuZwk Ëk¼t¤e™u ƒtu÷.''
htð™e {kz¤e™t ƒeò ÷tuftu™t ntÚt …ý ‚÷ðth …h „Þt. ©tu‚tytu™u zh
÷tøÞtu, …hk‚w Mðt{eSyu r™¼oÞ‚t y™u ÄiÞo…qðof fÌtwk fu, ‘‘þt {txu zhtu Atu ?
ftuE ®[‚t ™Úte. {U ËíÞ s fÌtwk Au ''
fýo®Ën™tu ¢tuÄ …thtu ‚tuze™u ƒnth ™eféÞtu. VýÄh™e {tVf VqkVtzt {th‚tu
ntuX …eËe™u „t¤tu™e ð]rü fhðt ÷tøÞtu. ‚u™tu ntÚt ðthkðth ‚÷ðth™e {qX …h
sðt {tkzâtu.
Mðt{eSyu {kŒ ntMÞ ËtÚtu þtL‚ ðtýe Wå[the fu, ‘‘htð Ëtnuƒ ! ðthkðth
‚÷ðth þwk ¾¾ztðtu Atu ? òu þt†tÚto fhðtu ntuÞ ‚tu ‚{tht „whw hk„t[tÞo™u
ƒtu÷tðtu. nwk ‚iÞth Awk; y™u òu þ†tÚto–nrÚtÞth ðt…hðtk ntuÞ ‚tu yt ËkLÞtËe™e
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 79
Ët{u ™rn, …hk‚w sÞ…wh y™u òuÄ…wh sE™u htòytu ËtÚtu ÷ztu.''
fýo®Ën™tk ™Ëftuhtk Vq÷ðtk {tkzâtk. ÷t÷½q{ ™uºttu ËtÚtu ftu… ßðt¤t{tk ˤ„‚tu
‚u ‚÷ðth ¾U[e™u Mðt{eS ‚hV ÄMÞtu. Mðt{eSyu yuf ðth ‚tu ‚u™u Ĭtu {the™u
…tAtu Äfu÷e ŒeÄtu, …hk‚w Vhe ‚u ƒ{ýt ðu„…qðof ÄËe ytÔÞtu. Mðt{eS …h
‚÷ðth™tu ðth fhðt s‚tu n‚tu. íÞthu Mðt{eSyu Q¼t ÚtE™u Í…x {the™u
‚u™t ntÚt{tkÚte ‚÷ðth Íqkxðe ÷eÄe y™u ‚÷ðth™e …eAe-yýe™u s{e™ ËtÚtu
xufðe™u, {qX …hÚte òuhÚte Œƒtð‚t ‚u™t ‘fztf' fh‚tk ƒu xwfzt fhe ™tÏÞt.
Mðt{eSyu htð™wk ftkzwk …fze™u fÌtwk, ‘‘fu{, nðu nwk ‚{tht …h «nth fhe™u
ƒŒ÷tu ÷ô, yuðe ‚{the RåAt Au ?''
htð™wk {tuZwk þh{Úte Ík¾ðtýwk …ze „Þwk, þheh{tk fk…the Aqxe „E.
“htð {ntþÞ ! ‚{tht yíÞt[thÚte „wMËtu fhe™u nwk ‚{thwk ƒqhwk ™rn fhwk.
nwk ËkLÞtËe Awk, òð «¼w ‚{™u ËL{r‚ yt…u !''
Mðt{eSyu ‚÷ðth™t xwfztytu Œqh VUfe ŒeÄt y™u htð rðŒtÞ ÚtE „Þtu.
‚u™t „Þt …Ae òýu ftuE ½x™t ™ ƒ™e ntuÞ ‚u{ þtkr‚…qðof W…Œuþ yt…‚t
hÌtt. íÞth ƒtŒ ˼tMÚt ÷tuftuyu yt„ún fÞtuo fu fýo®Ën™e …tu÷eË{tk VrhÞtŒ
fhðt{tk ytðu. …hk‚w Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yu fŒe ™ ƒ™u, yu …tu‚t™tu ûttºtÄ{o
[qõÞtu. nwk {tht ËkLÞtË Ä{o™u þt {txu Atuzwk ? ût{t yt…e™u Ëk‚tu»t …t{ðwk yu
y{thtu Ä{o Au.''
ÄLÞ ŒÞt™kŒ : «týnhý Ë{Þu þtk‚, ½t‚f …h ût{t, y…fth …h W…fth
y™u ftuE …h îu»t ™ ht¾™th yu ðuŒ¿t, Þtu„e y™u ŒÞt¤w ŒÞt™kŒ™wk Sð™ n‚wk.
yu ¾hu¾h }r»t n‚t, {nŠ»t n‚t, ŒuðŠ»t n‚t.
Vhe «týnhý™tu «ÞtË : fýo®Ën Vhe þhŒ…qŠý{t™t rŒðËu „k„tM™t™
{txu ytÔÞtu. ‚u™t {™{tk nS ðuh™e yt„ ¼z¼ze hne n‚e. suÚte Mðt{eS
rðhwØ ðiht„eytu™u ¼zftÔÞt fu Mðt{eS ht‚u Ëq‚t ntuÞ íÞthu ‚u™wk {tÚtwk ft…e
™t¾tu. nwk ‚{tht ƒ[tð™wk ƒÄwk ¾[o fheþ. …hk‚w ‚uytu „¼htÞt y™u Ëk{‚
™ ÚtÞt. suÚte ‚uýu …tu‚t™t ºtý ™tufhtu™u Mðt{eS™e níÞt fhðt {txu ‚iÞth
fÞto.
{Äht‚™tu Ë{Þ, [tu{uh þtkr‚™wk Ët{útßÞ, õÞthuf …ð™™e ÷nuh¾e{tk ð]ût
…h™tk …tkŒztkytu™wk ¾z¾ztx ntMÞ, „k„t™t «ðtn™t ½uht hð™t „wkòhð yuðe
ht‚™t Ë{Þu Mðt{eS y™u ‚u{™tu Ëuðf fiÚt÷®Ën Ëq‚t Au.
yu Ë{Þu fýo®Ën™t ºtý ™tufhtu-„wkztytu ntÚt{tk ¾wÕ÷e, [{f‚e ‚÷ðthtu
÷E™u [q…[t… [tÕÞt ytðu Au. ‚÷ðthtu ‚tu ÄthŒth Au. …hk‚w ‚uytu™t ÓŒÞ
80 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ăftht {thu Au. f÷uòk ÚthÚthu Au. þheh{tkÚte fk…the™wk ÷¾÷¾wk Aqxe òÞ Au.
yuf yðÄq‚™u {thðt™e nt{ ‚uytu™t niÞt{tk hne ™rn. Úttuze ðth Útk¼e™u …tAt
ð¤e „Þt.
htðu Vhe ðth Ä{ftðe™u ‚u{™u …tAt {tufÕÞt. Mðt{eS ò„e „Þt. ½t‚f
fwrx™e ™Sf ytÔÞt. íÞthu Mðt{eSyu yuf «ƒ¤ „„™¼uŒe nwkfth „sÔÞtu.
ðeh ËkLÞtËe™e «[kz „so™tÚte níÞthtytu™t ntÚt{tkÚte ‚÷ðthtu …ze „E, ¼ÞÚte
ÚthÚthe™u ¼t„e ™eféÞt.
fiÚt÷®Ën ò„e „Þtu. ‚uýu Mðt{eS™u y™whtuÄ fÞtuo fu níÞthtytu nS ytðþu.
suÚte «tý hûtý {txu yLÞºt [tÕÞt sEyu.
Mðt{eS™t {w¾{tkÚte „e‚t™tu – “ÝñÝ¢ çÀ‹Îç‹„ àæ›æç‡æ....''
àæ›æç‡æ....''™tu &÷tuf „wkS
QXâtu. ‚u{ýu fÌtwk, “fiÚt÷rËkn ! ËkLÞtËe „Z y™u „wVt™t ytþht õÞtkÚte þtuÄ‚tu
Vhþu ? {thtu hûtýnth ‚tu «¼w Au. ‚wk „¼htEþ ™rn. nwk òu Äth‚ ‚tu yu
ºtýuÞ™t ntÚt{tkÚte ‚÷ðthtu Íqkxðe™u ‚u{™u …qht fhe þf‚.”
fiÚt÷®Ënu „t{{tk sE™u yt Ë{t[th yt…‚t Mðt{eS™t ûtrºtÞ ¼õ‚tuyu
fýo®Ën™u íÞtk sE™u ÷zðt {txu ÷÷ftÞtuo. …hk‚w ‚u ¼ehw Ët{u ytÔÞtu ™rn y™u
htð™t ËËht {tun™®Ën™u ¾ƒh …z‚t ‚uýu s{tE™u …tu‚t™wk ¼÷wk RåA‚t ntu
‚tu ynªÚte [tÕÞt sðt™e Ë÷tn yt…e y™u ƒesu rŒðËu ®Ën™wk [t{zwk ytuZu÷
rþÞt¤ suðtu htð íÞtkÚte ½hu [tÕÞtu „Þtu y™u …tA¤Úte òýðt {wsƒ ‚u …t„÷
suðtu ÚtE „Þtu y™u {tkŒtu …zâtu. …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ rðhwØ {tkË, {rŒht™wk Ëuð™
fhðt {tkzâtu. «Þt„™e yŒt÷‚{tk [t÷‚tu ftuE {tuxe hf{™tu fuË …ý nthe „Þtu
y™u ‚u™e ŒwŒoþt ÚtE. ‚u™u Œið rðÄt™ fnuðwk fu yfthý ËkLÞtËe™u fü ytÃÞt™tu
Eïh™e LÞtÞ ÔÞðMÚtt y™wËth {¤u÷tu Œkz ?
Ëir™ftu : Mðt{eS™t «týnhý™e yt ½x™t™e òý ‚u Ë{Þu hts½tx …h
hnu÷t …kòƒe Ëir™ftu™u Út‚tk ‚uytu Mðt{eS …tËu ytÔÞt y™u fýo®Ën™u …tX
¼ýtððt yt¿tt {t„e. …hk‚w Mðt{eSyu ‚uytu™u M™un¼tðÚte Ë{òðe™u þtk‚
fÞto y™u ËíËk„{tk ƒuËtze™u W…Œuþ ytÃÞtu.
yBƒt„Z : yu Ëðo ½x™tytu …Ae Mðt{eS [th-…tk[ rŒðË ƒtŒ yBƒt„Z
ytÔÞt. íÞtk Úttuzt rŒðË htuftE™u ËhŒtu÷ …ntUåÞt. íÞtk™t Xtftuh nw÷tË®Ën ‚Útt yLÞ
ûtrºtÞtuyu Mðt{eS …tËu rþûtt „úný fhe. íÞth …Ae Mðt{eS þnƒts…wh ytÔÞt.
ÔÞtfhý™tu ËqÞo yM‚ …tBÞtu : þnƒts…wh{tk Mðt{eS™u Ëkð‚ 1924
¼tŒhðt ðŒ 13 Ëtu{ðth (1868 ËÃxuBƒh 14)™t htus Mðt{e rðhò™kŒ™wk
ŒuntðËt™ ÚtÞwk ‚u™t Ë{t[th {éÞt. ‚uÚte Úttuzt „k¼eh ÚtÞt y™u Úttuze ðth {ti™
hne™u {w¾{tkÚte y™tÞtË þçŒtu Ëhe …zât fu, ‘‘ytsu ÔÞtfhý™t ËqÞo™tu yM‚
ÚtÞtu Au.''
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 81
rþhåAuŒ™tu «ÞtË : ynª Mðt{eS™u Ë{t fhðt™tu r™Ätoh fhe™u ƒu
ðiht„eytuyu „k„t…thÚte Xtftuh „k„t®Ën …tËu ytðe™u fÌtwk, ‘‘y{thu yu „…tüf
ŒÞt™kŒ™tu rþhåAuŒ fhðtu Au {txu ‚{the ‚÷ðth yt…tu.'' Xtftuh Mðt{eS™t
W…ŒuþÚte ‚u{™t ¼õ‚ ƒ™e „Þt n‚t. ‚uÚte ‚u{™u Ä{ftðe™u ftZe {qõÞt. Mðt{eS
…tËu ytðe™u yt™e òý fhe.
Mðt{eSyu WŒtËe™¼tðÚte fÌtwk, ‘‘‚{u ftkE ®[‚t fhþtu ™rn. yu™e ftuE
‚tft‚ ™Úte fu {the níÞt fhe þfu.'' ‚u{ A‚tk Xtftuhu Mðt{eS™e hûtt {txu
rË…tEytu™tu …nuhtu htÏÞtu.
fftuzt : þnƒts…whÚte Mðt{eS ftrŒh„ks y™u ™hŒti÷e{tk «[th fh‚tk
Ëkð‚ 1925 fth‚f ËwŒ 13 „whwðth (1868, ytìõxtuƒh 29) fftuzt ™t{™t
MÚtt™ …h „k„tM™t™™t {u¤t{tk «[thtÚto ytÔÞt. ynª Mðt{eS™e ËtÚtu y™uf
¼õ‚tu y™u «þkËftu …ý n‚t. {u¤t{tk Ÿ[t ytË™ …h {k[ ƒ™tðe «[th™e
ÔÞðMÚtt fhe. y™uf ði»ýðtu, …tŒheytu y™u {ti÷ðeytuyu ytðe™u «&™tu fÞto.
…hk‚w ƒÄt þtk‚ y™u {ti™ ƒ™e™u [tÕÞt „Þt.
…tŒhe ËtÚtu ðt‚to÷t… : ÄtŠ{f rð»tÞtu…htk‚ yuf yk„úus …tŒhe ËtÚtu r™B™
«&™tu¥th ÚtÞt.
…tŒhe : ‘‘yt… ¾wÕ÷t þhehu fu{ hntu Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘yuÚte {™u Ëw¾ {¤u Au. yt…™tk ð†tu …h hs …zu ‚tu {u÷tk
ÚtE sþu. {tht þheh …h hs-{txe …zu ‚tu ftuE ®[‚t ™Úte, fthý fu «Út{Úte
s {txe h{tðe–[tu…zu÷e Au.''
…tŒhe : ‘‘yt… ytx÷t ƒÄt Óü-…wü fu{ Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘yu™wk fthý Ëk‚tu»t Au.''
…tŒhe : ‘‘yt… ¾qƒ {t÷ ¾t‚t nþtu ?''
Mðt{eS : ‘‘yt… {the ËtÚtu sk„÷{tk hne™u òuE þftu Atu fu nwk þwk {t÷
¾tô Awk.''
…k. W{tŒ¥t : yt …krz‚S yLÞ ƒútñýtu ËtÚtu {qŠ‚…qò …h þt†tÚto fhðt
ytÔÞt. …hk‚w xfe þõÞt ™rn, suÚte ‚u{ýu yuf÷ÔÞ™wk áütL‚ yt…e™u {qŠ‚…qò™u
rËØ fhðt «Þí™ fÞtuo.
Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yuf y¿tt™e ð™ðtËe™wk f{o «{tý ƒ™e þfu ™rn.
ftuE yLÞ «{tý yt…tu.'' ‚uytu r™hw¥th ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
…k. ~Þt{÷t÷ : ftÞ{„ks r™ðtËe …k. ~Þt{÷t÷ Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt.
Mðt{eSyu ‚u{™u ÔÞðËtÞ rð»tÞ{tk …qA‚tk ‚u{ýu fÌtwk fu, ‘‘…whtýtu™e fÚtt ðtk[e™u
„wsht™ [÷tðwk Awk. yíÞthu ƒúñðið‚o …whtý{tk ©e¾kz™e fÚtt [t÷u Au.''
82 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 Mðt{eSyu rð™tuŒ¼tðÚte fÌtwk, ‘‘…krz‚S fÚtt s÷Œe …qýo fhe ™t¾tu. hnu‚t. ¼Þkfh Xkze{tk …ý ftuE ft{¤tu ytuZtze s‚t ‚tu ‚u™u W‚the ™t¾‚t n‚t.
yLÞÚtt ‚{the ntr™ Útþu, fthý fu 20 rŒðË …Ae yt þheh íÞtk …ntU[e yt he‚u yuf ‚…Mðe yðÄq‚ Þtu„e suðwk Sð™ rð‚tð‚t n‚t.
sþu. yÚtto‚T nwk íÞtk ytðe™u ‚u™wk ¾kz™ fheþ.'' ftÞ{„ksÚte {t„þh ËwŒ-1925{tk Mðt{eS fÂB…÷ ÚtE™u þwfhwÕ÷t…wh Úttuzt
„tu®ðŒŒtË ðiht„e : ftÞMÚt „tu®ðŒŒtË ðiht„e „]níÞt„ fhe™u ðiht„e ƒ™e rŒðËtu htuftE™u VYo¾tƒtŒ „Þt. íÞtk „k„t rf™tht™tk y™uf ™„htu™t Ë{htk„ý{tk
„Þtu n‚tu y™u ÷tuftu™u {tºt ‘‘nrh ¼òu Ëðo ÄkÄt Atuztu''™e yf{oÛÞ‚t™tuu «[th Ä{oÞwØ ¾u÷‚t yuf÷ðeh {nthÚte ŒÞt™kŒ rðsÞfq[ fh‚tk yt„¤ Ä…e hÌtt Au.
fh‚tu n‚tu.
Mðt{eSyu ‚u™u fÌtwk, ‘‘ËkËth™t Ëðo f{tuo™u Atuzðt™tu ‚{thtu W…Œuþ r™hÚtof
Au, fthý fu ¼tus™trŒ ftÞo þwk Atuze þftÞ Au ? Sð™r™ðton {txu sYhe ftÞo
…ý Atuze þft‚tk ™Úte. suÚte þw¼ftÞo Atuzðt™tu ‚{thtu W…Œuþ yt…ðtu …ý
rn‚fh ™Úte.” ytÚte ðiht„e {ti™ ÚtE „Þtu. {æÞft÷e™ ¼Âõ‚{t„oÚte ŒuþðtËeytu
yf{oÛÞ ƒ™e™u yt¤Ëw, «{tŒe y™u r{ÚÞt ðihtøÞðt™ ƒ™‚t n‚t, ‚u™wk Mðt{eS
¾kz™ fh‚t n‚t.
ftÞ{„ks : Ëkð‚ 1925 fth‚f ðŒ 11 ƒwÄðth (1868 ™ðuBƒh 10)™t
htus Mðt{eSyu ftÞ{„ks ytðe™u nrhþkfh …tkzuÞ™t rþðt÷Þ{tk r™ðtË fÞtuo.
Mðt{eS ynª ËkæÞtu…tË™, „tÞºte s…, yÂø™ntuºt, ƒr÷ði~ðŒuð ð„uhu r™íÞ
f{tuo™tu W…Œuþ yt…‚t n‚t.
rºtft¤ ËkæÞt r™»tuÄ : ÷tuftu™t …qAðtÚte Mðt{eSyu ËkæÞtft¤ Ëðth y™u
Ëtks {t™ðt{tk ytðu÷ ntuðtÚte rºtft¤ ËkæÞt™tu r™»tuÄ fÞtuo.
ËíÞ™thtÞý fÚtt : ËíÞ™thtÞý ðú‚ fÚtt™e {t™‚t ht¾e™u su ÷tuftu Ä™ðt™
ƒ™ðt™tk Ë…™tk swyu Au, ‚u™wk ¾kz™ fh‚tk Mðt{eSyu fÌtwk fu, “Ä™tu…tso™ ‚Útt
rðãt«tr yu ©{ îtht ËtæÞ Au. ytðe r{ÚÞtðú‚ fÚttytuÚte ÷tuftu …whw»ttÚtohrn‚
y™u yf{oÛÞ ƒ™u Au.”
…tŒhe y™÷™ : yuf rŒðË EËtE …tŒhe y™÷™ y™u …tŒhe nh«ËtŒ
ðt‚to÷t… {txu ytÔÞt y™u ƒ„e[t{tk Mðt{eSÚte Ÿ[t ytË™ …h ƒuXt. Mðt{eS™t
¼õ‚tuyu ‚u™u yrþü y™u y™wr[‚ ƒ‚tð‚t Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘Ÿ[tk fu ™e[t
MÚtt™ …h ƒuËðtÚte ftuuE ‚u Ë{t™ ƒ™e s‚t ™Úte. …ûteytu Ÿ[t MÚtt™ …h
ƒuËu Au, ‚uÚte ftkE ‚u Ÿ[tk-{nt™ ƒ™e s‚tk ™Úte.''
…tŒheytuyu …t… ût{t ÚttÞ fu ™rn ‚u{ …qA‚tk Mðt{eSyu …t… ût{t ÚtE
þf‚tk ™Úte ‚u{ sýtðu÷.
…tŒhe nh«ËtŒu fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS ËkMf]‚ ƒtu÷u Au. …hk‚w y{u yu ¼t»tt
òý‚t ™Úte.” íÞthƒtŒ ‚uytu [tÕÞt „Þt.
¼tus™-þÞ™ : Mðt{eS …qðoð‚T ¼tus™ {txu ftuE …tËu Þt[™t fh‚t ™rn
y™u «r‚¿tt™wËth su fkE {¤u ‚u „úný fhe ÷u‚t. ht‚u …tu‚t™t MÚtt™{tk yuf÷t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 83 84 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

Ë{htk„ýu – rðsÞfq[
Vhwo¾tƒtŒ
Ëkð‚ 1925 …tu»t {rn™t{tk Mðt{eS ƒeS ðth Vhwo¾tƒtŒ ytÔÞt y™u
÷t÷t s„L™tÚt™t rð©t{½tx …h r™ðtË fÞtuo. ynª ÷„¼„ A {rn™t hÌtt.
yt Ë{Þu Mðt{eS™e feŠ‚ ¾qƒ Vu÷tE n‚e. «r‚rŒ™ nòhtu {™w»Þtu W…Œuþ,
©ðý y™u þkft-Ë{tÄt™ {txu ytð‚t n‚t ‚Útt ËkæÞt-„tÞºte þe¾‚t n‚t.
Œtþor™f rðît™ …k. rðïk¼hŒtË Mðt{eS™t W…ŒuþÚte «¼trð‚ ÚtE™u ‚uytu™t
rþ»Þ ƒ™e „Þt.
ði~Þtu™u Þ¿ttu…ðe‚ : Mðt{eS™t ‚eðú ¾kz™Úte y™uf ÷tuftuyu {qŠ‚…qò™tu
íÞt„ fÞtuo. y™uf …krz‚tu y™u ði~Þ ÷tuftuyu Mðt{eS îtht Þ¿ttu…ðe‚ Äthý
fÞtO. ‚u™tu «thk¼ …k. s„L™tÚtÚte ÚtÞtu y™u íÞth ƒtŒ yr„Þth …krz‚tu™tu Ëk.
1925 [iºt ËwŒ–1 hrððth (1869 {t[o 14)™t rŒðËu Þ¿ttu…ðe‚ ËkMfth
rðrÄ…qðof ÚtÞtu. y™uf ði~Þtu™u Mðt{eSyu rð©tk‚½tx …h ËkMfth fhtðe™u s™tuE
Äthý fhtðe.
…tihtrýf …krz‚tuyu rðhtuÄ fÞtuo fu, ‘‘yt Þ¿ttu…ðe‚ yíÞk‚ yr™üfthe ƒ™þu.
fthý fu yuf ‚tu „ýuþ …qs™ fhðt{tk ytðu÷ ™Úte. ƒeswk þw¢™t yM‚ Ë{Þu
fhu÷ Au.''
Mðt{eSyu yt™wk Ë{tÄt™ fÞwO, ‘‘Þ¿ttu…ðe‚ „úný{tk „ýuþ …qs™™wk ftuE
yt»to rðÄt™ ™Úte y™u y{thtu þw¢ – „Îï± àæéR¢U „Îì Ïæíræ – (ÞswðuoŒ : 32 : 1)
þwØ ‚usMðe …h{tí{t Au. ‚u™tu fŒe …ý yM‚ Út‚tu ™Úte.''
…k. ©e „tu…t÷ ËtÚtu þt†tÚto : Mðt{eS Ët{u yt …krz‚tu ftkE ƒtu÷e þõÞt
™rn. suÚte {uhX™t ©e „tu…t÷ þt†e™u þt†tÚto {txu ‚uze ÷tÔÞt. ‚uytu …tu‚t™e
ËtÚtu ËUfztu «þkËftu y™u y™wÞtÞeytu …ý ÷tÔÞt. …k. …e‚tBƒhŒtË™u {æÞMÚt
r™Þwõ‚ fhðt{tk ytÔÞt. {qŠ‚…qò rð»tÞ …h þt†tÚto™tu «thk¼ ÚtÞtu.
…k. ©e „tu…t÷u {™w™tu “Îﱄæ|²™üÝ¢ ™ñ± ¨ç}æÎæ{æÝ}æï± ™'' yu &÷tuf
ƒtu÷e™u ‚u{tk™t Œuð‚t þ猙tu yÚto {qŠ‚ ƒ‚tÔÞtu.
Mðt{eSyu ÞwÂõ‚ y™u «fhý ¢{Úte yu rËØ fhe ƒ‚tÔÞwk fu, y[o™ þ猙tu
yÚto Ëífth ÚttÞ Au. suÚte Þ¿t ð„uh{ u tk rðît™tu™tu Ëífth fhðtu yu Œuð…qò Au.
íÞthƒtŒ …k. ©e „tu…t÷u Úttuze ytzeyð¤e ðt‚tu fhe, …hk‚w {qŠ‚…qò rËØ
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 85
fhe þõÞt ™rn y™u …÷tÞ™ fhe „Þt.
ftþe™t …krz‚tu™e ÔÞðMÚtt : yt …htsÞ yËÌt Út‚tk …k. ©e „tu…t÷ Úttuzt
ƒútñýtu™u ÷E™u ftþe „Þt y™u ftþe™t …krz‚tu™t nM‚tûthtu{tk {qŠ‚…qò™t Ë{Úto™{tk
yuf ÔÞðMÚtt-…ºt «t fÞtuo.
VYTo¾tƒtŒ ytðe™u ©e „tu…t÷u „k„t™e hu‚e{tk ðtkË ht¾e™u ‚u{tk yuf Íkzt{tk -
{}æüŠ±…æïù²}æì ÷¾e™u VhftÔÞtu. {týËtu™u ¼u„t fhe™u ÔÞðMÚtt…ºt ðk[tðe™u ‚u{ýu
¾qƒ ftu÷tn÷ {[tÔÞtu.
Mðt{eS™u yt Ë{t[th {¤‚tk ‚u™t A¤f…xÚte …rhr[‚ ntuðtÚte sýtÔÞwk
fu, ‘‘þt†tÚto fhðtu ntuÞ ‚tu {the …tËu ytðtu. nwk ‚iÞth Awk, …hk‚w ytðtu þtuh-
ƒftuh fhðtu ÔÞÚto Au.''
©e „tu…t÷u W¥th{tk fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eSyu rð©tk‚½tx{tk …tu‚t™t r™ðtË
…h {kºt«Þtu„Úte yuf ¾e÷e {the Au. suÚte nwk íÞtk òô ‚tu {thtu …htsÞ ÚttÞ.''
©e „tu…t÷u yt he‚u yþtk‚ ðt‚tðhý Wí…L™ fh‚t rsÕ÷t f÷uõxhu ƒu
rË…tneytu™u Mðt{eS™t r™ðtË …h Ëwhûtt {txu htÏÞt. íÞth ƒtŒ ©e „tu…t÷™u
ƒtu÷tðe™u Ä{ftð‚tk ‚u ™„h Atuze™u [tÕÞtu „Þtu.
ßðt÷t«ËtŒ ŒtYrzÞtu : ©e „tu…t÷™tu ËtÚte ßðt÷t«ËtŒ ŒtY …e™u yuf
ðt{{t„eo …krz‚™u …t÷¾e{tk ƒuËtze Mðt{eS …tËu ytÔÞtu y™u yrþü‚t…qðof
Mðt{eS™u „t¤tu ¼tkzðt {tkzâtu. ytðt {q¾o ËtÚtu ðt‚ fhðe ÔÞÚto òýe™u Mðt{eS
íÞtkÚte QXe™u [tÕÞt „Þt. …hk‚w Mðt{eS™t ¼õ‚tuyu ‚u™u {the™u ftZe {qõÞtu.
Mðt{eSyu ytðe™u ¼õ‚tu™u X…ftu ytÃÞtu fu sYh‚Úte ðÄw fXtuh‚t ƒ‚tððt™e
ytð~Þf‚t ™ n‚e.
nwk ËíÞ s ƒtu÷eþ : ƒeò rŒðËu ÷t÷t s„L™tÚtu Mðt{eS™u …qAâwk fu,
‘‘Œwü ßðt÷t«ËtŒ fuË fhu ‚tu yt… þwk fnuþtu ?'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘nwk su
fkE ƒLÞwk ‚u ËíÞ s ƒtu÷eþ. yËíÞ yt[hý fhtÞ ™rn.'' …hk‚w ytðtu ftuE
fuË ÚtÞtu ™rn.
Eïh {thtu hûtf Au : ßðt÷t«ËtŒ™tu yuf ËkƒkÄe XtfwhŒtË ðeË-…[eË
{™w»Þtu™u ÷E™u Mðt{eS™u {thðt ytÔÞtu. …hk‚w Mðt{eS™t Ët{ÚÞo y™u …fztE
sðt™t ¼ÞÚte …tAtu [tÕÞtu „Þtu. yt ƒtsw ÷t÷t s„L™tÚt …ý Úttuzt ËtÚteytu
÷E™u ytÔÞt, …hk‚w Œwütu ‚u …nu÷tk s …÷tÞ™ fhe „Þt n‚t.
Mðt{eS …h Út‚t ðthkðth™t ytðt nw{÷tytuÚte ÷t÷t s„L™tÚtu Mðt{eS™u
rð™k‚e fhe fu, ‘‘yt… rð©tk‚ ½tx™t ™e[u™t ¼t„{tk r™ðtË fhtu. suÚte yt…™e
Ëwhûtt ÚtE þfu.'' Mðt{eSyu yrð[¤ ¼tðu fÌtwk, ‘‘ynª yt… {the hûtt fhþtu.
…hk‚w yLÞºt ftuý fhþu ? nwk ‚tu Ëðoºt yuf÷tu s ¼ú{ý fhwk Awk. {tht «týnhý™e
y™uf [uütytu fhðt{tk ytðe Au. …hk‚w Ëðohûtf …h{tí{t s {thtu hûtf Au.
86 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ytÚte nwk ËðoÚtt r™¼oÞ Awk.''
r™ƒo¤ …h ŒÞt : yuf rŒðË „tuðÄo™ŒtË ƒtƒt ™t{™t yuf ðiht„eyu
yuf Œwü {™w»Þ™u Mðt{eS™u y…{tr™‚ fhðt {tufÕÞtu. ‚uýu Mðt{eS™u …qAâwk,
‘‘‚{u „k„t™u {wÂõ‚Œtºte {t™tu Atu fu ™rn ?'' Mðt{eSyu M…ü¼tðu fÌtwk, ‘‘™rn.''
yt Ëtk¼¤e™u ‚u „wkztyu Mðt{eS ‚hV òuzt™tu ½t fÞtuo, su ð[{tk s hne „Þtu
y™u ‚u ¼t„ðt {tkzâtu. ËíËk„{tk ƒuXu÷t ËtÄ òr‚™t ÷tuftuyu ‚u™u …fze™u {tÞtuo.
…hk‚w Mðt{eSyu ‚uu™u Atuztðe™u fÌtwk fu, ‘‘‚uýu y¿tt™ðþ yt{ fÞwO Au. r™ƒo¤
…h ŒÞt fhðe yu s Ëßs™tu™tu Ä{o Au.''
ËtÄ™e fZe-¼t‚™wk ¼tus™ : VYo¾tƒtŒ{tk yuf ËtÄ Ëk«ŒtÞ Au. ‚u™u {t™™tht
ËtÄ òr‚™t ÷tuftu™wk ¼tus™ ƒútñýtu fh‚t ™Úte. yuf rŒðË yuf ËtÄ Mðt{eS
{txu fZe y™u ¼t‚™wk ¼tus™ ÷tÔÞtu. Mðt{eSyu «ËL™‚t…qðfo ‚u™kw „úný fÞw.O ytÚte
ƒútñýtuyu fÌtwk, ‘‘yt…u ËtÄ™t ntÚt™wk ¼tus™ fÞwO Au. ytÚte yt… ¼úü ÚtE „Þt
Atu.'' Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu, ‘‘¼tus™ ƒu «fthu ¼úü ÚttÞ Au : yuf ‚tu ƒeò™u
Œw:¾-fü yt…e™u Ä™ «t fhe™u yL™ ð„uhu ¾heŒe ¼tus™ fhðt{tk ytðu. y™u
ƒeswk ¼tus™{tk ftuE ¾htƒ ðM‚w …ze s‚tk ‚u {r÷™ ƒ™u Au. ËtÄ ÷tuftu™t …rh©{™t
Ä™Úte «t fhu÷ ¼tus™ W¥t{ Au.'' ytÚte ƒútñýtu r™hw¥th ÚtE „Þt.
…k. „k„tht{ : yt fÚttðt[f Mðt{eS Ët{u þt†tÚto fhðt™e ¾qƒ ƒztE fh‚tu
n‚tu, …hk‚w Ët{u ytððt™e ®n{‚ fh‚tu ™rn. yuf rŒðË ‚uýu …tu‚t™t …wºt y™u
yuf rþ»Þ™u Mðt{eS™t ¿tt™™e …heûtt fhðt {tufÕÞt. yu ytÔÞt íÞthu Mðt{eS
yuf …whturn‚ „k„tŒtË™u {™wM{]r‚ ¼ýtðe hÌtt n‚t. ‚uytuyu ytðe™u Mðt{eS™u
«ýt{ fÞto. Mðt{eSyu ‘¥æ²é ¥æ²éc²}ææÝì |æ±' fne™u ¼ýtððt™wk [t÷w htÏÞwk. suÚte
…u÷t WÆkz Þwðftu yËk‚wü ÚtE™u ðå[u ƒtuÕÞt fu, ‘‘ynkfthe [tkzt÷ ntuÞ Au.''
Mðt{eSyu …tX …qhtu fÞto …Ae, ‚u{™t ytððt™wk fthý …qAâwk. ‚uytu WÆkz‚tÚte …qðo
ðtõÞ ƒtuÕÞt. suÚte Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘ynkfth ftu™u fnuðtÞ yu ‚{™u ¾ƒh ™Úte.
{™u ynkfthe fnuðt{tk þwk ‚{u MðÞk ynkfth ™Úte fÞtuo ? ftuE ftÞo fu «ð]r¥t ðå[u
Atuze Œuðe yu ynkfth ™Úte.''
Þwðftu íÞtkÚte [tÕÞt „Þt y™u …k. „k„tht{ þt†e™u Mðt{eS™t {™wM{]r‚™t
…tX™wk ð]¥ttk‚ fnu‚tk …krz‚u Mðt{eS™e rðî‚t Ët{u þt†tÚto fhðt™tu rð[th s
{tkze ðtéÞtu.
{wÂM÷{tu ËtÚtu ðt‚to÷t… : yuf rŒðË [th-…tk[ {wË÷{t™ Mðt{eS …tËu
ytðe™u …qAðt ÷tøÞt fu, ‘‘yt…™t rð[th{tk …h{uïhu ©e {n{ŒËtnuƒ™u y{tht
{txu {tufÕÞt Au fu ™rn ?'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘{tht W¥thÚte ‚{u y«ËL™ Útþtu.
‚{u yu™wk y™wfhý fhe™u Xef ™ fÞwO. ßÞthu [tux÷e f…tðe™u ÷tkƒe ŒtZe ht¾ðtÚte
þwk VtÞŒtu ? ƒtk„ …tufthðe yu þwk ¾wŒt™e W…tË™t Au ?” ËwL™‚ rð»tÞ{tk …ý
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 87
ðt‚ fhe. ‚u™tu ftuE W¥th ytÃÞt rð™t {wÂM÷{tuu [tÕÞt „Þt.
«ËtŒ „wkztu ©e [hýtu{tk : yuf «ËtŒ ™t{™t «rËØ „wkzt™u ftuEyu [ztðe™u
Mðt{eS™u {thðt {txu {tufÕÞtu. ‚uýu ytðe™u Mðt{eS ËtÚtu Úttuze ðth {qŠ‚…qò,
yð‚th ð„uhu rð»tÞtu …h ðt‚[e‚ fhe.…hk‚w yk‚{tk ‚u™t …h Mðt{eS™t W¥thÚte
‚Útt ‚u{™t ËtisLÞ y™u Ëti{™MÞ…qýo ÔÞðnth™tu yuðtu «¼tð …zâtu fu ‚u …tu‚t™e
WÆkz‚t™u rƒ÷fw÷ ¼q÷e „Þtu. ÷tXe VUfe ŒeÄe y™u Mðt{eS™tk [hýtu{tk Z¤e
…zâtu. íÞth ƒtŒ ‚u yuf ËŒt[the ƒútñý ‚hefu hnuðt ÷tøÞtu.
ËŒTÄw™tu ËwÄth : yt Óü-…]ü ƒútñý r™hûth ¼èt[tÞo n‚tu. Mðt{eS
yuf rŒðËu Ëðthu ¼ú{ý{tk ™eféÞt íÞthu ‚uýu Mðt{eS™u ¾qƒ Œwðo[™–„t¤tu
¼tkze. Mðt{eS nË‚tk-nË‚tk [tÕÞt „Þt. suÚte Vhe …tAtu ðÄw Œwðo[™ fnuðt
Mðt{eS™t r™ðtËMÚtt™ …h ytÔÞtu. Mðt{eSyu ‚u™u yíÞk‚ «u{ y™u {Äwh
ð[™tuÚte ƒtu÷tðe™u …tËu ƒuËtzâtu. …tu‚t™u „t¤tu yt…™th™u Mðt{eS «u{ fhu
Au ‚u òuE™u ‚u™wk fXtuh ÓŒÞ …e„¤e „Þwk y™u ‚u Mðt{eS™tk [hýtu{tk Z¤e …zâtu.
Mðt{eSyu ‚u™u ytïtË™ yt…e W…Œuþ ytÃÞtu.
…þw®nËt-{ã…t™ : ftÞ{„ks™t r™ðtËe …k. …h{t™kŒ [‚wðuoŒe y™u …k.
ƒ÷Œuð «ËtŒ Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u ‚uytuyu rþfth fhðt{tk …þw®nËtsLÞ
…t… ‚Útt {ã…t™™t Œtu»ttu …h ðt‚to÷t… fh‚tk Mðt{eSyu Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
ƒt¤ftu™t hu‚e™t „tu¤t : yuf rŒðË Mðt{eS „k„t{tk …„ Vu÷tðe™u ƒuXt
n‚t. íÞtk fux÷tf ‚tuVt™e Atufhtytu ¼e™e hu‚e™t „tu¤t ƒ™tðe™u Mðt{eS ‚hV
VUfe™u {th‚t hÌtt. Mðt{eS yƒwÄ ƒt¤ftu™e yt h{‚ òu‚t hÌtt. ftkE ƒtuÕÞt
™rn. …hk‚w ytk¾{tk hu‚e™t fý …z‚tk íÞtkÚte QXe™u [tÕÞt „Þt.
…nu÷ðt™tu îtht ƒ¤ …heûtt : yuf rŒðË …nu÷ðt™tu Mðt{eS™t r™ðtËMÚtt™u
ƒuXt n‚t. Mðt{eS M™t™ fhe™u ytÔÞt. íÞthu …nu÷ðt™u nË‚tk-nË‚tk fÌtwk,
‘‘òu Mðt{e ÔÞtÞt{ fhu ‚tu ƒ¤{tk ftuEÚte z„u ™rn.'' yt Ëtk¼¤e™u Mðt{eSyu
…tu‚t™tu ÷k„tux r™[tuðe™u fÌtwk fu, ‘‘‚{tht{tk ƒ¤™wk yr¼{t™ ntuÞ ‚tu yt ÷k„tux{tkÚte
…týe™wk yuf xe…wk ftZe ƒ‚tðtu.'' ƒÄtyu ðthtVh‚e «Þí™ fhðt A‚tk yuf xe…wk
…ý …týe ™eféÞwk ™rn, íÞthu Mðt{eSyu ÷k„tux™u Vhe r™[tuðe™u …týe™tk xe…tk
ftZe ƒ‚tÔÞtk. Mðt{eS™wk ƒ¤ òuE™u …nu÷ðt™tu Œk„ hne „Þt.
EËtE ƒ™‚t ƒ[tÔÞt : Mðt{eS™t yt„{™ …qðuo ynª™t Þwðftu {tuxe
ËkÏÞt{tk EËtE ƒ™ðt {tkzât n‚t. …hk‚w ßÞthu Mðt{eSyu ðirŒf Ä{o™e ©uc‚t
y™u EËtE {‚™tk „Ã…tk ƒ‚tÔÞtk, íÞthu Þwðftu EËtE ƒ™‚t yxfe „Þt.
ðu~Þt„t{e Þwðf™tu ËwÄth : yu rŒðËtu{tk Ä™ðt™ y™u ò„ehŒth ÷tuftu
88 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ðu~Þtytuu ht¾ðt{tk …tu‚t™e þt™ {t™‚t n‚t. þuX …L™t÷t÷ Mðt{eS™t ©Øt¤w
¼õ‚ n‚t. yuf «r‚rc‚ ÔÞÂõ‚yu …tu‚t™t Œwht[the …wºt™u ËwÄthðt {txu þuX
…L™t÷t÷™u Mðt{eS™u «tÚto™t fhðt™e rð™k‚e fhe.
Mðt{eSyu fw…Út„t{e yu Þwðf™u …tu‚t™e …tËu ƒtu÷tðe™u ðu~Þt„{™ ‚Útt
‚u™tÚte Út‚e ntr™ytu™wk hwkðtkxtk ¾ztk fhe Œu ‚uðwk ðýo™ fÞwO. …rhýt{MðY… yu
Þwðfu ËŒt[th…qýo Sð™ ÔÞ‚e‚ fhðt™tu ËkfÕ… fÞtuo.
Mðt{e ŒÞt™kŒu ‚u™u ytþeðtoŒ ytÃÞt y™u fÌtwk fu, ‘‘ËtiBÞ ! Eïhf]…tÚte
‚thwk Sð™ …rðºt ƒ™tu y™u ‚the ËŒTƒwrØ ËŒt ƒ™e hnu.''
…k. n÷Äh ytuÍt ËtÚtu þt†tÚto : …k. ©e „tu…t÷™e nth ÚtÞu÷ ntuðtÚte
…tihtrýf …krz‚tu þh{Úte ™e[wk òuE „Þt n‚t. ‚uÚte íÞtk™t r™ðtËe ÷t÷t «u{ŒtËu
ft™…whÚte …k. n÷Äh ytuÍt™u ƒtu÷tÔÞt.
…k. n÷Äh ‚tkrºtf …krz‚ n‚tu. rðît™tu{tk ‚u™e Ätf n‚e. Ëkð‚ 1925
suX ËwŒ 10 þr™ðth (1869 {u 19)™t htus {qŠ‚…qò …h þt†tÚto «thk¼
ÚtÞtu.…k. n÷Ähu ‚h‚ s {qŠ‚…qò rð»tÞ «fhý Atuze™u {ã…t™ …h “¨æñ~ææ}懲æ¢
¨éÚæ¢ çÐÏæï„ì'' ðuŒ{kºt ƒtu÷e™u Þ¿t{tk {rŒht…t™™wk «{tý ytÃÞwk. Mðt{eSyu ‚u™wk
ÞwÂõ‚…qðof ¾kz™ fhe™u ynª Ëwht™tu yÚto Ëtu{÷‚t ytrŒ yti»trÄytu™tu hË-Ëtu{hË
ÚttÞ Au yu{ Ëtrƒ‚ fhe ƒ‚tÔÞwk.
íÞthƒtŒ ©e ytuÍtyu Mðt{eS™u ËkLÞtËe™tk ÷ûtýtu …qAâtk. Mðt{eSyu ‚u
÷ûtýtu ƒ‚tðe™u n÷Äh™u ƒútñý™tk ÷ûtýtu …qAâtk. …hk‚w ‚u ƒ‚tðe þõÞt ™rn.
ytÚte Mðt{eSyu xftuh fhe fu «fhý™e ƒnth ™ òð, rð»tÞ …h ƒtu÷tu.
©e ytuÍt ftuE he‚u ƒ[ðt {t„‚t n‚t, suÚte Mðt{eS™t ð[™{tk ‘‘«fhý''
þçŒ …fze™u fÌtwk fu, ‘‘«fhý þçŒ fu{ rËØ ÚttÞ Au , þe he‚u ƒ™u Au ?''
Mðt{eSyu ‘Ðí ' …qðof ‘Üë U ' Ät‚wÚte ‘˲ê Å ì ' «íÞÞÚte rËØ fhe ƒ‚tÔÞwk.
n÷Äh : “‘Üë ‘Üë U ' Ät‚w Ë{Úto Au fu yË{Úto ?''
Mðt{eS : ‘‘Ë{Úto Au.''
n÷Äh : ‘‘yË{Úto ftu™u fnu Au ?''
¨æÐïÿææïù¨}æƒæïü |æ±ç„'' y…uûtt fh™th™u yË{Úto fnu Au.
Mðt{eS : ‘‘¨æÐï
n÷Äh : yt ðtõÞ {nt¼t»Þ™wk ™rn, …hk‚w yt…™wk Au.
Mðt{eS™e yt¿ttÚte …k. ðús rfþtuhu {nt¼t»Þ {k„tðe™u ‚u ðtõÞ (y. 2,
…t.1, Ëq.1) ƒ‚tðe ŒeÄwk.
yt «{týu ht‚™t Œþ ðtøÞt ËwÄe ðtŒ [t÷‚tu hÌttu. yk‚{tkk yu r™ýoÞ
fÞtuo fu “¨}æƒü: ÐÎç±ç{:'' Ëqºt òu Ëðoºt ÷t„u ‚tu Mðt{eS™tu rðsÞ {t™ðtu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 89
y™u òu yuf MÚtt™ …h ÷t„u ‚tu n÷Äh™tu rðsÞ {t™ðtu.
ƒeò rŒðËu suX ËwŒ 11™e þt†tÚto ˼t ht‚u 8 ðtøÞu þY ÚtE y™u
Mðt{eSyu ‚u Ëqºt™u Ëðoºt ÷„tðe™u Ëtrƒ‚ fhe ytÃÞwk. íÞthu …krz‚tuyu n÷Äh™tu
…htsÞ ònuh fÞtuo.
…htsÞ™e ½tu»týt Út‚tk s n÷Äh ¼Þkfh r™htþt{tk „hftð ÚtE „Þt,
[nuhtu rV¬tu …ze „Þtu, ÓŒÞÚte ¼tk„e …zât. ‚u™tu {Œ y™u ½{kz ¼tk„e™u ¼qftu
ÚtE „Þtk. ‚u {qåAto ¾tE™u …zðt s‚t n‚t íÞthu ÷tuftuyu ‚u™u Ëk¼t¤e ÷eÄt
y™u ½hu ÷E „Þt.
…tXþt¤t™e MÚtt…™t : ÷t÷t ƒkËe÷t÷u yuf rþðt÷Þ r™{toý fhu÷ y™u ‚u{tk
rþð®÷„™e {qŠ‚™e MÚtt…™t fhðt™t n‚t. …hk‚w Mðt{eS™t W…ŒuþÚte ‚u{ýu rð[th
ƒŒ÷e ™tÏÞtu y™u Mðt{eS™e «uhýtÚte ‚u MÚtt™{tk …tXþt¤t™e MÚtt…™t fhe.
su{tk ÷„¼„ …[tË rðãtÚteoytu yütæÞtÞe™tu yÇÞtË fhðt Œt¾÷ ÚtÞt. …k.
ðúsrfþtuh™u {trËf ºteË Yr…Þt Œrûtýt Xhtðe yæÞt…f r™Þwõ‚ fÞto. ‚u™tu ¾[o
÷t÷t …L™t÷t÷ yt…‚t n‚t y™u rðãtÚteoytu™tk ¼tus™, ð†™wk ¾[o ÷t÷t Œw„to«ËtŒ
yt…‚t n‚t.
s÷t÷tƒtŒ : Mðt{eS 1869™t sq™™t ftuE rŒðËu ftuE Ëq[™t ytÃÞt
rð™t &t]k„eht{…wh ytðe™u yuf rŒðË htuftÞt. íÞtkÚte 1925 suX {rn™t{tk
s÷t÷t…wh ytÔÞt. ynª «Út{ yuf ð]ût ™e[u ƒuXt. …Ae …k. þhýŒtË WŒtËe™e
fwrx{tk r™ðtË fÞtuo. ynª …k. nfq{‚htÞ ™t{™t rðît™ ËtÚtu þt†tÚto rð»tÞf
«thkr¼f [[to ÚtE, …hk‚w …krz‚Syu …tu‚t™u {tÚtt™tu Œw:¾tðtu ntuðt™wk ƒnt™wk ƒ‚tÔÞwk
y™u ŒÞt™kŒ ™tÂM‚f Au, yu{ fne™u xt¤ðt™tu «Þí™ fÞtuo.
fL™tus : Ëkð‚ 1925™t y»ttZ {rn™t{tk Mðt{eSyu fL™tuus ytðe™u
ftr÷LŒe ™Œe™t ‚x …h „tiheþkfh {ntŒuð™t [ƒq‚ht{tk r™ðtË fÞtuo.
ËíÞr«Þ …k. nrhþkfh : ynª «rËØ rðît™ …k. nrhþkfh ËtÚtu yuf {™tuhs k f
þt†tÚto ÚtÞtu. «thk¼{tk Mðt{eSyu ‚u{™wk ™t{ …qA‚tk ‚u{ýu W¥th{tk ‘‘…tu‚t™wk y™u
„wh™w t{ ÷uðkw ðŠs‚ Au.'' yuðtu &÷tuf ƒtuÕÞt. Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘ßÞthu ‚{u ËkfÕ…
…tX fhtu Atu íÞthu ™t{ ÷tu Atu fu ™rn ?'' ytÚte ‚uytuyu r™hw¥th ƒ™e™u ™t{ ƒ‚tÔÞw.k
{qŠ‚…qò …h [[to [t÷e. …krz‚u {qŠ‚…qò r™»tuÄ …h ftuE þt†eÞ ð[™
ƒ‚tððt fÌtwk. Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘‚{u ftuE rðrÄ ðtõÞ ƒ‚tðtu.'' …krz‚u fÌtwk,
“±ïÎ: S}æëç„: ¨Îæ™æÚ.....'' {™wðtõÞÚte {qŠ‚…qò ËŒt[th Au. Mðt{eSyu fÌtwk,
‘‘{™w«tuõ‚ ËŒt[th …k[{ntÞ¿t ð„uhu Au, {qŠ‚…qò ™rn.''
Vhe {™w™t ‘‘htò «r‚{t™e hûtt fhu.'' yu ðtõÞ …h Mðt{eSyu «r‚{t™tuu
{qŠ‚ ™rn, …hk‚w ‘‘‚tu÷-{t…'' yÚto Au ‚u{ fÌtwk. …krz‚u fÌtwk fu, “«r‚{tÚte {qŠ‚™wk
90 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…qðo{e{tkËt{tk …ý „úný fhu÷ Au.” Mðt{eSyu ‚u™tu «r‚ðtŒ fÞtuo ‚tu …krz‚u fÌtwk ytX „Ã…tk
fu,“òu ‚u{tk yuðtu ÷u¾ ™ {¤u ‚tu nwk [tuxe y™u s™tuE íÞt„e™u ËkLÞtËe ƒ™e sEþ.” (1) {™w»Þf]‚ Ëðo „úkÚttu y™u ƒúñðið‚o ð„uhu …whtýtu.
…hk‚w ½hu ytðe™u ‚uýu …qðo{e{tkËt{tk òuÞwk ‚tu Mðt{eS™wk fÚt™ ËíÞ Ëtrƒ‚ ÚtÞwk. (2) Œuð‚t ƒwrØÚte …ÚÚth ð„uhu™e …qò.
…k. nrhþkfhu ƒesu rŒðËu Mðt{eS …tËu ytðe™u fÌtwk fu, ‘‘nwk nthe „Þtu, {™u (3) þið, þtõ‚ y™u ht{t™wòrŒ ði»ýð Ëk«ŒtÞtu.
ËkLÞtË yt…e Œtu.'' Mðt{eSyu fÌtw,k ‘‘ËkLÞtË ¿tt™ y™u ðihtøÞÚte ÷uðt{tk ytðu Au. (4) ‚kºt „úkÚt, ðt{{t„o ð„uhu.
nth-S‚™e «r‚¿ttÚte ÷uðtÞ ™rn.” ‚u{ s Mðt{eSyu Ëðo™e Ët{u ‚u™e ËíÞr«Þ‚t (5) {rŒht, ¼tk„ ð„uhu {tŒf ÿÔÞtu™wk Ëuð™.
y™u ÄtŠ{f‚t™e ¾qƒ s «þkËt fhe fu ð‚o{t™{tk ytðt …krz‚tu Œw÷o¼ Au. (6) …h†e„{™–ÔÞr¼[th fhðtu.
nwk yuf÷tu …Þto Awk : yuf rŒðË …k. „t„eoŒe™ r{©u …k. nrhþkfh™u fÌtwk (7) [tuhe fhðe.
fu, ‘‘ŒÞt™kŒ™u fntu fu {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ ƒkÄ fhu, ™rn ‚tu nwk ‚u™u {theþ.'' nrhþkfhu (8) A¤, f…x, yr¼{t™ y™u sqX ð„uhu.
yt ðt‚ Mðt{eS™u fh‚tk ‚uytuyu W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘‚{u yu™tÚte zhtu ™rn.
ƒu -[th {týËtu™u {the ¼„tzðt {txu nwk yuf÷tu …Þto Awk.''
ytX ËíÞ
(1) }øðuŒtrŒ Eïhf]‚ [th ðuŒ y™u }r»tf]‚ yLÞ 21 „úkÚttu.
…k. …w‚E÷t÷ ¼èt[tÞo : yt …krz‚ {qŠ‚…qò ðuŒ rðhwØ Au ‚u{ Mðefth
(2) ƒúñ[Þto©{{tk hne™u „whw™e Ëuðt y™u MðÄ{to™wct™…qðof ðuŒtu™wk
fhðt A‚tk Atuzðt {t„‚t ™ n‚t. ‚uytuyu fÌtwk fu,“{the …tËu 50 ð»ttuoÚte
yæÞÞ™.
{qŠ‚ytu™wk ®ËntË™ Au. nðu ‚u™u nwk „k„t{tk yuftyuf fu{ …Ähtðwk ?'' Mðt{eSyu
(3) ðuŒtuõ‚ ðýto©{ Ä{o y™u ËkæÞtðkŒ™, yÂø™ntuºt ð„uhu f{tuo fhðtk.
rð™tuŒ¼tðu fÌtwk, ‘‘ht‚u {qŠ‚ytu™t {tuZu r{ütL™ [tu…ze Œuòu, suÚte (ôŒhtu ‚u™u
(4) Ä{oþt†{tk ðýoðu÷ }‚wft÷ ð„uhu™t r™Þ{tu y™wËth „]nMÚt-Ä{o™wk
W…tze sþu) ‚u MðÞk …Äthe sþu.''
…t÷™, …k[{ntÞ¿ttu y™u ©ti‚-M{t‚o f{tuo fhðtk.
„ÞtŒe™ : yuf rŒðË …k. „ÞtŒe™ Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u …tu‚t™wk ™t{ (5) þ{, Œ{, ‚…ùhý™wk Äthý, Þ{Úte ÷E™u Ë{trÄ ËwÄe W…tË™t fhðe
ƒ‚tÔÞwk. íÞthu Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘ßÞthu Œe™ (Ä{o) „Þt (yÚtto‚T Ä{o „Þtu) íÞthu y™u ËíËk„…qðof ðt™«MÚt™wk y™wct™.
‚{the …tËu þwk ƒtfe hÌtwk ? ytðwk yÚtone™ ™t{ þt {txu ht¾ðwk òuEyu ?'' (6) rð[th, rððuf, ðihtøÞ, …htrðãt™tu yÇÞtË fhðtu y™u ËkLÞtË „úný
rðr¼L™ „tÞºte : Œuþ™wk yu Œw¼toøÞ Au fu Ëk«ŒtÞ y™u ðýo-òr‚{tk „tÞºte fhe™u Ëðo f{tuo™tk V¤™e RåAtytu™tu íÞt„.
{kºttu …ý swŒt swŒt ƒ™tðe ht¾u÷ Au. ði~Þtu{tk Ä™…r‚ fwƒuh™t ™t{u „tÞºte (7) sL{-{hý, n»to-þtuf, ft{-¢tuÄ, ÷tu¼-{tun y™u Ëk„Œtu»t™t íÞt„™wk
«[r÷‚ Au. yuf ði~Þ™u ‚u™t „whwyu „yÐéL¯æ² ç±kãï ÜéUÏæïÚæ² {è}æçã J „‹GÝæï{ÝÎ: y™wct™.
Ðí™æïβæ„ì JJ ƒ‚tðu÷ n‚e. Mðt{eSyu fÌtwk fu „tÞºte yuf s Au ðýto™wËth (8) yrðãt, yÂM{‚t, ht„, îu»t y™u yr¼r™ðuþ õ÷uþtuÚte ‚Útt ‚{ËT,
swŒe swŒe ™Úte, y™u ‚u™u „tÞºte {kºt™tu W…Œuþ ytÃÞtu. hsËT, Ë¥ð „wýtuÚte r™ð]¥t ÚtE™u …k[¼q‚tuÚte y‚e‚ ƒ™e™u {tuûtY…
Mðt{eS fL™tus{tk 7-8 rŒðË r™ðtË fhe™u rƒXqh y™u {Œth…wh ÚtE™u ft™…wh MðhtßÞ™e «trÂ.
ytÔÞt. ƒúñt™kŒ îtht rð»tð{™ : Mðt{eS™t yt W…Œuþ y™u rð¿tt…™Úte ft™…wh{tk
n÷[÷ {[e „E. ƒúñt™kŒ ™t{™tu yuf ËkLÞtËe ‚uò-u îu»t™e ¼êe{tk ˤ„ðt {tkzâtu.
ft™…wh : Ëkð‚ 2025™t y»ttZ {rn™t{tk Mðt{eSyu ft™…wh{tk ¼ihð{krŒh
‚uýu Mðt{eS™u ƒŒ™t{ fhðt ðt‚tu Vu÷tðt {tkze fu, ŒÞt™kŒ ™tÂM‚f Au, Œuð ®™Œf
™Sf Œh„tne÷t÷ ðfe÷™t ½tx …h r™ðtË fÞtuo.
Au, EËtEytu™tu yusLx Au, yk„s uú Ëhfthu ‚u™u rnLŒwytu™u EËtE ƒ™tððt {tuf÷u÷
yü„… y™u ËíÞ : Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th ðtÞwðu„u Vu÷tE „Þt. Au. ‚u™e …tËu sðwk ™rn, ‚u™kw {tuZkw òuðkw …ý …t… Au. ‚u™u ¼ihð½txÚte ftZe {qfðtu
ËUfztu {™w»Þtu ‚u{™tk Œþo™ y™u þkft-Ë{tÄt™ fhðtk {txu ytððt ÷tøÞt. Mðt{eSyu òuEyu ð„uhu ƒfðtË fh‚tu hÌttu y™u yuf rŒðË Úttuzt …krz‚tu ÷E™u Mðt{eS
ËkMf]‚{tk yuf rð¿tt…™ «ftrþ‚ fhe™u y™uf MÚtt™tu …h ÷„tÔÞtk y™uu rð‚hý …tËu þt†tÚto {txu ytÔÞtu. …hk‚w Mðt{eSyu ‚u™u {q¾o y™u yrðît™ fne™u hðt™t
fÞtO. su{tk ytX „Ã…tk íÞtßÞ y™u ytX ËíÞ „útÌt ƒ‚tÔÞtk, su r™B™ Au : fhe ŒeÄtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 91 92 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 {krŒhtu{tk ÔÞÚto ÔÞÞ : …k. „whw«ËtŒ y™u …k. «Þt„™thtÞý yu ƒk™uyu fi÷tË
y™u ðifwkX ™t{™tk ƒu {krŒhtu ƒ™tÔÞtk n‚tk. yu ƒk™u Mðt{eS™u {¤ðt ytð‚t ‚uytu™u
Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘{krŒh r™{toý{tk ÷t¾tu Yr…Þt ÔÞÚto ÔÞÞ fhðt fh‚tk òu ‚u™tu
f÷t, ftiþ÷™tk fth¾t™tk ¾tu÷ðt{tk ¾[o fÞtuo ntu‚ ‚tu y™uf ƒufthtu™u htuShtuxe {¤‚,
Œuþ y™u òr‚™wk fÕÞtý Útt‚. yux÷wk s ™rn …ý ‚{the ftLÞfwçs ¿ttr‚™e Œrhÿ‚t™t
fthýu fLÞtytu 30-30 ð»to™e Útðt A‚tk fwkðthe Au ‚u™t rððtn fhe yt…‚ ‚tu
fÕÞtý Útt‚.” ytÚte ƒk™u …krz‚tu Mðt{eSÚte hwü ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
þt†tÚto™e W¥tus™t : ƒúñt™kŒu yu ƒk™u „]nMÚttu™u W¥turs‚ fhe™uu …k. n÷Äh
ytuÍt y™u …k. ÷û{ý þt†e™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt ‚iÞth fÞto. Ë™T
1869™t sw÷tE 31 þr™ðth™tu rŒðË ™¬e fÞtuo y™u ËntÞf f÷uõxh ©e
ÚtuÞËo™u ËðoËk{r‚Úte {æÞMÚt r™Þwõ‚ fÞto, su ËkMf]‚¿t n‚t. ¼ihð½tx™e ™e[u
˼t ht¾ðt{tk ytðe. ™„h™t þuX, y{÷Œth, y™uf yk„úuòu …ý Œþoftu{tk
ytÔÞt. 20 Úte 25 nòh {™w»Þtu™e ¼ez yufºt ÚtE.
þt†tÚto «thk¼ : rŒðË™t Ëtzt [th ðtøÞu þt†tÚto™tu «thk¼ ÚtÞtu.
VY¾tƒtŒ{tk …htsÞ …t{u÷t n÷Äh ytuÍtyu «Út{ fÌtwk fu, “Mðt{eS ! yt…u
rð¿tt…™{tk su „Ã…tk - ËíÞ ÷¾u÷ Au, ‚u ÔÞtfhý™e árüyu yþwØ Au.''
Mðt{eS : “ytðe ËtÄthý ðt‚tu ‚tu ËkMf]‚™t rðãtÚteoytu™e …tXþt¤t™tu
rð»tÞ Au. ft÷u {the …tËu ytðòu. «{tý Ërn‚ W¥th yt…eþ. yíÞthu nòhtu
{™w»Þtu yufºt ÚtÞt Au íÞthu {qŠ‚…qò ð„uhu rð»tÞ …h ðtŒ Útðtu òuEyu.”
n÷Äh : ‘‘yt… {nt¼th‚™u «{tý {t™tu Atu fu ™rn ?''
Mðt{eS : ‘‘nt, {t™w Awk.” íÞthu ytuÍtyu yuf &÷tuf ðtk[e™u yuf÷ÔÞu
ÿtuýt[tÞo™e {qŠ‚ ƒ™tðe™u rËrØ «t fhe n‚e. suÚte {qŠ‚…qò rËØ Útðt™wk fÌtwk.
Mðt{eS : “ytÚte {qŠ‚…qò rËØ Út‚e ™Úte. yuf sk„÷e ƒt¤f™u ytŒþo
fu{ {t™e þftÞ ? y™u yuf÷ÔÞ™u y†-þ†{tk «ðeý‚t {qŠ‚…qò™t fthýu ™rn,
…hk‚w ‚u™t r™hk‚h yÇÞtË™t fthýu «t ÚtÞu÷ n‚e.”
n÷Äh : (Úttuze ðth [q… hne™u) ‘‘òu ðuŒ{tk {qŠ‚…qò™wk rðÄt™ ™Úte ‚tu
r™»tuÄ …ý õÞtk Au ?''
Mðt{eS : ‘‘òu ftuE þuX …tu‚t™t ™tufh™u …rù{ rŒþt ‚hV sðt™wk fnu
‚uÚte yLÞ rŒþtytu™tu MðÞk r™»tuÄ ÚtE òÞ Au.'' íÞth ƒtŒ Mðt{eSyu þt†tu™tk
«{týtuÚte rËØ fÞwO fu Eïh r™htfth Au, ‚u™e {qŠ‚ ntuE þfu ™rn. ytuÍt …tu‚t™t
…ût{tk ftuE «{tý yt…e þõÞt ™rn.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 93
…k. ÷û{ý þt†eyu «&™ fÞtuo fu, ‘‘Eïh ËðoÔÞt…f ntuðtÚte {qŠ‚{tk …ý
Au ‚tu ‚u™t …qs™{tk þwk Œtu»t Au ?''
Mðt{eS : “ßÞthu Eïh ËðoÔÞt…f Au ‚tu {qŠ‚{tk þwk rðþu»t‚t Au fu ‚u™e
…qò fhðt{tk ytðu ? y™u [u‚™™u Atuze™u sz-…qs™™wk ftuE …ý {n¥ð ™Úte.”
ÚtuÞËo™t «&™tu : yt W¥th Ëtk¼¤e™u n÷Äh y™u ÷û{ý þt†e {ti™ ÚtE
„Þt. íÞth …Ae ˼t…r‚ ÚtuÞËo Ëtnuƒu Mðt{eS™u «&™ fÞtuo fu, “yt… ftu™u
{t™tu Atu ?” Mðt{eSyu yuf Eïh™u {t™ðt™wk fÌtwk. ÚtuÞËo Ëtnuƒ Vhe …qAâwk
fu, “yÂø™{tk ½e™tu ntu{ fhe™u …qò fu{ fhtu Atu ?” yt™t W¥th{tk Mðt{eSyu
sz yÂø™™e …qò ™rn, …hk‚w ‚u™t îtht Ëqû{ ÚtÞu÷ …ŒtÚttuo ðtÞw{kz¤™u þwØ
fhu Au; ‚u™wk «r‚…tŒ™ fÞwO. íÞthƒtŒ ÚtuÞËo Ëtnuƒ Q¼t ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
yËíÞ™e ytkÄe : ˼t rðËso™ ÚtÞt ƒtŒ n÷Äh™t ËtÚteytuyu ‚u™tu sÞsÞfth
fÞtuo y™u ‚u{™u „tze{tk ƒuËtze™u VuhÔÞt. ‚u{ s „whw«ËtŒ™t fnuðtÚte íÞtk™t ‘þtuu÷-
yu-‚qh' …ºt{tk …ý Mðt{eS™e nth™t Ë{t[th A…tÔÞt. Mðt{eS™t ¼õ‚tu™u yt™e
òý Út‚tk ‚uytuyu ˼t…r‚ ÚtuÞËo Ëtnuƒ …tËu sE™u þt†tÚto™tu ÷ur¾‚ r™ýoÞ yt…ðt
«tÚto™t fhe y™u ‚uytuyu r™B™r÷r¾‚ Ëk{r‚ …ºt ÷¾e ytÃÞtu :
˼t…r‚™tu r™ýoÞ : ‘‘{ntþÞtu ! {the Ëk{r‚{tk þt†tÚto™t Ë{Þu ŒÞt™kŒ
ËhMð‚e ËkLÞtËe™tu rðsÞ ÚtÞtu n‚tu. ‚uytu™e ÞwÂõ‚ytu ðuŒt™wfq¤ n‚e. òu ‚{u
RåAtu ‚tu nwk {the Ëk{r‚™e …wrü{tk Úttuzt rŒðËtu{tk «{tý …ý yt…eþ.''
ft™…wh : 7–8–1869 yt…™tu,
zƒÕÞq ÚtuÞËo
ËíÞ™tu rðsÞ : Mðt{eS™t ¼õ‚tuyu ÚtuÞËo Ëtnuƒ™e Ëk{r‚™tu ð]¥ttk‚ rð¿tt…™tu
‚Útt Ë{t[th…ºttu îtht «ftrþ‚ fhe ŒeÄtu y™u ËíÞ™tu rðsÞ ÚtÞtu. ytÚte «¼trð‚
ÚtE™u ÷tuftuyu …tu‚t™e {qŠ‚ytu™u „k„t{tk …Ähtððt {tkze suÚte n÷Ähu …ý yuf
ònuht‚ ‘þtu÷-yu-‚qh’{tk A…tðe fu –
‘‘{qŠ‚ytu™u s¤{tk «ðtrn‚ fhþtu ™rn, …hk‚w su ÷tuftu Mðt{eS™t {‚™u
„úný fhu ‚uytu {nuhƒt™e fhe™u {qŠ‚ytu™u fi÷tË yÚtðt ðifwkX™t {krŒh{tk …ntU[tze
Œu yÚtðt y{tu™u òý fhu. y{u ÷E sEþwk.''
(nM‚tûth) ytuÍt n÷Äh
Mðt{eS™t rðsÞ™wk ytÚte ðÄe™u ƒeswk fÞwk «{tý ntuE þfu Au ?
Þtu„tË™YZ : …k. ӌޙthtÞý y™u …k. ftþe™tÚt {wÂLËVu Mðt{eS™u Ë{trÄ
yðMÚtt{tk rƒ÷fw÷ r™»fk…™ y™u r™M…kŒ–yztu÷ òuÞt, ‚u Ë{Þu ‚uytu™t {w¾
…h Þtu„ËtÄ™tsLÞ rŒÔÞ yt¼t ̓f‚e n‚e.
94 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 þt†tÚto …qðo …÷tÞ™ : yuf rŒðË Úttuzt …krz‚tu »tzT®ðþ ƒútñý™wk ð[™
‘«r‚{tytu nËu Au, hzu Au, ™]íÞ fhu Au.’ ð„uhu ÷E™u Mðt{eS™u …htM‚ fhðt™e
ytþtÚte ytÔÞt. Mðt{eSyu Ëns ¼tðÚte …qAâwk, ‘‘{qŠ‚…qò™t Ë{Úto™{tk ftuE
«{tý ÷tÔÞt Atu.'' …krz‚tuyu fÌtwk, ‘‘nt ÷tÔÞt Aeyu.'' Mðt{eSyu htu[f Zk„Úte
¾kz™ fh‚tk fÌtwk, ‘‘þwk »tzT®ðþ ƒútñý™wk ‘‘ÐíÐíç„}ææ ã¨ç‹„'' yu s ÷tÔÞt nþtu ?''
ytÚte Mðt{eS yu òýu Au yu{ {t™e …krz‚tu …wM‚f ¾tuÕÞt rð™t s þt†tÚto
fÞto rð™t s …÷tÞ™ fhe „Þt.
ò„‚e ßÞtu‚ : ¼ihð {qŠ‚ ËkƒkÄe [{ífth™e ðt‚tu ðnu‚e n‚e fu, {krŒh™e
™Sf Ëhfthe þ†t„th™t rË…tEyu ßÞthu ¼ihð™e «r‚{t™e Ëðthe™u htufe
‚tu ò„]‚ ¼ihðu ‚u™u {tÞtuo, suÚte ‚u …ze „Þtu. Mðt{eSyu yt ðt‚ Ëtk¼¤e™u
fÌtwk, ‘‘¼ihð þwk {thu, rË…tE r™ÿt{tk nþu. suÚte …ze „Þtu nþu. òu ¼ihð™e
{qŠ‚ ò„‚e ßÞtu‚ Au ‚tu nwk ‚tu ‚u™wk Œhhtus ¾kz™ fhwk Awk. {™u WXtðe™u fu{
VUfe Œu‚t ™Úte ?'' íÞth ƒtŒ Úttuzt rŒðËtu …Ae ¼ihð™e {qŠ‚ „k„t™t «ðtn{tk
‚ýtE „E, suÚte [{ífth™e ðt‚tu nðt{tk ytu„¤e „E.
Ÿx™tu [thtu : ©tðý {rn™t{tk yuf rŒðËu ƒútñýtu rþð®÷„ …h rƒr÷…ºt
[ztðe™u ytÔÞt. Mðt{eSyu ‚u òýe™u fÌtwk fu, ‘‘ftuE Ÿx™u rƒr÷…ºt ¾ðztÔÞtk
ntu‚ ‚tu ‚u™wk …ux ¼ht‚, …ÚÚth …h [ZtððtÚte þwk VtÞŒtu ?''
{qŠ‚ VUfe, {t¤t ‚tuze : yuf …tu÷eË nuz ftuLMxuƒ÷u Mðt{eS™t W…ŒuþÚte
«¼trð‚ ÚtE™u ™{oŒuïh {ntŒuð™e {qŠ‚ VUfe ŒeÄe y™u hwÿtût™e {t¤t ‚tuze
™t¾e y™u fÌtwk, “yt™wk …t… ftu™u ÷t„þu ?” Mðt{eSyu {kŒ ntMÞÚte fÌtwk,
‘‘…t… {™u ÷t„þu ‚u™e ®[‚t ™ fhtu y™u …wÛÞ ‚{™u ÷t„þu.''
„k„t‚x …h Ët{„t™ : {Útwht r™ðtËe …k. {tun™÷t÷ rð»ýw÷t÷ …kzât yuf
yæÞt…f r{ºt ËtÚtu ft™…wh Mðt{eS™tk Œþo™tÚtuo „Þt n‚t. Mðt{eS „k„t‚x …h yÄo
ƒezu÷ ™uºttu y™u …ÈtË™{tk ƒuËe™u {Äwh MðhÚte Ët{ðuŒ™wk „t™ fhe hÌtt n‚t.
Œwütu™wk yt¢{ý : ‚u MÚtt™u Úttuze ðth{tk Mðt{eS™u {thðt {txu Œwütu™tu
Ë{qn ÷tfzeytu ½w{tð‚tu, ZuVtk VUfðt {tkzâtu. yuf {týË ÷tfze™tu «nth fhðt
s‚tu n‚tu, ‚u™e ÷tfze …ztðe™u Mðt{eSyu ‚u™u „k„t{tk Äfu÷e ŒeÄtu. ð¤e ƒtsw™t
ð]ût™e zt¤e ‚tuze™u Mðt{eS {wftƒ÷tu fhðt ‚iÞth ÚtÞt y™u ®Ën„so™t…qðof
fÌtwk, ‘‘{™u {tºt ËtÄw ™ {t™‚t. ‚{tht {txu nwk yuf÷tu ƒË Awk.'' Mðt{eS™tu
ð@½tu»t Ëtk¼¤e™u Œwütu [tÕÞt „Þt.
ËwÄth ftÞo : yt Ë{Þ{tk Mðt{eS ƒt÷rððtn r™»tuÄ, rðÄðtrððtn Ë{Úto™,
yM…]~Þ‚t r™ðthý, ™the òr‚™wk WíÚtt™ ð„uhu ËwÄth ftÞo fh‚t n‚t.
fwht™ ¾wŒt ft f÷t{ ™rn : yuf rŒðË yuf {ti÷ðeyu ðt‚[e‚{tk fÌtwkw
fu, ‘‘fwht™ EïheÞ ¿tt™ – ¾wŒt ft f÷t{ ni.'' Mðt{eSyu fÌtwk fu, “su „úkÚt™e
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 95
þYyt‚{tk ‘«thk¼ fh‚t nqk yÕ÷tn fu ™t{ …h, òu ƒÏþ™uðt÷t ytih hn{
fh™uðt÷t ni’ ßÞtk yt ðtõÞ «Þwõ‚ ÚtÞu÷ ntuÞ ‚u™tu h[rÞ‚t Eïh fu{ ntuE
þfu ?” Mðt{eS™t yftxâ ‚fo …h {tu÷ðe [q… ÚtE „Þtu.
{qŠ‚…qò íÞtßÞ : yuf {™w»Þu …qAâwk fu, ‘‘{qŠ‚…qò{tk þwk Œtu»t Au ?'' Mðt{eSyu
fÌtwk, ‘‘ðuŒtu{tk {qŠ‚…qò rðÄt™ ™Úte. ‚u{ s su ÷tuftu fnu Au fu ¼tð™t™tu «&™
Au ‚tu ‚u …ý Xef ™Úte, fthý fu ftuE Œrhÿ fu r¼ûtwf ¼tð™t fhðtÚte [¢ð‚eo
Ë{útx ƒ™e s‚tu ™Úte.''
‚the …tËu ÷tuxtu Au ? : yuf rŒðË yuf ËtÄwyu rþðS …h s¤ [ztððt
Mðt{eS …tËu ÷tuxtu {tøÞtu. Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘…ÚÚth …h s¤ [ztððt ÷tuxt™e
þe sYh Au? {tuZt{tk …týe ¼he™u ftu„¤tu fhe ™t¾.'' Mðt{eS™wk yt ðtõÞ
fXtuh sYh Au, …hk‚w {qŠ‚ytu …h fq‚ht ð„uhu …þwytu {¤{qºt ™Úte fh‚tk ?
‚u™tu {qŠ‚…qsftu™u õÞthuÞ rð[th …ý ytÔÞtu Au ¾htu ?
„k„t…wºt™wk „tr÷«Œt™ : „k„t™t Þtºteytu™t Œt™Úte Srðft [÷tð™th™u
„k„t…wºt (…kzt) fnu Au. yuf „k„t…wºt «r‚rŒ™ r™Þ‚ Ë{Þu Mðt{eS™u „t¤tu
¼tkzât fh‚tu, …hk‚w Mðt{eS ‚u™t …h ftuE æÞt™ yt…‚t ™rn.
Mðt{eS™t ¼õ‚tu V¤, r{ütL™ ð„uhu ‚uytu™u yt…e s‚t. yuf rŒðË
‚u ðÄe …zu÷. ‚uÚte Mðt{eS ‚u ftu™u yt…ðtk ‚u{ rð[th fh‚t n‚t. íÞtk „k„t…wºt
ytÔÞtu. Mðt{eSyu ‚u™u «u{Úte ƒtu÷tðe™u yu ƒÄwk ‚u™u yt…e™u fÌtwk fu, “‚wk Œhhtus
ytÔÞt fh, ‚™u {eXtE ð„uhu yt…eþ.” Mðt{eSyu ‚u™e „t¤tu™tu ftuE r™Œuoþ
…ý fÞtuo ™rn. suÚte …ùt¥tt……qðof Mðt{eS™t [hýtu{tk …ze™uu ƒtuÕÞtu fu, ‘‘yt…™e
Ëßs™‚tyu {the Œwü‚t …h rðsÞ {u¤ÔÞtu Au. {™u ût{t fhtu.'' Mðt{eSyu
fÌtwk, ‘‘¼tE ! {U ‚the „t¤tu™u ÓŒÞ{tk MÚtt™ s ytÃÞwk ™Úte. suÚte nðu ‚u™u
ÞtŒ fheþ ™rn.'' yu{ fne Mðt{eSyu ‚u™u ytþeðtoŒ ytÃÞt.
ðirŒf f{o rðÄt™ : Mðt{eS {tºt sz…qò™wk ¾kz™ s fh‚t ™rn, …hk‚w
ËtÚtu ðirŒf yt[hýeÞ f{tuo ð„uhu™wk rðÄt™ …ý fh‚t n‚t. su{ fu, ËkæÞt ytrŒ
…k[{ntÞ¿t, „tÞºte s…, ðuŒþt† ytrŒ™wk yæÞÞ™ yu «íÞuf rîs {txu f‚oÔÞ Au.
[tuhe …ý …wht‚™ Au : yuf ƒútñýu Mðt{eS™u …qAâwk fu, ‘‘{qŠ‚…qò …wht‚™–
«t[e™ Au, ‚u fhðt{tk þwk ðtkÄtu Au ?'' Mðt{eSyu fÌtwk fu, [tuhe fhðe yu …ý …wht‚™
Au. ‘ÐéÚæ‡æç}æy²ï± Ý ¨æ{é ¨±ü}æì' – {tºt …wht‚™ ntuðtÚte ƒÄwk yt[hýeÞ ntu‚wk ™Úte.
«MÚtt™ : Mðt{eS ft™…wh ÷„¼„ ºtý {tË hne™u ftuE™u Ëq[™t ytÃÞt
rð™t yuf rŒðË Ëðthu [t÷e ™eféÞt. ‚uytu …tu‚t™e …tËu {tºt yuf s ÷k„tux
ht¾‚t n‚t. ynª ftuE Ëßs™u ™ðtu ÷k„tux yt…u÷. ‚uÚte sq™tu ÷k„tux …ý
‚uytu™u ¼thY… ÷t„‚t ynª s Atuz‚t „Þt.
96 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

¾tkzðð™ – ftþe þt†tÚto
Ëkð‚ 1925 ¼tŒhðt ðŒ 1 {k„¤ðth (1869 ËÃxuBƒh 21)™t htus
Mðt{eS ht{™„h – ftþe ytÔÞt. {tºt ÷k„tuxÄthe …rhðútsf ŒÞt™kŒu ftþe
™huþ™t hts{nu÷ Ët{u yuf ð]ût ™e[u …tu‚t™wk ytË™ s{tÔÞwk. Äthtðtrnf ËkMf]‚{tk
{qŠ‚…qò™wk ¾kz™ fh™th yt ËkLÞtËe «Út{ n‚t. su™t Ë{t[th ðes¤eðuu„u «Ëh‚t
y™uf ÷tuftuu ‚u{™e …tËu ytððt {tkzât.
Mðt{eS ËíÞ fnu Au : yuf rŒðË ftþe™t ©e yrð™tþ÷t÷ {unhtuºtt,
{wLþe nhðkþ÷t÷ ‚Útt WŒtËe™ Ëk«ŒtÞ™t yt[tÞo …k. ßÞtur‚MðY… Mðt{eS™tk
Œþo™u ytÔÞt. íÞthu ð]ût ™e[u ƒuXu÷t Mðt{eS …krz‚tu ËtÚtu {qŠ‚…qò™e yt÷tu[™t
fhe hÌtt n‚t. ƒu f÷tf yt ðt‚to÷t… Ëtk¼¤e™u ƒtƒw yrð™tþ÷t÷u …k.
ßÞtur‚MðY…™u …qA‚tk ‚uýu Mðt{eS™e ðt‚™wk y™w{tuŒ™ fÞwO fu, Mðt{eS su fnu
Au ‚u ËíÞ Au.
ðuŒ{tk {qŠ‚…qò ™Úte : ftþe ™huþ Eïhe«ËtŒu yuf rŒðË Mðt{e r™hks™t™kŒ™u
…qAâwk fu, ‘‘ðuŒ{tk {qŠ‚…qò yÚtðt ht{÷e÷t, htË÷e÷t™wk ðýo™ Au fu ™rn ?''
W¥th{tk Mðt{eyu fÌtwk fu, ‘‘ðuŒtu{tk ™Úte, …hk‚w …hk…htÚte ÷tufher‚ [t÷u Au.''
yt he‚u y™uf rðît™tu òý‚t ntuðt A‚tk rðhtuÄ fhðt™wk ËtnË fh‚t ™rn.
…hk‚w Mðt{eS™t yt„{™Úte ‚uytu{tk ËtnË ytðe „Þwk.
Mðt{eSyu ÷„¼„ yuf {tË ht{™„h{tk r™ðtË fhe™u ytËtu ðŒ 2 þw¢ðth,
ytìõxtuƒh 22™t htus ftþe ytðe™u Œw„tofwkz ÂMÚt‚ yt™kŒƒt„{tk r™ðtË fÞtuo.
ftþe !
y‚e‚ ft¤{tk yðr™™t ytÞtoð‚o™t ytk„ýt{tk rðãt™t Þþtu„t™™wk – feŠ‚™wk
Ät{.
«t[e™ ¼th‚™t ¿tt™rð¿tt™™t Wßßð¤, Äð÷, r™{o¤, …rðºt Ä{oþt†tu™wk
rðãtÄt{.
…hk‚w,
Ëtk«‚ Ë{Þ™wk ftþe {tºt ƒ™e „Þwk ‚eÚtoÄt{.
ykÄ©Øt, y¿tt™, ðnu{ y™u YrZytu™t ™t{u ƒ™e „Þwk ðu…th Ät{.
¾tkzðð™ : Ä{o™t ™t{u y™uf …tihtrýf {tLÞ‚tytu, Ëk«ŒtÞtu, {‚-…kÚt™t
¼Þt™f ®nËf …þwytu, Íuhe Ë…tuo, {„h{åAtu, ½u½qh ð]ûttu, rð»t ðu÷tytu, ò¤tk,
Ítk¾htk y™u ftkxtytuÚte ½™½tuh, Œw„o{ y™u ¼Þkfh ƒ™e „Þwk ¾tkzðð™.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 97
yt ¾tkzðð™ ftuE Ä™wÄtohe yswo™™e «‚eûtt fhe hÌtwk n‚wk, su yuf ƒtsw
„tkzeð™t xkfth ËtÚtu y„™ßðt¤tÚte Œtðt™¤ …uxtðe™u ‚u™tk ‚{t{ Œq»týtu™u
¼M{e¼q‚ fhe ™t¾u.
ƒeS ƒtsw Œtðt™¤™u ytu÷ððt W{xu÷t {u½‚tkzð ¾u÷™tht yËwhtu™t Œ¤™u
¾qkŒe, ‚tuze, …Atze™u …htM‚ fhe ™t¾u.
yu yt»to¿tt™™t rŒÔÞ ÞtuØt ŒÞt™kŒ ntÚt{tk ðuŒ™wk Ä™w»Þ ÷E, ‚u{tk yz„
ytí{rðïtË™e …ýA ƒtkÄe, yŒT¼w‚ ‚fo™t ‚ehtu™tu ¼tÚttu ÷E™u ftþe™t …xtk„ý-
yt™kŒƒt„{tk Q‚Þto.
yu yuf÷ …zAkŒ ƒúñ[theyu ðuŒ™t Ä™w»Þ W…h …tu‚t™e Ë{Úto þÂõ‚ytu™wk
ËhËkÄt™ fhe – ‘‘ðuŒ{tk {qŠ‚…qò ™Úte'' yuðtu ßÞthu xkfth fÞtuo íÞthu rh…wŒ¤tu–
…tihtrýf …krz‚tu ¾¤¼¤e QXât.
yu ¿tt™™t òu„kŒhu …kÚtðtŒ™t …ntztu™u n[{[tððt {tkzât.
yu y÷¾™t yðÄq‚u ðnu{, ykÄ©Øt y™u y¿tt™‚t™tk ò{e „Þu÷tk ò¤tk,
Ítk¾htkytu™u W¾uzðt {tkzâtk.
yu yufuïhðtŒ™t yý™{ ÞtuØtyu, {qŠ‚…qò, yð‚thðtŒ, ƒnwŒuð‚tðtŒ™t
…tihtrýf …kÚtðtŒ™t „Z™tk ftk„htytu™u „tuÚt÷tðe ¼tUÞ¼u„t fhðt {tkzât. ‚u™t
Œw„o{ Œw„o™u ‚fo™e ‚tu…tuÚte [f™t[qh fhe s{e™ŒtuM‚ fhðt {tkzât.
yu þt†tÚto Ë{h™t þqht Ëu™t™eyu, þt†tÚto™e ˤ„‚e þ{þuh ðªÍðt
…tihtrýf ykÄrðïtË y™u YrZytu™t „Z ftþe{tk ‘‘{qŠ‚…qò ðuŒ rðhwØ Au'' ‚uðe
„so™tytu fhðt {tkze.
ftþe™t yt™kŒƒt„{tk ðirŒf Ä{o™tu Íkztu htu…e™u yu ÷k„tuxƒkÄ ËkLÞtËe ŒÞt™kŒu
…krz‚tu™tu …tu‚t™e ËtÚtu þt†tÚto fhtððt ftþe ™huþ Eïhe«ËtŒ™u ÷÷fth fÞtuo,
ËíÞtËíÞ™t r™ýoÞ {txu þt†tÚto™wk fnuý {tufÕÞwk.
rðãtƒ¤™e …heûtt : ftþe ™huþu …krz‚tu™u ƒtu÷tÔÞt. ŒÞt™kŒ™e ®Ën
„so™tytuÚte ÄúwS QXu÷t …krz‚tuyu …kŒh rŒðË™e {wŒ‚ {t„e. ‚u Ë{Þ Œhr{Þt™
…krz‚tuyu „w he‚u …tu‚t™t rðãtÚteoytu™u ŒÞt™kŒ …tËu þkft-Ë{tÄt™ îtht ‚u{™t
¿tt™-rðãtƒ¤™e …heûtt fhtððt {tkze.
s™‚t{tk rðhwØ «[th : …kŒh rŒðËtu{tk …krz‚tuyu ŒÞt™kŒ rðhwØ «[th™tu
ðtÞw Vu÷tÔÞtu fu, ŒÞt™kŒ ™t{™tu yuf ËtÄw ytÔÞtu Au. ‚u ¼„ðt™ rðï™tÚt™u
„t¤tu yt…u Au, ‚u EËtE Au. „tuhe Ëhfth™tu yusLx Au. ‚u™u ftZe {qfðtu òuEyu.
yuðe ðtrnÞt‚ ðt‚tu™e ¼k¼uhýeÚte ÷tuf{t™Ë ¼he ŒeÄwk.
Eïh rðïtËe-r™¼oÞ ŒÞt™kŒ : ¼õ‚ ƒ¤Œuð«ËtŒu Mðt{eS …tËu ¼Þ™e
÷t„ýe ÔÞõ‚ fhe fu, ‘‘{nthts ! ftþe „wkztytu™wk ™„h Au. ynª yt… {tºt yuf÷t
98 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Atu.'' Mðt{eSyu …tu‚t™t Mð¼tð y™wËth Eïh …h rðïtË y™u r™¼oÞ‚t…qðof
fÌtwk, ‘‘yuf Eïh Au, yuf nwk Awk, yuf Ä{o Au, ƒeswk Au ftuý ? …Ae ¼Þ þt™tu ?
ËíÞ™tu ËqÞo «ƒ¤ y¿tt™ y™u yrðãt™t ykÄfth …h yuf÷tu s rðsÞe ƒ™u Au.
su …ût…t‚hrn‚ ËíÞ™tu W…Œuþ fhu Au, ‚u™u ftuE ¼Þ ntu‚tu ™Úte.''
þt†tÚto™e ‚iÞthe : Ëkð‚ 1926 fth‚f ËwŒ 12 {k„¤ðth (16 ™ðuBƒh,
1869) yt™kŒ ƒt„{tk þt†tÚto Ë{thk¼™e ‚iÞthe Útðt {tkze. yt Ë{Þ{tk ƒ™thË
™„h{tk rƒúrxþ þtË™ n‚wk, ßÞthu htßÞ{tk ftþe ™huþ™wk þtË™ n‚wk. suÚte
ftuxðt¤ h½w™tÚt«ËtŒu ˼t™e ÔÞðMÚtt ‚Útt ƒuXftu™e ÔÞðMÚtt „tuXðe n‚e. ‚u{tk
Mðt{eS {txu yuf ƒuXf ðhkzt{tk ht¾e suÚte ftuE W…ÿð ÚttÞ ‚tu f{tz ƒkÄ
fhe™u Mðt{eS™e hûtt fhe þftÞ, ƒeS ƒuXf «r‚…ûte …krz‚tu {txu Ët{u y™u
ºteS ftþe™huþ {txu ðå[u ht¾e n‚e.
Mðt{eSyu ytsu ûttih f{o fhtðe, M™t™ fhe™u þheh …h {]r‚ft Äthý
fhe, …ÈtË™MÚt ÚtE™u Œe½oft÷ ËwÄe Eïh™wk æÞt™ fÞwO y™u …Ae ¼tus™ fÞwO.
íÞthƒtŒ ‚uytu þt†tÚto MÚtt™ …h …ntUåÞt.
{t™ð{nuht{ý : yt™kŒƒt„{tk þt†tÚto™e ˼t™t zkft ƒßÞt. {t™ð
{nuht{ý rn÷tu¤u [zâtu. 50Úte 60 nòh™e {uŒ™e™wk niÞuniÞwk Œ¤t‚wk n‚wk. ‚u{tk
«tÞ: {qŠ‚…qsftu s n‚t y™u ¼k¼uhýeÚte ¼tu¤ðtÞu÷t ‚u ÷tuftu ËíÞtËíÞ™tu r™ýoÞ
òuðt ™rn …hk‚w …tu‚t™t …tihtrýf Ä{o™u S‚tzðt ytÔÞt n‚t. …krz‚tu™e sÞ
…tufthðt y™u ŒÞt™kŒ …h #x y™u …ÚÚthtu™tu {thtu fhðt™e ‚iÞtheÚte ytÔÞt
n‚t. Mðt{eS r™¼oÞ, r™®ù‚ y™u r™:þkf ƒuXt n‚t.
…krz‚tu™e Ë{thtun Þtºtt : ftþe ™huþu yt‚kf™wk ðt‚tðhý Q¼wk fhðt y™u
Mðt{eS …h «¼tð …tzðt …krz‚tu™u …t÷¾e{tk ƒuËtze™u ÷tððt™e ÔÞðMÚtt fhe.
ftþe ™huþ™e Aºt, [t{h Ztu¤‚e …t÷¾eytu{tk ð]Ø Mðt{e rðþwØt™kŒ, ƒt÷þt†e,
{tæðt[tÞo, ðt{™t[tÞo ð„uhu 40 …krz‚tu™e …÷xý Q‚hðt {tkze. …krz‚tu™e
yûttirnýe Ëu™t ŒÞt™kŒ™u zhtððt ytðe …ntU[e. …hk‚w ŒÞt™kŒ nðt™t ÍtuftÚte
ƒwÍ™th Œeðtu ™ntu‚t. yu ‚tu ðuŒ rŒðtfh n‚t.
„wkztytu y™u rðãtÚteoytu : ftþe¼h™t „wkztytu y™u …tu‚t™t …krz‚–„whwytu™t
sÞ sÞfth fhðt, Œufthtu fu þtuhƒftuh {[tððt rðãtÚteoytu™e xwfzeytu ytðe …ntU[e.
rºt…ûte Ëu™t : ftþe ™huþ …ý ytðe …ntUåÞt. yt he‚u ƒ™eX™e™u, Ëts
ËS™u, {Œ{t‚e, ztu÷‚e y™u ¾qƒ ½tU½trxÞt sÞsÞfth™t ™tŒÚte ytftþ™u „wò k ð‚e
rºt…ûte Ëu™t ytðe …ntU[e. „wzk t„eheÚte þt†tÚto S‚ðt™wk ™¬e fÞto {wsƒ ytð‚tk™e
ËtÚtu s …tihtrýf …ûtu ˼t™e y™u ƒuXf™e ÔÞðMÚtt ‚tuze ™t¾e. ftuxðt¤™tu
«Þí™ ÔÞÚto „Þtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 99
Mðt{e ßÞtur‚MðY… : ftþe{tk Mðt{eS™t ftuE Ë{Útof y™u ËntÞf ™
n‚t. …hk‚w ßÞtur‚MðY… Mðt{eSÚte «¼trð‚ ÚtE yu{™wk y™w{tuŒ™ fh‚t n‚t.
‚uytu™u ˼t{tk ytð‚t «Út{ htufðt{tk ytÔÞt. ftuxðt¤™e Œhr{Þt™„eheÚte ykŒh
ytÔÞt y™u ‚u{™u Mðt{eSyu ƒtsw{tk ƒuËtzât.
®Ën y™u ðt½™tu zh : …krz‚tu «Út{Úte s ®Ën ŒÞt™kŒÚte ¼Þ¼e‚ n‚t
y™u ‚u™e ƒtsw{tk ßÞtur‚MðY… ðt½™u òuE™u fk…e QXât. ‚uytuyu ftþe-™huþ™u
Rþthtu fÞtuo. ‚uÚte ftþe ™huþu ßÞtur‚MðY…™tu ntÚt …fze™u ‚u{™u Mðt{eS …tËuÚte
WXtze ŒeÄt. ftuxðt¤ h½w™tÚt«ËtŒu ðtkÄtu ÷eÄtu A‚tk ftkE ðéÞwk ™rn. yt he‚u
Mðt{e ŒÞt™kŒ™u [thu ‚hVÚte ½uhe™u ‚uytu™e …tËu ftuE rn‚i»te™u ƒuËðt ™ ŒeÄt.
hM‚tytu htufe ÷eÄt y™u yuf÷t ŒÞt™kŒ™u ½uhe™u 50 nòh rðhtuÄeytu …tihtrýf
Ä{o™tu sÞsÞfth ƒtu÷tððt ÷tøÞt.
þt†tÚto «thk¼ : þt†tÚto™tu «thk¼ ÚtÞtu. yt {tºt fnuðt™tu þt†tÚto n‚tu,
…hk‚w ðtM‚ð{tk ð»tto}‚w{tk …qhÚte ðnu‚tk yËkÏÞ «[kz ™Œe-™t¤tkytu™e yuf ft¤{ªZ
rþ÷t ËtÚtu x¬h n‚e.
þt†tÚto™tu Ë{htk„ý {kztýtu : yufƒtsw ðuŒ¿tt™™wk þ†, ËíÞ™e Zt÷ y™u
…h{r…‚t™t yè÷ rðïtË™e ËntÞ ÷E™u ðuŒ¿tt™™t yý™{ ÞtuØt ŒÞt™kŒ
yuf÷ðeh {nthÚte™t Y…{tk n‚t.
ƒeS ƒtsw, sw„ sq™t ykÄ©Øt y™u YrZytu™t ftxÚte 40 sýt ¾U[u ‚tu …ý
™ef¤u ™rn ‚uðe rðãt™e ƒwêe ‚÷ðthtu, Ëtu™t™t xwfztytuÚte ËíÞ™u Ztkf‚tu y™u
…h{tí{t™t MÚtt™u sz…qò™t ytuÚtu Sð‚tu …tihtrýf …krz‚tu™tu ftV÷tu Q¼tu n‚tu.
ftþe ™huþ LÞtÞ™wk ™txf ¼sððt ðå[u ƒuXt n‚t. yt he‚u htsƒ¤,
Ä™ƒ¤ y™u s™ƒ¤™e ðå[u …rhðútsf ŒÞt™kŒ yuf÷t n‚t.
þt†tÚto™e hý¼uhe ðt„e. þt†tu™e þhýtEytu™t Ëqh ðnuðt {tkzât. Ët{-
Ët{e ðtýe™e ‚÷ðthtu ‚t÷ ÷uðt {tkze. ‚fo™tk ‚ehtu ðAqxðt {tkzâtk. sƒt™™e
Í…tÍ…e ƒtu÷ðt {tkze. Ët{Ët{t þ猃týtu™tu ðhËtŒ ðhËðt {tkzâtu. þt†
Ërh‚t™t ƒk™u ftkXt{tkÚte …zAkŒt „tsðt {tkzât.
þt†tÚto Ë{h™t þqht Ëu™t™e, yuf÷ðeh ðuŒ Ä™wÄtohe ŒÞt™kŒ …tihtrýf …krz‚tu™t
þ猃týtu™u …tu‚t™t ÷ûÞðuÄe y{tu½ ‚fo™u ƒtýtuÚte yÄðå[uÚte s ft…e™u ‚u™tk
fð[tu™u ¼uŒe™u yth…th ðªÄ‚t n‚t.
þt†tÚto ftþe ™huþ™t Ëkf‚u Úte Ëðo«Út{ …k. ‚tht[hý ‚fohí™ y™u Mðt{eS™t
ðtŒÚte «thk¼ ÚtÞtu.
Mðt{eS : ‘‘‚{u ðuŒ™u «{tý {t™tu Atu ?''
100 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ‚tht[hý : ‘‘nt.''
Mðt{eS : ‘‘ðuŒtu{tk {qŠ‚…qò™wk ftuE «{tý ntuÞ ‚tu ƒ‚tðtu.''
‚tht[hý : ‘‘þwk ðuŒ rËðtÞ ƒeswk ftuE «{tý ™ {t™e þftÞ ?'' Mðt{eSyu
ftuE W¥th ™ yt…e «Út{ …wAðt{tk ytðu÷tu «&™ Vhe ðth …qAâtu.
‚tht[hý : ‘‘‚{u {™wM{]r‚™u ðuŒ{q÷f {t™tu Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘Ët{ðuŒ™t ƒútñý{tk fÌtwk Au fu, {™wyu su fkE fÌtwk Au ‚u
yti»trÄytu™e …ý yti»trÄ Au.''
‚tht[hý [q… ÚtE „Þt. Mðt{e rðþwØt™kŒ ‚u{™e {ŒŒu ytðe™u ƒtuÕÞt
fu, “Ú™ÝæÝéÐÐœæïà™ ÝæÝé}ææÝ}æì'' yt ðuŒtL‚Ëqºt™u ðuŒ{q÷f rËØ fhtu.''
Mðt{eS : ‘‘yt «&™ þt†tÚtoÚte rð»tÞtL‚h yÚtto‚T «fhýÚte ƒnth™tu Au.''
rðþwØt™kŒ : “«fhýÚte ƒnth™tu Au ‚tu þwk ÚtÞwk ? òu ‚{™u ‚u™wk Ë{tÄt™
ytðz‚wk ntuÞ ‚tu fne Œtu.''
Mðt{eS : “yu™tu …qðto…h™tu ËkƒkÄ òuE™u Ë{tÄt™ fhe þftÞ.''
rðþwØt™kŒ : („ðoÚte) ‘‘òu ‚{™u ftkE ÞtŒ ™ n‚wk ‚tu ftþe{tk þt†tÚto
fhðt þt {txu ytÔÞt Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘þwk ‚{™u ƒÄwk fkXMÚt Au ?''
rðþwØt™kŒ : (ynkfth…qðof) ‘‘nt, {™u ƒÄwk fkXMÚt Au.''
Mðt{eS : ‘‘Xef, íÞthu Ä{o™tk ÷ûtýtu ƒ‚tðþtu ?''
rðþwØt™kŒ™tu ynkfth ¼tk„e™u ¼qftu ÚtE „Þtu. ‚u{™u {™w™tu {ëç„ ÿæ}ææ...
&÷tuf ÞtŒ ™ n‚tu. ‚uytu [q… ÚtE „Þt, suÚte …k. ƒt÷þt†e ‚u{™e {ŒŒu ytðe™u
ƒtuÕÞt fu, ‘‘{U Ëk…qýo Ä{oþt†™tu yÇÞtË fÞtuo Au. {™u …qAtu.''
Mðt{eS : ‘‘‚{u yÄ{o™tk ÷ûtýtu ƒ‚tðþtu ?''
ƒt÷þt†eSyu fŒe yu rð[tÞwO …ý ™ n‚wk fu ftuE yÄ{o™tk ÷ûtýtu …ý
…qAe þfu Au. ytÚte ‚uytu …ý [q… ÚtE „Þt. ytðe he‚u Mðt{eSyu yuf s
Œtð{tk ºtýu «r‚îkîeytu™u s{e™ŒtuM‚ fhe ŒeÄt.
yt he‚u «&™tu¥th Út‚t hÌtt. ‚u{tk …krz‚tuyu yu{ …ý sýtÔÞwk fu, ðuŒ{tk
«r‚{t þçŒ ytðu÷ Au y™u “©ÎÏæé銲 S±æxÝï'' {kºt{tk su “Ðê „ ü ' ' þçŒ ytðu
Au ‚u {qŠ‚…qò™tu Ëq[f Au.
Mðt{eSyu fÌtwk fu, Eïh™e «r‚{t™tu ðuŒ{tk r™»tuÄ Au y™u ‘ÐêÐê „ ü ' …Œ
™Œe–‚¤tð™tu ðt[f Au. ‚u Ë{tÄt™ fhe™u Mðt{eSyu ðuŒ{tk {qŠ‚…qò™wk «{tý
ƒ‚tððt ðthkðth fÌtwk, …hk‚w ƒÄt …krz‚tu r™hw¥th hÌtt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 101
þt†tÚto™t {qŠ‚…qò™t rð»tÞ{tkÚte Xufzt {the™u …whtýtu™t rð»tÞtu{tk ½q{heytu
{th‚t …krz‚tuyu ÷wå[tE fhðt {tkze. Œw:¾e y™u r™htþ …krz‚tu™e Ëu™t{tkÚte
{tÄðt[tÞo yt„¤ ytÔÞt. ftuE „úkÚt™tk ƒu …t™tk Mðt{eS Ët{u ht¾e™u fÌtwk
fu yt ðuŒ™tk …t™tk Au. ‚u{tk ÷ÏÞwk Au fu , ‘‘Þ¿t™e Ë{tr …h Œþ{t rŒðËu
Þs{t™ …whtýtu™wk ©ðý fhu. ƒ‚tðtu …whtý ftu™wk rðþu»tý Au?''
Mðt{eS : ‘‘‚{u ðtk[e™u Ëk¼¤tðtu.''
rðþwØt™kŒu …t™tk Mðt{eS™t ntÚt{tk {qfe™u fÌtw,k ‘‘nwk [~{t rð™t ðtk[e þf‚tu
™Úte. suÚte ‚{u ðtk[tu.'' Mðt{eSyu …t™tk ntÚt{tk ÷eÄtk. ‚u™t yûthtu yM…ü n‚t.
Ëtks …ze™u htrºt™tu ykÄfth n‚tu. Vt™Ë™tu «ftþ Ítk¾tu n‚tu. ‚u …t™tk™u ntÚt{tk
÷eÄtk. 4-5 ËufLz ÚtE n‚e íÞtk s rðþwØt™kŒu Äq‚‚o t…qðfo Q¼t ÚtE™u ‘y{thu
rð÷kƒ ÚttÞ Au’ ‚u{ ƒtu÷e™u ‘‘nh nh rðïuïh''™t yðts ËtÚtu Mðt{eS™e
…eX …h ntÚt ht¾e™u ‘‘ŒÞt™kŒ ‚{u nthe „Þt'' fne™u òuhÚte ‚t¤e ð„tze.
…krz‚tu™tu Rþthtu Út‚t ftþe ™huþu …ý ÷wå[tE fhðt™wk ™¬e fÞto {wsƒ
Q¼t ÚtE™u ‚t¤e ð„tzðt™e n÷ftE ytŒhe.
rn{t÷Þ …h ð»tto : ftþe ™huþ™t RþthtÚte s™Ë{qn Œufthtu fh‚tu Q¼tu
ÚtE „Þtu y™u Ä{t[fze {[tððt {tkzâtu. ‚Útt su fkE ntÚt ytÔÞwk ‚u ftkfht, …ÚÚth,
#xtu, ÷tfztk, òuzt ð„uh™ u tu ðhËtŒ ðhËtððt {tkzâtu. Mðt{e ŒÞt™kŒ rn{t÷Þ™e
{tVf yx÷ Q¼t hÌtt. Ë{kŒh™e Ë{t™ þtk‚, Äeh y™u „k¼eh hÌtt. su{ ð»tto}‚w™t
…ð™™t ðtðtÍtuzt™t Í…txtÚte …ntz …h™tk Ítz™tk …tkŒztk, ftkfht ð„uhu ™e[u ¾he
…zu, ‚u{ rn{t÷Þ Ë{t yz„, yx÷, yrð[¤ yðÄq‚ ŒÞt™kŒ W…hÚte #x y™u
…ÚÚth ð„uhu ¾he …zâtk. …tu‚t™t ŒuþƒtkÄðtuyu fhu÷e yu ð»tto™u …w»…ð]rü {t™e™u
Mðt{eS nË‚u {w¾zu ðÄtð‚t hÌtt. suÚte £uL[ ÷u¾f …tu÷ rh[tzo ÷¾u Au fu –
‘‘Mðt{e ŒÞt™kŒ r™:ËkŒun yuf }r»t n‚t. ‚u{ýu …tu‚t™t rðhtuÄeytu ‚hVÚte
VUftÞu÷tk #x, …ÚÚthtu™u þtkr‚…qðof Ën™ fhe ÷eÄtk. ‚u{ýu …tu‚t™t {nt™ ¼q‚
y™u {nt™ ¼rð»Þ™u {u¤ðe ÷eÄtk... }r»t™tu ytŒuþ Au fu, ytÞtoð‚o ! QX
ò„, Ë{Þ …tfe „Þtu Au. ™ðÞw„{tk «ðuþ fh, yt„¤ ðÄ.''
ftuxðt¤™e «t{trýf‚t : ©e h½w™tÚt«ËtŒ {qŠ‚…qsf ntuðt A‚tk ‚u™u «t{trýf…ýu
Vhs ƒòðe™u ¾zfe™e ykŒh™tk f{tz ƒkÄ fhe™u Mðt{eS™e hûtt fhe. ‚u{ s ˼t™t
«thk¼{tk ‚u{ýu fhu÷e ÔÞðMÚtt y™u yk‚{tk fhu÷t yËÇÞ ÔÞðnth {txu ftþe™huþ™u
…ý M…ü þçŒtu{tk Ëk¼¤tÔÞwk n‚w.k ð¤e, Mðt{e™t þheh™e „wzk tytuÚte hûtt fhe™u ‚u{ýu
…tu‚t™t ™t{™u …ý Mðt{eS™t Sð™ ËtÚtu y{h fhe ŒeÄwk.
ŒÞt™kŒ™e ÂMÚt‚«¿t‚t : yuf ðuŒtL‚e ËtÄw …k. Eïh®Ën ftþe™e Äq‚o {kz¤e
îtht ŒÞt™kŒ …h ÚtÞu÷t y…{t™™e «r‚r¢Þt òuðt ‚u{™t MÚtt™u „Þt. ‚uýu òuÞwk
‚tu Mðt{eS™t {w¾{kz÷ …h rð»ttŒ™e ftuE hu¾t ™ n‚e y™u ‚uytu «þtk‚ ¼tðÚte
102 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…tu‚t™t ytË™ …h ÂMÚtr‚«¿t ƒuXt n‚t. suÚte ‚uytu ƒtu÷e QXât fu, ‘‘yíÞth hk„ ¾eÕÞt, ‚u™tk Ëtu™÷ðýtO rfhýtu™tu «ftþ yðr™™t …x …h …Úthtðt {tkzâtu,
ËwÄe ‚tu nwk yt…™u ðuŒtu™t yrî‚eÞ rðît™ s Ë{s‚tu n‚tu, …hk‚w yt… ‚tu ËíÞ™tu «ftþ [{fðt {tkzâtu. ykÄfth nze Œu‚tu ¼t„ðt {tkzâtu.
ðe‚ht„ y™u ÂMÚt‚«¿t {ntí{t …ý Atu.'' ftþe þt†tÚto™e ‚usÄthtytu
…krz‚tu™tu «…k[ : ftþe™t …krz‚tu™wk þnuh{tk Ëh½Ë VuhÔÞwk. LÞtÞ, rððuf ytu yt[tÞo fw÷f{÷ rŒðtfh !
y™u ËíÞ™u ËðoÚtt r‚÷tksr÷ yt…e™u ŒÞt™kŒ™t …htsÞ™e ½tu»týt fhe. ònuh¾ƒhtu
ytu þt†tÚto Ë{h™t þqht Ëu™t™e !
÷„tze Œuðt{tk ytðe. ‘‘ŒÞt™kŒ …ht¼qr‚'' y™u ‘‘Œwso™{w¾ {Œo™'' ™t{™e ƒu
…wÂM‚ftytu …ý «fx fhe. íÞthƒtŒ “Œq»tý{tr÷ft” ™t{™e …wÂM‚ft îtht …ý ftþe™t MÚtq÷ …qsftu™t „Z{tk
ftŒð WAt¤ðt™tu «Þí™ fÞtu.o Mðt{eS™tu W…Œuþ Ëtk¼¤ðt …h «r‚ƒkÄ ÷„tððt™t þt†tÚto™t Ë{htk„ý{tk
y™uf «Þí™tu fÞto, …hk‚w yu ËV¤ ÚtÞt ™rn. ‚™u zhtððt –
r™»…ût Ëk{r‚ : þt†tÚto ˼t{tk y™uf ÷tuftu r™»…ût …ý n‚t. ‚uytuyu „wkztytu™tk Œ¤ Q‚ÞtO
‚Útt …ût…t‚hrn‚ Ë{t[th…ºttuyu Mðt{e ŒÞt™kŒ™t rðsÞ™t Ë{t[th …ý «fx ‚™u nhtððt –
fÞto. su{ fu- …krz‚tu™e …÷xý [ze
…k. ËíÞðú‚ Ët{©{e su ƒk™u …ûttu ‚hVÚte þt†tÚto ÷¾ðt {txu r™{tÞt …ý yu þ]k„t÷tu™e ÷tÞhe{tk –
n‚t, ‚uytuyu …tu‚t™e ‘«í™f{ú™ÂLŒ™e' ™t{™e …rºtft{tk Mðt{eS™e ËV¤‚t™e ®Ën „so™t ntuÞ õÞtkÚte ?
½tu»týt fhe. ‘htunu÷¾kz' Ë{t[th…ºtu Mðt{e ŒÞt™kŒu ftþe™t …krz‚tu™u S‚e ÷eÄt™wk yu ft„tu™t f÷hð{tk –
÷ÏÞwk. ‘¿tt™«ŒtrÞ™e'{tk «fx fhðt{tk ytÔÞwk fu, yu{t ËkŒun ™Úte fu …krz‚ ÷tuftu „hwz ½tu»týt Ëk¼¤tÞ õÞtkÚte ?
{qŠ‚…qò™e yt¿tt ðuŒtu{tk ƒ‚tðe þõÞt ™rn. rnLŒw …urxÙÞxu ÷ÏÞwk fu, …krz‚tu yu Œuzftytu™t zÙtkô-zÙtkô{tk –
…tu‚t™t ¿tt™™wk yr‚ yr¼{t™ ht¾‚t n‚t, …hk‚w ‚uytu™e sƒhe nth ÚtE. þu»t™t„™tu Vwífth {¤u õÞtkÚte ?
yt W…htk‚ y™uf …rºtftytu y™u ÔÞÂõ‚ytuyu ŒÞt™kŒ™t rðsÞ™t Ë{t[thtu r™»…ût ‚wk ƒLÞtu ðeh ð™hts :
Ëk{r‚…qðof «fx fÞto. ‚the zýf™t …z½tÚte
þt†tÚto™e V÷©wr‚ : Mðt{eS™t W…Œuþ Ëtk¼¤ðt™tu «r‚ƒkÄ fh™thtk ntkVe „Þt …tu…„òu
rð¿tt…™tu r™»V¤ ™eðzâtk. nðt™wk Ítufwk ¼ú{htu™u Vq÷ …tËu sE ‚u™e Ëw„kÄ ÷uðt ™tËe „Þt …t¾kze þ]k„t÷tu.
s‚t htufe þõÞwk ™rn.
ytu [u‚LÞ …qsf™t [kŒ !
÷tuftu …nu÷tk fh‚tk …ý yrÄf WíËwf‚tÚte Mðt{eS™tu ËŒw…Œuþ Ëtk¼¤ðt sz …ÚÚth …qs™™t
sðt ÷tøÞt. Mðt{eS™e Ätf [tu‚hV ò{e „E. yu …tu÷tŒe Zt÷ ËtÚtu yÚtztE™u
y¿tt™-ykÄ‚{™t
…krz‚tu™tk «…k[e ‚ehtu ƒwêt ÚtE „Þtk. íÞtk ‚ý¾÷t™e þwk ‚tft‚ fu ‚u™e Ët{u
x¬h Íe÷e þfu. Œuþ-ŒuþtL‚h{tk yt þt†tÚto™t Ë{t[th ðtÞwðu„u «Ëhe „Þt ½tuh fts¤ Úth™u
y™u ËtÚtu Mðt{eS™e rðî‚t™e feŠ‚™t Þþtu„t™™e Ëw„kÄ Vu÷tð‚t hÌtt. “Ý „S² Ðíç„}ææ ¥çS„''™t
„Z™t Vwh[t : …tihtrýf YrZytu™t „Z ËtÚtu ŒÞt™kŒ™e x¬h™t ¼Þkfh ˤ„tðe ©wr‚™t nw‚tþ{tk
yðtsÚte rŒþtytu ztu÷e QXe. ‚u™t …z½t Œuþ¼h{tk „wkS QXâtk. Œuþ¼h™e [u‚™ ytý MÚtt…ðt
s™‚tyu ytùÞo ËtÚtu òuÞwk fu ËŒeytu™e ƒŒeytuÚte Q¼tu fhu÷tu fwYrZytu™tu Œw„o{ ‚U fÞwO ËíÞ™wk hts
Œw„o fzz¼qË fhe™u s{e™ŒtuM‚ ÚtE™u, ¼e»tý yðts ËtÚtu rðï™tÚt…whe™e ÄLÞ ‚the ®n{‚
s÷Ätht{tk rð÷e™ ÚtE hÌttu Au. MðtÚto ÄúqS QXâtu. …tihtrýf ft¤e ½tuh {u½÷e þt†tÚto™e ‚wk ®f{‚
ht‚ …Ae ðuŒ¼t™wyu …qðo rŒþt{tk Œþo™ ŒeÄtk. ¼th‚™t ™¼tu{kz¤{tk ËkæÞt™t ðirŒf fhe nfq{‚.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 103 104 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 sÞ-sÞ ßÞtur‚ ßð÷k‚
sÞ sÞ s„ðkã.
ytÞoíð s™f ŒÞt™kŒ ! (÷u¾f™e ‘‘ŒÞt™kŒ M‚ð™'' …wÂM‚ft{tkÚte)
…w™: …w™: þt†tÚto [u÷uLs : Mðt{eS™wk ƒtŒ{tk yuftrÄf (fw÷ Ët‚) ðth
ftþe{tk yt„{™ ÚtÞwk y™u Œhuf Ë{Þu {qŠ‚…qò™u ðuŒtuõ‚ rËØ fhðt ‚u{ýu ftþe™t
…krz‚tu™u [u÷uLs yt…e. …hk‚w …tu‚t™t r{ÚÞt rðsÞ™tu Ztu÷ …ex™th ftuE ‘‘{tE™tu
÷t÷'' õÞthuÞ Ët{u VhõÞtu ™rn. yt yk„u Mðt{eS ytí{fÚt™{tk MðÞk fnu
Au fu,
‘‘nwk ßÞthu ßÞthu ftþe òô Awk, íÞthu íÞthu ftuE™u ðuŒ{tk ({qŠ‚…qò™wk)
ð[™ {¤e ytðu ‚tu ({the …tËu) ÷tðu, ‚uðwk rð¿tt…™ «ftrþ‚ fhwk Awk, …hk‚w
yts ËwÄe ftuE (…krz‚u) ðuŒ{tkÚte yuðwk ð[™ ftZe ytÃÞwk ™Úte.''
– …q™t «ð[™
ftþe ™huþ™tu …ùt¥tt… : ßÞthu Mðt{eS ƒeS ðth ftþe ytÔÞt íÞthu
‚uytu yuf «rËØ Ä{o ËwÄthf y™u Ë{ts ËkþtuÄf Y…{tk feŠ‚{t™ ƒ™e [qõÞt
n‚t. ytÚte ftþe ™huþu Mðt{eS™u …tu‚t™tk hts{nu÷{tk Ëífth…qðof yt{krºt‚
fÞto y™u þt†tÚto Ë{Þu …tu‚t™t y™wr[‚ ÔÞðnth ƒŒ÷ ût{tÞt[™t fhe. ŒÞt™t
Ët„h ŒÞt™kŒu ût{tŒt™ yt…e ‚u{™t rð»ttŒ™u Œqh fÞtuo.
…k. ht{r{© þt†e™tu ½{kz : ftþe™t yt þt†e™u …tu‚t™e …krz‚tE™wk yr¼{t™
n‚wk. ‚u fnu‚t Vh‚t fu òu ŒÞt™kŒ {the ËtÚtu þt†tÚto fhu ‚tu nwk ‚u™u {qŠ‚…qò™wk
¾kz™ fhðt™wk Atuztðe Œô. …hk‚w {w~fu÷e yu Au fu ‚u ™tÂM‚f™wk {tuZwk òuðwk yu
…t… Au. yuf rŒðË ‚u ht{r{© þt†e htrºt™t Ë{Þu Mðt{eS …tËu ytðe™u
ƒtuÕÞt fu, ‘‘nwk {the ËtÚtu yuf Ahe ÷tÔÞtu Awk. su ƒk™u ðå[u ht¾eþ y™u su
þt†tÚto{tk nthu ‚u™wk ™tf ft…ðt{tk ytðþu.''
Mðt{eSyu {kŒ ntMÞ ËtÚtu fÌtwk, ‘‘…krz‚S ! yuf {the …ý þh‚ Au
fu yuf ™rn ƒu Ahe ht¾ðe y™u nthe òÞ ‚u™e S¼ …ý ft…e ™t¾ðe. fthý
fu ™tf ‚tu rƒ[thwk r™Œtuo»t Au, ßÞthu ðtŒrððtŒ{tk ƒtu÷ðt™wk ft{ ‚tu S¼ s
fhu Au.''
ht{r{© WÆkz‚t…qðof Úttuze ðth ƒtu÷‚t hÌtt. …hk‚w Mðt{eS …qýo rþü‚t
y™u ËtisLÞ…qðof «íÞw¥th yt…‚t hÌtt. suÚte r{© {ntþÞ [q… ƒ™e™u MðÞk
„åAr‚ fhe „Þt.
{wÂM÷{tuu îtht «týnhý™e fturþþ : ftþe{tk Mðt{eS RM÷t{ {‚™e ºtwrxytu
fnu‚t ntuðtÚte fux÷tf {wÂM÷{tu ™thts ÚtÞt. yuf rŒðË Mðt{eS „k„t‚x …h
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 105
yuf÷t ytË™ ÷„tðe™u ƒuXt n‚t, íÞthu {wË÷{t™tu™e yuf xwfze ytðe. ‚u{tkÚte
ƒu ‚tft‚ðt™ ÔÞÂõ‚ytuyu Mðt{eS™t ƒk™u …z¾t{tk ntÚt ™t¾e ‚u{™u W…tze
÷eÄt. ‚uytu ‚u{™u „k„t{tk VUfe™u s¤Ë{trÄ Œuðt RåA‚t n‚t. …hk‚w Mðt{eSyu
…tu‚t™t ƒk™u ntÚttuÚte …u÷t™t ntÚttu™u òuhÚte Œƒtðe™u ƒ„÷{tk VËtðe ŒeÄt y™u
ƒk™u „wkztytu ËtÚtu A÷tk„ {the™u …týe{tk fqŒe …zât. …Ae Úttuze zqƒfeytu ¾ðztðe™u
ŒÞt¤w ŒÞt™kŒu ‚u{™u Atuze ŒeÄt. ‚uytu ƒk™u {w~fu÷eÚte ƒnth ytÔÞt y™u …tu‚t™t
ËtÚteytu ËtÚtu ntÚt{tk …ÚÚth ÷E™u Mðt{eS {tÚtwk ƒnth ftZu ‚tu ‚u™t …h «nth
fhe™u {the ™t¾ðt Q¼t hÌtt. …hk‚w Mðt{eS ‚u™e {r÷™‚t …t{e „Þt n‚t,
suÚte «týtÞt{Úte ïtË htufe™u ‚uytu …týe{tk s hÌtt. ykÄthwk Út‚tk ƒŒ{tþtu
Mðt{eS zqƒe „Þt Au yu{ {t™e™u [tÕÞt „Þt. íÞthƒtŒ Mðt{eS ƒnth ™ef¤e™u
MðMÚtt™ …h [tÕÞt „Þt.
rð»ttf‚ ¼tus™ y™u …t™ : yuf rŒðË yuf {™w»Þ ¼Âõ‚¼t𠃂tðe™u
Mðt{eS {txu ¼tus™ ÷tÔÞtu, …hk‚w Mðt{eSyu ¼tus™ fhe ÷eÄwk n‚wk ‚uÚte Mðefth
™ fÞtuo. f…xe {™w»Þu ¼tus™ ™rn ‚tu …t™ „úný fhðt fÌtwk. Mðt{eSyu …t™
÷E™u ƒezwk ¾tu÷e™u òu‚tk s …u÷tu ðk[f íÞtkÚte s÷ŒeÚte ¼t„e ™eféÞtu. ¼tus™
y™u …t™ ƒk™u rð»tr{r©‚ n‚tk.
¼Þkfh nwkfth™tŒ : ftþe{tk Mðt{eS™u þtherhf ûtr‚ …ntU[tzðt „wkztytu
‚u{™e …tA¤ Vh‚t n‚t. yuf rŒðË Mðt{eS {M‚eÚte [tÕÞt s‚t n‚t. …tA¤
òuÞwk ‚tu yuf Óü…wü „wkztu ÷tXe ÷E™u …tA¤ ytðe hÌttu n‚tu. …hk‚w Mðt{eSyu
yuðtu nwkfth™tŒ fÞtuo fu ‚u zhe™u ¼t„e „Þtu.
™tÂM‚f {‚™wk Ë{tÄt™ : ƒ™thË ftì÷us{tk yÇÞtË fh‚t ¼h‚…wh ™huþ,
hªðt™t htò ‚Útt r‚hðt™t þtËf rðŒuþe …tŒhe hwztuÕV nt™o÷e™e ËtÚtu yuf ðth
Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u ™tÂM‚f‚t™t Ë{Úto™{tk ðt‚[e‚ fhe. Mðt{eSyu y™uf
ÞwÂõ‚ytu îtht Eïh™e Ë¥tt rËØ fhe ƒ‚tðe y™u yt„L‚wftu™wk Ë{tÄt™ fÞwO.
yuf rð[th : r«Þ …tXf ð]kŒ ! rð[th fhtu fu, ŒÞt™kŒ …ý ht{f]»ý …h{nkË
y™u Mðt{e rððuft™kŒ™e {tVf rnLŒw Ä{o™e Ë{M‚ «[r÷‚ YrZytu™u y…™tðe™u
þwk ËM‚e ÷tufr«Þ‚t ™ {u¤ðe þf‚ ? ykÄ©Øt y™u {qZ‚t…qýo {tLÞ‚tytu™t
r{™thtytuu …h «nth fhe™u þt {txu ò™™e ƒtS ¾u÷e ? …hk‚w ™t, ŒÞt™kŒ
yLÞ Ä{to[tÞtuoÚte ‚Æ™ r¼L™ «f]r‚™t n‚t. yËíÞ, yLÞtÞ y™u y¿tt™™tu
Mðefth ‚uytu™t hõ‚{tk s ™ n‚tu.
106 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

rðhtx …„÷tk–«Þt„Úte f÷f¥tt–«Þt„
ftþe™t þt†tÚtuo Mðt{eS™u Œuþ¼h{tk «ÏÞt‚ fÞto. ËwÄtht™t ftÞo™e yt
ºteS yðMÚtt n‚e. ‚u{™wk ûtuºt rðM‚]‚ ƒLÞwk n‚wk. ‚u{™t ytkŒtu÷™™e f÷f¥tt,
{wkƒE ð„uhu þnuhtu{tk [thu ‚hV [[to Útðt ÷t„e. Œuþ™e yðŒþtÚte ËwÄthf
{nt™w¼tðtu ®[r‚‚ n‚t. ‚uytu …ý …tu‚t™t ™„h{tk Mðt{eS™u …Äthðt r™{kºtý
yt…ðt {tkzât.
ftÞoûtuºt™tu rðM‚th : Mðt{eS™e feŠ‚™e ËtÚtu ‚uytu™wk árüûtuºt …ý rðþt¤
ƒ™ðt ÷tøÞwk. suÚte ‚u™u y™wY… Äehu Äehu ftÞo …Ør‚{tk …rhð‚o™ fhðt {tkzâwk.
su «Út{ …tu‚t™t MÚtt™{tk ƒuËe W…Œuþ yÚtðt þt†tÚto fh‚t n‚t, ‚u™u ƒŒ÷u
˼tytu ¼he™u «ð[™tu fhðt ÷tøÞt. {tºt ËkMf]‚{tk «ð[™tu™t ƒŒ÷u yt»to¼t»tt-
rnLŒe™tu …ý «Þtu„ þY fÞtuo. {tºt ftu…e™¼uh hnuðt™u ƒŒ÷u ð†…rhÄt™ fhe™u
˼t{tk sðt {tkzât.
yt …rhð‚o™ Äehu Äehu ftÞo™t rðM‚th {txu ÷tuftu…Þtu„e y™u ËtÄ™Y…
ƒLÞwk. y™uf ËwÄthf {nt™w¼tðtu™tu y™uf MÚtt™tu{tk {u¤t… ÚtÞtu. ‚uytu™e ËtÚtu™t
rð[th rðr™{Þ fh‚t ™ðt rð[thtu™u MÚtt™ ytÃÞwk y™u ‚u™u ftÞoY…{tk {qõÞt.
ËwÄtht™e ftÞoþÂõ‚ r™{toýY…{tk «„x Útðt {tkze y™u yk‚{tk ŒÞt™kŒ {nt™
ftÞo™t fuLÿY… ƒ™e }r»t MðY…{tk «„x ÚtÞt. yt rþ¾h …h …ntU[ðt™e
WíËhrý™t …„rÚtÞt™tu r™Œuoþ yt…ýu ftþe™huþ™t …ùt¥tt…Úte …qðo «fhý{tk
òuE „Þt Aeyu. Mðt{eSyu ÷„¼„ [th {tË ftþe{tk r™ðtË fhe™u Ë™ 1870
òLÞwythe 26™t htus «Þt„ sðt «MÚtt™ fÞwO.
«Þt„ : Ëkð‚ 1926 {nt ËwŒ 5, þr™ðth (5 Vuƒúwythe, 1870)™t
htus Mðt{eS r{hò…wh ÚtE™u «Þt„ ytÔÞt y™u ðtËwrf {krŒh{tk W‚thtu fÞtuo.
yt Ë{Þu «Þt„{tk {t½e fwk¼™tu {u¤tu n‚tu. ‚uytu™t yt„{™™t Ë{t[th Ëðoºt
Vu÷tE „Þt. y™uf ÷tuftu Mðt{eS™u {¤ðt y™u Ä{tuo…Œuþ ©ðý fhðt ytððt
÷tøÞt. ‚u{tk ËUfztu ËtÄw-ËL‚tu …ý ytð‚t n‚t. ËtÄwytu ™ðe™ ðuŒtL‚ …h –
r™r»¢Þ‚tðtŒ …h ðtŒrððtŒ fh‚t n‚t. yuf rŒðË yuf ËtÄw™tu Mðt{eS ËtÚtu
«ð]r¥t y™u r™ð]r¥t-{t„o …h ðt‚to÷t… ÚtÞtu.
«ð]r¥t y™u r™ð]r¥t {t„o : Mðt{eSyu yuf rŒðË yu rð»tÞ …h «ð[™{tk
fÌtwk, ‘‘yuftÂL‚f r™ð]r¥t {t„o {™w»Þ™e WL™r‚{tk yðhtuÄf Au. s™Ë{ts™u
ËtkËtrhf f‚oÔÞtuÚte rð{w¾ fhðt™tu W…Œuþ yt…ðtu y™u ‚ÚttfrÚt‚ r™ð]r¥t {t„eo
MðÞk ½hu-½hu ¼e¾ {t„e™u …ux ¼hu Au; þwk yt rðzkƒ™t ™Úte ? ðirŒf Ä{o
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 107
{™w»Þtu™u ¼tøÞðtŒe, yf{oÛÞ y™u …÷tÞ™ðtŒe ƒ™tððt™tu W…Œuþ yt…‚tu ™Úte.
…hk‚w f{or™ct, …whw»ttÚto y™u {w~fu÷eytu™e Ët{u ÍÍq{ðwk yu ðtM‚ð{tk Sð™
Au. r¢Þtí{f Sð™ yu s Sð™ Au. ðuŒrðrn‚ f{tuo fhðtk yu s «ð]r¥t {t„o
Au y™u r™»tuÄ f{tuo™tu íÞt„ fhðtu yu s r™ð]r¥t {t„o Au. ÷tuffÕÞtý {txu …tu‚t™tk
Ëw¾tu™tu íÞt„ fhðtu y™u Sð™ yŠ…‚ fhe Œuðwk yu Ëðtuo¥t{ íÞt„ Au.”
Œuþ™e Œrhÿ‚t : yuf rŒðË Ëtksu Mðt{eS „k„t‚x …h ƒuËe™u Ë]rü™u
r™nt¤e hÌtt n‚t. íÞthu yuf †eyu …tu‚t™t {]‚ ƒt¤f™t þƒ™u ÷E™u …týe{tk
«ðuþ fÞtuo. Úttuzt Ÿzt s¤{tk sE™u fV™™wk f…zwk W‚the ÷eÄwk y™u fhwý yt¢kŒ
ËtÚtu þƒ™u «ðtn{tk ðnu‚wk {qfe ŒeÄwk.
Mðt{eSyu yt á~Þ òuÞwk. ‚uytu™wk ÓŒÞ r[htE „Þwk. {t‚t …tu‚t™t f÷uò™t
xwfzt Ë{t ƒt¤f™t fV™™u …ý ÷E™u, ÄtuE™u-Ëqfðe™u YŒ™ fh‚e ½hu òÞ Au.
Œuþ™e yt Œthwý Œrhÿ‚t òuE™u Mðt{eS™tk ™uºt™t ¾qýt ¼e™t ÚtE „Þt y™u
{™{tk rð[th QXâtu fu nðu ‚tu {thu „heƒtu™e s ¼t»tt{tk {tht ¿tt™™tu «[th
fhe™u ‚u{™tk Œw:¾tu Vuzðt™t «Þí™tu fhðt hÌtt.
EËtE Út‚t ƒ[tÔÞt : «Þt„{tk yu rŒðËtu{tk fux÷tf ÷tuftu EËtE {‚
Mðefth fhðt ‚iÞth ÚtÞt n‚t. ‚uytu™u Mðt{eSyu W…Œuþ yt…e™u ËkþÞ Œqh
fh‚tk ‚uytu EËtE ƒ™‚t ƒ[e „Þt. Mðt{eSyu Mðytí{fÚt™{tk yuf «Ëk„™wk
ðýo™ fh‚tk fÌtwk Au fu –
‘‘«Þt„{tk {™u {the ™t¾ðt {txu {tht ytÔÞt. …hk‚w {tÄð«ËtŒ ™t{™tu
yuf ¼ÿ…whw»t n‚tu, suýu {™u ƒ[tðe ÷eÄtu.
yu {tÄð«ËtŒ EËtE {‚ Mðefth fhðt ‚iÞth ÚtÞtu n‚tu y™u ‚uýu ƒÄt
…krz‚tu™u ™turxË yt…e n‚e fu yt…ýt ytÞoÄ{o rð»tÞ{tk {™u ºtý {rn™t™e
ykŒh ftuE ¾t‚he–rðïtË ™rn fhtðe yt…u ‚tu nwk EËtE {‚ Mðefthe ÷Eþ.
{U ‚u™u ytÞoÄ{o rð»tu ¾t‚he fhtðe yt…e, suÚte ‚u EËtE Út‚tu ƒ[e „Þtu.”
Œwht[the™e ftÞt…÷x : yuf {tÄð[kÿ [¢ð‚eo ™t{™tu {™w»Þ {ã, {tkË,
ÔÞr¼[th ð„uhuÚte Œwht[the n‚tu y™u rð[thÚte rnLŒw Ä{o™u r‚÷tksr÷ yt…e™u
™tÂM‚f ƒ™e „Þtu n‚tu. ‚uýu …tu‚t™t ‚fo …h ½{kz n‚tu y™u ‚uýu Eïh™e
Ë¥tt™t ¾kz™{tk 101 «&™tu ÷¾e htÏÞt n‚t. ‚u™tu ftuE W¥th yt…e þf‚t
™rn. ‚u «&™tu ‚uýu Mðt{eS Ë{ût htÏÞt. Mðt{eS {txu ‚u™t W¥th yt…ðt
Ët{tLÞ n‚t. ‚u™wk Ë{tÄt™ ytÃÞwk. ytÚte ‚u™wk Sð™ …rhð‚o™ …tBÞwk. Œwht[th™u
Atuze™u ‚u Mðt{eS™e «uhýtÚte ËkæÞt-yÂø™ntuºt ð„uhu fhðt ÷tøÞtu. {nt…whw»t™tu
Ëk„ Œwht[the™u fuðtu «uhýtŒtÞe ƒ™u Au ‚u™wk yt WŒtnhý Au.
108 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ƒk™u „whw¼tE þt†tÚtoÚte rð{w¾ : Mðt{e rðþwØt™kŒ y™u ntÚthË™t
…k. nhsËhtÞ ƒk™u „whw¼tE n‚t. ‚uytu «Þt„ fwk¼ …h ytðu÷t y™u …tu‚t™e
ƒztE fh‚t n‚t. Mðt{eSyu ‚u{™u þt†tÚto {txu yt{kºtý {tufÕÞwk, …hk‚w yu
ðtýeþqht …krz‚tu ytÔÞt s ™rn.
yLÞ {nt™w¼tðtu™tu {u¤t… : yt fwk¼ yðËh …h ytðu÷t ©e ŒuðuLÿ™tÚt
xt„tuhu Mðt{eS™u {¤e™u f÷f¥tt …Äthðt y™whtuÄ fÞtuo.
Mðt{eS™t …qðo …rhr[‚ r{ºt ftþe r™ðtËe …k. ßÞtur‚MðY…™tu …ý {u¤t…
ÚtÞtu y™u ‚u{™e ËtÚtu ðt‚to÷t… fÞtuo.
{tS nrhfwkðhe ðz™t„he : ftþe™t ðhwýt Ëk„{ …h „wVtr™ðtËe „wsht‚e
rðŒw»te {t‚t nrhfwkðhe™tu …ý {u¤t… ÚtÞtu y™u ‚uytu Mðt{eS ËtÚtu þt† [[to
fhe yt™krŒ‚ ÚtÞt.
{M‚fþ]k„th ™rn ytí{þ]k„th fhtu : yuf rŒðË ƒu [¢tkrf‚ ði»ýð Ëk«ŒtÞe
Ä{o[[to {txu ytÔÞt. ‚u™tk r‚÷f ð„uhu™u òuE™u Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘{M‚fþ]k„th™t
ƒŒ÷u Eïhtu…tË™t îtht ytí{þ]k„th fhtu. ytðtk r‚÷f ð„uhu™t ytzkƒh fhðt
yu {ntí{tytu™wk ft{ ™Úte. ¾uŒ™e ðt‚ Au fu ÷tuftu™u ytðtk r[nT™tu fhðt{tk
hwr[ Au, …hk‚w Þtu„tÇÞtË{tk hwr[ ™Úte.''
…k. {tu‚eht{ : yt r{hò…wh™t ËkMf]‚¿t rðît™u Mðt{eS ËtÚtu {qŠ‚{tk
«tý«r‚ct, ‚u™t rðr™Þtu„{tk …tihtrýftu îtht «Þwõ‚ Út‚t ðuŒ{kºttu ð„uhu™e [[to
fhe. Mðt{eSyu ™ð„ún …qs™™t ‚u ðuŒ{kºttu™t ðtM‚rðf yÚttuo™e ÔÞtÏÞt fhe™u
‚u …whtý «r‚…tŒf f{oftkztu™e yðirŒf‚t rËØ fhe ƒ‚tðe.
r{hò…wh : Ëkð‚ 1826 Vt„ý {rn™t{tk Mðt{eS r{hò…wh ytÔÞt y™u
{qŠ‚…qò ð„uhu fwher‚ytu™wk ¾kz™ fhðt ÷tøÞt. Mðt{eS™e rËkn „so™tÚte rðhtuÄeytu
fk…e QXât y™u ‚u{™t «týnhý™t W…tÞtu fhðt ÷tøÞt.
…whùhý™tu «…k[ : yt Ë{Þu yuf ‚trLºtf ytuÍt íÞtk ytðu÷ y™u ‚uýu ònuh
fÞwO fu {the …tËu yuf rËØ Þkºt y™u {kºt Au. òu ftuE …whùhý fhtðu ‚tu ŒÞt™kŒ™wk
yufðeË{u rŒðËu {]íÞw ÚttÞ ‚u{ Au. yuf þuXu ‚u™kw ¾[o yt…ðt Mðefth fh‚t …whùhý™tu
ytuÍtyu «thk¼ fÞtuo y™u ºteò rŒðËu …u÷t þuX™u ŒuðÞtu„Úte „¤t{tk VtuÕ÷tu ™ef¤e™u
ðÄ‚tu „Þtu. ¾t™-…t™-ðtýe{tk …ý þuX™u fü …zðt {tkzâwk.
…whùhý™e Ë{tr™tu rŒðË ™Sf ytð‚t ytuÍt þuX …tËu ytÔÞt y™u
ƒr÷Œt™™e Ët{„úe {t„e™u fÌtwk fu, ‘‘«Þtu„ Ë{t Út‚tk ƒr÷ yt…‚tk s ŒÞt™kŒ™wk
rþh ÄzÚte f…tE™u ¼qr{ …h …ze sþu.''
þuXu ðuŒ™t…qðof fÌtwk fu, ‘‘ytuÍt {ntþÞ, ŒÞt™kŒ™wk rþh ‚tu …z‚tk …zþu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 109
…ý {thwk {tÚtwk ‚tu …ze s hÌtwk Au. {nuhƒt™e fhe™u …whùhý ƒkÄ fhtu.'' yt
he‚u «Þtu„ ðå[u s Atuze ŒeÄtu. ykÄ©Øt™e yðrÄ y™u ŒwŒoþt ytÚte ðÄw ƒeS
þe ntuE þfu ? ftuE™t {tu‚ {txu™e ÄtŠ{f rðrÄ n‚¼t„e rnLŒw òr‚™e ™Ëtu{tk
Vhe hne Au.
Atuxwr„rh™e Œwü‚t : r{hò…wh™t ƒwët {ntŒuð™t …qòhe Atuxwr„rh Mðt{eS™t
¾kz™ ftÞoÚte yíÞk‚ hwü n‚tu. yuf rŒðË yu WÆkz ÔÞÂõ‚ …tu‚t™t ËtÚteytu ËtÚtu
Mðt{eS™e Ë{e… ytðe™u ƒtuÕÞtu, ‘‘ƒå[t ! nwk ‚thtu „whw Awk, ‚wk rþð®÷„
y[o™™wk ¾kz™ fhu Au ‚u™e {ò yts ‚™u [¾tzeþ.'
Mðt{eS ytðe ÷wϾe Ä{feytuÚte Úttuzt zh™th n‚t. ‚uytuyu Œwü …qòhe™u
÷÷ftÞtuo fu, ‘‘‚tht suðt™e Ä{feytuÚte òu nwk zh‚tu ntu‚ ‚tu ŒuþÔÞt…e «[thftÞo
fhe þf‚ ™rn.'' y™u ‚u{ýu …tu‚t™t Ëuðftu™u fÌtwk, ‘‘ƒnthÚte Œhðtò ƒkÄ
fhtu. nwk yuf÷tu s yt™u ËeÄtu fhe ™t¾eþ.''
Mðt{eS™wk htiÿ Y… òuE™u Atuxwr„rh™tu …hËuðtu Aqxe „Þtu y™u ‚u™tu ½{kz
[f™t[qh ÚtE „Þtu. ‚h‚ s ðe÷u {tuZu ‚u [tÕÞtu „Þtu.
íÞth ƒtŒ Atuxrw „rhyu ƒu „wzk tytu™u ‚iÞth fhe™u Mðt{eS™u {thðt {txu {tufÕÞt,
…hk‚w ‚u ƒk™u Mðt{eS™t «[kz nwkfth {tºtÚte ¼Þ¼e‚ ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
fwÕ÷qf–WÕ÷qf : …k. „òÄhu {™wM{]r‚™t xeftfth fwÕ÷qf {txu ‘[¢e' þ猙tu
yÚto ½tk[e–‚u÷e fhu÷ ntuðt™wk …qA‚tk Mðt{eSyu nËe™u fÌtwk fu, ‘‘fwÕ÷qf ‚tu
WÕ÷qf Au. ½tk[e …tËu ‚tu ½týe ntuÞ Au. …hk‚w fwk¼th …tËu [¢ ntuðtÚte ‚u™u
[¢e fnu Au.''
ƒtƒt ƒt÷f]»ý : yt ƒtƒt «Út{ Mðt{eS™t «þkËf n‚t, …hk‚w ‚uytuyu
{nt¼th‚™e ™ðe™ xeft ÷¾e n‚e. ‚u{tk Mðt{eSyu ÔÞtfhý Œtu»t ƒ‚tðe™u ‚uytu
[[to {txu ytðu ‚u{ sýtÔÞwk. ytÚte ƒtƒt ™thts ÚtÞt y™u ytÔÞt …ý ™rn.
…k. „tu®ðŒ ¼è y™u …k. sÞ©e : yuf rŒðË y™uf Œþoftu™e ntshe{tk
yt ƒk™u …krz‚tu þt†tÚto {txu ytÔÞt. …k. „turðŒ ¼è™u ¼t„ð‚™wk ¾qƒ yr¼{t™
n‚wk. suÚte «Út{ ¼t„ð‚ rð»tÞ …h ðtŒ [tÕÞtu, …hk‚w ðå[u {qŠ‚…qò rð»tÞ
…h [[to [t÷‚tk …k. sÞ©eyu «{tý {tk„e™u ðtŒ «thk¼ fÞtuo. Mðt{eSyu
‘Ý „S² Ðíç„}ææùçS„' (ÞswðuoŒ : 32.3) {kºt îtht {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ fÞwO y™u
ðt‚to÷t… [t÷e hÌttu n‚tu íÞthu ftuEyu ðå[u ‚t÷e ð„tze. þt†tÚto™e „k¼eh‚t™u
yt he‚u Ë{t fhðt™e [uütÚte Mðt{eSyu ytðuþ{tk ytðe™u ‚t÷e ð„tz™th™u
Í…x{tk ÷eÄtu. …k. ËhÞq«ËtŒ þwõ÷u ðå[u …ze™u {t{÷tu þtk‚ fÞtuo y™u Ëtks
…z‚tk ËkæÞtu…tË™t™tu Ë{Þ Út‚tk þt†tÚto …qýo fÞtuo.
110 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 …tŒhe ËtÚtu ðt‚to÷t… : yuf rŒðË …tŒhe {iÚth {¤ðt ytÔÞt y™u ðt‚to÷t…{tk
Mðt{eS™u fÌtwk fu, ‘‘òu ðuŒtu™e ð‚o{t™ xeftytu Xef ™Úte, ‚tu …Ae yt… MðÞk
xeft fu{ ™Úte ÷¾‚t ?'' Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘ðuŒtu …h xeft ÷¾ðe
yu ËtÄthý ft{ ™Úte. ‚u {txu «r‚¼t, rðî¥tt, ‚…:…q‚ «¿tt y™u Þtu„rËØ
«tr‚¼ ¿tt™™e y…uûtt hnu Au. ytðe ÞtuøÞ‚t Ähtð‚e ÔÞÂõ‚ s ðuŒ¼t»Þ fhe
þfu Au.” Mðt{eS MðÞk yt «fth™e ÞtuøÞ‚t Äehu Äehu «t fhe hÌtt n‚t.
ytkø÷ ¼t»tt : r{hò…wh{tk Mðt{eSyu yuf ƒk„t÷e Ëßs™ ƒ™ðthe÷t÷™u
yk„úuS ¼t»tt þe¾ðt ‚Útt {uût{q÷hf]‚ ðuŒtu™e yk„úuS xeft™tu y™wðtŒ Ëk¼¤tððt
{txu ðu‚™ yt…e™u r™Þwõ‚ fhu÷ n‚t.
ðirŒf …tXþt¤t™e MÚtt…™t : Ëkð‚ 1926™t [iºt {tË{tk Mðt{eSyu
r{hò…wh{tk [tiÄhe „whw[hý™e ytŠÚtf ËntÞ‚t ‚Útt ‚uytu «Œ‚ yuf {ft™{tk
…tXþt¤t «thk¼ fhe n‚e y™u ‚u{tk Mðt{eSyu …tu‚t™t Ën…tXe …k. Þw„÷rfþtuh
y™u …k. ƒ÷Œuð«ËtŒ™u yæÞt…f r™Þwõ‚ fÞto n‚t.
ftþe : Ëkð‚ 1926 [iºt ËwŒ{tk Mðt{eS ºteSðth ftþe ytÔÞt. {qŠ‚…qò
ð„uhu yðirŒf …t¾kztu™wk ¾kz™ fh‚tk, þt†tÚto {txu [u÷uLs yt…‚t hÌtt. …hk‚w
ftuE Ët{u ytÔÞt ™rn.
yîi‚{‚ ¾kz™ : Mðt{e þkfht[tÞo «ðŠ‚‚ ™ðe™ ðuŒtL‚ – ƒúñ ËíÞ
y™u s„‚ r{ÚÞt – yÚtto‚T {tÞtðtŒ™t fthýu Ët{tLÞ s™‚t{tk yf{oÛÞ‚t,
yt¤Ë y™u «{tŒ™t fthýu WŒtËe™‚t™tu ¼tð Wí…L™ ÚttÞ Au. suÚte Mðt{eSyu
‚u™t «r‚fth{tk ‘yîi‚ðtŒ ¾kz™’ ™t{™e …wÂM‚ft ÷¾e™u «ftrþ‚ fhe. Mðt{eS
nðu ðirŒf rËØtL‚ Sð, Eïh y™u «f]r‚™t ºti‚ðtŒ™tu Mðefth fh‚t n‚t.
ftË„ks : ftþeÚte «MÚtt™ fhe™u Ëtuhtu ÚtE™u Mðt{eS Ëkð‚T 1926 suX
{rn™t{tk ftË„ks ytÔÞt. íÞtk …k. Ëw¾t™kŒ, yÞtuæÞt«ËtŒ ‚Útt y™uf {™w»Þtuyu
Mðt{eS™u ƒ„e{tk ƒuËtze™u þtu¼tÞtºtt ftZe™u ËL{t™ fÞwO.
ðirŒf …tXþt¤t™e MÚtt…™t : ftË„ks{tk …tXþt¤t™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe
y™u VhwftƒtŒÚte íÞtk™e …tXþt¤t™t yæÞt…f …k. Œw÷tht{™u ‚uztðe™u yæÞt…™
ftÞo ËtU…ðt{tk ytÔÞwk. ‚u{tk r™B™ r™Þ{tu ht¾ðt{tk ytÔÞt.
(1) rðãtÚteo™u ËkæÞt rþ¾ðtze™u «ðuþ yt…ðtu.
(2) ðuŒ, yütæÞtÞe, {nt¼t»Þ y™u {™wM{]r‚ ¼ýtððtk.
(3) òu ftuE rðãtÚteo ËqÞtuoŒÞ …nu÷tk QXe™u ËkæÞt ™ fhu ‚tu ‚u™u ‚u rŒðËu
ËtÞkft÷ ËkæÞt fÞto …Ae s ¼tus™ yt…ðwk.
(4) ¼tus™ ƒnthÚte ytðu÷t rðãtÚteoytu™u yt…ðt{tk ytðþu. MÚttr™f™u
ynª ¼tus™ yt…ðt{tk ytðþu ™rn.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 111
(5) yuf søÞtyu nð™fwkz ƒ™tðe™u Ëðth-Ëtks rðãtÚteoytuyu yÂø™ntuºt
fhðt™tu hnuþu.
rðãtÚteo™u W…Œuþ : Mðt{eS …tu‚t™e ËtÚtu hnu™th Ëuðftu y™u rðãtÚteoytu™u
Ëqû{ …t…Úte ƒ[ðt™e rþûtt yt…‚t n‚t. yuf rŒðË Mðt{eS …tËu™t ƒt„{tk
M™t™ fhðt s‚t n‚t. rðãtÚteo ht{«ËtŒ ‚u™e ËtÚtu …tA¤ n‚tu. ‚uýu hM‚t{tk
yuf …tfe fuhe …zu÷e òuE™u WXtðe ÷eÄe. Mðt{eSyu ‚u™u fÌtwk, ‘‘ht{«ËtŒ
yt ƒt„ ‚thtu ™Úte. suÚte ftuE™e ðM‚w ÷E™u ‚U [tuhe fhe Au.'' …tu‚t™t MÚtt™
…h ytðe™u Mðt{eSyu ‚u™u yuf Yr…Þtu Œkz fÞtuo.
ËtkZ Œ{™ : Mðt{e ŒÞt™kŒ{tk ƒúñ[Þo™e fXtuh ËtÄ™t y™u Þtu„tÇÞtËÚte
y‚w÷ ƒ¤ n‚wk. yuf rŒðË ƒòh{tk yuf {t‚u÷tuu ËtkZ ÷tuftu™e …tA¤ Œtuz‚tu,
fux÷tÞ™u f[z‚tu ÄMÞtu ytð‚tu n‚tu. ÷tuftu ytux÷t …h [ze „Þt y™u Mðt{eS™u
¾Ëe òytu, W…h [ze òytu yuðtu …tufth fhðt ÷tøÞt. …hk‚w Mðt{eS sht
…ý ÚtzõÞt rð™t ËeÄt ËtkZ™e Ët{u [tÕÞt „Þt yux÷u ËtkZ …tu‚t™e {u¤u hM‚tu
Atuze™u „heƒ „tÞ™e {tVf [tÕÞtu „Þtu. ÷tuftuyu ytðe™u …qAâwk fu, ‘‘Mðt{eS
ËtkZ ®þ„zu [ztð‚ ‚tu ?''
Mðt{eSyu {kŒ ntMÞÚte fÌtwk, ‘‘‚tu yu{tk ƒeswk þwk fh‚ ? ®þ„ztk …fze™u
‚u™u Œqh Äfu÷e Œu‚ !''
y™q… þnuh : Ëkð‚ 1926 ytËtu {tË{tk Mðt{eS ytswƒtsw™tk „t{tu{tk
¼ú{ý fh‚t y™q… þnuh ytÔÞt.
ht{÷e÷t ¾kz™ : yt Ë{Þu íÞtk ht{÷e÷t [t÷e hne n‚e. Mðt{eSyu
‚u™wk ¾kz™ fh‚tk ‚u ƒkÄ ÚtE „E. suÚte ‚u™t ytÞtusf ™tÞƒ {t{÷‚Œth fÕÞtý®Ën
™thts ÚtÞt y™u Mðt{eS™u ™e[t Œu¾tzðt {txu ht{½tx r™ðtËe f]»ýt™kŒ™u
þt†tÚto {txu ÷tÔÞt. yt f]»ýt™kŒ «Út{ ht{½tx{tk Mðt{eSÚte nth …t{e [qõÞt
n‚t. þt†tÚto MÚtt™ y™u rŒðË ™¬e fhðt A‚tk f]»ýt™kŒ™wk þt†tÚto Ë{h{tk
Q‚hðt™wk ËtnË ÚtÞwk ™rn.
{wÂM÷{ ‚nËe÷Œth : y™q…þnh™t ËiÞŒ {n{Œ Mðt{eS™t r™»f÷kf Sð™,
WŒth‚t y™u s™tu…fthf ftÞtuoÚte ‚u™t ¼õ‚ ƒ™e „Þt n‚t.
…t™{tk Íuh : {qŠ‚…qò™t ¾kz™Úte htu»tu ¼htÞu÷t yuf ƒútñý …qòheyu rð»tÞwõ‚
…t™ Mðt{eS™u ¾ðztÔÞwk. ‚u {w¾{tk s‚tk Mðt{eS …t{e „Þt y™u LÞtu÷e r¢Þt
îtht ftZe ™t¾e™u MðMÚt ÚtE „Þt. …hk‚w ËiÞŒ {n{Œ™u ¾ƒh …z‚tk ‚uytu y…htÄe™u
…fze™u Mðt{eS …tËu ÷tÔÞt. ‚u{™e Äthýt n‚e fu Mðt{eS {tht …h «ËL™
Útþu y™u ‚u™t …h fuË fhðt fÌtwk, …hk‚w fhwýtËt„h ŒÞt™kŒu fÌtwk fu, ‘‘nwk ËkËth™t
112 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
÷tuftu™u fuŒ fhðt ™rn, …hk‚w y¿tt™, yrðãt y™u ykÄfth™t fthtðtË{tkÚte {wõ‚
fhðt ytÔÞtu Awk.'' y…htÄe™u Atuze {qõÞtu – “ÿæ}ææ ±èÚS² |æꯇæ}æì'' ËtÚtof
fÞwO ŒÞt™kŒu.
ðt¤kŒ™e htuxe : yuf rŒðË yuf ðt¤kŒ …tu‚t™t ½huÚte Mðt{eS {txu ¼tus™
ƒ™tðe™u ÷tÔÞtu. Mðt{eSyu ‚u™tu Mðefth fÞtuo. W…ÂMÚt‚ ÷tuftuyu fÌtwk fu, ‘‘yt
‚tu ðt¤kŒ™e htuxe Au.'' Mðt{eSyu rð™tuŒ…qðof fÌtwk, ‘‘yt ðt¤kŒ™e õÞtk Au
? yt ‚tu ½ô™e htuxe Au.'' Ÿ[™e[™t ¼uŒ y™u yM…]~Þ‚t™t yu Þw„{tk ŒÞt™kŒ™wk
ËwÄth ftÞo y™w…{ n‚wk.
ËqÞo™u yÎÞo : yuf rŒðË „k„t ™Sf ÷tuftu ËqÞo™u s÷™wk yÎÞo yt…‚t òuE™u
Mðt{eSyu rð™tuŒ¼tðÚte fÌtwk, ‘‘yhu ¼tu¤t ¼tEytu ! …týe{tk …týe ™t¾ðtÚte
þtu VtÞŒtu ? òu ftuE ð]ût™t {q¤{tk …týe ™t¾tu ‚tu ÷t¼ …ý ÚttÞ.''
A÷uËh : y™q…þnhÚte ht{½tx y™u [tËe ÚtE™u Ëkð‚ 1927 fth‚f
ðŒ 4 þr™ðth (12 ™ðuBƒh, 1870)™t htus Mðt{eS A÷uËh ytÔÞt.
Mðt„‚ Ë{thtun : Xtftuh {wfwkŒ®Ën ‚Útt ËUfztu {™w»Þtuyu Mðt{eS™wk Mðt„‚
fÞwO y™u Mðt{eS™u …t÷fe{tk ƒuËðt {txu «tÚto™t fhe. …hk‚w Mðt{eS ¼õ‚Ë{qn™e
ËtÚtu s [t÷e™u ytÔÞt. yuf ƒt„{tk W‚tht™e ÔÞðMÚtt fhðt{tk ytðe. «r‚rŒ™
Ëtksu W…Œuþ Út‚tu hÌttu y™u …tihtrýf …krz‚tu ËtÚtu þt†tÚto y™u þkft-Ë{tÄt™™tu
ftÞo¢{ …ý hÌttu.
r…‚t…wºt™tu {™{u¤t… : Xtftuh {wfwkŒ®Ën Mðt{eS™t …h{ ¼õ‚ n‚t. ‚u{ýu
Mðt{eS™e …tËuÚte Þ¿ttu…ðe‚ …ý Äthý fhu÷ n‚wk. ‚u{™u …tu‚t™t …wºt [kŒ™®Ën
ËtÚtu {™{u¤ ™ n‚tu. Mðt{eSyu ‚u r…‚t-…wºt™u Ë{òðe™u {™{u¤t… fhtÔÞtu.
{ftE™e htuxe : yuf rŒðË yuf ¾uzq‚ {ftE™t {tuxt htux÷t ÷E™u ytÔÞtu
y™u yíÞk‚ ©Øt¼tðÚte Mðefth fhðt yt„ún fhðt ÷tøÞtu. ‘ðËwÄið fwxwkƒf{T'™e
¼tð™t ht¾™th Mðt{eSyu ‚u™tu «u{Úte Mðefth fÞtuo. ¾uzq‚u „ŒT„rŒ‚ ÚtE™u
«ËL™‚t «fx fhe.
A÷uËhÚte Mðt{eS „k„t‚x …h Þtºtt fh‚t ht{½tx ytÔÞt y™u íÞtkÚte
VYTo¾tƒtŒ ytðe™u …qðo MÚttr…‚ …tXþt¤t™wk r™heûtý fÞwO. íÞtkÚte Vhe [tuÚte
ðth ftþe ytÔÞt. yt MÚtt™tu{tk W…Œuþ, «[th ð„uhu fhe™u f÷f¥tt sðt™tu
rð[th fÞtuo, fthý fu ‚u Ë{Þu yuu ¼th‚™e htsÄt™e n‚e y™u ƒk„t¤™t ËwÄthftu™e
«ð]r¥tytu™wk fuLÿ n‚wk.
{w„÷ËhtÞ : Ëkð‚ 1928 [iºt ËwŒ 8 {k„¤ðth (16 yur«÷, 1872)™t
htus Mðt{eS {w„÷ËhtÞ ytÔÞt. ynª …tŒhe ÷t÷rƒnthe ËtÚtu …t… ût{t Útðt
rðþu ðt‚to÷t… Út‚tk Mðt{eSyu …t…™wk V¤ yð~Þ ¼tu„ððwk …zu Au, ‚u™wk «r‚…tŒ™
fÞwO. ‚u{ s ¼ûÞt¼ûÞ rð»tÞ …h …ý [[to fhe.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 113
zw{htð : {w„÷ËhtÞ Œþ rŒðË htuftE™u Mðt{eS [iºt ðŒ 4 þr™ðth™t
htus zw{htð …ÄtÞto. ynª rs¿ttËwytu™tu {qŠ‚…qò …h ðt‚to÷t… Út‚tk ðuŒtu{tk
‚u™wk rðÄt™ ™Úte, ‚u{ M…ü Ë{òÔÞwk.
…k. Œw„toŒ¥t ËtÚtu þt†tÚto : yt …krz‚ rþð…kÚte n‚t y™u ™{oŒuïh {ntŒuð™e
…t»ttý ®÷„tf]r‚ ËŒt …tu‚t™e ËtÚtu ht¾‚t n‚t. þt†tÚto™t Ë{Þu …ý ‚u ËtÚtu
÷tðu÷ y™u yuf ¾whþe …h …tu‚t™e …tËu ht¾u÷. suÚte Mðt{eSyu …qAâwk fu,
‘‘yt þwk Au ?'' Œw„toŒ¥tu fÌtwk, ‘‘™{oŒuïh {ntŒuð Au.'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘ytðt
{ntŒuð ‚tu ™{oŒt ‚x …h yËkÏÞ …zât Au.'' {qŠ‚ «fhý™u Atuze™u Œw„toŒ¥tu
îi‚tîi‚ …h ËkðtŒ fhðt {tkzâtu. Mðt{eSyu ‚u™t ‘»ÜU}æï
»ÜU}æï±æçm„è²¢' ðtõÞ™e ‚tÂ¥ðf
[[to fhe™u þkfht[tÞo™t yu {‚™wk ¾kz™ fÞwO.
Vhe {qŠ‚…qò …h ðt‚ ytð‚tk Mðt{eSyu ðuŒtu™wk «{tý {tk„‚tk Œw„toŒ¥tu
“~²}ÏæÜ¢U ²…æ}æãï'' y™u “Ïæíæræ‡ææïùS²}æé¶}ææ¨èÎì'' {kºttu hsq fÞto. Mðt{eSyu
‚u™e ðtM‚rðf ÔÞtÏÞt fhe™u {qŠ‚…qò™tu Œqh™tu …ý ËkƒkÄ ™Úte ‚u{ «r‚…tŒ™
fÞwO. yt «Ëk„{tk òƒt÷tu…r™»tŒ rðþu [[to Út‚t Mðt{eSyu ÔÞk„…qðof fÌtwk fu,
‘‘‚u{tk ðt„T ò÷ …tÚthe™u ðuŒrðhwØ ðt‚tu ntuðtÚte ‚u ‘ò÷W…r™»tŒT' Au.'' yk‚{tk
…k. Œw„toŒ¥t™wk rðãtr¼{t™ ¼tk„e™u ¼qftu ÚtE „Þwk y™u ðuŒtu{tk {qŠ‚…qò™wk rðÄt™
™Úte ‚u{ Mðefth fhe™u ‚uytu [tÕÞt „Þt. …hk‚w yt yr‚ ½{kze y™u ytí{&÷tÄe
…krz‚ …tA¤Úte y™„o÷ «÷t… fh‚t hÌtt.
ytht : zw{htðÚte Mðt{eS ©tðýðŒ{tk ytht ytÔÞt. ynª …k. hwÿŒ¥t
y™u …k. [kÿŒ¥t ËtÚtu {qŠ‚…qò …h þt†tÚto ÚtÞtu. …krz‚tuyu {tºt …whtýtu™tk «{týtu
ytÃÞtk. Mðt{eSyu ðuŒ™tk «{tý {tøÞtk ‚u yt…e þõÞt ™rn y™u Mðt{eSyu
…whtýtu™wk ¾kz™ fh‚tk yu …krz‚tu ûtwçÄ ¼tðÚte ˼tíÞt„ fhe™u [tÕÞt „Þt.
ytht{tk Mðt{eS™tk ƒu «ð[™tu htsfeÞ rðãt÷Þ™t «tk„ý{tk ÚtÞtk. su{tk
ðirŒf Ä{o™wk MðY… ƒ‚tÔÞwk y™u «[r÷‚ …tihtrýf {‚tu™e yt÷tu[™t fhðt{tk
ytðe.
…xýt : Ëkð‚ 1928 ¼tŒhðt ËwŒ 3, þw¢ðth (6 ËÃxuBƒh, 1872)™t
htus Mðt{eSyu …xýt ytðe™u {nthtò ¼q…®Ën™t yuþƒt„{tk r™ðtË fÞtuo.
…k. ht{Sð™ ¼è : yt …krz‚ yuf rŒðË …tu‚t™t «[thf ËtX {™w»Þtu
ËtÚtu Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt ytÔÞt, …hk‚w r™hw¥th ƒ™e™u [tÕÞt „Þt.
{]íÞw …Ae Sð™e „r‚ : Atuxu÷t÷ ™t{™e yuf ÔÞÂõ‚yu Mðt{eS™u …qAâwk
fu, ‘‘{]íÞw …Ae Sð õÞtk òÞ Au ?'' Mðt{eSyu ÞswðuoŒ y™wËth ‚u™wk Ë{tÄt™
ytÃÞwk y™u Mð„o-™hf™e r{ÚÞt fÕ…™t™e yt÷tu[™t fhe.
rð™tuŒ¼tð : Mðt{eS rð™tuŒ¼tðÚte Œw„to…tX™u {w„to…tX, fti{wŒe™u fw{r‚
114 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
y™u {™wM{]r‚™t xeftfth fwÕ÷qf™u WÕ÷qf fnu‚t íÞthu ©tu‚tytu …ý nËe …z‚t.
ËkËthíÞt„ yËk¼ð : ðfe÷ ©e „whw«ËtŒu yuf rŒðË þkft fhe fu,
‘‘¼„ð™T ! ËkËtht©{™tu yÚtto‚T …wºt, …í™e, …rhðth, ½h ð„uhu™tu íÞt„ ÞtuøÞ
Au fu ™rn ?''
Mðt{eSyu Ë{tÄt™ fÞwO fu, ‘‘ËkËth{tk ‚tu ¾tðwk, …eðwk, Ëqðwk, ò„ðwk,
ïtËtuåATðtË ÷uðt, rðãtæÞÞ™ fhðwk ð„uhu Ëðo f{tuo™tu …ý Ë{tðuþ ÚttÞ Au.
suÚte ‚u™tu íÞt„ fhðtu ‚tu yËk¼ð Au.''
òuzt y™u [t¾ze™tu ËkðtŒ : yuf rŒðË yuf {irÚt÷ …krz‚ («rËØ ËtrníÞfth
…k. ykrƒftŒ¥t ÔÞtË) Mðt{eS ËtÚtu ËkMf]‚{tk ðt‚to÷t… fh‚t hÌtt. «Ëk„ðþ
Mðt{eSyu ¼t„ð‚™wk ¾kz™ fÞwO. ytÚte …krz‚u fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS, ¾kz™ fhðwk
Ëh¤ Au, …hk‚w ¼t„ð‚™t yZth nòh &÷tuftu h[ðt™wk Ët{ÚÞo yts ËwÄe ftuE
rðît™{tk ÚtÞwk ™Úte.''
Mðt{eSyu {kŒ ntMÞ…qðof fÌtwk, ‘‘¼t„ð‚{tk suðt fÂÕ…‚ fÚtt™t yZth
nòh &÷tuftu Au, ‚uðt fÂÕ…‚ ytzºteË nòh &÷tuftu òuzt y™u [t¾ze™t ËkðtŒY…u
nwk ‚{tu™u ÷¾tðwk Awk. ‚{u ÷¾ðt™wk þY fhtu.'' íÞthƒtŒ Mðt{eS™t {w¾{tkÚte
ðtfT ði¾he {fhkŒ™e {tVf r™Ë]‚ Útðt ÷t„e. …krz‚u nS Œþ s &÷tuf ÷ÏÞt
íÞtk ‚tu ‚u™t ð[™ {tÄwÞo y™u …ŒrðLÞtË™t ÷tr÷íÞ …h ‚uytu yuðt ‚tu {turn‚
ÚtE „Þt fu Mðt{eS™tk [hý …fze™u ‚uytu™e h[™tí{f þÂõ‚™e ¾qƒ ¾qƒ
«þkËt fhe™u [tÕÞt „Þt.
nwk ƒtƒt ytŒ{™t Þw„™tu Awk : Ëkð‚ 1928 ytËtu ËwŒ „whwðth (3 ytuõxtuƒh,
1872)™t htus Mðt{eSyu …xýtÚte {wk„uh ‚hV hu÷ðu{t„o îtht «MÚtt™ fÞwO.
hM‚t{tk yuf {™tuhksf ½x™t ƒ™e. s{t÷…wh skõþ™ …h ƒeS xÙu™ ƒŒ÷ðt
{txu Úttuze ðth htuftðt™wk ÚtÞwk. Mðt{eS Ã÷uxVtì{o …h Vh‚t n‚t. ‚u Ë{Þu yuf
yk„úus yìÂLsr™Þh …tu‚t™e …í™e ËtÚtu Q¼tu n‚tu. ftu…e™Äthe …h{nkË™u òuE
‚u™e …í™e™u ¾htƒ ÷tøÞwk. ‚u™t …r‚yu Mxuþ™ {tM‚h™u yt¿tt fhe fu, ‘‘yu
™ø™ Vfeh™u íÞtkÚte nxtðtu.'' Mxuþ™ {tM‚h Mðt{eS™u òý‚tu n‚tu. ‚uýu ytðe™u
rð™Þ…qðof fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS „tze™u nS ðth Au. yt… rð©t{t÷Þ{tk sE™u
¾whþe …h ytht{ fhtu.''
Mðt{eS Ë{S „Þt; ƒtuÕÞt fu, ‘‘suýu ‚{™u {the …tËu {tufÕÞt Au, ‚u™u
sE™u fntu fu, nwk yu Þw„™tu {™w»Þ Awk fu su{tk ‚{tht ƒtƒt ytŒ{ y™u ƒeƒe
nÔðt yuz™™t ƒ„e[t{tk ‚Æ™ ™ø™ þhehu Vh‚tk n‚tk.''
Mðt{eSyu ÷xth {thðt™wk [t÷w htÏÞw.k Mxuþ™ {tM‚hu sE™u „tuht yìÂLsr™Þh™u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 115
fÌtwk fu, ‘‘yt ftuE ¼e¾ {tk„‚tu ËtÄw ™Úte fu su™u nwk nxtðe Œô. yt ‚tu «rËØ
ËwÄthf Mðt{e ŒÞt™kŒ Au.'' yt Ëtk¼¤e™u „tuht ÔÞÂõ‚™u …tu‚t™e ¼q÷ Ë{s{tk
ytðe y™u Mðt{eS …tËu ytðe™u ‚uýu ¼tð¼Þto þçŒtu Wå[tÞto fu, ‘‘yt…™tk
Œþo™™e ½ýt Ë{ÞÚte RåAt n‚e ‚u yts …qýo ÚtE.'' y™u {wk„uh™e „tze [t÷‚e
ÚtE íÞtk ËwÄe ðt‚to÷t… fh‚t hÌtt.
{wk„uh : Ë™T 4 ytuõxtuƒh 1872™t htus þw¢ðthu Mðt{eSyu {wk„uh …ntU[e™u
„k„t‚xð‚eo yuf yt©{{tk r™ðtË fÞtuo.
{ti™e ËtÄw : ºteò rŒðËu yuf {ti™e ËtÄw Mðt{eS …tËu ytÔÞtu. Mðt{eSyu
‚u™u fÌtwk, ‘‘òu ‚wk {q¾o ntuÞ ‚tu {ti™ hnuðwk Xef Au. …hk‚w òu …rX‚ ntu ‚tu
ƒtu÷ðwk rn‚fh Au.'' suÚte ‚uýu {ti™ Atuze ŒeÄwk y™u ðt‚to÷t… fhe™u [tÕÞtu „Þtu.
y™t»to„úkÚt „k„t{tk …ÄhtÔÞtk : yuf rŒðË Mðt{eSyu rþ»Þ hts™tÚt™u
‘ytrŒíÞ ÓŒÞ' …wM‚f™tu …tX fh‚tk òuÞtu. ‚u{ s yuðtk y™t»to …wM‚ftu òuE™u
‚u™u „k„t{tk VUfe ytððt fÌtwk y™u íÞth …Ae ‚u yt»to„úkÚttu™wk yæÞÞ™ fh‚tu
hÌttu.
¼t„÷…wh : ytËtu ðŒ 4 hrððth™t htus Mðt{eS ¼t„÷…wh …ÄtÞto.
ynª yuf y„úðt÷ „]nMÚt r™:Ëk‚t™ n‚t y™u …wºt ft{™tÚte ËtÄw-Ëk‚tu™e Ëuðt
fh‚t n‚t. ‚uytu ƒu rŒðË Mðt{eS {txu ¼tus™ ÷tð‚t hÌtt. ºteò rŒðËu
Mðt{eS™u ¾ƒh …z‚tk M…ü fÌtwk fu, ‘‘{™u ‚{tht MðtÚto™wk ¼tus™ ™Úte òuE‚wk.
ÞtŒ ht¾tu, ðhŒt™ yt…ðtÚte ftuE™u …wºt«tr ÚtE þf‚e ™Úte.''
{]‚f ©tØ ¾kz™ : yuf rŒðË Ëhfthe ntRMfq÷™t yt[tÞo r™ðthý[kÿ
{w¾hS™t yt„únÚte Mðt{eSyu ‚u{™t rðãt÷Þ{tk ‘f‚oÔÞtf‚oÔÞ' …h «ð[™
ytÃÞwk. ËtÚtu Srð‚ {t‚tr…‚t™e Ëuðt yu ©tØ Au y™u {]‚ftu™wk ©tØ ‚uyt™uu
{¤‚wk ™Úte ‚u{ «r‚…tŒ™ fÞwO.
{nthtò ƒŒoðt™ : («t[e™ ™t{ ðÄo{t™) yt {nthtòyu [th ™iÞtrÞf
…krz‚tu ËtÚtu Mðt{eS™u {¤e™u rð[thrð{þo fÞtuo n‚tu.
ƒútñý-EËtE™tu …ùt¥tt… : yuf rŒðË …tŒheytu ËtÚtu Ä{o [[to [t÷‚e n‚e.
íÞthu yuf ƒútñý{tkÚte EËtE ƒ™u÷ Þwðfu Ëk‚t… y™u …ùt¥tt… ËtÚtu fÌtwk, ‘‘yt…
suðt {ntí{t {™u {éÞt ntu‚ ‚tu nwk EËtE ™ ƒLÞtu ntu‚. nwk Mfq÷{t ¼ý‚tu n‚tu
íÞthu …tŒhe™rnLŒw Ä{o …h fxtût Ëtk¼¤e™u ½hu ytð‚tu y™u …krz‚tu™u …qA‚tk ‚u™t
ftuE W¥th ™ {¤‚tk nwk EËtE ƒ™e „Þtu Awk.'' ƒk„t¤{tk EËtE …tŒheytuyu su ò¤
rƒAtðe n‚e ‚u™t fthýu fux÷tf ÷çÄ«r‚c‚ ƒk„t¤e rðît™tu …ý Ä{o…rhð‚o™
fhe™u EËtE ƒLÞt n‚t. yu Ë{Þ{tk Mðt{e ŒÞt™kŒ rËðtÞ yLÞ ftuE Ë{tsËwÄthfu
116 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
yt Ä{toL‚hý™e Ë{MÞt …h æÞt™ ytÃÞwk ™ n‚wk.
Ä{o™t …‚™™e …htftct : yuf rŒðË …ðo™t fthýu „k„t …th {u¤tu n‚tu.
Mðt{eSyu yuf MÚtt™ …h «ð[™ yt…e™u {u¤t{tkÚte …Ëth Út‚tk yuf ÓŒÞ rðŒthf
á~Þ òuÞwk fu, ÷tuftu …tu‚t™e …wºteytu …kztytu™u Œt™{tk yt…e hÌtt n‚t. Mðt{eS
{txu yuf ¼õ‚ ™kŒ™ ytuÍt ¼tus™ ÷tð‚tu. ‚u rŒðËu ¼tus™ {qfe™u [tÕÞtu „Þtu
y™u Ëðthu òuÞwk ‚tu Mðt{eSyu ¼tus™ fÞwO ™ n‚wk. fthý …qA‚tk Mðt{eSyu
Ëk‚t… ËtÚtu fÌtwk fu, ‘‘Ä{oSðe …kztytu™e Äq‚o‚t, Ä{o™t ™t{ …h ¼tu¤t ÷tuftu™e
{q¾o‚t y™u MðÄ{o™t …‚™™e …htftct …h htºtu ®[‚™ fh‚tk fh‚tk {™u yux÷e
ðuŒ™t ÚtE fu ¼tus™ fhðt™wk ÞtŒ s ™ hÌtwk.''
r«Þ …tXfð]kŒ ! ËtkËtrhf‚tÚte ËðoÚtt y™tËõ‚, rð‚ht„, …rhðútsf ËkLÞtËe
ŒÞt™kŒ Ä{o™t ™t{ …h …tu‚t™t òr‚ƒkÄwytu™t …‚™™e …htftctÚte fux÷t Œw:¾e
Út‚t n‚t ‚u™wk ytÚte ðÄe™u ƒeswk þwk WŒtnhý ntuE þfu ?
f÷f¥tt : Ëkð‚ 1929 {t„Ëh ðŒ 2, Ëtu{ðth (16 rzËuBƒh, 1872)™t
htus f÷f¥tt ytðe™u htò ËtiheLÿ {tun™ Xtfwh™t «{tŒu ft™™ ƒt„{tk Q‚Þto.
…k. nu{[kÿ [¢ð‚eo : ‚uytu ytrŒ ƒúñË{ts™t W…Œuþf n‚t. ‚u{ýu Mðt{eS™t
f÷f‚t r™ðtË™wk r‚rÚtðth rððhý ÷¾u÷ Au. ‚uytu Mðt{eS …tËu Þtu„tÇÞtË
þe¾‚t hÌtt y™u ‚u{™e …tËu W…r™»tŒ™wk yæÞÞ™ …ý fÞwO. ‚u{ s ‚u{™t WíËtn™e
ð]rØ Út‚tk ‚uytu Mðt{eS™t f÷f¥tt «MÚtt™ …Ae ft™…wh y™u VYTo¾tƒtŒ …ý
ËtÚtu „Þt y™u yæÞÞ™ fh‚t hÌtt.
©e [¢ð‚eoSyu Mðt{eS …tËu ðt‚to÷t… îtht y™uf þkftytu™wk Ë{tÄt™
«t fÞwO. ‚u{tk òr‚¼uŒ, ðýoÔÞðMÚtt, Eïh™wk r™htfthíð, Eïh «trÂ,
Þtu„t™wct™ ð„uhu rð»tÞtu™wk Mðt{eSyu Ë{tÄt™ fÞwO. ‚Œw…htk‚ {nŠ»t fr…÷ «ýe‚
ËtkÏÞŒþo™ y™eïhðtŒe ™Úte yu …whðth fhðt ‚u™tk Ëqºttu™e ÔÞtÏÞt Ë{òðe
y™u »tzTŒþo™ …hM…h rðhtuÄe ™rn, …hk‚w yufƒeò™tk …qhf Au ‚u{ sýtÔÞwk.
Þ¿ttu…ðe‚ : yu Ë{Þu ©e fuþð[kÿ Ëu™u Þ¿ttu…ðe‚™t rðhwØ{tk ytkŒtu÷™
[t÷w fÞwO n‚wk. ©e [¢ð‚eoyu Þ¿ttu…ðe‚ …nuhðwk òuEyu fu ™rn ? yt rð»tÞ{tk
…qA‚tk Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘yð~Þ …nuhðwk òuEyu. ‚u™tu {qŠ‚…qò y™u òr‚
ËtÚtu ftuE ËkƒkÄ ™Úte.” ytÚte [¢ð‚eoyu …tu‚t™e s™tuE W‚the ™rn, y™u ‚u
{txu ytsL{ Mðt{eS™t f]‚¿t hÌtt fu, ‚uytuyu {™u …r‚‚ Út‚tk ƒ[tÔÞtu.
ƒúñË{ts : htò ht{{tun™htÞ MÚttr…‚ ƒúñË{ts{tk rðr¼L™ ™u‚tytu{tk
{‚¼uŒ n‚tu. yuf ð„o ©e ŒuðuLÿ™tÚt xt„tuh (hðeLÿ™tÚt™t r…‚t)™tu n‚tu, su
{q¤ MÚtt…™t™u ð¤„e hÌttu n‚tu; y™u ƒeòu fuþð[kÿ Ëu™™tu ‚uÚte rð…he‚ …rù{e
rþûttÚte «¼trð‚ y™u rðŒuþe rð[thÄthtÚte Œerût‚ ™ðe™ ð„o n‚tu. (yt™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 117
rðM‚th {txu ÷u¾f™wk‘{nt¼th‚Úte {nŠ»t ŒÞt™kŒ’…wM‚f áüÔÞ Au.)
©e fuþð[kÿ Ëu™ : su Ë{Þu Mðt{eS f÷f¥tt ytÔÞt, íÞthu ©e fuþð[kÿËu™
ƒnth„t{ „Þt n‚t. ßÞthu Mðt{eS™u «Út{ ðth {éÞt íÞthu …tu‚t™tu …rh[Þ
™ yt…‚tk ðt‚to÷t…{tk ‚u{ýu Mðt{eS™u fÌtwk fu, ‘‘yt… õÞthuÞ fuþð[kÿËu™™u
{éÞt Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘nt, {éÞtu Awk.''
fuþð[kÿ : ‘‘õÞthu {éÞt Atu ?''
Mðt{eS : ‘‘yíÞthu, yt… s fuþð[kÿ Ëu™ Atu.''
fuþð[kÿ : ‘‘yt…u {™u fu{ ytu¤ÏÞtu ?''
Mðt{eS : ‘‘suðe ðt‚[e‚ ‚{u fhe hÌtt Atu ‚uðe ƒeòÚte ÚtE þfu ™rn.”
fuþðƒtƒw Mðt{eS™e …whw»t …heûtt™e y…qðo ÞtuøÞ‚tÚte ¾qƒ «ËL™ ÚtÞt y™u
‚u Ë{ÞÚte Mðt{eS «íÞu ÓŒÞ{tk «u{ y™u ytŒh™tu ¼tð Wí…L™ ÚtE „Þtu.
ðirŒf Ä{o fu{ Ët[tu Au ? : fuþðƒtƒwyu yuf rŒðË Mðt{eS™u «&™ fÞtuo.
ð‚o{t™{tk ºtý {tuxt Ä{o Au ‚u{tk fwht™, ƒtRƒ÷ y™u ðuŒ{tk ftu™u Ët[tu Ä{o
{t™ðtu ? Mðt{eSyu ðuŒ™e ËíÞ‚t{tk A ÞwÂõ‚ytu yt…e y™u sýtÔÞwk fu fwht™,
ƒtRƒ÷{tk y™uf «fth™t ͽzt, fÚtt y™u fntýeytu Au. …hk‚w ðuŒ r™Œtuo»t
ntuðtÚte ‚u Ët[tu Ä{o Au.
y™r¼¿t‚t …h þtuf : Mðt{eS™e ÞwÂõ‚ytu y™u y…rhr{‚ «r‚¼t òuE™u
yuf ðth ©e fuþðƒtƒwyu fÌtwk fu, ‘‘þtuf Au fu yt…™t suðt ðuŒtu™t yrî‚eÞ
rðît™ yk„úuS ™Úte òý‚t, ™rn ‚tu $ø÷ìLz s‚tk {tht ËtÚte ƒ™‚.'' Mðt{eSyu
…ý nËe™u fÌtwk fu, ‘‘ƒúñË{ts™t ™u‚t ËkMf]‚ ™Úte òý‚t y™u su™u ÷tuftu
Ë{s‚t ™Úte ‚u ¼t»tt{tk W…Œuþ yt…u Au; ‚u™tu {™u …ý yVËtuË Au.''
¼t»tt yk„u Ë÷tn : yuf rŒðË fuþð[kÿu Mðt{eS™u fÌtwk fu yt… ËkMf]‚{tk
s ðt‚[e‚ – W…Œuþ fhtu Atu ‚u ÷tuftu òý‚t ™ ntuðtÚte …krz‚tu ‚u™u swŒwk Ë{òðe
Œu Au. ytÚte yt… Œuþ¼t»tt{tk «ð[™ fhtu. yu ÷t¼«Œ hnuþu. Mðt{eSyu
yt …ht{þo™tu Mðefth fhe™u …Ae ytÞo–rnLŒe ¼t»tt™tu «Þtu„ þY fÞtuo.
ð†Äthý yk„u Ë÷tn : ©e Ëu™ {ntþÞu Mðt{eS™u yu …ý r™ðuŒ™ fÞwO fu
yt… ˼t ð„uhu{tk òytu Atu ‚tu …qhtk ð† Äthý fhtu yu ÞtuøÞ Au. Mðt{eSyu
íÞthƒtŒ ‚u™tu …ý Mðefth fhe™u ftu…e™™u ƒŒ÷u …qhtk f…ztk …nuhðt™tu «thk¼ fÞtuo.
©e ŒuðuLÿ™tÚt xt„tuh : Mðt{eS™u f÷f¥tt yt{krºt‚ fh™th {wÏÞ ŒuðuLÿ™tÚt
xt„tuh n‚t. ‚uytu ƒúñË{ts™t {t½tuíËð (21 òLÞwythe 1873){tk Mðt{eS™u
rðþu»t yr‚rÚtY…u …tu‚t™t hts{nu÷ Ë{t™ r™ðtË{tk ËL{t™…qðof ÷tÔÞt.
118 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

Mðt{eSyu y™uf ƒútñ™u‚tytu™e ntshe{tk «ð[™ fÞwO y™u ðuŒtu™e «t{trýf‚t
…h rð[th-rð{þo fÞtuo. Ëtks Út‚tk Mðt{eS™u htufðt {txu yt„ún fÞtuo, …hk‚w
yuftk‚Ëuðe Mðt{eS Mðr™ðtË MÚtt™u „Þt. ŒuðuLÿ™tÚt xt„tuh™t …wºt {ntfrð
hðeLÿ™tÚt xt„tuhu (íÞthu yr„Þth ð»to™t ƒt¤f n‚t) ‚u™wk ðýo™ r™B™ þçŒtu{tk
fhu÷ Au :
“Mðt{eS ƒúñË{ts™t {t½tuíËð{tk y{tht ½hu ytÔÞt n‚t. ‚u Ë{Þu
ƒúñË{ts™t ƒÄt ™u‚tytu y{tht ½hu ntsh n‚t. {tht r…‚tyu Mðt{eS™u
¾qƒ s Ëífth-Mðt„‚…qðof W…h™t {t¤™t Y{{tk ƒuËtzât n‚t. Mðt{eS™tk
Wßß𤠙uºt, ntMÞ ðuh‚wk {w¾, ‚uòu{Þ ðt‚to÷t…, Ëh÷ y™u {Äwh yt[hýÚte
Ëðo ÷tuftu {wøÄ ƒ™e „Þt n‚t. y{u ƒÄt ¼tEytuyu ‚uytu™t [hý M…þo fhe™u
«ýt{ fÞtO, ‚uytuyu y{™u ytþeðtoŒ ytÃÞt. Eïh[kÿ rðãtËt„h, yûtÞfw{thŒ¥t,
hts™thtÞý ðËw y™u nu{[kÿ [¢ð‚eo ð„uhu™tu ‚uytu™e ËtÚtu ðuŒ y™u ƒúñË{ts
rð»tÞ{tk ðt‚to÷t… ÚtÞtu. r…‚tS™t ytŒuþ y™wËth y{u ¼tEytu (hðeLÿ™tÚt
yr„Þth ¼tEytu{tk ËðoÚte ™t™t n‚t.) yu {¤e™u ðuŒtu y™u W…r™»tŒtu™t {kºttu™wk
„t™ fhe™u Mðt{eS™u Ëk¼¤tÔÞwk. Mðt{eS ‚uÚte yíÞrÄf «ËL™ ÚtÞt. Mðt{eSyu
y{tht ½hu {tºt yuf ø÷tË ŒqÄ s …eÄwk n‚wk.''
f÷f¥tt Þtºtt™e V÷©wr‚ : f÷f¥tt{tk Mðt{eSyu ÷„¼„ Ëtzt ºtý {rn™t
r™ðtË fÞtuo. ‚u™wk rðM‚thÚte ðýo™ «t ÚttÞ Au. …hk‚w ‚u „úkÚt „tihð ¼ÞÚte
yºtu Ëk¼ð ™Úte. Ëkûtu…{tk f÷f¥tt yu Ë{Þu ¼th‚™e htsÄt™e n‚e. ðtRËhtìÞ™tu
r™ðtË n‚tu, suÚte ‚u™wk «tÄtLÞ n‚wk.
f÷f¥tt{tk ‚u Ë{Þu rþûtt™tu «Ëth, ™ðe™ rð[thtu™tu «[th, ƒúñË{ts
îtht Ä{o ytkŒtu÷™ y™u Ët{trsf Œq»týtu Ët{u ËwÄth™wk ÞwØ [t÷e hÌtwk n‚wk. ‚u{tk
y™uf y„ú„ÛÞ rþûttþt†eytu, rðît™tu, ƒúñË{ts™t rðr¼L™ rð[thÄtht Ähtð‚t
™u‚tytu, W…Œuþftu ð„uhu™tu Mðt{eS™u …rh[Þ ÚtÞtu. ‚uytu™e ËtÚtu ðt‚to÷t…tu,
[[toytu y™u rð[thtu™wk ytŒt™-«Œt™ ÚtÞwk. «rËØ ƒk„ {nt™w¼tðtu™wk EËtE Ä{o{tk
…rhð‚o™, Ët{tLÞ s™‚t{tk EËtEÞ‚ ‚hV Íwftð, …rù{™e rð[thÄtht™tu «ðtn
…ý ðne hÌttu n‚tu.
Mðt{eSyu f÷f¥tt «ðtËÚte íÞtk™t «ƒwØ Ë{tsËwÄthftu, rðr¼L™ rð[thtu
‚Útt r¼L™-r¼L™ ftÞo«ýt÷e™tu …rh[Þ {éÞtu. Mðt{eS™t ÄtŠ{f y™u Œtþor™f
rËØtL‚tuyu yíÞth ËwÄe{tk ÂMÚth‚t «t fhe ÷eÄe n‚e. …hk‚w …tu‚t™t îtht
[÷tððt{tk ytð‚tk Ä{o ytkŒtu÷™ y™u Ë{tsËwÄthýt yt„¤ fuðe he‚u [÷tððe,
‚u™e ftÞo…Ør‚ fuðt «fth™e ht¾ðe y™u ‚u™u fuðwk ÂMÚth MðY… yt…ðwk, ð„uhu
ËkƒkÄe rð[thýt fhðt™tu yðËh ‚u{™u f÷f¥tt Þtºtt™t V¤ MðY…u «t ÚtÞtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 119
nw„÷e : Ëkð‚ 1929 [iºt ËwŒ 4-{k„¤ðth (1 yur«÷, 1873)™t htus
Mðt{eS «rËØ rþûtýþt†e ¼qŒuð {w¾tu…tæÞtÞ™e ËtÚtu nw„÷e ytÔÞt y™u
ð]LŒtð™[kÿ {kz÷™t ƒt„{tk r™ðtË fÞtuo.
…tŒ÷e ÷t÷rƒnthe : nw„÷e ftì÷us™t r«ÂLË…t÷ EËtE huðhkz ÷t÷rƒnthe
Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u ðýto©{ …h ðt‚to÷t… fÞtuo. Mðt{eS™t W¥thtuÚte
«ËL™ ÚtE™u ƒtuÕÞt fu, ‘‘nwk y¿tt™ðþ ðirŒf rËØtL‚tu™u ¾tuxt Äth‚tu n‚tu.''
…k. ‚tht[hý ‚fohí™ : Mðt{eS™t «rËØ ftþe þt†tÚto Ë{Þu yt …krz‚ …htsÞ
…tBÞt n‚t, suÚte Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðtÚte ƒ[‚t hnu‚t n‚t. …hk‚w …tu‚t™wk
yr¼{t™ ÔÞõ‚ fh‚t hnu‚t ntuðtÚte yLÞtu™t fnuðtÚte þt†tÚto {txu Vhe ytÔÞt
y™u {qŠ‚…qò …h þt†tÚto fh‚tk yk‚{tk ‚uytu MðÞk ƒtuÕÞt fu, ‘©Ðæ¨Ýæ}ææ~æ}æï ±
|æí}æ}æêH}æì' Ëðo «fth™e …qò-W…tË™t ¼ú{{q÷f Au. suÚte Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘yt…™t
fnuðtÚte s «r‚{t…qs™™wk ¾kz™ ÚtE „Þwk.'' yt he‚u …htsÞ …tBÞt y™u yu …ý
Mðefth fÞtuo fu, ‘‘nwk {qŠ‚…qò™u r{ÚÞt òýwk Awk. …hk‚w òu nwk yu{ fnwk ‚tu {™u ftþe
™huþ ‚hVÚte {¤‚e ð]r¥t ƒkÄ ÚtE òÞ. ytÚte nwk Sð™r™ðton {txu ËíÞ ƒtu÷e
þf‚tu ™Úte.'' yt he‚u ftþe þt†tÚto Ë{Þ™t yt «Ät™ «ðõ‚tyu {qŠ‚…qò Srðft
ËtÚtu òuztÞu÷e ntuðt™tu Mðefth fÞtuo.
A…ht : Mðt{eS nw„÷eÚte ƒŒoðt™, ¼t„÷…wh (17 yur«÷) …xýt (18 {u)
ÚtE™u 1929 ðiþt¾ ðŒ 14, hrððth (25 {u 1873)™t htus A…ht …ÄtÞto.
ðå[u …zŒtu ht¾e™u þt†tÚto : …k. s„L™tÚt™e rðî‚t™e ™„h{tk Ätf n‚e.
‚u™u …tihtrýf {kz¤eyu þt†tÚto {txu W¥turs‚ fÞto. …hk‚w s„L™tÚtu fÌtwk, ‘‘ŒÞt™kŒ
™tÂM‚f Au. ‚u™wk {tuZwk òuðwk …t… Au.'' Mðt{eS™t fnuðtÚte ðå[u …zŒtu ht¾e™u
þt†tÚto {txu ytÔÞt. …tihtrýf {kz¤e „wkztytu™u ËtÚtu ÷tðu÷ n‚e. s„L™tÚt ËtÚtu
ðtŒ þY Út‚tk ‚u yk‚u [q… ÚtE „Þt. suÚte …krz‚tuyu þtuhƒftuh fhe ‚tuVt™ {[tðe™u
˼t ¼k„ fhe™u [tÕÞt „Þt.
rðr¼L™ ™„htu{tk «ðtË : A…htÚte Mðt{eSyu ytht (1873 sq™ 11
ƒwÄðth), zw{htð (26 sw÷tE, þr™ðth), r{hò…wh (8 ytu„Mx-þw¢ðth),
íÞtkÚte «Þt„ ÚtE™u ft™…wh (20 ytuõxtuƒh) ÷¾™ti (10 ™ðuBƒh) ytðe™u
rðr¼L™ ™„htu{tk W…Œuþ y™u þt†tÚto fhe™u «[th fÞtuo.
VYo¾tƒtŒ : ÷¾™tiÚte Mðt{eS ft™…wh ytðe™u ‚u s rŒðËu Ëtksu hðt™t
ÚtE™u Ëkð‚T 1930 {t„þh ËwŒ 1 þw¢ðth (21 ™ðuBƒh 1873)™t htus
½tuzt„tze{tk …k. nu{[kÿ [¢ð‚eo ËtÚtu Þtºtt fhe™u VY¾tƒtŒ …ntUåÞt. yºtu Mðt{eS
…qðo Þtºtt Ë{Þu MÚttr…‚ …tXþt¤t{tk Q‚Þto.
„tu-hûtt™tu W…Œuþ : yu Ë{Þu htsfeÞ ntRMfq÷™t rþ÷tLÞtË {txu …rù{tu¥th
120 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
«Œuþ™t „ð™oh ßÞtuh Ëtnuƒ y™u «tL‚eÞ rþûtý r™Œuoþf fiB…Ë™ ytðu÷t.
‚uytu™e ËtÚtu™t ðt‚to÷t…{tk Mðt{eSyu Œuþrn‚™t rð»tÞtu …h [[to fhe y™u
rðþu»t Y…{tk ßÞthu $ø÷ìLz sðt™tu «Ëk„ ƒ™u íÞthu ¼th‚™t {kºte™u {¤e™u
„tuðÄ ƒkÄ fhðt™e «uhýt yt…þtu ‚u{ y™whtuÄ fÞtuo. ßÞtuh Ëtnuƒu yt rŒþt{tk
«Þí™ fhðt™wk ytïtË™ ytÃÞwk.
ytSrðft «÷tu¼™ : yuf rŒðË …k. nu{[kÿ [¢ð‚eoyu Mðt{eS™u …qAâwk
fu, ‘‘¼„ð™T ! {tuxt-{tuxt ÄwhkÄh rðît™tu yt…™e ËtÚtu þt†tÚto fhðt ytðu
Au y™u {qŠ‚…qò™wk Ë{Úto™ fhu Au. þwk ‚u ƒÄt ¼útÂL‚{tk Au ?'' Mðt{eSyu M…ü
fÌtwk fu, ‘‘ËíÞtËíÞ™tu rððuf ‚tu Úttuzt ÷tuftu™u ntuÞ Au. {tuxt ¼t„™t {qŠ‚…qò™u
…tu‚t™e ytSrðft™wk ËtÄ™ {t™e™u ‚u™tu íÞt„ fhe þf‚t ™Úte.''
VY¾tƒtŒÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS ftË„ks (10 rzËuBƒh) Œþ rŒðË
htuftE™u A÷uËh (20 rzËuBƒh) ytðe™u íÞtkÚte ntÚte …h Ëðthe fhe™u (26
rzËuBƒh) y÷e„Z ytÔÞt.
y÷e„Z : ynª Mðt{eS™wk ¾qƒ s «u{ y™u ©Øt…qðof zuÃÞwxe f÷uõxh
©e htò sÞrfþ™ŒtËu ytr‚ÚÞ fÞwO. ©e htòyu Mðt{eS™u W…Œuþ W…htk‚ …tu‚t™e
«ð[™-Ët{„úe™u ‚Útt W…Œuþtu™u ÷u¾ƒØ fhðt™tu y™whtuÄ fÞtuo y™u ‚u™t «ftþ™™e
ÔÞðMÚtt y™u ÔÞÞ yt…ðt™wk ð[™ …ý ytÃÞwk. su™t …rhýt{ MðY… ¼rð»Þ{tk
‘ËíÞtÚto«ftþ' ™t{™t s„«rËØ „úkÚt™t ‘«Út{ ËkMfhý'™wk «ftþ™ ÚtÞwk, su™wk
yt„¤ ðýo™ fhðt{tk ytðþu.
MðŒuþe™t «Þtu„™tu W…Œuþ : yuf rŒðË Xtftuh ¼q…t÷®Ën ‚u™t …wºt WÄtu®Ën
ËtÚtu {¤ðt ytÔÞt. WÄtu®Ën™u rðŒuþe ð†tu …rhÄt™ fhu÷t òuE™u Mðt{eSyu ‚u{™u
MðŒuþe ðM‚wytu™t «Þtu„ fhðt™tu W…Œuþ ytÃÞtu. yt n‚tu ŒÞt™kŒ™tu MðŒuþ «u{.
Ët{„t™ : yuf rŒðË Xtftuh {wfwkŒ®Ën™e «tÚto™tÚte Mðt{eSyu Ët{„t™
Ëk¼¤tÔÞwk. yt Ëtk¼¤e™u WÄtu®Ën ‚Útt ƒÄt ¾qƒ s «ËL™ ÚtÞt fu yt {Äwh
Mðh y™u yŒT¼w‚ „t™ õÞthuÞ Ëtk¼¤ðt {éÞwk ™Úte.
ð]ût …h ƒuXu÷ ft„ztu {nt™ ™Úte : yuf rŒðË yuf …krz‚ Ÿ[u [ƒq‚ht
…h ƒuËe™u þt†[[to fhðt ÷tøÞtu. ÷tuftuyu ‚u™u ™e[u ytðe™u ƒuËðt Ë{òÔÞtu,
…hk‚w ‚u {tLÞtu ™rn. Mðt{eS™u ‚uÚte ftkE ¾htƒ ™ ÷tøÞwk y™u fÌtwk fu, ‘‘W…h
ƒuËðtÚte ftuE ÔÞÂõ‚ {nt™ ™Úte ƒ™e s‚e. yt ð]ût …h ƒuXu÷ ft„ztu ‚tu
…krz‚Úte …ý Ÿ[u ƒuXtu Au.''
rþðS™tk ™uºttu : yuf rŒðË ™„h™t „ý{tLÞ ÷tuftu W…Œuþ ©ðý fh‚t n‚t
íÞthu yuf ¼tk„-[hË Ëuðe ÷t÷½q{ ytk¾ ËtÚtu Mðt{eS …tËu ytÔÞtu. Mðt{eSyu
‚u™e ztuf{tk Yÿtût™e {t¤t òuE™u fÌtwk fu, ‘‘yhu ËtÄwS ! ‚{u ‚tu rþðS™e ytk¾tu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 121
ftZe ÷tÔÞt Atu !'' {q¾o ËtÄw Mðt{eS™t yt rð™tuŒ™u Ë{S þõÞtu ™rn.
Ëh ËiÞŒ yn{Œ ¾tk : {wÂM÷{ ËwÄthf y™u ƒtŒ{tk ‘Ëh' W…trÄ «tÂ
ËiÞŒ yn{Œ ¾tk yuf rŒðË Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u «&™ fÞtuo fu,
‘‘{nthts ! yt…™e ŒuþtuØth, MðŒuþ WL™r‚, yufuïhðtŒ™e ðt‚tu ‚tu ¾qƒ s
«þkË™eÞ Au. …hk‚w nð™{tk yÕ… {tºtt{tk ½]‚-Ët{„úeÚte ðtÞw{kz¤ þwØ Útðt™e
ðt‚™tu ½qkxztu „¤u Q‚h‚tu ™Úte.''
Mðt{eSyu Ët{u «&™ fÞtu,o ‘‘{ntþÞS ! yt…™t ½hu Œhhtus fux÷t {týËtu™e
hËtuE ÚttÞ Au ?''
‘‘…[tË-ËtX™e.''
‘‘‚u™t {txu fux÷e Œt¤ ytuhtu Atu ?''
‘‘A, Ët‚ þuh.''
‘‘yux÷e Œt¤{tk ®n„ fux÷e ™t¾tu Atu ?''
‘‘ðÄthu{tk ðÄthu Yr…Þt ¼th.''
‘‘yu{ fu{ ? ytx÷e ƒÄe Œt¤™u MðÕ…{tºtt{tk ®n„ fu{ ËwðtrË‚ fhe
þfu ?''
‘‘ƒuþf, yu ‚tu fhu s Au ™u.''
‘‘‚tu …Ae ËiÞŒËtnuƒ ! MðÕ… ®n„™e {tVf Úttuze ½]‚-Ët{„úeÚte ðtÞw
Ëw„krÄ‚ fu{ ™ ÚttÞ ? yÚtto‚T yÂø™{tk Úttuze {tºtt{tk ™t¾u÷ ÿÔÞ …ý Ëqû{Y…
Äthý fhe™u ðtÞw{kz¤™e þwrØ fhu Au.”
ËiÞŒËtnuƒ™tu ËkþÞ Œqh ÚtÞtu y™u Mðt{eS™e ÞwÂõ‚Úte ‚uytu «ËL™ ÚtÞt.
«MÚtt™ : y÷e„ZÚte ntÚthË (22 òLÞwythe, 1874) sE™u …tk[ rŒðË
htuftE™u Mðt{eSyu {Útwht ÚtE™u ð]kŒtð™ «MÚtt™ fÞwO.
ð]kŒtð™ : Ëkð‚ 1930 Vt„ý ËwŒ 11 þw¢ðth (27 Vuƒúwythe, 1874)™t
htus Mðt{eSyu ð]kŒtð™ ytðe™u htÄtƒt„{tk r™ðtË fÞtuo. yu Ë{Þu íÞtk ƒúñtuíËð
yÚtto‚T hÚtÞtºtt™tu {u¤tu ntuðtÚte nòhtu {™w»Þtu yufºt ÚtÞt n‚t. Mðt{eSyu
r™Š¼f‚tÚte {qŠ‚…qò, r‚÷f, At… ð„uhu™wk ¾kz™ fhðt™tu «thk¼ fÞtuo. suÚte
…tihtrýf Ët„h{tk n÷[÷ {[e „E.
hk„t[tÞo : yt ƒhti÷e™t htð fýo®Ën™t „whw n‚t y™u ßÞthu Mðt{eS™t
«[thÚte ÷tuftu hk„t[tÞo …tËu …ntUåÞt. y™u yux÷t{tk Mðt{eSyu …ý hk„t[tÞo™u
…ºt {tuf÷e™u þt†tÚto {txu yt{kºtý ytÃÞwk.
hk„t[tÞuo ftþe™t þt†tÚto™e [[to Ëtk¼¤e n‚e. su{tk fnuðt‚t rŒø„s …krz‚tu
þt†tÚto {nthÚte ŒÞt™kŒ Ët{u …htsÞ …tBÞt n‚t. íÞtk hk„t[tÞo™wk þwk „swk n‚wk ?
122 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
hk„t[tÞuo «Út{ W¥th ytÃÞtu fu yíÞthu {u¤tu [t÷e hÌttu Au, suÚte Ë{Þ ™Úte.
{u¤t™e Ë{t …Ae …ý …tu‚u ƒe{th ntuðt™wk ƒnt™wk ƒ‚tðe™u þt†tÚto {txu
ytÔÞt ™rn.
hk„t[tÞuo yuf Ëßs™™u íÞtk ËwÄe fÌtwk fu, ‘‘{™u þt†tÚtoÚte þtu ÷t¼ ?
òu ŒÞt™kŒ nthe òÞ ‚tu ‚u ËtÄw™wk þwk ƒ„zðt™wk n‚wk ? …hk‚w nwk nthe òô ‚tu
{the «r‚ct ‚tu ™ü ÚtE òÞ.''
hk„t[tÞo þt†tÚto {txu {uŒt™{tk ™ ytÔÞt, …hk‚w ‚u™t [u÷tytu ™e[‚t Œt¾ðe™u
Mðt{eS™u ¼Þ¼e‚ fhðt™t «Þí™tu fh‚t hÌtt. …hk‚w Mðt{eSyu r™¼oÞ ƒ™e™u
f]»ý¼Âõ‚ ‚Útt ði»ýðtu™e ytMÚtt™t yt Œw„o{ Œw„o …h fq[ fhe™u rðsÞ ðisÞL‚e
Vhftðe™u {Útwht «MÚtt™ fÞwO.
{Útwht : Ëkð‚ 1930 Vt„ý ðŒ 11, þr™ðth (14 {t[o 1874)™t
htus Mðt{eSyu {Útwht ytðe™u „tuMðt{e …whw»ttu¥t{ŒtË™t ƒ¤Œuð ƒt„{tk r™ðtË
fÞtuo. yt yu s {Útwht ™„h Au ßÞtk ÷„¼„ ‚uh ð»to …qðuo ŒÞt™kŒ yuf rþ»Þ™t
Y…{tk ytÔÞt n‚t y™u «¿tt[ûtw „whwŒuð rðhò™kŒ™tk [hýtu{tk ƒuËe™u ‚uytuyu
ðirŒf y™u yt»to þt†tu™tk hnMÞtu™wk ¿tt™ «t fÞwO n‚wk y™u ŒuþtuØth™e „whw
Œrûtýt yt…e™u „Þt n‚t.
yts yu s ŒÞt™kŒ Vhe {Útwht ytÔÞt Au. ytsu yu rþ»ÞY…{tk ™rn,
…ý „whw Au. ytsu ‚u{ýu rðÏÞt‚ Ä{to[tÞo y™u þt†tu™t y…qðo ÔÞtÏÞt‚t™t
Y…u …Œt…oý fÞwO Au. yts yu{™t ™t{™t zkft ƒS hÌtt Au. ‚u{™wk ™t{ Ëtk¼¤e™u
…tihtrýf „Z™t …tÞt n[{[e QXu Au. „Z hûtftu™t f÷uòk ÚthÚthe QXu Au.
yu™t ÓŒÞ Útzftht [qfe òÞ Au y™u ŒÞt™kŒ™t þt†tÚto™e hýntfÚte „Z™t
ftk„htytu ¾he™u s{e™ŒtuM‚ ÚtE™u [f™t[qh ÚtE òÞ Au. …whtý…tu… Ëu™t…r‚ytu
y™u „Z hûtftu Aw…tE™u …÷tÞ™ fhe òÞ Au.
[tuƒtytu™wk yt¢{ý : Mðt{eS™t yt„{™ …qðuo {Útwht™t …krz‚tu þt†tÚto™e
®z„ {th‚t n‚t, …hk‚w Ët{u ytððt™wk ftuEyu ËtnË ™ fÞwO. yuf rŒðË W¥tus™t
ËtÚtu [thËtu-…tk[Ëtu [tuƒtytu-…kztytu {tuxe-{tuxe ÷tXeytu ÷E™u Mðt{eS™t
r™ðtËMÚtt™u {thðt {txu ytÔÞt y™u „t¤tu ðhËtððt {tkzât. …hk‚w Mðt{eS™u
‚u™tu ftuE zh ™ n‚tu, …hk‚w yux÷t{tk Mðt{eS™t fýoðtË r™ðtËe ûtrºtÞ
y™wÞtÞeytu ytÔÞt, suÚte [tuƒtytu „t¤tu ¼tkz‚t íÞtkÚte …÷tÞ™ fhe „Þt.
f÷t÷ y™u fËtE : {w™e{ {tk„e÷t÷ Mðt{eS™tu ¼Þkfh îu»t fh‚tu n‚tu. ‚u
Mðt{eS™e Wßßð¤, Äð÷, …rðºt, r™{o¤ feŠ‚™u ÷tkA™ ÷„tzðt ‚iÞth ÚtÞtu.
yuf rŒðË Mðt{eS ÷û{eŒtË þuX™t {ft™ …h «ð[™ yt…e hÌtt n‚t. íÞthu
yuf fËtE y™u yuf f÷t÷u (ŒtY™t Œwft™Œthu) ytðe™u Œufthtu {[tðe™u fÌtwk fu,
‘‘Mðt{eS ! «ð[™ …Ae yt…òu, …nu÷tk y{thtu rnËtƒ ‚tu [qf‚u fhe Œtu.''
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 123
Mðt{eS ‚u{™e Ä]ü‚t Ë{S „Þt y™u «ð[™ …qýo ÚtÞt ƒtŒ «[kz
þÂõ‚þt¤e Mðt{eSyu yuf ntÚtÚte yuf™e y™u ƒeò ntÚt™e ƒeò™e ƒtu[e
…fze™u fÌtwk, ‘‘ƒtu÷tu ‚{thtu fux÷tu rnËtƒ ƒtfe Au ?'' ‚u ƒk™u sýt „¼htÞt
fu yt ƒtƒt nðu {tÚttk ¼xftðe™u f[wkƒh fhe ™tk¾þu, suÚte ntÚt òuze™u ût{t
{t„e™u {tk„e÷t÷ {w™e{u y{™u yt{ fnuðt {tufÕÞt n‚t ‚u{ Mðefth fÞtuo.
ŒÞt™t Œuð y™u ût{tðeh ŒÞt™kŒu ƒk™u™u Atuze ŒeÄt.
Œwütu™wk »tzTÞkºt : yuf rŒðË Mðt{eS™t «ð[™ MÚtt™ …h Œwü ÷tuftuyu
»tzÞkºt h[e™u yuf ðu~Þt™u Mðt{eS™u f÷krf‚ fhðt {txu {tuf÷e. …hk‚w ‚uýu ßÞthu
˼t{tk ytðe™u Mðt{eS™wk …rðºt, «þtL‚ y™u ‚usMðe {w¾{kz÷ òuÞwk ‚tu ‚u™t
{™™e {r÷™‚t yuftyuf ŒƒtE „E y™u Mðt{eS «íÞu ©Øt ‚Útt ¼Âõ‚¼tð
Wí…L™ ÚtÞt y™u ‚u ƒtu÷e, ‘‘{tht {™{tk yt {ntí{t™u f÷krf‚ fhðt™e ¼tð™t
n‚e. {thtÚte {nt…t… ÚtÞwk Au.'' yt{ ÔÞrÚt‚ ÚtE™u ‚u Mðt{eS …tËu ytðe™u
s{e™ …h rþh ™{tðe™u ût{t {tk„ðt {tkze. ‚uýu Œwü {™w»Þtu îtht {™u {tuf÷ðt{tk
ytðe n‚e, ‚u{ sýtðe™u hze-hze™u …tu‚t™tu …t÷𠼪sðe ŒeÄtu. Mðt{eSyu
‚u™u ytïtË™ yt…e™u fÌtwk, ‘‘Œuðe ! òð, Eïh fhu, ‚{the yt Ë{Þ™e yt
Ëw{r‚ ËŒt ÂMÚth hnu.''
{whËt™ : Ëkð‚ 1930 [iºt ËwŒ 2, þw¢ðth (20 {t[o 1874)™t htus
{whËt™™t htò xef{®Ën …tu‚t™e ƒ„e ÷E™u Mðt{eS™u ‚uzðt ytÔÞt. ynª
Xtftuh „whw«ËtŒu …k. yk„Œ þt†e™e {ŒŒÚte ÞswðuoŒ™t {neÄh ¼t»Þ™tu rnLŒe
y™wðtŒ fhu÷. ‚u ËkƒkÄe [[to fhðt xef{®Ënu ‚uytu™u sýtðu÷. …hk‚w „whw«ËtŒ
500-600 {týËtu ËtÚtu ytÔÞt y™u Mðt{eS™u {¤ðt™t ƒŒ÷u ‚u{™t r™ðtË
ƒnth Q¼t hne™u ytðuþ y™u W¥tus™t…qðof Mð«þkËt fh‚t hÌtt, …hk‚w Mðt{eS
Ët{u „úkÚt™e [[to fhðt™wk ËtnË ™ fÞwO.
htò xef{®Ën …tu‚t™e Vux™ „tze{tk ƒuËtze™u Mðt{eS™u ntÚthË skõþ™
…ntU[tzât. íÞtkÚte hu÷ðu îtht «Þt„ ÚtE™u Ë™ 1874™t {u {tË{tk Mðt{eS
ftþe …ntUåÞt.
ftþe : Mðt{eS™wk yt …tk[{eðth ftþe yt„{™ n‚wk. yt Ë{Þu Mðt{eS
ð† …rhÄt™ fh‚t n‚t y™ ‚u{ýuu rnLŒe ¼t»tt{tk «ð[™ yt…ðt™tu «thk¼
…ý fhe ŒeÄtu n‚tu.
ËíÞtÚto«ftþ : y÷e„Z{tk htò sÞrfþ™ŒtË™t y™whtuÄ …h ÚtÞu÷ ðt‚[e‚
{wsƒ htòyu [kÿþu¾h ™t{f yuf ÷rnÞt™e ÔÞðMÚtt fhe y™u 12 sq™, 1874™t
htus ÷¾tððt™tu «thk¼ fhe ÷„¼„ yZe {rn™t{tk ‘ËíÞtÚto«ftþ' „úkÚt …qýo
fÞtuo, su 1875{tk «Út{ ËkMfhý Y…u htòËtnuƒu …tu‚t™t ÔÞÞÚte «ftrþ‚ fÞtuo.
124 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…hk‚w yt „úkÚt Mðt{eS™e Œu¾hu¾ ™e[u A…tÞtu ™ n‚tu. ‚u{ s ÷rnÞt [kÿþu¾hu
Œwü‚t…qðof Mðt{eS™e {tLÞ‚tÚte rðhwØ {]‚f ©tØ, Þ¿t{tk …þw ®nËt, {tk˼ûtý
ð„uhu yðirŒf rËØtL‚ «rðü fhu÷ n‚t, su™e Mðt{eS™u ¾ƒh …z‚tk rð¿tt…™
îtht M…ü‚t fhe n‚e y™u ƒtŒ{tk …w™: „úkÚt÷u¾™ fhe™u þwØ fhe™u ‚u™u {tLÞ
fhu÷ n‚tu.
ðt‚to÷t… y™u «ð[™ : yuf rŒðË …tŒhe nq…h ËtÚtu Mðt{eS™tu ‘EËtE
{‚' …h ðt‚to÷t… ÚtÞtu. Ëh ËiÞŒ yn{Œ ¾tk ‚u Ë{Þu ftþe{tk ˃ {ursMxÙux
n‚t. ‚u{™t r™ðtË ËtÚtu Mðt{eS™wk ‘ðuŒtu™wk y…tihw»tuÞíð' …h «ð[™ ÚtÞwk.
yLÞ þkft-Ë{tÄt™ : yLÞ þnuhtu™e {tVf ynª …ý Mðt{eS …tËu
rs¿ttËwytu ytðe™u Ë{tÄt™ «t fh‚t n‚t. ‚u{tk yuf {wÂM÷{ Þwðfu {tkËtnth
ËkƒkÄe ‚Útt yLÞ yuf {wÂM÷{u …w™soL{ rð»tÞ{tk þkftytu fh‚tk Mðt{eSyu ‚u{™wk
Ë{tÄt™ fÞwO.
ftf ¼t»tt : Mðt{eS Ëh¤ ËkMf]‚{tk W…Œuþ fh‚t. ‚uÚte yuf ™iÞtrÞf
…krz‚u Mðt{eS™u ËkMf]‚ ytðz‚wk ™Úte ‚u{ fne™u ™ÔÞ LÞtÞ{tk þt†tÚto fhðt
fÌtwk. …krz‚™u yr¼{t™ n‚wk fu Mðt{eS yu ¼t»tt{tk …htsÞ …t{þu. …hk‚w
Mðt{eSyu ‚u™t MðÕ… Ë{Þ{tk A¬t Atuztðe ŒeÄt. íÞtk ntsh hnu÷t ©tu‚tytu™u
Mðt{eSyu …qAâwk fu,‘‘‚{u yt{tk ftkE Ë{ßÞt ?'' ©tu‚tytuyu ™t …tze. suÚte
Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘ƒu ft„zt ÷zu ‚tu ‚u™e ¼t»tt ftuE Ë{S þfu ™rn, ‚uðe
™ÔÞ LÞtÞ™e ¼t»tt ntuðtÚte nwk ‚u™u ‘ftf¼t»tt' fnwk Awk y™u nwk ƒÄt Ë{S þfu
‚u {txu Ëh¤ ËkMf]‚™tu «Þtu„ fhwk Awk.''
…k. ytÞo{wr™ : yt {nt{ntu…tæÞtÞ yîi‚ hk„{tk hk„tÞu÷ n‚t y™u ‚u{™u
…tu‚t™t …tkrzíÞ™wk yr¼{t™ n‚wk. suÚte Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fh‚t yr‚ yÕ…
Ë{Þ …ý xfe þõÞt ™rn. Mðt{eSyu yt Þwðf™u rðît™ ƒ™ðt™t ytþeðtoŒ
ytÃÞt. su ËtÚtof ÚtÞt y™u ‚uytuyu Mðt{eS™t rþ»Þ ƒ™e y™uf þt†tÚttuo fÞto
y™u rð…w÷ {tºtt{tk ðirŒf ËtrníÞ r™{toý fÞwO.
«Þt„ : Ëkð‚ 1930 yrÄf y»ttZ ðŒ 2 ƒwÄðth (1 sw÷tE, 1874)™t
htus Mðt{eS «Þt„ ytÔÞt. ynª y™uf ÷tuftu W…Œuþ Ëtk¼¤ðt ytððt ÷tøÞt.
…k. ftþe™tÚt : «Þt„™e BÞtuh ftì÷us™t «tæÞt…f …k. ftþe™tÚt, rðãtÚteoytu
y™u EËtE …k. ™e÷fkX þt†e Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt. …k. ™e÷fkXu «tu. {uût{q÷h™t
ðuŒtÚto ËkƒkÄe [[to fh‚tk Mðt{eSyu {uût{q÷h™t ðuŒ¼t»Þ™u ¼ú{{q÷f rËØ fÞwO
y™u EËtE{‚™e yt÷tu[™t fhe.
ftu÷tn÷ : …k. ftþe™tÚt þt†eyu Mðt{eS™u yð¿tt…qðof fÌtwk, ‘‘yt…u
fÞt {‚÷ƒÚte Œuþ¼h{tk ftu÷tn÷ {[tðe htÏÞtu Au ?'' Mðt{eSyu þtk‚¼tðÚte
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 125
W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘…kÚtðtŒe …krz‚tuyu ÷tuftu™u Œ„tÚte …tu‚t™e ò¤{tk VËtðe htÏÞt
Au. sz…qs™Úte {™w»Þtu™e ƒwrØ …ý sz ƒ™e „E Au. ÷tuftu{tk ËíÞtËíÞ òýðt™tu
rððuf …ý {kŒ …zâtu Au. suÚte ËíÞ rËØtk‚tu™t «[th {txu nwk Œuþ¼h{tk ‘ftu÷tn÷'
fhe hÌttu Awk.''
…w™soL{ Ë{Úto™ : BÞtuh ftì÷us™t rðãtÚteoytu™e Mðt{eS ËtÚtu Sðtu™t
ytðt„{™ y™u …w™soL{ rð»tÞtu …h [[to ÚtE. ‚u{tk rðãtÚteoytu™e Äthýt n‚e
fu }øðuŒ{tk …w™soL{™tu WÕ÷u¾ ™Úte. ‚u™wk Mðt{eSyu ¾kz™ fÞwo y™u ‚u rð»tÞtu
…h ÞwÂõ‚ y™u «{týËh Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
„Œo¼-‚tr…™e W…r™»tŒT : …tihtrýftuyu ht{‚tr…™e, „tu…t÷‚tr…™e ð„uhu
y™t»to W…r™»tŒtu™e h[™t fhe Au. Mðt{eSyu {™tuhs k f þi÷e{tk yuf „Œo¼-
‚tr…™e W…r™»tŒT™e h[™t fhe n‚e. õÞthuf ©tu‚tytu Ë{ût ‚u™tk ð[™tu
Ëk¼¤tðe™u rð™tuŒ fh‚t n‚t. yVËtuË fu yu …wM‚f™e yuf …ý «r‚r÷r…
«t ™Úte.
rð»ttõ‚ {eXtE : yuf rŒðË …Ae yuf ƒútñý {eXtE ÷E™u ytÔÞtu. ‚uýu
Mðt{eS™u ™{tu™thtÞý fne™u {eXtE ¼ux fhe™u ¾tðt {txu «tÚto™t fhe. Mðt{eSyu
‚u™u fÌtwk, “÷tu, Úttuze {eXtE ‚{u …ý ¾tð.” …hk‚w ‚uýu ÷eÄe ™rn. íÞthu Mðt{eSyu
‚u™u Ä{ftðe™u fÌtwk ‚tu…ý ‚uýu ÷eÄe ™rn, y™u ‚u Äúwsðt ÷tøÞtu. Mðt{eSyu fÌtwk,
“yt {™w»Þ {tht {txu ÍuhÞwõ‚ r{ütL™ ÷tÔÞtu Au.” …k. ËwkŒh÷t÷ ‚u™u …tu÷eË …tËu
…fztððt RåA‚t n‚t. …hk‚w Mðt{eSyu fÌtwk, “swytu, ‚u …tu‚t™t …t…™t fthýu
fux÷tu ÄúqS hÌttu Au. ‚u™u Œkz {¤e „Þtu Au.'' Mðt{eSyu ‚u™u ût{tŒt™ ytÃÞwk. íÞth
ƒtŒ …k. ËwkŒh÷t÷u fq‚ht™u Úttuze {eXtE ¾ðztð‚t ‚u fq‚htu {]íÞw …tBÞtu. Mðt{eS™t
«týnhý {txu ytðt y™uf ƒ™tðtu ƒLÞt n‚t.
sƒ÷…wh : Mðt{eS Ë™ 1874 ytìõxtuƒh{tk sƒ÷…wh ytÔÞt. ynª ‚uytu™wk
yuf «ð[™ ÚtÞwk. ‚u{ýu MðSð™ rðþu Úttuzwk ð]¥ttk‚ …ý ƒ‚tÔÞwk.
Mðt{eS™tu Vtuxtu : …k. f]»ýhtð™t ½hu Mðt{eS™tu yuf Vtuxtu …tzðt{tk ytÔÞtu
n‚tu, su™e «r‚f]r‚ nt÷{tk ËkËŒ¼ð™™e „u÷uhe{tk ÷„tððt{tk ytðu÷ Au.
™trËf : sƒ÷…whÚte Mðt{eSyu ™trËf ytðe™u [th rŒðË htuftE™u ƒu
«ð[™tu fÞtO. ynª þt†tÚto™wk ytÞtus™ fhðt{tk ytðu÷, …hk‚w ftuE …krz‚tu ytÔÞt
™rn. yt™wk {wkƒE™t ‘RLŒw«ftþ' Ë{t[th…ºt{tk rðM‚thÚte rððhý «fx fhðt{tk
ytÔÞwk n‚wk.
126 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 {wkƒE-„wsht‚{tk ŒwkŒwr¼™tŒ
sw„ sq™t ft¤™e ÚtÃ…ztu ðå[u y™uf ÍkÍtðt‚tu™u …tu‚t™e At‚e …h Íe÷e™u
yý™{ Q¼u÷t rn{t÷Þ™e r„rh{t¤tytu™e ðå[uÚte „k„tuºte Y…u „k„t™tu «thk¼
ÚtÞtu Au. „k„tuºte™tu «ðtn r™{o¤, …rðºt y™u {tu‚e suðt …týe™e Atu¤tu QAt¤‚tu
˃¤, «ƒ¤ ÄtuÄ ƒ™e {th-{th fh‚tu yt„¤ Ä…‚tu hnu Au. ‚u{ ŒÞt™kŒ™e
¿tt™ „k„t™tu «ðtn nhîthÚte «thk¼ ÚtE™u y™uf MÚt¤tu{tk ÄtuÄ ðhËtð‚tu yt„¤
ÄË{Ëe hÌttu Au.
yu ¼t„ehÚte™t «ðtn™u y™uf ¾zftu x¬h {the™u htufðt™tu «ÞtË fhu
Au, …hk‚w ‚u yt„¤ Ä…‚tu hnu Au, ‚u{ ŒÞt™kŒ™e ¿tt™-Ërh‚t™t «ðtn™u MðÄ{eo
y™u rðÄ{eoytu™t y™uf ft¤{ªZ y™u „kXtÞu÷t ¾zftu ytzt …ze™u htufðt {Úte
hÌtt Au. …hk‚w yu ÄË{Ë‚tu «ðtn ‚u™u „tuÚt÷tðe™u {th-{th fh‚tu yt„¤ Ä…e
hÌttu Au y™u {wkƒE{tk {ntËt„h™t Y…{tk Œþo™ yt…u Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒu ËwÄth-™ðò„hý™t ftÞo™tu «thk¼ ‚u™e «Út{ yðMÚtt{tk
ði»ýð Ëk«ŒtÞ™t ¾kz™Úte fÞtuo n‚tu. Äehu-Äehu ‚u™tu «ðtn …tihtrýf {‚tu …h
Vhe ðéÞtu, ‚u ËwÄth ytkŒtu÷™™e ƒeS yðMÚtt n‚e. íÞthƒtŒ™t y™uf «[th-
«ðtË™t y™w¼ðtu y™u ¿tt™™e rðM‚h‚e s‚e rûtr‚sÚte ðirŒf rËØtk‚tu áZ-
{q¤ ƒ™e™u Ëk…qýo Y…{tk «fx ÚtE hÌtt Au. ‚u™e ŒwkŒwr¼™tu ™tŒ ƒS hÌttu Au.
{wkƒE
Ëkð‚ 1930 ytËtu ðŒ 1 Ëtu{ðth (26 ytuõxtuƒh, 1874)™t htus
Mðt{eS {wkƒE …ÄtÞto. ftþe þt†tÚto Ë{Þu ËkÞtu„ðþt‚T {wkƒE™t fux÷tf
{nt™w¼tðtu W…ÂMÚt‚ n‚t. íÞthu ‚uytuyu Mðt{eS™u {wkƒE …Äthðt yt{kºtý
…tXðu÷. ‚Œ™wËth Mðt{eS {wkƒE ytð‚tk y™uf {nt™w¼tðtuyu hu÷ðu Mxuþ™
…h Mðt{eS™wk Mðt„‚ fhe™u ðt÷fuïh ÂMÚt‚ „tiþt¤t{tk ‚u{™t W‚tht™e ÔÞðMÚtt
fhe.
rð¿tt…™ : …k. Ëuðf÷t÷ f]»ýŒtËu Mðt{eS™t yt„{™Úte yuf {tË …qðo
ftþe þt†tÚto™wk Ëkrût rððhý ‘ytÞor{ºt' ™t{™t „wsht‚e …ºt{tk «ftrþ‚
fhu÷ n‚wk. ‚u{ s Mðt{eS™t yt„{™ ƒtŒ …ý rð¿tt…™ îtht òý fhðt{tk
ytð‚tk y™uf {™w»Þtu Ä{o[[to y™u W…Œuþ „úný fhðt ytððt ÷tøÞt.
{nthts ÷tÞƒ÷ fuË : ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ – …wrü{t„eoÞ Ä{o„whw „tuËtkE
{nthtòu ‘ƒúñËkƒkÄ' yt…e™u rþ»Þtu ƒ™tð‚t n‚t y™u ‚uytu™tk ‚™-{™-Ä™
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 127
…tu‚t™u y…oý fhtð‚t n‚t. ‚u{tk Ä™ W…htk‚ ‚™ yÚtto‚T …tu‚t™t rþ»Þtu-¼õ‚tu™e
™ð…hýe‚t …í™eytu™u …tu‚t™e þGÞtþtrÞ™e ƒ™tð‚t n‚t. Ä{o™t ™t{u yt
ÔÞr¼[th y™u Œwht[th™e rĬth…tºt «ð]r¥t …htftct …h …ntU[e n‚e. ytÚte
r¾L™ ÚtE™u ‚u s Ëk«ŒtÞ™t yuf y™wÞtÞe ©e fhË™ŒtË {q¤Syu …tu‚t™t
‘ËíÞ«ftþ' ™t{f …ºt{tk {nthts™e yt Œwht[th ÷e÷t «fx fhðt {tkze n‚e.
ytÚte htu»tu ¼htÞu÷t …wrü{t„eoÞ sŒw™tÚt {nthtsu ‚u™t …h (1861){tk
fuË fÞtuo n‚tu. ÷tkƒt Ë{Þ ËwÄe [t÷u÷t yt fuË{tk Ëtûteytu îtht {nthts™e
ÔÞr¼[th ÷e÷t Ëtrƒ‚ Út‚tk fhË™ŒtË™t …ût{tk [wftŒtu ytðu÷ n‚tu y™u
{nthts™e ¾qƒ ƒŒ™t{e ÚtE n‚e. (yt fuË™wk rððhý ‘‘{nthts ÷tÞƒ÷
fuË'' ™t{Úte «ftþ™ …t{u÷. ‚u™e yuf «‚ yt …kÂõ‚ ÷u¾f …tËu …ý n‚e.)
ðÕ÷¼{‚ ¾kz™ : Mðt{eS ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™e yt sw„Ãw Ët«uhf „w ÷e÷tytuÚte
ÔÞrÚt‚ ÚtÞt y™u ‚uÚte ‚u{ýu ‚u™kw ¾kz™ fhðt™tu ythk¼ fÞtu.o Mðt{eS™t «ƒ¤ ¾kz™Úte
‚u Ä{tOÄtu{tk n÷[÷ {[e „E y™u ‚uytu Mðt{eS™t Œw~{™ ƒ™e „Þt.
«týnhý™t r™»V¤ «ÞtËtu : (1) „tuMðt{e SðýS {nthtsu Mðt{eS™t
hËtuEÞt ƒ¤Œuð™u ƒtu÷tðe™u «÷tu¼™ ytÃÞwk fu, òu ‚wk Íuh yt…e™u Mðt{eS™u
{the ™t¾u, ‚tu ‚™u 1000/– Yr…Þt yt…eþ y™u ‚u™e r[êe ÷¾e yt…e,
‚u{ s …tk[ Yr…Þt htufzt y™u …tk[ þuh {eXtE ‚u Ë{Þu yt…e. …hk‚w ftuE
rn‚i»te îtht Mðt{eS™u yt »tzTÞkºt™e òý ÚtE „E.
ƒ¤Œuð ytð‚tk s Mðt{eSyu ‚u™u …qAâwk fu, ‘‘‚wk „tuËtkE …tËu „Þtu n‚tu ?''
ƒ¤Œuðu [hý …fze™u fƒq÷ fh‚tk fÌtwk fu, “nwk «÷tu¼™{tk ytðe „Þtu n‚tu.
…hk‚w nðu …t…™tu ¼t„e ƒ™ðt {t„‚tu ™Úte.” Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘{™u {the
™t¾ðt y™uf »tzTÞkºttu h[tÞtk Au. A‚tk nwk Eïhe rðÄt™Úte nS ƒ[e „Þtu Awk.''
(2) yuf yLÞ «ÞtË : «Út{ «ÞtË{tk ËV¤‚t ™ {¤‚tk yu Œwü …kÚtðtŒeytuyu
½t‚ftu™u ‚iÞth fÞto. Mðt{eS Œhhtus Ë{wÿ‚x …h Vhðt s‚t íÞthu yu ½t‚f „wkztytu
…tA¤ Vh‚t hnu‚t. ytÚte Mðt{eS ‚u™u òýe „Þt y™u Ä{ftð‚t ‚u „wkztytu zhe™u
[tÕÞt „Þt. íÞth ƒtŒ …ý Mðt{eS r™¼oÞ ƒ™e™u ¼ú{ý fh‚t n‚t.
(3) yuf ðÄw ‚…tË : ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™t {nthtòu ÷k…x÷e÷t ËtÚtu ®nËt{tk
…ý yt„¤ n‚t. ‚uytuyu Mðt{eS™t «týnhý {txu ƒu „wkztytu ‚iÞth fÞto.
yuf rŒðË ht‚u Mðt{eS™t Y{{tk ½qËe ytÔÞt, …hk‚w ‚u Ë{Þu …k. Ëuðf÷t÷
íÞtk ntsh ntuðtÚte ‚u{™u …fze ÷eÄt y™u Ä{ftð‚t ‚u{ýu fƒq÷ fÞwO fu Mðt{eS™e
128 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
níÞt {txu y{™u ƒËtu Yr…Þt ytÃÞt Au.
Ë‚fo‚t : Mðt{eS™e [ftuh árü ƒÄu Vhe ð¤‚e. yuf þuX ‚hVÚte Mðt{eS™u
¼tus™ ð„uhu™e Ët{„úe yuf Œwft™Úte {¤e hnu ‚u™e ÔÞðMÚtt fhe n‚e. ‚u Mðt{eS™t
Ëuuðftu ÷E ytð‚t. yuf ðth ‚…tË fh‚t ‚uytu sYh fh‚t ¾qƒ s ðÄthu ÷tðe™u,
ðu[e Œu‚t òýðt{tk ytð‚t Mðt{eSyu ‚u ™tufhtu™u hò yt…e ŒeÄe.
[tuðeË «&™tu : ßÞthu ðÕ÷¼ {‚™t {nthtòytuyu fhu÷tk Mðt{eS™t «tý
nhý™tk »tzTÞkºttu ËV¤ ™ ÚtÞtk íÞthu þt†tÚto{tk Mðt{e™u …htrs‚ fhðt™t {™Ëqƒt
h[ðt {tkzât y™u Mðt{eS™t ¿tt™™e …heûtt fhðt [tuðeË «&™tu „w ™t{u
÷¾e™u {tufÕÞt. Mðt{eSyu ‚u™t W¥th Mðt{e …qýto™kŒ ™t{™t ËkLÞtËe ¼õ‚
îtht {tufÕÞt y™u þt†tÚto {txu ytbt™ fhe™u …tu‚t™u {tLÞ «t{trýf yt»to
„úkÚttu™e yuf Ëqr[ …ý {tuf÷tðe.
…k. ƒu[hþt†e : Mðt{eS™wk «Út{ «ð[™ Vht{S ftËðS ntu÷{tk ÚtÞwk.
‚u{tk ‚u{ýu {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ y™u …wrü{t„o–ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™e ‚eðú yt÷tu[™t
fhe. yt ˼t{tk {‚ðtŒeytuyu …k. ƒu[hþt†e™u þt†tÚto {txu {tufÕÞt n‚t,
…hk‚w ðtM‚ð{tk þt†tÚto™tu «thk¼ ÚttÞ ‚u …nu÷tk s yr™üfthe ÷tuftuyu þtuhƒftuh
ËtÚtu nwÕ÷z {[tð‚tk ˼t ¼k„ fhðt{tk ytðe.
…k. „èw÷t÷ : ðÕ÷¼ {‚t™wÞtÞeytu y™uf ‚hfeƒtu{tk VtÔÞt ™rn. yk‚{tk
‚uytuyu …k. „èw÷t÷ ™t{™t yuf «¿tt[ûtw rðît™™u þt†tÚto {txu ‚iÞth fÞto.
«Út{ þt†tÚto™t r™Þ{tu ™¬e fhðt{tk Ë{Þ …Ëth ÚtÞtu. Mðt{eS™wk «ð[™
5 rzËuBƒh, 1874™t htus Vht{S ftËðS ntu÷{tk ònuh fhðt{tk ytðu÷
{wsƒ r™rù‚ n‚wk. ‚u{ òýðt A‚tk ‚u s rŒðËu y™u ‚u s Ë{Þu ði»ýðtuyu
÷t÷ƒt„{tk ˼t ¼he y™u ‚u s ònuh fÞwO fu Mðt{eS yt ˼t{tk ™ ytðu
‚tu ‚u™u …htrs‚ {t™ðt{tk ytðþu. Mðt{eS™u …tu‚t™e r™Ätorh‚ ˼t{tk sðwk
sYhe ntuðtÚte sE þõÞt ™rn.
…k. „èw÷t÷u {qŠ‚…qò™t Ë{Úto™{tk «ð[™ yt…ðt™tu «thk¼ fÞtuo. íÞtk ntsh
…k. s™tŒo™ „tu…t÷ Ëtìr÷rËxh y™u …k. ftr÷ŒtËu «ð[™™e ð[{tk s „èw÷t÷™u
…qAâwk, ‘‘ƒt÷f]»ý™e {qŠ‚ ƒ™tððt™wk rðÄt™ ðuŒtu{tk õÞtk Au ? òu ntuÞ ‚tu
ƒ‚tðtu ?'' ytÚte „èw÷t÷ r™hw¥th ÚtE „Þt. yt «{týu þt†tÚto ÚtÞtu ™rn,
‚u{ A‚tk Mðt{eS™tu …htsÞ ÚtÞt™tu swêtu «[th fhe™u rðhtuÄeyu ytí{Ëk‚tu»t
{u¤ÔÞtu. …hk‚w Mðt{eS™t rþ»Þ r„hÄh÷t÷ ftuXtheyu ònuht‚ «„x fhe™u ¼ú{
r™ðthý fÞwO.
„úkÚt ÷u¾™-«ftþ™ : ËíÞtÚto«ftþ («Út{ ËkMfhý)™wk «ftþ™ ‚tu ftþe{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 129
ÚtÞu÷ n‚wk. {wkƒE{tk W…Œuþ W…htk‚ Mðt{eSyu ‘…k[{ntÞ¿t rðrÄ', ‘ËkMfthrðrÄ'
y™u ‘ytÞtor¼rð™Þ'™wk ÷u¾™-«ftþ™ fhe™u ytÞtuo™tk Œir™f f{o y™u W…tË™t
…h «ftþ …tzâtu. ‚Œw…htk‚ ‘ðuŒtÂL‚æðtL‚ r™ðthý'Úte ™ÔÞðuŒtL‚ ¾kz™, ‘ðuŒrðhwØ
{‚¾k z ™'Úte …w r ü{t„o ™ e yt÷tu [ ™t y™u ‘rþûtt…ºte æðtL‚r™ðthý'Úte
Mðt{e™thtÞý {‚™t ¾kz™{tk …wM‚ftu «ftrþ‚ fÞtO.
ðuŒ¼t»Þ™tu ™{q™tu : Mðt{eS ðuŒ¼t»Þ ÷¾ðt rð[the hÌtt n‚t. suÚte
‚uytuyu 1931 fth‚f {rn™t{tk }øðuŒ™t «Út{ {kºt™t ¼tir‚f y™u …th{tŠÚtf
ƒu he‚u yÚto fhe™u „wsht‚e y™u {htXe y™wðtŒ Ërn‚ «ftrþ‚ fÞto. ‚u™t
™{q™t™e «‚ ftþe™t …k. ƒt÷þt†e y™u Mðt{e rðþwØt™kŒ™u {tuf÷e, …hk‚w ‚uytuyu
ftuE Ë{t÷tu[™t {tuf÷e ™rn. yt W…htk‚ ƒw÷kŒþnh™t f÷uõxh ©e yuV. yuË.
„útWË ‚Útt ƒ™thË ËkMf]‚ ftì÷us™t r«ÂLË…t÷ ©e r„úrVÚt Ëtnuƒ™u …ý {tuf÷u÷.
‚uytuyu rðhwØ Ëk{r‚ yt…e n‚e.
ðuŒ¼t»Þ™tu yt ™{q™t™e yuf …ý «‚ ftuE MÚt¤u yÚtðt …htu…ftrhýe
˼t{tk …ý W…÷çÄ ™Úte.
…k. f]»ýht{ RåAtht{ : yt „wsht‚e …krz‚u Mðt{eS ËtÚtu hne™u ÷u¾™ftÞo{tk
ËntÞ fhðt™e y™u yæÞÞ™ fhðt™e RåAt ÔÞõ‚ fhe. Mðt{eSyu ‚u™u …tu‚t™e
…tËu ht¾e ÷eÄt. Mðt{eS ‚u{™u yæÞÞ™ fhtð‚t, …hk‚w nS ‚u{™t ÓŒÞ{tk
™ðe™ ðuŒtL‚-yîi‚ðtŒ™t rð[thtu áZ n‚t. suÚte Mðt{eSyu ‚u{™e …tËu ‘ðuŒtÂL‚-
æðtL‚ r™ðthý' ™t{™tu ÷½w„úkÚt ÷¾tÔÞtu, su ƒu rŒðË{tk Ë{t Út‚tk s …k.
f]»ýht{™t yîi‚ ðuŒtL‚™t rð[thtu Äw{tztu ƒ™e™u Qze „Þt.
¾t¾e ƒ¤Œuð™tu WØth : «Þt„Úte ËtÚtu ytðu÷ hËtuEÞtu ƒ¤Œuð Úttuzt rŒðË
…Ae Mðt{eS …tËuÚte [tÕÞtu „Þtu. yu rŒðËtu{tk ðt÷fuïh{tk …ýofwrx{tk yuf
ƒ¤Œuð ¾t¾e hnu‚tu n‚tu, su ftLÞfwçs ƒútñý n‚tu. yt ƒúñ[the ¾t¾e rþh
…h sxtsqx, þheh …h ¼¼q‚e, þhehu Óü…wü, Ëw„rX‚ y™u ƒ¤ðt™ n‚tu.
‚u Mðt{eS™tk «ð[™tu hM‚t ðå[u Q¼t hne™u Ëtk¼¤‚tu. ‚u™tu yuðtu òŒw ÚtÞtu
fu ‚uýu …tu‚t™e sxt {wkztðe ™t¾e, {qŠ‚™u ‚¤tð{tk VUfe ŒeÄe y™u …tu‚t™e fwrx
Atuze™u Mðt{eS ËtÚtu hnuðt ÷tøÞtu. Mðt{eS™t ¼ú{ý{tk («ðtË{tk) …ý ËtÚtu
hne™u Zt÷ ƒ™e hÌttu.
{Útwht …kÚt : yt „tuËtkE SðýS {nthts™tu [u÷tu Mðt{eS™t W…ŒuþÚte
yux÷tu «¼trð‚ ÚtÞtu fu ‚uýu fkXe ‚tuze ™t¾e, …wrü{t„o™u Atuze ŒeÄtu y™u ‚uýu
130 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ƒeòytu™u …ý …tu‚t™t ËtÚte ƒ™tðe ÷eÄt.
sL{¼qr{ „wsht‚{tk
Ëkð‚ 1903{tk ftuE y¿tt‚ ËkæÞt™t Ë{Þu xkftht „t{™tu yuf ƒútñý Þwðf
{q¤þkfh …rhðth™tu {tun Atuze™u ðihtøÞ …Út™tu …rÚtf ƒ™e™u ™ef¤e „Þtu n‚tu.
‚u yuf ðth Vhe …tu‚t™e {t‚]¼qr{ «Œuþ™tk Œþo™ fhðt ytðe hÌttu Au. …hk‚w
„]níÞt„ Ë{Þu ‚u ËðoÚtt y…rhr[‚ y™u yÏÞt‚ n‚tu. ytsu ‚u ËðoÚtt ™ðe™Y…{tk
yÚtto‚T Þw„«ð‚of, ht»xÙ…whw»t y™u ytŒþo Ë{tsËwÄthf Mðt{e ŒÞt™kŒ Y…{tk
feŠ‚{t™ ƒ™e™u „wsht‚™e Äh‚e …h …wr™‚ …„÷tk …tze hÌttu Au.
Ëwh‚
Ëkð‚ 1931 fth‚f ðŒ 8, {k„¤ðth (1 rzËuBƒh, 1874)™t htus Mðt{eS
Ëwh‚ …ntUåÞt. ‚uytu™e ËtÚtu …k. f]»ýht{ y™u ƒ÷Œuð (…qðtuoõ‚ ¾t¾e) n‚t.
‚uytu™t r™ðtË™e «Út{ ÔÞðMÚtt zuÃÞwxe f÷uõxh htðƒntŒwh s„Sð™ŒtË™t
ƒt„{tk fhðt{tk ytðe, …hk‚w ‚u MÚtt™ ‚t…e ™Œe™t rf™thu ™Sf{tk ½tx ntuðtÚte
†eytu™tk xtu¤uxtu¤tk M™t™ fhðt ytð‚tk-s‚tk yt ftu÷tn÷Úte ƒ[ðt {wft{ ƒŒ÷e™u
f‚th„t{™t hM‚u þuX ™„e™ŒtË™t ƒk„÷t{tk r™ðtË fÞtuo.
¾e[ze …h r™ðton : ‘ftþe™wk {hý y™u Ëwh‚™wk s{ý’ yu fnuð‚ yu Ë{Þu
…ý «rËØ n‚e. …hk‚w Mðt{eS™t rþ»Þtu þuXeÞtytu y™u htòytu Au, suÚte ¼tus™™e
ÔÞðMÚtt ‚u{ýu fhe nþu - ‚u{ {t™e™u ftuEyu ¼tus™™e ÔÞðMÚtt fhe ™rn.
…k. f]»ýht{ ÔÞðnthfwþ¤ n‚t. ‚uytu ƒtkÄe {wêe ht¾e™u Œhhtus ËtŒt{tk ËtŒwk
¾e[ze™wk ¼tus™ ƒ™tðe ÷u‚t. yk‚{tk ‚uytu™e …tËu™t ºtý-[th Yr…Þt …qht ÚtÞt,
íÞthu Úttuzt {wkÍtÞt. ftu™u ðt‚ fhðe ? ftu™e …tËu ntÚt ÷tkƒtu fhðtu ? ƒútñý ntuðt
A‚tk ‚u r¼ûtwf ™ n‚t. yk‚u …tu‚t™t ftÔÞ„whw frð ™{oŒ …tËu sE™u ðt‚ fhe y™u
Mðt{eS™t ¼tus™™e ÔÞðMÚtt fhe ŒeÄe. (yt …k. f]»ýht{ Ëwh‚ rsÕ÷t™t ¾hËtz
„t{™t ð‚™e n‚t y™u ftÔÞ™tu þtu¾ ntuðtÚte ™{oŒ™t rþ»Þ n‚t.)
Ëwh‚™t rðît™tu-ËwÄthftu : yu Ë{Þu Ëwh‚{tk frð ™{oŒ™e ntf ðt„‚e n‚e.
Œw„toht{ {nu‚tyu ËwÄtht™tu þk¾ VqkõÞtu n‚tu y™u ‚u{ýu ‘{tŠx™ ÕÞqÚth'™wk rƒhwŒ
«t fÞwO n‚wk. Ë{ts{tk «Ëhu÷e YrZytu™tk ƒkÄ™ ft…e™u V„tððt™tu …whw»ttÚto
ytŒÞtuo n‚tu. ©uÞ: ËtÄfðt¤t ™]®Ënt[tÞo™t „whw {tun™ƒtƒt rþrût‚ Ë{ts{tk
¾qƒ ytŒh…tºt n‚t. yu Ë{Þu Ë{„ú Œuþ™u ÄtŠ{f, ytŠÚtf, Ët{trsf y™u
htsfeÞ „w÷t{e{tkÚte {wõ‚ fhðt™t ™ðò„hý™t ytã«ð‚of Mðt{e ŒÞt™kŒu
Ëwh‚™e Äh‚e …h …Œt…oý fÞwO.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 131
…tk[ «ð[™tu : …k. Œw„toht{ {nu‚t y™u frð ™{oŒu rð[th fhe™u rðr¼L™
MÚt¤u Mðt{eS™tk …tk[ «ð[™tu™wk ytÞtus™ fÞwO.
«Út{ «ð[™ : Mðt{eSyu ‚t. 2 rzËuBƒhu «Út{ «ð[™ yuLz‰Í ÷tRƒúuhe{tk
ytÃÞwk. ˼t™t «{w¾MÚtt™u ™tÞƒ f÷uõxh s„Sð™ŒtË n‚t. «ð[™{tk
Mðt{eSyu ¼th‚™t fux÷tf Ëk«ŒtÞtu™t yt[tÞtuo ‚Útt ËwÄthftu rðþu …tu‚t™tu
yr¼{‚ «fx fÞtuo. htò ht{{tun™htÞ™t ËkƒkÄ{tk «þkËt…qýo ðt‚ fhe. íÞthƒtŒ
ðÕ÷¼t[tÞo™t …wrü{t„o™e yt÷tu[™t fhe (˼t™t «{w¾ MðÞk ‚u {‚™t n‚t.)
…hk‚w Ëðuo þtk‚¼tðÚte Ëtk¼¤‚t hÌtt.
½u÷t¼tE™tu îu»t : íÞth ƒtŒ Mðt{eSyu Ënò™kŒ «[r÷‚ Mðt{e™thtÞý
{‚™e yt÷tu[™t «thk¼ fh‚t s ‘„wsht‚ r{ºt' ËtÂtrnf …ºt™t Ëk…tŒf ½u÷t¼tE
fu su Mðt{e™thtÞý Ëk«ŒtÞ™t n‚t ‚u{ýu ðå[u z¾÷ fhðt™tu «Þí™ fÞtuo. ˼t™t
«{w¾u ‚u{™u htufe™u ˼t Ë{tr …Ae þkft-Ë{tÄt™ fhðt Ëq[™ fÞwO.
þt†tÚto - [u÷uLs : Mðt{eSyu «ð[™ …qýo fÞto …Ae ftuE™u þkft Ë{tÄt™
yÚtðt þt†tÚto fhðtu ntuÞ ‚tu ‚iÞthe ƒ‚tðe. …hk‚w ½u÷t¼tE ftkE …ý ƒtu÷e
þõÞt ™rn y™u ƒeò ftuE …ý Ët{u ytÔÞt ™rn. yu Ë{Þu ˼t{tk ©e r™¼oÞht{
{™Ëw¾ht{ ftuLxÙtõxh su Œþ ð»to ËwÄe Mðt{e™thtÞý Ëk«ŒtÞ{tk hÌtt n‚t,
‚u{ýu Q¼t ÚtE™u Mðt{eS™t fÚt™™e …wrü fhe y™u Mðt{e™thtÞý{‚™e …tu÷
¾wÕ÷e fhe. suÚte rƒ[tht ½u÷t¼tE Aq ÚtE „Þt.
ƒeswk «ð[™ : Ëhfthe ntRMfq÷™t {uŒt™{tk, [tufƒòh{tk (nt÷{tk ßÞtk
xÙu®™„ ftì÷us ytðu÷e Au íÞtk) ÚtÞwk. ˼t™t «{w¾ íÞth™t ntRMfq÷™t yt[tÞo
n‚t. yt «ð[™{tk Mðt{eSyu ƒtiØ, si™, …whtý y™u ‚kºt{‚ ð„uhu Ëk«ŒtÞtu{tk
hnu÷tk ytÞoÄ{o™tk fux÷tkf ‚¥ðtu™wk «r‚…tŒ™ fÞwO.
ºteswk «ð[™ : ©e htÞ[kŒ Œe…[kŒ fLÞtþt¤t{tk ÞtuòÞwk n‚wk.
[tuÚtwk «ð[™ : yt ‚t. 7 rzËuBƒh™t htus Y½™tÚt…wht{tk þuX ©e Xtftuh¼tE
[w™e÷t÷ [ftðt¤t™t rþð{krŒh …tËu™t yuf {ft™{tk ÞtuòÞwk n‚wk.
Mðt{eS™e yt ˼t yuf yir‚ntrËf ˼t ™eðze n‚e. Mðt{eS ˼t™t
r™rù‚ Ë{Þ …h ytðe „Þt. ©tu‚tytu™tk xtu¤tk ytððt ÷tøÞtk, …hk‚w ˼t
MÚtt™™wk {ft™ ykŒhÚte ƒkÄ n‚wk. {ft™ ¾tu÷ðt «Þí™ fhðt{tk ytÔÞtu, …hk‚w
ftuE ŒtŒ {¤e ™rn. ©e Xtftuh¼tE Mðt{eS™t ¼õ‚ n‚t. ‚uytu™u ËV¤‚t
{¤e ™rn. ÷tuftu ¼tUX… y™w¼ððt ÷tøÞt.
«ð[™ ynª s Útþu : ©tu‚t ð„o{tkÚte fux÷tf ¼tEytuyu rð™k‚e fhe fu,
132 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
‘‘yt…™e y™w{r‚ ntuÞ ‚tu yt…™t «ð[™™tu ƒeò MÚt¤u «ƒkÄ fheyu.'' …hk‚w
Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘«ð[™ {txu yt MÚtt™™e ònuht‚ fhðt{tk ytðe Au,
suÚte «ð[™ ynª s Útþu.'' ftuEyu Mðt{eS {txu ¾whþe ÷tðe yt…e. ‚u™t
…h ƒuËe™u, ðuŒ{kºtÚte «thk¼ fhe™u ¾qƒ s þtkr‚Úte «ð[™ fÞwO. ©tu‚tytuyu
©Øt…qðof íÞtk ¾wÕ÷e ¼qr{ …h Äq¤{tk ƒuËe™u W…Œuþt{]‚™wk …t™ fÞwO.
…tk[{wk «ð[™ : yt «ð[™ yt{÷eht™{tk frð ™{oŒ™t ½h™e ™Sf {uŒt™{tk
™{oŒ [f÷u Þtusðt{tk ytÔÞwk. ‚u ˼t™t «{w¾MÚtt™u …k. Œw„toht{ {nu‚tS n‚t.
yt ˼t ¾qƒ s ÞtŒ„th ƒ™e. rð»tÞ yîi‚ðtŒ™tu n‚tu. Mðt{eSyu «ð[™™tu
«thk¼ fÞtuo fu Úttuzeðth{tk …k. RåAtþkfh þt†eyu þkft fhe™u «r‚ðtŒ fhðtu
ythk¼ fhe ŒeÄtu. ˼t™t «{w¾u ‚u{™u htuõÞt y™u «ð[™ Ë{t ÚtÞt ƒtŒ
[[to fhðt sýtÔÞwk.
þt†e™e þkftytu : «ð[™ …qýo Út‚tk …k. RåAtþkfh ‚Útt yLÞ ƒútñýtuyu
þkftytu fhe y™u þt†tÚto fhðt yt„¤ ytÔÞt. …hk‚w Mðt{eSyu ƒu-[th «&™tu¥th{tk
s ‚uytu™u [q… fhe ŒeÄt. íÞthu ËkæÞt™tu Ë{Þ ÚtE „Þtu n‚tu y™u ykÄthwk Útðt™e
‚iÞthe n‚e. nS Mðt{eS ˼t MÚt¤{tk n‚t, íÞthu W…ÿðe ÷tuftuyu #xtu™tk
htuztk VUfðt™tu «thk¼ fÞtuo. ÷tuftu Mðt{eS™u frð ™{oŒ™t ½hu ÷E „Þt y™u
íÞtkÚte Ëfwþ¤ r™ðtËMÚtt™ …h …ntU[tzðt{tk ytÔÞt.
{tun™ƒtƒt : Mðt{eS™t [tuÚtt Y½™tÚt…wht™t «ð[™ Ë{Þu yt {tun™ƒtƒt
…Äth‚t ‚u{™tu Mðt{eS ËtÚtu {u¤t…-…rh[Þ ÚtÞtu. «ð[™™e Ë{tr …Ae
{tun™ƒtƒtyu Mðt{eS™u Ëtütk„ Œkzð‚T «ýt{ fÞtO. ytÚte íÞtk W…ÂMÚt‚ ©tu‚ts™tu
…h ¾qƒ «¼tð …zâtu, fthý fu ƒtƒt Ëwh‚{tk ËL{t™™eÞ ÔÞÂõ‚ n‚t.
{tun™ƒtƒt ðztuŒht™t ™]®Ënt[tÞo™t „whw n‚t. 80 ð»to™e ðÞ™t ƒtƒt
yîi‚-ðuŒtL‚e n‚t. …hk‚w {qŠ‚…qò ‚Útt Ëtk«ŒtrÞf …t¾kztu™t ½tuh rðhtuÄe n‚t.
‚uytu ËkMf]‚ òý‚t ™ n‚t. …hk‚w „wsht‚e{tk ¼s™tu ƒ™tð‚t y™u „t‚t ‚u{tk
…ý {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ fh‚t n‚t. ƒtƒt™e RåAt Mðt{eS™u Ëwh‚ ƒtu÷tðe™u
‚u{™tk Œþo™ fhðt™e n‚e. ‚u Ëkòu„tu{tk ytðu÷e ‚f™u ‚uytuyu Íz…e ÷eÄe.
Mðt{eS™u …tu‚t™t {X …h …Äthðt r™{kºtý ytÃÞwk y™u ytr‚ÚÞ Mðefthðt
rð™k‚e fhe. Mðt{eSyu Ët[t ӌޙt ¼õ‚ ƒtƒt™e rð™k‚e™tu Mðefth fÞtuo.
{tun™ƒtƒt™e Ëuðt–þw©q»tt : yuf rŒðË Mðt{eS, …k. Œw„toht{, …k.
™{oŒtþkfh–™{oŒ y™u …k. f]»ýht{ ð„uhu {tun™ƒtƒt™t yt©{-{X …h „Þt.
{tun™ƒtƒtyu yíÞk‚ «u{ y™u ©Øt…qðof Mðt{eS™tu Ëífth fÞtuo. Mðt{eS™t
„¤t{tk sÞ{t¤t …nuhtðe, [kŒ™ ÷u…™ fÞwO, …w»…tuÚte ðÄtÔÞt y™u rþ»Þtu Ërn‚
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 133
Mðt{eS™tu sÞfth fÞtuo. Vhe ‚uytu™t rðþu»t yt„únÚte „wsht‚™t rhðts {wsƒ
Mðt{eSyu {w„xtu-yƒturxÞwk …nuhe™u W…ÂMÚt‚ ÷tuftu™e ËtÚtu ¼tus™ fÞwO.
rþ»Þtytu™u Œþo™ : {tun™ƒtƒtyu …tu‚t™e rþ»Þtytu™e yt…™tk Œþo™™e
«ƒ¤ RåAt Au, ‚u{ fne ‚u {txu Mðt{eS™u rð™k‚e fhe. «Út{ ‚tu Mðt{eSyu
[‚wÚto yt©{™e {ÞtoŒt™e hûtt™e árüyu {rn÷t ð„o Ë{ût sðt{tk Ëkftu[ fÞtuo.
…hk‚w yíÞrÄf yt„ún™t fthýu ‚Útt frð ™{oŒ ð„uhuyu …ý yt… rs‚urLÿÞ
…whw»t Atu y™u {rn÷tytu yt…™tk Œþo™™e yr¼÷t»te Au yu{ rð™k‚e fhe; suÚte
Mðt{eS {rn÷tytu™t ¾kz{tk „Þt. …hk‚w yu yðËhu ‚uytu r™hk‚h s{e™ …h
árü ht¾e™u ƒuXt. {rn÷tytu™u [hýM…þo™e hò yt…e ™rn. suÚte {rn÷tytuyu
ŒqhÚte …w»…tksr÷ y…oý fhe™u Mðt{eS «íÞu …tu‚t™e ©Øt Ë{Š…‚ fhe.
…tUf™tu ™tM‚tu : f‚th„t{™t y™trð÷ ŒuËtE ƒútñýtu su r¼ûttð]r¥t ™rn
…hk‚w ¾u‚e fh‚t n‚t, ‚uytuyu yuf rŒðË Mðt{eS …tËu ytðe™u …tu‚t™u íÞtk
…Äthðt rð™k‚e fhe. Mðt{eS ‚u™tu Mðefth fhe™u íÞtk „Þt y™u ytkƒtðtze{tk
ƒuËe™u „t{ðtËeytu™u W…Œuþ yt…e™u f]‚tÚto fÞto. ÷tuftuyu swðth™tu …tUf …tze™u
Mðt{eS™u ™tM‚t {txu ytÃÞtu, su ƒÄt™e ËtÚtu ƒuËe™u «u{Úte ¾tÄtu.
Mðt{e™thtÞý ËtÄwytu : „wsht‚{tk Mðt{e™thtÞý Ëk«ŒtÞ™wk òuh n‚wk.
Mðt{eSyu ‚u™wk ¾kz™ fh‚t ‚u Ëk«ŒtÞ™t ËtÄwytu ¾qƒ ¼Þ¼e‚ ÚtÞt fu ‚uytu
Mðt{eS™t {wft{ðt¤t hM‚uÚte ytððt-sðt™wk ƒkÄ fhe™u ƒeò hM‚u [t÷‚t n‚t.
nwk …tihtrýf fÚttfth ™Úte : Ëwh‚™tk «ð[™tu Œhr{Þt™ yuf þuX ¾qƒ «¼trð‚
ÚtÞt, suÚte ‚uytuyu Mðt{eS™u yuf {qÕÞðt™ þt÷ y…oý fhe. …hk‚w Mðt{eSyu
‚u™tu Mðefth ™ fÞtuo y™u fÌtwk fu, ‘‘nwk …whtýe-fÚtt-fe‚o™fth ™Úte.''
©e ½u÷t¼tE™e rfL™t¾tuhe : Mðt{eS™t «Út{ «ð[™{tk z¾÷ fhe™u
½u÷t¼tEyu …tu‚t™t ‘„wsht‚r{ºt' …ºt{tk Mðt{eS™e rðhwØ Íuh ytufðt™wk þY
fÞwO. Ë™T 12 rzËuBƒh, 1874™t ykf{tk ‚uytu™e yt÷tu[™t yux÷e ‚eðú ƒ™e
fu ‚u™e ÞtuøÞ‚t Mðefth fhðe …ý frX™ n‚e. ‚uytuyu Mðt{eS™tk «ð[™tu
¾kz™ fh™tht ntuðtÚte þtkr‚™tu ¼k„ fh™th Au, Ëhfth rðhwØ Au, ‚uÚte ƒkÄ
Útðtk òuEyu, s™‚tyu sðwk ™rn ð„uhu ¾qƒ s y™„o÷ «÷t… fÞtuo. …hk‚w ‚uytu™e
yt÷tu[™t™tu s™ËtÄthý …h ftuE «¼tð …zâtu ™rn. ƒtfe™tk [th «ð[™tu{tk
©tu‚tytu™tk xtu¤tk ytð‚tk n‚tk. [tuÚtt «ð[™{tk ‚tu ÷tuftuyu ™e[u s{e™ …h
Äq¤{tk ƒuËe™u …ý Mðt{eS™t W…Œuþt{]‚™wk …t™ fÞwO n‚wk.
rƒ[tht ½u÷t¼tE ! Mð{‚tkÄ ƒ™e rðîu»t™e ¼êe{tk ˤ„‚t hÌtt y™u
Ëhfth™u ¼zftððt™tu ‚u{™tu «ÞtË …ý r™»V¤ ƒLÞtu, fthý fu ¾wŒ ™tÞƒ
f÷uõxh s ‚u ˼t™t «{w¾ MÚtt™u n‚t.
134 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ¼Y[
Ë™ 1874 rzËuBƒh{tk Mðt{eS ¼Y[ ytÔÞt. ‚uytu™u ÷uðt {txu ™tÞƒ
f÷uõxh ©e «tý÷t÷ {ntðhŒtË™e „tze ytðe n‚e. ™{oŒt rf™thu ¼]„w }r»t™e
Ä{oþt¤t{tk {wft{ fÞtuo. ¼Y[™e ÔÞðMÚtt Xtftuh W{htð®Ën, ©e {tun™÷t÷
ðfe÷ ‚Útt ©e suXt÷t÷ ðfe÷u Ëk¼t¤e n‚e. Mðt{eS™tk «ð[™tu …ý yu s
Ä{oþt¤t{tk ÚtÞtk n‚tk.
…k. {tÄðhtð : yt …k. {tÄðhtð ºtkƒfhtð Œrûtýe ƒútñý n‚t. ‚u{™e
rðî‚t™e þnuh{tk «r‚ct n‚e. ‚u „]nMÚte ntuðt A‚tk {nk‚ n‚t. ‚u{™t y™uf
y™wÞtÞeytu …ý n‚t. Mðt{eS™t «Út{ rŒðË™e Ë{tr …Ae þt†tÚto {txu
Mðt{eS …tËu ytÔÞt.
þt†tÚto : Mðt{eS ËŒt-ËðoŒt þt†tÚto {txu ‚iÞth s hnu‚t. …hk‚w Mðt™w¼ðÚte
‚uytuyu nðu þt†tÚto™t r™Þ{tu ƒ™tÔÞt n‚t. ‚u{tk ÷ur¾‚ þt†tÚto™tu yt„ún
ht¾‚t, ðuŒtu™u «{tý {t™‚t, rð»tÞ r™rù‚ fh‚tk suÚte «r‚…ûte™u ‚Œ™wËth
y™wËhðt™wk hnu. ðtŒ™tu «thk¼ fh‚tk s Mðt{eSyu …k. {tÄðhtð™u ‚uytu™t
yæÞÞ™ ËkƒkÄ{tk …qAâwk. …k. {tÄðhtðu W¥th{tk ‚uytuyu ÔÞtfhý{tk rËØtk‚ fti{wŒe
‚Útt Úttuzwk ftÔÞþt† ¼ÛÞt ntuðt™wk fÌtwk.
ytÚte Mðt{eSyu M…ü‚t fh‚t fÌtwk fu, ‘‘ÔÞtfhý y™u ftÔÞ™t ¿tt™ …h
þt†eÞ rð»tÞtu …h [[to ÚtE þfu ™rn. ßÞthu ‚{u ðuŒtrŒ þt†™wk yæÞÞ™ fÞwO
™Úte ‚tu {qŠ‚…qò rð»tÞ …h þt†tÚto fuðe he‚u fhþtu ?''
…k. {tÄðhtðu fÌtwk, ‘‘nwk Úttuztu }øðuŒ ¼ÛÞtu Awk.''
Mðt{eSyu ‚u{™u y™whtuÄ fÞtuo fu ‚uytu }øðuŒ™t ftuE yuf {kºtÚte {qŠ‚…qò
Ëtrƒ‚ fhe yt…u. Mðt{eS™t Ëkfu‚Úte …k. f]»ýht{u [thu ðuŒtu™tk …wM‚ftu ÷tðe
‚u{™e Ët{u ht¾e ŒeÄtk. nðu {tÄðhtð {txu {w~fu÷ ƒLÞwk. su{-‚u{ fhe™u ‚uytu
}øðuŒ™tu yuf {kºt ftZe™u ‚u™tu yÚto fhðt {tkzât. Mðt{eSyu «íÞuf …Œ …h
‚u{™t yÚttuo™e yþwrØytu ƒ‚tððt {tkze. …rhýt{ MðY… {tÄðhtð {ti™ Äthý
fhe™u ƒuËe hÌtt.
Mðt{eS™e Ë÷tn : ytÚte Mðt{eSyu ‚u{™u Ë÷tn yt…e fu, ‘‘…krz‚S !
nS ðÄw yæÞÞ™ fhtu. ‚u rð™t þt†tÚto ™ fhe þftÞ.'' {tÄðhtð™u yt Ë÷tn-
rþ¾t{ý „{e ™rn y™u …tu‚t™t rþ»Þtu™e ntshe{tk ÚtÞu÷t …htsÞÚte ¾¤¼¤e
QXât ‚u{ s Q¼t ÚtE™u s‚e Ë{Þu fÌtwk fu, ‘‘ft÷ nwk yuf «ð[™ fhðt™tu
Awk y™u ‚u{tk ‚{thwk ¾kz™ fheþ. ‚{u sYh ytðòu.''
rþ»Þ™e yËÇÞ‚t : þt†tÚto™e ðå[u s {tÄðhtð™tu yuf rþ»Þ …tu‚t™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 135
„whw™t …htsÞÚte r¾L™ ÚtE™u Mðt{eS ‚hV ntÚt fhe™u yrþü ƒtu÷e™u y™wr[‚
ÔÞðnth fhðt ÷tøÞtu.
Mðt{e™e þtkr‚r«Þ‚t : {tÄðhtð™t rþ»Þ™t ytðt ÔÞðnthÚte Mðt{eS™tu
Ëuðf ƒ¤Œuð ytðuþ{tk ytðe „Þtu y™u ‚u™u Í…x{tk ÷uðt s‚tu n‚tu, …hk‚w
Mðt{eSyu ÄiÞo y™u „k¼eh¼tðu ƒ¤Œuð™u fÌtwk, ‘‘‚u™t …h „wMËtu ™ fh, yu
‚tu yt…ýtu ¼tE Au. yt…ýu ‚u™wk ¼÷wk RåAeyu Aeyu. {tht {t™-y…{t™™e
®[‚t ™ fh. Ä{tuo…Œuþfu ‚tu ËŒt Äh‚e Ë{t™ Ën™þe÷ ƒ™ðwk òuEyu.''
{tÄðhtð™wk «ð[™ : …k. {tÄðhtðu …htsÞÚte ûtwçÄ ÚtE™u ƒesu rŒðËu
˼t™wk ytÞtus™ fÞw.O ‚u{tk …k. f]»ýht{ ‚u™kw ð]¥t òýðt „Þt. {tÄðhtðu {qŠ‚…qò™t
Ë{Úto™™t «{tý™e ftuE ðt‚ ™ fh‚t ƒeS y«tËkr„f ðt‚tu fhe y™u Mðt{eS
«íÞu Œqr»t‚ WŒT„thtu …ý ÔÞõ‚ fÞto.
Mðt{eS™e ˼t : …k. f]»ýht{u ytðe™u Mðt{eS …tËu ð]¥ttL‚ ytÃÞwk.
yu Ëtk¼¤e™u Mðt{eS nËe …zât. Mðt{eSyu …tu‚t™t MÚtt™ …h ˼t ht¾e.
‚u{tk …k. {tÄðhtð™t fÚt™™wk ¾kz™ fÞwO, …hk‚w ‚u™e „t¤tu™tu ftuE W¥th ™ ytÃÞtu.
yt ˼t{tk …k. {tÄðhtð y™u ‚u™t rþ»Þtu …ý ytÔÞt n‚t. yLÞ ËUfztu ©tu‚tytu
ntsh n‚t. ‚u{ s ‚u Ë{Þu ¼Y[ ÷~fhe Atðýe™wk {Útf ntuðtÚte ‚u{tk™t W¥th
¼th‚™t Ëir™ftu …ý «ð[™ Ëtk¼¤ðt ytÔÞt n‚t. zuÃÞwxe f÷uõxh «tý÷t÷
…ý W…ÂMÚt‚ n‚t.
rþ»Þ™e WÆkz‚t : …k. {tÄðhtð™tu yuf rþ»Þ ˼t{tk «ð[™ Œhr{Þt™
Q¼tu ÚtE™u, ŒtYrzÞt Ë{t™ ƒfðtx fhe™u Mðt{eS™wk y…{t™ fhðt ÷tøÞtu.
suÚte ©e «tý÷t÷u ‚u™u X…ftu ytÃÞtu y™u Ëir™ftu ‚u™u {thðt ‚iÞth ÚtE „Þt.
…hk‚w Mðt{eSyu ‚u™u ût{t yt…e y™u Ëir™ftu™u þtk‚ fÞto.
…thËe EËtE™wk «ð[™ : ¼Y[{tk Mxuþ™ {tM‚h …thËe n‚tu. ‚u htu{™
fìÚttur÷f EËtE ƒ™e „Þu÷tu. ‚uýu ˼t{tk Mðt{eS™wk {qŠ‚…qò ¾kz™ …h™wk «ð[™
Ëtk¼¤e™u ‚u™e rðhwØ{tk {qŠ‚…qò™t Ë{Úto™{tk …tu‚t™wk «ð[™ yu s Ä{oþt¤t™t
MÚtt™ …h fhðt™e ònuht‚ fhe y™u Mðt{eS™u yt{krºt‚ fÞto.
ƒeò rŒðËu ‚uýu ˼t ht¾e. Mðt{eS {txu {k[ …h ¾whþe ht¾e. …hk‚w
Mðt{eS Ët{tLÞ ©tu‚tytu™e ðå[u ƒuXt. Mxuþ™ {tM‚hu {qŠ‚…qò™t «r‚…tŒ™{tk
…tu‚t™e ÞwÂõ‚ytu hsq fhe.
Mxuþ™ {tM‚h™t Mðt{eSyu íÞth…Ae yuf ˼t ht¾e™u EËtE Mxuþ™
{tM‚h™t «ð[™™wk ¾kz™ fhe™u ‚u™tu W¥th ytÃÞtu.
þt†tÚto™tu RLfth : …tihtrýf …krz‚tu y™u ÷tuftu{tk Mðt{eS™tk «ð[™tuÚte
136 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
¾¤¼¤tx {åÞtu n‚tu. …hk‚w þt†tÚto {txu ftuE ‚iÞth Út‚t ™ n‚t. yuf yîi‚t™kŒ
ËkLÞtËe ¼Y[{tk n‚t. ‚u™e …tËu …tihtrýf …krz‚tuyu sE™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto
fhðt y™whtuÄ fÞtuo, …hk‚w ‚uýu ‘ŒÞt™kŒ suðt ™tÂM‚f ËtÚtu nwk þt†tÚto ™rn fhwk’
yuðtu W¥th yt…e™u RLfth fhe ŒeÄtu. ßÞthu ftþe™t rŒøßs …krz‚tu ŒÞt™kŒ
ËtÚtu þt†tÚtoÚte ÚthÚth‚t n‚t, íÞthu Ëtðs™e ƒtuz{tk ntÚt ™t¾ðt™wk ËtnË
ftuý fhu ?
†eytu™u W…Œuþ : Ët{tLÞ he‚u Mðt{eS †eytu™e Ët{u W…Œuþ yt…‚t
™rn. …hk‚w yuf rŒðË y™uf ¼t„oð ƒútñý y™u yîi‚t™kŒ™e rþ»Þtytu W…Œuþ
©ðý fhðt {txu ytðe. ‚u{™t rðþu»t yt„ún y™u y™whtuÄÚte y…ðtŒY…u
Mðt{eS™u ynª †eytu™u ËkƒtuÄ™ fhðwk …zâwk. Mðt{eSyu †eytu™u W…Œuþ{tk
fÌtwk fu, ‘‘†eytuyu …r‚Ëuðt y™u …tu‚t™t f‚oÔÞ™wk …t÷™ fhðwk ÞtuøÞ Au. ZtU„e
„whwytu y™u …t¾kze ËtÄwytu™tk Œþo™ {txu ßÞtk-íÞtk ¼xf‚tk hnuðwk yÞtuøÞ Au.''
„whw{kºt : yuf rŒðË Xtftuh W{htð®Ënu Mðt{eS™u …tu‚t™tu rþ»Þ ƒ™tðe
„whw{kºt yt…ðt y™whtuÄ fÞtuo. Mðt{eSyu M…ü fÌtwk fu, ‘‘nwk ft™ Vqkfe™u {kºt
yt…™thtu „whw ™Úte y™u yu he‚u {kºt yt…ðtu yu rËØtk‚ rðhwØ Au. ðuŒtu{tk
‚tu {kºttu™tu ¼kzth Au. …Ae „whw …tËuÚte {kºt ÷uðt™tu þwk yÚto Au ?''
þkfh™t yð‚th : yuf rŒðË ©e suXt÷t÷ ðfe÷u fÌtwk, ‘‘Mðt{eS ! òu
yt… {qŠ‚…qò þt† Ëk{‚ Au yux÷wk s fntu, ‚tu y{u yt…™u þkfh™tu yð‚th
{t™ðt {tkzeyu.'' Mðt{eSyu M…ü fÌtwk fu, ‘‘ytðe ftuE ËtkËtrhf yu»týt {txu
y™u «÷tu¼™Úte ËíÞ™tu …rhíÞt„ ÚtE þfu ™rn.''
Ëh¤ ËkMf]‚ : yuf rŒðË ©e suXt÷t÷ ðfe÷u ðt‚[e‚{tk fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS
yt…™wk ËkMf]‚ ¾qƒ Ëh¤ Au. …krz‚tu srx÷ ËkMf]‚ ƒtu÷u Au.'' Mðt{eSyu fÌtwk,
‘‘{thtu WÆu~Þ ÷tuftu™u Ë{òððt™tu Au, …krz‚tE™wk «Œþo™ fhðt™tu ™Úte. ‚u{
s ¼t»tt™u srx÷-frX™ ƒ™tððt™tu {the …tËu Ë{Þ …ý õÞtk Au ?''
rþ»Þtu™u ÔÞðntrhf W…Œuþ : Mðt{eS …tu‚t™t rþ»Þtu ‚Útt f{o[theytu™u
rþü ÔÞðnth™tu W…Œuþ …ý yt…‚t n‚t. yuf rŒðË Mðt{eS s{e™u ðt{fwrût
fh‚t n‚t, íÞthu yuf rðãtÚteo ‚uytu™e ‚hV …„ ht¾e™u Ëq‚tu. QXât …Ae
Mðt{eSyu ‚u™u ytÞo{ÞtoŒt Ë{òð‚t fÌtwk fu, ‘‘„whws™tu™e Ët{u …„ ÷tkƒt
fhe™u ƒuËðw,k Ëqðkw yÚtðt ðt‚to÷t…™e ðå[u y«tËkr„f Y…u ƒtu÷ðwk yu yrþü‚t Au.''
yuf rŒðË yuf rþ»Þ™u Mðt{eSyu fqðt …hÚte …týe ÷tððt™wk fÌtwk. (íÞthu
™¤ ™ n‚t). íÞthu ‚uýu fÌtwk, ‘‘nwk ƒútñý™tu Œefhtu Awk. …týe ÷tððt™wk ft{
‚tu n÷ft {týËtu™wk Au.'' Mðt{eSyu ‚u™u Ë{òÔÞtu fu, ‘‘òr‚™wk r{ÚÞt yr¼{t™
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 137
íÞtßÞ Au. Ëuðt yu …h{Ä{o Au. „whwyt¿tt™wk …t÷™ yu f‚oÔÞ f{o Au.'' yt
«Ëk„u Mðt{eSyu …tu‚t™t rðãtæÞÞ™ Ë{Þ™t „whw rðhò™kŒ™e ËtÚtu™tk ËkM{hýtu
…ý fÌttk.
Ëuðt¼tð : …k. f]»ýht{™u yuf rŒðË ‚tð ytÔÞtu. ‚uÚte ‚uytu ËqE „Þt.
Mðt{eS ‚u{™t rƒAt™t …tËu ƒuËe™u {tÚtwk Œƒtððt-ntÚt Vuhððt ÷tøÞt. suÚte
‚uytu ò„e „Þt y™u ƒtuÕÞt fu, ‘‘{nthts ! {™u …t…{tk ftk ™t¾tu Atu ?''
Mðt{eSyu «u{¼tðÚte fÌtwk fu, ‘‘Ëuðt fhðt{tk ¼uŒ¼tð ™ ntuE þfu. {tuxt
{týËtu ™t™t™e Ëuðt ™rn fhu ‚tu ‚u™t{tk Ëuðt™e ¼tð™t õÞtkÚte ytðþu ?
yufƒeò™e Ëuðt fhðe yu {t™ðÄ{o Au.''
y{ŒtðtŒ
Ëkð‚ 1931 {t„þh ËwŒ 2, þw¢ðth (11 rzËuBƒh, 1874)™e htºtu
Mðt{eS y{ŒtðtŒ ytÔÞt. hu÷ðu Mxuþ™ …h ‚uytu™t Mðt„‚ {txu ©e {rn…‚ht{
Y…ht{ y™u „tu…t÷ nrh Œuþ{w¾ (ss) ð„uhu „ý{tLÞ …whw»ttu ntsh n‚t.
Mðt{eSyu {trýfuïh™t {krŒh{tk r™ðtË fÞtuo.
«ð[™{t¤t : «thk¼{tk Mðt{eS™tk ºtý «ð[™tu ÚtÞtk. ‚t. 12™t «Út{
«ð[™ nu{t¼tE RÂLMxxâqx{tk ‘{qŠ‚…qò' rð»tÞ …h ÚtÞwk. ‚t. 13 y™u 14™tk
«ð[™tu {trýfu ï h™t {k r Œh{tk ‘ðýo Ô ÞðMÚtt' …h ÚtÞtk . yu rŒðËtu { tk
«tÚto™tË{ts™tu ðtŠ»tf WíËð {™tððt{tk ytðe hÌttu n‚tu. suÚte ‚u ËkMÚtt™t
y„úýeytu™t yt„únÚte Mðt{eS™wk yuf «ð[™ xÙu®™„ ftì÷us{tk …ý ht¾ðt{tk
ytÔÞwk.
þt†tÚto W…¢{ : yt ˼t{tk þnuh™t y„úýeytu htðƒntŒwh ©e ƒu[hŒtË
ykƒtEŒtË, „tu…t÷htð nrh Œuþ{w¾, ¼tu÷t™tÚt Ëtht¼tE ð„uuhu ntsh n‚t.
‚uytuyu rð[thrð{þo fhe™u Mðt{eS™e ËtÚtu ™„h™t «rËØ þt†eytu y™u …krz‚tu™e
ËtÚtu þt†tÚto™e Þtus™t ƒ™tðe.
þt†tÚto™wk r™{kºtý : ‚Œ™wËth ‚uytuyu …tu‚t™t nM‚tûth™e yuf rð¿trÂ
xÙu®™„ ftì÷us™t yt[tÞo Œuðþkfh þt†e™t nM‚u rðîL{kz÷e™u {tuf÷e yt…e. ‚u
rðît™tu{tk …k. Ëuðfht{, …k. ÷Õ÷w¼tE, …k. ¼tMfh, …k. ¼tEþkfh, …k. Œt{tuŒh
¼è ð„uhu 30 …krz‚tu n‚t, su{™u ‚t. 19 rzËuBƒh™t rŒðËu xÙu®™„ ftì÷us{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ ËtÚtu þt†tÚto {txu …Äthðt y™whtuÄ fÞtuo n‚tu.
þt†tÚto™e þh‚tu : Mðt{eSyu yt{kºtý™tu Mðefth fÞtuo y™u …tu‚t™e htƒu‚t
{wsƒ™e þh‚tu hsq fhe. rð…ûte …k. ƒt…S, fuþðþt†e ð„uhu …krz‚tuyu …tu‚t™e
138 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
þh‚tu {qfe fu ˼t{tk ftuE Þð™™u «ðuþ yt…ðtu ™rn y™u {æÞMÚt [th …whw»ttu
ht¾ðt. yt ƒk™u þh‚tu™tu Mðefth fhðt{tk ytÔÞtu.
þt†tÚto™t ™¬e fhu÷t yuf ðtøÞt™t Ë{Þu Mðt{eS …ntU[e „Þt, …hk‚w
yt{krºt‚ yuf …ý …krz‚ VhõÞtu ™rn. ßÞthu yuf-ƒu ƒútñýtuyu ytðe™u rðr¼L™
«&™tu …qAât, íÞthu ‚u™wk Mðt{eSyu Ë{tÄt™ fÞwO. íÞth ƒtŒ Mðt{eSyu ‘…w™soL{'
rð»tÞ …h «ð[™ ytÃÞwk y™u ˼t rðËŠs‚ ÚtE.
y{ŒtðtŒ r™ðtË rððhý : y{ŒtðtŒ r™ðtËft¤™wk rððhý xtRBË ytìV
RÂLzÞt – 14 òLÞwythe, 1874{tk ytðu÷ fu ‘‘Mðt{eS y{ŒtðtŒ{tk ƒu ËÂtnÚte
yrÄf Ë{Þ hÌtt. ‚uytu yuf rŒðË «ð[™ y™u ƒeò rŒðËu …tu‚t™t {wft{
…h þkft-Ë{tÄt™ fh‚t n‚t. ‚uytu™u ðuŒtu™wk rðM‚]‚ ¿tt™ Au. W…htk‚ rnLŒwytu™t
Ä{o„úkÚttu™tu …ý Ÿztu yÇÞtË Au. ‚u{ s ‚uytu si™, EËtE, {wÂM÷{ Ä{o„úkÚttu™wk
…ý ¿tt™ Ähtðu Au. ‚uytu™e «ð[™ þi÷e yíÞw¥t{ Au, suÚte ÷tuftu {tuxe ËkÏÞt{tk
ytðu Au y™u …ËkŒ fhu Au.''
yt„¤ ™„h™t þt†eð„o™e Mðt{eS «íÞu™e Äthýt™tu WÕ÷u¾ fhu÷ Au fu,
‘‘ynª™t þt†eytuyu ‘Vh‚t ËkLÞtËe™e ðt‚tu™tu þtu rðïtË ?’ ‚u{ fne™u ‚uytu™e
W…uûtt fhe Au. þt†eytu™u þt†tÚto {txu ƒtu÷tÔÞt ‚tu ftuE „Þt ™rn. su yt{kºtý
rð™t „Þt, ‚u …ý yuf f÷tfÚte ðÄw Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto [[to fhe þõÞt ™rn.''
‘‘þt†e ÷tuftu™wk fnuðwk Au fu ŒÞt™kŒ™t rðsÞ™wk yu fthý Au fu ËwÄthf Œ¤™t
…whw»ttu ŒÞt™kŒ™tu …ût ÷u Au y™u ‚u{™t «íÞu Ënt™w¼qr‚ ht¾u Au.''
‘rn‚uåAw'™wk rððhý : Mðt{eS™t y{ŒtðtŒÚte «MÚtt™ …Ae ‚t. 7-1-
1875™t ‘rn‚uåAw' …ºt{tk Mðt{e™tu y{ŒtðtŒ r™ðtË, þt†eytu™t …÷tÞ™ðtŒ
ð„uhu™wk rðM‚th rððhý «fx ÚtÞu÷ Au, su™tu „úkÚt „tihð¼ÞÚte yºtu {tºt r™Œuoþ
fhðt{tk ytðu Au.
™rzÞtŒ
Mðt{eS y{ŒtðtŒÚte yuf rŒðË ™rzÞtŒ „Þt ntuðt™tu WÕ÷u¾ «t ÚttÞ
Au. …hk‚w ¼ti„tur÷f árüyu ¼Y[Úte ™rzÞtŒ ytðe™u y{ŒtðtŒÚte htsftux sðt™wk
yrÄf ËwËk„‚ sýtÞ Au. ™rzÞtŒ™e ftuE rð„‚ {¤‚e ™Úte.
htsftux
Ëkð‚ 1931 {t„þh ðŒ 5, Ëtu{ðth (28 rzËuBƒh, 1874)™t htus
Mðt{eS y{ŒtðtŒÚte «MÚtt™ fhe™u {t„þh ðŒ 8 „whwðth (zeËuBƒh 31)™t
htus htsftux …ntUåÞt. íÞtk fuB…™e Ä{oþt¤t{tk r™ðtË fÞtuo. htsftux Mðt{eS
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 139
©e nh„tu®ðŒŒtË îthftŒtË ftkxtðt¤t™t r™{kºtýÚte „Þt n‚t, suÚte ‚uytu Þs{t™
n‚t y™u ‚u{ýu Ëðo ÔÞðMÚtt fhe n‚e.
ytX «ð[™ : Mðt{eS ynª …tu‚t™t r™ðtËMÚtt™ …h yuf rŒðË «ð[™
y™u ƒeò rŒðËu þkft Ë{tÄt™ fh‚t. «ð[™tu – (1) Eïh, (2) Ä{tuoŒÞ,
(3) ðuŒtu™wk y™trŒíð y™u y…tihw»tuÞíð, (4) …w™soL{, (5) rðãt y™u yrðãt,
(6) {tuût y™u ƒkÄ, (7) ytÞtuo™tu Rr‚ntË y™u (8) {t™ðf‚oÔÞ yt ytX
rð»tÞtu …h ÚtÞtk n‚tk. yt «ð[™tu™t rð»tÞtu Mðt{eSyu ™¬e ™ntu‚t fÞto,
…hk‚w ÷tuftu™e RåAt™u y™wfq¤ rð»tÞtu …h «ð[™tu fÞtO n‚tk.
yŒT¼w‚ ðõ‚]íð : Mðt{eS™tk yt «ð[™tu yux÷tk «¼tðtuí…tŒf n‚tk fu
©e ftkxtðt¤tyu fÌtwk fu, ‘‘Mðt{eS™e rðî¥tt, „k¼eh ®[‚™ y™u Ëqû{ rð[th™tu
y{™u …rh[Þ {éÞtu. {U ytðe ðõ‚]‚t …nu÷tk õÞthuÞ Ëtk¼¤e ™ntu‚e.''
þt†tÚto : Mðt{eS™t yt„{™Úte þt†tÚto™e [[to Útðe Mðt¼trðf n‚e.
yuf rŒðË …k. {neÄh y™u …k. Sð™ht{ þt†e™tu Mðt{eS ËtÚtu {qŠ‚…qò
y™u yîi‚ðtŒ …h ðt‚to÷t… ÚtÞtu. {qŠ‚…qò …h [[to fh‚tk Mðt{eSyu ‚uytu™u
‚h‚ s r™hw¥th fhe ŒeÄt. ‘¥ã}æì ÏæírææùçS}æ'
ææùçS}æ'™wk hxý fh™th …krz‚tu™t yîi‚ðtŒ
…h ËeÄtu ytûtu… fh‚tk Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘òu ‚{u …tu‚t™u–Sð™u-ƒúñ {t™tu
Atu ‚tu ‚u{tk Eïh™e Ë{t™ Ëðo¿t‚t, ËðoþÂõ‚{¥tt y™u ËðoÔÞt…f‚t ð„uhu
÷ûtýtu fu{ ½xe þfu ? yÕ…þÂõ‚ Sð þwk ƒúñ™e Ë{t™ Ë]rü™e h[™t fhðt
þÂõ‚{t™ Au ? þwk ‚{u Sð þheh …h™wk yuf htu{–Ykðtxwk W¾uze™u Vhe ‚u MÚtt™
…h MÚttr…‚ fhe þftu Atu ? òu yt «fth™e rŒÔÞ þÂõ‚ytu Sð{tk ™Úte, ‚tu
Sð™u ƒúñ {t™ðtu yu {tºt «÷t… Au.'' …krz‚tu …tËu Mðt{eS™t «&™tu™t ftuE
W¥th ™ n‚t. r™hw¥th ƒ™e „Þt.
htsfw{th ftì÷s u {tk «ð[™ : yt ftì÷s
u {tk htsfwðk htu yÇÞtË fh‚t. r«ÂLË…t÷
©e {uf™tux™™t y™whtuÄ …h Mðt{eS™wk «ð[™ ‘¥ôã¨æ ÐÚ}ææï {}æü:' rð»tÞ …h
ÚtÞwk. Mðt{eSyu {tk˼ûtý™t Œtu»ttu ‚Útt «týeytu™e ®nËt îtht {tkË «t ÚttÞ
Au, suÚte ™ir‚f árüyu …ý ‚u …t… Au; ‚u™e ËwkŒh Aýtðx fhe.
þwk ƒÄt htsfw{thtu ™hf{tk sþu ? : «ð[™™e Ë{tr …Ae ©e {uf™tux™
{ntþÞu …qAâwk fu, ‘‘{tkËtnth …t… Au. htsfw{thtu {tkËtnthe Au. rþfth fhðt™wk
‚u{™u rþûtý {¤u Au. ‚tu þwk ƒÄt htsfw{thtu ™hf{tk sþu ?''
ûtrºtÞtu {txu rþfth rðrn‚ : Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘®nËf …þwytu
òu ¾uzq‚tu, ‚u{™tk …þwytu ‚Útt ¾u‚e™tu ™tþ fh‚t ntuÞ ‚tu ‚u™tu ðÄ fhðt{tk
140 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Œtu»t ™Úte, yu f‚oÔÞ Au; fthý fu ‚uÚte «tý, Ä™-ÄtLÞ y™u …þwytu™e hûtt
ÚtE þfu Au. f‚oÔÞ™wk …t÷™ fhðwk yu …t… ™Úte.''
}øðuŒ™tu W…nth : r«ÂLË…t÷ Mðt{eS™t Ë{tÄt™Úte Ëk‚ü w ÚtÞt y™u …tu‚t™e
f]‚¿t‚t «fx fhðt r™r{¥tu Mðt{eS™u {uût{q÷h Ëk…trŒ‚ }øðuŒ™tu „úkÚt ¼ux
ytÃÞtu.
«t[e™ Rr‚ntË : Mðt{eS …tu‚t™tk «ð[™tu{tk «t[e™ ytÞtoð‚o™tu „tihð…qýo
Rr‚ntË y™u ytÞo òr‚™e „rh{t™u ¾qƒ s ¼th…qðof hsq fh‚t n‚t. ‚u{tk™tk
Úttuztk WŒtnhýtu r™B™ Au :
Þkºttu : yuf «ð[™{tk Mðt{eSyu «t[e™ft¤{tk …ý nt÷{tk su{ ðht¤Úte
yìÂLs™tu [t÷u Au ‚u{ ðht¤Úte [t÷‚tk Þkºttu™wk ðýo™ fÞwO n‚wk.
rðŒuþ„{™ : Mðt{eS™t Ë{Þ{tk rðŒuþ„{™™u …t… {t™ðt{tk ytð‚wk n‚wk.
„wsht‚{tk íÞthu y™u íÞth …Ae rðŒuþÞtºtt fh™th™u ¿ttr‚ ƒnth ftZe {qfðt ð„uhu
Œkz Út‚tu. íÞthu Mðt{eSyu «t[e™ ft¤{tk …ý rðŒuþ„{™™wk WŒtnhý yt…‚t ysw™ o ™t
rððtn …t‚t÷Œuþ – y{urhft{tk W÷tu…e ËtÚtu ÚtÞt™wk sýtÔÞwk n‚wk.
y{urhft™e þtuÄ : Þwhtu…eÞ Œuþtu™u y{urhft™e òý Ëtu¤{e þ‚tçŒe{tk ftu÷kƒËu
þtuÄ fÞto …Ae ÚtE n‚e, …hk‚w ytÞtoð‚oðtËeytu™u ‚tu ‚u {ntîe…™wk ¿tt™ ‚u™t
…nu÷tk n‚wk. yt he‚u Mðt{eS ™ðe™ «Ëk„tu™u ðýe ÷E™u ¼th‚eÞ Rr‚ntË™e
„tihð„tÚtt ðýoð‚t n‚t.
htsðe Ëk{u÷™ : Mðt{eS™t r™ðtË Ë{Þ{tk htsftux{tk htsðe Ëk{u÷™
{éÞwk n‚wk. ‚u{tk sq™t„Z™t Œeðt™ ©e „tufw¤S Ít÷t …ý ytðu÷t n‚t y™u
Mðt{eS™wk «ð[™ Ëtk¼¤ðt ytð‚t n‚t. yuf rŒðË Mðt{eSyu W…r™»tŒ™t
ðtõÞ …h þkfht[tÞoÚte r¼L™ yÚto fÞtuo. ‚u™t …h Œeðt™ Ëtnuƒu yt…r¥t fhe.
Mðt{eSyu rð™tuŒ¼tðÚte W¥th yt…‚t fÌtwk fu, ‘‘þkfht[tÞuo yu yÚto ¼tk„ …e™u
fÞtuo nþu.''
Mðt{eS y™u ðt½S Xtftuh : Mðt{eS™t yuf «ð[™{tk {tuhƒe ™huþ
Xtftuh ðt½S …ý ntsh n‚t y™u «ð[™ …Ae ðt‚to÷t… ÚtÞu÷. ‚u™e Ëtûte
{tuhƒe™t Œeðt™ ©e ¼týS ft™Syu Mðt{e ŒÞt™kŒ™e Sð™™t ¼u¾Äthe þtuÄf
©e ŒuðuLÿ™tÚt {w¾tu…tæÞtÞ™u ‚t. 13–6–1912™t yk„úuS{tk ÷¾u÷t yuf …ºt
îtht yt…e n‚e. ‚u™tu Ëthtkþ r™B™ Au :
‘‘nt÷™t {tuhƒe™t {nthtò (Xtftuh ðt½S) yu E.Ë. 1875{tk htsftux
{wft{u Mðt{e ŒÞt™kŒ™wk yuf ¼t»tý Ëtk¼éÞwk n‚wk. «ð[™ …qýo ÚtÞt …Ae Mðt{e
ŒÞt™kŒu {tuhƒe {nthtò™e {w÷tft‚ ÷E™u ‚u{™e ËtÚtu ðt‚to÷t… fÞtuo n‚tu. ‚u{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 141
Mðt{eSyu sýtÔÞwk n‚wk fu, {U yt…™t htßÞ{tk s sL{ ÷eÄtu Au. yt Ëtk¼¤e™u
{tuhƒe Xtftuhu ¾wþe ÔÞõ‚ fh‚tk fÌtwk fu “yt òýe™u nwk „tihð y™w¼ðwk Awk. ð„uhu..”
(Mðt{e ŒÞt™kŒ ËhMð‚e™t sL{MÚtt™trŒ™tu r™ýoÞ-…]»X 9)
htsftux{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
ykfwh : Mðt{eS™t yt„{™Úte ƒu ð»to …qðuo htsftux{tk «tÚto™tË{ts™e MÚtt…™t
ÚtE [qfe n‚e y™u ËwÄth™wk ytkŒtu÷™ [t÷‚wk n‚wk. rþrût‚ ð„o™t ÷tuftu ‚u{tk Ër¢Þ
hË ÷u‚t n‚t. ‚u Mðt{eS™tk «ð[™tuÚte ytfŠ»t‚ ÚtÞt n‚t y™u ‚uytu Mðt{eS™tk
rð[thtu y™u {k‚ÔÞtuÚte …ý Ën{‚ n‚t. ðuŒtu™e y…tihw»tuÞ‚t ð„uhu rðþu …ý
‚uytuyu …tu‚t™e Ëk{r‚ Œþtoðe n‚e.
«M‚tð : htsftux™t «tÚto™tË{ts™t y™wÞtÞeytu «tÚto™tË{ts™wk ™t{
ytÞoË{ts yt…ðt{tk ytðu ‚u{ Ëk{‚ ÚtÞt. Mðt{eS™wk ŒerÂ{Þ þheh, «uhýtŒtÞe
ÔÞÂõ‚íð, ytusMðe ðtýe y™u ÷tufrn‚™t WíÚtt™ ‚Útt W…fth yÚtuo Ë{Š…‚
Sð™™tu ÷tuftu …h [wkƒfeÞ «¼tð …zâtu n‚tu. ytÚte ytÞoË{ts™e MÚtt…™t™u
{qŠ‚{k‚ Y… {éÞwk.
yrÄfthe y™u r™Þ{ : ytÞoË{ts™e rðrÄð‚T MÚtt…™t fhðt{tk ytðe. «Ät™
©e {rýþkfh sxtþkfh y™u ‚u{™e y™w…ÂMÚtr‚{tk ©e W¥t{ht{ r™¼oÞht{ ftÞo¼th
Ëk¼t¤u, y™u {kºte ©e nh„tu®ðŒŒtË îthftŒtË ftkxtðt¤t y™u ‚u{™e „uhntshe{tk
©e ™„e™ŒtË ðús¼q»týŒtË ftÞo fhu ‚uðtu r™ýoÞ ÚtÞtu. ËÇÞtu™e ËkÏÞt 30™e n‚e.
ytÞoË{ts™t Ëk„X™™t r™Þ{tu ƒ™tÔÞt y™u ‚u™u A…tðe™u ‚u™e ™f÷tu
W¥th ¼th‚™tk rðr¼L™ ™„htu{tk {tuf÷ðt{tk ytðe. 300 ™f÷tu Mðt{eSyu
{wƒ
k E, y{ŒtðtŒ{tk rð‚hý fhðt …tu‚t™e …tËu ht¾e y™u Œh hrððthu ytÞoË{ts™wk
yrÄðuþ™ fhðt™tu r™ýoÞ fhðt{tk ytÔÞtu. yt Ë{t[th ‘rn‚uåAw' …ºt{tk «„x
ÚtÞt n‚t.
Mðt{eS™tu Vtuxtu : htsftux{tk Mðt{eS™tu yuf Vtuxtu ÷uðt{tk ytðu÷ y™u
ytÞoË{ts™t ËŒMÞtuyu ©Øt…qðof ‚u™e ™f÷tu ÷eÄe n‚e.
yÕ…tÞw ytÞoË{ts : rðï™tu yt Ëðo«Út{ (yu{ …ý {t™ðt{tk ytðu
Au fu Ëkð‚ 1929™t ¼tŒhðt {rn™t{tk yt …qðuo ytht (rƒnth) {tk ytÞoË{ts™e
MÚtt…™t ÚtE n‚e.) ytÞoË{ts …tk[-A {rn™t [t÷e™u yÕ…tÞw ƒLÞtu. ‚u™wk
fthý hts™ir‚f n‚wk. ‚u Ë{Þu ðztuŒht™t {nthtò {Õnthtð „tÞfðtz™u íÞtk™t
hurËzLx f™o÷ VuÞh (Phayer)™u rð»t yt…e™u {the ™t¾ðt™t frÚt‚ „w™t {txu
…Œ¼úü fhðt{tk ytÔÞt n‚t. ‚u™tu yËk‚tu»t «ò{tk Vu÷tÞu÷tu n‚tu.
…k. „èw÷t÷™e frð‚t : Mðt{eS™t htsftuxÚte «MÚtt™ …Ae ytÞoË{ts™t
yrÄftheytuyu þe½ú frð þ‚tðÄt™e (Ëtu yuft„ú‚tÚte þÂõ‚Ëk…L™), {wkƒE™t
142 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
«rËØ ði»ýð y™u «¿tt[ûtw …k. „èw÷t÷ ‚u yhËt{tk htsftux ytðu÷t, ‚u{™u
yt{krºt‚ fÞto n‚t. ‚u{ýu ˼t{tk …tu‚t™tk ftÔÞtu{tk yuf ftÔÞ {nthtò {Õnthtð™u
…Œ¼úü fÞto ‚u rð»tu hsq fÞwO. …hk‚w hts™ir‚f rð»tÞ …h™e yt h[™t ytÞoË{ts
htsftux {txu ½t‚f ƒ™e.
Ë{t[th…ºttu{tk rððhý : yt ˼t™tu ynuðt÷ {kºte ©e ™„e™ŒtËu ©e
nh„tu®ðŒŒtË™e Ëk{r‚Úte ‘{wkƒE „uÍux' y™u ‘xtRBË ytìV RÂLzÞt'{tk {tufÕÞtu
y™u ‚u «„x ÚtÞtu. …hk‚w …tA¤Úte ÏÞt÷ ytð‚t yLÞ …ºttu{tk ‚u™wk «ftþ™
‚th fhe™u yxftÔÞwk. htsftux ytÞoË{ts™t yrÄftkþ ËÇÞtu htsf{o[the y™u
ðfe÷ ð„o™t n‚t.
…tur÷rxf÷ yusLx™e ‚ðtE : ‚u Ë{t[th ftrXÞtðtz-Ëtiht»xÙ™t …tuur÷rxf÷
yusLx ©e suLË …e÷ (Mr. Janes Piel)™t ðtk[ðt{tk ytð‚t ©e ™„e™ŒtË™e
ðfe÷t‚™e Ë™Œ hŒ fhe y™u ftkxtðt¤t™u htsÿtun suðtu „w™tu fhðt™tu ¼Þ
ƒ‚tÔÞtu. ‚u{ s yLÞ ËŒMÞtu{tk ¼Þ ÔÞt…e „Þtu, suÚte ytÞoË{tsÚte ƒÄtyu
…tu‚t™tu ËkƒkÄ ‚tuze ™tÏÞtu. yt he‚u ¼Þ, ytþkft y™u ºttË™t ðt‚tðhýÚte
÷tuftu ytÞoË{tsÚte …]ÚtfT ƒ™e „Þt y™u rðï™t Ëðo«Út{ ytÞoË{ts™wk yÕ…tÞw{tk
{]íÞw ÚtÞwk. Mðt{eS yt ½x™t …qðuo htsftuxÚte «MÚtt™ fhe „Þt n‚t.
htsftuxÚte «MÚtt™ : Ëkð‚ 1931 …tu»t ËwŒ 12, Ëtu{ðth (18 òLÞwythe,
1875)™t htus Mðt{eSyu htsftuxÚte «MÚtt™ fÞwO. hM‚t{tk [tuxe÷t y™u ðZðtý
ÚtE™u y{ŒtðtŒ sðt {txu ™eféÞt.
[tuxe÷t
Mðt{eSyu ‚t. 18 òLÞwythe™e ht‚u [tuxe÷t ytðe™u „t{™e Ä{oþt¤t{tk
{wft{ fÞtuo. ynª ðtkft™uh™t htsfrð ËwkŒhS ™Útwht{™t Mðt{eS™t {u¤t… Ë{Þ™e
yuf ½x™t™wk ðýo™ «t ÚttÞ Au. htsfrð™e RåAt Mðt{eS™u {¤ðt y™u ðt‚to÷t…
fhðt™e n‚e. htsftux{tk Mðt{eS™tk Œþo™ fÞtO n‚tk. …hk‚w {w÷tft‚ ÚtE ™rn.
‚u RåAt [tuxe÷t{tk {¤e™u …qhe fhe.
½tuzt„tzeðt¤tu {u{ý : Mðt{eS Ëðthu [tuxe÷tÚte yt„¤ «MÚtt™ fhe hÌtt
n‚t, íÞthu yuf ½tuzt„tzeðt¤t {u{ý ËtÚtu ¼tzwk ™¬e ÚtÞu÷ n‚wk. ‚u{ A‚tk
‚u {u{ý Mðt{eS™t Ëuðftu ËtÚtu ͽztu fhðt {tkzâtu y™u {thðt ‚iÞth ÚtÞtu.
ðt‚ Mðt{eS ËwÄe …ntU[e. ‚uytu Ä{oþt¤t™e ƒnth ytÔÞt y™u {u{ý™u Ä{ftð‚t
fÌtwk, ‘‘‚wk yu{ ™ {t™‚tu fu nwk ftuE ËtÄw fu Vfeh s Awk. ‚wk ™¬e fhu÷t ¼tztÚte
ðÄthu ÷E þfu ™rn y™u ™t …tze þftÞ ™rn'' ‚u{ s {LÞw – ËtÂ¥ðf ¢tuÄÚte
fÌtwk fu, ‘‘òu ͽztu fheþ ‚tu yuf ÚtÃ…z{tk ‚the ƒºteËe ‚tuze ™t¾eþ.'' Mðt{eS™wk
W„ú MðY… òuE™u {u{ý Xkztu„th ÚtE „Þtu. Mðt{eS™tu yt ËtÂíðf ¢tuÄ –
“}拲éÚç¨ }æ‹²é¢ }æç² {ïçã'' (ÞswðuoŒ : 19 : 1) ðuŒ ðtõÞ™u ËtÚtof fhu Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 143
ðZðtý
…tu»t ËwŒ 13 (òLÞwythe 19)™t htus Mðt{eSyu [tuxe÷tÚte ðZðtý ytðe™u
íÞtk rËrð÷ Mxuþ™{tk ÷¾‚h™t Xtftuh™t W‚tht{tk {wft{ fÞtuo. (ƒtŒ{tk htsftux
yusLËe ftÞto÷Þ™t yæÞût) ©e rðê÷htÞ …tu‚t™t ŒtŒt ËtÚtu Mðt{eS™u {¤ðt
„Þt n‚t y™u ÷„¼„ yzÄtu f÷tf ËwÄe ðt‚to÷t… fÞtuo n‚tu. (Mðt{e ŒÞt™kŒ™t
sL{MÚtt™trŒ™tu r™ýoÞ …]. 13Úte WŒTÄ]‚)
xkftht y-„{™
Mðt{eS™t „]níÞt„ …Ae Ëtiht»xÙ y™u htsftux™tu yt ‚u{™tu «Út{ y™u
ykr‚{ «ðtË n‚tu. ynª [[to™tu rð»tÞ Au fu ËkLÞtËeytu „]níÞt„ …Ae {tuxu
¼t„u …tu‚t™t „t{ fu „]n™e yuf ðth {w÷tft‚ ÷u‚t ntuðt™e {tLÞ‚t Au. Mðt{eS
htsftux ËwÄe ytðu÷t, …hk‚w sL{„t{ xkftht „{™™tu ftuE Sð™[rhºtfthu r™Œuoþ
fhu÷ ™Úte. MðÞk Mðt{eSyu …q™t «ð[™™t ytí{fÚt™{tk rËØ…wh{tk r…‚tSÚte
…fztE™u ¼t„e ™eféÞt ƒtŒ™t ðýo™{tk fnu÷ Au fu : ‘‘.... {tht „t{™t
‚Útt ½h™t {týËtu™tu yu AuÕ÷tu {u¤t… n‚tu. yu{ fnwk ‚tu [t÷u, fthý fu íÞth
…Ae yuf ðth «Þt„{tk {tht „t{™t fux÷tf {týËtu {™u {éÞt n‚t. …hk‚w
{U ‚uytu™u …rh[Þ ytÃÞtu ™rn. íÞth …Ae yts ËwÄe{tk ftuE™tu {u¤t… ÚtÞtu
™Úte.''
Mðt{eS™t yt fÚt™Úte «r‚…tŒ™ ÚttÞ Au fu ‚uytu htsftuxÚte yÚtðt „]níÞt„
…Ae xkftht ytðu÷ ™Úte. suÚte ‚u ËkƒkÄe [[to™u ftuE yðftþ ™Úte.
y{ŒtðtŒ
Ëkð‚ 1931 …tu»t ËwŒ 15 „whwðth (21 òLÞwythe, 1875)™t htus
Mðt{eS Vhe y{ŒtðtŒ ytÔÞt.
«ð[™tu : Mðt{eSyu «Út{ «ð[™{tk ¼q‚ft¤™t ¼ÔÞ ¼th‚™e Ítk¾e
fhtðe™u ð‚o{t™{tk ŒuþðtËeytu™u yuf‚t ¼tð MÚttr…‚ fhðt fÌtwk. ƒeswk «ð[™
ƒt÷rððtn™t Œtu»ttu …h ÚtÞwk.
ytÞoË{ts MÚtt…™t W…¢{ : y{ŒtðtŒ{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t {txu
‚t. 27 òLÞwythe™t htus htðƒntŒwh rðê÷ŒtË™t ½hu yuf ˼t ht¾e. ‚u{tk
y™uf {nt™w¼tðtu, …krz‚tu, þt†eytu y™u …tŒheytu …ý ntsh n‚t.
þt†tÚto-ytnTðt™ : ˼t{tk …krz‚tuyu {qŠ‚…qò™u ðuŒ{kºtÚte þt†tuõ‚ ƒ‚tðe.
su™tu Mðt{eSyu «ð[™{tk “¥æÜëUc‡æïÝ Ú…¨æ'' ðuŒ {kºt{tk «r‚{t …qs™™t yÚto™tu
rðhtuÄ fÞtuo. yk‚u …krz‚tu y™u Mðt{eS yu ƒk™u™t {kºttu™t yÚto ÷ur¾‚ Y…{tk ÷uðt{tk
ytÔÞt. íÞth ƒtŒ …k. „tu…t÷nrh, ¼tu÷t™tÚt Ëtht¼tE y™u ykƒt÷t÷ ŒuËtEyu
144 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
rðM‚th…qðof rð[th fhe™u Mðt{eS™tu yÚto ËíÞ ntuðt™tu r™ýoÞ ònuh fÞtuo.
{qŠ‚…qò y™u ðýto©{ : ðuŒtÚto™e Wõ‚ [[to …Ae ˼t{tk {qŠ‚…qò y™u
ðýto©{ …h Mðt{eS y™u …krz‚tu™e [[to ÚtE. ‚u{tk …ý {æÞMÚte ¼tu÷t™tÚt
Ëtht¼tE y™u ykƒt÷t÷ ŒuËtEyu Mðt{eS™t rËØtk‚tu™u ÞÚttÚto ònuh fÞto.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t rð»tÞf yt «ð[™{tk Mðt{eSyuu Ëðuo™u ðuŒ{t„o™wk y™wËhý
fhðt™e «uhýt yt…e.
„e‚t™tu ËíÞ yÚto : yuf rŒðË yuf ƒútñýu Mðt{eS™u {¤e™u fÌtwk fu
-“„e‚t{tk ‘S±{}æï
S±{}æïü çÝ{Ý¢ ....'Úte fnuðtÞwk Au fu, …tu‚t™tu Ä{o „wýne™ ntuÞ ‚tu…ý
©uÞ»fh Au y™u …hÄ{o™tu Mðefth fhðtu ™rn. suÚte yt…™t fnuðtÚte y{u y{thtu
…hk…ht„‚ Ä{o fu{ Atuze ŒEyu ?”
Mðt{eSyu Ë{tÄt™ fÞwO fu „e‚t™t yu &÷tuf™tu yÚto ðýto©{ Ä{oÚte s
Au. Œhufu …tu‚t™t ðýto©{ «r‚…trŒ‚ Ä{tuo–f‚oÔÞtu™wk …t÷™ fhðwk òuEyu. ynª
{qŠ‚…qò y™u Ëk«ŒtÞ–Ä{oÚte ‚u™tu ËkƒkÄ ™Úte.
«MÚtt™ : {wkƒE-„wsht‚ «Œuþ™t «ðtË™wk «Út{ [hý …qhwk fhe™u Mðt{eS
y{ŒtðtŒÚte Ëkð‚ 1931 …tu»tðŒ 8, þw¢ðth (29 òLÞwythe, 1875)™t
htus «MÚtt™ fhe™u ‚u s rŒðËu {wkƒE …ntUåÞt y™u …qðtuoõ‚ ðt÷fuïh™e Ä{oþt¤t{tk
r™ðtË fÞtuo.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ™tu ËwÄtht–™ðò„hý ËkƒkÄe ftÞo¢{ ËðtO„ Ëk…qýo Y…{tk
s™‚t Ë{ût ytðe „Þtu n‚tu. su{-su{ ðirŒf Ä{o™wk MðY… ƒeò ƒÄt {‚tu
fh‚t Wßßð¤ MðY…u «fx Útðt ÷tøÞwk, ‚u{-‚u{ ƒÄt {‚t[tÞtuoyu …tu‚t™t
Ëk«ŒtÞtu™e hûtt fhðt {txu [uütytu «thk¼ fhe ŒeÄe n‚e.
Mðt{e ŒÞt™kŒ ytÞoòr‚™u …tu‚t™tu ƒ„zu÷tu rfÕ÷tu {t™‚t n‚t, ‚u{ yLÞ
rðÄ{eo {‚tð÷kƒeytu ‚u™tu ™tþ fhðt yt¢{ý fhe hÌtt n‚t. ‚u™e Ët{u Mðt{eS
Mðhûtý, ËwÄthtu y™u «r‚yt¢{ý ð„uhu™t Ëk…qýo ftÞo¢{™u ‚iÞth fhe [qõÞt
n‚t. ‚uytu yt Ë{Þu ÞwØ™t Ÿztý{tk Ëk[he hÌtt n‚t, íÞthu Ëðo «r‚…ûteytu
ò„]‚ ÚtÞt n‚t y™u Mðt{eS …tËuÚte s þe¾u÷tk–òýu÷tk y†-þ†tu™e ËntÞ‚tÚte
…tu‚t™t …h™tk «íÞt¢{ýtu™u htufðt {Útt{ý fhe hÌtt n‚t. yt «íÞt¢{ýtu
îtht yt¢{ýtu™u htuf‚t ysuÞ {nthÚte™t Y…{tk Mðt{eS™wk {wkƒE{tk Vhe …Œt…oý
ÚtÞwk n‚wk.
ðuŒ {kz… : 4 Vuƒy
wú the, 1875™t htus Mðt{eS™wk yuf þý„thu÷t ðuŒ{kz… –
…kzt÷{tk «ð[™ ÚtÞwk. ‚u{ s y™uf «ð[™tu …ý ‚u MÚt¤u Út‚tk hÌttk. ‚u{tk yuf
rŒðËu «ð[™ y™u ƒeò rŒðËu þkft-Ë{tÄt™ fh‚t n‚t.
ÔÞtfhý …h þt†tÚto : …krz‚tu™e yuðe ¼útL‚ Äthýt n‚e fu Mðt{eS™e
ËkMf]‚ ÔÞtfhý{tk „r‚ ™Úte, suÚte ‚u™t …h þt†tÚto fhe™u ‚u™tu …htsÞ fhðtu
òuEyu. yt {txu 10 {t[o, 1875™tu rŒðË ™¬e fhðt{tk ytÔÞtu. …k. ytí{tht{
ƒt…w Œ÷ðe™t «{w¾MÚtt™u …k. ¾e{S ðt÷S òuþeyu [[to™tu «thk¼ fÞtuo. …hk‚w
‚uytu Úttuzeðth{tk rð»tÞtL‚h ÚtE™u ƒuËe „Þt. íÞth ƒtŒ …k. RåAtþkfh þwf÷u
«&™tu fÞto. Mðt{eSyu ‚u™t W¥th yt…e ŒeÄt. íÞthƒtŒ Mðt{eSyu ‚u{™u «&™tu
fÞto, …hk‚w ftuE W¥th yt…e þõÞt ™rn y™u rð»tÞtL‚h ÚtE™u ‘r™Þtu„'™e [[to
fh‚t Mðt{eSyu ‚u™wk …ý Ë{tÄt™ fÞwO. yt he‚u Mðt{eS™u nhtððt™t ytuh‚t
yÄqht hÌtt – …qht ÚtÞt ™rn.
ytÞoË{ts™t ykfwh : Mðt{eS™t {wkƒE™t «Út{ Ë{Þ™t yt„{™ Ë{Þu
‚uytu™t ¼õ‚tu{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t {txu™e [[to-rð[thýt [t÷e n‚e. …hk‚w
íÞthu …qýo MðY… y…tÞwk ™ n‚wk. Mðt{eS™e rþûttytu ‚Útt W…Œuþtu™tu Ëk„rX‚
Y…u «[th fhðt {txu ËkMÚtt™e MÚtt…™t sYhe n‚e. yt {txu ðuŒtu …h ytÄtrh‚
ðirŒf rþûtt™t «[th {txu ‘ytÞoË{ts' ™t{™e ËkMÚtt™e MÚtt…™t fhðt™tu r™ýoÞ
145 146 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
fhðt{tk ytÔÞtu y™u ‚u™t r™Þ{tu ð„uhu {txu ŒtŒtuƒt …tkzwhk„ ‚h¾zfh, …t™t[kŒ
ytýkŒS …thu¾ ‚Útt Ëuðf÷t÷ f]»ýŒtË™e Ër{r‚ ƒ™tððt{tk ytðe. ‚uýu Y…hu¾t
‚iÞth fhe y™u {wkƒE™e ntRftuxo™t ðfe÷ ©e r„hÄh÷t÷ ŒÞt÷ŒtË ftuXtheyu
ÔÞðÂMÚt‚ fhe.
yËíÞ …h ytÞoË{ts ™rn : ytÞoË{ts™e MÚtt…™t {txu þuX ÷û{eŒtË
¾e{S y™u …k. htsf]»ý yu ƒk™u WíËtrn‚ n‚t. …hk‚w ‚uytu yîi‚ðtŒe ntuðtÚte
ytÞoË{ts™t r™Þ{tu{tk …ý Sð-ƒúñ yufíð™t rËØtk‚™wk r{©ý fhðt RåA‚t
n‚t. …hk‚w Mðt{eSyu M…ü fÌtwk fu, ‘‘nwk yËíÞ™t …tÞt …h ytÞoË{ts™e
MÚtt…™t fheþ ™rn.'' ytÚte ‚uytu ƒk™u ™thts ÚtÞt y™u yËnfth fhe™u yLÞtu
…ý Ënfth ™ yt…u ‚u {txu™t «Þí™tu fh‚t hÌtt, …hk‚w Mðt{eS™tu ËnÞtu„
fh™thtytu™e ËkÏÞt r™hk‚h ðÄe hne n‚e.
ytÞoË{ts™wk MðY… : Mðt{eS y™uf Ëk«ŒtÞtu{tk ‚u™t MÚtt…ftu, {nk‚tu
y™u „tŒe…r‚ytu™e ÔÞÂõ‚…qò™e rðf]r‚ytu òuE [qõÞt n‚t. ‚u{ s ËkMÚtt …ý
ßÞthu yuf ÔÞÂõ‚ furLÿ‚ ƒ™‚t ‚u{tk …ý „whwz{ «ðuþe™u Œq»týtu Vq÷uVt÷u Au;
suÚte ‚uytu ytÞoË{ts{tk ÷tuf‚tkrºtf …Ør‚ ht¾ðt RåA‚t n‚t y™u MðÞk™u
{tºt ðirŒf Ä{o™t yuf «[thf {t™‚t n‚t. suÚte ‚uytuyu W…ÂMÚt‚ s™Ë{wŒtÞ
Ë{ût …tu‚t™e ÂMÚtr‚ M…ü fh‚tk yíÞk‚ {tŠ{f ðtýe{tk fÌtwk :
‘‘¼tE, {thtu ftuE Mð‚kºt {‚ ™Úte. nwk ‚tu ðuŒ™u ytÄe™ Awk y™u yt…ýt
¼th‚ð»to{tk …å[eË fhtuz (‚u Ë{Þ™e s™ËkÏÞt) ytÞtuo Au. ftuE-ftuE ðt‚tu{tk
ftuE-ftuE{tk Úttuzt-½ýtu ({‚) ¼uŒ Au. ‚u rð[th fhðtÚte ™ef¤e sþu. nwk ËkLÞtËe
Awk y™u {thwk yu s f‚oÔÞ Au fu, nwk yt… ÷tuftu™wk yL™ ¾tô Awk ‚u™t ƒŒ÷t{tk
su ËíÞ Ë{swk Awk ‚u™tu r™¼oÞ‚tÚte W…Œuþ yt…wk Awk. {™u ftuE feŠ‚™tu {tun
™Úte. ftuE {the M‚wr‚ fhu yÚtðt ®™Œt fhu, nwk {thwk f‚oÔÞ {t™e™u Ä{o™tu ƒtuÄ
fhwk Awk. ftuE {t™u yÚtðt ™ {t™u ‚u{tk {the ftuE ntr™ fu ÷t¼ ™Úte.''
Mðt{eS™tk yt ð[™ Ëtk¼¤e™u yuf ¼tEyu …qAâwk fu, ‘‘y{u òu Ë{ts™e
MÚtt…™t fheyu ‚tu ‚u{tk ftuE Ëtðosr™f ™wfËt™ Au ?''
Mðt{eSyu ‚u™t W¥th{tk fÌtwk,
‘‘òu ‚{u Ë{ts îtht …whw»ttÚto fhe™u …htu…fth fhe þf‚t ntu, ‚tu Ë{ts(™e
MÚtt…™t) fhtu, ‚u{tk {the ftuE {™tE ™Úte. …hk‚w òu ‚u{tk ÞtuøÞ ÔÞðMÚtt ™rn
ht¾tu, ‚tu yt„¤ s‚t „hƒztæÞtÞ ÚtE sþu. nwk ‚tu ƒeò™u su{ W…Œuþ yt…wk
Awk, ‚u{ ‚{tu™u …ý yt…eþ. …hk‚w yux÷wk ¾tË ÷ût-æÞt™ ht¾þtu fu {thtu ftuE
Mð‚kºt {‚ ™Úte y™u nwk Ëðo¿t …ý ™Úte. ytÚte ¼rð»Þ{tk òu ftuE {the ¼q÷
òuðt{tk ytðu, ‚tu ÞwÂõ‚…qðof …heûtt fhe™u ‚u™u …ý ËwÄthe ÷uþtu.''
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 147
‘‘òu ‚u{ fhðt{tk ™rn ytðu, ‚tu ¼rð»Þ{tk yt (ytÞoË{ts) …ý yuf
{‚ ƒ™e sþu, y™u yu he‚u ÏææÏææ ææÏææ ±æv²¢ Ðí}ææ‡æ¢ {t™e™u yt ¼th‚{tk y™uf
«fth™t {‚{‚tk‚h «[r÷‚ ÚtE™u, ykŒhtuykŒh Œwht„ún ht¾e™u, Ä{toLÄ ƒ™e™u,
…hM…h ÷ze™u, y™uf «fth™e ËŒT rðãt™tu ™tþ fhe™u yt ¼th‚ð»to ŒwŒoþt™u
«t ÚtÞu÷ Au, ‚u{tk yt yuf {‚™tu ðÄthtu Útþu.''
‘‘{thtu ‚tu yu yr¼«tÞ Au fu, yt ¼th‚ð»to{tk y™uf {‚{‚tk‚h «[r÷‚
Au, ‚u Ëðo ðuŒtu™u {t™u Au. ‚uÚte ðuŒþt†Y…e Ë{wÿ{tk yu ™Œe-™tð Vhe {¤e
òÞ ‚tu Ä{o™e yuõÞ‚t Útþu y™u Ä{o™e yuf‚tÚte ËtkËtrhf y™u ÔÞðntrhf ËwÄthýt
Útþu, ‚uÚte Ëðo RÂåA‚ f÷t-ftiþ÷ ð„uhu™tu ËwÄth Útþu. {™w»Þ{tºt™wk Sð™ ËV¤
ƒ™e™u yk‚{tk …tu‚t™t Ä{o-ƒ¤Úte yÚto, ft{ y™u {tuût «t Útþu.''
({wkƒE-ytÞoË{ts™tu Rr‚ntË)
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : Ëkð‚ 1931 [iºt ËwŒ 5, þr™ðth (10 yur«÷,
1875)™t rŒðËu Ëtksu Ëtzt…tk[ ðtøÞu {wkƒE™t r„h„tð rðM‚th{tk yuf …thËe
{nt™w¼tð ztì. {týufS yŒuhS™t ƒt„{tk ytÞoË{ts™e rðrÄð‚T MÚtt…™t fhðt{tk
ytðe. «thk¼{tk 28 r™Þ{tu ™¬e fhðt{tk ytÔÞt. (yt„¤ ÷tntuh{tk ‚u™tu
Œþ r™Þ{tu{tk Ë{tðuþ fhðt{tk ytÔÞtu.) …ŒtrÄftheytu™e [qkxýe Út‚tk ©e
r„hÄh÷t÷ ŒÞt÷ŒtË ftuXthe «Ät™ y™u ©e …t™t[kŒ ytýkŒS …thu¾™u {kºte
[qkxðt{tk ytÔÞt. ¼th‚{tk «ò‚kºt™e ftuE fÕ…™t …ý ‚u Ë{Þ{tk ™ n‚e. íÞthu
yuf ÄtŠ{f ËkMÚtt{tk ÷tuf‚kºt yu y…qðo ðt‚ n‚e.
Mðt{eS {tºt ËŒMÞ : ythk¼{tk ËŒMÞtu™e ËkÏÞt 100 n‚e. ËŒMÞtuyu
Mðt{eS™u ËkMÚtt…f y™u «{w¾ {txu y™whtuÄ fh‚t ‚uytuyu Mðefth fÞtuo ™rn.
…hk‚w ƒÄt™t yt„únÚte Ët{tLÞ ËŒMÞtu{tk …tu‚t™wk ™t{ ht¾ðt Mðefth fÞtuo.
ËŒMÞtu™e Ëqr[{tk 31{wk ™t{ ‚uytu™wk òuðt{tk ytðu Au. ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
…Ae ËtÂtrnf ËíËk„{tk Mðt{eS™tk «ð[™tu …ý ytÞoË{ts{tk ÚtÞtk.
Mðt{eS™tu Vtuxtu : ©e nrhùkÿ ®[‚t{rýyu yt„ún…qðof Mðt{eS™tu Vtuxtu
‚iÞth fhtÔÞtu, …hk‚w Mðt{eSyu ¼rð»Þ{tk ÷tuftu ykÄrðïtËÚte ‚u™e …qò fhþu
yu{ rð[the ‚u™u ytÞoË{ts {krŒh{tk MÚttr…‚ fhðtÚte y™w{r‚ …ý yt…e ™rn.
…k. f{÷™Þ™ y™u þt†tÚto : {wkƒE{tk …qðo «ðtË{tk …k. „èw÷t÷™tu þt†tÚto{tk
…htsÞ ÚtÞtu n‚tu. ‚uÚte ûttur¼‚ ÚtÞu÷t ði»ýðtuyu ‚u{™t yuf «rËØ rðît™
…k. f{÷™Þ™™u «urh‚ fhe™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto Ë{h{tk W‚tÞto.
yt þt†tÚtoÚte ƒ[ðt …k. f{÷™Þ™u ½ýtu «ÞtË fÞtuo. yk‚u 12 sq™™tu
rŒðË Vht{S ftËðS ntu÷{tk þt†tÚto {txu ™¬e ÚtÞtu. ‚u rŒðËu ˼tMÚtt™
…h ºtý ðtøÞu rðhtx s™Ë{wŒtÞ yufºt ÚtÞtu. Mðt{eS y™u …k. f{÷™Þ™S
148 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…ý ytðe …ntUåÞt. htðƒntŒwh ƒu[hŒtË ykƒtRŒtË™t «{w¾MÚtt™u ˼t™e
ftÞoðtne™tu ythk¼ ÚtÞtu. …hk‚w …krz‚ f{÷™Þ™ {æÞMÚte rðît™ {txu ‚Útt yLÞ
ðt‚tu{tk Ë{Þ …Ëth fhðt {tkzâtu.
Mðt{eS f{÷™Þ™™e ‚hfeƒ òýe „Þt fu ‚uytu þt†tÚtoÚte zhu Au. suÚte
‚u{™u ËeÄtu «&™ fÞtuo fu, ‘‘[thuÞ ðuŒtu{tk Œuð «r‚{tytu™t ytnTðt™, »ttuzþtu…[th
…qs™ y™u rðËso™™wk «{tý yt…tu.'' …k. f{÷™Þ™ …tËu ftuE W¥th ™ n‚tu.
suÚte Mðt{eSyu …k. f{÷™Þ™ {qŠ‚…qò ðuŒtuõ‚ rËØ fhðt{tk …htsÞ …tBÞt
Au ‚u{ ònuh fÞwO. ytÚte …krz‚ n‚«¼ ÚtE „Þt y™u …tu‚t™t y™wÞtÞeytu{tk
ytƒY sþu ‚u{ {t™e™u ˼t{tkÚte QXe™u ‘ynª ˼t{tk þqÿtu Au, ‚u™e ntshe{tk
ðuŒ{kºt ƒtu÷ðtÚte …t… ÷t„u’ ‚u{ fne™uu [t÷‚t ÚtE „Þt.
yt{ …krz‚S þt†tÚto fÞto rð™t [tÕÞt „Þt. yt þt†tÚto™wk ËrðM‚h ð]¥ttL‚
{wkƒE Ë{t[th (17-18 sq™ 1875){tk «fx ÚtÞu÷ Au, su rðM‚th ¼ÞÚte
yºtu y«M‚w‚ Au.
{wkƒEÚte «MÚtt™ : {wkƒE{tk ÷„¼„ …tuýt …tk[ {rn™t r™ðtË fhe™u ‚Útt
¼th‚eÞ ËwÄth ytkŒtu÷™ y™u ðirŒf Ä{o™e …w™: MÚtt…™t ‚u{ s yr¼ð]rØ {txu
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhe™u Mðt{eS LÞtÞ{qŠ‚ ©e {ntŒuð „tu®ðŒ ht™zu ð„uhu™t
yt{kºtýÚte …q™t sðt Q…zât.
…q™t
Ëkð‚ 1931 suX ðŒ 14, þw¢ðth (2 sw÷tE, 1875)™t htus Mðt{eS
…q™t …ÄtÞto y™u rðê÷…uX{tk þkfhþuX™t ½hu r™ðtË fÞtuo.
«ð[™ : …q™t{tk Mðt{eS™tk …[tË «ð[™tu ™„h y™u fuB…{tk ÚtÞtk n‚tk.
‚u{tk …kŒh «ð[™tu ™„h{tk ÚtÞtk n‚tk, su r÷r…ƒØ fhðt{tk ytðu÷. ‚u™wk …wM‚f
‘W…Œuþ {kshe' ytsu …ý („wsht‚e{tk yt …kÂõ‚ ÷u¾f îtht ÚtÞu÷ y™wðtŒ)
«tÃÞ Au. yt «ð[™tuÚte Mðt{eS™e rðî‚t™e Ëðoºt Äq{ {[e „E.
ykr‚{ «ð[™{tk WŒT„th : Mðt{eS™e «ð[™{t¤t™t ykr‚{ «ð[™{tk
…tu‚t™wk ytí{fÚt™ «M‚w‚ fhu÷ ‚u «ð[™™t yk‚{tk ‚uytuyu …tu‚t™t Ä{o«[th
ftÞo™e Ë{eûtt fh‚tk fÌtwk n‚wk fu :
‘‘ytÞoÄ{o™e WL™r‚ ÚttÞ ‚u {txu {tht suðt ½ýt ƒÄt Ä{tuo…Œuþftu yt…ýt
yt Œuþ{tk Wí…L™ Útðt òuEyu. yuf÷t ntÚtu yt ft{ ƒhtƒh ÚtE þfu ™rn,
‚u{ A‚tk {the ƒwrØ «{týu y™u {tht Ët{ÚÞo y™wËth {U su Œeûtt ÷eÄe Au,
‚u™u [÷tðeþ yuðtu {U ËkfÕ… fÞtuo Au.''
íÞthƒtŒ Mðt{eSyu yk‚{tk ytþeðtoŒtí{f ðtõÞ™wk Wå[thý fh‚tk fÌtwk
fu, ‘‘yk‚{tk Eïh™u «tÚto™t fhwk Awk fu, ytÞoË{ts™e Ëðoºt MÚtt…™t ÚttÞ, {qŠ‚…qòrŒ
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 149
Œwü yt[th Œqh ÚttÞ, ðuŒþt†™tu Ët[tu yÚto Ëðo™e Ë{s{tk ytðu y™u ‚u «{týu
yt[hý ÚtE™u Œuþ™e WL™r‚ ÚttÞ. ‚{tht Ëðo™t yk‚:fhý…qðof™e ËntÞÚte
yu (ftÞo) rËØ Útþu yuðe …qýo ytþt Au.'' (W…Œuþ {kshe–ykr‚{ «ð[™)
Mðt{eS™e ðõ‚]íð þi÷e : Mðt{eS™e ðtýe ytusMðe y™u {kºt{wøÄ fh™th
n‚e. ‚u{™e «ð[™ þi÷e™wk r[ºt ©e{‚e h{tƒtE ht™zu …tu‚t™e ytí{fÚtt{tk
r™B™ «M‚w‚ fhu Au :
‘‘Mðt{e ŒÞt™kŒ W¥t{ hË{Þ ðtýe™t ðõ‚t n‚t. ‚uytu™e ðtýe „k¼eh
n‚e. yu s he‚u ‚u{™e «ð[™ þi÷e yíÞk‚ {tŠ{f y™u õÞthuf y÷kftrhf Y…{tk
…ý òuðt {¤‚e n‚e; suÚte yufºt ©tu‚t„ý «ð[™ Ëtk¼¤ðt{tk ‚Õ÷e™ ƒ™e
s‚tu n‚tu.''
…q™t r™ðtËe ©e rð»ýwþt†e r[…¤qýfh Mðt{e ŒÞt™kŒ™t fèh rðhtuÄe
n‚t. ‚uytuyu ‘r™ƒkÄ{t¤t' …rºtft{tk Mðt{eS …h y™uf ytûtu…tu Ërn‚ ÔÞk„…qýo
¼t»tt{tk ÷u¾tu «fx fÞto n‚t. ‚u{ A‚tk …ý ‚u{ýu Mðt{eS™e ðõ‚]íð þi÷e™e
Ëðtuoå[‚t™tu r™B™ …kÂõ‚ytu{tk Mðefth fhðtu …zâtu Au.
‘‘W…Þwoõ‚ ðõ‚t (Mðt{e ŒÞt™kŒ)™t ðõ‚]íð™wk MðY… yt ™„h (…q™t){tk
su …qýo Y…{tk árü„tu[h ÚtÞwk, ‚uðwk yLÞ ftuE MÚt¤u ™rn hÌtwk ntuÞ. ƒtfe ƒeòk
y™uf MÚt¤tu suðtk fu – {wkƒE, y{ŒtðtŒ, ™trËf, Ë‚tht ð„uhu þnuhtu{tk ËØ{o
y™u Ë‚T-yË‚T™e {e{tkËt fh™th ÷tuftuyu Mðt{eS™u yt{krºt‚ fhe™u ‚uytu™t
yý{tu÷ ¿tt™™u yr‚þÞ ©Øt-¼Âõ‚…qðof ©ðý fhu÷ nþu. …hk‚w …q™t{tk ‚uytu™tu
suðtu XtX hÌttu, ‚uðtu yLÞ MÚt¤u òuðt{tk ytÔÞtu ™Úte. „‚ sw÷tE y™u ytu„Mx
(1875) {rn™t{tk Mðt{eS™t ™t{ …h òýu Ëk…qýo þnuh Íq{e hÌtwk n‚wk. «r‚rŒ™
ynŠ™þ Mðt{eS™e [tu‚hV rs¿ttËwytu™e {kz¤eytu™e y™ðh‚ ¼ez ò{u÷e
hnu‚e n‚e. yux÷wk s ™rn, …hk‚w Ëðo ÷tuftu{tk ¿tt™™e árüyu ©uc {t™ðt{tk
ytð‚t y™u …q™t™t «r‚rc‚ ™u‚tytu yuðt {kºt{wøÄ ƒ™e „Þt n‚t fu, ‚u ÷tuftu™u
‚u{™e (ŒÞt™kŒ™e) Ëuðt rËðtÞ ƒeswk ftkE ËqÍ‚wk ™ n‚wk.''
©e rð»ýwþt†e Mðt{eS™t ðõ‚]íð „wý™e {nt™‚t™tu Mðefth fh‚tk yt„¤
fnu Au :
‘‘Mðt{eS™e rðî‚t „{u ‚uðe ntuÞ, ‚u{™tk «ð[™tu{tk, ‚u{™tk «{týtu{tk
‚tŠff‚t „{u ‚uðe ntuÞ, …hk‚w yt Ë{Þu ‚uytu{tk ðõ‚]íð™tu „wý yr‚þÞ {nt™
Au ‚u{tk ftuE þkft™u MÚtt™ ™Úte.''
yk‚{tk ©e r[…¤qýfh «ð[™ Ë{Þ™wk Mðt{eS™wk r[ºt fxtût{Þ ¼t»tt{tk
«M‚w‚ fh‚t ÷¾u Au fu :
‘‘yt rËðtÞ …h{nkË (Mðt{e ŒÞt™kŒ)™e ÂM™øÄ, {Äwh y™u „k¼eh ðtýe,
¼ÔÞ y™u …wü [nuhtu, ËkLÞM‚™tk ¼„ðtk ð†tu, fuËhe hk„™t huþ{e ð†™tu ft™
150 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
y™u „t÷ …h ÷xf‚tu Auztðt¤tu (þt™Œth) ËtVtu fu …t½ze, ËwŒk h, Ëw„rX‚ y™u
½txe÷tu Œun, y…qðo yr¼™Þ, ‚foÞõw ‚ «ð[™ þi÷e, WL™‚ ytË™, WL™‚ ÔÞtË…eX
…h ht¾u÷e ¾whþe{tk ‚u{™e rðãt ËhMð‚e™t «íÞuf ƒwŒk -þ猙u ykrf‚ fh™th
ƒtsw{tk ƒuX÷u ÷u¾f-÷rnÞt {kz¤e, y™u [tu‚hV Mðt{eS™t {wÏÞ Ë{Útoftu ð„uhu
ƒtƒ‚tu æÞt™{tk ÷u‚tk (Mðt{e ŒÞt™kŒ™t) ðõ‚]íð™tu su fkE rðftË ÚtÞtu yÚtto‚T
‚u{™tk «ð[™tu «¼tðþt¤e ƒLÞtk ntuÞ ‚tu ‚u{tk ftuE …ý ÔÞÂõ‚™u ytùÞo ™ ÚttÞ.''
Mðt{eS™t ÔÞÂõ‚íð, ðõ‚]íðþi÷e y™u «ð[™ Ë{Þ™wk yt r[ºt yuf fèh
rðhtuÄeyu Mðefth fhe™u Œtuhu÷wk Au. suÚte ynª „whw rðhò™kŒ Mðt{eyu ŒÞt™kŒ™e
ðtýe™u ‘ft÷rsnTð' y™u ‘fw÷¬h' fnu÷ n‚e ‚u™wk «íÞût Œþo™ ÚttÞ Au.
ËL{t™ y™u þtu¼tÞtºtt : …q™tÚte rðŒtÞ Ë{Þu Mðt{eS™t ¼õ‚s™tu îtht
‚u{™t «íÞu f]‚¿t‚t «fx fhðt ËL{t™{tk yuf þtu¼tÞtºtt™tu «ƒkÄ fhðt{tk ytÔÞtu.
(5 ËÃxuBƒh, 1875). Ëtksu ykr‚{ «ð[™ …Ae Mðt{eS™u ¼tð¼he rðŒtÞ
yt…ðt{tk ytðe. ©tu‚tð„uo ‚uytu™t …h …w»…ð»tto fhe. yt ˼t{tk ™„h™t
y™uf {nt™w¼tðtu W…htk‚ {wË÷{t™tu, …thËeytu y™u ÞnqŒeytu …ý ntsh n‚t.
þtu¼tÞtºtt : Mðt{eS™u ƒuËðt {txu ntÚte þý„thðt{tk ytÔÞtu, …hk‚w
Mðt{eS ‚u™t …h ƒuXt ™rn y™u ƒÄt™e ËtÚtu s [tÕÞt. þtu¼tÞtºtt™t ¢{{tk
«Út{ ntÚte, Ësu÷t ½tuzt, rË…tEytu, yk„úuS ƒuLz, Mðt{eS, ¼õ‚s™tu ‚Útt
yk‚{tk yLÞ ÷tuftu n‚t. ythk¼{tk {™w»Þtu™e ËkÏÞt 300-400 n‚e, su ™„h
ËwÄe …ntU[‚t ºtýÚte [th nòh™e ÚtE „E n‚e.
rðhtuÄeytu îtht ‚tuVt™ : Mðt{eS™t yt ËL{t™Úte rðhtuÄeytu™t …ux{tk
‚u÷ huztÞwk. ‚uytuyu ‚u{tk ‚tuVt™ fhðt rðhtuÄ «Œþo™{tk yuf „Äuzt™u ¼„ðtk
ð†tuÚte þý„the ‚u™t …h ‘„Œ¼to™kŒ ËhMð‚e' ÷¾e™u ‚u™t yt„¤ ðtòk ð„tz‚t
‚Útt „Œ¼to™kŒ™e sÞ, ŒÞt™kŒ™e sÞ ƒtu÷tð‚t ƒòh{tk Vuhððt ÷tøÞt.
þtu¼tÞtºtt r¼zu™t ðtzt ËwÄe …ntU[‚t ht‚ …zðt ytðe n‚e. suÚte {þt÷tu
«fxtðe™u «ftþ™e ÔÞðMÚtt fhe n‚e. …hk‚w „wkzt {kz¤e™e y™er‚ …htftct
…h …ntU[e n‚e. ‚uytu y&÷e÷ y™u y¼ÿ ™tht–½tu»t ÷„tð‚t ntuðtÚte
Mðt{eS™t ¼õ‚tuyu „Äuzt™u …fze™u …tu÷eË™t nðt÷u fhe ŒeÄtu.
rðhtuÄeytu™wk yt¢{ý : ‚u Ë{Þu ðhËtŒ Útðt™t fthýu hM‚tu ftŒðÚte ¼htE
„Þtu n‚tu. „wkztytuyu yt¢{ý fhe™u {þt÷tu ƒwÍtðe ŒeÄe y™u ‚uytuyu ykÄtht™tu
÷t¼ WXtðe™u Ë{e…™tk ½htu{tk ½qËe™u Mðt{eS ‚Útt ÷tuftu …h #x, …ÚÚth, Atý,
fe[z™tu {thtu [÷tÔÞtu. …tu÷eË þtu¼tÞtºtt{tk ËtÚtu ntuðt A‚tk ‚{tþtu òu‚e hne
y™u W…ÿð™u þtk‚ fhðt ftuE «Þí™tu fÞto ™rn. …hk‚w …tu÷eË yrÄûtf ©e …tuxo{u™
‚Útt RLM…uõxh xÙu™u™u Ëq[™t {¤‚t ‚uytu yufËtu …tu÷eËtu™e yuf xwfze ÷E™u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 151
½x™tMÚtt™ …h …ntUåÞt y™u ‚tuVt™ þtk‚ fÞwO. ‚u{tk RLM…uõxh ‚Útt …tu÷eËtu
…ý ½tÞ÷ ÚtÞt. W…ÿð «thk¼ Út‚t Mðt{eS™u «ð[™ MÚtt™ …h {tuf÷e ŒeÄt.
ŒÞt™kŒ ™t{ ËtÚtof fÞwO : þtkr‚ MÚttr…‚ Út‚tk Mðt{eSyu …tu‚t™wk «ð[™
ytÃÞwk. Úttuze ðth …nu÷tk rðhtuÄeytuyu ‚tkzð ¾u÷e™u ‚u{™u su y…{tr™‚ fhðt™tu
«ÞtË fÞtuo n‚tu, ‚u™tu «ð[™{tk Mðt{eSyu ftuE WÕ÷u¾ …ý fÞtuo ™rn y™u
‚u ½x™t™tu ftuE «¼tð …zâtu ™rn; su ðe‚ht„, ÂMÚt‚«¿t Mðt{eSyu „e‚tuõ‚
ÐkÐ~æç}æ±æ}|æ¨æ'' ™tu ytŒþo W…ÂMÚt‚ fÞtuo. ËŒt™e Ë{t™ «VwÕ÷ðŒ™ hÌtt.
‘‘ÐkÐ~æç}æ±æ}|æ¨æ''
suÚte «ð[™™e Ë{tr …h ©eÞw‚ h½w™tÚt þt†eyu fÌtwk fu, ‘‘¼„ð™T ! ytsu
yt…u yt…™wk ŒÞt™kŒ ™t{ ËtÚtof fÞwO.''
«ð[™™e Ë{tr …Ae Mðt{eS™u ðuŒ¼t»Þ ËntÞ‚t {txu 250/– Y.
¼ux yt…ðt{tk ytÔÞt y™u Mðt{eS™u …w»…tksr÷ y…oý fhe™u ˼t rðËŠs‚
fhðt{tk ytðe. ˼t Ë{t ÚtE íÞthu yÄo htrºt™tu Ë{Þ ÚtÞtu ntuðtÚte
…tu÷eË RLM…uõxh íÞtk ËwÄe ntsh n‚t. ‚uýu Mðt{eS™u íÞtk s htrºtr™ðtË
fhðt y™whtuÄ fÞtuo, …hk‚w Mðt{eS …tu‚t™t MÚtt™ …h sðt™tu r™ýoÞ sýtÔÞtu.
suÚte …tu÷eË ËtÚtu Mðt{eS™u {tuf÷‚t hM‚t{tk …ý nS htuftÞu÷t „wkztytuyu ‚u{™e
…h …ÚÚth{thtu fÞtuo.
Ë‚tht–Vhe …q™t
Œrûtý™e ftþe fnuðt‚t …q™tÚte Mðt{eS Ë‚tht „Þt. íÞtk Úttuzt rŒðË htuftE™u
Vhe (23 ytìõxtuƒh, 1875) ™t htus …q™t ytÔÞt y™u íÞtk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
fhðt{tk ytðe. …q™t™t «tÚto™tË{ts™t Ëðo ˼tËŒtu ytÞoË{ts™t ËŒMÞtu ƒLÞt.
«{w¾ ©e {ntŒuð „tu®ðŒ ht™zu y™u {kºte©e fuþðhtð „tuzðt÷u ƒLÞt.
{wkƒE
…q™tÚte Mðt{eS {wkƒE ytÔÞt. Mxuþ™ …h Mðt„‚ {txu y™uf «þkËftu
‚Útt ¼õ‚tuyu ‚uytu™wk Mðt„‚ fÞwO. Ëkð‚ 1932 fth‚f ËwŒ 1, þr™ðth (30
™ðuBƒh, 1875)™t htus ‘™q‚™ð»to™t «Út{ rŒðË' rð»tÞ …h «ð[™ fÞwO.
ðztuŒht
{wkƒE{tk Úttuztu Ë{Þ r™ðtË fhe™u Mðt{eSyu Ëkð‚ 1932 …tu»t (1875
òLÞwythe) {rn™t{tk ðztuŒht …ÄtÞto. ðztuŒht htßÞ™t Œeðt™ Ëh xe. {tÄðhtð
n‚t. ‚u{ýu Mðt{eS™u yt{kºtý yt…u÷wk. ‚u{ s ht.ƒ.„tu…t÷htð nrhŒuþ{w¾ su
Mðt{eS™t ¼õ‚ n‚t y™u ytÞoË{ts{tk Œerût‚ ÚtÞt n‚t, ‚u™t …wºt htð ƒntŒwh
ht{[kÿ Œuþ{w¾ ‚u Ë{Þu ™„h™t LÞtÞtÄeþ n‚t. ‚uytu™tu …ý yt ftÞo{tk Ënfth
n‚tu. Mðt{eS™tu {wft{ hu÷ðu Ët{u™e „tu®ðŒhtð htuzeyt™e Ä{oþt¤t{tk n‚tu. ƒÄe
152 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ÔÞðMÚtt htßÞ ‚hVÚte n‚e. Ëuðt[tfhe{tk ƒu …nuhu„eh ftÞ{ hnu‚t. ƒu rË…tEytu
…ý hnu‚t. Ä{oþt¤t{tk yuf ¼t„{tk {wft{ n‚tu. ƒeò ¼t„{tk ÔÞtÏÞt™tu Út‚tk.
…nu÷wk ÔÞtÏÞt™ ŒuþtuL™r‚ …h y™u ƒeswk ÔÞtÏÞt™ ðuŒtrÄfth rðþu n‚wk.
ðuŒtrÄfth y™u …krz‚tu : ynª ¼thu h{qs ÚtÞu÷e : Mðt{eS ÔÞtÏÞt™ þY
fh‚tk …nu÷tk yuf ðuŒ{kºt ƒtu÷u y™u ‚u Ë{òðu. …nu÷e ˼t n‚e. Mðt{eSyu –
²ƒï}ææ¢ ±æ™¢ ÜU˲‡æè}æì' – yu ðuŒ{kºt™tu …tX fÞtuo. íÞthu …whtýe …krz‚tu ¼zõÞt.
‘²ƒï
ðztuŒht{tk íÞthu ƒu rðît™ òýe‚t n‚t : yuf „wsht‚e rðît™ n‚t „tu®ðŒht{
þt†e. ƒeò {ntht»xÙeÞ™ rðît™ n‚t yt…t þt†e.
yt …krz‚tu ðuŒ…tX Ëtk¼¤e Q¼t ÚtE „Þt. ft™{tk ytk„¤t ™tÏÞtk : yÄÄÄ !
…tËu Ëhfthe yrÄftheytu n‚t. yufu …qAâwk : ‘‘þwk ÚtÞwk þt†eS ?''
þt†eytu fnu : ‘‘þwk ÚtÞwk ? rA: rA: Mðt{eS ðuŒ{kºt ƒtuÕÞt.''
‘‘‚u{tk þwk ÚtÞwk ? yt¼ ‚qxe …zâwk ?''
‘‘yhu, ynª Þð™tu ƒuXt Au. hts™t „ðiÞt {ti÷tƒût Au. ynª þqÿtu Au.
yu{™t Ëtk¼¤‚tk ðuŒ{kºt fu{ ƒtu÷tÞ ?''
þt†tÚto : ©e {rý¼tE sþ¼tE, ht. ƒ. „ò™™ rðê÷ ð„uhu íÞtk n‚t.
‚u{ýu Ë{òðe þtk‚ …tzât, …ý þt†eytu Ë{su þu™t ? …tAt ˤðéÞt. ðÄthu
Ÿ[t™e[t Útðt ÷tøÞt. ht.ƒ. „ò™™ rðê÷u rð[tÞwO fu ©tu‚tytu þt†tÚto {txu
WíËwf Au, suÚte Mðt{eS™u «ð[™ ƒkÄ fhðt «tÚto™t fhe. «ð[™ ƒkÄ ÚtÞwk.
Mðt{eSyu f]»ýht{™u fÌtwk, ‘‘Q¼t Úttð, ÷tu …uÂLË÷ ™u ft„¤, su{ýu þt†tÚto
fhðtu ntuÞ ‚u{™tk ™t{ ÷¾tu.''
…Ae þt†eytu™u …qAâwk, ‘‘yt…™u fuðtu þt†tÚto òuEyu ? A {rn™t™tu,
ƒu {rn™t™tu fu ƒu f÷tf™tu ?''
þt†eytu yzÄt Xkzt ÚtE „Þt. …ý Mðt{eS ®nŒe{tk ƒtuÕÞt, ‚uÚte ‚u{™u
…t™tu [Zâtu. þt†eytu òý‚t n‚t fu Mðt{eS ËkMf]‚ òýu Au, …ý rðþu»t
™rn òý‚t ntuÞ; ‚uÚte ‚u{ýu ËkMf]‚{tk þt†tÚto fhðt™wk sýtÔÞwk. Mðt{eS™t
ƒu-ºtý «&™{tk s ƒÄt Xkzt …zât. ÔÞtÏÞt™ yt„¤ [tÕÞwk.
ËkMf]‚{tk þt†tÚto fhtu : yuf rðît™u Mðt{eS™t ËkMf]‚™e Xufze Wztðe. yu™u
ËkMf]‚™e …krz‚tE™tu Vtkftu n‚tu. fnu, ‘‘Mðt{eS yt …[r‚, ¼ðr‚ þwk ? yt
‚u ËkMf]‚ fnuðtÞ ?''
Mðt{eS …krz‚™e {òf Ë{S „Þt. ‚u{ýu ËkMf]‚{tk ƒtu÷ðwk þY fÞw.O Ë{tË y™u
Ëkrļh…qh, y÷kfthtu …ý ‚ux÷t s. yuðkw Ätht«ðtn fu òýu rn{r„rh{tkÚte „k„t ðAqxe.
rƒ[thtu …krz‚ {q„k tu s ÚtE „Þtu. …qhe Ë{s ™ …ze íÞtk W¥th þwk yt…u ?
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 153
Mðt{eS™e ðtøÄtht ysuÞ n‚e. ðtr„ïhe yu{™e SnTðtyu ËŒt rðhts{t™
hnu‚e. yu Ë{Úto rðît™ n‚t, yux÷t s rð™tuŒe n‚t.
hªA {tuxtu íÞt„e : yuf rŒðË Mðt{eS nò{‚ fhtð‚t n‚t, íÞthu yuf
þt†e ytðe …ntUåÞtu. yuýu xtuýtu {tÞtuo, ‘‘Mðt{eS, ËkLÞtËe ÚtE™u yt þwk ?
ytðt ðhýt„eðuzt þtu¼u ? ËkLÞtËe™wk ¼q»tý ‚tu íÞt„ Au.''
Mðt{eS þtk‚ n‚t. shtÞu htu»t ÷tÔÞt rð™t þtkr‚Úte fÌtwk, ‘‘ðt¤ ðÄthðtÚte
íÞt„ ðÄu ? ‚tu ‚tu hªA ¼thu íÞt„e fnuðtÞ. þheh™u ËtV ht¾ðwk òuEyu.
yu {txu su {tðs‚ ÚttÞ ‚u Ä{of]íÞ Au. „wkztytu þheh ðÄthe™u ƒeò™u f™zu
Au ‚u …t…f]íÞ Au. …htu…ftheyu þheh ËwÄthðwk y™u …htu…fth fhðtu òuEyu.''
÷tufftÞtuo {txu Ä™ : yuf ƒeò …krz‚u ð¤e ƒeS ðt‚ fhe. fnu, ‘‘ËtÄw
ËkLÞtËe™u Ëtu™wk yt…ðwk ™rn yuðe þt†™e yt¿tt Au.''
Mðt{eSyu rð™tuŒ fÞtuo, ‘‘íÞthu þwk neht{týuf yt…ðt òuEyu ?''
…Ae fÌtwk, ‘‘suýu …tu‚t™wk þheh s Ëuðt{tk yt…e ŒeÄwk ntuÞ ‚u™u Ëtu™t™e
þe sYh ? nwk „k„trf™thu Vh‚tu íÞthu {tºt ÷k„tuxe s …nuh‚tu. íÞthu {™u …tR™e
…ý sYh ™ntu‚e. nðu ÷tuftu…fth™tk ft{ þY fÞtO Au {txu Ä™ …ý ht¾ðwk …zu
Au. ÷tuftu …tËuÚte ÷ô Awk y™u ÷tuftu {txu ðt…hwk Awk.''
W…nth™tu yMðefth : htò Ëh xe. {tÄðhtð™e rð™k‚eÚte Mðt{eSyu
yuf ðth fuŒthuïh {krŒh{tk htsÄ{o rðþu ÔÞtÏÞt™ yt…u÷wk. yt ÔÞtÏÞt™Úte htò
{tÄðhtð ¾wþ ÚtÞt y™u fÌtwk, ‘‘{nthts, yt… ‚tu hts™er‚{tk y{tht fh‚tk
Þuu ðÄw r™…wý Atu.''
yu{ýu Œkzð‚T «ýt{ fÞtO y™u Mðt{eS™u ¼tus™ {txu yt{kºÞt. ¼tus™
…Ae yu{ýu [tkŒe™t …qht yuf nòh Yr…Þt Mðt{eS Ë{ût ¼ux {txu ÄÞto.
Mðt{eS yu f÷Œth òuE hÌtt. yu™u M…þo …ý fÞtuo ™rn. …Ae fnu, ‘‘{ntþÞ,
¼q÷ ÚttÞ Au. nwk yt ÷ô ? ™ ƒ™e þfu yu. nwk ‚tu yt YrZ™wk ¾kz™ fhwk Awk.
nwk „tuËtkES ™Úte. yt fkE ÷t÷ƒtðt™e …Äht{ýe ™Úte !''
Mðt{eSyu htsÄ{o Ë{òÔÞtu. htò, «Ät™ y™ «ò™tk f‚oÔÞ Ë{òÔÞtk.
«ò…t÷™, ƒt¤rððtnr™»tuÄ, rþûtý«[th Ë{òÔÞtk. Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘òu
¼th‚ðtËeytu ÷tÞf Útþu ‚tu rðŒuþeytu ò‚u s yu™u ðneðx ËtU…e™u …tu‚t™t
Œuþ¼u„t ÚtE sþu.''
ËkMfthrðrÄ : Mðt{eS™tu MðtæÞtÞ r™Þr{‚ hnu‚tu. ÷u¾™ …ý [t÷w hnu‚wk.
ËkMfthrðrÄ™wk ÷u¾™ftÞo ðztuŒht{tk …qhwk ÚtÞwk.
ò„ehŒth™tu fuË : Mðt{eS ËtÂ¥ðf ¼ux s Mðefth‚t. yu{™t ÷rnÞt
n‚t. …k. f]»ýht{S. yu Ëwh‚ rsÕ÷t™t (nðu ð÷Ëtz) ¾hËtz „t{™t ð‚™e
154 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
n‚t. „tu®ðŒS ™eAt¼tE ŒuËtE íÞtk™t ò„ehŒth n‚t. {Õnthhtð „tÞfðtz
…Œ¼úü ÚtÞt …Ae yu{™e ò„eh ™tƒqŒ ÚtE n‚e. „tÞfðtz Ëhfth™wk yu{™e
…tËu ƒu ÷t¾ Yr…Þt™wk ÷nuýwk ™ef¤u. íÞtkÚte ™ðËthe™t Ëwƒt ht.ƒ. ÷û{ý
s„L™tÚtu ŒuËtE™u þtnwfthe su÷{tk „tuXðe ŒeÄt. ½ýtu Ë{Þ ÚtÞtu A‚tk yu{™tu
fuË ™eféÞtu s ™rn. ytÚte yu yf¤tÞt. yu{™t s{tE f]»ýht{™t r{ºt n‚t.
‚u{™u ¾ƒh …ze fu Mðt{eS™u Œeðt™ Ëtnuƒ ËtÚtu Ëtht ËkƒkÄ Au. …k. f]»ýht{™u
fÌtwk fu yt™tu s÷Œe r™ft÷ ytðu ‚tu ðeË nòh Yr…Þt ðuŒ¼t»Þ {txu yt…eþ.
Mðt{eS™u {tht ð‚e rð™kr‚ fhe Œeðt™Ëtnuƒ™u ¼÷t{ý fhtðtu.
…k. f]»ýht{™u X…ftu : …k. f]»ýht{u y™wfq¤‚t òuE Mðt{eS™u ðt‚ fhe
íÞthu Mðt{eSyu yu™u X…ftu ytÃÞtu. fÌtwk, ‘‘hts™t ft{{tk yt…ýtÚte z¾÷
™ ÚttÞ. òu yu r™Œtuo»t nþu ‚tu Aqxþu s. ytðe «÷tu¼™™e ðt‚ ftuE rŒðË
fhðe ™rn. yu ‚tu {nt…t… fnuðtÞ.''
fuË ŒuËtE™e ‚hVuý{tk n‚tu y™u Mðt{eS™t «ÞtËÚte ‚u™tu yk‚ s÷Œe
ytÔÞtu, A‚tk ‚u{ýu yuf …tE …ý ÷eÄe ™rn.
hts{t‚t™e RåAt : Mðt{eS™wk ð[oMð ðztuŒht{tk ðÄ‚wk s‚wk òuE …whtýe
…krz‚tu Ÿ[t™e[t Útðt ÷tøÞt. ðztuŒht htßÞ rðãt«u{e n‚wk. ƒútñýtu™u …tu»t‚wk.
htßÞ{tk ËkMf]‚™e yuf …heûtt ÷uðt‚e. ‚u{tk W¥teýo Út™th™u 50Úte 100 Yr…Þt
ð»ttoË™ y…t‚wk. ™trËf, …q™t y™u Ëwh‚™t ƒútñýtu yt ð»ttoË™ {u¤ð‚t. ‚u{™u
ƒef ÷t„e fu yt…ýtk ð»ttoË™ ƒkÄ ÚtE sþu. hts{t‚t Mðt{eS™e rðî¥ttÚte
y™u ËtÄw‚tÚte ¾qƒ «¼trð‚ ÚtÞu÷tk. ‚u{ýu Mðt{eS™tk Œþo™ fhðt™e RåAt
Œþtoðe, …ý Mðt{eSyu †eytu™u {¤ðt™wk ftuE «Þtus™ ™ ntuðtÚte ‚u™tu Mðefth
fÞtuo ™rn. ‚u{ A‚tk hts{t‚t Þ{w™tƒtE™e RåAt ƒ™e hne.
ð»ttoË™ ƒkÄ™tu ¼Þ : ƒútñýtu™u ÚtÞwk fu hts{t‚t Mðt{eS™t ft{{tk {ŒŒ
fhðt ‚iÞth ÚttÞ ‚tu ð»ttoË™ òu¾{tÞ. yux÷u ‚u ƒÄt hts{t‚t™u {éÞt, y™u
Mðt{eS™e rðhwØ sux÷e ÚttÞ ‚ux÷e ¼k¼uhýe fhe™u fÌtwk, ‘‘ŒÞt™kŒ ‚tu ™tÂM‚f
Au. ‚u™wk {tU òuðt™wk …ý Ëthwk ™rn.''
yt ƒútñýtu ht.ƒ.„ò™™™u …ý {éÞt. ‚u{ýu „wMËu ÚtE™u Ä{ftðe ftZât
y™u fÌtwk fu, ‘‘Vhe ðth ðt‚ ÷E™u ytðþtu ™rn. Mðt{eS nk{uþtk þt†tÚto
fhðt ‚iÞth ntuÞ Au. ‚{the ®n{‚ ntuÞ ‚tu ‚u{™u nhtðtu.''
ðztuŒht htßÞu su «„r‚ fhe ‚u{tk Mðt{e ŒÞt™kŒ y™u ytÞoË{ts™t rðît™tu™tu
y{qÕÞ Vt¤tu hÌttu Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 155
«MÚtt™ : ðztuŒhtÚte «MÚtt™ fhe Mðt{eS y{ŒtðtŒ ytðe ht.ƒ.„tu…t÷htð
nrh Œuþ{w¾™u {¤e™u ¼Y[ ÚtE™u Ëwh‚ ytÔÞt.
Ëwh‚{tk «rËØ «tåÞrðãtrðŒT ðtì™ ƒq÷h (Von Buhler) ËtÚtu Mðt{eS™tu
{u¤t… ÚtÞtu. Mðt{eSyu ‚u{™t ËkMf]‚ ¿tt™™e «þkËt fhe. Ëwh‚Úte rðŒtÞ Ë{Þu
Œw„toht{ {nu‚t ð„uhu™t yr‚ yt„únðþ Mðt{eSyu ‚uytu™e þt÷™tu ¼uxY…u
Mðefth fÞtuo.
ð÷Ëtz : Ëwh‚Úte Mðt{eS ð÷Ëtz …ÄtÞto y™u «Út{ rËØ™tÚt {ntŒuð™e
Ä{oþt¤t{tk {wft{ fÞtuo. íÞth ƒtŒ h‚™S …thËe™t ƒt„{tk „Þt. yt MÚtt™{tk
Mðt{eS™tk «ð[™tu Ëtk¼¤ðt ½ýt …thËeytu y™u {wË÷{t™tu …ý ytð‚t.
ð÷Ëtz{tk Mðt{eS™tk [th «ð[™tu ÚtÞtk.
…k. ¼ðt™eþkfh : yu ðu¤t ð÷Ëtz{tk …k. ¼ðt™eþkfh hnu‚t. yu „tUz÷™t
hts…whturn‚ n‚t. ½ýt òýe‚t n‚t. nk{uþtk Mðt{eS™tk ÔÞtÏÞt™ Ëtk¼¤ðt
ytð‚t.
ð÷Ëtz™t ƒútñýtu Mðt{eS™tk ÔÞtÏÞt™tuÚte ûttur¼‚ Út‚t n‚t, …ý ftuE™e
«&™ …qAðt™e ®n{‚ ™ntu‚e. ƒÄt …k. ¼ðt™eþkfh™u …tuhË [ztð‚t. ‚u{™e
rðî¥tt™t ð¾tý fh‚tk y™u «&™ …qAe ŒÞt™kŒ™e ƒtu÷‚e ƒkÄ fhe Œuðt™e ftf÷qŒe
fh‚t.
yuf rŒðËu ‚u{ýu …k. ¼ðt™eþkfh™u ¾qƒ ‚iÞth fÞto. ÔÞtÏÞt™ …qhwk ÚtÞwk
yux÷u r™Þ{ {wsƒ Mðt{eSyu fÌtwk : “ftuE™u fkE þkft ntuÞ ‚tu ‚u hsq fhu.”
ƒÄt …k. ¼ðt™eþkfh Ët{u òuðt ÷tøÞt. …ý …krz‚S þtk‚ ƒuËe hÌtt.
…tËu ƒuXu÷tyu ‚uytu™u fÌtwk, ‘‘Q¼t Úttð, …qAtu. ƒtu÷tu ‚tu ¾ht.''
…krz‚S ‚k„ ytðe „Þt. ‚u{ýu fkEf {tuxuÚte fÌtwk, ‘‘¼tEytu, ™tnf Äq¤
þwk Wztztu Atu ? Mðt{eS {nthts su fkE fnu Au ‚u ðuŒ™e ðt‚ fhu Au. yu{tk
fkE ¾tuxwk ƒtu÷‚t ™Úte. …Ae ¾tuxt ðtkÄtð[ft ftZðt™tu yÚto þtu ?''
ƒÄt Atu¼e÷t …ze „Þt. þh{Úte Ëtiyu ™e[wk òuÞwk.
Mðt{eSyu …krz‚S™u fÌtwk, ‘‘…krz‚S, yt…™t suðt rðît™u ðirŒf rðãt™tu
«ftþ fhðtu òuEyu.''
Mðt{eS y™u …krz‚S ðå[u Úttuztu ËíËk„ ÚtÞtu y™u …krz‚Syu Mðefth fÞtuo
fu y{u „]nMÚte ntuðtÚte ytSrðft {txu ËíÞ fne þf‚t ™Úte.
ðËE : ð÷ËtzÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS ðËE …ÄtÞto. ynª [th rŒðËtu™t
r™ðtË{tk ‚uytu™tk ƒu «ð[™tu ÚtÞtk.
ðËEÚte Mðt{eS™wk Ëk. 1932™t Vt„ý {tË{tk Vhe {wkƒE yt„{™ ÚtÞwk.
156 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 {wkƒE
{ntht»xÙ y™u „wsht‚™tu «ðtË fhe™u Mðt{eS Vhe {wkƒE ytÔÞt.
Mðt{eS™tu yt «[th ¾qƒ s {n¥ð…qýo hÌttu n‚tu y™u Ä{o™t …w™hwíÚtt™ ftÞo{tk
¾qƒ s Ënfth {¤e hÌttu n‚tu y™u ËtÚtu ËV¤‚t …ý {¤e hne hne.
«ð[™ : 5 {t[o, 1876™t htus Mðt{eS™wk «ð[™ ytÞoË{ts™t
‚¥ðtðÄt™{tkk ‘‘ðuŒtu™e ©uc‚t y™u …rðºt‚t'' yu rð»tÞ …h ÚtÞwk. yt «ð[™{tk
y™uf Ëwrþrût‚ y™u «r‚rc‚ {nt™w¼tðtu W…htk‚ rðþu»t Y…Úte ËkMf]‚™t «rËØ
rðît™ ytìõËVtuzo Þwr™ðŠËxe™t «tu. {tur™Þh rðr÷ÞBË ‚Útt f÷uõxh r{. þuVzo
W…ÂMÚt‚ n‚t.
«tu. {tur™Þh rðr÷ÞBË ËtÚtu ðt‚to÷t… : «ð[™ …Ae Mðt{eS™tu «tuVuËh
ËtÚtu ËkMf]‚{tk ½ýe ðth ËwÄe ðt‚to÷t… Út‚tu hÌttu y™u rðŒtÞ Ë{Þu ‚uytuyu
Mðt{eS™t WÆu~Þtu™e «þkËt fhe y™u ‚uytu™u ytÞoË{ts™t r™Þ{ ‚Útt …wM‚ftu
¼ux yt…ðt{tk ytÔÞtk.
…tihtrýftu™e {t™rËf Œþt : Mðt{eS™t «[th™e Äq{ y™u ytÞoË{ts™e
MÚtt…™tÚte su{ zqƒ‚tu {týË ƒ[ðt {txu ‚hýwk …fzu ‚uðe Œþt …tihtrýf {kz¤e™e
ÚtE „E. …k. „èw÷t÷ y™u …k. f{÷™Þ™™t …htsÞ …Ae n‚«¼ ƒ™u÷ yt
{kz¤eyu Vhe yuf ðth [uüt fhe …ý yËV¤ hne. ‚uytuyu htýe™t htÞ…wh
(rsÕ÷tu-ykƒt÷t) r™ðtËe …k. ht{÷t÷ ßÞtur‚»te™u þt†tÚto {txu ƒtu÷tðe™u ‚iÞth
fÞto. …hk‚w ‚uytu …ý ðuŒ{tkÚte {qŠ‚…qò rËØ fhðt{tk r™»V¤ ƒ™e …htsÞ …tBÞt.
{wkƒE{tk Mðt{eS™tk yLÞ «ð[™tu …ý ÚtÞtk.
RLŒtuh
Ëkð‚ 1933 ðiþt¾ (1876 yur«÷) {rn™t{tk Mðt{eSyu {wkƒEÚte RLŒtuh
ytðe™u ÷t÷ ƒt„{tk r™ðtË fÞtu.o ynª Mðt{eS™tk fux÷tkf «ð[™tu ÚtÞtk. «ð[™{tk
RLŒtuh ™huþ {nthtò ‚wftuShtð ntuÕfh …ý Ëtk¼¤ðt ytð‚t. yt W…htk‚
Œeðt™ ©e h½w™tÚthtð Mðt{eS {¤ðt ytð‚t y™u rðŒtÞ Ë{Þu ‚uytuyu
ðuŒ¼t»Þ™t «ftþ™{tk ytŠÚtf ËnÞtu„ …ý «Œt™ fÞtuo. yt he‚u {wkƒE «tL‚
(‚u Ë{Þ™t {ntht»xÙ y™u „wsht‚)™tu Mðt{eS™tu «ðtË Ë{„ú ¼th‚{tk yuf
rðrþü Ä{tuo…Œuþf ‚Útt Ë{tsËwÄthf Y…{tk feŠ‚{t™ ƒLÞtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 157
W¥tht…Útt{tk Ä{o™e ½tu»týt-rŒÕne Œhƒth
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t …Ae Mðt{e ŒÞt™kŒ™wk ftÞo rðþt¤ Y…u «ŒŠþ‚ ÚtE
hÌtwk n‚wk. ¼ú{ý, ËtrníÞ÷u¾™, «ftþ™, «[th, þt†tÚto ‚Útt ËkMf]‚
…tXþt¤tytu™e ÔÞðMÚtt ð„uhu …w™hwØth™tk y™ufrðÄ ûtuºtu Mðt{eS rðsÞ ðisÞk‚e
Vhftðe hÌtt n‚t. yt ftÞo{tk y™uf fütu, {w~fu÷eytu y™u rðhtuÄeytu™tk y…{t™tu™u
‚uytu …w»…ð]rü Ë{t™ {t™e™u yt„¤ Ä…e hÌtt n‚t.
VY¾tƒtŒ : Ëkð‚ 1932 ðiþt¾ ðŒ 1, {k„¤ðth (9 {u, 1876)™t
htus Mðt{eS …tk[{eðth VY¾tƒtŒ …ÄtÞto y™u ÷t÷t s„L™tÚt™t rð©t{½tx
…h r™ðtË fÞtuo. yt MÚtt™ …h Mðt{eS™tk [th «ð[™tu ÚtÞtk.
…tXþt¤t ƒkÄ fhe : Mðt{eSyu yt ™„h{tk ËkMf]‚ …tXþt¤t MÚttr…‚
fhe n‚e y™u íÞtk ‚uytu™t Ën…tXe …k. WŒÞ«ftþ™u yæÞt…f r™Þ‚ fhu÷. …hk‚w
‚u …tihtrýf rð[thtu™t ntuðtÚte ðirŒf rËØtk‚ rðhwØ yæÞÞ™ fhtð‚t ntuðtÚte
Mðt{eSyu …tXþt¤t ƒkÄ fhe ŒeÄe. ßÞtk …tu‚t™t WÆu~Þ™e …qŠ‚ ™ ÚttÞ íÞtk
[t÷‚e ËkMÚttytu Ë{Þ, þÂõ‚ y™u Ä™™tu ÔÞÞ fhðt Ë{t™ ƒ™u Au. ð‚o{t™{tk
[t÷‚e ytðe rþûtý ËkMÚttytu {txu …ý yt «Ëk„ ƒtuÄ…tX Ë{t™ Au.
‚tu…™t {w¾Úte Wztze Œtu : VY¾tƒtŒ{tk Mðt{e™u {¤ðt EËtE ÷tuftu …ý
ytð‚t n‚t. ‚t. 23{u ™t htus …tŒhe su. su. ÷qõËu ðt‚to÷t…{tk Mðt{eS™u
fÌtwk, ‘‘yt… {qŠ‚…qò™wk ‚eðú ¾kz™ fhtu Atu. òu yt…™u ‚tu…™t {w¾ …h ht¾e™u
fnuðt{tk ytðu fu {qŠ‚™u {tÚtwk ™rn ™{tðtu ‚tu ‚{™u ‚tu…Úte Wztze Œuðt{tk ytðþu.
yu Ë{Þu þwk W¥th yt…þtu ?'' Mðt{eSyu ƒuÄzf W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘nwk fneþ
fu Wztze Œtu.'' yt n‚tu Mðt{eS™e r™¼oÞ‚t™tu W¥th. Ëk¼ð‚: Mðt{eS™t r…‚t
…tu÷eË yrÄfthe n‚t. Ëk. 1869{tk {tr¤Þt™t r{Þtýtytu ËtÚtu ÷ztE …ý
÷zât n‚t. ŒÞt™kŒ{tk …ý ‚uðe ðeh‚t ËtÚtu r™¼oÞ‚t™wk …ý Œþo™ ÚttÞ Au.
rðr¼L™ ™„htu{tk «[th : VYTo¾tƒtŒÚte Ë™T 24 {u, 1876™t htus «MÚtt™
fhe™u ‚u{ýu rðr¼L™ ™„htu{tk ¼ú{ý fÞwO. su{ fu, ftþe–Ëk. 1932 suX ËwŒ–
4 þr™ðth (27 {u, 1876), òu™…wh–Ëk. 1932 ©tðý ðŒ 11, {k„¤ðth
(15 ytu„Mx, 1876), yÞtuæÞt–1932 ©tðý ðŒ y{tË þr™ðth (19 ËÃxuBƒh,
1876), ÷¾™ti–Ëk. 1932 ytËtu ËwŒ 9, ƒwÄðth (27 ËÃxuBƒh, 1876),
þtnsntk…wh Ëk, 1933 fth‚f ËwŒ 15, ƒwÄðth (1 ™ðuBƒh, 1876) ƒhu÷e-
1933 fth‚f ðŒ 5 Ëtu{ðth (6 ™ðuBƒh, 1876). yt ™„htu™t ¼ú{ý Ë{Þ{tk
158 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
rðþu»t fhe™u ðuŒ¼t»Þ™e ‚iÞthe ‚Útt ðuŒ¼t»Þ ¼qr{ft™t ÷u¾™ftÞo ‚Útt «ftþ™
ÔÞðMÚtt{tk ÔÞM‚ hÌtt. ‚u{ s W…Œuþ, «ð[™ y™u þt†tÚto {txu rð¿tt…™ ð„uhu
«rËØ fÞtO n‚tk.
{whtŒtƒtŒ
ƒhu÷eÚte Mðt{eSyu {whtŒtƒtŒ ytðe™u htò sÞrfþ™ŒtË™t {ft™{tk r™ðtË
fÞtuo. íÞtk «ð[™tu …ý ÚtÞtk.
…tŒhe zƒÕÞw …tfoh ËtÚtu þt†tÚto : yt rðŒuþe …tŒhe ËtÚtu …kŒh rŒðË
ËwÄe Œhhtus ƒuÚte ºtý f÷tf þt†tÚto [tÕÞtu. ‚u{tk Mðt{eSyu rËØ fhe ƒ‚tÔÞwk
fu, ftuE {™w»Þ EËt{Ëen Eïh Au y™u ‚u™t îtht {wÂõ‚™e «tr yu {t™ðwk
{qŠ‚…qòÚte …ý ne™ Au.
ƒeò rð»tÞ Ë]rü Wí…r¥t™e [[to{tk …tŒheyu A nòh ð»to Ë]rü Wí…r¥t Útðt™wk
sýtð‚t Mðt{eSyu yuf rƒÕ÷tuhe …ÚÚth ÷tðe™u ‚u™u Wí…L™ ÚtÞu fux÷tk ð»to ÚtÞtk
nþu, ‚u{ …qA‚tk …tŒheyu yuf ÷t¾ ð»to ƒ‚tÔÞtk. suÚte Mðt{eSyu sýtÔÞwk fu,
Ë]rü™e Wí…r¥t{tk {™w»Þ …ý ytðe òÞ Au. ytÚte …tŒhe r™hw¥th ÚtE „Þt.
{wLþe RLÿ{rý : yt yhƒe-VthËe™t rðît™ ‚Útt RM÷t{™t {{o¿t n‚t.
‚u{ýu {wÕ÷t-{ti÷ðeytu îtht rnLŒw Ä{o …h „kŒt ytûtu…tu fh‚tk …wM‚ftu™t Ë[tux
W¥th ytÃÞt n‚t. RM÷t{™e yt÷tu[™tÚte {wLþeS …h {wÂM÷{tuyu fuË fÞtuo íÞthu
Mðt{eSyu ‚u{™u ËntÞ‚t {txu Ëtðosr™f y…e÷ fhe™u, Ä™ yufºt fhe™u ‚u{™u
ftuxo™e ftÞoðtne{tk ËntÞ‚t fhe n‚e.
fýoðtË : {whtŒtƒtŒÚte Mðt{eS ƒhu÷e y™u hts½tx ÚtE™u Ëk. 1933
{t„þh ðŒ 1, þr™ðth (2 rzËuBƒh, 1876)™t htus fýoðtË …ÄtÞto. ynª
Mðt{eS™t ûtrºtÞ¼õ‚tuyu ‚uytu™wk ËL{t™ fÞwO.
rŒÕne Œhƒth : Ë™T 1877™e …nu÷e òLÞwytheyu rŒÕne{tk {nthtýe
rðõxturhÞt™u ¼th‚™e htshtsuïhe–Ët{út¿te ònuh fhðt™t W…÷ûÞ{tk ðtRËhtìÞ
÷tìzo r÷x™u yuf þtne Œhƒth™wk ytÞtus™ fÞwO n‚wk. Mðt{eS™u yt Ë{t[th {éÞt.
su {nt…whw»tu ËkËth¼h™u ËíÞ Ëk¼¤tððt™wk ƒezwk ÍzÃÞwk n‚wk, ‚u™u {txu yt ËwyðËh
n‚tu. suÚte Mðt{eSyu MðÞk rŒÕne sðt™e y™u fýoðtË™t ûtrºtÞ ¼õ‚tu {wfwkŒ®Ën
ð„uhu™u íÞtk …ntU[ðt™e y™u ‚iÞthe fhðt™e Ëq[™t yt…e.
WÆu~Þ : Mðt{eS™t rŒÕne Œhƒth{tk sðt™t ƒu WÆu~Þ n‚t : yuf ‚tu yt
Œhƒth{tk ¼th‚™t htò-{nthtòytu, Ët{k‚tu y™u Ä™ðt™ þuX–Ëtnwfthtu ynª
yufºt Útþu. ‚uytu™u ËíÞ ðirŒf Ä{o™tu ËkŒuþ yt…e™u ‚uytu™t ÓŒÞ{tk ðirŒf Ä{o
«íÞu «u{ Wí…L™ fhe™u ‚uytu™tu ËwÄth fhðt{tk ytðu. fthý fu ‚uytu™t ËwÄthÚte
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 159
Ët{tLÞ …qò{tk ‚u™wk y™wËhý Út‚wk ntuðtÚte yÕ… «Þí™u ËwÄthtu ÚtE þfu Au.
Mðt{eS™tu ƒeòu WÆu~Þ yu n‚tu fu yt Œhƒth{tk …Äthu÷t ¼th‚™t Ä{to[tÞtuo–
ËwÄthtðtŒeytu òu yufºt ÚtE™u yufË{t™ ftÞo¢{ îtht Œuþ ËwÄth-Ä{oËwÄth™t
ftÞo™u y…™tðe™u Œuþ™wk fÕÞtý fhðt Ën{‚ ÚttÞ ‚tu ËíÞ™tu þe½ú «[th-«Ëth
ÚtE þfu. Mðt{eS™e «r‚¼t {tºt ¼uŒtu™u òuðt™e fu ¾kz™tí{f ™ n‚e. …hk‚w
Ë{t™‚t MÚtt…™ fhðt™e n‚e. ÄtŠ{f Œq»týtu™u Œqh fhe™u ËíÞ y™u fÕÞtý™t
{t„uo Ëk…qýo {t™ðò‚™u yuf‚t™t Ëqºt{tk …htuðe Œuðt™tu ËkfÕ… ht¾‚t n‚t.
{‚{‚tL‚h™t ¼uŒ y™u rðhtuÄ™u Œqh fhe Ëðo Ëk{‚ ÔÞt…f ËíÞ™t ytÄthu
ËkËth¼h{tk yuf Ä{o MÚttr…‚ fhðt{tk ytðu yu{ ‚uytu RåA‚t n‚t. yt {txu
rŒÕne Œhƒth™tu yðËh W…Þtu„e n‚tu. Mðt{eS™t ӌޙe yt rðþt¤ ¼tð™tÚte
M…ü ÚttÞ Au fu, su ÷tuftu ‚uytu™u yuf Ëkfwr[‚ Ëk«ŒtÞ™t MÚtt…f {tºt {t™e
hÌtt Au, ‚uytu ¼q÷ fhe hÌtt Au y™u yuðe ¼útÂL‚ …ý Œqh ÚttÞ Au.
rŒÕne «MÚtt™ : fýoðtËÚte Mðt{eS hu÷{t„uo y÷e„Z ÚtE™u A÷uËh ytðe™u
íÞtk yuf ËÂtn r™ðtË fhe™u Ëkð‚ 1933 …tu»t ËwŒ 2, hrððth (17 rzËuBƒh,
1876)™t htus rŒÕne …ntUåÞt.
rŒÕne
ys{uhe „ux™e ƒnth fw‚wƒhtuz ÂMÚt‚ þuh{÷™t y™thƒt„{tk fýoðtË™t
Xtftuhtuyu ‚kƒw ™t¾e™u Mðt{eS™t r™ðtË™e ÔÞðMÚtt fhe y™u ƒnth ‘‘Mðt{e
ŒÞt™kŒ ËhMð‚e™wk r™ðtËMÚtt™'' yuðwk ƒtuzo ÷„tðe ŒeÄwk.
rð¿tt…™ : Mðt{eSyu ƒÄt™u yufºt fhe™u, ËíÞtËíÞ™tu r™ýoÞ fhe yuf
Ëtðo¼ti{ Ä{o MÚttr…‚ fhðt™t W{Œt nu‚wÚte rð¿tt…™ îtht ytnTðt™ fÞwO y™u
‚u™wk Ëðo {‚tu™t rðît™tu ‚Útt htò-{nthtòytu{tk rð‚hý fÞwO.
htòytu™e WŒtËe™‚t : RLŒtuh™t {nthtò ‚wftuShtð ntuÕfhu htòytu™u
yufºt fhe Mðt{eS ËtÚtu ‚u™tu {u¤t… fhðt «Þí™ fÞtuo. …hk‚w yiïÞo y™u rð÷tËe
Sð™™t yuŒe htò-{nthtò ‚Útt Ä™…r‚ytu™wk Ë{„ú æÞt™ ÷tìzo r÷x™™e ¾wþt{‚
fhðt{tk ntuðtÚte ËV¤‚t {¤e ™rn. ƒeswk htòytu™tu Mðt{eS ËtÚtu {u¤t… ™
ÚttÞ ‚u {txu MðtÚteo–…ux¼ht hts…krz‚tuyu …ý ¼t„ ¼sÔÞtu n‚tu. ft~{eh™t
{nthtò hýðeh®Ën™e RåAt Mðt{eS™u {¤ðt™e ntuðt A‚tk …k. „ýuþþt†eyu
‚u™u Mðt{eS rðhwØ ¼k¼uhýe fhe™u htuõÞt n‚t. suÚte Mðt{eS™tu «Út{ WÆu~Þ
…qýo ™ ÚtÞtu.
rð¿tt…™™t rð‚hýÚte Ët{tLÞ s™Ë{ts ‚Útt …krz‚tu W…Œuþ ©ðý ‚Útt
þt†[[to {txu {tuxe ËkÏÞt{tk ytð‚t n‚t.
160 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ËwÄthftu™e ˼t : Mðt{eSyu ƒeò WÆu~Þ™e …qŠ‚ {txu yuf rŒðË …tu‚t™t
r™ðtËMÚtt™ …h ¼th‚™t Ëw«rËØ Ë{ts-ËwÄthftu™u yt{kºtý yt…e™u yuf Ä{o
˼t ht¾e, su{tk ƒk„t¤™t ©e ™ðe™[kÿ htÞ ‚Útt fuþð[kÿ Ëu™, …kòƒ™t
{wLþe f™iÞt÷t÷ y÷¾Äthe, {wÂM÷{tu™t «r‚r™rÄ Ëh ËiÞŒ yn{Œ ¾tk, {wkƒE™t
©e nrhùkÿ ®[‚t{rý ‚Útt W¥th«Œuþ™t {wLþe RLÿ{rý ËÂB{r÷‚ ÚtÞt. Ëðo
{nt™w¼tðtu™tu ÷tkƒt Ë{Þ ËwÄe rð[th-rð{þo Út‚tu hÌttu.
Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘òu yt…ýu ƒÄt yuf{‚ ÚtE™u yuf Ë{t™ ftÞo¢{Úte
Œuþ™tu ËwÄth fheyu ‚tu Íz…Úte ËwÄthftÞo ÚtE þfu ‚u{ Au.'' Mðt{eS™e yu
RåAt n‚e fu, Ëðo ÷tuftu Ä{o™wk ytrŒ {q¤ ðuŒ Au y™u ‚u EïheÞ ¿tt™ ntuðtÚte
‚u™tu Mðefth fhu ‚Útt ðuŒtu™u y™wfq¤ Ä{o-«[th™wk ftÞo fhðt{tk ytðu. …hk‚w Mð{‚™t
Œwht„ún™t fthýu ËðoËk{r‚ ÚtE þfe ™rn y™u ftuE…ý …rhýt{ fu r™ýoÞ rð™t
˼t rðËŠs‚ ÚtE „E. (yu Œw:¾Œ Au fu, ˼t™e ftÞoðtne™e rð„‚ õÞtkÞÚte
«t Út‚e ™Úte.)
…kòƒ™wk r™{kºtý : rŒÕne™wk yt ËðoÄ{o Ëk{u÷™ ¼÷u ËV¤ ™ ÚtÞwk, …hk‚w
Mðt{eS™t ynª™t yt„{™Úte yuf ÷t¼ ÚtÞtu fu, …kòƒÚte ytðu÷t {nt™w¼tðtu
…h Mðt{eS™t ‚usMðe Y… y™u ‚u{™e ytusMðe ðtýe™tu ¾qƒ «¼tð …zâtu.
‚u{tk ‘ftunu™qh' …ºt™t Ëk[t÷f {wLþe nhËw¾htÞ ¼è™t„h, ‘™er‚«ftþ' …ºt™t
Ëk…tŒf {wLþe f™iÞt÷t÷ y÷¾Äthe, ËhŒth rð¢{®Ën yn÷qðtr÷Þt y™u ft~{eh
™huþ™t {kºte {™Vq÷ ð„uhuyu Mðt{eS™u {¤e™u …kòƒ ytððt {txu r™{kºtý
…tXÔÞwk, su™tu Mðt{eSyu Mðefth fÞtuo.
{uhX : rŒÕne Œhƒth™e Ë{tr …Ae Mðt{eS rŒÕneÚte «MÚtt™ fhe™u Ëk.
1933 {nt ËwŒ 2, ƒwÄðth (16 òLÞwythe, 1877)™tu htus {uhX ytÔÞt. ynª
yuf {rn™tu r™ðtË fÞtuo y™u }øðuŒtrŒ ¼t»Þ¼qr{ft™t ÷u¾™ftÞo{tk Ëk÷ø™ hÌtt.
Ënht™…wh : Ëk. 1933™t Vt„ý ËwŒ 2, „whwðth (Vuƒúwythe 15)™t htus
Ënht™…wh ytÔÞt. ynª Mðt{eS™tk «ð[™tu{tk ¾qƒ s s™Ë{qn yufºt Út‚tu.
yºtu yuf ¼t„ð‚e …krz‚ ƒ¤Œuð ÔÞtË ËtÚtu þt†tÚto™tu W…¢{ ÚtÞtu, …hk‚w …krz‚
‚h‚ s r™hw¥th ƒ™e „Þtu.
[tkŒt…wh
Ëk. 1933 Vt„ý ðŒ 14, ƒwÄðth ({t[o 14, 1877)™t htus Mðt{eS
Ënht™…wh rsÕ÷t™t [tkŒt…wh „t{ ytÔÞt. ynª™t s{e™Œth ƒu ¼tEytu {wLþe
{wõ‚t«ËtŒ y™u {wLþe ÃÞthu÷t÷ fƒeh…kÚte n‚t. ‚uytu Ä{o rs¿ttËw n‚t y™u
‚uytu™e RåAt n‚e fu yuf Ä{o Ëk{u÷™™wk ytÞtus™ fhðt{tk ytðu y™u ‚u{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 161
ytÞoÄ{o, RM÷t{ y™u EËtEÞ‚™t rðît™tu yufºt ÚtE™u Œtþor™f rð»tÞtu …h
rð[th-rð{þo fhu, ði[trhf ytŒt™-«Œt™ fhe™u ËíÞ Ä{o™t r™ýoÞ …h ytðu.
‚u {txu ‚u{ýu yuf {u¤t™wk ytÞtus™ fÞwO.
[tkŒt…wh™tu {u¤tu : yt {u¤t{tk s{e™Œth ¼tEytuyu Mðt{eS™u ðirŒfÄ{o™t
yt[tÞoY…{tk yt{krºt‚ fÞto, y™u RM÷t{™t ŒuðƒkÄ™t {ti÷t™t {n{Œ ftrË{
y™u rŒÕne™t {ti÷ðe yçŒw÷ {LËwhe, EËtEytu™t $S÷™t «rËØ y™wðtŒf
y™u ÷tuSrþÞ™ …tŒhe xe. su. Mxtuf, …tŒhe ™ð÷, …tŒhe …tfoh, …tŒhe òìLË™,
…tŒhe òu™ xtìBË™, y™u {wLþe RLÿ{rý ð„uhu™u yt{krºt‚ fÞto.
‘ƒúñrð[th {u¤tu' ™t{™t yt Ä{o Ëk{÷ u ™™tu Ëk. 1933 [iºt ËwŒ 5, {k„¤ðth
(20 {t[o, 1877)™t htus «thk¼ ÚtÞtu y™u r™B™ rð»tÞtu …h [[to fhðt™tu
r™ýoÞ fhðt{tk ytÔÞtu :
(1) …h{uïhu Ë]rü™u fÞt …ŒtÚto{tkÚte, fÞt Ë{Þu y™u þt {txu ƒ™tðe ?
(2) Eïh ËðoÔÞt…f Au fu ™rn ?
(3) Eïh LÞtÞfthe y™u ŒÞt¤w ƒk™u fE he‚u Au ?
(4) ðuŒ, ƒtRƒ÷ y™u fwht™ EïheÞ ntuðt{tk fÞtk fÞtk «{tý Au ?
(5) {wÂõ‚ þwk Au y™u ‚u fuðe he‚u «t ÚttÞ Au ?
yðrÄ : yt {u¤t™e yðrÄ Ët‚ rŒðË ™¬e fhðt{tk ytðu÷. Mðt{eS™e
RåAt ƒÄt rð»tÞtu …h rð[th fhðt™e n‚e. …hk‚w …tŒhe {nt™w¼tðtu ƒu rŒðËÚte
ðÄw Ë{Þ htuftðt ‚iÞth ™ ntuðtÚte ƒu rŒðË{tk «Út{ y™u ykr‚{ ƒu s rð»tÞtu
…h [[to ÚtE y™u þu»t r™Šý‚ rð»tÞtu …h rð[th fÞto rð™t s {u¤tu Ë{tÂ
ÚtÞtu. …hk‚w {u¤t{tk …Äthu÷t ©tu‚tytu™u ytÞoÄ{o nS Srð‚ Au, {]‚ ™Úte yu
ðt‚™tu ‚Útt ‚u™t Œtþor™f rËØtL‚tu™tu …rh[Þ «t ÚtÞtu, su™wk Mðt{eS îtht
«{týÞwõ‚ y™u ‚fo…qýo rð&÷u»tý «M‚w‚ fhðt{tk ytÔÞwk n‚wk. (yt Ä{o{u¤t yÚtto‚T
yuf «fth™t þt†tÚto™wk ËrðM‚h ðýo™ ‘[tkŒt…wh™tu {u¤tu' yu ™t{™e …wÂM‚ftY…u
«ftrþ‚ ÚtÞu÷ Au.)
162 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

…kòƒ{tk …tk[sLÞ™tu ™tŒ
rŒÕne{tk Mðt{eS™u …kòƒ™t ËwÄthftu ‚hVÚte r™{kºtý {éÞwk n‚wk. suÚte
W¥th «tL‚{tk ðirŒf ËkŒuþ™t «Ëth™tu yu ƒnw{qÕÞ yðËh n‚tu. [tkŒt…wh™t {u¤t–
þt†tÚto-Ë{h{tk ðirŒf rËØtL‚tu™tu Íkztu Vhftðe™u Ä{oÞwØ™t {nthÚte ŒÞt™kŒu
…kòƒ{tk ðuŒY…e …tk[sLÞ þk¾™tu ™tŒ Ëk¼¤tððt «Þtý fÞwO.
¼th‚™tk yLÞ «tL‚tu™e y…uûtt …kòƒ™wk rðþu»t {n¥ð Au. yt «Œuþ rðŒuþe
nw{÷t¾tuhtu™tu {wftƒ÷tu fhðt{tk y„úMÚtt™u hÌttu Au. „whw™t™f MÚttr…‚ þe¾
Ëk«ŒtÞ y™u ‚u™t „whwytu™e rðŒuþe y™u rðÄ{eo þtËftu Ët{u™e ÷ztE™t ƒr÷Œt™™e
yt ¼qr{ Au. ‚u™e ËtÚtu …kòƒ™wk ÓŒÞ ftu{¤ …ý Au. ‚u™t …h «¼tð …tzðtu
Ëh¤ Au, suÚte ‚u™t …h r¢Þt y™u «r‚r¢Þt™tu «thk¼ þe½ú ÚttÞ Au. …kòƒeytu
rð[th fhðt™e ËtÚtu yt[hý{tk ‚h‚ {qfu Au. suÚte Mðt{eS suðt yuf yt»toáüt–
ËwÄthf™u ytÚte Ëthwk ûtuºt ƒeswk õÞtk {¤ðt™wk ntuÞ ?
Mðt{eS™t yt„{™ …qðuo …kòƒ™wk Ëtðosr™f Sð™ rðr¼L™ ËkMf]r‚ytu
y™u rð[thÄthtytu™t ½t‚-«r‚½t‚Úte rðftË™wk yuf ™ðwk MðY… Äthý fhe hÌtwk
n‚wk. ynª {wÂM÷{tu ƒnwËkÏÞf n‚t, ‚tu þe¾ Ä{o™tu «¼tð yrÄf n‚tu. ynª™t
rþrût‚-«ƒwØ ð„o{tk ƒúñË{ts™wk rðþu»t MÚtt™ n‚wk. yk„úus þtË™™t …eXƒ¤Úte
EËtE …tŒheytu ƒtuze ƒt{ýe™wk ¾u‚h {t™e™u …rh…õð …tf™u ÷ýe hÌtt n‚t.
Ä{toL‚hý fhe hÌtt n‚t. suÚte Mðt{eS™u rðþu»t ÞwØ ‚uytu™e ËtÚtu fhe™u rnLŒwytu™u
EËtE Út‚t ƒ[tððt™wk ¼„ehÚt ftÞo n‚wk.
÷wrÄÞtýt
Mðt{eS [tkŒt…whÚte «MÚtt™ fhe™u þtnsntk…wh y™u Ënth™…wh ÚtE™u Ëkð‚
1933 [iºtðŒ 2, þr™ðth (31 {t[o, 1877)™t htus ÷wrÄÞt™t …ÄtÞto. {wLþe
f™iÞt÷t÷ y÷¾Ätheyu ‚u{™wk yíÞk‚ ËL{t™ y™u «u{Úte Mðt„‚ fhe™u ÷e÷t
ƒkËeÄh ði~Þ™t ƒt„{tk r™ðtË™e ÔÞðMÚtt fhe.
«ð[™{t¤t : ynª Mðt{eS™tk Ët‚ «ð[™tu ÚtÞtk. ytX{t rŒðËu þkft-
Ë{tÄt™ y™u þt†tÚto {txu ònuht‚ fhe, …hk‚w ftuE ytÔÞt ™rn.
EËtEytu™wk fuLÿ : ÷wrÄÞt™t EËtEytu™t «[th™wk fuLÿ ntuðtÚte íÞtk y™uf
…tŒheytu hnu‚t n‚t. …tŒhe ƒuhe Ëtnuƒ Mðt{eS™tk «ð[™{tk ytð‚t y™u
‚u{ýu Mðt{eS™u ƒtRƒ÷ …ý ¼ux ytÃÞwk n‚wk.
©ef]»ý …h r{ÚÞt Œtu»t : yuf rŒðË LÞtÞtÄeþ fthMxeV™ Ëtnuƒu Mðt{eS
ËtÚtu™t ðt‚to÷t…{tk fÌtwk fu, ‘‘©ef]»ý™tk ÷tuftu¥th ftÞtuo y™u ‚uytu {ntí{t n‚t,
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 163
yu ðt‚ ƒwrØ Mðefth fh‚e ™Úte.''
Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, ©ef]»ý …h™t Œtu»ttu …whtýtuõ‚ y™u r{ÚÞt
Au. …hk‚w ƒtRƒ÷{tk …h{uïh™tu ytí{t fƒq‚h™t Y…{tk ytftþ{tkÚte Q‚he™u
{uhe fw{the ntuðt A‚tk ‚u™t „¼toþÞ{tk Œt¾÷ ÚtÞtu y™u ‚u™tÚte EËw™tu sL{
ÚtÞtu yu{ fÌtwk Au, yu ðt‚™u ‚tu ƒwrØ Mðefthu Au ™u ?” Ëtnuƒ [q… ÚtE „Þt.
{thwk {w¾ ™ swytu, ðt‚ Ëtk¼¤tu : yuf …krz‚ Mðt{eS™t «ð[™{tk ¾kz™Úte
ûttur¼‚ ÚtÞtu y™u …tu‚t™t r{ºt™u fÌtwk, ‘‘[t÷tu, ynªÚte yt™wk {tuZwk òuðwk …ý
…t… Au.'' Mðt{eS yt þçŒtu Ëtk¼¤e „Þt y™u fÌtwk, ‘‘{thwk {tuZwk ™ swytu
‚tu …tA¤ Q¼t hne™u {the ðt‚ Ëtk¼¤tu; yu ‚{tht rn‚™e Au.''
ht{þhý : yt „tiz ƒútñý EËtEytu™t [¬h{tk VËtE™u MðÄ{o Atuze™u
EËtE Ä{o{tk «rðü Útðt™tu rðrÄ – ƒ…r‚M{t fhtððt™tu n‚tu. …hk‚w Mðt{eS™tu
W…Œuþ Ëtk¼¤e™u ‚u EËtE ƒ™‚tu ƒ[e „Þtu. EËtE …tŒheytu …ý Ë{S „Þt
fu Mðt{eS™t hnu‚tk ®nŒwytu™u EËtE ƒ™tððt™t ‚u™t {™tuhÚt …qýo Útðt™t ™Úte.
…w™soL{ rËrØ : yuf …tŒheyu …w™soL{ rðþu þkft fhe. Mðt{eSyu fÌtwk,
‘‘yuf þheh Atuze™u ƒeswk þheh Äthý fhðwk yu …w™soL{ Au y™u þheh Äthý
fÞto rð™t ¼tu„ ¼tu„ðe þft‚tu ™Úte. EËtE {‚t™wËth ynªÚte {™w»Þþheh
Atuze™u Mð„o{tk sE™u ¼tu„ ¼tu„ðu Au, suÚte ‚u™t þheh™tu …w™soL{ rËØ ÚttÞ
Au” …tŒhe {ti™ Äthý fhe™u [tÕÞt „Þt.
¼q‚–«u‚ ¾kz™ : yuf rŒðË Mðt{eSyu ¼q‚«u‚ ð„uhu™t r{ÚÞt ¼ú{™t
r™ðthý {txu yuf «Þtu„–¾u÷ ƒ‚tÔÞtu. yuf Y{™t ƒu „tu¾÷t{tk ƒu Œeðt «fxtðe™u
Ët{Ët{u htÏÞt. Mðt{eSyu «Út{ yuf „tu¾÷t™tu Œeðtu ƒwÍtðe ŒeÄtu. …Ae
ƒeòu …ý ƒwÍtðe ŒeÄtu, suÚte «Út{ ðt¤tu Œeðtu yt…{u¤u «fxâtu. y™u «Út{
ðt¤tu ƒwÍtð‚t ƒeò „tu¾÷t™tu Œeðtu MðÞk «fxâtu. yt ytùÞoÞwõ‚ «Þtu„ ƒ‚tðe™u
‚u{ýu fÌtwk, “yt …ŒtÚto rðãt™e ðt‚ Au. ¼q‚«u‚ ftuE ðM‚w ™Úte. suÚte ‚uðt
¼ú{Úte Œqh hntu.”
÷tntuh
Ëk. 1933 ðiþt¾ ËwŒ 6, „whwðth (19 yur«÷, 1877)™t htus Mðt{eS
÷tntuh ytÔÞt. Mxuþ™ …h ƒúñË{ts™t ™u‚tytuyu ‚uytu™wk Mðt„‚ fhe™u Œeðt™
h‚™[kŒ ŒtZeðt¤t™t ƒt„{tk r™ðtË™e ÔÞðMÚtt fhe.
«ð[™ : Mðt{eS™tk «Út{ ƒu «ð[™tu ðuŒ y™u ðuŒtuõ‚ rð»tÞ …h ƒtð÷e
Ëtnuƒ{tk ÚtÞtk. íÞth ƒtŒ ƒu «ð[™tu ƒútñ{krŒh{tk ÚtÞtk. Mðt{eS™tk yt «ð[™tu™tu
¾qƒ s Ëthtu «r‚¼tð {éÞtu.
ƒúñË{tSytu™tu htu»t : Mðt{eS™u …kòƒ{tk ÷tððt{tk y™u «thk¼{tk ÔÞðMÚtt
fhðt{tk ƒúñË{tSytu™tu Vt¤tu n‚tu y™u ËwÄth ftÞo{tk ‚uytu™e Ën{r‚ …ý
164 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
n‚e. …hk‚w Mðt{eS ËtÚtu ðuŒ y™u …w™soL{ ð„uhu rð»tÞtu{tk Ën{‚ ™ n‚t
y™u Mðt{eSyu «ð[™tu{tk ‚u rËØtk‚tu™wk «r‚…tŒ™ fh‚t ‚uytu hwü ÚtÞt y™u
Mðt{eS™t rðhtuÄe ƒ™e „Þt. yux÷wk s ™rn, …hk‚w «thkr¼f ÔÞðMÚtt{tk ÚtÞu÷
…[eË Yr…Þt™tu ¾[o Mðt{eS …tËuÚte ðËq÷ fhe™u rþüt[th …ý ¼q÷e „Þt.
…tihtrýftu™e fwrx÷‚t : Mðt{eS™tk «ð[™tu{tk ðirŒf rËØtk‚tu™t «r‚…tŒ™
W…htk‚ ðuŒrðhwØ {qŠ‚…qò, yð‚thðtŒ ð„uhu™wk ¾kz™ Ëtk¼¤e™u …tihtrýf …krz‚tu{tk
…ý n÷[÷ {[e „E y™u ‚uytuyu Mðt{eS ßÞtk Q‚Þto n‚t ‚u ƒt„™t {tr÷f
©e h‚™[kŒ™t …wºt Œeðt™ ¼„ðt™ŒtË™e Mðt{eS rðhwØ ¼k¼uhýe fhe™u ‚u
r™ðtËMÚtt™ ¾t÷e fhtÔÞwk.
ztì. hne{¾tk : ßÞthu ƒúñË{tSytu y™u …tihtrýftu {t™‚t n‚t fu Mðt{eS
rððþ ÚtE™u [tÕÞt sþu, íÞthu Ëw¾Œ ytùÞo yu ƒLÞwk fu yuf yíÞk‚ WŒth
y™u Ërn»ýw {wË÷{t™ yuðt ¾t™ƒntŒwh ztì. hne{¾tkyu Mðt{eS™u yt{krºt‚
fhe™u …tu‚t™e ftuXe fu {nt÷Þ{tk W‚thtu ytÃÞtu y™u íÞtk «ð[™ {txu y™w{r‚
yt…e. yt„¤ [t÷e™u yt MÚtt™ …h s ytÞoË{ts™e MÚtt…™t …ý fhðt{tk
ytðe.
Mðt{eS™t WŒt¥t y™u {t™ð‚tðtŒe árüftuý™t fthýu ztì. hne{¾tk, Ëh
ËiÞŒ yn{Œ¾tk, …tŒhe Mftìx ð„uhu ytÞoÄ{uo¥th ËtÚtu ‚uytu™t ËtintŒo…qýo ËkƒkÄtu
hÌtt n‚t.
…k. {™Vq÷™tu y™whtuÄ : yuf rŒðË …k. {™Vq÷u Mðt{eS™u y™whtuÄ fÞtuo
fu, ‘‘yt… {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ Atuze Œtu ‚tu s™ËtÄthý «ËL™ Útþu ‚Útt {nthtò
ft~{eh ™huþ …ý yt…™wk rþ»Þíð „úný fhþu.'' ËíÞr™c Mðt{eSyu W¥th
ytÃÞtu fu, ‘‘nwk ft~{eh™t htò™u «ËL™ fhwk fu ƒúñtkz™t yrÄ…r‚ …h{tí{t™e
yt¿tt™wk …t÷™ fhwk ? fu su™e yt¿ttytu …h [t÷ðwk y™u yLÞtu™u «uhýt yt…ðe
yu s {tht Sð™™wk ÷ûÞ Au.''
…tŒhe nq…h : yuf rŒðË …tŒhe nq…h Ëtnuƒu …qAâwk, ‘‘ðuŒtu{tk yï{uÄ
y™u „tu{uÄ™wk ðýo™ Au, ‚u™wk yt… þwk Ë{tÄt™ yt…tu Atu ? Mðt{eSyu «{tý…wh:-
Ëh yï{uÄ y™u „tu{uÄ™t ËíÞ yÚto ƒ‚tÔÞt y™u ðuŒtu{tk …þwƒr÷™wk ftuE ðýo™
™Úte ‚u™e M…ü‚t fhe.
©Øtht{ rVÕ÷tuhe : yt {qŠ‚…qsf …tihtrýf ð„o™t ™u‚t n‚t. ‚uytuyu
Mðt{eS™t yt¢{ýÚte {qŠ‚…qò ð„uhu™e hûtt {txu ‘Ë™t‚™Ä{ohrûtýe ˼t'™e
MÚtt…™t fhe n‚e.
…krz‚ ¼t™wŒ¥t : yt Ëí˼t™t yt[tÞo y™u ËwÄthtðtŒe n‚t ‚Útt {qŠ‚…qò™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 165
rðhtuÄe n‚t. …hk‚w fux÷tf …tihtrýf …krz‚tu™t Ä{ftððtÚte zhe sE™u Mðt{eS™tu
rðhtuÄ fhðt ÷tøÞt y™u ©Øtht{ rVÕ÷tuhe ËtÚtu ¼¤e „Þt.
…k. rþð™thtÞý yÂø™ntuºte : yt …krz‚u yuf rŒðË Mðt{eS ËtÚtu [[to
fh‚tk Ët{ðuŒ{tk ½wðz™e fÚtt ntuðt™wk sýtÔÞwk. Mðt{eSyu ‚u™tu M…ü RLfth
fÞtuo y™u Ët{ðuŒ ‚u™e Ët{u ht¾e™u ƒ‚tððt fÌtwk. …hk‚w ‚uytu ƒ‚tðe þõÞt
™rn y™u þh{™t {tÞto [tÕÞt „Þt.
yLÞ rð»tÞtu …h Ë{tÄt™ : y™uf …krz‚tu {qŠ‚…qò™wk {™wM{]r‚ y™u Þtu„ðtrþc
ð„uhu îtht Ë{Úto™ fhðt ytð‚t, ‚Útt {]‚f ©tØ™e …wrü{tk ðuŒ{kºt hsq fh‚t
‚u{ s ‘¥ã¢
¥ã¢ ÏæírææçS}æ' ð„uhu ðuŒtk‚ ðtõÞtu …h þkft-Ë{tÄt™ {txu ytð‚t. Mðt{eS
‚u™wk «{tý…wh:Ëh Ë{tÄt™ fhe yt…‚t n‚t.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : Mðt{eS™t «[thÚte ÷tntuh{tk y™uf Ëßs™tu
‚uytu™t y™wÞtÞeytu ƒLÞt y™u ytÞoË{ts™e MÚtt…™t {txu ftÞo Ëh¤ ƒLÞwk.
suÚte Ëkð‚ 1933 suX ËwŒ 14, hrððth (24 sq™, 1877)™t rŒðËu ztì.
hne{¾tk™e ftuXe …h ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe. ‚u{tk Ëðo«Út{
Mðt{eSyu Eïhtu…tË™t y™u nð™ fhe™u ytÞoË{ts™e MÚtt…™t™e rðrÄð‚T
½tu»týt fhe.
r™Þ{tu™wk ™ðe™efhý : {wkƒE{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t Ë{Þu 28 r™Þ{tu
ƒ™tðu÷t. ‚u{tk ÔÞðMÚtt ËkƒkÄe r™Þ{tu …ý n‚t. ‚u™u W…r™Þ{tu™wk Y… yt…e™u
yºtu Ëtðo¼ti{, Ëðos™tu…Þtu„e ÔÞt…f rËØtk‚tu Y…u Œþ r™Þ{tu™wk MðY… yt…ðt{tk
ytÔÞwk.
ËtÂtrnf yrÄðuþ™ : ÷tntuh ytÞoË{ts™wk «Út{ yrÄðuþ™ ztì. hne{¾tk™e
ftuXe …h ÚtÞwk. ƒeswk yrÄðuþ™ (1 sw÷tE) Ëí˼t™t MÚtt™ …h ÚtÞwk. ‚u{tk
Mðt{eSyu …whtýtu™wk ¾kz™ fh‚tk Ëí˼t™t yt„uðt™tu hwü Út‚t íÞtk «r‚ƒkÄ
fÞtuo. suÚte yuf {ft™ ¼tzu ht¾e™u r™Þr{‚ Y…{tk yrÄðuþ™ Út‚tk hÌttk y™u
sw÷tE™t yk‚ ËwÄe{tk ËŒMÞtu™e ËkÏÞt 300 ÚtE „E.
…h{uïh Ëkhûtf : yuf yrÄðuþ{tk þthŒt«ËtŒ ¼èt[tÞuo Mðt{eS™u
ytÞoË{ts™t Ëkhûtf yÚtðt …h{ ËntÞf™e …Œðe Mðefthðt™tu «M‚tð htÏÞtu,
íÞthu Mðt{eS ‚u™tu yMðefth fh‚t fÌtwk fu, ‘‘{™u Ëkhûtf ƒ™tðþtu ‚tu rðïr™Þk‚t
…h{uïh™u þwk fnuþtu ? ðtM‚ð{tk yt…ýtu Ëkhûtf–…h{ËntÞf Eïh Au.''
„whw-„tŒe y™u {X ™Úte : yuf ðth Mðt{eS™u ytÞoË{ts™t ËkMÚtt…f™e
…ŒðeÚte rð¼qr»t‚ fhðt™tu «M‚tð fhðt{tk ytÔÞtu, íÞthu Mðt{eSyu nËe™u
fÌtwk, ‘‘{U ftuE …kÚt MÚtt…e „whw-„tŒe™tu {X ƒ™tðu÷ ™Úte. nwk {‚ðtŒeytu™u {‚Úte
Mð‚kºt fhðt RåAwk Awk. ytðe …ŒðeytuÚte yk‚{tk ntr™ ÚttÞ Au.''
166 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 W…tË™t™tu r™htŒh ™ fhtu : yuf yrÄðuþ™{tk Eïhtu…tË™t [t÷e hne
n‚e, íÞthu Mðt{eS …Äth‚tk ËL{t™ {txu ƒÄt Q¼t ÚtE „Þt. W…tË™t™e
Ë{tr …Ae Mðt{eSyu W…Œuþ ytÃÞtu fu, ‘‘W…tË™t Ë{Þu W…tËfu Eïh{tk
{ø™ hnuðwk òuEyu. yu Ë{Þu ftuE …ý {nt™ {™w»Þ ytðu ‚tu …ý W…tËfu
Q¼t ™ Útðwk òuEyu. fthý fu EïhÚte {nt™ ftuE ™Úte y™u ‚u{ fhðwk Eïh™e
yð„ý™t Ë{t™ Au.''
©e{ŒT ŒÞt™kŒ™wk MðY… : ËkËth{tk y™uf {™w»Þtuyu …tu‚t™u Eïh™t yð‚th,
Œq‚, …Þ„kƒh fne™u …tu‚t™t ™t{u …kÚttu™e MÚtt…™t fhe Au. ytsu ‚u™t ÷t¾tu–
fhtuztu [u÷t-[u÷eytu òuðt {¤u Au. fux÷tÞ „whw ƒ™e™u, ‚tu ftuE Ëtûtt‚T Eïh
ƒ™e™u, ÷t¾tu ¼tu¤t {™w»Þtu™u y¿tt™ y™u ykÄfth{tk Äfu÷e ŒeÄtk Au, Äfu÷e
hÌttk Au. y™u …tu‚t™t y™wÞtÞeytu™u ½uxtk ƒ™tðe™u ð»to{tk ƒuðth Q™ W‚the
hÌtt Au, ÷qkxe hÌtt Au. ftuE Þtu„™e ËtÄthý r¢Þtytu îtht „whw ƒ™e™u rþ»Þtu™u
¼ú{ýt{tk ™t¾e hÌtt Au. íÞthu yuf{uð yuðt ŒÞt™kŒ …qýoÞtu„e, }r»tfÕ… …rhðútx
Ë{útx y™u ðuŒ¼t»Þfth ntuðt A‚tk „whw ƒ™ðtÚte Œqh hnu Au. yt ‚uytu™e r™:M…]n‚t
y™u r™hr¼{t™‚t™e …htft»Xt Au. yt n‚wk ŒÞt™kŒ™wk ðtM‚rðf MðY…. ‚uytu™e
M{]r‚™u ©Øt…qðof ðt„tu¤e™u Vhe™u yt…ýu þt {txu „tihð ™ y™w¼ðeyu ?
y{]‚Ëh
÷tntuh{tk ºtý {rn™t «[th y™u ytÞoË{ts™e MÚtt…™t ð„uhu fhe™u Ëk.
1933 suX ðŒ 9, „whwðth (sw÷tE 5, 1877)™t htus Mðt{eS y{]‚Ëh
…ÄtÞto. r™ðtË™e ÔÞðMÚtt ©e ŒÞt÷®Ën {SrXÞtyu r{Þtk {tun{Œ¾t™™e ftuXe
…h fhe.
«ð[™tu™e Äq{ : y{]‚Ëh{tk Mðt{eSyu «r‚{t–…qs™, yð‚thðtŒ y™u
{]‚f ©tØ ð„uhu r{ÚÞt{q÷f rð»tÞtu …h yt÷tu[™t fhe. suÚte …krz‚tu{tk n÷[÷
{[e „E. Þs{t™ …tu‚t™t …whturn‚tu y™u …krz‚tu™u þt†tÚto fhðt {txu {sƒqh
fhðt {tkzât, …hk‚w ËtnË fhe™u ftuE Mðt{eS Ë{ût ytÔÞt ™rn.
…k. ht{Œ¥t : yt …krz‚™u ÷tuftuyu Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt «tÚto™t
fhe. …hk‚w ‚uýu M…ü fÌtwk fu {™u ðuŒ™wk ftuE ¿tt™ ™Úte. ‚u{ A‚tk ‚u™t …h
ƒnw Œƒtý fh‚tk ‚u „w…[w… nhîth [tÕÞtu „Þtu.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : Mðt{eS™t W…Œuþ y™u «ð[™tuÚte ÷tuftu{tk ytÞoíð™e
¼tð™t Wí…L™ ÚtE y™u Ëkð‚ 1933 ©tðý ËwŒ 4, hrððth (12 ytu„Mx,
1877)™t rŒðËu Wõ‚ {tun{Œ¾t™™e ftuXe …h Mðt{eSyu «Út{ Eïhtu…tË™t
y™u Þ¿t fhe™u ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhe. íÞth ƒtŒ yuf {ft™ ¼tzu ht¾e™u
ËtÂtrnf ËíËk„ ð„uhu r™Þr{‚ Útðt ÷tøÞt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 167
…k. rƒnthe÷t÷ : yuf rŒðË yuõMxÙt ytrËMxLx fr{þ™h …k. rƒnthe÷t÷u
Mðt{eS™u y™whtuÄ fÞtuo fu, ‘‘yt… {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ ™ fhtu ‚tu ƒÄt ÷tuftu yt…™t
ËntÞf ƒ™e òÞ y™u yt…™e ƒÄe ðt‚tu Mðefthe ÷u.'' Mðt{eSyu M…ü fÌtwk
fu, ‘‘ðuŒtu™e yt¿tt y™wËth MðÞk [t÷ðwk y™u yLÞtu™u ‚u «{týu [t÷ðt «urh‚
fhðt yu {thwk f‚oÔÞ Au. ÷tuftu ËntÞf ƒ™u yÚtðt ™ ƒ™u.''
fr{þ™h yu[. …h®fË : yt Ëtnuƒ Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u
ðt‚to÷t…{tk ‚uytuyu fÌtwk, ‘‘yt… su rnLŒw Ä{o™u ‚u™e Œwƒo¤‚tÚte {wõ‚ fhðt
RåAtu Atu ‚u ‚tu Œtuht™t ‚tk‚ýt Ë{t™ ft[tu Au.'' Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk fu,
‘‘yu ft[tu ™Úte …hk‚w ÷tu¾kzÚte …ý {sƒq‚ Au. ÷tuZwk fŒt[ ‚qxe òÞ …ý yu
‚qxu ‚u{ ™Úte.'' fr{þ™hu Vhe …qAâwk ‚u fuðe he‚u {sƒq‚ Au ?”
Mðt{eSyu W¥th ytÃÞtu fu, rnLŒw Ä{o Ë{wÿ{tk su{ y™uf {tuòkytu QXu
Au ‚u{ {ntËt„h Ë{t™ Au. ‚u{tk rðr¼L™ «fth™e …qò-W…tË™t, rðïtËtu
ntuðt A‚tk ‚u{tk ÂMÚtr‚MÚtt…f‚t ntuðtÚte rðhtuÄ fhðt™wk Ët{ÚÞo Au. yt Ä{o{tk
ytÂM‚f-™tÂM‚f, sz W…tËf-ytí{ðtŒe, ®nËt-y®nËtðtŒe y™u YrZðtŒe–
ËwÄthðtŒe ð„uhu y™uf ÷tuftu ËnyÂM‚íð Ähtðu Au. suÚte ‚u Œwƒo¤ ™rn, …hk‚w
áZ Au.
ƒeòu «&™ : …h®fË Ëtnuƒu ƒeòu «&™ …qAâtu fu, ‘‘yt… fÞt Ä{o™tu
«[th fhðt RåAtu Atu ?'' Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk, ‘‘ðuŒ «r‚…trŒ‚ yuf, yrî‚eÞ,
r™htfth Eïh™e W…tË™t™tu «[th ÚttÞ y™u ÷tuftu Œw„woýtu™u Atuze™u ËŒT„wýtu™u
„úný fhu yu s {the RåAt Au.''
ƒt¤ftu™u ÷tzw : yuf rŒðË yuf …tXþt¤t™t rþûtfu …tu‚t™e ™t™e ðÞ™t
rðãtÚteoytu™u þe¾ÔÞwk fu, ‘‘[t÷tu, ytsu yt…ýu yuf fÚtt{tk sðt™wk Au. ‚{u
‚{tht ŒV‚htu{tk #xtu™t xwfztytu ¼he ÷tu. íÞtk nwk Rþthtu fhwk fu ‚h‚ s ‚{u
fÚttfth™e W…h #xtu™tu {thtu [÷tðòu. ft÷u nwk ‚{™u ÷tzw ¾ðhtðeþ.''
ƒt¤ftu ËtÚtu rþûtf fÚtt{tk „Þt. Ëtks …ze y™u ykÄthwk ÚtÞwk yux÷u rþûtfu
ƒt¤ftu™u Rþthtu fÞtuo, suÚte Mðt{eS …h #xtu™tu ðhËtŒ ðhËðt ÷tøÞtu. yt¾e
˼t ¾¤¼¤e QXe. …hk‚w Mðt{eSyu Ëti™u þtk‚ …tzât. …tu÷eË™t yrÄftheytuyu
fux÷tkf ƒt¤ftu™u …fze™u Mðt{eS Ët{u ntsh fÞtO. …tu÷eË™t …kò{tk Ë…ztÞu÷tk
yu ƒt¤ftu neƒftk ¼he™u hz‚tk n‚tk y™u fƒq÷ fÞwO fu, ‘‘y{tht „whwSyu y{™u
÷tzw™e ÷t÷[ yt…e™u y{tht ntÚtu yt ft{ fhtÔÞwk Au.''
Mðt{eSyu yu s Ë{Þu ÷tzw {k„tðe™u ƒt¤ftu™u ðnU[e ŒeÄtk y™u fÌtwk,
‘‘ƒt¤ftu ! ‚{tht „whwS nðu ‚{™u fŒt[ ÷tzw ™ yt…u yu{ {t™e™u nwk s
yt…wk Awk. ¾tytu y™u yt™kŒ fhtu.'' #xtu {th™th™u ÷tzw ¾ðhtð™th ût{tðeh
ŒÞt™kŒ ! ‚{™u ðkŒ™ !
168 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 [t÷eË Þwðf EËtE ƒ™‚t ƒåÞt : EËtEytu™e Mfq÷tu{tk ¼ý™th [t÷eË
rnLŒw Þwðftu {™Úte EËtE ƒ™e [qõÞt n‚t. ‚uytuyu yuf ‘«tÚto™t˼t' ™t{™e
ËkMÚtt …ý ƒ™tðe n‚e. hrððthu [[o{tk «tÚto™t …ý fh‚t n‚t. Mðt{eS™t
W…ŒuþÚte ‚u Þwðftu «¼trð‚ ÚtÞt y™u ‚uytu™t {™{tkÚte EËtE{‚ „úný fhðt™tu
rð[th f…qh™e {tVf Qze „Þtu y™u ‚uytu ytÞoÄ{o{tk ©Øtðt™ ƒLÞt.
ËtÚtu s{ðtÚte «u{ ™ ðÄu : yuf rŒðË …tŒhe õ÷tfo Ëtnuƒu Mðt{eS …tËu
ytðe™u fÌtwk, ‘‘ËtÚtu ƒuËe™u ¼tus™ fhðtÚte «u{ ðÄu Au. suÚte ytðtu, yt…
y™u y{u yuf xuƒ÷ …h ƒuËe™e ¼tus™ fheyu.'' Mðt{eSyu WŒtnhý Ërn‚
fÌtwk fu, ‘‘{tºt …tËu ƒuËe™u s{ðtÚte Ët{trsf yuf‚t Út‚e ™Úte. fthý fu rþÞt
y™u ËwL™e {wM÷e{tu yuf Útt¤e{tk s{u Au. hrþÞ™ y™u yk„úus ‚Útt yu s he‚u
‚{u ‚Útt htu{™ fìÚttur÷f EËtE yuf xuƒ÷ …h ¼tus™ fhe ÷tu Atu ‚u{ A‚tk
…hM…h fux÷t ðuhrðhtuÄ ht¾tu Atu ?'' Ëtk¼¤e™u …tŒheËtnuƒ yðtfT ƒ™e „Þt.
„whŒw tË…wh
Ëk. 1933 ©tðý ËwŒ 9, þw¢ðth (9 ytu„Mx, 1877)™t htus Mðt{eS
„whwŒtË…wh …ntUåÞt. ynª «ð[™tu{tk y™uf ©tu‚ts™tu ytð‚t n‚t y™u Wå[
yrÄftheytu …ý ÷t¼ WXtð‚t n‚t.
r{Þtk ƒkÄwytu : ynª™t r{Þtk nrh®Ën y™u r{Þtk þuh®Ën {qŠ‚…qò™e
yt÷tu[™tÚte ûtwçÄ ÚtE™u yuf rðhõ‚ ËtÄw „ýuþr„rh™u þt†tÚto {txu «rh‚ fÞto.
…hk‚w ‚uytuyu Mðefth fÞtuo ™rn. íÞth ƒtŒ r{Þtkytuyu Œe™t™„hÚte …k. ÷û{eÄh
y™u Œti÷‚ht{™u þt†tÚto {txu ‚uztÔÞt. ‚uytuyu Mðt{eS ËtÚtu ‘xæ‡ææÝæ¢
xæ‡ææÝæ¢ y±æ...' {kºt
îtht „ýuþ…qòÚte {qŠ‚…qò rËØ fhðt™tu «Þí™ fÞtu.o Mðt{eSyu ‚u™tu ¾htu yÚto
ƒ‚tðe™u ‚u{tk {qŠ‚…qò™e „kÄ …ý ™Úte ‚u rËØ fhe ƒ‚tÔÞw,k …hk‚w r{ÞtkƒÄk y w tuyu
y™„o÷ «÷t… fh‚t ztì. rƒnthe÷t÷u ‚u{™u htuõÞt y™u ˼t …qýo ÚtE.
r{. ftf {ntþÞ : yt yuÂLsr™Þh Mðt{eS™t «ð[™{tk ytðu÷t y™u
Mðt{eSyu «ð[™{tk “yk„úuòu yt Œuþ{tk ytÔÞt™u Œe½o ft÷ ðe‚ðt A‚tk MÚtt™eÞ
¼t»tt þwØ ƒtu÷e þf‚t ™Úte. ‘‚w{’ ™wk ‘xw{’ ƒtu÷u Au.” ‚u{ rxÃ…ý fÞwO. suÚte
ftf {ntþÞ ¢turÄ‚ ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : Mðt{eS™t W…Œuþtu™t «¼tðÚte „whwŒtË…wh{tk Ëk.
1933 ©tðý ðŒ 1, þw¢ðth (24 ytì„Mx,1877)™t htus ytÞoË{ts™e
MÚtt…™t fhðt{tk ytðe.
ò÷kÄh
„whwŒtË…whÚte Mðt{eSyu 28 ytì„Mx™t htus y{]‚Ëh ytðe Úttuzt rŒðËtu
r™ðtË fhe™u Ëk. 1933 ¼tŒhðt ËwŒ 6, „whwðth (13 ËÃxuBƒh, 1877)™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 169
htus ò÷kÄh ytðe™u ËhŒth Ëw[u‚®Ën™e ftuXe …h r™ðtË fÞtuo. ò÷kÄh{tk
Mðt{eS™tk …tkºteË «ð[™tu ÚtÞtk. yuf «ð[™{tk Mðt{eSyu ËwÄth™e árüyu
ËhŒth rð¢{®Ën™t Œwht[hý (ðu~Þt ht¾ðt) ËkƒkÄe xeft fhe. suÚte ËhŒth
ƒtuÕÞt fu, ‘‘{nthts ! yts ‚tu yt… y{tht …h ðhËe …zât. Mðt{eSyu
M…ü‚t fhe fu “r™»…ût¼tðu M…ü fnuðt{tk Ëkftu[ ™ fhðtu òuEyu.''
ƒúñ[Þo ƒ¤™e …heûtt : ËhŒth rð¢{®Ënu ðt‚to÷t…{tk fxtût fÞtuo fu, ‘‘yt…
fntu Atu fu þt†tu{tk ƒúñ[Þo™tu ¾qƒ {rn{t ðýoðu÷ Au. yt… …ý y¾kz ƒúñ[the
Atu. …ý yt…{tk yuðe ftuE rðþu»t‚t òuðt{tk ytð‚e ™Úte.''
Mðt{eSyu ‚u Ë{Þu ftuE W¥th ™ ytÃÞtu. …hk‚w ßÞthu ðt‚to÷t… …qhtu ÚtÞt
ƒtŒ ËhŒth Ëtnuƒ ™{Mfth fhe™u ½tuzt„tze{tk ƒuËe „Þt, íÞthu Mðt{eSyu
At™t{t™t sE™u „tze™t …tA¤™wk …izwk …fze ÷eÄwk.
ftu[ðt™ ½tuzt™u [tƒqf ÷„tðu Au, …hk‚w …ntz suðt ½tuztytu [Ëf‚t ™Úte.
Vhe Vhe [tƒqf™t «nth fhðt A‚tk …ý ½tuztytu QA¤e-QA¤e™u Útk¼e òÞ
Au. „tze òýu Äh‚e ËtÚtu sztE „E Au. ËhŒth Ëtnuƒu …tA¤ ™sh fhe ‚tu
ðúsyk„ n™w{t™ Ë{t Mðt{eS™u …izwk …fzu÷t nË‚t òuÞt. „tze Atuze™u Mðt{eSyu
fÌtwk, ‘‘nðu ‚tu Ë{tÄt™ ÚtÞwk ™u ?'' rðM{Þ …t{‚t ËhŒth [tÕÞt „Þt.
{ti÷ðe ËtÚtu þt†tÚto : ‚t. 24 ËÃxuBƒh™t htus {ti÷ðe yn{Œ nwËu™
ËtÚtu Mðt{eS™tu …w™soL{ y™u ŒuðŒq‚tu™t [{ífthtu …h þt†tÚto ÚtÞtu. (su ‘þt†tÚto
ò÷kÄh’ ™t{Úte «ftrþ‚ ÚtÞu÷ Au.)
þwrØ : ò÷kÄh{tk Mðt{eSyu yuf EËtE™e þwrØ fhe n‚e.
«ð[™ Ëth : Mðt{eS™tk «ð[™tu rðr¼L™ rð»tÞtu …h ÚtÞtk n‚tk. ‚u™tu
Ëkûtu… r™B™ Au :
{]‚f ©tØ : yuf rŒðË Mðt{eSyu yt™wk ¾kz™ fÞwO, suÚte ytì™hhe {ìrsMxÙux
…k. ht{Œ¥tu ƒeò rŒðËu ‚u™wk {kz™ fhe «ð[™ ytÃÞwk. …hk‚w ‚uytu ðuŒtu™wk ftuE
«{tý yt…e þõÞt ™rn.
{kºtÚte ¼q‚«u‚ ™ ¼t„u : ¼q‚«u‚™u ¼„tzðt …ithtrýftu ²ï MÐæç‡æ .... ð„uhu
{kºttu ƒtu÷u Au, …hk‚w {tºt {kºt ƒtu÷ðtÚte {t¾e …ý Wztze þft‚e ™Úte. …Ae
¼q‚«u‚ ¼„tððt™e ðt‚ õÞtk hne ?
r‚÷fÚte Þ{Œq‚ ™ zhu : yuf «ð[™{tk …kòƒ™t Ë™t‚™e ™u‚t ©Øtht{
rVÕ÷tuhe su fkXe-r‚÷f Äthý fh‚t n‚t, ‚u™e ntshe{tk Mðt{eSyu fÌtwk fu,
‘‘fkXe-r‚÷fÚte …tu÷eË …ý ™Úte zh‚e ‚tu …Ae Þ{hts™t Œq‚ þwk zhu ?'' (¼õ‚{t¤
™t{™t „úkÚt{tk r‚÷f òuE™u Þ{hts™t Œq‚ zhe „Þt™e fÚtt Au.)
170 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ftþe {tntíBÞ y™u „k„tM™t™ : {tºt {krŒh{tk sE™u ‘™{: rþðtÞ' fhðtÚte
y™u „k„t{tk M™t™ fhðtÚte …t… Œqh Út‚tk ™Úte, …hk‚w þwØ ËkfÕ…, ‚… y™u
V÷ ¼tu„ððtÚte s …t… Œqh ÚttÞ Au.
÷tntuh : ò÷kÄhÚte Mðt{eS ytËtu ËwŒ 9, Ëtu{ðth (15 ytìõxtuƒh)™t
htus y{]‚Ëh ytðe™u ytËtu ËwŒ 11, ƒwÄðth (17 ytìõxtuƒh)™t htus ÷tntuh
…ÄtÞto. ynª yuf yk„úus EËtE …tŒhe y™u {rn÷t r{þ™he {¤ðt ytÔÞtk.
‚u{™e ËtÚtu ðt‚to÷t…{tk yrÄf Ä™Úte rð÷trË‚t™t fthýu …‚™ Útðt™wk sýtÔÞwk.
ƒúñË{ts™t [tiŒ{t ðtŠ»tf (21 ytìõxtuƒh, 1877) WíËð{tk Mðt{eSyu
…tu‚t™t ¼õ‚tu y™u y™wÞtÞeytu™e ËtÚtu …Äthe ‚u{™e þtu¼t{tk yr¼ð]rØ fhe.
rVhtus…wh
Ëk. 1933 ytËtu ðŒ 4, þw¢ðth (26 ytìõxtuƒh, 1877)™t htus Mðt{eS
ynª rnLŒw˼t ™t{™e ™ðMÚttr…‚ ËkMÚtt™t r™{kºtýÚte …ÄtÞto. yºtu Mðt{eS™tk
ytX «ð[™tu ÚtÞtk.
õ÷tfo …k. f]…tht{ : yt …krz‚u Mðt{eS™u Eïh™e ËðoÔÞt…f‚t …h þkft
fh‚tk, Mðt{eSyu Eïh Ëqû{ ntuðtÚte Ëðoºt ÔÞt…f ntuðt™wk Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
…qòhe þ猙tu yÚto : yuf rŒðË rVhtus…wh Atðýe™t {tuxt {krŒh™t …qòhe
h½w™tÚt Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt. Mðt{eSyu ‚u{™u …qòhe þ猙tu yÚto …qA‚t
ftuE W¥th ™ yt…e þõÞt. suÚte Mðt{eSyu rð™tuŒ…qðof fÌtwk, ‘‘…qò + yrh
(þºtw) yux÷u fu …qò™tu þºtw …qòhe fnuðtÞ Au.''
ytÞoË{ts : Mðt{eS™t W…Œuþ™t «¼tðÚte rnLŒw ˼tyu ‚u™u ytÞoË{ts
™t{ yt…e «[th «thk¼ fhe ŒeÄtu.
÷tntuh : Mðt{eS ytËtu ðŒ 14, ™ðuBƒh 4 y™u hrððth™t htus Vhe
÷tntuh ytÔÞt. ynª ‚t. 6™t htus ytÞoË{ts™t yrÄðuþ™{tk W…r™Þ{tu r™Ätorh‚
fhðt {txu yk‚hk„ ˼t{tk Mðt{eS™e Mðef]r‚ {tk„‚t Mðt{eSyu fÌtwk fu, “nwk
˼t™tu ËŒMÞ ™ ntuðtÚte Ëk{r‚ yt…e þfwk ™rn.” suÚte ˼tËŒtuyu yt„ún
fhe™u ËðoËk{r‚Úte ‚u Ë{Þu Mðt{eS™u ˼tËŒ ƒ™tÔÞt. íÞth …Ae Mðt{eSyu
Ëk{r‚ yt…e. yt «ò‚kºt™t Mðt{eS Ë{Útof ntuðt™wk áütL‚ Au. fthý fu Ä{o
ËkMÚttytu{tk „whwz{ ‚Útt {XtÄeþtu y™u Ä{o„whwytu™t yƒtrÄ‚ yrÄfthtu ÄtŠ{f
…‚™™tk fthý ƒLÞtk Au.
htð÷®…ze
Ëk. 1924 fth‚f ËwŒ 3, „whwðth (8 ™ðuBƒh)™t htus Mðt{eSyu
htð÷®…ze ytðe™u ò{tM…S …thËe þuX™e ftuXe{tk r™ðtË fÞtuo. ynª «ð[™tu{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 171
…tihtrýf {tLÞ‚tytu {qŠ‚…qò ð„uhu ‚Útt EËtE y™u RM÷t{ {‚{tk ‚u™t „úkÚttu™e
fntýeytu™e ‚eðú yt÷tu[™t fhe y™u ËíÞ™tu «ftþ …tÚtÞtu.o ynª …ý ytÞoË{ts™e
MÚtt…™t fhe.
Íu÷{
{t„Ëh ðŒ 8, „whwðth (27 rzËuBƒh)™t htus Mðt{eS Íu÷{ …ÄtÞto.
ynª Mðt{eS «ð[™tu W…htk‚ ðuŒ¼t»Þ ÷u¾™ftÞo{tk ÔÞM‚ hnu‚t n‚t.
ntu ‚tu neht …h fe[z {U …zu ntu : yuf rŒðË ËíËk„ …Ae yuf ÔÞÂõ‚yu
Mðt{eS …tËu ¼s™ „tðt™e y™w{r‚ ÷E™u „tÞ™ fÞwO. Mðt{eS y™u ©tu‚tytu
«ËL™ ÚtE „Þt. ‚u™t „Þt …Ae yuf ¼õ‚u Mðt{eS™u fÌtwk fu, ‘‘¼s™ „t™th
yu ‚÷txe Au, ËwkŒh „tÞf Au, …hk‚w [trhºÞne™, {tkËtnthe, {ã…t™e y™u
…tu‚t™e …í™e™tu íÞt„ fhe ðu~Þt„t{e ƒLÞtu Au, ‚Útt ÷tk[ ÷u™th Au.''
ð[™ rËrØ : ˼t{tk ƒesu rŒðËu ‚uýu ¼s™ „tÞwk, ƒÄt Íq{e QXât,
¼s™ Ë{t ÚtÞwk. Þtu„uïh ŒÞt™kŒu ‚u™e …eX …h ntÚt ht¾e™u fÌtwk, ‘‘y{e[kŒ !
‚w{ ntu ‚tu neht rfL‚w fe[z{U …zu ntu.'' Þtu„ rËØ …whw»t ŒÞt™kŒ™tk yu ð[™tu –
“¨y²Ðíç„Dæ²æ¢ çRU²æÈUHæŸæ²y±}æì J'' (Þtu„Œþo™–2 : 36) Ë{t™ ðes¤e™t
[{ftht Y… ƒLÞtk y™u …eX …h™t Þw„…whw»t ŒÞt™kŒ™t ntÚt™tu rðãw‚«ðtn
y{e[kŒ™t Ëw»twB™tftkzÚte {ÂM‚»f{tk «ðtrn‚ ÚtÞtu y™u …t…fe[z{tk …zu÷t
y{e[kŒ™e ytk¾tu{tkÚte y©wÄtht ðnuðt ÷t„e. …rhðútx Ë{útx ŒÞt™kŒ™tk [hýtu{tk
M…þo fhe™u …ùt¥tt…™t Mðh{tk ‚u ƒtuÕÞtu, ‘‘{nthts ! yt…™t ytþeðtoŒÚte
yt…u {™u nehtu fnu÷ Au. nwk ‚u ð[™™u sYh ËtÚtof fheþ.''
y{e[kŒ ½hu ytÔÞt. ŒtY™e ƒtux÷tu Vtuze ™t¾e. ðu~Þtytu™tu Ëk„ Atuze ŒeÄtu.
{ã, {tkË™t íÞt„™e «r‚¿tt ÷eÄe. ‚th fhe™u …í™e™u ƒtu÷tðe ÷eÄe. Ëk…ý q o ™„h{tk
y{e[kŒ {nu‚t™t …rhð‚o™™t Ë{t[th «Ëhe „Þt. yt y{e[kŒ {nu‚tyu
ytÞoË{ts™t «[th{tk …tu‚t™tk ¼s™tu y™u Ëk„e‚™t {tæÞ{Úte Þtu„Œt™ ytÃÞwk y™u
Rr‚ntË™wk yuf M{hýeÞ …]c ƒ™e „Þw.k ytsu …ý ‚u{™t r«Þ ¼s™tu{tk “yts r{÷
˃ „e‚ „tytu WË «¼w fu ÄLÞðtŒ'' ð„uhu ©Øt y™u «u{Úte „tðt{tk ytðu Au.
„wsht‚
…kòƒ™t yt þnuh{tk Mðt{eSyu Ëk. 1934 …tu»t ËwŒ 9, hrððth (13
òLÞwythe, 1878)™t htus ytðe™u V‚nËh ƒt„{tk r™ðtË fÞtuo. ynª
Mðt{eS™tk «ð[™tu Ëhfthe þt¤t™e ƒtu‹z„ ntWË{tk Út‚tk, su{tk ÷tuftu™e ¾qƒ
s ¼ez Út‚e.
EËtEytu™tu «¼tð : ynª …tŒheytu™wk «[thftÞo ‚eðú ðu„Úte [t÷‚wk y™u
172 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
rnLŒwytu …h EËtE {‚™tu «¼tð n‚tu. Mðt{eSyu ‚u™t {‚™t f…tu÷fÂÕ…‚
y™u r{ÚÞt rËØtk‚tu™u ¾wÕ÷t …tzât y™u …tŒheytu ËtÚtu þt†tÚto fÞto. ‚u{ s
rnLŒw Ä{o™e fwher‚ytu …h «ftþ …tze™u ðuŒ™wk {n¥ð, ƒúñ[Þo y™u ËkæÞt …h
«¼tðþt¤e «ð[™tu fÞtO.
r{. fw[t™™ : yt htsfeÞ ntRMfq÷™tu yæÞt…f yr¼{t™e n‚tu. Mðt{eS
ËtÚtu™t þt†tÚto{tk nthe s‚tk y™u ‚u™e …tËu ftkE W¥th ™ hnu‚tk ‚u Ä]ü‚t…qðof
ƒtuÕÞtu fu, ‘‘yhu ƒtƒt ! ‚wk yt ƒútñýtu™e Srðft xt¤e hÌttu Au ‚u™t ƒŒ÷t{tk
þwk yt…u Au ?'' Mðt{eSyu „k¼eh‚t…qðof W¥th ytÃÞt fu, ‘‘nwk ‚u™t ƒŒ÷t{tk
ðuŒtæÞÞ™ y™u Þtu„tÇÞtË fhðt™e «uhýt yt…wk Awk. yt fkE Ët{tLÞ ðt‚ Au ?''
{ti÷ðe™e ËkæÞt : yuf rŒðË Mðt{eSyu ËkæÞtu…tË™t, „tÞºte {kºt y™u ytu{™
T e
ÔÞtÏÞt fhe. ‚u™tu {ti÷ðe {wn{Æe™ …h yux÷tu «¼tð …zâtu fu ‚uýu ˼t{tk Q¼t
ÚtE™u ònuh fÞwO fu, ‘‘nðu nwk ™{ts™u ƒŒ÷u „tÞºte s…Þwõ‚ ËkæÞtu…tË™t fheþ.''
su Ë{Þ{tk ðuŒ{kºt þqÿ ‚Útt Þð™ Ët{u ƒtu÷ðt yu …t… {t™ðt™e ½tuh ykÄ©Øt
«ð‚o‚e n‚e ‚u Ë{Þu ÄLÞ ŒÞt™kŒ ! ‚{u rðÄ{eo™u …ý ËkæÞt fh‚t fÞto.
«týnhý™wk »tzTÞkºt : …tihtrýftu …tËu ftuE W…tÞ ™ hnuðtÚte Mðt{eS™t
«týnhý™e [uüt fhðt ÷tøÞt. yuf „wkzt™u W~fuhe™u Mðt{eS™t «týnhý fhðt
{txu ‚iÞth fÞtuo. …hk‚w Mðt{eS™e r™¼eof‚t …tËu ‚u™wk ftkE [tÕÞwk ™rn.
#x {th™th™u ût{tŒt™ : yuf {™w»Þu Mðt{eS™u {thðt #x™tu «nth fÞtuo.
suÚte ftuEyu …tu÷eË îtht ‚u™u …fztðe Mðt{eS …tËu ÷tð‚t Mðt{eSyu ‚u™u
ût{t yt…e™u Atuztðe ŒeÄtu.
¿tt™e Atu fu y¿tt™e ? : Mðt{eS™t ‚fo Ët{u ftuE S‚e þf‚wk ™rn. suÚte
ƒÄtyu ËtÚtu {¤e™u «&™ …qAðt™wk ™¬e fÞwO fu, ‚{u ¿tt™e Atu fu y¿tt™e ?
òu ¿tt™e fnu ‚tu fnuðt™wk fu ‚{u ynkfthe Atu, y™u y¿tt™e fnu ‚tu fnuðt™wk
fu ‚{u s y¿tt™e Atu ‚tu y{™u þwk ¿tt™ yt…e þftu ? suÚte ‚u{™tu ƒk™u he‚u
…htsÞ Útþu. ytðtu rð[th fhe™u yu ÷tuftuyu ƒesu rŒðËu ytðe™u Mðt{eS …tËu
yu «&™ fÞtuo. «íÞwí…L™{r‚ Mðt{eSyu fÌtwk fu, ‘‘nwk ðuŒ ytrŒ þt†tu{tk ¿tt™e
Awk y™u yk„úuS, VthËe, yhƒe{tk y¿tt™e Awk.'' yt W¥th Ëtk¼¤e™u Mðt{eS™u
S‚ðt yËk¼ð {t™e™u, ƒÄt {tUZtk ðe÷tk fhe™u [tÕÞt „Þt.
…hrn‚ ËtÄ™t yu {™w»Þíð Au : yuf rŒðË Wå[ htsf{o[theytu {¤ðt
ytÔÞt y™u fÌtwk, ‘‘yt… ‚eðú ¾kz™™tu fwntztu [÷tðe™u ÔÞÚto ÷tuftu™u Œw~{™ þt
{txu ƒ™tðtu Atu ?'' Mðt{eSyu W¥th{tk M…ü fÌtwk fu, ‘‘…tu‚t™wk …ux ‚tu …þwytu
…ý ¼hu Au. su …hrn‚ y™u …htu…fth™e ËtÄ™t fhu Au, ‚u s {™w»Þ fnuðztðt™tu
yrÄfthe Au.''
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 173
ðShtƒtŒ
Ëk. 1934 …tu»t ðŒ 30, þr™ðth (Vuƒúwythe 2)™t htus Mðt{eS ðShtƒtŒ
ytÔÞt. ytÞoË{ts™t ËÇÞtuyu ‚uytu™wk Mðt„‚ fhe™u htò VSYÕ÷t™t ƒt„{tk
r™ðtË™e ÔÞðMÚtt fhe.
þt†tÚto y™u W…ÿð : ynª …tihtrýftuyu yuf {q¾o y™u WL{¥t …k. ðtËwŒuð™u
Ëtu Yr…Þt™e Œrûtýt™wk «÷tu¼™ yt…e™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt ‚iÞth fÞtuo.
ðuŒ¿tt™hrn‚ yt …krz‚ ftuE „úkÚt{tkÚte þtr÷„út{ y™u ‚w÷Ëe™e …qò™tu &÷tuf
ƒtuÕÞtu. Mðt{eSyu ðuŒ{kºt™wk «{tý {tk„‚tk ‚u {ti™ ÚtE „Þtu íÞthu W…ÿðftheytuyu
þtuhƒftuh {[tðe™u Mðt{eS …h nÕ÷tu fÞtuo y™u Mðt{eS™t ÷rnÞt rƒntheƒtƒw™u
{th‚tk Mðt{eSyu MðÞk Œkztu ÷E™u „so™t fhe, suÚte W…ÿðftheytu ¼t„e „Þt.
„wsht™ðt÷t
Mðt{eSyu {ntËwŒ 5 (Vuƒúwythe 7) „whwðth™t htus ynª …ntU[e™u ËhŒth
{nt®Ën™t ¼ð™{tk r™ðtË fÞtuo. Mðt{eS «r‚rŒ™ Ëtksu ‘ytÞtuÆu~Þhí™{t¤t'™t
rð»tÞtu …h ¢{þ: «ð[™tu yt…‚t n‚t.
…k. rðãtÄh : yt ™„h{tk EËtEytu™wk òuh n‚wk. ‚uytuyu yuf …tihtrýf
rðît™ …k. rðãtÄh™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt W~fuÞto, …hk‚w ‚uýu M…ü
RLfth fhe ŒeÄtu.
EËtEytu ËtÚtu þt†tÚto : EËtEytu™e yu h{‚ ËV¤ ™ Út‚tk ‚uytu MðÞk
{uŒt™{tk Q‚Þto. ‚t. 19 Vuƒúwythe™t 1879™t rŒðËu [[o{tk y™uf Œuþe-rðŒuþe
…tŒheytu ‚Útt Wå[ yk„úus yrÄftheytu™e ntshe{tk ‘Sð y™u Eïh™t y™trŒ'
rð»tÞ …h þt†tÚto ÚtÞtu. su{tk Mðt{eSyu y™uf «{týtu ‚Útt ‚fo…wh:Ëh ‚u™wk
«r‚…tŒ™ fÞwO y™u {æÞMÚt îtht Mðt{eS™tu rðsÞ ònuh ÚtÞtu.
EËtEytu™wk »tzTÞkºt : ytÚte EËtEytu ¼¼qfe QXât y™u »tzTÞkºt håÞwk.
Mðt{eS™tu ƒ…tuh™tu Ë{Þ ðuŒ¼t»Þ ÷u¾™™tu n‚tu. ‚u Ë{Þ{tk ‚uytu y„tWÚte
ftuE Ëq[™t rð™t Mðt{eS™u þt†tÚto {txu ƒtu÷tððt, ytÔÞt suÚte Mðt{eSyu
sðt™tu yMðefth fÞtuo. yt he‚u EËtEytuyu Ë{Þ™wk »tzTÞkºt „tuXðe™u [[o{tk
Mðt{eS™tu …htsÞ ÚtÞu÷tu ònuh fÞtuo.
Mðt{eS™tu ÷÷fth : Mðt{eS™u yt™e òý Út‚tk ƒesu rŒðËu ¾wÕ÷t {uŒt™{tk
˼t ¼he™u ‚u{tk EËtEytu™u þt†tÚto {txu ÷÷fth fÞtuo. …hk‚w ftuE ytÔÞt ™rn,
suÚte Mðt{eSyu ©tu‚tytu Ë{ût EËtE {‚™e Ë{t÷tu[™t …h «ð[™ fÞwO. yts
rŒðË ËwÄe EËtEytu™u W¥th yt…™th ftuE ™ n‚wk, suÚte rnLŒwytu{tk «ËL™‚t
174 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ÚtE y™u ò„]r‚ ytðe. …rhýt{MðY… ytÞoË{ts™e MÚtt…™t ÚtE ‚Útt y™uf
÷tuftu ytÞoË{ts™t ËÇÞtu ƒLÞt.
…qòhe ¼„ðÆ¥t : yt {krŒh™tu …qòhe Mðt{eS™t W…ŒuþÚte yux÷tu «¼trð‚
ÚtÞtu fu yth‚e ðnu÷e …‚tðe™u [hýt{]‚ yt…ðt™wk ftÞo ƒeò™u ËtU…e™u «ð[™{tk
ytð‚tu n‚tu.
…k. ðtËwŒuð : „wsht™ðt÷t™t yt …krz‚u …tu‚u fhu÷e Ä]ü‚tÚte …ùt¥tt… ÚtÞtu
y™u Mðt{eS …tËu ût{tÞt[™t fhðt ytÔÞtu. {t™-y…{t™Úte …h ÂMÚt‚«¿t
Mðt{eSyu ‚u™u «u{…qðof ût{t yt…e.
ƒúñ[Þo™wk {n¥ð : yuf rŒðË Mðt{eSyu ðeh nrh®Ën ™÷ðt™e þqhðeh‚t™wk
fthý ‚u™wk …[eË ð»to ËwÄe™wk ƒúñ[Þo…t÷™ n‚wk ‚u ƒ‚tðe™u ƒúñ[Þo™wk {n¥ð
ðýoÔÞwk y™u MðÞk™wk WŒtnhý yt…‚tk ˼t{tk fÌtwk fu, ‘‘yíÞthu {the ðÞ ºtu…™
ð»to™e Au. ftuE™u {tht þtherhf ƒ¤™e …heûtt fhðe ntuÞ ‚tu ytðu. nwk ‚u™tu
ntÚt …fzwk y™u ‚u Atuztðe ÷u. yÚtðt ftuE {thtu ntÚt ™{tðe Œu.” …hk‚w ˼t{tk
ft~{ehe {Õ÷tu ntuðt A‚tk ftuE ytÔÞwk ™rn.
÷tntuh : {nt ðŒ 14 {t[o 2, þr™ðthu Mðt{eS ÷tntuh …ÄtÞto y™u
™ðtƒ hòy÷e¾tk™t ƒt„{tk Q‚Þto. ‚u{ s yt MÚtt™{tk «ð[™tu Út‚tk n‚tk.
RM÷t{™e Ë{t÷tu[™t : ‚t. 11 {t[o™t yu ƒt„{tk ßÞthu ™ðtƒ Ëtnuƒ
¼ú{ý fhe hÌtt n‚t y™u ‚u Ëtk¼¤‚t n‚t íÞthu Mðt{eSyu RM÷t{™e Ë{t÷tu[™t
fh‚tk «ð[™ ytÃÞwk. «ð[™ Ë{tr Ë{Þu yuf Ëßs™u fÌtwk fu, ‘‘{nthts
yt…™u W‚tht {txu ftuE rnLŒw fu ƒúñË{tS MÚtt™ yt…‚t ™Úte y™u ™ðtƒ
Ëtnuƒu f]…t fhe™u yt…™u MÚtt™ yt…u÷ Au. su RM÷t{™e yt÷tu[™tÚte y«ËL™
ÚtE™u yt…™u ynªÚte rðŒtÞ fhe Œuþu.''
Eïh rËðtÞ ftuE™tu ¼Þ ™Úte : Mðt{eSyu r™¼eof‚t…qðof W¥th ytÃÞtu fu,
‘‘{thwk «Þtus™ ftuE {‚ yÚtðt Ë{wŒtÞ™e rƒ™sYhe ®™Œt fu M‚wr‚ fhðt™wk
™Úte y™u nwk ftuEÚte zhe™u {tht f‚oÔÞÚte rð{w¾ …ý Út‚tu ™Úte. ðirŒf Ä{o™tu
«[th fhðtu yu s {thtu WÆu~Þ Au y™u ‚u s ËíÞ {t™ðÄ{o Au. ‚u™t …t÷™{tk
Ëðo™wk rn‚ Au. ‚u{ s {™u ¾ƒh n‚e fu ™ðtƒËtnuƒ «ð[™ Ëtk¼¤e hÌtt
Au. suÚte ‚uytu™u ðirŒfÄ{o™wk {n¥ð Ëk¼¤tÔÞwk n‚wk. {™u …h{tí{t rËðtÞ ftuE™tu
¼Þ ™Úte.”
r«Þ …tXftu ! yÄ{o, yËíÞ y™u yLÞtÞ™tu «týt…oý rðhtuÄ fh™th,
ËíÞ™u {txu {tÚtwk nÚtu¤e{tk ÷E™u yÚtto‚T ¾rzÞt{tk ¾t…ý™u ËtÚtu ht¾™th ytðtu
{nt…whw»t ËkËth™t hk„{k[ …h «Út{ðth yð‚hu÷ n‚tu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 175
{w÷‚t™
Ëk. 1934 Vt„ý ðŒ 8, {k„¤ðth (12 {t[o, 1878)™t htus ynª
Mðt{eS™t ËL{t™ {txu y™uf «r‚rc‚ …whw»ttu Mxuþ™ …h ytÔÞt y™u «Út{
ƒúñË{ts™t {krŒh{tk …Œt…oý fhtðe ƒuu„e™t ƒt„{tk r™ðtË fhtÔÞtu. ynª
Mðt{eS™tk «ð[™tu{tk ¼ez ò{ðt {tkze y™u fw÷ 36 «ð[™tu ÚtÞtk.
„tuËtE „tu…t÷ŒtË™e Äq‚o‚t : yt ™„h ðÕ÷¼ Ëk«ŒtÞ™wk fuLÿ n‚wk.
Mðt{eSyu ‚u Ëk«ŒtÞ™e y™t[th ÷e÷t™e ‚eðú yt÷tu[™t fhðtÚte zhe „Þu÷t
„tuËtkE „tu…t÷ŒtËu Mðt{eS™t ˼tMÚtt™ …h ytðe™u ½kxt-½rzÞt÷ ð„tze,
þtuhƒftuh fhe™u rðûtu… …tzðt™tu Œqr»t‚ «Þí™ fÞtuo. ‚uÚte …tu÷eËtuyu ‚u™u ‚u™t
[u÷tytu Ërn‚ ˼tMÚtt™uÚte ntkfe ftZâtu.
Atðýe{tk «ð[™tu : Mðt{eS™tk {w÷‚t™ Atðýe{tk «ð[™tu ÚtÞtk. ‚u{tk
rðþu»t‚: …thËeytu™tu ËnÞtu„ n‚tu. yt Ë{Þ{tk rnLŒwytu y™u …thËeytu{tk
¼tus™-…t™ ËkƒkÄ fu{ Út‚tu ™Úte ? ‚u™e [[to{tk Mðt{eSyu M…ü fÞwO fu,
‘‘…thËeytu™tu {wÂM÷{tu ËtÚtu ¾t™-…t™™tu ™Sf™tu ËkƒkÄ rnLŒwytu …ËkŒ fh‚t
™Úte.'' ‚u{ s Mðt{eSyu MðtMÚÞ rð¿tt™ ËkƒkÄ{tk ¼tus™ rð»tÞf [[to fhe.
{tkËtnth : …k. f]»ý™thtÞý ËtÚtu ðt‚to÷t…{tk {tkËtnth ¼tus™™u
ytí{tuL™r‚{tk ƒtÄf ntuðt™wk sýtð‚t ‚u{ýu þtftnth fhðt™wk ™¬e fÞwO.
{uût{q÷h : …tùtíÞ rðît™ {uût{q÷h™t ðirŒf ¿tt™ rðþu™e [[to{tk Mðt{eSyu
ƒ‚tÔÞwk fu, “‚u yt ûtuºt{tk nS ƒt¤f Au y™u ‚u™u ðuŒtu{tk ftuE …th„t{e rðît™
„whw ™rn {¤u íÞtk ËwÄe ‚u ËtÞý, {neÄh ð„uhu ¼t»Þfthtu™wk ykÄt™wfhý fÞto fhþu.”
Ët‚ ËŒMÞtu™tu ytÞoË{ts : ‚t. 4 yur«÷™t {w÷‚t™ ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
Ë{Þu Ët‚ ËŒMÞtu n‚t. suÚte ƒúñ[the ƒúñt™kŒu nË‚tk-nË‚tk yt ðt‚ fhe íÞthu
Mðt{eSyu WíËtn ðÄo™ fh‚tk fÌtwk fu, “RM÷t{ {‚™t «ð‚o™ Ë{Þu …Þ„kƒh y™u
‚u™e …í™e ƒu s n‚tk. yt…ýu Ët‚ ‚tu Aeyu. …Ae ®[‚t þt {txu ?”
÷tntuh
Ëk. 1932 [iºt ËwŒ 15, ƒwÄðth (17 yur«÷, 1878)™t htus Mðt{eS
Vhe ÷tntuh ytÔÞt. ynª ‚t. 8™t ytÞoË{ts™e yL‚hk„ ˼t™t yrÄðuþ™{tk
Mðt{eS™u «{w¾MÚtt™u rƒhtsðt rð™k‚e fhe. …hk‚w r™ðtor[‚ «Ät™™e ntshe
ntuÞ ‚u s «{w¾ ntuðtu òuEyu ‚u{ fne™u ‚u{ýu yMðefth fÞtuo.
Ä{tuo…Œuþ{tk Ÿ½ fu{ ytðu Au ? : yuf rŒðË yuf ¼õ‚u þkft fhe fu,
‘‘{nthts ! ™t[-„t™ ytrŒ{tk yt¾e ht‚ ò„e þftÞ Au y™u Ä{tuo…Œuþ–
ËíËk„{tk ™ªŒh fu{ ytðu Au ?'' Mðt{eSyu Ë{tÄt™ fÞwO fu, ‘‘™t[-„t™ W¥tusf
ntuðtÚte ftkxt™e …Útthe Ë{t™ ntuðtÚte Ÿ½ õÞtkÚte ytðu, ßÞthu Ä{tuo…Œuþ þtkr‚«Œ
176 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ntuðtÚte …w»…þGÞt Ë{t™ {]Œw ntuðtÚte W¥tus™t þtk‚ ÚtE òÞ Au, suÚte Ëw¾Œ
r™ÿt ytðu Au.''
y{]‚Ëh
Mðt{eS ðiþt¾ ËwŒ 14 ({u 15) ƒwÄðth™t y{]‚Ëh ytðe™u ËhŒth
¼ðt™®Ën™t ƒt„{tk Q‚Þto.
#xtu™e ð»tto : yuf rŒðË Ët‚-ytX r‚÷fÄthe …krz‚tu …tu‚t™t [u÷tytu ËtÚtu
þt†tÚto fhðt {txu ytÔÞt. Mðt{eS Ët{u Ä]ü‚t…qðof ƒuËe „Þt. þt†tÚto™wk
‚uytu{tk Ët{ÚÞo ™ n‚wk y™u ™¬e fÞto {wsƒ ‚u™t [u÷tytuyu #xtu™tk htuztk VUfðt
{tkzât. ˼t MÚtt™{tk Äq¤ Wztze™u ¾htƒ fÞw.O yt òuE™u Mðt{eS™t ¼õ‚tu ftu…tÞ{t™
ÚtÞt. …hk‚w Mðt{eSyu ‚uytu™u þtk‚ fh‚tk fÌtw,k ‘‘{ã-{rŒhtÚte …t„÷ {™w»Þ …h
ftu… ™ fhðtu òuEyu. {thwk ft{ yti»tÄ yt…ðt Ë{t™ ðiã™wk Au. su ÷tuftu ytsu
{tht …h #x-…ÚÚth ðhËtðu Au ‚u …ùt¥tt… fhe™u õÞthuf …w»…-ð»tto …ý fhþu.''
nwk yt ƒt„™tu {t¤e Awk : Mðt{eS íÞtkÚte r™ðtËMÚtt™u ytÔÞt, íÞthu yuf
¼õ‚u fÌtwk, ‘‘{nthts ! ytsu Œwütuyu #xtu VUfe™u yt…™wk y…{t™ fÞwO.'' Mðt{eSyu
ÂMÚt‚«¿t Ë{t™ W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘…htu…fth-…hrn‚™tk ftÞtuo{tk {t™-y…{t™,
®™Œt-M‚wr‚{tk Ë{t™ hnuðwk …zu Au. ‚u rð™t ËwÄth™wk ftÞo fhe þft‚wk ™Úte. {U
ytÞoË{tsY…e ƒt„ ƒ™tÔÞtu Au. nwk ‚u™tu {t¤e Awk. Atuz™u ¾t‚h ™t¾ðt Ë{Þu
{t¤e™t þheh …h ht¾-{txe …ý …ze òÞ Au. {tht …h Äq¤-ht¾ „{u ‚ux÷e
…zu ‚u™e {™u ®[‚t ™Úte. …hk‚w yt ƒt„ ËŒt ÷e÷tuA{ hnu y™u VqÕÞtu-VtÕÞtu
hne™u ‚u™e ËwðtË {½{½‚e hnu ‚u{ RåAwk Awk.''
nwk yuf÷tu n‚tu : …k. …tu÷ntuht{ Mðt{eS™t y™LÞ ¼õ‚ n‚t. ‚uytuyu
ytÞoË{tSytu™e yÕ… ËkÏÞtÚte r™htþtsLÞ ðt‚ fhe. suÚte Mðt{eSyu fÌtwk,
‘‘òu ‚{u áZ {™Úte ftÞoûtuºt{tk Q‚htu ‚tu nòhtu {™w»Þtu™u Ëk„tÚte ƒ™tðe þftu
Atu. {U ftÞo™tu ythk¼ fÞtuo íÞthu nwk Võ‚ yuf÷tu n‚tu, ytsu Eïhf]…tÚte nòhtu
÷tuftu ËnÞtu„e ƒ™e™u ËtÚt yt…e hÌtt Au.''
Mðt{eSyu ðuŒ™t ÔÞõ‚ fh‚tk fÌtwk fu, ‘‘Mðt{e rðþwØt™kŒ y™u ƒt÷þt†e
suðt rðît™tu òu ËtÚt yt…u ‚tu ¼q{zk ¤ …h ðirŒf ™tŒ „òðe þftÞ ‚u{ Au. …hk‚w
{tht ӌޙt ¼tð™u òÛÞt rð™t s ‚uytu {thtu rðhtuÄ fhe hÌtt Au ‚u Œw:¾Œ Au.''
Mðt{eS™t yt ð[™{tk ðuŒ™t x…fu Au fu, Ë{ft÷e™ rðît™tu ‚uytu™t ntŒo™u
Ë{S þõÞt ™rn. yhu ð‚o{t™{tk …ý Rr‚ntËfthtu y™u Ë{eûtftu …ý ŒÞt™kŒ™t
÷ûÞtu, WÆu~Þtu y™u Sð™Œþo™™u Ë{sðt{tk-òýðt{tk Qýt Q‚Þto Au.
„tÞºte s… : …k. …tu÷ntuht{™u Mðt{eSyu „tÞºte y™u «ýð s…™tu r¢Þtí{f
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 177
W…Œuþ ytÃÞtu y™u «týtÞt{ rðrÄ …ý þe¾ðe.
r™nk„tu™e Ä{fe : yuf «ð[™{tk Mðt{eSyu …rðºt Ëhtuðh y{]‚Ëh™e
yt÷tu[™t fhe. suÚte r™nk„ Œ¤™t þe¾tu htu»tu ¼htÞt y™u Mðt{eS™u {the
™t¾ðt™e Ä{fe yt…e. yx÷ Eïh rðïtËe ŒÞt™kŒu r™¼oÞ‚t…qðof fÌtwk fu,
‘‘s„Œeïh™e «uhýtÚte ËkËth™t W…fth™wk ftÞo fhe hÌttu Awk. ‚u™wk hûtý Au.
…Ae ®[‚t þt™e ?''
…k. ¾k„®Ën™wk …rhð‚o™ : EËtE …tŒheytuyu Ä{toL‚hý™e ¼Þkfh ò¤ rƒAtðe
n‚e. ‚u{tk «r‚rc‚ …wh»w ttu …ý VËtÞt n‚t. …tŒhe ðu®h„ (Waring)™e «uhýtÚte
…k. ¾k„®Ënu EËtE {‚ „úný fÞtuo n‚tu. …tŒhe ðu®h„u ‚u™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto
fhðt ‚u™t „t{Úte ‚uztðe ÷eÄt. …k. ¾k„®Ën þt†tÚto …nu÷tk …tu‚t™t r{ºt ¿tt™®Ën
ËtÚtu Mðt{eS™e ÞtuøÞ‚t [ftËðt {txu ‚u{™t r™ðtË …h ytÔÞt. ‚u Ë{Þu Mðt{eS™tu
yuf ƒútñý ËtÚtu ËkðtŒ [t÷e hÌttu n‚tu. ‚u Ëtk¼¤e™u ¾k„®Ën™t EËtEÞ‚™tu
rðïtË Ë{t ÚtE „Þtu y™u ‚u Mðt{eS™tu fèh y™wÞtÞe ƒ™e „Þtu.
…tŒhe ðu®h„u ytÚte r™htþ ÚtE™u f÷f‚tÚte …tŒhe ƒtu÷tðe þt†tÚto {txu
‚iÞthe fhe, …hk‚w ftuE ytÔÞwk ™rn. yt «Ëk„Úte ÷tuftu EËtE{‚Úte rð{w¾ ƒLÞt
y™u ytÞoË{ts™t ftÞo™u ðu„ «t ÚtÞtu.
…kòƒ «[th W…Ëknth : …kòƒ{tk Mðt{eS Äthýt fh‚tk {tuzt ytÔÞt, …hk‚w
«[th Þtºtt Ëðoºt ËV¤ hne. ËV¤‚t™wk fthý …kòƒ ¼th‚™tu Ëe{t «tL‚ ntuðtÚte
‚u{tk Ëkfrw [‚‚t ™ n‚e. ƒesw,k …kòƒeytu™t ÓŒÞ{tk „únýþe÷‚t þe½úfthe n‚e.
suÚte Mðt{eS™e rŒÔÞ ðtýe™tu «ðtn rðãw‚ Ë{t™ ‚uytu™t ӌޙu M…þeo „Þtu.
…rhýt{u yLÞ «tk‚tu™e y…uûtt yºtu Íz…Úte ftÞo ðu„ðt™ ƒ™e „Þwk.
Mðt{eS™t …kòƒ yt„{™ Ë{Þu EËtE …tŒheytu rnLŒwÄ{o™u ƒtuzeƒt{ýe™wk
¾u‚h Ë{S™u y™uf fer{Þtytu îtht ¼Þkfh ðxt¤ «ð]r¥t fhe™u òýu ƒu ntÚtu
…tf ÷ýe hÌtt n‚t. Mðt{eS yt™e Ët{u „Z ƒ™e™u ¾zt ÚtÞt. y™uf ytÞtuo™u
EËtE Út‚t ƒ[tÔÞt.
…kòƒ™t ÷tuftuyu Mðt{e ŒÞt™kŒ™e ytusÂMð™e ðtýeÚte ðirŒf Ä{o™wk ËíÞ
MðY… òÛÞwk, ÓŒÞ{tk W‚tÞwO; y™u ßÞtk Mðt{eS „Þt ‚u ™„htu{tk ytÞoË{tòu™e
MÚtt…™t Út‚e „E. Ë{M‚ ¼th‚{tk …kòƒ Mðt{eS™tk ftÞtuo{tk y„ú„ÛÞ MÚtt™
…tBÞwk. …kòƒ{tk Mðt{eS™t yt„{™ y™u ËV¤‚t {txu ËðoÚte ©uc yuf ðtõÞ
«Þwõ‚ fhe þftÞ fu “‚uytu ytÔÞt, òuÞwk y™u S‚e ÷eÄwk.” yÚtto‚T He came,
he saw, he conquered.
178 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

…Âù{tu¥th{tk …zAkŒt
{wkƒE, W¥tht…Út y™u …kòƒ{tk ¼ú{ý fhe™u Mðt{eSyu ytÞoË{tòu™e
MÚtt…™t fhe, ytÞoË{ts™t ˼tËŒtu™e ËkÏÞt ËnËútu™u ytkƒe hne n‚e. ‚u™t
fh‚tk …ý Mðt{e ŒÞt™kŒ™t ¼õ‚tu, «þkËftu ‚Útt y™wÞtÞeytu yrÄf n‚t. ‚uytu
{t™‚t n‚t fu, Mðt{eS ËkLÞtËe y™u ™ezh ntuðtÚte ËíÞ fne þfu Au. y{u
ƒtu÷e þf‚t ™Úte. yt ÷tuftu ytÞoË{tS ™ ntuðt A‚tk }r»t ŒÞt™kŒ™t …h{¼õ‚tu
n‚t y™u yu }r»tðh™u ytÞoòr‚™t Ëkhûtf {t™‚t n‚t.
Mðt{e ŒÞt™kŒ™wk ftÞo y™ufrðÄ ûtuºtu ½{Ëtý {[tðe hÌtwwk n‚wk. Mðt{eS™t
®Ën™tŒÚte EËtE …tŒheytu y™u {wË÷{t™ {ti÷ðeytu rnLŒw Ä{o …h fwntzt™t
½t {the™u ¾tu¾ht fhe hÌtt n‚t. rnLŒw …krz‚tu {qŠ‚ytu y™u …whtýtu™t ¼thÚte
ŒƒtE™u ðtkft ð¤e „Þt n‚t. ‚u{tk þºtwytu™t «nth™tu Ët{™tu fhðt™e þÂõ‚
s õÞtk n‚e ?
Mðt{e ŒÞt™kŒu yuf ƒtsw rnLŒw-ytÞoòr‚™e fuz …hÚte {qŠ‚ytu-…ÚÚthtu y™u
…whtý-…tuÚteytu™t ¼th™u Œqh nzËu÷e™u ‚u™u xèth fhe. ƒeS ƒtsw …tŒheytu
y™u {ti÷ðeytu™tk ‚eûý ‚ehtu™t {th™u htufðt Zt÷ ƒ™tðe ŒeÄe. yu yt»to¿tt™™t
rŒÔÞ ÞtuØt ŒÞt™kŒ òý‚t n‚t fu {tºt rfÕ÷t{tk Aw…tE™u Œw~{™™u …htrs‚ fhe
þft‚tu ™Úte. hýytk„ý{tk Ët{e At‚eyu «nth fhðt sYhe Au. suÚte yuf ƒtsw
su …tŒheytu-{wÕ÷tytu …whtýtu™e fÚttytuÚte ytÞtuo …h «nth fhe hÌtt n‚t, ‚u
…whtýtu™u r‚÷tksr÷ yt…e™u, {qŠ‚…qò™u ðuŒrðhwØ rËØ fhe™u Mðt{eSyu
rðÄ{eoytu™t «nth™tk ftýtytu™u …qhe ŒeÄtk n‚tk. suÚte þºtw™e „tu¤eytu ytÞo…whe{tk
yÚtztE™u …tAe Vh‚e n‚e. yt he‚u „]nhûtt™tu «ƒkÄ „tuXðe ŒeÄtu. suÚte rðÄ{eo
Ëu™t™tu «ðuþ ƒkÄ ÚtE „Þtu.
yu Œe½oáüt Ëu™t™tÞf ŒÞt™kŒu Ëu™t™wk {w¾ ƒnth™e ƒtsw Vuhðe™u Ëk„tú {¼qr{{tk
«r‚yt¢{ý™e ¼ªË ðÄthe ŒeÄe y™u …tŒhe ‚Útt {tu÷ðe™e Ët{u ƒtRƒ÷ y™u
fwht™™e yËk¼rð‚ fÚtt Ähe ŒeÄe. su …whtýtuÚte …ý yrÄf ¼úü n‚e y™u
ƒ‚tÔÞwk fu ƒeò™tu f[htu þtuÄtu Atu, ‚u …nu÷tk ‚{tht Wfhzt™u ËtV fhtu. …whtýtu™t
ðt½tytu fh‚tk ‚{thtk ð†tu{tk yrÄf ftýtk Au.
EËtE y™u {wÂM÷{ «[thftu™u {]Œw «f]r‚™t rnLŒwytu ‚hVÚte ytðt «r‚
yt¢{ý™e fÕ…™t …ý ™ n‚e. ‚uytu ¼ehw nhý ®þ„ztk {thþu ‚uðe ytþt
™ n‚e. ‚uytu ®Ën ƒ™e™u ºttz …tze™u nw{÷tu fhþu, ‚uðtu MðÙ{tk …ý rð[th
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 179
fhe þf‚t ™ n‚t. suÚte …tŒheytu–{ti÷ðeytu r™htþt™t ð{¤{tk „tuÚttk ¾tðt
{tkzât.
yu ðuŒ rŒðtfh ŒÞt™kŒu …tÚthu÷t ¿tt™ «ftþÚte ykÄfth{tk yxðt‚e ytÞoòr‚™wk
ÓŒÞ ™t[e QXâwk. ytÞoÄ{o y™u ytÞo òr‚™e hûtt ÚtE þfu Au. ytÞo ðehtu™t
Rr‚ntË™tu ftuE hûtf Au. ytÞoòr‚ …tu‚t™tk yt™, ƒt™ y™u {t™™e hûtt fhe
þfu Au. su ytÞo Ëßs™tu }r»tðh ŒÞt™kŒ™t ftÞo™u r™nt¤e™u «ËL™‚tÚte Ë{S
þf‚t n‚t fu Eïhu ytÞoòr‚, ytÞoÄ{o y™u ytÞo ËÇÞ‚t™t hûtf™u {tuf÷e
ytÃÞtu Au. …hk‚w ytÚte rð…he‚ …tu‚t™t ƒkÄwytu ‚u™u Ë{S þf‚t ™ n‚t y™u
yuf ƒtsw ‚uytu #x-…ÚÚth ðhËtðe hÌtt n‚t. ‚u{ A‚tk fwþ¤ Ëu™t…r‚ Ëk„út{
¾u÷e™u rðsÞ™e …hk…ht ËSo hÌtt n‚t.
Ëkûtu…{tk }r»t ŒÞt™kŒ™e ËV¤‚t™tk ƒu fthýtu n‚tk : yuf ytÞoòr‚™tk Œq»týtu™t
fthýu Wí…L™ ÚtÞu÷e r™ƒo¤‚t™tu ËwÄthtu y™u ƒeswk rðhtuÄeytu™t r™ŒoÞ yt¢{ýtu
Ët{u «íÞt¢{ý. yu ƒu fthýtu™u W…tÞtu îtht Œqh fÞtO. yt ÂMÚtr‚ ¼Þ…qýo ntuðtÚte
Ä{oÞwØ™t [‚wh Ëu™t…r‚ ŒÞt™kŒ™u ÞwØ™t r™Þ{tu y™wËth fXtuh ËtÄ™tu™tu «Þtu„
fhðtu …zâtu n‚tu. ‚u Þw„t™wY… ÞtuøÞ n‚tu y™u …rhýt{ŒtÞf ƒLÞtu n‚tu.
…kòƒÚte «MÚtt™ : …kòƒðtËeytu{tk ™ð[u‚™ Vqkfe™u EËtE-{wË÷{t™tu™t
ÄtŠ{f–ðxt¤ «ð]r¥t™t yt¢{ý™u ¾t¤e™u, …kòƒ™t «{w¾ ™„htu{tk ðirŒf Ä{o™t
zkft ƒòðe™u, }r»tðh ŒÞt™kŒu …rù{tu¥th «Œuþ ËkÞwõ‚ «tk‚ ‚hV ƒeS ðth
«MÚtt™ fÞwO.
Ázfe : Ëk. 1934 y»ttZ ðŒ 11, „whwðth (25 sw÷tE, 1878)™t
Mðt{eyu Ázfe …ÄtÞto y™u ÷t÷t þk¼w™tÚt™t ƒk„÷t{tk r™ðtË fÞtuo. yt MÚtt™
…h «Út{ «ð[™ ‘‘EïheÞ ¿tt™'' …h ÚtÞwk.
yAq‚tu «íÞu «u{ : Mðt{eS™t «ð[™{tk su™e „ý™t yAq‚tu{tk fhðt{tk
ytð‚e ‚uðt yuf {snƒe þe¾™u ˼t{tk òuE™u …tuMx{uu™ {w™eh¾tkyu ‚u™tu r‚hMfth
fÞtuo. suÚte Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘…h{tí{t™e yt Ë]rü{tk Ëðo Ë{t™ Au.''
yLÞ «ð[™tu : Mðt{eS™tk yLÞ «ð[™tu rðr¼L™ rð»tÞtu …h yth{™
Mfq÷ Ë{e… {uŒt™{tk ÚtÞtk. su{tk yuf «ð[™{tk {wÂM÷{tuyu rðΙ Wí…L™ fhðt
«Þí™ fÞtuo, …hk‚w ËV¤‚t {¤e ™rn. þt†tÚto {txu ™¬e fÞto …Ae …ý ftuE
ytÔÞt ™rn.
…k. rºt÷tuf[kÿ : yth{™ Mfq÷™t ËkMf]‚™t yt rþûtf™u ÷tuftuyu {qŠ‚…qò
…h þt†tÚto fhðt y™whtuÄ fÞtuo. …hk‚w ‚uýu fÌtwk fu, ‘‘ŒÞt™kŒ ¾qƒ ðtfT…xw Au.
‚u™t fÚt™™tu ftuE W¥th yt…e þf‚t ™Úte, suÚte nwk þt†tÚto fhðt yË{Úto Awk.''
180 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 rþrût‚ ð„o{tk ytùÞo : Mðt{eS …tùtíÞ rþûtt y™u …tùtíÞ rð¿tt™™t
rðãtÚteo fŒe …ý hÌtt ™ n‚t. A‚tk ‚uytuyu yuf «ð[™{tk ztŠð™™t rðftËðtŒ™e
yt÷tu[™t fhe y™u y™uf «&™tu suðt fu ËqÞo y™u …]Úðe™wk ¼ú{ý, y{urhft™e
þtuÄ, ðtŒ¤tk, ¼qfk… ‚Útt ¾„tu¤ y™u ¼q„tu¤ rð»tÞ, hËtÞ™ y™u Ät‚w ËkƒkÄe
rð»tÞtu™wk «t[e™ „úkÚttu™tk «{týtu ËtÚtu Ë{tÄt™ yt…‚t rþrût‚ ð„o Ëk‚tu»t ËtÚtu
ytùÞo …tBÞtu.
f™o÷ y™u fÂt™ : Mðt{eS™t «ð[™{tk EËtE {‚™e yt÷tu[™tÚte f™o÷
{t™Ë÷ f{t®z„ ytìrVËh ‚Útt õðtxoh {tMxh fuÃx™ Mxwyxuo Úttuzt «&™tu fÞto
y™u Mðt{eS™t Ë{tÄt™ …Ae r™hw¥th ÚtE™u [tÕÞt „Þt.
yîi‚ðtŒe ¼tuxq®Ën : yt ðuŒtL‚e Mðt{eS …tËu ytðe™u „ðo…qðof ƒtuÕÞt
fu, “‚{u …htrðãt òý‚t ™Úte {txu îi‚ðtŒ™tu «[th fhtu Atu.” Mðt{eSyu
…qAâwk fu, ‘‘þwk ‚{u ¾hu¾h ƒúñ Atu ?'' ‚uýu r™:ËkŒun ƒúñ ntuðt™tu W¥th ytÃÞtu.
Mðt{eSyu Ë{e… yuf {hu÷ {t¾e …ze n‚e. ‚u ƒ‚tðe™u fÌtwk, ‘‘ƒúñ Ë]rü
Ëso™nth Au. ‚{u ƒúñ Atu. yt {t¾e™u Srð‚ fhe Œtu.'' rƒ[thtu ¼tuxq®Ën
„¼htE™u ÷Âßs‚ ÚtE™u {ti™ ÚtE „Þtu.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : ‚t. 20 ytì„Mx™t ynª ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
fhðt{tk ytðe y™u íÞthƒtŒ Mðt{eSyu W…Œuþ yt…e™u ©tu‚tytu™u f]‚tÚto fÞto.
y÷e„Z : Ëk. 1934 ©tðýðŒ 8, ƒwÄðth (21 ytu„Mx, 1878)™t
Mðt{eS y÷e„Z …ÄtÞto. ynª Mðt{eS™u {¤ðt {wƒ k EÚte …k. ~Þt{S f]»ýð{to,
{q¤S Xtfhþe y™u nrhùkÿ ®[‚t{rý ð„uhu ytðu÷t. ‚uytu™wk ytr‚ÚÞ ËiÞŒ
yn{Œ¾tkyu …tu‚t™t ½hu fÞw.o k Mðt{eS yMðMÚt ntuðtÚte ¼tus™ fhðt sE þõÞt
™rn. ynª Mðt{eS™wk yuf s «ð[™ ÚtÞwk y™u ‚u{tk y÷e„Z™t ˃ ss VfhwÆe™u
yæÞût …Œ þtu¼tðe Mðt{eS™t «„r‚þe÷ rð[thtu™e ¾qƒ s «þkËt fhe.
{uhX : Ëk. 1934 ©tðýðŒ 13, Ëtu{ðth (26 ytu„Mx, 1878)™t htus
Mðt{eS {uhX …ÄtÞto y™u ÷t÷t Œt{tuŒh ŒtË™e ftuXe{tk r™ðtË fÞtuo. yt MÚtt™{tk
«ð[™tu™tu «thk¼ fhe™u ‚u{tk {‚-{‚tk‚htu™t …t¾kztu™e …tu÷ ¾tu÷e. ‚u™e ftÕ…r™f
fÚttytu™u hsq fhe ‚u™e yËk¼ð ðt‚tu …h rð™tuŒ…qýo xeft-rxÃ…ýe fhe. ytÚte
…tihtrýftu{tk n÷[÷ {[e „E. …hk‚w þt†tÚto fhðt ftuE VhõÞt ™rn.
Ä{ohrûtýe ˼t™t «&™tu : Ë™t‚™ Ä{ohrûtýe ˼t ‚hVÚte {qŠ‚…qò,
„k„trŒ ‚eÚto ‚Útt yð‚thðtŒ …h ºtý «&™tu ytð‚tk Mðt{eSyu ‚u™t rðM‚thÚte
W¥th ytÃÞt. yt ˼t îtht þt†tÚto {txu …ºtÔÞðnth Út‚t Mðt{eSyu þt†tÚto™t
r™Þ{tu ˼t™u {tufÕÞt y™u ‚u{tk nM‚tûth {txu fnuðt{tk ytð‚tk ‚uytu þt†tÚtoÚte
™tËe…tË ÚtE „Þt.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 181
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : {uhX{tk ‚t. 29 ËÃxuBƒh™t ytÞoË{ts™e MÚtt…™t
fhðt{tk ytðe y™u ¾qƒ s WíËtnÚte f{o[theytu, ðu…theytu ð„uhu 81 ËŒMÞtuÚte
«thk¼ fhðt{tk ytÔÞtu.
ßÞtur‚»te ¾t÷e ntÚt „Þt : „tiheþkfh ™t{f ßÞtur‚»te Mðt{eS {¤ðt
ytÔÞt. Mðt{eSyu yt„{™™wk fthý …qA‚tk “yt…™tÚte ftkE «tr {txu ytðu÷
Awk.” ‚u{ sýtÔÞwk. suÚte Mðt{eSyu fÌtw fu, “‚{u ßÞtur‚»t òuE™u ytÔÞt Atu
fu nwk fkEf yt…eþ. …hk‚w nwk ftkE yt…ðt™tu ™Úte. suÚte ‚{thwk Vr÷‚ ßÞtur‚»tþt†
r{ÚÞt Au.”
fwþ¤‚t õÞtk ? : yuf ƒútñýu Mðt{eS™u fwþ¤ Atu ‚u{ …qA‚tk fÌtwk, ‘‘¼tE !
fwþ¤‚t fuðe he‚u ntuÞ ? ƒútñýtu …tu‚t™wk f‚oÔÞ…t÷™ fh‚t ™Úte. …t¾kztu y™u
ytzkƒhtu{tk {M‚ ƒ™e™u Ä{o«[thÚte åÞw‚ ÚtÞt Au, íÞthu {t™rËf ®[‚t ÚttÞ Au.''
rŒÕne : Ëk. 1934 ytËtu ËwŒ 8, „whwðth (3 ytìõxtuƒh, 1878)™t
Mðt{eS rŒÕne …ÄtÞto. ynª s™‚t™u …tu‚t™t y{]‚{Þ W…ŒuþtuÚte ‚] fhe.
rŒÕne{tk 3 ™ðuBƒh™t htus ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe.
ys{uh–…w»fh : Mðt{eS rŒÕneÚte 6 ™ðuBƒh «MÚtt™ fhe™u 7 ™ðuBƒh™t
sÞ…wh ÚtE™u Ëk. 1935™t fth‚f ËwŒ 12 {k„¤ðth (™ðuBƒh 8)™t ys{uh
…ntUåÞt. íÞtk Mxuþ™ …h ‚u{™wk Mðt„‚ fhðt{tk ytÔÞwk. ys{uh{tk Úttuztu rð©t{
fhe™u fth‚f ËwŒ …q™{™tu …w»fh{tk {u¤tu ¼htÞ Au, íÞtk «[th {txu …ntUåÞt;
y™u íÞtk rð¿tt…™ «[trh‚ fhe Ä{o[[to {txu ÷tuftu™u yt{kºtý ytÃÞwk.
{kºtrËrØ™e …tu÷ ¾tu÷e : …w»fh{tk ðt{{t„eo ËtÄwytuyu {kºtrËrØ îtht y÷tirff
ftÞtuo ‚Útt «týnhý fhðt™e ®z„ [÷tðe n‚e. ys{uh ftì÷us™t rðãtÚteoytuyu
‚u ËtÄwytu™u Mðt{e ŒÞt™kŒ Ët{u «Þtu„ fhe ƒ‚tððt fÌtwk, …hk‚w ‚uytu ytÔÞt ™rn.
ƒwkŒe™t hts…krz‚ : yt …krz‚u …È…whtý™tu yuf &÷tuf ƒtu÷e™u {qŠ‚…qò
rËØ fhðt «Þí™ fÞtuo. Mðt{eSyu ‚h‚ s Mðhr[‚ yuf &÷tuf ‚u™t ¾kz™{tk
Ëk¼¤tðe ŒeÄtu. …krz‚tuyu &÷tuf þu™tu Au, ‚u …qA‚t Mðt{eSyu nËe™u fÌtwk fu
yu &÷tuf ‘ŒÞt™kŒ …whtý'™tu Au. }r»tytu™t ™t{u …whtýtu{tk h[ðt{tk ytðu÷t
r{ÚÞt &÷tuftu™tu Mðt{eSyu yt he‚u W¥th ytÃÞtu n‚tu.
„Œo¼ „tÞºte : yuf …krz‚u „tÞºte [tuðeË «fth™e ƒ‚tð‚t Mðt{eSyu
{òf{tk [tuðeË nòh «fth™e ntuðt™wk sýtðe™u fÌtwk fu – “àæè„Hæ±æãÝæ²
ç±kãï H}ÏæÜU‡ææü² {è}æçã J „‹GÝæï xæÎü|æ: Ðí™æïβæ„ì JJ'' yt „Œo¼ „tÞºte
Au. yu s he‚u òuzt y™u Aºte™e Mðhr[‚ „tÞºte …ý Ëk¼¤tðe. …krz‚ rðM{Þ
…t{e™u [tÕÞtu „Þtu.
182 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 …w»fh{tk «[th–W…Œuþ fhe™u Mðt{eS 14 ™ðuBƒh™t ys{uh …ÄtÞto y™u
ðirŒf Ä{o™t {n¥ð …h ¢{þ: «ð[™tu fÞtO.
þt†tÚto : …tŒhe „úu ‚Útt ztì. n˃uLz ËtÚtu ‚t. 28 ™ðuBƒh™t Mðt{eS™tu
þt†tÚto ÚtÞtu. yt þt†tÚto™wk ÷u¾™ fhðt{tk ytðu÷. …hk‚w ‚u{tk «r‚…ûteytuyu
nM‚tûth fÞto ™rn y™u Vhe þt†tÚto ÷¾ðt{tk ™ ytðu ‚u þh‚ {qf‚tk Mðt{eSyu
‚u™tu Mðefth fÞtuo ™rn. (yt þt†tÚto ‘ŒÞt™kŒ þt†tÚto Ëk„ún'{tk «ftrþ‚ ÚtÞu÷ Au.)
{ti÷ðe {wn{Œ {whtŒy÷e : Mðt{eS™e {w÷tft‚ {txu rþrût‚ y™u «r‚rc‚
÷tuftu ytð‚t n‚t, ‚u{ s rð[thþe÷ {wË÷{t™tu …ý ytð‚t. ‚u{tk ‘‘hts…q‚t™t
„uÍux''™t Ëk…tŒf ©e {wn{Œ {whtŒy÷e™tu …ý Ë{tðuþ …ý Út‚tu n‚tu. ‚uytu
Mðt{eS …tËuÚte y™uf þkftytu™wk Ë{tÄt™ {u¤ðe™u yux÷t «¼trð‚ ÚtÞt fu,
‚u{ýu „tuhûtt rð»tÞ{tk «ÞtË fhðt™tu ËkfÕ… fÞtuo.
sÞ…wh : ys{uhÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS {ËqŒt (rzËuBƒh 2) y™u
™ËehtƒtŒ (rzËuBƒh 10)™t r™ðtËeytu™u …tu‚t™t W…Œuþtu™wk …t™ fhtðe™u ys{uh
ÚtE™u (Ëk. 1935 {t„Ëh ðŒ 6, hrððth – 15 rzËuBƒh, 1878) sÞ…wh
…ÄtÞto.
Mðt{eS™e …tihtrýf {tLÞ‚t™e yt÷tu[™tÚte sÞ…wh ™huþ y«ËL™ ÚtÞt.
…hk‚w ‚uÚte ftkE Mðt{eS™t ftÞo™tu yðhtuÄ fhðtu yu ™huþ™t ntÚt™e ftuE ðt‚
™ n‚e y™u Mðt{eS r™¼eof he‚u «[th fh‚t hÌtt.
huðtze : Ëk. 1935 …tu»t ËwŒ 2, ƒwÄðth (25 rzËuBƒh, 1875)™t htus
Mðt{eS htð ÞwrÄrch®Ën™t yt{kºtýÚte huðtze …ÄtÞto. htðËtnuƒ™t yt„únÚte
ynª Mðt{eSyu yr„Þth «ð[™tu ytÃÞtk. ‚u{tk …tihtrýf {‚tu™e ‚Útt EËtE
y™u RM÷t{™e [[to fhe y™u {]‚f ©tØ™e r{ÚÞt ðt‚tu™wk ‚Útt EËtEytu …ý
…tihtrýftu™e Ë{t™ nqkze ÷¾e™u Mð„o{tk Ëðo Ëw¾-Ët{„úe {¤ðt™e r{ÚÞt ykÄ©Øt
Ähtðu Au, ‚u™e yt÷tu[™t fhe.
ðuŒtL‚e : yuf ðuŒtL‚e …tu‚t™u ƒúñ {t™‚tu n‚tu. ‚u™u Mðt{eSyu fÌtwk fu,
‘‘ƒúñ Ë]rüh[™t fhu Au. ‚wk yt ¼qr{™u yuf ntÚt Ÿ[e WXtðe Œu.'' yt Ëtk¼¤e™u
ðuŒtk‚e [q… ÚtE „Þtu.
ytÞoË{ts y™u „tiþt¤t : huðtze{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe
y™u Mðt{eS™e «uhýtÚte htð ÞwrÄrchu „tiþt¤t™e MÚtt…™t fhe.
yLÞ þnuhtu : …tu»t ðŒ 1, „whwðth (9 òLÞwythe)™t htus Mðt{eS rŒÕne
ytÔÞt ynª ‚uytu™tk ºtý «ð[™tu ÚtÞtk. ynªÚte Mðt{eS …tu»t ðŒ 9, „whwðth
(16 òLÞwythe)™t htus {uhX ytÔÞt y™u ynª rð¿tt…™ A…tðe ËtÚtu ÷E
Ënht™…wh{tk ytðe™u ƒu «ð[™tu ytÃÞtk. íÞth ƒtŒ Úttuzt rŒðËtu hwzfe{tk htuftE™u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 183
nhîth fwk¼™t {u¤t{tk «[thtÚto sðt {txu «MÚtt™ fÞwO.
ßðt÷t…wh : Ëk. 1935 {ntðŒ 14, „whwðth (20 Vuƒúwythe, 1879)™t
Mðt{eSyu ßðt÷t…wh ytðe™u {q÷t r{†e™t ƒt„™t ƒk„÷t{tk r™ðtË fÞtuo.
„tu¼ûtf ƒLÞt „tuhûtf : ynª™t {wË÷{t™ s{e™Œth htð yuðs¾tkyu
Mðt{eS ËtÚtu™t ðt‚to÷t…Úte «¼trð‚ ÚtE™u {tkËtnth™tu íÞt„ fÞtuo y™u …tu‚t™t
Ä{oƒkÄwytu™u …ý „tuhûtt {txu «urh‚ fhðt™wk ð[™ ytÃÞwk.
nhîth : Ëk. 1935 Vt„ý ËwŒ 6, „whwðth (Vuƒúwythe 27)™t Mðt{eS
nhîth …ntU[e™u {q÷t r{†e™t ¾u‚h{tk rþrƒh ÷„tðe™u Ä{tuo…Œuþ{tk «ð]¥t ÚtÞt.
rð¿tt…™ îtht ‚u™e s™‚t{tk ònuht‚ fhe.
÷tuftu™e ¼ez : yt fwk¼™t {u¤t{tk Mðt{eS™t ™t{™e Äq{ {[e hne. ÷tuftu™t
Íwkz™t Íwkz {¤ðt {txu ytððt {tkzâtk. ‚u{tk ftuE rs¿ttËt {txu, ftuE ¼Âõ‚¼tð…qðof
ytð‚t n‚t. «tÞ: ÷tuftu {tºt fw‚qn÷ {txu ytð‚t fu yuf ¼„ðtk ð†Äthe rnLŒw
ËkLÞtËe ntuðt A‚tk …hk…ht„‚ {qŠ‚…qò, yð‚thðtŒ, ©tØ, ‚eÚttox™ ð„uhu™wk ¾kz™
fh™th ËkLÞtËe™t Y…-hk„, ytfth-«fth, yt[th-rð[th fuðt Au ‚u òuEyu.
Ë‚wyt Mðt{e : yt {tºt Ëõ‚w–ËtÚtðtu ¾t‚t ntuðtÚte ÷tuftu ‚u™u Ë‚wyt
Mðt{e fnu‚t n‚t. ÷tuftuyu ‚u{™u Mðt{e ŒÞt™kŒ ËtÚtu þt†tÚto fhðt™wk fnu‚tk
‚u{ýu ŒÞt™kŒ ™tÂM‚f ntuðtÚte {tuZwk òuðwk …t… Au, ‚u{ fne™u …tu‚t™tu ¼Þ xt¤ðt
«Þí™ fÞtuo. Mðt{eSyu ðå[u …zŒtu ht¾ðt™wk sýtÔÞwk A‚tk …ý ‚u ytÔÞt ™rn.
ytðtu ¼tE ÷¬z…qsftu : yuf rŒðË r™{o¤t ËtÄwytu su Íkzt…qsf Au,
‚uytu …tu‚t™t Íkzt™u [t{h Ztu¤‚t ‚u™e sÞfth ƒtu÷tð‚t Mðt{eS …tËu ytÔÞt.
Mðt{eSyu Ëns rð™tuŒ…qðof fÌtwk, ‘‘ytðtu ¼tE ÷¬z…qsftu ! ‚{u ‚tu ÷¬z…kÚte
Atu.'' Mðt{eSyu ‚uytu™tu {tºt W…ntË ™ fÞtuo, …hk‚w ‚uytu™u sz ðM‚wytu™e
…qò™t MÚtt™u Ët[t Eïh™e W…tË™t fhðt™tu W…Œuþ …ý ytÃÞtu.
ƒu ™t„t ËtÄw : r™hks™e y¾tzt™t ƒu ™t„t ËtÄwytuyu Mðt{eS …tËu
ytðe™u yËÇÞ‚t…qýo ðt‚to÷t… fÞtuo A‚tk Mðt{eS nËe™u ‚u{™e W…uûtt fh‚t
hÌtt. ‚u òuE™u ‚uytu …h yuðtu «¼tð …zâtu fu ‚uytuyu þh{ y™w¼ðe™u ût{t
{tk„e. ût{tðeh ŒÞt™kŒu «u{…qðof ût{t yt…e. ËtÄwytu s‚e ðu¤t …tu‚t™t r…¥t¤™tk
fztk, {t¤t, fV™e y™u sxt ð„uhu™u „k„t{tk «ðtrn‚ fh‚t „Þt.
r™{o¤t ËtÄw Eïh®Ën : yt ËtÄwyu õÞthuÞ ðuŒtu™tk Œþo™ fÞtO ™ n‚tk.
‚u™t yt„únÚte Mðt{eSyu [thu ðuŒtu™e Ëkrn‚t ƒ‚tð‚t ‚uytu òuE™u rðM{Þ–
rð{wøÄ ƒ™e „Þt.
Eïh®Ënu Mðt{eS™u «Út{ …tu‚t™e yîi‚ðtŒ ËkƒkÄe {tLÞ‚t{tk …rhð‚o™
fÞto yk„u þkft fhe, ‚u™wk Mðt{eSyu Ë{tÄt™ ytÃÞwk. Eïh®Ënu Mðt{eS™u …qAâwk fu,
184 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
‘‘þwk ƒÄt {‚tu–Ä{tuo™e yuf‚t Ëk¼ð Au ?'' ‚u™t W¥th{tk Mðt{eSyu fÌtwk,
‘‘…whw»ttÚtoÚte ƒÄwk Ëk¼ð Au. Ëtk«ŒtrÞf r¼L™‚t Ë{t fhðe frX™ ™Úte. …hk‚w
‚u {txu WŒth rð[thÄtht y™u …whw»ttÚto sYhe Au.''
©e ™sVy÷e : hwzfe™t {t{÷‚Œth ©e ™sVy÷eyu RM÷t{{tk «[r÷‚
ƒnw…í™e «Útt rð»tu …qA‚tk Mðt{eSyu yuf …í™eíð™u „]nMÚtSð™{tk ©u»X ytŒþo
ƒ‚tÔÞtu. yt {t{÷‚Œth Mðt{eS™t Ëuðf ntuðt™tu „ðo y™w¼ð fh‚t n‚t.
nh™e …uze ntz™e …uze : yuf rŒðË ðt‚to÷t…{tk zuÃÞwxe f÷uõxh ©e rðfthy÷e
ƒu„u nh™e …uze{tk M™t™ fhðt™wk {n¥ð …qA‚tk Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yt ƒÄe
…kztytu™e ÷e÷t Au. ™Œe M™t™Úte ftuE …wÛÞ {¤‚wk ™Úte y™u ytsu nh™e …uze{tk
nòhtu {ý ntzftkytu ™t¾‚tk ‚u ntz™e …uze ƒ™e „E Au. rnLŒwytu™e {tVf
{wË÷{t™tu{tk …ý ys{uh{tk Ïðtò {wR™wÆe™ r[~‚e™e fƒh™t {wòðhtu …ý
…kztytu™e {tVf {wÂM÷{tu™wk þtu»tý fhu Au. Ä{o™t ™t{u ðu…th ƒÄu òuðt {¤u Au.''
Mðt{e yt™kŒð™ : yt ðuŒtL‚r™c 80 ð»to™t ËkLÞtËe™t [nuht …h ytus
y™u ‚us n‚wk. ‚uytu rþ»Þtu ËtÚtu ytÔÞt. Mðt{eSyu QXe™u ‚uytu™tu Ëífth fhe
ÞtuøÞ ytË™ …h ƒuËtzât. Mðt{eS ËtÚtu™t ðt‚to÷t…{tk ¼tus™ Ë{Þ …Ëth
ÚtE „Þtu ntuðt A‚tk yîi‚ …h ðt‚to÷t… [t÷‚tu hÌttu y™u ©e yt™kŒð™Syu
Mðt{e ŒÞt™kŒ «r‚…trŒ‚ ðirŒf îi‚ rËØtL‚ (Eïh-Sð™e r¼L™‚t) Mðefth
fhe™u rþ»Þtu™u fÌtwk, ‘‘yts Mðt{e ŒÞt™kŒ™e ÞwÂõ‚ytu™t «[kz ¿tt™ ËqÞuo {tht
ynk ƒúñðtŒ™t ½{kzY… ½tuh ½xtxtu… ðtŒ¤tu™tk ò{u÷t Úth™u ðuhrð¾uh fhe ™tÏÞt
Au. nwk ÓŒÞÚte îi‚™tu Mðefth fhe [qõÞtu Awk.'' rþ»Þtuyu …ý „whw™wk y™wËhý
fhe™u îi‚ Mðefth fÞtuo.
yMðMÚt‚t{tk þt†tÚto : fwk¼™t yt {u¤t{tk r™hk‚h «[th™t ©{ y™u ytht{
™ {¤‚tk Mðt{eS ƒe{th …ze „Þt y™u Ítzt Útðt™t fthýu ™ƒ¤tE ytð‚tk
«ð[™tu …ý ƒkÄ fhðtk …zâtk. yt ðt‚ Vu÷t‚tk ËtÄw {kz¤eyu rð[tÞwO fu yt
yðMÚtt{tk ŒÞt™kŒ þt†tÚto ™rn fhu, suÚte yt…ýu íÞtk sE™u …tAt Vhe ytðe™u
‚u{™tu …htsÞ ònuh fhe ŒEyu. yt{ rð[th fhe™u ‚uytu Mðt{eS …tËu ytÔÞt.
‚uytu™u òuE™u Mðt{eS ‚h‚ s htu„ þGÞtÚte QXât y™u þt†tÚto {txu ‚iÞth
ÚtE „Þt. ËtÄw {kz¤e™t yuf {wÏÞ ËtÄwyu ðuŒtL‚ rð»tÞ …h [[to fh‚t Mðt{eSyu
‚fo y™u «{týÚte ‚u™u 5-7 r{r™x{tk [q… fhe ŒeÄtu. ƒe{th ®Ën ftkE rþÞt¤tuÚte
Úttuztu zhe þfu ?
©Øtht{ rVÕ÷tuhe™e f…x÷e÷t : fwk¼™t {u¤t{tk Mðt{eS™t «[th™t zkft
ðt„ðt {tkzât. …tihtrýftu{tk n÷[÷ {[e „E y™u ‚uytuyu …kòƒÚte Ë™t‚™
Ä{o™t ƒnwY…e (su™t rËØtL‚tu rð[thtu ðthkðth ƒŒ÷t‚t hÌtt) yuðt ©Øtht{
rVÕ÷tuhe™u ƒtu÷tÔÞt. ‚uýu sq™t y¾tzt{tk Ä{o ˼t™t {k[ …hÚte Mðt{eS rðhwØ
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 185
«ð[™tu fhðtk {tkzâtk.
©Øtht{ òý‚t n‚t fu Mðt{eS™u S‚e þftÞ ‚u{ ™Úte. suÚte Mðt{eS™u
…tu‚t™t MÚtt™{tk þt†tÚto™t ™t{u ƒtu÷tðe™u {th…ex fhe ‚u{™e Sð™÷e÷t ¾‚{
fhe ™t¾ðt ËwÄe™wk »tzTÞkºt håÞwk. Mðt{eS ‚u{™e {whtŒ òýe „Þt y™u þt†tÚto™t
r™Þ{tu ‚Útt {æÞMÚte ‚hefu ftþeÚte Mðt{e rðþwØt™kŒ fwk¼{u¤t{tk ytðu÷t ‚u{™wk
™t{ Ëq[ÔÞwk. …hk‚w rVÕ÷tuheyu ‚u™tu Mðefth ™ fÞtuo.
Mðt{e rðþwØt™kŒ™u òý Út‚tk ‚u{ýu Mðt{eS™u …ºt îtht M…ü fÌtwk fu,
“Äq‚o ©Øtht{ yt…™t þheh™u ntr™ …ntU[tzþu {txu ‚u™t MÚtt™ …h sþtu ™rn.”
ytÚte ©Øtht{ rVÕ÷tuhe™e f…x÷e÷t™tu ¼kztu Vqxe „Þtu.
…k. ©Øtht{™wk MðY… : «rËØ ‘sÞ s„Œeþ nhu'™e yth‚e™tu h[rÞ‚t yt
…k. rVÕ÷tuhe ƒnwY…e n‚tu. …kòƒ{tk …tihtrýftu™tu ™u‚t, y™uf [u÷t-[u÷eytu™tu „whw
‚Útt EËtEytuÚte …iËt ÷E™u ‚u™t Ë{Úto™{tk yuf …wM‚f ÷¾e ytÃÞwk n‚wk. ‚u{tk –
EËt {uht ht{ h{iÞt, EËt {uht f]»ý f™iÞt; {w¾ Ëu EËt EËt ƒtu÷; ‚uht õÞt
÷„u„t {tu÷. yuðtk „wý„t™ „tÞtk n‚tk y™u ‘‘ËíÞt{]‚ «ðtn'' ™t{™wk …wM‚f ÷¾e™u
…tu‚u ™tÂM‚f ntuðt™wk ònuh fÞwO n‚wk. yt n‚tu ‘©Øt' ¼Âõ‚ ƒZtðtu™e ykr‚{ …kÂõ‚
Ähtð‚e sÞ s„Œeþ nhu™e yth‚e™tu h[rÞ‚t ƒnwY…e ©Øtht{ rVÕ÷tuhe.
ŒnuhtŒq™ : Ëk. 1935 [iºt ðŒ 8, Ëtu{ðth (14 yur«÷, 1879)™t
htus Mðt{eS MðtMÚÞ «tr {txu rð©t{™t rð[thÚte ŒnuhtŒq™ ytÔÞt. …hk‚w
ËíËk„ {txu ytð‚t ÷tuftu™u W…Œuþ yt…‚t hÌtt y™u íÞthƒtŒ «ð[™tu™tu «thk¼
fÞtuo. ‚u{tk ƒtRƒ÷, fwht™ y™u ƒúñË{ts™e yt÷tu[™t fhe.
…tŒhe™tu «ftu… : Mðt{eS™e ƒtRƒ÷™e yt÷tu[™tÚte …tŒhe {thrË™ yíÞk‚
¢turÄ‚ Út‚t, ‚u™u yuf yk„úus Ëßs™ ©e …th{hu þtk‚ fhðt «Þí™ fÞtuo, ‚u{
A‚tk ‚u ¢tuÄtðuþ{tk s íÞtkÚte [tÕÞtu „Þtu.
yuf Œuþe EËtE rƒr…™[kÿ ƒtuÍu Mðt{eS ËtÚtu Œ÷e÷tu{tk ƒtRƒ÷™e …wrü
fhe. ‚u{tk Mðt{eS™e ËtÚtu yk„úus …tŒhe ©e „txo÷u™ …ý Ën{‚ ÚtÞt, suÚte
ƒtuÍ Ëtnuƒ ™thts ÚtE „Þtu.
{wÂM÷{tu™tu htu»t : Mðt{eS™e fwht™™e yt÷tu[™tÚte htu»tu ¼htÞu÷t {wÂM÷{tu
þt†tÚto™e Þtus™t {txu Mðt{eS …tËu ytÔÞt. Mðt{eSyu þt†tÚto™t r™Þ{tu
™¬e fÞto. ‚uytuyu {ti÷ðe {n{Œ nwËu™™u ‚iÞth fÞto. …hk‚w {ti÷ðe Ëtnuƒ þt†tÚto
{txu {uŒt™{tk ytÔÞt s ™rn.
EËtE ƒ™‚t ƒåÞt : ŒnuhtŒq™{tk Mðt{eS™t «ÞtËÚte yuf s{e™Œth™t
ƒu …wºttu EËtE ƒ™ðt ‚iÞth ÚtÞt n‚t. ‚u{™e þkftytu™wk Ë{tÄt™ fhe yt…e™u
186 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…hÄ{eo Út‚tk ƒ[tÔÞt.
þwrØ™tu þw¼thk¼ : Mðt{e ŒÞt™kŒu òuÞwk fu EËtE y™u {wË÷{t™tu™t «[thftu™tk
Íwkz ytÞtuo™u Ä{o¼úü fhe hÌttk Au. ƒeS ƒtsw þwØ‚t™t ¼thÚte ¼úr{‚ ÚtÞu÷t ¾tu¾ht
¼uò™t …krz‚tu rðÄ{eoytu™u Vhe ytÞoòr‚{tk «ðuþ yt…ðt™tu rðhtuÄ fhe hÌtt n‚t.
‚u Ë{Þu Mðt{eSyu rðÄ{eoytu {txu ËytÞoòr‚™tk îth ¾tu÷e ™tÏÞtk y™u ŒnuhtŒq™{tk
þwrØÞ¿t™tu «thk¼ fÞtuo. ‚u{tk «Út{ ytnq‚ ƒLÞtu {tun{Œ W{h. Mðt{eSyu ‚u™u
ðirŒf Ä{o™e Œeûtt yt…e™u y÷¾Äthe ™t{ ytÃÞwk. (yt y÷¾Ätheyu rðît™ ƒ™e
ðirŒf Ä{o rðþu WŒqo{tk y™uf …wM‚ftu ÷ÏÞtk. ‚u™t rnLŒe y™wðtŒ …ý ÚtÞt.) 1879
yur«÷ 29™t htus ŒnuhtŒq™{tk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe.
Ënth™…wh y™u {uhX
Ëk. 1935 ðiþt¾ ËwŒ 10, „whwðth (1 {u, 1879 )™t htus Mðt{eS
Ënth™…wh ytÔÞt. ynª rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe™t MÚtt…f f™o÷ yu[.yuË.ytìÕftux
y™u {uz{ yu[.…e. ç÷uðuxTMfe y{urhftÚte Mðt{eS™u {¤ðt ytðu÷tk. yt™wk ðýo™
yt„¤ fhðt{tk ytðþu.
y÷e„Z–s÷uËh
{uhXÚte Mðt{eS suX ËwŒ 2, þw¢ðth (23 {u)™t htus y÷e„Z ytÔÞt.
ynª Vhe ƒe{th …ze „Þt n‚t. íÞtkÚte 28 {u ƒwÄðth™t htus s÷uËh …ÄtÞto
y™u MðtMÚÞ «t fÞwO.
{whtŒtƒtŒ
y»ttZ ËwŒ 15 „whwðth (3 sw÷tE)™t htus Mðt{eS {whtŒtƒtŒ …ÄtÞto.
ynª ‚uytu™tk ºtý «ð[™tu ÚtÞtk.
hts™er‚ …h «ð[™ : ynª™t òuRLx {ìrsMxÙux ©e M…e®z„u Ëtnuƒ™t
yt„únÚte Mðt{eSyu y™uf «r‚rc‚ y™u rþrût‚ ÔÞÂõ‚ytu™t Ë{wŒtÞ™e ðå[u
hts™er‚ …h «ð[™ yt…e™u ‚u™e ËwkŒh Aýtðx fhe. suÚte ©e M…®z„ Ëtnuƒ
‚Útt Ëðuo ¾qƒ s «¼trð‚ ÚtÞt.
rnLŒe ¼t»tt™tu «Þtu„ : yuf rŒðË Ë¼t Ë{tr …Ae ƒtƒw ft÷e«ËL™
ðfe÷u yk„úuS{tk ðt‚[e‚ fh‚t Mðt{eSyu ‚u™u ytÞo¼t»tt–rnLŒe{tk ðt‚ fhðt
«urh‚ fÞto.
Mðt{eS Œuþ™e yuf‚t™e Ëtkf¤ ƒ™e þfu ‚uðe yuf {tºt ytÞo–rnLŒe ¼t»tt™u
ht»xÙ¼t»tt™wk Y… yt…™th «Út{ {nt…whw»t n‚t. ‚uytuyu …tu‚t™t Ëðo „úkÚttu rnLŒe{tk
÷ÏÞt n‚t.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : 20 sw÷tE, 1879™t htus htò sÞf]»ýŒtË™e
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 187
ftuXe …h ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe.
yr¼ðtŒ™ ™{M‚u : {wLþe RLÿ{rýSyu ™{M‚u™t MÚtt™u ‘…h{tí{t sÞr‚'
yuðwk yr¼ðtŒ™ ht¾ðt yt„ún ht¾‚t Mðt{eSyu «t[e™ft¤{tk ‚Útt þt†
«{týtuÚte ™{M‚u ntuðt™wk «r‚…tŒ™ fÞwO y™u yuf ‘™{M‚u' yr¼ðtŒ™ …ý Œuþ™u
yuf Ëqºt{tk ƒtkÄ™th – yuf‚t fh™th ntuðt™wk sýtÔÞwk.
…k. ßðt÷t«ËtŒ r{© : yt «rËØ …tihtrýf rðît™u ÞswðuoŒ™wk rnLŒe ¼t»Þ
fhu÷. ‚uytuyu Mðt{eS™e {w÷tft‚ ÷E™u ‚u ËkƒkÄe ðt‚to÷t… fÞtuo.
Ëk„únýe™e r[rfíËt : Mðt{eS nhîthÚte ƒe{th …ze „Þt …Ae Äehu Äehu
füŒtÞf Ëk„únýe htu„Úte …erz‚ Út‚tk …k. ÷û{eŒ¥t ðiã™e r[rfíËt fhe. íÞth
ƒtŒ rËrð÷ Ëso™ ztì. ze™Ëtnuƒ …tËu r[rfíËt fhtð‚tk ÷t¼ ÚtÞtu. suÚte ‚u{™u
Ve yt…ðt yt„ún fh‚t ‚u{ýu Mðefth ™ fÞtuo. ytÚte Mðt{eSyu ‚u{™u
{whtŒtƒtŒ{tk r™Š{‚ ÚtÞu÷e fux÷ef f÷t…qýo ðM‚wytu W…nth Y…{tk yt…e.
ƒŒtÞkq : ©tðý ËwŒ 14, ytì„Mx - 1, þw¢ðth ™t htus Mðt{eS ƒŒtÞqk
…ÄtÞto. yºtu ytÞoË{ts™e MÚtt…™t Mðt{eS™t yt„{™ …qðuo ÚtE „E n‚e.
˼tËŒtu Ë{ût Mðt{eS™tk ¼„ðt™ ©ef]»ý™t [rhºt rð»tÞf, ©tðýe W…tf{o
rð»tu ‚Útt yLÞ «ð[™tu ÚtÞtk. ynª™t rðît™ …krz‚tu ðt‚to÷t… {txu ytÔÞt
y™u Mðt{eS ËtÚtu™e {qŠ‚…qò ð„uhu rð»tÞ …h [[to fhe y™u ‚uytuyu Mðt{eS™t
fÚt™™tu Mðefth fÞtuo. yºtu yuf ™ðÞwðf™u ¼q‚™tu ð¤„tz Au ‚u{ fne™u Mðt{eS
…tËu ÷tð‚tk, ‚uytuyu fÌtwk fu, ¼q‚ ftuE Þtur™ ™Úte y™u ‚uytuyu ‚u™t {t™rËf
htu„™e r[rfíËt fhðt sýtÔÞwk.
ƒhu÷e : ©tðý ðŒ 12, ytì„Mx 14 „whwðthu Mðt{eS ƒhu÷e …ÄtÞto.
[tkŒt…wh{tk Mðt{eS™e …tŒhe ©e Mftìx ËtÚtu þt†eÞ [[to ÚtE n‚e. íÞthÚte
Mðt{eS™u ‚u™t …h ƒkÄw¼tð n‚tu. ynª Mftìx {ntþÞ ËtÚtu ‚t. 25–26–
27 ytì„Mx™t (1) ytðt„{™, (2) Eïh Œun Äthý fhu Au ? y™u (3)
Eïh …t… ût{t fhu Au ? yu ºtý rð»tÞtu …h ðt‚to÷t… ÚtÞtu. s™‚t …h ¾qƒ
s «¼tð …zâtu.
{wLþeht{™wk Sð™ …rhð‚o™ : Mðt{eS™t ƒhu÷e «[th Ë{Þu {wLþe ™t™f[kŒ
™„h™t ftuxðt¤ n‚t. ‚u{™tu …wºt {wLþeht{ (Mðt{e ©Øt™kŒ) yu Ë{Þu htsfeÞ
{ntrðãt÷Þ{tk yæÞÞ™ fh‚tu n‚tu. ‚u™u Eïh, ðuŒ y™u Ä{o-f{o{tk ftuE ©Øt
™ n‚e.
r…‚tyu …wºt™u fÌtwk, ‘‘{wLþeht{ ™„h{tk yuf rðît™ y™u Þtu„e Œkze Mðt{e™tk
«ð[™tu [t÷u Au. ‚u™t ©ðýÚte ‚tht Ëðo ËkþÞtu Œqh Útþu.” …wºtu r…‚t™wk {™
«ËL™ fhðt Mðefth fÞtuo. …hk‚w {™{tk yu ¼tð n‚tu fu yu Võ‚ ËkMf]‚ òý™th
188 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ËtÄw ƒwrØ™e þe ðt‚ fh‚tu nþu ?
ƒeò rŒðËu ßÞthu ‚u «ð[™{tk „Þt ‚tu Mðt{eS™e rŒÔÞ {qŠ‚™tk Œþo™Úte
«¼trð‚ ÚtÞt. rðþu»t‚: …tŒhe Mftìx ‚Útt yLÞ yk„úus rðît™tu™u …ý íÞtk ƒuËe™u
Ëtk¼¤‚t òuE™u ©Øt™e ð]rØ ÚtE. nS Œþ s r{r™x «ð[™ Ëtk¼¤‚tk s ÚtÞwk fu,
‘‘yt rðr[ºt ÔÞÂõ‚ Au. {tºt ËkMf]‚¿t ntuðt A‚tk rðît™ …ý ytùÞo …t{u ‚uðe
ÞwÂõ‚Þwõ‚ ðt‚tu fhu Au.'' ‚u «ð[™ …ý Eïh™t ¥æï}æì ™t{ …h n‚wk. su «ð[™ ‚u™t
{txu y©w‚…qðo n‚w.k ytÚte «ËL™‚t …t{e™u íÞthƒtŒ ‚u{™u ƒÄtk «ð[™tu Ëtk¼¤ðt™e
©Øt Wí…L™ ÚtE. ËtÚtu Mðt{eS™e Sð™[Þto òuðt™e …ý WífkXt ò„e.
Sð™[Þto Œþo™ : {wLþeht{ ht‚u yZe ðtøÞu Mðt{eS™t r™ðtËMÚtt™ …h
…ntU[e™u Aw…tE hÌtt y™u Mðt{eS Ëtzt ºtý ðtøÞu ™eféÞt y™u yux÷t Íz…Úte
[t÷‚t n‚t fu ‚u{™e …tA¤ Œtuzðwk …z‚w.k ƒesu rŒðËu yu s he‚u …tA¤ ÷…tEAw…tE™u
Mðt{eS su MÚtt™u ƒuË‚t íÞtk ðnu÷t ytðe™u ƒuËe „Þt y™u Mðt{eS™u ŒtuZ
f÷tf ËwÄe Ë{trÄMÚt yðMÚtt{tk ƒuXu÷t òuÞt.
{wLþeht{™tu «&™ : {wLþeht{™u …tu‚t™t ™tÂM‚f…ýt™wk yr¼{t™ n‚wk. suÚte
yuf rŒðË Eïh™t yÂM‚íð …h ytûtu… fhe ŒeÄtu. …tk[ s r{r™x{tk Mðt{eSyu
‚u{™u yðtfT fhe ŒeÄt. {wLþeht{u Vhe fÌtwk, ‘‘{nthts ! yt…u {thwk {tuZwk ‚tu
ƒkÄ fhe ŒeÄwk, …hk‚w Eïh™wk yÂM‚íð Au ‚uðtu rðïtË Wí…L™ ™Úte ÚtÞtu.” Mðt{eSyu
W¥th ytÃÞtu, “swytu ‚{u «&™ fÞtuo {U W¥th ytÃÞtu. {U ‚{™u Eïh{tk rðïtË
Wí…L™ fhtðe Œuðt™e «r‚¿tt õÞtk fhe n‚e ? rðïtË ‚tu …h{tí{t™e f]…tÚte
s Wí…L™ ÚttÞ Au.''
Œtu»t ƒå[tU fu ƒå[tUu ft ni : Mðt{eS™e rŒ™[Þto y™u Ë{Þ{tk [tu¬Ë
n‚t. þr™ðth™t «ð[™™e Ë{tr …Ae ÷tuftuyu ytð‚eft÷u hrððth ntuðtÚte
yuf f÷tf ðnu÷tk «ð[™ fhðt y™whtuÄ fÞtuo. Mðt{eS ™„hÚte ŒtuZ „tW Œqh
ntuðtÚte ‚u{ýu fÌtwk fu, „tze Ë{Þ …h ytðu ‚tu nwk yð~Þ ytðe sEþ. ytÞoË{ts™t
{kºte ÷t÷t ÷û{e™thtÞýu „tze™tu «ƒkÄ fhe ŒEþ ‚u{ sýtÔÞwk. …Ae™t rŒðËu
Mðt{eS …tuýtu f÷tf {tuzt …ntUåÞt. ntu÷ ¾[t¾[ ¼hu÷ n‚tu. «ð[™™t «thk¼{tk
s Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘nwk Ë{Þ …h ‚iÞth n‚tu, …hk‚w „tze ytðe ™rn, suÚte
[t÷e™u ytð‚tu n‚tu íÞthu „tze Ët{u {¤e {txu {tuzwk ÚtÞwk Au. yu{tk {thtu Œtu»t
™Úte. Œtu»t ƒå[tU fu ƒå[tUu ft ni yÚtto‚T ƒt÷rððtn™tk Ëk‚t™tu{tk ytðe ™ƒ¤tE
ntuÞ Au. ''
…whtýtu™e y&÷e÷‚t : yuf «ð[™{tk …tŒhe Mftìx, f÷uõxh hez, fr{þ™h
yuzðzTËo ‚Útt yLÞ yk„úuòu …ý n‚t. Mðt{eSyu …whtýtu™e yËk¼ð y™u ¼úü
fÚttytu™wk ¾kz™ fh‚t …tk[ †eytu™e fÕ…™t …h fxtût fÞtuo fu – “¥ã˲æ ÎíæñÐÎè
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 189
„æÚæ ÜéU‹„è }æ¢ÎæïÎÚè „ƒæ J'' yt &÷tuf y™wËth ynÕÞt™tu RLÿ ËtÚtu ÔÞr¼[th,
ÿti…Œe™t …tk[ …r‚, ðt÷e™t {]íÞw …Ae ‚tht™tu Ëw„úeð ËtÚtu y™u htðý™t {]íÞw
…Ae {kŒtuŒhe™tu rð¼e»tý ËtÚtu rððtn y™u fw{the fwk‚e™u fýo™tu sL{ ytÃÞt™t
…whtýtu{tk y&÷e÷ ythtu…tu ÷„tÔÞt Auu.
ƒtRƒ÷™e y&÷e÷‚t : …whtýtu™e yu fÚtt Ëtk¼¤e™u f÷uõxh ð„uhu yk„úuòu
nË‚t hÌtt. yt òuE™u Mðt{eSyu fÌtwk, “yt n‚e …whtýeytu™e ÷e÷t. nðu
Ëtk¼¤tu rfht™eytu–EËtEytu™e ÷e÷t. yu ÷tuftu ‚tu yuðt ¼úü Au fu fwkðthe {uhe™u
…wºt EËw Wí…L™ Útðt™wk ƒ‚tðu Au y™u ‚u™tu Œtu»t Ëðo¿t, þwØ MðY… …h{uïh
…h ÷„tzu Au. ytðwk ½tuh …t… fh‚tk sht …ý þh{t‚t ™Úte.'' yt Ëtk¼¤e™u
fr{þ™h y™u f÷uõxh™t [nuht ÷t÷½q{ ÚtE „Þt, …hk‚w Mðt{eS™wk «ð[™
yu s òuþÚte [t÷w hÌtwk y™u yk‚ ËwÄe EËtE {‚™wk ¾kz™ Út‚wk hÌtwk.
fr{þ™h™tu ftu… : ƒesu rŒðËu fr{þ™hu ytÞoË{ts™t {kºte ÷t÷t
÷û{e™thtÞý™u ƒtu÷tðe™u fÌtwk, ‘‘yt… …krz‚ ŒÞt™kŒ™u fne Œuòu fu yrÄf fXtuh
¾kz™ ™ fhu. y{u EËtEytu ‚tu ËÇÞ y™u Ën™þe÷ Aeyu, …hk‚w rnLŒw y™u
{wÂM÷{tu ¼zfe QXþu ‚tu «ð[™tu ƒkÄ ÚtE sþu.''
÷t÷tS™e {qkÍðý : ÷t÷t ÷û{e™thtÞý {qk ÍtÞt. ‚u{™t{tk Mðt{eS™u
fr{þ™h™e ðt‚ fhðt™wk ËtnË ™ n‚wk. ‚u{ A‚tk ¾qƒ s Ëkftu[ ËtÚtu yux÷wk s
fÌtwk fu, ‘‘¾kz™{tk yrÄf fXtuh‚t ™ ht¾eyu ‚tu þe ntr™ Au ?'' Mðt{eS ‚u{™e
ðt‚™u Ë{S „Þt y™u nËe™u fÌtwk fu, “ytx÷e ðt‚ fnuðt{tk fu{ Ëkftu[ fhtu Atu ?”
r™¼eof ŒÞt™kŒ : yts™t «ð[™{tk …tŒhe Mftìx rËðtÞ™t ƒÄt yk„úuòu ‚Útt
©tu‚tytuÚte ntu÷ ¾e[tu¾e[ ¼Þtuo n‚tu. ytí{t™t MðY… …h «ð[™ n‚wk. ‚u{tk
ËíÞ™t ƒ¤ …h ðýo™ fh‚tk Mðt{eSyu fÌtw, ‘‘÷tuftu fnu Au fu ËíÞ™u «fx ™ fhtu,
f÷uõxh ¢turÄ‚ Útþu, fr{þ™h y«ËL™ Útþu, „ð™oh …ezt …ntU[tzþu. yhu, [¢ð‚eo
htò y«ËL™ ÚttÞ ‚tu …ý nwk ËíÞ s fneþ.'' íÞthƒtŒ ‘ÝñÝ¢ çÀ‹Îç‹„....' ™tu &÷tuf
ƒtu÷e™u “ytí{t™u þ† AuŒe þf‚wk ™Úte. yÂø™ ƒt¤e þf‚tu ™Úte.” ð„uhu fne™u
„so™t…qðof ÷÷fth fÞtuo fu, ‘‘yt þheh ‚tu ™tþðt™ Au. ‚u™e hûtt {txu yÄ{o fhðtu
ÔÞÚto Au. ‚u™u su ftuE RåAu ‚u ™ü fhe Œu.'' Vhe [tu‚hV ‚eûý árü ½w{tðe™u ®Ën™tŒ
fh‚tk fÌtwk, ‘‘…hk‚w {tht ytí{t™tu ™tþ fh™th ftuE þqhðeh …whw»t ntuÞ ‚tu {™u
ƒ‚tðtu. ßÞthu ËkËth{tk yuðtu ftuE ðeh òuðt{tk ™Úte ytð‚tu, íÞthu nwk ËíÞ™u
Œƒtððt {txu rð[the …ý þf‚tu ™Úte.''
Mðt{eS™tu ®Ën™tŒ Ëk…qýo ¼ð™{tk „wkS QXâtu, ‚u™t …z½t …zât. ˼t{tk
xtk[ýe …zu ‚tu…ý yðts Ëk¼¤tÞ ‚uðtu ËL™txtu AðtE „Þtu. }r»tðh™wk «ð[™
190 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…qýo ÚtÞwk. …hk‚w ÷tuftu™t ft™tu{tk ‚u™tu ™tŒ „wks‚tu hÌttu.
w tŒr… : yt n‚wk …rhðútx Ë{útx ŒÞt™kŒ™wk ŒwŒBo Þ, r™¼eof y™u ËíÞðtŒe
{]Œrw ™ fwË{
ÔÞÂõ‚íð. …hk‚w ‚uytu™wk ƒeswk MðY… Vq÷Úte …ý ftu{¤ n‚wk. Mðt{eS™t ¼õ‚ …tŒhe
Mftìx ‚u rŒðËu hrððth ntuðtÚte [[o{tk ‚u{™t «ð[™™t fthýu ytðu÷ ™rn. suÚte
Mðt{eS ºtýËtu-[thËtu ÷tuftu ËtÚtu [[o …h „Þt. Mftìx {ntþÞ™wk «ð[™ …qhwk ÚtÞwk
n‚wk. ÷„¼„ yufËtu EËtE ©tu‚tytu n‚t. ‚uytuyu Mðt{eS™u ytð‚t òuE™u
Mðt„‚…qðof ÷tðe™u «ð[™ ðuŒe (Pulpit) …h rðhts{t™ fhe W…Œuþ yt…ðt
yt„ún fÞtuo. ynª Mðt{eSyu ðeË r{r™x {™w»Þ-ÔÞÂõ‚…qò™wk ¾kz™ fÞwO. Eïh™t
MÚtt™u {™w»Þ-…qò fhe þftÞ ™rn. (ƒhu÷e™wk yt ðýo™ Mðt{e ©Øt™kŒ™e ytí{fÚtt
‘fÕÞtý{t„o™t …rÚtf'{tk rðM‚thÚte ðtk[ðt ÞtuøÞ Au.)
þtnsntk…hw
Ëk. 1935 ¼tŒhðt ðŒ 4, „whwðth (4 ËÃxuBƒh, 1879)™t htus Mðt{eS
þtnsntk…wh ytÔÞt. íÞtk™e ytÞoË{ts îtht rð¿tt…™ îtht «ð[™tu™e ònuht‚
fhðt{tk ytðe. ynª Mðt{eS™tk A «ð[™tu ÚtÞtk, suÚte Ëtk«ŒtrÞf ÷tuftu{tk
¾¤¼¤tx {[e „Þtu.
ðuŒ ‚tu þk¾tËwh ÷E „Þtu : …k. ÷û{ý þt†e þt†tÚto {txu ytð‚t Mðt{eSyu
{qŠ‚…qò{tk ðuŒ™wk «{tý yt…ðt fÌtwk. y¿tt™e þt†eS ƒtuÕÞt fu, ‘‘ðuŒ ‚tu
þk¾tËwh ÷E „Þtu Au, suÚte nwk ‚u™wk «{tý õÞtkÚte yt…e þfwk ?'' Mðt{eSyu
ntÚt{tk ðuŒ ht¾e™u fÌtwk, ‘‘…krz‚S ! ‚{tht yt¤Ë y™u «{tŒY…e þk¾tËwh™tu
ðÄ fhe™u {U ðuŒ s{o™eÚte {k„tÔÞt Au. ÕÞtu, yt{tkÚte «{tý yt…tu.'' ˼t{tk
ntMÞ™wk {tuswk Vhe ðéÞwk. …krz‚S ¼tUXt …ze™u ¼t„e „Þt.
…k. yk„Œht{ þt†e : …tihtrýftuyu …e÷e¼e‚Úte …k. yk„Œht{ þt†e™u
þt†tÚto {txu ‚uztÔÞt. …hk‚w ‚uýu þt†tÚto™t ƒŒ÷u rð»tÞtL‚h …ºtÔÞðnth [÷tÔÞtu,
…ý þt†tÚto {txu ytÔÞt ™rn.
Vhwo¾tƒtŒ
þtnsntk…whÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS («Út{) ytËtu ËwŒ 2, „whwðth (18
ËÃxuBƒh) ÷¾™ti htuftE™u 24 ËÃxuBƒh™t htus ft™…wh ytðe™u ytËtu ËwŒ 10,
„whwðth (25 ËÃxuBƒh)™t htus VYo¾tƒtŒ …ntUåÞt.
«ð[™tu : Mðt{eS™wk «Út{ «ð[™ „tuhûtt …h ÚtÞwk. ƒeswk Œuþ, ft÷ y™u
ÞtuøÞ‚t y™wËth Œt™ yu rð»tÞ …h ÚtÞwk. ykr‚{ «ð[™{tk ytÞoË{ts™t Œþ
r™Þ{tu™e ÔÞtÏÞt fhe.
…tihtrýf ‚hfx : …k. ƒ÷Œuð«ËtŒ þ{toyu ynª Ä{o˼t™e MÚtt…™t fhe™u,
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ßÞthu Mðt{eS ynªÚte «MÚtt™ fhðt™t n‚t ‚u Ë{Þu …[eË «&™tu ÷¾e™u {tufÕÞt.
‚uytu™wk yu »tzTÞkºt n‚wk fu, Mðt{eS sðt™e ‚iÞthe{tk ntuðtÚte W¥th yt…e þfþu
™rn. …hk‚w Mðt{eSyu ‚u™t ÞwÂõ‚Þwõ‚ W¥th {tuf÷e ytÃÞt. ‚u™tu yu «¼tð
…zâtu fu MðÞk …k. ƒ÷Œuð«ËtŒ ytÞoË{ts™t ËŒMÞ ƒ™e „Þt.
f{oV¤ rËØtL‚ : ynª™t {ìrsMxÙux Mftìx Ëtnuƒ™u yuf …„{tk ¾tuz ntuðtÚte
÷k„zt‚t [t÷‚t n‚t y™u ‚u ¾tuz™wk fthý Eïh™e RåAt {t™‚t n‚t. Mðt{eSyu
‚u{™u f{oV¤™t rËØtL‚ y™wËth …qðosL{™tk f{o™wk V¤ Au, ‚u{ Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
{thwk ftÞo {krŒh ‚tuzðt™wk ™Úte : VYo¾tƒtŒ{tk hM‚tu …ntu¤tu fhðt{tk ðå[u
yuf ™t™wk {krŒh …z‚wk n‚wk. ƒtƒw {Œ™{tun™÷t÷u Mðt{eS™u y™whtuÄ fÞtuo fu,
‘‘yt… {ìrsMxÙux Mftìx Ëtnuƒ™u ¼÷t{ý fhe™u {krŒh ‚tuztðe ™t¾tu.'' Mðt{eSyu
M…ü W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘{thwk ftÞo ÷tuftu™t {™{krŒh{tk ò{e „Þu÷e {qŠ‚…qò
Œqh fhðt™wk Au. {krŒhtu y™u {qŠ‚ytu ‚tuzðt™wk ™Úte.''
yLÞ MÚtt™ «ðtË : VYTo¾tƒtŒÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS rðr¼L™ ™„htu{tk
«[thtÚto ¼ú{ý fh‚t hÌtt. yt Ë{Þ{tk Mðt{eS™wk MðtMÚÞ Xef ™ n‚wk. ‚u{ A‚tk
«ð[™tu y™u ðuŒ¼t»Þ ÷u¾ ™ftÞo fh‚t hne™u r™B™ ™„htu{tk r™ðtË fÞtu.o Ëk. 1935
ytËtu (rî‚eÞ) ËwŒ 1, „whwðth (16 ytìõxtuƒh, 1879) ™t htus ™t htus ft™…wh
ytÔÞt. 17 ytìõxtuƒh þw¢ðth™t «Þt„ ytðe™u 23 ytìõxtuƒh „whwðth™t htus
r{hò…wh …ÄtÞto.
Œt™t…wh
Ëk. 1935 ytËtu (rî‚eÞ) ËwŒ 15, „whwðth (30 ytìõxtuƒh, 1879)™t
htus Mðt{eS Œt™t…wh …ntUåÞt. ynª Mðt{eS™tk rðr¼L™ rð»tÞtu …h «ð[™tu
ÚtÞtk.
…krz‚ [‚w¼wos : y÷e„Z r™ðtËe yt …krz‚u Œt™t…wh ytðe™u …tu‚u Mðt{eS™u
þt†tÚto{tk y™uf ðth nhtÔÞt™e ƒztE fhðt {tkze. ynª …tihtrýftuyu ‚u™u þt†tÚto
{txu fnu‚tk ‚iÞth ™ ÚtÞtu. …hk‚w ‚uýu Mðt{eS™u …exðt™wk »tzTÞkºt håÞwk.
»tzTÞkºt : …k. [‚w¼wosu {wÂM÷{tu ËtÚtu {¤e™u »tzTÞkºt™e h[™t fhe. yuf rŒðË
Mðt{eS™u þt†tÚto™t r™Þ{tu ™¬e fhðt …tu‚t™t MÚtt™u ‚uztÔÞt. Mðt{eS íÞtk „Þt,
…hk‚w ‚u ntsh ™ n‚tu y™u ykÄthwk Út‚tk Œeðtu ƒwÍtðe™u yufºt ÚtÞu÷t »tzTÞkºtftheytu
Mðt{eS …h nw{÷tu fhðt ‚iÞth ÚtÞt íÞthu Mðt{eS™t ËtÚteytu ‚u „wkztytu™u
÷÷fthe™u Mðt{eS™u MðMÚtt™ …h ÷tÔÞt.
{ti÷ðe™tu ƒfðtŒ : yu rðΙ Ëk‚tu»teytu …tu‚t™t »tzTÞkºt{tk ËV¤ ™ Út‚tk
yuf rŒðË ‚u{ýu Mðt{eS™t «ð[™{tk rðΙ fhðt {ti÷ðe™u Q¼tu fhe ŒeÄtu.
‚u y™„o÷ ƒfðtË fhðt ÷tøÞtu, suÚte …tu÷eË RLM…uõxh ©e r„÷ƒxo Ëtnuƒu ‚u™u
191 192 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ƒuËtze ŒeÄtu. Mðt{eS™t «ð[™Úte ©e r„÷ƒxo Ëtnuƒ ¾qƒ s «¼trð‚ ÚtÞt
‚Útt yLÞ yk„úuòu™u …ý «r‚rŒ™ «ð[™{tk ÷tð‚t n‚t.
RM÷t{ rðhwØ ™ ƒtu÷tu : Mðt{eS™t ¼õ‚ ©e „w÷tƒ[kŒ™÷t÷u ¼÷t{ý
fhe fu yt… RM÷t{ rðhwØ ™ ƒtu÷tu. …hk‚w Mðt{eSyu ‚u rŒðËu Ëtks™t «ð[™{tk
RM÷t{™e yði¿ttr™f y™u ‚forðhwØ {tLÞ‚tytu™wk ¾kz™ fÞwO y™u W…Ëknth{tk
fÌtwk, ‘‘÷tuftu fnu Au nwk RM÷t{™wk ¾kz™ ™ fhwk, …hk‚w ËíÞ™u Aw…tððwk {tht {txu
Ëk¼ð ™Úte.''
©e ßntu™Ëtnuƒ ËtuŒt„h : yt {ntþÞ™t ƒk„÷t{tk Mðt{eSyu {wft{
fhu÷. yuf rŒðË rðŒuþe …tŒheytu y™u yk„úus {rn÷tytu ‚Útt …whw»ttu ËtÚtu ßntu™
Ëtnuƒ {¤ðt ytÔÞt y™u W…Œuþ yt…ðt y™whtuÄ fÞtuo. Mðt{eSyu rðM‚th…qðof
Ä{o, Ëk«ŒtÞ, Œuþft÷t™wËth™t rhðtòu y™u „tuhûtt ð„uhu rð»tÞtu …h ËwkŒh W…Œuþ
ytÃÞtu. ‚u™t «¼tðÚte ßntu™Ëtnuƒu „tu{tkË ¼ûtý™tu ËðoÚtt íÞt„ fÞtuo.
ÔÞtfw¤ ŒÞt™kŒ : yuf ht‚u Mðt{eS™u yuftyuf QXe™u ytkxt {th‚t òuE™u,
f{o[the™e r™ÿt Qze s‚tk ‚uýu ÔÞtfw¤‚t rðþu …qA‚tk Mðt{eyu yuf Œe½o r™ïtË
ËtÚtu sýtÔÞwk fu, ‘‘EËtE ÷tuftu …týe™e {tVf …iËt ðntðe™u rnLŒw Ë{ts™e
Œrhÿ‚t, …htÄe™‚t y™u ŒwŒoþt™tu ÷t¼ WXtðe™u ‚u™wk Ä{toL‚hý fhe hÌtt Au,
ßÞthu yt…ýt Ä{to[tÞtuo, {XtÄeþtu y™u {nL‚tu fwk¼fýo™e r™ÿt{tk …zât Au.
yt òuE™u nwk ytÞoòr‚™e Ëtðorºtf yÄtu„r‚ y™u yð™r‚Úte ÔÞtfw¤ ƒ™e „Þtu
Awk. {the ðuŒ™t™tu ftuE …th ™Úte.'' ËðoíÞt„e ŒÞt™kŒ™wk yt ®[‚™ ‚u{™u Ë{ft÷e™
{nt…whw»ttu{tk y„úMÚtt™ …h «r‚rc‚ fhu Au.
ËtÄthý rðît™ : Mðt{eS™e ðirŒf y™u yt»toÞw„™t …w™hwØth™e ¼tð™t
‚Útt ‚uytu™wk ‚…, íÞt„{Þ Sð™ òuE™u yuf ¼õ‚u fÌtwk, ‘‘yt… }r»t Atu.''
Mðt{eSyu r™hr¼{t™‚tÚte W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘¼tE ! «t[e™ ft¤™t }r»tytu™t
y¼tð{tk ‚{u {™u yu{ {t™tu Atu. …hk‚w òu nwk {nŠ»t fýtŒ fu fr…÷™t Þw„{tk
ÚtÞtu ntu‚ ‚tu yuf Ët{tLÞ rðît™™t Y…{tk {the „ý™t Útt‚.''
ftþe
Ëk. 1936 fth‚f ËwŒ 7, „whwðth (20 ™ðuBƒh, 1879)™t htus Mðt{eS
ftþe …ÄtÞto. ynª ytðe™u rð¿tt…™ «Ëtrh‚ fÞwO. ynª {wkƒEÚte f™o÷ ytìÕftx
y™u {uz{ ç÷uðuxTMfe {¤ðt ytÔÞtk. ‚uytu™tk ËL{t™ y™u «ð[™ …ý ÚtÞtk.
ðirŒf Þkºtt÷Þ : Mðt{eS™t „úkÚttu™wk «ftþ™ rðr¼L™ MÚt¤u Út‚wk n‚wk. ‚u{tk
…z‚e y™uf {w~fu÷eytu™t r™ðthý {txu {nt ËwŒ 6, „whðw th (20 Vuƒy
wú the,18)™t
htus ðirŒf Þkºtt÷Þ ¾heŒe™u rðrÄð‚T MÚtt…™t fhe. íÞthu Mðt{eS {tŠ{f Mðh{tk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 193
ƒtu÷e QXât fu, ‘‘yts n{ …r‚‚ ntu „Þu, yts n{ „]nMÚt ntu „Þu.'' Ëðo
íÞt„e ŒÞt™kŒ™u ÷tufrn‚fthe ðirŒf Ä{o™e MÚtt…™t {txu yíÞk‚ sYhe
ntuðtÚte «uË ÷uðt™e Vhs …ze n‚e. ftþe{tk Mðt{eS™t W…Œuþ y™u «[th™e
Äq{ {[e hne.
Ëk„únýe htu„ : yuf ð»to …qðuo Mðt{eS™u ÚtÞu÷t Ëk„únýe htu„Úte ‚uytu nS
Ëk…qýo {wõ‚ ÚtÞt ™ n‚t. suÚte ¾qƒ Œwƒo¤‚t ytðe „E n‚e. yt htu„ ËkƒkÄ{tk
Mðt{eSyu ðt‚to÷t…{tk fÌtwk fu, ‘‘{™u yuftrÄf ðth Íuh yt…ðt{tk ytðu÷ Au,
‚u™wk yt …rhýt{ Au.'' ytùÞo™e ðt‚ ‚tu yu n‚e fu rðhtuÄeytu îtht »tzTÞkºttuÚte
Mðt{eS [u‚‚t hnu‚t n‚t. …hk‚w ‚uytu™u rþ»Þtu y™u ™tufhtu …ý …qýo ðVtŒth
{éÞt ™ n‚t.
yLÞ ™„htu{tk «[th : Ëk. 1936 [iºt ðŒ 11, ƒwÄðth (5 {u, 1880)™t
htus Mðt{eS ÷¾™ti …ÄtÞto. íÞtk ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe. íÞtkÚte
Mðt{eS ‚t. 9 {u™t htus ft™…wh ytðe™u 20 {u™t htus VYo¾tƒtŒ ytÔÞt y™u íÞtk
rðr¼L™ rð»tÞtu …h W…Œuþt{]‚™wk …t™ fhtÔÞwk. íÞtkÚte suX ðŒ 9, „whwðth (1
sw÷tE)™t htus {i™…whe …ÄtÞto.
{uhX : Mðt{eS sw÷tE 8 „whwðth™t {uhX …ntUåÞt. ynª Mðt{eS™wk Aêe
ðth™wk yt„{™ n‚wk.
…krz‚t h{tƒtE : yt ËkMf]‚¿t fLÞt™u {uhX ytÞoË{ts Ëk[tr÷‚ fLÞt
rðãt÷Þ{tk yæÞtr…ft™e ytð~Þf‚t ntuðtÚte f÷f¥ttÚte {uhX ƒtu÷tððt{tk ytðu÷.
‚u™e ËkMf]‚{tk ¾qƒ Ëthe „r‚ ntuðtÚte ¼rð»Þ{tk Œuþ y™u Ä{o™e WL™r‚{tk
‚u ÞtuøÞ ƒ™u ‚u{ rð[the™u Mðt{eSyu …tu‚t™t [‚wÚto yt©{™e {ÞtoŒt™wËth
‚u™u yæÞÞ™ fhtððwk ÞtuøÞ ™ ntuðt A‚tk, …tu‚t™t y™uf rþ»Þtu™e ËtÚtu ƒuËtze™u
‚u{™e ntshe{tk LÞtÞ y™u ðiþur»tf™tk fux÷tkf Ëqºttu™wk yæÞÞ™ fhtÔÞwk. Mðt{eS™u
yt{™e …tËu ¼rð»Þ™t ™the WØth™e ¾qƒ s ytþt n‚e. …hk‚w ‚u V¤e¼q‚
™ ÚtE y™u h{tƒtEyu yuf EËtE rƒr…™[kÿ ËtÚtu ÷ø™ fhe ÷eÄtk. yk‚{tk
‚u EËtE ƒ™e™u yLÞ †eytu™u …ý EËtE ƒ™tððt{tk ftÞoh‚ hne.
ytÞoË{ts y™u rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe
ytÞoË{ts y™u rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe ƒk™u™e MÚtt…™t Þtu„t™wÞtu„ Ë™
1875{tk ÚtE n‚e. yu ËkMÚtt™t MÚtt…f f™o÷ ytuÕftx y™u {uz{ ç÷uðuxTMfe
n‚tk. ‚uytu™t îtht y{urhft{tk MÚtt…ðt{tk ytðu÷ ‚u ËkMÚtt™u ËV¤‚t {¤e ™rn.
suÚte ‚uytuyu ¼th‚{tk Mðt{e ŒÞt™kŒ y™u ytÞoË{ts ‚hV árü fhe y™u ‚uytu
194 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Mðt{eS ËtÚtu ÷kƒtý…qðof …ºtÔÞðnth fh‚tk hÌttk. su{tk Mðt{eS™u ‚uytu „whw,
{t„oŒþof y™u ™u‚t Y…{tk Mðefth fh‚tk hÌttk.
Mðt{eS™tu {u¤t… : ‚uytuyu ¼th‚–{wkƒE ytðe™u Mðt{eS™u {¤ðt™e
WíËwf‚t Œþtoðe. Ëðo«Út{ yu Þw„÷ Mðt{eS™u (1 {u, 1879)™t htus
Ënth™…wh{tk {éÞwk y™u íÞtk ƒu rŒðË htuftE™u Mðt{eS ËtÚtu {uhX ytÔÞtk. íÞtk
‚uytu™wk ¼ÔÞ Mðt„‚ y™u ytr‚ÚÞ fhðt{tk ytÔÞwk. Mðt{eS ËtÚtu ‚uytu™wk «ð[™
(5 {u,1879) ht¾ðt{tk ytÔÞwk. ‚u{tk yu ÷tuftuyu Mðt{e ŒÞt™kŒ y™u ðirŒf
Ä{o™e «þkËt ‚Útt EËtE{‚™wk ¾kz™ fÞwO. ‚u{ s Mðt{eS™u …tu‚t™t „whw ‚Útt
rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe™tu ytÞoË{ts™e þt¾t Y…{tk Mðefth fÞtu.o íÞthƒtŒ ƒ™thË
(15 rzËuBƒh, 1879){tk …ý Mðt{eS ËtÚtu {w÷tft‚ ÚtE. (‚u™tu …qðo …]ctu{tk
r™Œuoþ fhu÷ Au.)
…tu‚ «ftþ™ : f™o÷ y™u {uz{ Mðt{e ŒÞt™kŒ y™u ytÞoË{ts ËtÚtu ËkƒkÄ
MÚttr…‚ fhe™u …tu‚t™e ËkMÚtt y™u rð[thtu™tu «Ëth fhðt™e {u÷e {whtŒ «Út{Úte
s Ähtð‚tk n‚tk. ‚uytu Eïh, ðuŒ y™u Ä{o ð„uhu rð»tÞtu{tk Mðt{eSÚte «r‚fq¤
rð[th Ähtð‚t n‚t. ‚u™u „w ht¾e™u {tºt ytÞoË{ts y™u ytÞoË{tSytu™tu
Ënfth {u¤ðe™u …tu‚t™tu …„Œkztu s{tððt RåA‚tk n‚tk. ‚u{tk Úttuzt Ë{Þ ËwÄe
‚uytu™u ËV¤‚t …ý {¤e, …hk‚w Äehu Äehu ‚uytuyu …tu‚t™wk …tu‚ «ft~Þwk.
«r‚fq¤ {tLÞ‚tytu
f™o÷ y™u {uz{™t rð»tÞ{tk Mðt{eS™u rþ»Þtu îtht òýfthe «t ÚtE
fu, ‚uytu (1) Eïh™u {t™‚t ™Úte, (2) …tu‚t™u ƒtiØ fnu Au. (3) rn{t÷Þ™t
ftuE fÂÕ…‚ {ntí{tytu™wk yÂM‚íð y™u ‚u{™t îtht {¤‚t „w ËkŒuþtytu …h
rðïtË ht¾u Au. (4) rËrØytu™u ™t{u [{ífthtu™t Œtðt fhe™u ¼q‚-«u‚ ytrŒ{tk
rðïtË, {uM{urhÍ{ y™u rnÙturxÍ{ îtht [{ífthtu™e «ð]r¥tytu fhu Au. (5)
rÚtÞtuËtuVe{tk EËtE, {wË÷{t™, ƒtiØ y™u rnLŒwytu …hM…h rðhwØ rËØtk‚tu {t™ðt
A‚tk «ðuþ fhe þfu Au.
rð[th y™u ðt‚to÷t… : f™o÷ y™u {uz{ rË{÷t s‚tk {uhX Mðt{eS™u {¤‚tk
Mðt{eSyu rððtŒtM…Œ ðt‚tu …h rð[th y™u ðt‚to÷t… fhðt sýtÔÞwk. …hk‚w
‚uytuyu …qýo Ënfth ytÃÞtu ™rn y™u rË{÷t s‚tk hÌttk.
ËkƒkÄ rðåAuŒ : Mðt{eSyu yu s rŒðËu ytÞoË{ts™e yuf ˼t ƒtu÷tðe™u
rÚtÞtuËtrVf÷ ËtuËtÞxe ËtÚtu ËkƒkÄ ™ ht¾ðt™e ½tu»týt fhe ŒeÄe y™u íÞthƒtŒ
Mðt{eSyu 1882{tk {wkƒE «ðtË Ë{Þu rðrÄð‚T ònuht‚ fhe™u ËkƒkÄ rðåAuŒ
fhe ™tÏÞtu.
¼kztu Vqxe „Þtu : Mðt{e ŒÞt™kŒ™t rð[thtu™tu yÂø™ Œuþ-rðŒuþ-y{urhft
ËwÄe …ntUåÞtu n‚tu. f™o÷ y™u {uz{ …ý ƒÄt Ä{tuo™u rÚtÞtuËtuVe™t [¬h{tk ÷tðe™u
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 195
EËw™t [u÷t ƒ™tððt RåA‚tk n‚tk. Mðt{e ŒÞt™kŒ™u …ý „whw ƒ™tðe™u ¼tu¤ððt
{t„‚tk n‚tk. …hk‚w yt»to¿tt™™t {nt™ }r»t ‚u{™e [t÷ òýe „Þt y™u ‚u{™tu
¼kztu Vtuze ™tÏÞtu ‚Útt ytÞoË{tsÚte …]ÚtfT fhe ™tÏÞtk. yt he‚u Mðt{eS™u
VËtððt™e ‚u{™e {tLÞ‚t ¼q÷¼hu÷e ™ef¤e, su Mðt{eS™e yt»to árü …tËu
Äq¤{tk {¤e „E y™u …tu‚t™t ntÚt …tAt …zât. (yt rð»tÞ{tk rðM‚th {txu
÷u¾f™wk ‘‘{nt¼th‚Úte {nŠ»t ŒÞt™kŒ'' …wM‚f áüÔÞ Au.)
{wsVTVh™„h–…w™: {uhX : Ëk. 1936™t ¼tŒhðt ËwŒ 13, „whwðth (16
ËÃxuBƒh, 1880)™t htus {wsVTVh™„h ytÔÞt. ynª «ð[™tu y™u W…Œuþ{tk
{]‚f©tØ ¾kz™Úte ƒútñýtuyu …ÚÚth VUõÞt, …hk‚w Mðt{eS ‚u™u …w»…ð»tto {t™e™u
nË‚t hÌtt. Mðt{eS ËŒt ÂMÚt‚«¿t hnu‚t n‚t. ‚u{™t …h …ÚÚth fu …w»…
ð»tto™tu ftuE «¼tð …z‚tu ™rn.
{wsVTVh™„hÚte Mðt{eS ƒeS ytìõxtuƒh þr™ðth™t htus {uhX ytÞoË{ts™t
ðtŠ»tf WíËð{tk …ÄtÞto y™u íÞtk ƒu «ð[™tu{tk rÚtÞtuËturVf÷™wk {ntuhwk ¾wÕ÷wk fhe™u
ðtM‚rðf MðY… hsq fÞwO. ynª Mðt{eSyu MðSð™™e fux÷ef ½x™tytu ƒ‚tðe
n‚e y™u ht»xÙtuíÚtt™™e Þtus™t hsq fhe n‚e.
ŒnuhtŒq™ : {wsVTVh™„hÚte Mðt{eS 7 ytìõxtuƒh „whwðthu ŒnuhtŒq™ ÚtE™u
{uhX{tk …tk[ rŒðË htuftE™u 1937 fth‚f ðŒ 10, þr™ðth (27 ™ðuBƒh)™t
htus yt„út …ÄtÞto.
yt„út : ynª Mðt{eS™t rðr¼L™ rð»tÞtu …h …[eË «ð[™tu ÚtÞtk.
Mðt{eS™t W…Œuþtu{tk yŒT¼w‚ hË ¼hu÷tu n‚tu. ÷tuftu Œqh-ŒqhÚte Ëtk¼¤ðt ytð‚t.
{™tuhks™…qðof ‚foÞwõ‚ Œ÷e÷tuÚte ‚uytu™e Ët{u ftuE xfe þf‚wk ™rn.
ƒk„t¤e ™tÂM‚f : ynª yuf ƒk„t¤e ztìõxh fèh ™tÂM‚f n‚tu. ‚u™u …tu‚t™e
‚foþÂõ‚ …h „ðo n‚tu y™u ÷tuftu{tk …ý ‚u™u Œ÷e÷tu{tk ftuE S‚e þfu ™rn
‚uðe At… n‚e. …hk‚w ‚u™t Mðt{eS ËtÚtu™t ƒu-[th «&™-W¥thtuÚte rƒM‚ht „tu÷
ÚtE „Þt y™u ‚u™u ƒtu÷‚tk-ƒtu÷‚tk {tuZt{tk Veý ytðe „Þtk. ÷tuftu …h Mðt{eS™t
‚foÚte ËwkŒh At… …ze.
òuzt W‚thtÞ–…t½ze ™rn : yt„út{tk htu{™ fìÚttur÷f EËtEytu™wk ËuLx…exËo
[[o «ÏÞt‚ Au. ‚u™t yæÞût ÷tx …tŒhe – rƒþ…u Mðt{eS™u {¤ðt {txu yt{kºtý
ytÃÞwk. Mðt{eS ‚u{™u {¤ðt „Þt y™u rðr¼L™ rð»tÞtu …h ðt‚to÷t… ÚtÞtu.
íÞthƒtŒ Mðt{eS r„hò½h òuðt {txu „Þt. íÞtk «nheyu …t½ze W‚the™u ykŒh
«ðuþ fhðt sýtÔÞwk. MðŒuþtr¼{t™e Mðt{eSyu M…ü fÌtwk, ‘‘y{tht Œuþ{tk
…t½ze Äthý fhe ht¾ðe yu ËL{t™™wk Ëq[f Au. ‚{u fntu ‚tu nwk òuzt W‚the
™t¾wk. fthý fu òuzt …nuhe™u ftuE …qò„]n{tk sðwk yu y{the ËkMf]r‚Úte rðhwØ
196 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Au.'' «nheyu ƒk™u W‚thðt fÌtwk, suÚte Mðt{eS ykŒh™t ¼t„{tk „Þt ™rn
y™u ƒnth ðhkzt{tk hnu÷e {qŠ‚ytu òuE™u …tAt Vhe „Þt. MðŒuþ™t yt[th
y™u ËkMf]r‚™t hûtf ŒÞt™kŒ r„hò½h{tk …t½ze W‚the™u „Þt ™rn.
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t : yt„út{tk 26 rzËuBƒh, 1880 hrððth™t rŒðËu
ytÞoË{ts™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe.
htÄtMðt{e ËtÄw : yt„út htÄtMðt{e Ëk«ŒtÞ™wk fuLÿ n‚wk. ‚u {‚™t ËtÄwytu
Mðt{eS …tËu {¤ðt ytÔÞt y™u fÌtwk fu, “y{tht {‚{tk {qŠ‚…qò y™u
yð‚thðtŒ™wk ftuE MÚtt™ ™Úte. yu y{tht {‚™e ©uc‚t Au.” Mðt{eSyu fÌtwk
fu, “yu rËØtk‚ Xef Au, …hk‚w „whw™u EïhÚte …ý yrÄf {t™ðt y™u ‚u™e Ëuðt™u
s Sð™™wk ÷ûÞ {t™ðwk yu ne™‚t Au.” yt ðt‚to÷t…{tk Mðt{eSyu „whw¼Âõ‚
y™u Eïh W…tË™t rðþu …ý W…Œuþ ytÃÞtu.
{nt™ ‚¥ðŒþeo : yt„út ftì÷us{tk ƒúñt™kŒ …tu‚t™t Þwðtft¤{tk yÇÞtË
fh‚t n‚t. ‚uytu yuf rŒðË Mðt{eS™t r™ðtËMÚtt™ …h ËíËk„ {txu ytÔÞt.
…hk‚w Mðt{eS íÞthu n‚t ™rn. suÚte Mðt{eS™t rþ»Þtu …k. ¼e{Ëu™ y™u
ßðt÷tŒ¥t™u {¤e™u …qAâwk fu, ‘‘‚{u ftuE ytí{Œþeo …whw»t ƒ‚tðe þftu Atu ?''
…k. ßðt÷tŒ¥tu W¥th{tk fÌtwk, ð‚o{t™ Ë{Þ{tk Mðt{eS ©uc ytí{Œþeo Au. y{u
‚uytu™u y™ufðth Ë{trÄMÚt yðMÚtt{tk òuÞt Au ‚Útt y{tu™u ðuŒ¼t»Þ ÷¾tð‚tk
ftuE frX™ rð»tÞ ytð‚tk Mðt{eS ytuhzt™wk f{tz ƒkÄ fhe™u ykŒh Ë{trÄMÚt
ÚtE™u Vhe ytðe™u ÷¾tð‚t n‚t. y™u ‚uytu fnu‚t fu, ‘‘{™w»Þ yk‚{wo¾ ƒ™‚tk
EïheÞ ¿tt™™tu «ftþ «t fhe þfu Au.''
rºtft¤ ËkæÞt : …k. ftr÷ŒtËu rºtft¤ ËkæÞt rðþu þkft fh‚t Mðt{eSyu y™uf
ÞwÂõ‚…qðof rºtft¤ ËkæÞt y™t»to ntuðt™wk y™u rîft¤ ËkæÞt yt»to ntuðt™wk rËØ fÞwO.
s™„ý™t{tk Ä{o y™u òr‚ : Ë™ 1881{tk «Út{ s™„ý™t™e ftÞoðtne
[t÷‚e n‚e íÞthu Mðt{eSyu y™wÞtÞeytu™u ytŒuþ ytÃÞtu fu Ä{o™t ¾t™t{tk
ðirŒf Ä{o y™u òr‚{tk ytÞo ÷¾tððwk òuEyu.
W…Ëknth : xkfthtÚte A÷f‚e QA¤‚e Þwðt™e{tk {]íÞwksÞ ƒ™ðt ™ef¤u÷t
{q¤þkfhu ËtkËtrhf {tun-{{‚t™u Xtufh {the™u ðihtøÞ™tu fkxftfeýo …kÚt „úný
fÞtuo n‚tu. ð»ttuo ËwÄe „k„trf™thu yðÄq‚ yðMÚtt{tk rð[h™th ËkLÞtËe yts
}r»t ŒÞt™kŒ Y…u MðŒuþ, Mðòr‚ y™u MðÄ{o s ™rn, …hk‚w yþu»t {t™ð‚t™e
Ët{u y™uf …zfthtu™tu ËV¤‚t…qðfo Ët{™tu fhe hnu÷ Au. ÷tufrn‚ y™u s™fÕÞtý™e
«ð]r¥tytu™wk Ëqºt Ëk[t÷™ fhe hnu÷ Au. ytsu yu {tºt Ä{o «[thf ™rn, …hk‚w
MðŒuþe s™Ë{ts™e ytþtytu y™u ytftkûttytu™t «‚ef ƒ™e hnu÷ Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 197
ðeh¼qr{ htsMÚtt™{tk hýfth
¼th‚ð»to yk„úus–rðŒuþe þtË™™e yuze ™e[u …h‚kºt n‚tu. ‚u{ A‚tk Œuþe
htòytu ytk‚rhf þtË™{tk Mð‚kºt n‚t. …hk‚w ‚u htòytu …tùtíÞ «ðtn{tk ‚ýtE™u
…tu‚t™wk …ht¢{ y™u [trhºÞ™u ¾tuE ƒuXt n‚t. y™uf «fth™t Œw„woý, ŒwÔÞoË™
y™u [trhºÞ™tþf «ð]r¥tytu{tk zqƒe [qõÞt n‚t. rð÷tËe Sð™{tk ¾ŒƒŒ‚t
n‚t. yk„úuS þtË™™t {tkÄt‚tytu™u ¾wþ fhðt y™u fwŠ™þ ƒòððt{tk håÞt-
…åÞt hnu‚t n‚t.
{tuxt¼t„™t htòytu y™u Ët{L‚tu™u ƒtŒ fh‚tk Úttuzt–½ýtk htòytu
[rhºtðt™, «ò«u{e, ËŒt[the …ý n‚t. ‚u{ ntuðt A‚tk ‚uytu …tu‚t™t y‚e‚™e
„rh{t y™u yÂM{‚t™u ¾tuE ƒuXt n‚t. MðÄ{o, Mð¼t»tt y™u MðËkMf]r‚™t
Úttuzt ykþtu ftuE MÚt¤u òuðt {¤‚t n‚t. suÚte Mðt{e ŒÞt™kŒu rð[th fÞtuo fu
òu htsMÚtt™™t htòytu™t «t[e™ „tihð™u s„tzðt{tk ytðu, ‚uytu™t [rhºttu™u
ËwÄthðt{tk ytðu y™u ‚uytu{tk MðŒuþe y™u Mðtr¼{t™™u ò„]‚ fhðt{tk ytðu,
‚tu Œuþ™tu ËwÄth fhðt™wk ftÞo Ëh¤ ƒ™e þfu ‚u{ Au. fthý fu htò™t ËwÄthÚte
«ò{tk ‚u™wk y™wËhý þe½ú Út‚wk ntuðtÚte yÕ… «Þí™u ËwÄth™wk ytkŒtu÷™ ½ýe
‚eðú‚tÚte yt„¤ Ä…e þfu ‚u{ Au. yt Þtus™t™u ÷ûÞ fhe™u Mðt{eSyu Vhe
yuf ðth htsMÚtt™™e Äh‚e …h …Œt…oý fÞwO.
¼h‚…wh : yt„útÚte «MÚtt™ fhe™u Mðt{eS 1937 Vt„ý ËwŒ 10, „whwðth
(10 {t[o, 1881)™t htus ¼h‚…wh …ÄtÞto. ynª Œþ rŒðË ËwÄe ðirŒf ytŒþtuo
…h Ä{tuo…Œuþ ytÃÞtu.
sÞ…wh : ¼h‚…whÚte Mðt{eS Vt„ý ðŒ 5, hrððth (20 {t[o)™t sÞ…wh
…ÄtÞto. ynª Mðt{eS™tk y™uf MÚtt™tu …h «ð[™tu ÚtÞtk. …k. ft÷wht{ þt†e™t
«ÞtËtuÚte ynª ‘ðirŒf Ä{o˼t'™e MÚtt…™t ÚtE n‚e. ‚u ƒtŒ{tk ytÞoË{tsY…{tk
…rhðŠ‚‚ fhðt{tk ytðe.
ys{uh : Ëk. 1937 ðiþt¾ ËwŒ 7, „whwðth (5 {u, 1881)™t htus
Mðt{eSyu ys{uh{tk Aêe ðth …Œt…oý fÞwO. ynª Mðt{eS™t yt„{™ …qðuo
(13 Vuƒúwythe) ytÞoË{ts™e MÚtt…™t ÚtE [qfe n‚e. ynª Ëtksu Ët‚Úte htrºt™t
™ð ðtøÞt ËwÄe rðr¼L™ rð»tÞtu …h ÔÞtÏÞt™tu Út‚tk n‚tk. ƒu f÷tf ËwÄe ©tu‚tytu
{Äwh W…Œuþt{]‚™wk …t™ fh‚t n‚t. ynª ƒtðeË rŒðËtu{tk Mðt{eS™tk AÔðeË
«ð[™tu ÚtÞtk.
198 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 …k. ÷u¾ht{™e {w÷tft‚ : …uþtðhÚte …krz‚ ÷u¾ht{S (‚t. 17 {u) Mðt{eS™tk
Œþo™ {txu ytðe™u {éÞt. …krz‚ ÷u¾ht{Syu Mðt{eS™u Œþ «&™tu …qAât y™u
Mðt{eSyu ‚u{™t Ëðo ËkŒuntu™wk r™ðthý fÞwO. …krz‚S™e Mðt{eS ËtÚtu™e yt
«Út{ y™u ykr‚{ {w÷tft‚ n‚e. Mðt{eSyu ‚uytu™u yütæÞtÞe™e yuf «‚ yt…e
y™u …[eË ð»to …Ae rððtn fhðt™tu ytŒuþ ytÃÞtu.
ŒtZe y™u [tuxe : Mðt{eS™e ntshe{tk yuf rŒðË Ïðtò …eh™e Œh„tn™t
Œeðt™™t ftft {eh þVenwËu™ y™u …k. þtr÷„út{ þt†e ƒk™u rððtŒu [zât.
suÚte Mðt{eSyu nË‚tk nË‚tk {ehËtnuƒ™u fÌtwk, ‘‘òu ‚{u ¾tuxe ðt‚ fhþtu
‚tu nwk ‚{the ŒtZe …fzeþ.” y™u þt†eS™u fÌtwk fu, “‚{the [tux÷e …fzeþ
y™u nwk ‚tu ËkLÞtËe Awk; ŒtZe y™u [tux÷e™t rððtŒÚte W…h QXe™u ËíÞ y™u
LÞtÞ™e ðt‚ fheþ.''
{ËqŒt : {ËqŒt™t htðËtnuƒ ƒntŒwh®Ën™t r™{kºtýÚte Mðt{eS suX ðŒ
12 „whwðth (23 sq™)™t htus {ËqŒt ytÔÞt. ynª hts{nu÷ ‚Útt yLÞ MÚt¤tu
…h «ð[™tu ÚtÞtk.
…tŒhe þq÷ƒúuz ËtÚtu ðt‚to÷t… : çÞtðhÚte ytðu÷t …tŒhe þq÷ƒúuz y™u Œuþe
…tŒhe rƒnthe÷t÷™tu Mðt{eS ËtÚtu ðt‚to÷t… ÚtÞtu. ‚u{tk Mðt{eSyu ‚uytu™e
þkft™wk r™ðthý fh‚tk fÌtwk fu, „tu{uÄ y™u yï{uÄÚte „tÞ y™u ½tuzt™u {thðt™wk
ðuŒtu{tk ftuE rðÄt™ ™Úte y™u fux÷tf {kºttu™t Ët[t yÚto ƒ‚tÔÞt.
…t… ftuý yrÄf fhu Au : …tŒhe þq÷ƒúuzu …t… ftuý yrÄf fhu Au ‚u{ …qA‚tk
Mðt{eSyu M…ü fÌtwk fu, ‘‘…whtýe–rnLŒwytu ftþe{tk sðtÚte, EËtEytu EËw
…h rðïtË ht¾ðtÚte y™u {wË÷{t™tu ‘‚tuƒt' ƒtu÷ðt {tºtÚte …t… {tV Útðt™wk
{t™‚t ntuðtÚte ‚uytu yrÄf …t… fhu Au.” …tŒheyu …qAâwk fu, “yt… ºtýu{tkÚte
fÞtu {‚ Ähtðtu Atu ?” íÞthu Mðt{eSyu fÌtwk, “nwk ðuŒ{‚t™wÞtÞe ntuðtÚte …t…
ût{t Útðt™wk {t™‚tu ™Úte. f{oV¤ yð~Þ ¼tu„ððwk s …zu Au.”
rƒnthe÷t÷ : yt …tŒheyu Mðt{eS™tk «ð[™tu hts{nu÷{tk Út‚tk ntuðt™t
÷ûÞÚte …qAâwk fu, “yt… htòytu y™u ©e{k‚tu™u W…Œuþ yt…tu Atu. …hk‚w ËtÄthý
÷tuftu{tk sE™u fu{ W…Œuþ yt…‚t ™Úte ?'' Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘‚u{ ™Úte. «ð[™
y™u W…Œuþ{tk ƒÄt™u ytððt™e Aqx Au. …hk‚w su™u ‚hË ÷t„e ntuÞ ‚u s fqðt
…tËu ytðu Au, yLÞ ™rn.''
si™tu™u Þ¿ttu…ðe‚ : {ËqŒt{tk ïu‚tkƒh si™tu™e ðM‚e yrÄf n‚e. ‚u™t yuf
ËtÄw rËØfhý ËtÚtu Mðt{eS™tu ðt‚to÷t… ÚtÞtu y™u ÷ur¾‚ Y…{tk …ý si™{‚{tk
{w¾ …h …èe ƒtkÄðe, W»ý s¤ …eðwk y™u s¤™t yuf xe…t{tk y™L‚ Sð
hnu Au, ð„uhu «&™tu™t ËtÄw W¥th ™ yt…e þõÞt. yt Ä{o[[to™tu ‚Útt Mðt{eS™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 199
«ð[™tu™tu si™tu ‚Útt yLÞtu …h ¾qƒ s «¼tð …zâtu. y™uf si™ „]nMÚttu ðirŒf
Ä{o ‚hV ytf]ü ÚtÞt y™u Mðt{eS™t yt[tÞoíð{tk Þ¿ttu…ðe‚ Äthý fhe. ðuŒ
y™u yÂø™ntuºt™tu yMðefth fh™tht si™tu îtht Ët{qrnf Þ¿ttu…ðe‚ Äthý™tu
yt «Ëk„ ¼th‚™t Rr‚ntË{tk Ëðo«Út{ n‚tu.
ytÞo fLÞtytu™tu WØth : yt htßÞ{tk …At‚ y™u ð™ðtËe yuðt rnLŒwytu
n‚t, su™u {wÂM÷{ þtË™ft¤{tk ðx÷tðe {wÂM÷{tu ƒ™tðu÷ n‚t. …hk‚w ‚u{tk™t
Úttuzt rnLŒwytu …ý hne „Þu÷t. ‚u rnLŒwytu …tu‚t™e fLÞtytu {wË÷{t™tu™u …hýtð‚t
n‚t. Mðt{eSyu ‚uytu™e ¿ttr‚ytu™t yt„uðt™tu™u Ë{òðe™u, «uhýt yt…e™u
yt «Útt ƒkÄ fhtðe, suÚte ytÞo…wºteytu™u rðÄ{eo Út‚e ƒ[tðe ÷eÄe.
ËL{t™ y™u rðŒtÞ : Mðt{eS™e {ËqŒtÚte rðŒtÞ Ë{Þu htð ƒntŒwh®Ënu
hts{nu÷{tk yuf ËL{t™ Ë{thk¼™wk ytÞtus™ fÞwO. Mðt{eS™u ƒ„e{tk ƒuËtze
™„h{tk Ëh½Ë ytfthu Vuhðe hts{nu÷{tk ÷tÔÞt. ynª Mðt{eSyu htsÄ{o …h
«ð[™ fÞwO. íÞthƒtŒ htð Ëtnuƒu ËL{t™…ºt ytÃÞwk ‚Útt Mðt„‚ fÞwO. ‚u{ s
«MÚtt™ Ë{Þu Œqh ËwÄe Mðt{eS™e ËtÚtu hne™u rðŒtÞ yt…e.
htÞ…wh : htÞ…wh™t Xtftuh nrh®Ën™t yt{kºtýÚte Mðt{eS ©tðý ðŒ 9
„whwðth (18 ytì„Mx)™t htus htÞ…wh …ÄtÞto.
hts{kºte {wË÷{t™ : Xtftuh nrh®Ën ‚u{™t Mðs™tu ‚Útt yLÞ s™tu ËtÚtu
Mðt{eS™u {¤ðt ytÔÞt y™u ¾qƒ s ¼tð…qðof Ëífth fÞtuo. Mðt{eSyu
ðt‚to÷t…{tk Xtftuh™u «&™ fÞtuo fu, ‘‘yt…™t hts{kºte ftuý Au ?'' nrh®ËnSyu
{wË÷{t™ ntuðt™wk sýtð‚tk Mðt{eSyu ‚u{™e yt÷tu[™t fhe. ‚uÚte íÞtk™tu {wÂM÷{
Ë{wŒtÞ ™thts ÚtÞtu y™u 27 ytì„Mx™t htus ‚uytu™e RŒ™tu ‚nuðth n‚tu, ‚u
yðËh …h {wË÷{t™tu™tu yuf Ë{wŒtÞ ftS™e yt„uðt™e ™e[u Mðt{eS™e …tËu
ytÔÞtu. ‚uytu Mðt{eS ËtÚtu rð[thrð{þo fhe™u [tÕÞt „Þt.
rðhõ‚¼tð : Xtftuh nrh®Ën™t htýe™wk (4 ËÃxuBƒh™t htus) yðËt™ Út‚tk
XtftuhËtnuƒ þtuf{ø™ ƒLÞt n‚t. Xtftuh™t Œhƒthe Ët{k‚tuyu Mðt{eS™u þtuf
ËkðuŒ™t «fx fhðt {txu Xtftuh Ëtnuƒ™u {¤ðt {txu y™whtuÄ fÞtuo. Mðt{eSyu
ËkLÞtËtuõ‚ rðhõ‚¼tð «ŒŠþ‚ fh‚tk fÌtwk, ‘‘¼tE, {U ‚tu ËtkËtrhf Ëðo ËkƒkÄtu™tu
íÞt„ fÞtuo Au. {tht {txu Sð™ y™u {]íÞw Ë{t™ Au. ytÚte ftuE «íÞu n»to
fuu þtuf fhðtu yu {thwk ftÞo ™Úte. {thwk ftÞo ‚tu Ä{tuo…Œuþ y™u s™fÕÞtý™wk Au.''
çÞtðh–{ËqŒt : ¼tŒhðt ËwŒ 15, „whwðth (8 ËÃxuBƒh) Mðt{eS htÞ…whÚte
«MÚtt™ fhe (9 ËÃxuBƒh) çÞtðh …ÄtÞto. ynª …tŒhe þq÷ƒúuz y™u rƒnthe÷t÷
ËtÚtu Vhe ðt‚to÷t… ÚtÞtu.
200 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 Mðt{eSyu 21 ËÃxuBƒh™t htus {ËqŒt ytðe™u íÞtk ytËtu ðŒ 3, Ëtu{ðth
(10 ytìõxtuƒh)™t htus ƒ™uzt …Œt…oý fÞwO.
ƒ™uzt–ËkMf]‚¿t htò : ƒ™uzt™t htò „tu®ðŒ®Ën ËkMf]‚¿t n‚t y™u ‚uytu™t
htßÞ{tk ËkMf]‚™tu «[th …ý Ëthtu n‚tu. htòyu Sð, ytí{t y™u …h{tí{t{tk
¼uŒ rðþu …qA‚t Mðt{eSyu Sð y™u ytí{t yuf s ‚¥ð Au, …hk‚w …h{tí{t
Sðtí{tÚte r¼L™ Au; ‚u{ rðM‚thÚte Ë{tÄt™ ytÃÞwk.
ðuŒŒþo™ y™u {kºt…tX : htò™t y™whtuÄÚte Mðt{eSyu [thuÞ ðuŒtu™tk Œþo™
fhtÔÞtk y™u }øðuŒ™t «Út{ {kºt™tu ËMðh …tX Ëk¼¤tÔÞtu.
ËMðh ðuŒ…tXe htsfw{th : htò „tu®ðŒ®Ënu …tu‚t™t ƒk™u htsfw{thtu™u ËMðh
ðuŒ…tX™tu yÇÞtË fhtðu÷ n‚tu. suÚte Mðt{eS Ë{ût Ët{„t™ ‚Útt ðuŒ™t sxt…tX,
¢{…tX y™u ½™…tX Ëk¼¤tð‚tk ‚uytuyu «ËL™ ÚtE™u htsfw{thtu™u ðýtuoå[th rþûtt,
ËkrÄrð»tÞ y™u ËkMf]‚ðtõÞ«ƒtuÄ™tk …wM‚ftu ytÃÞtk. ynª™t htßÞ …wM‚ft÷Þ{tk
ðuŒtu ‚Útt ËkMf]‚™t yLÞ „úkÚttu™u òuE™u Mðt{eSyu …tu‚t™u W…Þtu„e „úkÚttu{tkÚte
òýfthe «t fhe y™u r™½kxw „úkÚt™t …tXtu™e Ëh¾t{ýe fhe.
[¢tkrf‚™wk Mð„o : þk¾, [¢, „Œt y™u …È™u ‚…tðe™u þheh …h At…
÷„tððtÚte Mð„o «t Útðt™e {tLÞ‚t Ähtð‚t [¢tkrf‚ ÷tuftu™u Mðt{eSyu
ÔÞk„¼tðÚte fÌtwk fu, ‘‘¼êe{tk fqŒe™u ¼M{ ÚtE òð ‚tu ËeÄtu {tuût s {¤e
òÞ ™u ?''
r[¥ttuz : Ëk. 1938 fth‚f ËwŒ 5, „whwðth (27 ytìõxtuƒh, 1881)™t
htus Mðt{eS {uðtz™e sq™e «rËØ htsÄt™e y™u ytÞoòr‚™wk fuLÿ hs…q‚t™t™t
rþhtu{rý r[¥ttuz„Z{tk …ÄtÞto. htßÞ™t …ŒtrÄftheytu frðhts ©e ~Þt{÷ŒtËu
y™u ©e {tun™÷t÷ …kzâtyu Mðt{eS™t ytr‚ÚÞ™tu Ëðo «ƒkÄ fhe htÏÞtu n‚tu.
ËwyðËh : yu Ë{Þu ¼th‚™t ðtRËhtìÞ ÷tìzo rh…™ îtht yuf hu÷{t„o™wk
WŒT½tx™ ‚Útt r[¥ttuz (WŒÞ…wh)™t {nthtýt Ëßs™®Ën™u S.Ëe.yuË.ytE.™e
…Œðe yt…ðt™e n‚e. suÚte þtn…whtÄeþ {nthtò nh®ËnS ‚Útt yLÞ htòytu–
Ët{L‚tu™tu Œhƒth ¼htÞtu n‚tu.
{nthtýt™e {w÷tft‚ : Mðt{eS™tk «ð[™tu{tk {uðtz htßÞ™t Ët{k‚tu,
ò„ehŒthtu ð„uhu ytðe™u ËíËk„™tu ÷t¼ «t fh‚t n‚t. yuf rŒðË {nthtýt
Ëßs™®Ën ytðe™u ©tu‚tytu™e ðå[u Ët{tLÞ {™w»Þ™e Ë{t™ [q…[t… ƒuËe
„Þt y™u Mðt{eS™tu W…Œuþ Ëtk¼¤‚t hÌtt. …tu‚t™e Ë{ût yuf ‚usMðe ‚Útt
hts…whw»t Ë{t™ Œu¾t‚t …whw»t™u òuE™u Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yu{ ÷t„u Au fu yt…
ynª «Út{ðth …ÄtÞto Atu ?'' ‚uÚte íÞtk ntsh hnu÷t {nthtò ™tnh®ËnSyu
‚uytu WŒÞ…wh™t {nthtýt Ëßs™®Ën ntuðt™tu …rh[Þ ytÃÞtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 201
Mðt{eSyu {nthtýt™wk ËL{t™ ÔÞõ‚ fh‚t M™unrËõ‚ ðtýeÚte fÌtwk, ‘‘©e{k‚
htýtS ! yt…™u yt he‚u Ët{tLÞ ytË™ …h ƒuËðwk Xef ™rn.''
{nthtýtyu yr‚ ™{ú‚tÚte r™ðuŒ™ fÞwO fu, ‘‘…rhðútsf ËkLÞtËe™e Ë{ût
‚tu Ë{útxu …ý ™e[u ytË™ …h ƒuËðwk òuEyu.'' íÞthƒtŒ ƒk™u ðå[u Ëӌނt…qðof
ðt‚to÷t… ÚtÞtu y™u Mðt{eSyu htsÄ{o y™u «ò…t÷™ rðþuu W…Œuþ ytÃÞtu.
‚u{ s ËŒt[th™t r™Þ{tu™wk «r‚…tŒ™ fhe™u {ã…t™ ‚Útt ðu~ÞtËk„ ð„uhu™t
Œtu»ttu™wk ðýo™ fÞwO. Mðt{eS™e ytðe ™ezh ðtýe Ëtk¼¤e™u {nthtýt ¾qƒ s
«¼trð‚ ÚtÞt y™u htsÄt™e WŒÞ…wh …Äthðt yt{kºtý ytÃÞwk.
{t‚]þÂõ‚™u «ýt{ : yuf rŒðË Mðt{eS y™uf hts…whw»ttu ËtÚtu ¼ú{ý {txu
sE hÌtt n‚t. hM‚t{tk yuf {krŒh ™Sf ™t™tk ƒt¤ftu h{e hÌttk n‚tk. ‚u{tk yuf
[th ð»to™e ƒt¤t …ý n‚e. Mðt{eSyu íÞtkÚte …Ëth Út‚tk rþh ™{tðe ŒeÄwk. ‚u
òuE™u yuf ¼õ‚u fÌtwk, ‘‘{nthts ! yt… ¼÷u {qŠ‚…qò™wk „{u ‚ux÷wk ¾kz™ fhtu,
…hk‚w Œuð{qŠ‚™tu «¼tð Au fu yt…™wk rþh ‚u™e Ët{u ™{e „Þwk.'' Mðt{eS Q¼t
hne „Þt y™u W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘{qŠ‚ Ë{ût ™rn, …hk‚w yt [th ð»to™e ƒt¤t
su yt…ýe sL{ŒtrÞ™e {t‚]þÂõ‚ Au ‚u™e Ët{u {M‚f ™{u÷ Au.'' yuf ËkLÞtËe
…rhðútsf™t ÓŒÞ{tk hnu÷t {t‚]þÂõ‚ «íÞu™t ytŒh ¼tð™u ƒÄt r™nt¤e hÌtt.
ÔÞÚtt ӌޙe, fÚtt ytkËw™e : Mðt{eS™u ûtrºtÞ rþhtu{rý {nthtýt «‚t…
y™u Œw„toŒtË suðt …qðoòu™t ðthËŒthtu™e yðŒþt òuðt™tu yðËh «t ÚtÞtu.
õÞtk yu MðtÄe™‚t {txu Ëk„út{ ¾u÷‚t þuhuƒƒh y™u õÞtk htßÞ y™u RrLÿÞtu™t
„w÷t{ ! Mðt{eSyu hs…q‚t™t™e yðŒþt ӌޙe ÔÞÚtt ËtÚtu òuE. su ÷tuftu
ðeh‚t™t ytŒþo, Mð{t™™t …qòhe y™u MðtÄe™‚t™e {qŠ‚ytu n‚t, ‚uytu™tk
Ëk‚t™tu™u ŒÞt™kŒu rð÷trË‚t™t „w÷t{, yVeý™t ƒkÄtýe y™u yk„úuòu™t „w÷t{
òuÞt. yuf rŒðË Mðt{eS …tu‚t™t rþ»Þ ytí{t™kŒ ËtÚtu r[¥ttuz™tu rfÕ÷tu òuðt
„Þt. su rð‚ht„ ŒÞt™kŒ™t ™uºttu{tkÚte {t‚t, r…‚t y™u ƒnuu™tu™tu rðÞtu„ ytkËw
™ ÷tðe þõÞtu, …hk‚w r[¥ttuz„Z™e Œþt òuE™u ‚uytu™e ytk¾{tkÚte ytkËw Ëhe
…zât y™u Xkztu r™:ïtË ™t¾e™u ƒtuÕÞt fu, ‘‘ytí{t™kŒ ! ƒúñ[Þo™tu ™tþ ÚtðtÚte
¼th‚ð»to™e yÄtu„r‚ ÚtE Au y™u ƒúñ[Þo™t …t÷™Úte s Vhe yt Œuþ™tu WØth
ÚtE þfþu. nwk r[¥ttuz„Z{tk yuf „whwfw÷ ¾tu÷ðt RåAwk Awk.'' (ƒtŒ{tk Mðt{e
ðú‚t™kŒSyu ynª „whwfw¤ MÚtt…e™u Mðt{eS™e RåAt …qhe fhe.)
r[¥ttuzÚte rðŒtÞ : Mðt{eS™u {wkƒE ytÞoË{ts™t ðtŠ»tftuíËð …h sðt™wk
n‚wk. suÚte {nthtýtyu rðŒtÞ ðu¤tyu WŒÞ…wh …Äthðt™wk r™{kºtý …tXÔÞwk y™u
ðuŒ¼t»Þ «ftþ™ {txu 500/– Y. «Œt™ fhe ¼tð¼e™e rðŒtÞ yt…e.
RLŒtuh : Mðt{eS {t„Ëh ðŒ y{tË ƒwÄðth (21 rzËuBƒh) RLŒtuh ytÔÞt,
…hk‚w íÞtk òýðt {éÞwk fu {nthtò ‚wftuShtð ƒnth„t{ „Þt n‚t. yºtu LÞtÞtÄeþ
202 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
©e r™ðtËhtðu Mðt{eS™wk ytr‚ÚÞ fÞwO. ynª Mðt{eSyu yuf ËÂtn htuftE™u
«ð[™tu ytÃÞtk.
{wkƒE™tu ykr‚{ «ðtË : Ëk. 1938 …tu»t ËwŒ 10, þw¢ðth (30 rzËuBƒh,
1881 )™t Mðt{eSyu ¼th‚™t {nt™„h {wkƒE{tk ykr‚{ðth …Œt…oý fÞwO.
Mxuþ™ …h ytÞo ˼tËŒtu ‚Útt f™o÷ ytìÕftx ð„uhuyu ËL{t™ fÞwO y™u ðt÷fuïh™e
„tiþt¤t{tk r™ðtË fÞtuo.
ðtŠ»tftuíËð : rðï™t Ëðo«Út{ {wkƒE ytÞoË{ts™e MÚtt…™t™u Ët‚ ð»to
…qýo Út‚tk ðtŠ»tf WíËð ‚t. 20–21–22 {t[o 1882™t Qsððt{tk ytÔÞtu.
‚u{tk «Út{ rŒðËu ƒ]nŒT Þ¿t ÚtÞtu ‚Útt yt «Ëk„u „wsht‚e y™u ŒtrûtýtíÞ …krz‚tuyu
ËMðh ðuŒ …tX fÞtuo. ‚u{tk yuf yÚtðt yrÄf ðuŒËkrn‚t fkXMÚt n‚e, ‚uðt …krz‚tu
n‚t. ‚u{™u ËkƒturÄ‚ fh‚tk Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yt ÷tuftu s Ëtûtt‚T [‚w{wo¾ ƒúñt
Au. su™t {w¾Úte [thu ðuŒ Ëkrn‚t™t {kºttu „k„t™e r™{o¤ Ätht Ë{t™ yrðh‚
«ðtrn‚ ÚtE hÌtt Au.''
{™tunh Ët{„t™ : yuf ŒtrûtýtíÞ …krz‚u Ët{ðuŒ™wk ‚t™…qht–‚kƒqht …h
ËMðh „t™ fhe™u ©tu‚tytu™u rðÂM{‚ y™u rð{wøÄ fhe ŒeÄt. ©tu‚tytu Ët{„t™Úte
Wí…L™ ¼tð{tÄwhe{tk ‚Õ÷e™ ÚtE „Þt.
Mðt{eS™tk «ð[™tu : Mðt{eS™t {wkƒE r™ðtËft¤ Ë{Þ{tk ÷„¼„ 25
«ð[™tu rðr¼L™ MÚtt™tu …h ‚Útt rðr¼L™ rð»tÞtu …h ËtÂtrnf ËíËk„tu{tk
ÚtÞtk n‚tk. (yt «ð[™tu™wk Ëkf÷™ ð‚o{t™{tk ‘}r»t ŒÞt™kŒ ËhMð‚e fu þt†tÚto
ytih «ð[™' …wM‚f{tk á»xÔÞ Au) ‚u{tk ƒu «ð[™tu™e rð„‚tu y„íÞ™e ntuðtÚte
r™B™ «M‚w‚ Au :
Ët‚{wk «ð[™ : ‘{™w»ÞtuL™r‚' rð»tÞ …h™wk yt «ð[™ 5 Vuƒúwythe™t
nt÷tE {nts™ ðtze{tk ÚtÞwk n‚wk. ‚u{tk þuX ÷û{eŒtË ¾e{S™t y™whtuÄÚte ‚u
«ð[™™e ˼t™t «{w¾MÚtt™u {tuhƒe ™huþ Xtftuh ðt½S ƒntŒwh n‚t. «ð[™™e
Ë{tr …h Xtftuh Ëtnuƒ sE hÌtt n‚t íÞthu Mðt{eSyu ‚u{™u htufe™u fÌtwk,
‘‘yt… sðt™e W‚tð¤ þt {txu fhtu Atu ? yt…u yíÞthu su «ð[™ Ëtk¼éÞwk
Au ‚u yt…™wk s Au.'' Mðt{eS™t yt fÚt™™u Xtftuh Ëtnuƒ Ë{S ™ þõÞt
íÞthu ‚u™tu yr¼«tÞ M…ü fh‚tk Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘yt «ð[™ hsq fh™th
yt…™t s htßÞ™e «ò Au.''
…å[eË{wk «ð[™ : ‘Þtu„' rð»tÞ …h™t yt «ð[™{tk Mðt{eSyu MðÞk
fhu÷e Þtu„ËtÄ™t™tu y™w¼ð ‚Útt …t‚ks÷ Þtu„ ðŠý‚ yütk„ Þtu„™e rðM‚]‚
rððu[™t fhe n‚e ‚Útt nXÞtu„™e r¢Þtytu™e yt÷tu[™t fhe n‚e. füŒtÞf
ytË™tu™u ™xrðãt ƒ‚tðe™u M…ü fnu÷ fu, {™™u ÂMÚth fhðt {txu ytË™™wk
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 203
rðÄt™ Au. Þtu„™tu ËkƒkÄ sux÷tu {™ y™u ytí{t ËtÚtu Au, ‚ux÷tu þheh ËtÚtu
™Úte. ytË™ ‚tu ƒrnhk„ Þtu„ Au. Äthýt, æÞt™ y™u Ë{trÄ s Þtu„™tk yk‚hk„
ËtÄ™ Au. (rðM‚th {txu Wõ‚ …wM‚f áüÔÞ Au.)
„tuhûtt yr¼Þt™ : Mðt{eS™e árüyu „tuhûtt y™u „tuðÄ-r™»tuÄ™tu «&™
{tºt rnLŒwytu™e ytMÚtt™tu ™rn, …hk‚w ‚u Œuþ™e ytŠÚtf Ë{]rØÚte ËkƒkrÄ‚ yuf
ht»xÙeÞ «&™ …ý n‚tu. yt {txu ytÞtoð‚o™t …w™hwØth™t Ë{htk„ý{tk ¾u÷‚t
}r»tyu f‚÷¾t™t{tk ¼tk¼hzt ™t¾‚e „tÞtu™tu yt‚o™tŒ Ëtk¼éÞtu. y®nËt™t
yu {ntí{tyu {wkƒE{tk ‘„tufhwýtr™rÄ' …wM‚f ÷¾e™u „tÞ y™u yLÞ …þwytu™t
™tþÚte Œuþ™u Út‚t ™wfËt™™wk rðM‚]‚ Y…u ðýo™ fÞwO. {wkƒE{tk „tuhûtt …h {q¤S
suXt {tfuox{tk «¼tðþt¤e «ð[™ ytÃÞwk.
ytðuŒ™…ºt : Mðt{eSyu „tuðÄ ƒkÄ fhtððt {txu Œuþ{tk s™{‚ ò„]‚
fhðt yuf Þtus™t ƒ™tðe. fhtuztu nM‚tûth fhtðe™u yu …ºtÚte Ëhfth™u „tuðÄ
ƒkÄ fhtððt {txu Vhs …tzðt{tk ytðu. yt ftÞo {txu fhwýt{qŠ‚ ŒÞt™kŒu yu
ytðuŒ™…ºtÚte {nthtýe rðõxturhÞt ËwÄe …ntU[ðwk n‚wk. su …ºt{tk Œuþ¼h{tkÚte
2,77,628 nM‚tûth «t ÚtÞt. íÞtk ËwÄe{tk Mðt{eS™wk r™ðtoý Út‚tk yt ftÞo¢{
yÄqhtu hne „Þtu. yt W…htk‚ y™uf MÚtt™tu …h ‘„tuf]»ÞtrŒhrûtýe ˼t'ytu …ý
MÚttr…‚ fhe n‚e.
þt†tÚto™e [u÷uLs : ðUfxuïht[tÞo ™t{™t yuf …krz‚u ‚t. 13 sq™, 1882™t
htus {wkƒE™t Ë{t[th…ºt{tk ònuht‚ A…tðe™u {qŠ‚…qò rËØ fhe ƒ‚tððt {txu
þt†tÚto fhðt™e ‚iÞthe ƒ‚tðe. yt ònuht‚™tu W¥th Mðt{eS™t ¼õ‚ ƒìrhMxh
©e ht{ŒtË Aƒe÷ŒtËu ËkMf]‚ &÷tuf{tk h[e™u Mðt{eS™t nM‚tûth fhe™u
ðUfxuïht[tÞo™u {tuf÷e ytÃÞtu. ‘‘|æè„:
|æè„: ÜUÎæ Ýæ}æ }æëxæï‹Îíàææ±ÜUæï ÎèÝ¢ }æ鶢 ±èÿ²
}æëxææXÝæ²æ:'' yÚtto‚T ‘‘þwk ®Ënƒt¤ nhýe™t Œe™ {w¾™u òuE™u õÞthuÞ zhe þfu
Au ?'' …k. ðUfxuïht[tÞo ŒqhÚte þt†tÚto™e ®z„ {th‚t hÌtt, …hk‚w Mðt{eS Ët{u
ytððt™wk ËtnË fhe þõÞt ™rn.
{qŠ‚…qò rËrØ …h R™t{ : ytÞoË{ts {wkƒE™t ËŒMÞ þuX {ÚtwhtŒtË ÷ðSyu
yuf ònuht‚ A…tðe™u «fx fhe fu, su rðît™ ðuŒtu{tkÚte {qŠ‚…qò rËØ fhe
ƒ‚tðu ‚u™u …tk[ nòh Yr…Þt R™t{ yt…ðt{tk ytðþu. …hk‚w {wkƒE™t …krz‚tu
f{÷™Þ™, ht{÷t÷, „èw÷t÷ ftuE Mðt{eS™t Ët{u þt†tÚto {txu ytÔÞt ™rn.
þt†tÚto Ë{h™t þqht Ëu™t…r‚ ŒÞt™kŒ™e þt†tÚto™e ˤ„‚e þ{þuh™t ‚us Ët{u
ytk¾tu {ª[e™u Ÿ½e „Þt.
…tŒhe òuËuV fwf™u [u÷uLs : …tŒhe fwfu …tu‚t™t yuf «ð[™{tk ðirŒf Ä{o
204 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
…h ytûtu… fÞtuo n‚tu. Mðt{eSyu …ºt îtht ‚u{™u 22 òLÞwythe, 1882™t
htus Vht{S ftËðS ntu÷{tk ‚u{™t ytûtu…tu™t W¥th yt…ðt{tk ytðþu ‚u{
sýtÔÞwk. ‚u{ s …tŒhe Ëtnuƒ þt†tÚto {txu ‚iÞth ntuÞ ‚tu ÞÚttMÚtt™, ÞÚttË{Þ
ytððt …ý sýtÔÞwk. …hk‚w r{. fwfu …ºt™tu W¥th yt…ðt™tu Ët{tLÞ rþüt[th
…ý ™ ƒ‚tÔÞtu y™u [q…[t… ƒu rŒðË …nu÷tk ‚t. 20™t htus …q™t …÷tÞ™
ÚtE „Þt. Mðt{eSyu «ð[™{tk r™Þ{t™wËth …tŒhe™t ‘EËtE {‚ yuf {tºt
Eïhtuõ‚ Ä{o Au ‚Útt ‚u rðïÄ{o ƒ™ðt™e ÞtuøÞ‚t Ähtðu Au’ ‚u {‚™wk ¾kz™ fÞwO.
rÚtÞtuËtuVe ËtÚtu ËkƒkÄ rðåAuŒ : …qðo «fhý{tk Mðt{eS™t {uhX «ðtË
Œhr{Þt™ rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe™t ytÞoË{ts ËtÚtu™t ËkƒkÄ™e [[to fhðt{tk
ytðe Au. ‚Œ™wËth ‚u™t ykr‚{ Y…{tk Mðt{eSyu f™o÷ ytuÕftx y™u {uz{
ç÷uðuxTMfe™u …ºt ÷¾e™u þkft Ë{tÄt™ fhðt {txu yuf ‚f yt…e. …hk‚w f™o÷
ytÔÞt ™rn y™u ƒnth„t{ [tÕÞt „Þt ‚Útt {uz{u ‚u{™e …tËu …hM…h [[to
y™u þt†tÚto {txu Ë{Þ ™Úte yuðtu {tir¾f W¥th ytÃÞtu.
yt ÂMÚtr‚{tk Mðt{eSyu 26 {t[o™t htus Vht{S ftËðS ntu÷{tk Ëk…L™
Ëtðosr™f ˼t{tk ytÞoË{ts y™u rÚtÞtuËturVf÷ ËtuËtÞxe™t «thk¼™t …hM…h™t
ËkƒkÄtu™e Ë{eûtt hsq fhe™u ‚u™t ytÞoË{ts ËtÚtu™t ËkƒkÄtu™t rðåAuŒ™e ònuht‚
fhe ŒeÄe. Mðt{eS™t {wkƒE «ðtË™wk yt yuf rðþu»t ftÞo n‚wk.
ytÞoË{ts™t r™Þ{tu : {wkƒE ytÞoË{ts™e MÚtt…™t Ë{Þu yêtðeË r™Þ{tu
ƒ™tÔÞt n‚t. íÞthƒtŒ ÷tntuh ytÞoË{ts™e MÚtt…™t Ë{Þu ‚u™u W…r™Þ{™wk
Y… yt…e™u Ëtðo¼ti{ yuðt Œþ r™Þ{tu ƒ™tÔÞt n‚t. su™u Mðt{eSyu {wkƒE
ytÞoË{ts™e yk‚hk„ ˼t{tk «M‚tðY…u {qf‚tk Mðt{eS™t ‚u «M‚tð™u {tLÞ
fhe™u ÷tntuh{tk r™Šý‚ Œþ r™Þ{tu™u {tLÞ‚t yt…ðt{tk ytðe ‚Útt W…r™Þ{tu™tu
…ý Mðefth fhðt{tk ytÔÞtu. yt he‚u Mðt{eS™t {wkƒE™t «ðtËft¤{tk yt
yuf {wÏÞ ftÞo fhðt{tk ytÔÞwk.
{wkƒEÚte «MÚtt™ : Mðt{eS {wkƒE{tk ÷„¼„ A {tË ËwÄe hÌtt. íÞtkÚte
Vhe htsMÚtt™™e Þtºtt …h sðt «MÚtt™ fÞwO. ‚u{tk WŒÞ…wh …ntU[‚tk ðå[u y™uf
™„htu{tk htuftý fh‚t hÌtt. su{ fu, ¾kzðt–Ëk. 1939 y»ttZ ËwŒ 8, þr™ðth
(1882 sq™ 24); RLŒtuh–y»ttZ ðŒ 4, {k„¤ðth (sw÷tE 4); h‚÷t{–
y»ttZ ðŒ 6 „whwðth (sw÷tE 6); òðht–y»ttZ ðŒ 8, þr™ðth (sw÷tE
8) r[¥ttuz–yrÄf ©tðý ËwŒ 10, {k„¤ðth (sw÷tE 25) ÚtE™u yrÄf ©tðý
ðŒ 12 „whwðth (ytu„Mx 10)™t htus WŒÞ…wh …ntUåÞt.
{nthtýt™e ¼qr{ …h
WŒÞ…wh{tk Mðt{eS {nthtýt™t yt{kºtýÚte …ÄtÞto n‚t y™u ‚uytuyu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 205
Mðt{eS™t r™ðtË™tu «ƒkÄ „w÷tƒƒt„ ÂMÚt‚ ™ð÷¾t hts{nu÷ (su ‚u Ë{Þu
™ð ÷t¾™t ¾[uo ƒkÄtðu÷ n‚tu ‚u Ëßs™-rð÷t){tk fÞtuo n‚tu. Mðt{eS ËtÚtu
‚u{™t rþ»Þtu Mðt{e ytí{t™kŒ, …k. ht{t™kŒ y™u …k. ¼e{Ëu™ þ{to ð„uhu n‚t.
Mðt{eS™tu yu rðïtË n‚tu fu «ò™tu ËwÄthtu htò™t ËwÄtht …h ytÄth
ht¾u Au. suÚte ‚uytu™u ßÞtk yðËh {¤‚tu íÞtk ‚uytu þtËftu™u ËwÄthðt™tu «Þí™
fh‚t n‚t. WŒÞ…wh{tk {nthtýt Ëtk„t, {nthtýt «‚t… y™u htýt hts®Ën
suðt hýƒkftytu™wk „h{ hõ‚ {nthtýt{tk …w™: Ëk[th …t{e™u MðŒuþ ¼Âõ‚ ò„]‚
ÚttÞ. ‚u{ Mðt{eS RåA‚t n‚t. suÚte ynª ÷„¼„ A {tË sux÷t Œe½o Ë{Þ
r™ðtË fhe™u ‚u{™u Ëw»twrÂ{tkÚte s„tzðt™tu «Þí™ fÞtuo n‚tu.
{nthtýt™tu y™wht„ : ¼th‚™t htòytu{tk ‚u Ë{Þu sux÷tk Œq»týtu suðtk
fu rð÷trË‚t, {ã…t™, ðu~Þt„{™ ð„uhu n‚tk ‚Útt {qŠ‚…qò, «týe-ƒr÷Œt™
ð„uhu ¼ú{tí{f {tLÞ‚tytu n‚e, ‚u ƒÄtk {nthtýt{tk …ý n‚tk. ‚uytu «r‚rŒ™
Ëðth-Ëtks Mðt{eS™t W…Œuþ{tk ytððt ÷tøÞt y™u ‚uÚte ‚uytu{tk ¾qƒ s Íz…Úte
ËwÄthtu Útðt ÷tøÞtu.
Mðt{eS …tËu yæÞÞ™ : {nthtýtyu yuf yk‚uðtËe™t Y…{tk Mðt{eS™tk
[hý{tk ƒuËe™u yæÞÞ™™tu «thk¼ fÞtuo. «Út{ Mðt{eSyu Ëh¤ …Ør‚Úte ËkMf]‚
ÔÞtfhý™wk ¿tt™ fhtÔÞwk. íÞthƒtŒ {™wM{]r‚™t 7, 8 y™u 9 yæÞtÞ ¼ýtÔÞt.
Þtu„Œþo™ W…htk‚ LÞtÞ y™u ðiþur»tf Œþo™™tk ¾tË «fhýtu ‚Útt þu»t ðirŒf
Œþo™tu™t «feýo ykþtu™wk yæÞÞ™ fhtÔÞwk. …Ae {nt¼th‚™t Wãtu„ y™u ð™…ðo™t
W…Þtu„e ykþtu™wk ‚Útt rðŒwh™er‚™wk rðþu»tY…u ¿tt™ ytÃÞwk.
{nthtýt™e ftÞt…÷x : Mðt{eS™t ËíËk„-W…Œuþ y™u yæÞÞ™™t fthýu
{nthtýtyu …tu‚t™e rŒ™[Þto{tk ËwÄthtu fhðt {tkzâtu. …tu‚t™tu Ë{Þ rð¼t„ r™rù‚
fhðt {tkzâtu. «t‚:ft÷ ò„hý y™u ËkæÞtu…tË™t r™Þ{…qðof fhðt ÷tøÞt.
{ã…t™, ðu~Þt„{™, þ]k„thhË™t ™]íÞ „e‚ ytrŒ™tu íÞt„ fÞtuo y™u rŒ™[Þto™u
ÔÞðÂMÚt‚ fhe™u «ò™tk ftÞtuo{tk yrÄftrÄf Ë{Þ yt…ðt ÷tøÞt.
ƒ]nŒT Þ¿t–yÂø™ntuºt : {nthtýtyu …tu‚t™t htßÞtr¼»tuf rŒðË r™r{¥tu
™e÷fkX {ntŒuð™t {krŒh™e ™Sf ƒ]nŒT Þ¿t™wk ytÞtus™ fhe …tu‚t™t ntÚtu …qýtonwr‚
fhe n‚e. ‚u{ s hts{nu÷{tk r™Þr{‚ yÂø™ntuºt fhtððt {txu yuf ðuŒ¿t …whturn‚
ht¾ðt{tk ytðu÷ n‚t.
r™Œtuo»t …þwytu™e ðfe÷t‚ : {æÞft÷e™ ÄtŠ{f Œq»týtu{tk ™tuh‚tk y™u Œþuht
…h Œuðeytu™u …tztytu y™u ƒfhtytu™tk ƒr÷Œt™ yt…ðt™e ¢qh y™u ƒƒoh «Útt
n‚e, ‚u {wsƒ WŒÞ…wh{tk …ý yu rŒðËtu{tk Œþuht ntuðtÚte …þw®nËt ÚtE hne n‚e.
206 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Mðt{eSyu {nthtýt™u y…e÷ fh‚t fÌtwk fu, ‘‘nwk {qf …þwytu–…tztytu™tu ðfe÷
ƒ™e™u yt ¢qh «Útt ƒkÄ fhðt™e Œ÷e÷ {tkzwk Awk.'' {nthtýtyu Mðt{eS™t fÚt™™tu
Mðefth fÞtuo, …hk‚w þ‚tçŒeytuÚte [t÷‚e yt «Útt yufËtÚtu ƒkÄ ™ Út‚tk Äehu-Äehu
‚u™u Ë{t fhðt{tk ytðþu ‚u{ ytïtË™ ytÃÞwk.
ht»xÙ¼t»tt «[th : Mðt{eSyu WŒÞ…wh htßÞ{tk LÞtÞt÷Þ y™u yLÞ
htsftÞo{tk yhƒe ¼t»tt™t þçŒtu™t «Þtu„™t MÚtt™u ytÞo–rnLŒe ¼t»tt™t þçŒtu
ƒ™tðe™u ‚u «Þtu„ fhðt™wk Ëq[ð‚tk {nthtýtyu ‚u™tu y{÷ fÞtuo.
yt… {krŒh™t {nk‚ ƒ™tu : yuf rŒðË {nthtýtyu yuftk‚{tk yíÞk‚ rð™{ú
¼tðu r™ðuŒ™ fÞwO fu, ‘‘¼„ð™T ! yt… hts™er‚™t ‘ËðoËk„ún' rËØtk‚Úte «r‚fq¤
ntuðtÚte {qŠ‚…qò™wk ¾kz™ Atuze™u yuf®÷„ {ntŒuð™e „tŒe™t {nk‚ ƒ™tu ‚tu ‚u™e
÷t¾tu™e ytðfÚte ðuŒ¼t»Þ «ftþ™trŒ{tk ÔÞÞ fhe þfþtu. yt… ¼÷u MðÞk rþð–
«r‚{t™wk …qs™ ™ fhtu, …hk‚w {X™e Ëk…r¥t …h yt…™tu yrÄfth hnuþu y™u
yt…™u Ëk…qýo htßÞ™t „whw {t™ðt{tk ytðþu.'' Mðt{eS yt «M‚tð Ëtk¼¤e™u
«Út{ [rf‚ ÚtÞt …Ae ‚u{ýu Úttuzt ytðuþ…qðof fÌtwk, ‘‘yt… yt «M‚tð ftu™e
Ët{u {qfe hÌtt Atu ‚u™e yt…™u ¾ƒh Au ? {U Sð™¼h {Xtu, {krŒhtu y™u
{qŠ‚…qò™tu rðhtuÄ fÞtuo Au. yt…™wk htßÞ ‚tu yux÷wk ™t™wk Au fu nwk yuf Œtux ftZe™u
ƒnth ™ef¤e þfwk ‚u{ Awk. …hk‚w yt… yu ƒ‚tðtu fu, …h{tí{t™t yt rðþt¤
ƒúñtkzY…e htßÞ™u Atuze™u nwk õÞtk sE þfwk ‚u{ Awk ? ðuŒ y™u Eïh™e yt¿tt™tu
¼k„ fhðtu yu {tht {txu fŒe …ý Ëk¼ð ™Úte.''
Mðt{eS™t htu»t…qýo {w¾{kz¤™u òuE™u {nthtýt [tUfe QXât y™u ðt‚™u
ƒeS ‚hV ðt¤e™u fÌtwk, ‘‘nwk ‚tu yt…™t rðïtË™e áZ‚t òýðt {t„‚tu n‚tu.
{™u rðïtË ƒuËe „Þtu Au fu yt…™u yt…™t rËØtk‚Úte ËkËth™e ftuE …ý ðM‚w
rð[r÷‚ fhe þfu ‚u{ ™Úte.''
MðŒuþe ¼tð™t : Mðt{eS Œuþ fÕÞtý {txu MðŒuþe™e ¼tð™t ò„]‚ fh‚t
n‚t. MðŒuþe ð†tu™wk Äthý fhðt™e «uhýt yt…‚t n‚t ‚Útt ytÞwðuoŒ r[rfíËt
…Ør‚™t rðftË {txu ftÞoh‚ hnu‚t n‚t. ‚u{ s ‚u{ýu htßÞ™t fth¼th{tk ytÞo–
rnLŒe ¼t»tt y™u Œuð™t„he r÷r…™tu «Þtu„ «thk¼ fhtÔÞtu n‚tu.
Ä{o™t fthýu ò„eh sðt Œtu : yuf rŒðË Mðt{eS {nthtýt™u {™wM{]r‚™wk
yæÞÞ™ fhtð‚t n‚t íÞthu ‚u{ýu ntsh hnu÷t {uðtz™t ËhŒthtu y™u Œhƒtheytu
Ë{ût fÌtwk, ‘‘Mðt{e™t Ä{o™u y™wfq¤ yt¿tt™wk …t÷™ fhðwk òuEyu; yÄ{o™e
yt¿tt {t™ðe ™rn.'' ytÚte ËhŒth„Z™t Xtfwh {™tunh®Ënu fÌtwk fu, ‘‘{nthtýt
y{tht Mðt{e Au. ‚u™e ftuE yÄ{oÞwõ‚ yt¿tt ™ {t™eyu ‚tu y{the ò„eh
…ztðe ÷u.'' Mðt{eSyu ‚u™t W¥th{tk M…ü fÌtwk, ‘‘htsftu…™t ¼ÞÚte fŒe…ý
yÄ{to[hý fhðwk ™rn. ¼÷u ò„eh [t÷e òÞ, ‚u™t fh‚tk ‚tu Ä{to[hý…qðof
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 207
r¼ûtt {t„e™u ¾tðwk ©uc Au.''
¼th‚™e Ëk…qýo WL™r‚ õÞthu ? : …k. {tun™÷t÷ rð»ýw÷t÷ …kzâtyu Mðt{eS™u
yuf {n¥ð…qýo «&™ …qAâtu fu, ‘‘{nthts ¼th‚™e Ëk…qýo ht»xÙeÞ WL™r‚ y™u
rn‚ õÞthu Útþu ?'' Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk :
‘‘yuf Ä{o, yuf ¼tð, yuf ¼t»tt y™u yuf ÷ûÞ ƒ™tÔÞt rð™t ¼th‚™wk
…qýo rn‚ y™u ò‚eÞ-ht»xÙeÞ WL™r‚ Útðe Œw»fh Au. Ëðo WL™r‚ytu™wk fuLÿ MÚtt™
yuf‚t Au. ßÞtk ¼t»tt, ¼tð y™u ¼tð™t{tk yuf‚t ytðe òÞ, íÞtk Ët„h{tk
™Œeytu™e {tVf Ëk…qýo Ëw¾ yuf-yuf fhe™u «ðuþ fhðt {tkzu Au.''
ŒÞt™kŒ™tu yuf‚t™tu {nt{kºt : ytÞtuo™e WL™r‚ {txu yuf Eïh ytu{T, yuf
Ä{o ðirŒf, yuf Ä{o„úkÚt ðuŒ, yuf òr‚ ytÞo, yuf ¼t»tt ytÞo–rnLŒe, yuf
ht»xÙ ytÞtoð‚o y™u yuf yr¼ðtŒ™ ™{M‚u – yu ËÂËqºttu y¼k„ yuf‚t y™u
Ëk„X™™e þ]k¾÷t™u ËtkÄ™thtu ŒÞt™kŒe ‘{nt{kºt' Au.
…kzâtS™tu …w™: «&™ : ©e …kzâtSyu Vhe þkft fhe fu, ‘‘ßÞthu yt…
ŒuþðtËeytu™u ðtM‚rðf yuf‚t Ëqºt{tk òuðt RåAtu Atu, ‚tu {‚{‚tk‚htu™wk ¾kz™
fu{ fhtu Atu ? ‚uÚte ‚tu Q÷xt™e ði{™MÞ™e ð]rØ ÚttÞ Au.'' Mðt{eSyu W¥th{tk
…tu‚t™t ӌޙe æðr™™u ÔÞõ‚ fh‚tk fÌtwk :
‘‘Ä{o™t ™t{u r{ÚÞt yt[thtu y™u ykÄrðïtËtu™t …wks yuðt {‚{‚tL‚htu™wk
¾kz™ fhðwk yíÞtð~Þf Au. fthý fu ‚u™t îtht Vu÷tyu÷t …hM…h™t rðhtuÄ ‚Útt
y™uf‚t™t fthýu ht»xÙeÞ yuf‚t™u ¼Þkfh ntr™ …ntU[e Au. rnLŒw Ä{to[tÞtuo™e
Ëkfwr[‚ y™u Ëtk«ŒtrÞf {™tuð]r¥tyu Ë{ts™u rAL™r¼L™ fhe™u y™uf xwfztytu{tk
ðuhrð¾uh fhe ™t¾u÷ Au.''
‘‘yts™t yt Sýoþeýo, Œwƒo¤, r™htþt„úM‚ ‚Útt ò‚…t‚™e srx÷ ò¤{tk
VËtÞu÷t, ËUfztu{tk rð¼õ‚ Ë{ts™u …w™:Srð‚, ò„]‚ fhðt™e sYh‚ Au.
Ä{to[tÞtuo™t «{tŒ y™u Ëkfwr[‚ ÔÞðnth™t fthýu ÷tuftu ÷t[th ƒ™e MðÄ{o
Atuze™u EËtE y™u {wË÷{t™ ƒ™e hÌtt Au. ßÞtk ËwÄe ‚u{tk ytðu÷e sz‚t,
fq…{kzqfíð™e ¼tð™t ‚Útt ykÄt™wfhý™e «ð]r¥t™tu ™tþ ™ ÚttÞ, íÞtk ËwÄe „‚t™w„r‚
y™u ÞÚttÂMÚtr‚ ƒ™e hnuþu. ‚u™u Œqh fhe Ë{ts{tk ™ð[u‚™t ÷tððe yr‚
ytð~Þf Au.''
‘‘yt {nt™ WÆu~Þ™e …qŠ‚ {txu nwk ÔÞÂõ‚„‚ {t™-y…{t™™e ®[‚t fÞto
rð™t Ë{ts™t «íÞuf ð„o™u «uhýt y™u WŒTƒtuÄ™ fh‚tu Ëðoºt ¼ú{ý fhe hÌttu
Awk. {™u {tht …ÚtÚte rð[r÷‚ fhðt {txu y™uf þtherhf Þt‚™tytu ‚Útt Íuh
yt…e™u {the ™t¾ðt™e [uütytu fhðt{tk ytðe Au. ‚u{ A‚tk nwk {tht WÆu~Þ™e
‚hV r™hk‚h yt„¤ ðÄe hÌttu Awk. su{tk Eïh™e {nt™ f]…t Au.''
208 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 òu ƒu-[th ŒÞt™kŒ ntu‚ : Mðt{eS™e yt ytus…qýo y™u ÷tufrn‚™e ¼tð™t™e
ðtýe Ëtk¼¤e™u „ŒT„Œ fkXÚte …kzâtS ƒtu÷e QXât fu, ‘‘{nthts ! ƒu-[th
Ä{to[tÞtuo yt… suðt rð[th™t {¤e òÞ ‚tu yr‚ yÕ… Ë{Þ{tk ¼th‚ …tu‚t™t
÷w ÚtÞu÷t „tihð™u …w™: «t fhe ÷u ‚u{tk ftuE þkft ™Úte.''
{wÂM÷{ ss ËtÚtu þt†tÚto : WŒÞ…wh™t LÞtÞtÄeþ {ti÷ðe yçŒw÷ hnu{t™™e
ËtÚtu Mðt{eS™tu yuf ËÂtn ËwÄe þt†tÚto ÚtÞu÷. ‚u{tk ykr‚{ rŒðËu {nthtýt
ntsh hÌtt y™u Mðt{eS™t fÚt™™wk y™w{tuŒ™ fÞwO. (yt þt†tÚto r÷r…ƒØ fhðt{tk
ytðu÷, su ‘ŒÞt™kŒ þt†tÚto Ëk„ún' …wM‚f{tk áüÔÞ Au.)
M{thf r[ö™tu rðhtuÄ : yuf rŒðË frðhts ~Þt{÷ŒtËu Mðt{eS™u fÌtwk
fu, “yt… suðt {nt…whw»t™wk ftuE ÞtuøÞ M{thf r[ö ƒ™tððwk òuEyu.” Mðt{eSyu
‚u™tu rðhtuÄ fh‚tk fÌtwk, ‘‘nwk ÔÞÂõ‚ …qò™tu rðhtuÄe Awk. {the ‚tu RåAt Au fu
{]íÞw …Ae {tht þheh™e ht¾ ftuE ¾u‚h{tk ™t¾ðt{tk ytðu, su ¾t‚h™t ft{{tk
ytðu.'' rðr¼L™ «fth™tk sz M{thftu {qŠ‚…qò™tk fuLÿ ƒ™‚tk ntuðtÚte Mðt{eS
‚u™t rðhtuÄe n‚t.
y{q‚o™wk æÞt™ : yuf rŒðË {nthtýtyu {qŠ‚ rð™t æÞt™ fuðe he‚u fhe
þftÞ ‚u{ …qA‚tk Mðt{eSyu fÌtwk, “Eïh™e W…tË™t fh‚e Ë{Þu ftuE {qŠ‚{t™
…ŒtÚto™wk æÞt™ ™ fhðwk òuEyu. Eïh ËðoþÂõ‚{t™, Ë]rü™t f‚to, Ä‚to, …t÷™f‚to
Au. ‚u™t {rn{t™wk M{hý fhe™u ‚u™tk „wý-f{o y™u Mð¼tð™wk ®[‚™ fhðwk yu
s æÞt™ Au.”
yt ytÞoË{ts Au : WŒÞ…whÚte Mðt{eSyu VY¾tƒtŒ r™ðtËe ÷t÷t
ft÷e[hý™u …ºt{tk ÷ÏÞwk n‚wk fu, ‘‘‚{u ytÞoË{ts™e …rºtft{tk ™txf™tu rð»tÞ
At…tu Atu ‚u y™wr[‚ Au. ‚u At…ðwk yu ¼zðtE Au. yt ytÞoË{ts Au, ¼zðt
Ë{ts ™Úte.''
rnLŒe™wk Ë{Úto™ : Mðt{eSyu yuf …ºt îtht VYo¾tƒtŒ ‚Útt {uhX ytÞoË{tòu™u
r™Œuoþ fhu÷ fu, Ëhfth îtht rþûtt ËwÄth {txu r™Þwõ‚ nkxh fr{þ™ Ë{ût rþûtý™t
{tæÞ{ Y…{tk Œuð™t„he r÷r…{tk ÷¾ðt{tk ytð‚e rnLŒe–ytÞo¼t»tt™e hsqyt‚
fhðe. Mðt{eSyu ËwÄth™tk {wÏÞ ftÞtuo rnLŒe ¼t»tt «[th y™u „tuhûtt™tu «thk¼
WŒÞ…whÚte fhu÷ n‚tu.
…htu…ftrhýe ˼t™wk r™{toý : }r»tðh ŒÞt™kŒ™e ŒqhŒŠþ™e árü™u …tu‚t™t
{]íÞw™tu òýu …qðto¼tË ÚtE „Þtu ntuÞ ‚u{ …tu‚t™wk ¼tir‚f þheh ™ hnu íÞthu
…ý ‚uytu îtht «thk¼ fhu÷ «ð]r¥tytu þt†«[th, ðirŒfÄ{o™tu Œuþ-ŒuþtL‚h{tk
«[th y™u «Ëth, y™tÚt y™u yƒ¤t Ëkhûtý suðtk ÷tufrn‚™tk ftÞtuo r™hk‚h
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 209
[t÷w hnu ‚u {txu {uhX r™ðtËft¤ Ë{Þu …htu…ftrhýe ˼t™e MÚtt…™t fheu ‚u™u
…kSf]‚–hrsMxh fhtðu÷ n‚e. …hk‚w íÞthƒtŒ ‚u{tk …rhð‚o™ sYhe ntuðtÚte
‚u™e …w™: h[™t fhe™u WŒÞ…wh{tk yuf Mðefth…ºt–ðrËÞ‚™t{wk ‚iÞth fÞwO y™u
‚u™u Ëk. 1939 {ntðŒ 5, {k„¤ðthu (27 Vuƒúwythe, 1883)™t htus {uðtz™e
þtËfeÞ f[uhe{tk r™Þ{t™wËth hrsMxh–…kSf]‚ fhtÔÞwk. ‚u{tk Mðt{eSyu 23
ËÇÞtu y™u ðrËÞ‚™t{t™t 14 r™Þ{tu™wk yt÷u¾™ fhe™u …tu‚t™t nM‚tûth fÞto.
‚u™t «thkr¼f ¼t„{tk r™B™ WÕ÷u¾ Au fu –
‘‘nwk Mðt{e ŒÞt™kŒ ËhMð‚e r™B™ r÷r¾‚ r™Þ{tu y™wËth ºtuðeË Ëßs™–
ytÞo …whw»ttu™e ˼t™u {thtk ð†, …wM‚f, Ä™ y™u Þkºtt÷Þ ð„uhu™t ËðoMð™tu
yrÄfth yt…wk Awk y™u ‚u™tu …htu…fthe–ËíftÞtuo{tk rðr™Þtu„ fhðt {txu yæÞût
ƒ™tðe™u nwk yt Mðefth…ºt ÷¾e yt…wk Awk fu suÚte yu Ë{Þ …h ft{ ytðu.''
yt he‚u Mðt{eSyu …htu…ftrhýe ˼t™u …tu‚t™e W¥thtrÄftrhýe ƒ™tðe™u
ÔÞðMÚtt fhe n‚e, suÚte ¼rð»Þ{tk ftuE ‚u{™t ™t{u „tŒe…r‚ fu {nk‚, {XtÄeþ
ƒ™e™u …t¾kz [÷tðe™u s™‚t™u ðirŒf Ä{oÚte rð{w¾ fhe þfu ™rn. yt Mðt{eS™e
¼rð»Þft÷e™ Œe½oárü n‚e.
rðŒtÞ ËL{t™ : Mðt{eS WŒÞ…wh{tk ÷„¼„ Ëtzt A {rn™tÚte yrÄf
Ë{Þ hÌtt. ynª ‘ËíÞtÚto«ftþ' suðt ft÷sÞe {nt„úkÚt ‚Útt ðuŒ¼t»Þ™wk
÷u¾™ ftÞo fÞwO. rðŒtÞ Ë{Þu {nthtýt Ëßs™®ËnSyu ðuŒ¼t»Þ «ftþ™ {txu
1200/– Y. yŠ…‚ fhe …tu‚t™e ©Øt™t «‚efY…u huþ{e W¥theÞ ð† y…oý
fÞwo. yt W…htk‚ …tu‚t™t nM‚tûthÞwõ‚ yuf yr¼™kŒ™ …ºt Mðt{eS™t [hýtu{tk
Ë{Š…‚ fÞwO y™u …w™ht„{™™e «tÚto™t ËtÚtu ‚uytu™u rðŒtÞ yt…e.
210 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

{nt«MÚtt™™t …Út …h
þtn…wht
WŒÞ…whÚte Mðt{eS Ëk. 1939 {nt ðŒ 7, „whwðth (1 {t[o, 1883)™t
htus r™Bƒtnuzt „Þt. íÞtkÚte r[¥ttuz „Þt y™u íÞtk yuf ËÂtn htuftE™u {nt
ðŒ 14 „whwðth (8 {t[o)™t htus þtn…wht …ÄtÞto.
htòrÄhts ™tnh®Ën : þtn…wht ™huþ ™tnh®ËnS ƒwrØ{t™, rð[thþe÷
‚Útt «òrn‚{tk hwr[ ht¾™th n‚t. ‚uytu Mðt{eS™t …h{ ¼õ‚ n‚t y™u
Mðt{eS™u …tu‚t™t htßÞ{tk …Äthðt yt„ún…qðof rð™k‚e fhe n‚e. ‚uytuyu
Mðt{eS™t ytr‚ÚÞ™e ËwkŒh ÔÞðMÚtt fhe n‚e.
Mðt{eS …tËu yæÞÞ™ : þtn…wht ™huþ «r‚rŒ™ Ëtsu A Úte ™ð ðtøÞt
ËwÄe Mðt{e™tk [hýtu{tk ƒuËe™u yæÞÞ™ fh‚t n‚t. yuf f÷tf Ä{o ËkƒkÄe þkftytu™wk
Ë{tÄt™ fhðt{tk ytð‚wk n‚wk y™u ƒu f÷tf «rût ¼t„ Atuze™u {™wM{]r‚,
Ëk…qýo Þtu„Œþo™ ‚Útt ðiþur»tf Œþo™™tk fux÷tkf Ëqºttu™wk yæÞÞ™ fh‚t n‚t. ‚u{
s r¢Þtí{f Y…{tk «týtÞt{™t rðrÄ™tu …ý yÇÞtË fÞtuo n‚tu.
ËkMfth ®Ë[™ : Mðt{eSyu þtn…whtÄeþ™u hts«þtË™ ËkƒkÄe rþûtt yt…e™u
‚u{tk ËwÄth fhtÔÞtu n‚tu. ‚u{ s htsfw{thtu™u þt†tu™e rþûtt {txu Ë÷tn yt…u÷
y™u Mðt{eS™t ntÚtu Þwðhts W{uŒ®Ën1 y™u fw{th ËhŒth®Ën™tu Þ¿ttu…ðe‚
ËkMfth fÞtuo n‚tu ‚Útt ‚uytu™e rþûtt {txu ytÞo ËkLÞtËeytu™u r™Þwõ‚ fÞto n‚t.
íÞth ƒtŒ ‚uytu™t ðkþòu™u rþûtt …ý ytÞo rðît™tu îtht ÚtE n‚e.
Þ¿tþt¤t : Mðt{eS™t W…ŒuþÚte «¼trð‚ ÚtE™u {nthtòyu hts¼ð™{tk
‚u{™e RåAt™wËth yuf Þ¿tþt¤t ƒ™tðe. ‚u{tk «r‚rŒ™ Þ¿t fh‚t n‚t. ‚u Ë{ÞÚte
ytsu …ý ‚u{™t ðkþòu îtht íÞtk «r‚rŒ™ Þ¿t ÚtE hÌttu Au.
ht{M™une {nk‚ : þtn…wht{tk ht{M™une Ëk«ŒtÞ™e {wÏÞ …eX Au. ‚uytu
ht{™t{ s…™u {tuût™wk fthý {t™u Au. ™„hs™tuyu yt Ëk«ŒtÞ™t …eXtrÄ…r‚
ËtÄw ®n{‚ht{™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt fÌtwk, …hk‚w ‚uýu RLfth fÞtuo fu,
‘‘¼tE ! y{u ‚tu ht{ ht{ ƒtu÷eyu Aeyu. y{thwk þt†tÚto{tk ft{ ™rn.''
ht{M™uneytu™tu {u¤t… : yu Ë{Þu ht{M™uneytu™tk Vq÷ztu÷™tu {u¤tu n‚tu ‚u{tk
1. ËkM{hý : yt ÷u¾f™e ËwM{hý™e Œtƒze{tk ƒt¤…ýÚte ÷E™u yíÞth ËwÄe{tk y™uf
Ëw«rËØ ytÞo ËkLÞtËeytu, rðît™tu y™u {nt™w¼tðtu suytu xkftht }r»t sL{¼qr{™t Œþo™u
ytð‚t ‚uytu™t {u¤t…™e y{qÕÞ ‚ftu «t ÚtÞu÷ Au. ‚u ËkM{hý{tk þtn…wht ™huþ
W{uŒ®ËnS™tu …ý Ë{tðuþ ÚttÞ Au.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
y™uf ði~Þtu ytðu÷t. ‚uytu Mðt{eS™u {¤ðt ytð‚t Mðt{eSyu ‚uytu™u W…Œuþ
ytÃÞtu fu, “{tºt ht{-™t{ hxðtÚte þwk ÷t¼ ? suðe he‚u ÷tzw-÷tzw ƒtu÷‚tk
hnuðtÚte ‚u {¤e s‚tk ™Úte, ‚u{ {tºt ™t{ hxýÚte …ý Eïh «tr Út‚e ™Úte.
…hk‚w Eïh™t «ýð–ytu{T ™t{™tu s… y™u ËtÚtu ‚u™wk yÚto ¼tð™ fhðwk òuEyu.”
hts…whturn‚ Aºt{÷ ÔÞtË : yt …krz‚S yuf rŒðË Mðt{eS™u {¤ðt
ytÔÞt. Mðt{eSyu ‚u™u ftuE þkft ntuÞ ‚tu …qAðt sýtÔÞwk. ‚uytuyu ftuE s þkft
™Úte ‚u{ fÌtwk, suÚte Mðt{eSyu fÌtwk, “²à™ }æêÉG„}ææï HæïÜïU ²à™ Ïæéhñ: ÐÚæX„: J
mæñ ãè}ææñ ¨é¶}æï{ï„ï çvHà²y²‹„çÚ„æï …Ý: JJ” yÚtto‚T ËkËth{tk ftk ‚tu ËðoÚtt
{qZ y™u ftk ‚tu yíÞk‚ ƒwrØ{t™ ƒu s Ëw¾e ntuÞ Au, ƒtfe™t ‚tu þkft„úM‚ hnu Au.
rƒnthe÷t÷™e þkft : rƒnthe÷t÷ ™t{f yuf ËkMf]‚™t rðãtÚteoyu …trý™eÞ
yütæÞtÞe™tk ƒu Ëqºttu™t ytÄthu {qŠ‚…qò rð»tÞ{tk þkft fh‚t Mðt{eSyu ‚u™wk
ËBÞfT Ë{tÄt™ fÞwO.
òuÄ…wh™wk r™{kºtý : Mðt{eS™t WŒÞ…wh r™ðtË Ë{Þu òuÄ…wh™t {nthtò™wk
r™{kºtý {¤u÷ y™u íÞthƒtŒ þtn…wht{tk …ý …w™: r™{kºtý «t Út‚tk Mðt{eSyu
òuÄ…wh sðt™e ‚iÞthe fhðt {tkze.
þtn…whtÄeþ™e [u‚ðýe : htòrÄhts ™tnh®Ën™u Mðt{eS™t òuÄ…wh sðt™e
òý Út‚tk ®[‚t ÚtE, fthý fu òuÄ…wh ™huþ™t ðu~Þt„t{e [rhºt y™u nsqrhÞt
Œhƒtheytu™e ¾wþt{‚Úte ‚uytu …rhr[‚ n‚t. ‚uÚte ‚u{ýu Mðt{eS™e Ëuðt{tk
r™ðuŒ™ fÞwO fu, ‘‘{nthts ! yt… òuÄ…wh òytu Atu, …hk‚w íÞtk ðu~Þtð]r¥t™wk yrÄf
¾kz™ ™ fh‚t.'' Mðt{eSyu yrð[r÷‚ y™u «þtL‚ Mðh{tk W¥th ytÃÞtu fu –
‘‘hts™T ! {tuxt-{tuxt ftkxtðt¤tk ð]ûttu™u AuŒðt {txu ™¾ ft…ðt™e ™huýe
ft{ ™Úte ytð‚e, ‚u™tk WåAuŒ™ {txu ‚tu ‚eûý ÄthŒth nrÚtÞth™e sYh …zu Au.''
þtn…whtÚte rðŒtÞ : þtn…whtÄeþ ™tnh®ËnSyu Mðt{eS™u rðŒtÞ ðu¤tyu
ðuŒ¼t»Þ {txu hf{ ¼ux Ähe, yr¼™kŒ™ …ºt Ë{Š…‚ fÞwO y™u ðirŒf Ä{o™t
«[thtÚtuo W…Œuþf™e r™ÞwÂõ‚ {txu™t ¾[o {txu ð[™ ytÃÞwk ‚Útt yíÞk‚ ©Øt
y™u ¼tð…qðof rðŒtÞ yt…e.
ys{uh : þtn…whtÚte Mðt{eS Ëk. 1939 ðiþt¾ ðŒ 4, þr™ðth (26 {u,
1883)™t htus «MÚtt™ fhe™u ƒesu rŒðËu (‚t. 27 {u) ys{uh …ÄtÞto.
nwk ËíÞ™tu W…Œuþ fheþ : ys{uh™t ytÞo …whw»ttuyu Mðt{eS™u òuÄ…wh
™ sðt y™w„ún fÞtuo fu, ‘‘òuÄ…wh™e ¼qr{ Yût y™u Wßsz Au. yux÷wk s ™rn,
…hk‚w íÞtk™t ÷tuftu r™cwh, fXtuh, y¿tt™e y™u ËkðuŒ™thrn‚ Au. íÞtk™t ÷tuftu
ËíÞ W…ŒuþÚte rðhtuÄe ƒ™e™u yt…™u ntr™ …ntU[tzu, suÚte íÞtk sðwk ©uÞMfh
™Úte.''
211 212 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 Mðt{eSyu sht …ý ®[‚t y™u ¼Þ rËðtÞ W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘¼÷u ÷tuftu
{the ytk„¤eytu™u ðtx ƒ™tðe™u ˤ„tðu ‚tu …ý nwk íÞtk ËíÞtu…Œuþ fheþ.''
òuÄ…wh : Mðt{eS ys{uhÚte 28 {u htrºt™t hu÷ðu îtht «MÚtt™ fhe™u
29 {u™t htus …t÷e Mxuþ™ …ntUåÞt. (ynª ËwÄe s hu÷ðu ntuðtÚte) òuÄ…wh
{nthtò ‚hVÚte Mðt{eS™u ÷uðt {txu yuf ntÚte, ºtý hÚt, yuf Ëus „tze,
ºtý Ÿx y™u [th Ëðthtu ytÔÞt n‚t. hM‚t{tk yuf rŒðË htunx rð©t{ fhe™u
òuÄ…wh sðt Q…zât. ßÞthu òuÄ…wh ƒu „tW Œqh n‚wk, íÞthu «t‚:ft÷ ðtÞwËuð™
{txu …„…t¤t [t÷ðt ÷tøÞt y™u 1939 ðiþt¾ ðŒ 10, „whwðth (31 {u,
1883)™t htus òuÄ…wh …ÄtÞto.
r™ðtË-Mðt„‚ : Mðt{eS™u r{Þtk ViswÕ÷t¾tk™t Wãt™{tk rðþt¤ ftuXe-
{nt÷Þ{tk W‚thtu ytÃÞtu. htßÞ ‚hVÚte ¼tus™ ð„uhu™e ÔÞðMÚtt fhðt{tk ytðe.
Ëwhûtt {txu [th Ëuðftu-™tufhtu ht¾ðt{tk ytÔÞt. Mðt{eS™t yt„{™™t Ë{t[th
{¤‚t f™o÷ «‚t…®Ën y™u htðhtò ‚us®Ën Mðt{eS™t Mðt„‚-Ëuðt {txu
ytÔÞt y™u …Þto Ë{Þ ËwÄe ðt‚to÷t… fÞtuo.
{nthtò sþðk‚®Ën : òuÄ…wh ™huþ sþðk‚®Ën «Út{ ™kƒh™t rð÷tËe,
ðu~Þt„t{e, {ã…t™e ‚Útt nsqrhÞt-[t…÷qË ŒhƒtheytuÚte ½uhtÞu÷t hnu‚t n‚t.
ƒnwrððtn ‚tu Ët{tLÞ «Útt n‚e. yt W…htk‚ h¾t‚tu ht¾ðt™e Vuþ™ ƒ™e
„E n‚e. hts{nu÷{tk y™uf »tzTÞkºttu [t÷‚tk n‚tk.
{nthtò™e {w÷tft‚ : Mðt{eS™u {¤ðt {txu {nthtò sþðk‚®Ënu ¾tË
ftuE ‚í…h‚t ƒ‚tðe ™rn. ‚uytu Ë¥ttðeË rŒðËtu …Ae 26 sq™™t Mðt{eS™u
{¤ðt {txu ytÔÞt. ðuŒ¼t»Þ {txu Úttuze hf{ Mðt{eS™tk [hýtu{tk ¼ux Ähe.
Mðt{eS ¾whþe …h ƒuXt n‚t y™u {nthtò ™e[u ƒuËðt s‚t n‚t, suÚte
Mðt{eSyu ‚uytu™u …tu‚t™e …tËu ¾whþe …h ƒuËtzât. ûtu{fwþ¤ …qAât ƒtŒ Mðt{eS
ËtÚtu ºtý f÷tf Ä{to÷t… [t÷‚tu hÌttu. ‚u{tk {™wM{]r‚™t ytÄth …h htsÄ{o™tu
W…Œuþ ytÃÞtu. MðŒuþ-«u{, «ò…t÷™, LÞtÞ ÔÞðMÚtt ð„uhu …h …whw»ttÚto fhðt
Ëq[™t yt…e. Œuþÿtun y™u …thM…rhf Vtx-Vqx™t Œtu»ttu …h «ftþ …tzâtu. «ð[™
Ë{tr …Ae {nthtòyu r™ðuŒ™ fÞwO fu, yt… ßÞtk ËwÄe yºtu r™ðtË fhtu,
íÞtk ËwÄe yt…™t W…ŒuþÚte ÷tuftu™u f]‚tÚto fh‚t hnuþtu. yt„¤ …ý õÞthuf {nthtò
Mðt{eS™e …tËu ytðe™u yÚtðt ‚uytu™u …tu‚t™t {nu÷{tk ƒtu÷tðe™u W…Œuþ «tÂ
fh‚t hÌtt. …hk‚w Mðt{eS™t W…Œuþtu™u yt[hý{tk {qfðt™tu fux÷tu «ÞtË fÞtuo
‚u þkftM…Œ Au.
«ð[™tu : Mðt{eS™t òuÄ…wh yt„{™™t ƒeò rŒðËÚte ViswÕ÷t¾tk™e ftuXe™t
{uŒt™{tk Ëtksu [thÚte A «ð[™tu Útðt ÷tøÞtk. ÷tuftu ‚u™tu ÷t¼ WXtððt {tkzât.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
yt «ð[™tu{tk htòytu™t [trhºÞ, Œw„woýtu, ŒwÔÞoË™tu y™u ðu~Þt„{™™e ‚eðú
yt÷tu[™t fh‚t n‚t y™u ‚u™u Œuþ™e yÄtu„r‚™wk fthý sýtð‚t n‚t. «ð[™{tk
Mðt{eS {qŠ‚…qò, {]‚f ©tØ, ƒt÷rððtn ð„uhu™wk ¾kz™ fh‚t n‚t. …hk‚w ËtÚtu
r™htfth Eïh™e W…tË™t, ËŒt[th, „tuhûtt, ytÞo¼t»tt ð„uhu h[™tí{f rð»tÞtu
…h «¼tðþt¤e ðtýe™tu «ðtn ðntð‚t n‚t.
nwk ËíÞ s fneþ : yuf rŒðË htðhtò ‚us®Ënu Mðt{eS™u rð™{ú‚tÚte
fÌtwk, ‘‘{nthts ! yt… y{tht {nthtò™t [trhºÞ ËkƒkÄ{tk ftkE ƒtu÷þtu ™rn.''
Mðt{eSyu Úttuzt ytðuþ…qðof W¥th ytÃÞtu fu, ‘‘þwk yt… {™u yËíÞ ƒtu÷tððt
{tk„tu Atu ? ÞtŒ hnu nwk su ƒtu÷eþ ‚u ËíÞ s ƒtu÷eþ, ‚u{ A‚tk nwk ftuE™t
™t{r™Œuoþ…qðof yÚtðt yËÇÞ‚t…qðof fÚt™ fh‚tu ™Úte.”
Mðt{e „ýuþ…whe : htðhtò sðt™®Ënu ™Sf™t ƒtuYkŒt „t{Úte Mðt{e
„ýuþ…whe™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto {txu ƒtu÷tÔÞt. …hk‚w ‚u þt†tÚto {txu ‚iÞth
™ ÚtÞt. ‚uýu M…ü fÌtwk fu, “nwk Mðt{eSÚte …rhr[‚ Awk, ‚u{™t „úkÚttu …ý ðtkåÞt
Au. {tht{tk Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto fhðt™e ÞtuøÞ‚t ™Úte.”
[¢tkrf‚tu™e Ë{t÷tu[™t : Mðt{eSyu yuf rŒðË «ð[™{tk [¢tkrf‚tu™e
yt÷tu[™t fhe. ‚uÚte [¢tkrf‚tu r[ztÞt y™u ‚u{tk™t ði»ýð rðsÞ®Ën {nu‚tyu
‚u™t „whw ©e ht{ …tðo‚eÞ™u Mðt{eS ËtÚtu þt†tÚto {txu ‚iÞth fÞto. ©e ht{u
þt†tÚto™t LÞtÞtÄeþ Y…u rðsÞ®Ën™u ht¾ðt™tu yt„ún fÞtuo. …hk‚w yuf ‚tu
‚u ði»ýð n‚tu y™u ƒeswk yu ËkMf]‚ òý‚tu ™ n‚tu. suÚte Mðt¼trðf s
Mðt{eSyu ‚u™tu LÞtÞtÄeþ Y…{tk Mðefth fÞtuo ™rn, suÚte ©e ht{u þt†tÚto
fÞtuo ™rn. …hk‚w Mðt{eSyu [¢tkrf‚ {‚™wk {q¤ {™t‚t ðuŒ{kºt – Ðç±~æ¢ „ï 籄„¢ .....
(}. 9 : 83 : 1) ™tu ðtM‚rðf yÚto ƒ‚tðe™u r‚÷f, At… ð„uhu™wk ¾kz™
fÞwO. ‚uÚte s ht{t™ws ði»ýð {‚t™wÞtÞeytu rðhtuÄe ƒ™e „Þt.
ViswÕ÷t¾tk : òuÄ…wh htßÞ™t yt Œeðt™–{kºte …Œ …h ftÞo fh™th™wk ¾qƒ
ð[oMð n‚wk. ‚uytu htßÞ™t f‚to-Ä‚to ƒ™e ƒuXu÷ n‚t. yt ViswÕ÷t¾tk Mðt{eS™u
ºtýðth {¤ðt ytÔÞt n‚t. yuf rŒðË «ð[™{tk Mðt{eSyu RM÷t{™e yði¿ttr™f
y™u ‚fohrn‚ ðt‚tu™wk ¾kz™ fÞwO. suÚte ViswÕ÷t¾tk™tu ¼ºteòu {n{Œ¾t™ ¢turÄ‚
ÚtE™u ‚÷ðth™e {qX …h ntÚt ht¾e™u ƒtuÕÞtu fu, ‘‘y{tht {‚™t rð»tÞ{tk ‚{u
ftkE ™ ƒtu÷tu.''
yíÞk‚ {]Œw Mðhu Mðt{eS ƒtuÕÞt, ‘‘ƒuxt ! ‚tht {tuZt{tk nS ŒqrÄÞt Œtk‚
Au. ‚÷ðth …h ntÚt ht¾‚tk ytðzu Au, …hk‚w ‚u™u BÞt™Úte ƒnth ftZðe {w~fu÷
Au. òu nwk ‚tht suðt™e Ä{feytuÚte zh‚tu ntu‚ y™u «tý™e ®[‚t fh‚tu ntu‚
‚tu Ä{tuo…Œuþ y™u ytx÷wk {tuxwk òu¾{ WXtðe™u Vhe þf‚ ™rn. ƒuËe ò ¼tE !''
÷ßò …t{e™u {n{Œ¾t™ [q… ÚtE „Þtu.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 .....‚tu Sð‚t ™ ò‚ : Mðt{eS™tu yt ™ezh yðts Ëtk¼¤e™u r{Þtk
ViswÕ÷t¾tk þh{tÞt, …hk‚w {™{tk îu»tÚte ˤ„e™u Mðt{eS™t rðhtuÄe ƒ™e „Þt
y™u yuf rŒðË ðt‚to÷t…{tk r{Þtk Ëtnuƒ ƒtuÕÞt fu, ‘‘yíÞthu òu {wË÷{t™tu™e
Ë¥tt ntu‚ ‚tu ‚{u Sð‚t ™ ò‚.''
Mðt{eSyu ftuE …ý Útzftht rð™t W¥th ytÃÞtu, ‘‘¾tk Ëtnuƒ ! òu yuðtu
yðËh ytðu ‚tu nwk ÚthÚthe ™ òô y™u [q…[t… ƒuËe …ý ™ hnwk. òu ftuE
ytihk„Íuƒe þtË™{tk {™u ntr™ …ntU[tzu, ‚tu nwk …ý ftuE rþðtS, Œw„toŒtË
yÚtðt hts®Ën suðt ðeh hts…q‚™e …eX Úttƒze Œu‚ y™u ‚u™u yuðwk þqht‚™
[ztð‚ fu {wË÷{t™tu™t ntUþ Qze òÞ.'' ftu…trðü ¾tk Ëtnuƒu {qk„t hnuðwk s
Wr[‚ {tLÞwk.
Eïh hûtf Au : Mðt{eS «t‚:ft÷ ykÄtht{tk sk„÷{tk Vhðt s‚t. íÞtk
®nËf …þwytu ntuðtÚte htðhtò ‚us®Ënu ‚u{™t hûtý {txu yuf «nhe™u ËtÚtu
hnuðt ytŒuþ ytÃÞtu, …hk‚w Mðt{eSyu yMðefth fhe™u fÌtwk, ‘‘Eïh {thtu
hûtf Au, ftuE sYh ™Úte.''
ðu~Þt„{™™e ®™Œt : Mðt{eS ¼he ˼t{tk ðu~Þt„{™™t Œtu»ttu y™u
ðu~Þt„t{eytu™u þçŒtu îtht Vxfth‚t n‚t y™u ‚uytu ûtrºtÞ ®Ën Ë{t™ ‚Útt
ðu~Þt fq‚he Ë{t™ ntuðt™wk M…ü fnu‚t n‚t.
«‚t…®Ën™u …ºt : Mðt{eSyu òuÄ…wh ™huþ™t ™t™t¼tE f™o÷ «‚t…®Ën™u
…ºt ÷¾e™u {nthtò™t yt¤Ë y™u rð÷trË‚t …h Œw:¾ ÔÞõ‚ fÞwO n‚wk.
htýeytu™e «þkËt : yuf «Ëk„{tk Mðt{eSyu fÌtwk n‚wk fu, “rnLŒw htòytu™t
Œwht[th™t fthýu ‚uytu™tk htßÞ ‚tu õÞth™tk ™tþ …tBÞtk ntu‚. …hk‚w su ftkE
ƒåÞtk Au ‚u htýeytu™t …r‚ðú‚ Ä{oÚte xfe hÌttk Au. htòytu™tk fwf{o ‚tu yuðtk
Au fu, ‚uytu™tk ðntý ‚tu õÞth™tk zqƒe „Þtk ntu‚.”
™Lne ¼õ‚™ : yt {nthtò sþðk‚®Ën™e h¾t‚ (ðu~Þt fu ™‚ofe) n‚e.
‚u {nthtò …h ftƒq Ähtð‚e n‚e y™u ‚u™tÚte htßÞ™t yrÄftheytu y™u
f{o[theytu …ý zh‚t n‚t ‚Útt htßÞ{tk ‚u™e Ë¥tt [t÷‚e n‚e. Mðt{eS™t
W…Œuþ y™u «‚t…®Ën™u …tXðu÷ …ºt ð„uhuÚte ‚u Mðt{eS™e Œw~{™ ƒ™e „E
n‚e.
{nthtò™u rVxfth : fux÷tf Sð™[rhºtfthtuyu yt ½x™t™wk ðýo™ yt {wsƒ
fÞwO Au : Mðt{eS {nthtò™t yt{kºtýÚte {tºt ºtý ðth hts{nu÷{tk W…Œuþ
yt…ðt „Þt n‚t. ‚u{tk yuf Ë{Þu Mðt{eS™tu «ðuþ ÚtÞtu íÞthu {nthtò …tËu
™Lne ¼õ‚™ ƒuXe n‚e. sþðk‚®Ënu Mðt{eS™u òuE™u ‚u™e …t÷¾e s÷Œe ÷E
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 211
sðt nwf{ fÞtuo y™u …t÷¾e yuf ‚hV ™{e s‚tk ‚uýu ò‚u xuftu ytÃÞtu.
Mðt{eS yt á~Þ òuE „Þt y™u ¢tuÄ…qðof rVxfth ðhËtð‚tk fÌtwk,
‘‘òuÄtý™tÚt™e yt Œþt ? hts™T ! fuËhe ®Ën™e „wVt{tk fq‚heytu Œt¾÷ ÚtE
þfu ¾he ?” yÚtto‚T hts…whw»t ®Ën Ë{t™ y™u ðu~Þtytu fq‚he Ë{t™ ntuÞ
Au. yt ½x™t™u ftuE ®fðŒL‚e–÷tufðtÞft {t™u Au. su ntuÞ ‚u …hk‚w ytðt «Ëk„tuÚte
™Lne ¼õ‚™™u {nthtò …tu‚t™u Atuze Œuþu ‚uðtu ¼Þ …uXtu y™u ‚uýu Mðt{eS™t
«týnhý {txu »tzTÞkºt h[ðt {tkzâwk.
þºtwytu™wk »tzTÞkºt : Mðt{eS™t rðhtuÄ{tk Äehu Äehu òuÄ…wh{tk ðt‚tðhý
yrÄftrÄf rð»ttõ‚ ‚Útt »tzTÞkºtÞwõ‚ ƒ™ðt ÷tøÞwk. ™Lne ¼õ‚™ ™t„ý ƒ™e.
‚u™e E»tto yÂø™{tk [¢tkrf‚tu, ði»ýðtu ð„uhu …tihtrýftuyu ½e ntuBÞwk y™u r{Þtk
ViswÕ÷t¾tk ‚tu «Út{Úte s ¢tuÄtÂø™Úte ˤ„e hÌttu n‚tu. yt W…htk‚ þtneðtŒe
yk„úus Ëhfth™u …ý ŒÞt™kŒ ytk¾{tk fýt™e {tVf ¾qk[‚t n‚t. yt ƒÄtkyu
{¤e™u »tzTÞkºt håÞwk. {t™ð‚t™t {þt÷[e ŒÞt™kŒ™t «tý nhý™wk.
fÕ÷w ™tufh îtht [tuhe : Mðt{eS ËtÚtu Ëuðt fhðt {txu hnu‚t yt fÕ÷w
™tufhu Mðt{eS™t …iËt y™u ðM‚w™e ht‚u [tuhe fhe y™u ƒthe îtht htrºt™t
¼t„e „Þtu. yt ™tufh Mðt{eS™tu rðïtËw y™u yt¿ttkrf‚ n‚tu. ‚u{ A‚tk ‚u™t
îtht [tuhe Útðe yu ¼trð »tzTÞkºt™tu …qðto¼tË n‚tu. yt n‚tu »tzTÞkºt™tu …nu÷tu
Œtð …tuƒth !
Äq‚o Ëuðftu : Mðt{eS™e Ëuðt {txu su ™tufhtu y™u [tufeŒthtu htÏÞt n‚t
‚u …ý ƒÄt Äq‚o n‚t. {tUZu {eXwk ƒtu÷‚t, …hk‚w …tA¤Úte {òf Wztð‚t n‚t.
Mðt{eS yt ƒÄwk òý‚t n‚t. ‚uytu™u òuÄ…wh™t ÷tuftu ‚Útt …t¾kz…qýo ÔÞðnthÚte
ø÷tr™ ÚtE ytðe n‚e y™u ynªÚte ‚h‚ MÚtt™tL‚h Útðt™wk rð[thðt ÷tøÞt
n‚t. …hk‚w ft¤™wk [¢ ftuE swŒe s rŒþt{tk Vhe hÌtwk n‚wk.
rð»t«Þtu„ : Ëk. 1939 ¼tŒhðt ðŒ 13, þr™ðth (29 ËÃxuBƒh,
1883)™e ht‚u r™Þ{t™wËth hËtuEÞt Äqzr{©u ŒqÄ ytÃÞwk. ‚u …e™u Mðt{eS ËqE
„ Þ t .
…hk‚w WŒh{tk …ezt™u fthýu Ÿ½ Qze „E, ƒu[u™e Útðt ÷t„e y™u ht‚u ºtý ðth
Q÷xeytu ÚtE.
‚t. 30™e Ëðthu QX‚tk s Vhe Q÷xeytu ÚtE. ‚uÚte Mðt{eS™u Íuh y…tÞt™e
þkft „E. yt …nu÷tk …ý Mðt{eS™u ƒu-ºtý ðth Íuh y…tÞwk n‚wk. íÞthu …tu‚t™e
ytÂí{f þÂõ‚ y™u Íuh™e yËh ™tƒqŒ fh™the Þtur„f r¢Þtytu îtht Vhe ythtuøÞ
«t fhe ÷eÄwk n‚wk. …hk‚w yt Ë{Þ™wk Íuh ft÷fqx, n¤tn¤ y™u yrÄf {tºtt{tk
212 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ntuðtÚte ‚u™u Q÷xe fhe™u ftZe ™t¾ðt™tu «Þtu„ ËV¤ ÚtÞtu ™rn. suÚte
su÷™t ztì. Ëqhs{÷™u ƒtu÷tððt{tk ytÔÞt. ‚u{ýu htu„™e yðMÚtt òuE fu Mðt{eS™u
ytk‚hzt{tk Ëtuòu, ÷eðh{tk Ëtuòu, ‚tð, WŒh{tk ¼Þkfh þq¤, ƒ¤‚ht y™u ‚hË™e
…ezt n‚e. ztì. Ëqhs{÷u ‚h‚ Œðt yt…e ‚uÚte ‚tð ‚tu Q‚Þtuo, …hk‚w ƒtfe™e
ðuŒ™t{tk ftuE ÷t¼ ÚtÞtu ™rn.
ztì. y÷e{Œto™¾tk : ‚t. 30™t Ëtksu [th ðtøÞu ztì. y÷e{Œto™¾tk™e Ëthðth
™e[u Mðt{eS™u {qfðt{tk ytÔÞt. yt y÷e{Œto™¾tk ntìÂM…x÷{tk ytrËMxLx y™u
ºteS fûtt™tu ztìõxh n‚tu. su f…xe, ¾wþt{‚e y™u Ëk¼ð‚: Mðt{eS™t ò™
÷uðt™t »tzTÞkºtftheytu ËtÚtu {¤u÷tu n‚tu. fthý fu òuÄ…wh{tk ztì. ™ðe™[kÿ „wÂ
y™u hurËzLËe ztì. yuz{ suðt ƒu ËwÞtuøÞ ztìõxh ntuðt A‚tk ‚u{™e Ëuðt ÷uðt{tk
ytðe ™rn. ztì. y÷e{Œto™¾tkyu òýeƒqÍe™u Mðt{eS™e ‚rƒÞ‚ yrÄf ¾htƒ
ÚttÞ ‚u {txu rð…he‚ r[rfíËt fhe™u fu÷tu{÷ (Calomel) ™t{™t ½t‚f …ŒtÚto™e
y™uf „ýe {tºtt yt…ðt {tkze.
htu„™wk ¼Þkfh MðY… : yt «fth™e rð…he‚ r[rfíËtÚte Mðt{eS™u [t÷eË-
[t÷eË Ítzt Útðt {tkzât. ËtÚtu «Út{™tk ÷ûtýtu y™u ðuŒ™tytu ðÄe™u ¼Þkfh
MðY… ƒ™e „Þtk. ‚t. …tk[{e™t htus ‚tu yux÷e ™ƒ¤tE ytðe „E fu, [th-
…tk[ Ëuðftu ƒuXt fhu, íÞthu ƒuXt ÚtE þfu ‚uðe ÂMÚtr‚{tk {wftÞt. ‚t. 15 ËwÄe{tk
{tuZwk, „¤wk, S¼, ‚t¤ðwk y™u {tÚtt …h At÷tk …ze „Þtk. …ux{tk ¼Þkfh Œw:¾tðtu,
ƒ¤‚ht, nuzfe y™u Ítzt ‚tu [t÷w s hÌttk. Íuh Mðt{eS™e þheh™e ™Ë, ™tze
y™u hõ‚{tk «ðuþe™u «týþÂõ‚™u nýe hÌtwk n‚wk. yt he‚u ztì. y÷e{Œto™¾tk
Ëtu¤ rŒðË ËwÄe Mðt{eS™t þheh™u ¾‚{ fhe™u {]íÞw™t {w¾{tk Äfu÷‚tu hÌttu.
yŒT¼w‚ ÄiÞo : ytðe ¼Þkfh þtherhf yðMÚtt{tk …ý Mðt{eS™t {w¾{kz÷
…h yŒT¼w‚ ÄiÞo™tk Œþo™ Út‚tk n‚tk. {w¾{wÿt „k¼eh, þtk‚ y™u «ËL™‚t…qýo
n‚e. {w¾Úte ftuE ‘Ÿn' fu ‘ytn'™tu þçŒ …ý ™ef¤‚tu ™ n‚tu.
®fðŒk‚e : Mðt{eS™t Sð™[rhºt™t ftuE ÷u¾fu rð»t yt…™th hËtuEÞt™wk
™t{ s„L™tÚt ƒ‚tðu÷ Au. Mðt{eS™u ‚u™e òý Út‚tk ‚u™u ƒtu÷tð‚t …tu‚t™tu
„w™tu fƒq÷ …ý fÞtuo n‚tu. …hk‚w Mðt{eSyu ût{t yt…e™u ‚u™u ftuE ntr™ ™
…ntU[tzu ‚u {txu …iËt yt…e™u íÞtkÚte [tÕÞt sðt™wk fnu‚tk ‚u [tÕÞtu „Þtu. yt
he‚u Mðt{eSyu ‚u™e Sð™hûtt fhe. yÚtto‚T rð»t yt…™th™u ût{t yt…e™u “ÿæ}ææ
±èÚS² |æꯇæ}æì'' ËtÚtof fÞwO ŒÞt™kŒu. ytðe fÚtt …ý yt÷u¾ðt{tk ytðe Au
y™u ‚u™tk fÂÕ…‚ r[ºttu …ý ‚u Sð™[rhºt{tk òuðt{tk ytðu Au. yM‚w.
Mðt{eS™u rð»t y…tÞwk ‚u þ‚«r‚þ‚ ËíÞ nfef‚ Au. …Ae ‚u hËtuEÞtu
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 213
Äqzr{© ntuÞ yÚtðt s„L™tÚt ntuÞ ‚uÚte ftuE Vuh …z‚tu ™Úte y™u Mðt{eS
‚u òý‚t ntuðt A‚tk yk‚ ËwÄe yt ƒtƒ‚u {ti™ hÌtt. suÚte {thf™t …ý ‚thf
ƒLÞt n‚t. ‚u ût{t ðeh™wk ¼q»tý s n‚wk.
{nthtò™e W…uûtt : ¼th‚™t yt[tÞo fw÷f{÷ rŒðtfh, …rhðútx Ë{útx,
Ë{ts ËkMfthf, ™ðÞw„ rðÄt‚t ŒÞt™kŒ ËhMð‚e {thðtz™e {hw¼qr{™t yuf
¾qýt{tk Sð™ y™u {]íÞw ðå[u Ítu÷tk ¾tE hÌtt n‚t. ‚u{ A‚tk òuÄ…wh ™huþ
sþðk‚®Ën y™u f™o÷ «‚t…®Ën yuf ðth …ý Mðt{eS™e ¾ƒh …qAðt fu
òuðt ytÔÞt ™ n‚t y™u Mðt{eS™e nt÷‚™t Ë{t[th ‚u{ýu ftuE …ý
ytÞoË{tSytu™u {tufÕÞt ™ n‚t.
«Út{ Ëq[™t : Mðt{eS™e yt nt÷‚™t Ë{t[th ‘hs…q‚t™t „uÍxu '{tk «ftrþ‚
ÚtÞt. ‚uÚte òý Út‚tk ys{uhÚte suX{÷ ËtuZt òuÄ…wh ytÔÞt. ‚uytu Mðt{eS™t
…ntz Ë{t y™u ð@ Ë{t™ Œun™e yt yðMÚtt òuE™u þtuf{ø™ ÚtE™u ƒtuÕÞt
fu, ‘‘{nthts ! yt…™t yMðtMÚÞ™e y{™u Ëq[™t …ý yt…e ™rn ?''
yu þheh™tu Ä{o Au : Mðt{eSyu W¥th{tk fÌtwk, ‘‘ËtuZtS ! yt ‚tu þheh™tu
Ä{o Au, ‚u™wk Ëw¾e-Œw:¾e Útðwk Mðt¼trðf Au. nwk òý fhe™u yt… Ëðo™u Œw:¾e
fhðt RåA‚tu ™ n‚tu.'' íÞth ƒtŒ suX{÷S ys{uh ytÔÞt y™u Œuþ¼h™t
ytÞoË{tòu{tk Mðt{eS™e ƒe{the™t ‚th fhe™u ¾ƒh {tuf÷‚t rðr¼L™
þnuhtu{tkÚte y™uf ytÞtuo …tu‚t™t „whw™tk Œþo™ {txu ytððt {tkzât.
ytƒw {tuf÷ðt™tu «M‚tð : ‚t. 15 ytìõxtuƒh ËwÄe Mðt{eS™e ‚rƒÞ‚
ðÄw ™u ðÄw ÷Útz‚e [t÷e hne. yt òuE™u ztì. y÷e{Œto™¾tk™u Mðt{eS™tu Œun
òuÄ…wh{tk …ze sðt™tu ¼Þ ÷tøÞtu. ‚uÚte ‚uýu yk„úus ztì. yuz{ ËtÚtu rð[thrð{þo
fhe™u Mðt{eS™u Xkzt nðt{t™ ytƒw{tk ÷E sðt™e ¼÷t{ý fhe …tu‚t™t fwfí] Þ{tkÚte
ƒ[ðt™e Axfƒthe þtuÄe ftZe. Auðxu Mðt{eS™u ytƒw …ðo‚ …h ÷E sðt™tu
r™ýoÞ fhðt{tk ytÔÞtu y™u íÞtk™t òuÄ…wh™t htsfeÞ MÚtt™{tk r™ðtË™e ÔÞðMÚtt
{txu «ƒkÄ fhðt™e Ëq[™tytu yt…ðt{tk ytðe.
òuÄ…whÚte rðŒtÞ : Ëk. 1939 ytËtu ËwŒ 15, {k„¤ðth (16 ytìõxtuƒh,1883
)™t ƒ…tuh …Ae Mðt{eS™u rðŒtÞ yt…ðt {nthtò sþðk‚®Ën, f™o÷ «‚t…®Ën
y™u htðhtò ‚us®Ën ytÔÞt. Mðt{eS™e ƒe{the òuE™u ¾uŒ ÔÞõ‚ fÞtuo y™u MðMÚt
ÚtÞt ƒtŒ Vhe …Äthðt™e rð™k‚e fhe, ‚u{ s Mðt{eS™u ðuŒ¼t»Þ {txu 2000 Y.
‚Útt huþ{e ð†tu ¼ux ytÃÞtk.
ŒuþtuØth™t ÞtuØt ŒÞt™kŒ : Mðt{eSyu ÄtŠ{f y™u Ët{trsf ûtuºtu s {tºt
™ðSð™™tu «tý VqkõÞtu ™ n‚tu, …hk‚w ¼th‚{t‚t „w÷t{e™e skShtuÚte {wõ‚
214 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 ƒ™u y™u MðhtßÞ™e MÚtt…™t ÚttÞ ‚u{ RåA‚t n‚t y™u ‚u™e «uhýt ‚uytu™t
ËíÞtÚto«ftþ, ytÞtor¼rð™Þ ð„uhu „úkÚttu{tk ðthkðth [{f‚e n‚e; y™u yu {txu
s Mðt{eSyu htsMÚtt™{tk Äqýe ľtðe n‚e fu htýt Ëtk„t, «‚t…, hts®Ën
y™u Œw„toŒtË™e ¼qr{{tk ftuE sðt{Œo rþ»Þ {¤e òÞ.
rðïtr{ºt™u ht{ {éÞt, htûtËtu™tu Ëknth fÞtuo y™u ht{htßÞ™u h{‚wk fÞwO.
[týõÞ™u [kÿ„w {éÞt, y¾kz ¼th‚™e ytý feÄe y™u Ët{útßÞ™e MÚtt…™t
fhe. Ë{Úto„whw ht{ŒtË™u rþðtS {éÞt, RM÷t{™tu yt‚kf ¾téÞtu y™u ®nŒw
…Œ…tŒþtne™tu …tÞtu ™tÏÞtu.
yu {t¼tu{™t {þt÷[e ŒÞt™kŒ ! MðhtßÞ™u rËØ fhðt, ¾tuS hÌtt ht{™u,
rðïtr{ºt Ë{ }r»t Œhðuþ{tk. ¾tu¤e hÌtt [kÿ„w™u, [týõÞ Ë{Þ ƒútñ ¼q»tt{tk.
þtuÄe hÌtt rþðtS™u, Ë{Úto „whw Ë{ ¼„ðe fkÚtt{tk. …hk‚,w yVËtuË ! yu {hw¼rq {™t
‚t…Úte ƒ¤u÷t ðehíð{tk, ht¾ …ý ™ {¤e ŒÞt™kŒ™u, ht{ rþðt fu [kÿ„w™e.
™ {éÞtu ftuE rþ»Þ sðtk{Œo ! …htÄe™‚t™t ®…shu ytkËw Ëthe hne ®nŒ{iÞt.
yVËtuË ! nt nL‚ !! {nt yVËtuË !!! yu s hs…q‚t™t™e Äh‚eyu
feŠ‚™u ftr÷{t™wk f÷kf ÷„tze™u yu rðhtx …whw»t ŒÞt™kŒ™tu «tý ÷eÄtu.
ðuŒrŒðtfh yM‚t[÷ …h
ytƒw : òuÄ…whÚte ‚t. 16™t ƒ…tuh …Ae Mðt{eS™u Ëtu¤ {sqhtu îtht
WXtðu÷e …t÷¾e{tk …t÷e ËwÄe ÷tððt™e ÔÞðMÚtt fhe. ‚t. 17{eyu «t‚:ft÷
htunx …ntU[e™u yuf rŒðË y™u ht‚ íÞtk hÌtt. Ítzt y™u nuzfe ÞÚttð‚T [t÷w
hÌttk. ‚t. 18{eyu íÞtkÚte ™ef¤e™u ƒ…tuhu 3 ðtøÞu …t÷e …ntUåÞt. òuÄ…whÚte
…t÷e ËwÄe™e Þtºtt yíÞk‚ füŒtÞf ƒ™e hne.
nfe{ …eh R{t{y÷e : ©e suX{÷ ËtuZt ys{uhÚte nfe{ Ëtnuƒ™e …tËuÚte
yti»trÄ ÷E™u {thðtz skõþ™ ytÔÞt y™u Mðt{eS™u yt…e, suÚte nuzfe y™u
‚hË{tk Úttuze htn‚ ÚtE.
‚t. 20 ytìõxtuƒh™t …t÷eÚte hu÷ðu îtht Þtºtt fhe™u ‚t. 21 Ëðthu ytƒw
htuz Q‚Þto. ynª …t÷¾e{tk Ëwðztðe™u ytƒw …ðo‚ …h ÷E sðt «Þtý fÞwO.
ztì. ÷û{ýŒtË™tu {u¤t… : ytƒw rþ¾h …h ƒu {tE÷ [ze™u rð©t{ {txu
{sqhtuyu …t÷¾e-ztu÷e Ëzf™t rf™tht …h ht¾e. yu Ë{Þu ytƒw …ðo‚™t
Ëhfthe ztì. ÷û{ýŒtË™e ƒŒ÷e Út‚tk ‚uytu ys{uh sE hÌtt n‚t. ‚uýu yuf
¼„ðt ð†Äthe {qŠåA‚ ËkLÞtËe™u …t÷¾e{tk òuÞt. …rh[Þ …qA‚tk òýðt {éÞwk
fu yu ËkLÞtËe {nt…whw»t ŒÞt™kŒ Au y™u ¼Þkfh ƒe{the™t fthýu ytƒw …ðo‚
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 215
…h r[rfíËt {txu sE hÌtt Au.
{™u ftuEyu y{]‚ ytÃÞwk : ztì. ÷û{ýŒtË Mðt{eS™e yt nt÷‚ òuE™u
ÿðe QXât. ™uºt{tkÚte y©w rƒLŒw x…fe …zâtk. …tu‚t™e Œðt™e …uxe{tkÚte yì{tur™Þt™e
þeþe ftZe™u …týe{tk ½tu¤e™u Úttuze Úttuze ðthu ºtý ðth yt…e. Mðt{eS™e {qåAto
Œqh ÚtE y™u ™uºt ¾tu÷e™u fÌtwk, ‘‘{™u ftuEyu y{]‚ ytÃÞwk Au. – {wÍu rfËe™u
y{]‚ r…÷tÞt ni.''
ztì. ÷û{ýŒtË™e Ëuðt : ztì. ÷û{ýŒtËu yu s Ë{Þu ™tufhe hnu yÚtðt
òÞ, …hk‚w ytƒw …ðo‚ …h hne™u Mðt{eS™e r[rfíËt fheþ ‚uðtu r™ýoÞ fhe
÷eÄtu y™u Mðt{eS™e ËtÚtu ytƒw …ðo‚ …h …tAt ytÔÞt. ht‚u ytX ðtøÞu
Mðt{eS ËtÚtu ƒÄt ytƒw …ðo‚ …h …ntUåÞt y™u ztì. ÷û{ýŒtËu yíÞk‚ ‚eðú‚tÚte
Œðt ‚iÞth fhe ht‚™t ºtý-ºtý f÷tf™t yk‚hu yt…ðt {tkze. ytÚte Ítzt y™u
nuzfe ƒkÄ ÚtÞtk. [u‚™t ytðe y™u ‚t. 24™t Mðt{eS™u ¾qƒ Ëthe Ÿ½ ytðe.
yt he‚u Mðt{eS™e ‚rƒÞ‚{tk ¾qƒ s ËwÄthtu ÚtÞtu.
ztì. ÷û{ýŒtË™wk htS™t{wk : htsMÚtt™™t [eV {urzf÷ ytìrVËh f™o÷ M…uLËh™t
ƒŒ÷e™t nwf{ {wsƒ ztì. ÷û{ýŒtË™u ys{uh ntsh Útðt™wk n‚w.k …hk‚w Mðt{e
ŒÞt™kŒ suðt {nt…wh»w t™e r[rfíËt y™u Ëuðt™wk Ëti¼tøÞ …tu‚t™u «t ÚtÞwk n‚w.k
ztì. ÷û{ýŒtËu f™o÷ M…uLËh™u …tu‚t™t „whw Mðt{e ŒÞt™kŒ™e Ëuðt {txu ƒu {rn™t™e
hò {kshq fhe yt…ðt «tÚto™t fhe. …hk‚w ‚uýu Mðefth fÞtuo ™rn.
ztì. ÷û{ýŒtË htS™t{w yt…ðt™tu r™ùÞ fhe™u, ÷¾e™u ™tufh ËtÚtu {tuf÷e
hÌtt n‚t. Mðt{eS™u ‚u™e òý Út‚tk ‚uytuyu ‚u htS™t{t™tu …ºt Vtze™u VUfe
ŒeÄtu. …h{ fhwýtËt„h ŒÞt™kŒ …tu‚t™t fthýu ftuE™e ytSrðft x¤e òÞ ‚u{
RåA‚t ™ n‚t. …hk‚w ztì. ÷û{ýŒtË™wk {™ {tLÞwk ™rn y™u ƒeS ðth htS™t{wk
÷¾e™u {tuf÷e ytÃÞwk. …hk‚w f™o÷ M…uLËhu ‚u™u {ksqh ™ fÞwO y™u fÌtwk, ‘‘Mðt{eS™e
r[rfíËt y{u fheþwk.'' ztì. ÷û{ýŒtËu ºtý rŒðË™e Œðt ƒ™tðe™u yt…e y™u
Mðt{eS™u ys{uh ÷tððt™e Ëq[™t yt…e™u ¼thu ÓŒÞu ys{uh [tÕÞt „Þt.
Sð™ ËkæÞt{tk ‚us–AtÞt
ðuŒ¼tMfh ŒÞt™kŒ yM‚t[÷ …hÚte ‚us™t …wks ðhËtðe hÌtt n‚t. ‚u{™e
ƒe{the ‚zft-AtÞt™e Ëk‚tfqfze h{e hne n‚e y™u Sð™ ËkæÞt™t hk„tu yðr™
…h rð¾htE hÌtt n‚t. {t™ðòr‚™t fÕÞtý {txu íÞt„ y™u ƒr÷Œt™™tu ‚u™tu
fuËrhÞtu hk„ yt¼ y™u Äh‚e™u ysðt¤e hÌttu n‚tu.
ztì. M…uLËh™e r™»V¤ r[rfíËt : ztì. ÷û{ýŒtË™t „Þt …Ae ztì. M…uLËh™e
216 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 r[rfíËt Mðt{eS™u «r‚fq¤ ƒ™e. Vhe htu„ W„ú Y… Äthý fhðt ÷tøÞtu.
Ëw©q»tt : Mðt{eS™t ¼õ‚tu™tu Ë{qn íÞtk ntsh n‚tu. ‚uýu Ëw©q»tt fhðt{tk
ftuE fËh Atuze ™rn. Xtfwh ¼q…t÷®Ënu Mðt{eS™tk {¤-{qºt W…tzðtk ‚Útt {r÷™
ð†tu™u ËtV fhðt{tk …ý ftuE Ëkftu[ fÞtuo ™rn. ÄLÞ ¼q…t÷®Ën ! }r»t«ðh™e
Ëuðt fhe™u ‚{u …wÛÞ™t ¼t„e ƒ™e „Þt.
«MÚtt™ : Mðt{eS™e htu„™e ÂMÚtr‚{tk ftuE ËwÄth ™ ÚtÞtu. suÚte ¼õ‚tuyu
ys{uh sðt {txu y™whtuÄ fÞtuo. Mðt{eS™e RåAt ™ n‚e, …hk‚w ¼õ‚s™tu™t
yt„ún™tu Mðefth fÞtuo. ‚t. 26 ytìõxtuƒh™t ytƒw …ðo‚ …hÚte ys{uh sðt
«MÚtt™ fÞwO.
ys{uh : Ëk. 1939 ytËtu ðŒ 12, þr™ðth (27 ytuõxtuƒh, 1883)™t
htus Mðt{eS Ëtksu [th ðtøÞu ys{uh Mxuþ™ …h …ntUåÞt íÞthu ‚uytu ÷„¼„
ƒuËwÄ yðMÚtt{tk n‚t. ‚u{™u ËtðÄt™e…qðof …t÷¾e{tk Ëwðztðe™u, r¼™tÞ ftuXe
…h ÷tðe™u rð©t{™tu «ƒkÄ fÞtuo.
r[rfíËt «thk¼ : ztì. ÷û{ýŒtË™e ‚tíftr÷f Ëthðth «thk¼ fhðt{tk ytðe.
…hk‚w nðu ½ýwk {tuzwk ÚtE [qõÞwk n‚wk. Íuh™e yËhÚte Ë{M‚ þheh ‚qxe „Þwk n‚wk.
þeýo ÚtE™u ssoh ƒ™e [qõÞwk n‚wk. yíÞrÄf ƒ¤‚ht™t fthýu ytƒwÚte ys{uh
ytð‚t Ë{Þu hM‚t{tk yÕ… {tºtt{tk Œnª™wk Ëuð™ fhðt{tk ytðu÷ ‚Útt ytƒw™t
þe‚ ðt‚tðhýÚte Mðt{eS™u LÞw{tur™Þt™e …ý yËh ÚtE n‚e. r[rfíËtÚte õÞthuf
÷t¼ Út‚tu n‚tu y™u õÞthuf …tAtu htu„™tu nw{÷tu ytðe s‚tu n‚tu.
ytÞtuo™wk yt„{™ : Mðt{eS™e ƒe{the™t Ë{t[th Œuþ¼h{tk «Ëhe [qõÞt
n‚t. suÚte ‚t. 26™t ÷tntuhÚte ÷t÷t Sð™ŒtË y™u …k. „whwŒ¥t rðãtÚteo ytðe
…ntUåÞt ‚Útt WŒÞ…whÚte {nthtýt Ëßs™®ËnSyu …k. {tun™÷t÷ …kzât™u ¾tË
{tufÕÞt ‚Útt yLÞ fux÷tf ytÞtuo …ý Ëuðt{tk W…ÂMÚt‚ ÚtÞt n‚t.
ztì. ÷û{ýŒtË™e f]‚¿t‚t : Sð™ ËkæÞt™u ™Sf òýe™u Mðt{eSyu …tu‚t™t
ðrËÞ‚™t{t™e ™f÷tu ytÞtuo{tk ðnU[e y™u fe{‚e þt÷ {k„tðe™u ztì. ÷û{ýŒtË™u
…whMfthY…{tk yt…ðt sýtÔÞwk. Mðt{eS™e yt f]‚¿t‚t™e ¼tð™t™u òuE™u ztì.
÷û{ýŒtË™tk ™uºttu ytkËwytuÚte Q¼htE ytÔÞtk. …tu‚t™e ¼tð™t ÔÞõ‚ fh‚tk
‚u{ýu fÌtwk, ‘‘{nthts ! òu {the …tËu Ä™ ntu‚ ‚tu nwk yt…™t yuf yuf htu{
…h LÞtuåAtðh fhe Œu‚. òu nwk {tht «tý yt…e™u …ý yt…™u MðMÚt fhe þf‚tu
ntu‚ ‚tu yu {thtu ËðoÚte {tuxtu …whMfth ntu‚.''
ztì. ÷û{ýŒtË™e ¼Âõ‚ y™u ©Øt òuE™u ËkËth™e {tun{tÞtÚte yr÷Â
Mðt{eS™e ytk¾tu …ý ¼e™e ÚtE „E. y©w rƒLŒw x…fe …zâtk y™u ‚uytu™t
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 217
{w ¾ Úte þçŒtu ™ef¤e …zât fu , ‘‘Ët[t ytÞtu o y™u ytÞto ð ‚o ™ t Ë…q ‚ tu
ytðt s ntuÞ Au.'' Mðt{eS™t WŒT„th Ëtk¼¤e™u ztìõxh™tk ™uºttu{tkÚte y©wÄtht ðnuðt {tkze.
ykr‚{ rŒðË y™u ykr‚{ á~Þ
Ëk. 1939 ytËtu ðŒ y{tË–Œe…tð÷e–{k„¤ðth (30 ytuõxtuƒh, 1883).
ztì. ÷û{ýŒtËu Mðt{eS™t Sð™™e ƒÄe ytþtytu Atuze ŒeÄe y™u ‚u{™t y™whtuÄ
…h ys{uh™t rËrð÷ Ëso™ ztì. LÞq{u™™u ƒtu÷tððt{tk ytÔÞt.
ztì. LÞq{u™™wk ytùÞo : ztì. LÞq{u™u ytðe™u òuÞwk ‚tu Mðt{eS …h htu„™wk
¼Þkfh yt¢{ý ntuðt A‚tk ‚u{™e Ën™þe÷‚t òuE™u M‚kr¼‚ hne „Þt. ‚u{™u
ytùÞo ÚtÞwk fu ytðe {nt¼Þkfh yðMÚtt{tk Œthwý ðuŒ™t™u ftuE htu„e ytx÷t
ÄiÞo…qðof Ën™ fhe þfu ™rn. ßÞthu ztì. LÞq{u™™u òý fhðt{tk ytðe fu yt
htu„e ƒeò ftuE ™rn …hk‚w {nt…whw»t ŒÞt™kŒ ËhMð‚e Au, íÞthu ‚u{™t {w¾{tkÚte
Mðt{eS™t y…rhr{‚ ytí{ƒ¤ y™u y™w…{ fü–Ërn»ýw‚t™e «þkËt fh‚t
þçŒtu ™ef¤e …zât. ‚u{ýu Mðt{eS™u ‚…tËe ztì. ÷û{ýŒtË™t LÞw{tur™Þt™t
r™Œt™™u Ë{Úto™ ytÃÞwk y™u htE™e …tuxeË ÷„tððt™wk Ëq[™ fÞwO.
yt {thtu yk‚ Ë{Þ Au : ztìõxh™e Ëq[™t™wËth …tuxeË™tu «Þtu„ fhðt
A‚tk ftuE htn‚ fu ÷t¼ ÚtÞtu ™rn. …hk‚w ‚uÚte …eX …h At÷tk …zâtk. Mðt{eS™u
yt¼tË ÚtE [qõÞtu n‚tu fu, yt þheh nðu Aqxe sðt™wk Au. ‚uÚte ‚uytuyu «Þtu„
ƒkÄ fhtðe™u fÌtwk fu, ‘‘yt {thtu yk‚ Ë{Þ Au. nðu r[rfíËt–W…[th ƒkÄ fhtu.''
{]íÞwksÞ ŒÞt™kŒ : ƒt¤ ƒúñ[the ¼e»{r…‚t{nu ƒtý þGÞt …hÚte {]íÞw™u
‘hwf òð'™tu ytŒuþ ytÃÞtu n‚tu, yu s he‚u ft¤™t Mðt{e, ËðoŒt™e, „h÷Y…{tk
rðï™wk yrn‚ …t™ fh™th ft{trh þkfh, Eïh¼õ‚, r™¼oÞ‚t, þqh‚t, ™{ú‚t
y™u ¼Âõ‚™e «r‚{qŠ‚, ð@ftÞ, ƒúñŠ»t, ytrŒíÞ ƒt¤ ƒúñ[the ŒÞt™kŒu yuf
{rn™t ËwÄe rð»tþGÞt …h {]íÞwksÞ ƒ™e™u hwfòð™tu …zfth VUõÞtu n‚tu.
…hk‚w ytsu {]íÞw™tu Œuð – Þ{–ðtÞw Œuð r¼™tÞ ftuXe™tk ƒthýu xftuht {the
hÌttu n‚tu. }r»t™tu rŒÔÞ ytí{t ‚u™wk Mðt„‚ fhe™u ytðtu, {]íÞw™t Œuð …Äthtu,
¼÷u …ÄtÞto, Mðt„‚{T fne™u ytðfthe hÌttu n‚tu.
su{ ®…sht™wk îth ¾q÷‚tk htsnkË …tu‚t™t Ät{–{t™Ëhtuðh …h sðt …tk¾tu
VzVztððt {tkzu, ‚u{ }r»t«ðh™t …k[¼q‚™t ¾¾ze „Þu÷t þheh–®…sh™u Atuze™u
‚u{™tu rŒÔÞ ytí{t MðÄt{–ƒúñ÷tuf{tk sðt™e ‚iÞthe fhe hÌttu n‚tu. «¼w yu
ÃÞtht …wºt–Sðtí{t™u …tu‚t™t ƒúñÄt{{tk ƒtu÷tðe hÌtt n‚t.
{nt«MÚtt™™e ‚iÞthe : ËqÞo Äe{u Äe{u z„÷tk {tkze™u yt„¤ ðÄe hÌttu
n‚tu. yr„Þth ðtøÞu Mðt{eSyu òsY™e RåAt «fx fhe. òsY™e [tufe …h
218 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
ƒuËtzât. r™ð]¥t ÚtE™u MðÞk «ûtt÷™ fÞwO, ntÚt ÄtuÞt, Œt‚ý fÞwO y™u r™ð]¥t
ÚtÞt …Ae …÷k„ …h ËwðztÔÞt. Úttuzeðth …Ae ðtýkŒ™u ƒtu÷tðe™u ûttihf{o-nò{‚
fhtðe. Mðt{eS™e M™t™™e RåAt ntuðt A‚tk htu„™e „k¼eh yðMÚtt{tk Ëk¼ð
™ ntuðtÚte ¼e™t ð†Úte þheh™e þwrØ fhe.
yts ytht{™tu rŒðË Au : þheh™t At÷tk Vqxe™u hõ‚Ëútð ÚtE hÌttu n‚tu;
htu{-htu{{tk ¼Þkfh ðuŒ™t y™u yk„tht Íh‚t n‚t, ïtË ‚eðú „r‚Úte [t÷‚tu
n‚tu, ‚u{ A‚tk Þtu„ehts ŒÞt™kŒ™t y‚qx ÄiÞoÚte, ‚uytu™t {w¾Úte ‘Wn' fu ‘ytn'
ËwæÄtk ™ef¤‚e ™ n‚e. {™ «ËL™ y™u r[¥t þtL‚ n‚wk. ytí{t S±MÐïù±SƒæÝ}æì
(Þtu„Œþo™ – 1 : 2) Eïh™t MðY…{tk r™{ø™ ƒ™e™u ‚u™t yt™kŒ™wk y{]‚…t™
fhe hÌttu n‚tu.
ftuE ¼õ‚u …qAâwk, ‘‘{nthts ! yt…™wk r[¥t fu{ Au ? yt… þwk y™w¼ð
fhe hÌtt Atu ?''
Mðt{eSyu «ËL™¼tð y™u …h{þtkr‚Úte W¥th ytÃÞtu, ‘‘Ëthwk Au. yts
nwk Xef y™w¼ð fhe hÌttu Awk. yuf {rn™t …Ae yts ytht{™tu rŒðË Au.''
Eïh RåAt{tk : ÷t÷t Sð™ŒtËu …qAâwk, ‘‘yt… õÞtk Atu ?''
Mðt{eSyu fÌtwk, ‘‘Eïh-RåAt{tk.''
Mðt{eS™t W¥th™tu yu „qZtÚto™u rþ»Þtu-¼õ‚tu Ë{S þõÞt ™rn. fthý
fu Eïh ‚tu RåAt (îu»t)Úte hrn‚ Au. }r»t™wk Ëk¼ð‚: ‚tí…Þo yu n‚wk fu :
nwk ‚tu xkfthtÚte Ët[t rþð™tk Œþo™ y™u {]íÞwksÞ ƒ™ðt {txu ™eféÞtu n‚tu
y™u ½tuh ‚… ‚Útt ËtÄ™tÚte ‚u™e «tr …ý ÚtE [qfe n‚e. …hk‚w nu ËÂå[Œt™kŒ
«¼w ! ËkËth™t Sðtu™u ©uc ƒ™tððt – Ëw¾e fhðt “ÜëU‡±‹„æï ç±à±}ææ²ü}æì'' ™e
‚the RåAt n‚e. y™u ‚u™u …qýo fhðt, nu s„rL™Þk‚t ! ‚U s yt ÷e÷t fhe™u,
{™u ‚the yu ðuŒ yt¿tt™wk …t÷™ fhðt «urh‚ fÞtuo n‚tu y™u {U {the ò‚ ‚the
RåAt™u y…oý fhe ŒeÄe n‚e.
}r»t™t Wõ‚ ‘Eïh RåAt{tk' yu ðtõÞ™e ‚uytu™t yL‚ Ë{Þ™t – ‘‘Eïh
‚uhe RåAt …qýo ntu, ‚q™u yåAe ÷e÷t fe'' – yu þçŒtu …wrü fhu Au. yM‚w.
rþ»Þtu™u ytþeðtoŒ : {æÞtnT™™tu ËqÞo Z¤e hÌttu n‚tu. ½rzÞt¤{tk [th ðtøÞt™t
xftuht …zât. Mðt{eSyu rþ»Þ ytí{t™kŒ™u ƒtu÷tÔÞtu. ‚u™u …tu‚t™e …tA¤ rþh
…tËu ƒuËtzâtu y™u …qAâwk, ‘‘ytí{t™kŒ ! ‚the ftkE RåAt Au ?''
ytí{t™kŒu Œw:¾e Mðh{tk fÌtwk, ‘‘yt… Xef ÚtE òytu, yuðe nwk Eïh™u
«tÚto™t fhwk Awk.''
Mðt{eSyu Ëtkíð™ yt…‚t fÌtwk, ‘‘nðu yt þheh þwk Xef Útðt™wk ? Vhe
Mðt{eSyu ‚u™t rþh …h ðtíËÕÞ¼Þtuo ntÚt {qfe™u ytþeðtoŒ ytÃÞt fu, ‘‘yt™kŒ{tk
hnusu.'' rþ»Þ™tk ™uºttu{tkÚte y©wÄtht ðne hne.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 219
ftþeÚte Mðt{eS™tk Œþo™tÚtuo ytðu÷t ËkLÞtËe „tu…t÷r„rh™u …ý yu s he‚u
ytþeðtoŒ ytÃÞt.
…whMfth : Vhe Mðt{eSyu ƒu þt÷ y™u 200 Y. {k„tðe™u rþ»Þ ytí{t™kŒ
y™u …k. ¼e{Ëu™™u ¼ux ytÃÞt. …tu‚t™e sL{Œtºte {t‚t™t {]íÞwÚte Ätðýtk ƒt¤ftu
ÄúwËfu ÄúwËfu hze …zu ‚u{ rþ»Þtu Mðt{eS™t rðÞtu„™t rð[thÚte hze …zât.
¼õ‚tu™wk ykr‚{ Œþo™ : Ëtzt [th ðtøÞu : Œqh «ŒuþtuÚte Œþo™tÚtuo ytðu÷t
ytÞo…whw»ttu þtuf-ytÿo r[¥t y™u ©Øt¼he ¼tð™tÚte Mðt{eS Ët{u W…ÂMÚt‚
ÚtÞt. ™uºttu™e f]…t árüÚte ‚uytu™u M™untrËõ‚ ¼tðu òuÞt. òýu {ti™ W…Œuþ
yt…e hÌtt n‚t fu, ‘‘ytÞtuo ÄiÞo y™u ËtnË Äthý fhtu, yÄeh ™ ƒ™tu. WŒtË
Útðt™e ftuE sYh ™Úte. yt þheh ‚tu ™tþðt™ Au.''
Mðt{eS™t {w¾ …h yu Ë{Þu y…th ÄiÞo, yŒT¼w‚ þtkr‚ y™u {]íÞwksÞ‚t™t
¼tðtu ytÞtuo–¼õ‚tu r™nt¤e hÌtt n‚t y™u …Þto Ë{Þ ËwÄe ¼õ‚ Ë{wŒtÞ
ËtÚtu ðt‚to÷t… fh‚t hÌtt.
‚us y™u ykÄfth™tu ¼tð Au : ½rzÞt¤™t ftkxt yt„¤ Ä…e™u …tk[ ðtøÞt™t
r™þt™ …tze hÌtt n‚t. yuf ¼õ‚u …qAâwk, ‘‘{nthts ! yíÞthu yt…™u fu{
Au ?'' ‚uytuyu W¥th ytÃÞtu ‘‘Xef Au, ‚us y™u ykÄfth™tu ¼tð Au.'' yt™tu
yÚto ftuE Ë{S þõÞt ™rn.
ðuŒ…tX y™u Eïh M‚wr‚ : ¼„ðt™ ¼tMfh (ËqÞo) Äe{u …„÷u rûtr‚s™t
r{÷™ {txu «MÚtt™ fhe hnu÷ Au. Ëtks™t Ëtzt …tk[™tu xftuhtu …zâtu. ðuŒ¼tMfh
ŒÞt™kŒ ŒÞt{Þ ËðoþÂõ‚{t™ r…‚t™t r{÷™ {txu {nt«MÚtt™ …Út …h «Þtý
fhe hÌtt Au.
Mðt{eSyu Ët{u Q¼u÷t Ëðo ¼õ‚s™tu™u …tu‚t™e …tA¤ Q¼t hnuðt™tu
ytŒuþ ytÃÞtu. ytuhzt™tk ƒthýt y™u ƒtheytu ¾tu÷e ™t¾ðt Ëq[™t yt…e y™u
…qAâwk, “yts …ût, r‚rÚt y™u fÞtu ðth Au ?'' yuf ¼õ‚u fÌtwk, ‘‘yts f]»ý…ût™tu
yk‚ y{tðMÞt, y™u {k„¤ðth Au.''
yu rŒÔÞ ytí{tyu ftuXe™e A‚ y™u [tu‚hV …tu‚t™e rŒÔÞ árü VUfe, «Út{
ðuŒ{kºttu™tu …tX fÞtuo íÞth …Ae ËkMf]‚{tk Eïh™wk M‚ð™ fÞwO. …Ae rnLŒe ¼t»tt{tk
…h{uïh™tu „wýt™wðtŒ fÞtuo y™u …w÷rf‚ yk„u yt™kŒ{ø™ ƒ™e™u „tÞºte {kºt
‚Útt …tu‚t™t r«Þ “ç±EæçÝ Îï±...'' {kºt™wk „k¼eh ™tŒÚte, Wå[ Mðh{tk „wks™
fÞwO. n»to y™u «VwÂÕ÷‚ ðŒ™u Úttuze ðth ËwÄe Ëwðýo{Þe {qŠ‚™e Ë{t™ r™ù÷
Y…u Ë{trÄMÚt hÌtt.
Ë{trÄ™e Wå[‚{ yðMÚttÚte Q‚he™u …h{ Þtu„e ŒÞt™kŒu ƒk™u ™uºttu ¾tu÷e™u
ykr‚{ WŒT„thtu ÔÞõ‚ fÞto :
220 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 “nu ŒÞt{Þ ËðoþÂõ‚{t™ …h{uïh ! ‚uhe Þne RåAt ni, ‚uhe Þne RåAt fÞwO y™u ËkMfthrðrÄ-r÷r¾‚ ðuŒ{kºttu îtht ½]‚™e ytnwr‚ytu y…t‚e hne.
ni, ‚uhe RåAt …qýo ntu, ynt, ‚q™u yåAe ÷e÷t fe.'' Mðt{eS™wk þheh ¼„ðt™ nw‚tþ™™u Ë{Š…‚ fhe ŒeÄwk. …rhðútx Ë{útx ŒÞt™kŒ™e
r™ðtoý : yu ykr‚{ þçŒtu™t Wå[thý ËtÚtu [¥tt Ëq‚u÷t {w{wûtw {nŠ»tyu ÞþÂMð™e ftÞt™u yÂø™Œuð‚tyu ‚u™tk {q¤ ‚¥ðtu{tk rð÷e™ fhe ŒeÄe. ‚u Ë{Þu
…z¾wk VuhÔÞwk, ytÂí{f «tý–ïtË™u htufe™u …h{Ät{™t «Þtý…Út™t Ëtu…t™ …h Ëtks™t A ðtøÞt n‚t.
ytYZ fhe™u, yuf ðth{tk ƒnth ftZe ™tÏÞtu. yu rŒÔÞ ytí{t 59 ð»to™t …k[ yÂMÚtrðfeýo : Mðt{eS™t yÂMÚtytu™kw [Þ™ fhe™u yt™tËt„h™t rf™thu …w»fh
¼tir‚f ®…sht™u Atuze™u ƒúñ÷tuf{tk …h{r…‚t™e „tuŒ{tk [tÕÞtu „Þtu. htuz …h ÂMÚt‚ þtn…whtÄeþ «Œ‚ Wãt™{tk ðuhe Œuðt{tk ytÔÞt. {nŠ»t ŒÞt™kŒ™e
yu Ë{Þu Œeðt¤e™t rŒðËu Ëtks™t A ðtøÞt n‚t. íÞthu yt‚o ¼th‚™t ¼tøÞ ÷tirff-÷e÷t Ë{t ÚtE, …hk‚w ‚uytu™kw Sð™ Sðk‚-yt÷tuf ƒ™e™u ytsu …ý
¼tMfh ŒÞt™kŒu …tu‚t™e Sð™÷e÷t Ëkf÷ u e ÷eÄe n‚e. ‚u™e ËtÚtu ¼„ðt™ ¼tMfh …ý yt…ýe Ë{ût «ftrþ‚ ÚtE hÌtwk Au. }r»t ŒÞt™kŒ …tu‚t™t Þþ y™u feŠ‚{Þ Sð™-
…tu‚t™tk ‚us-rfhýtu™u Ëkf÷
u e hÌttu n‚tu. ‚{tu{Þ {ntr™þt ½tuh ykÄfth™u «Ëthe hne Ëw{™{tk ytsu …ý y{h Au. ‚u™e Ëw„Äk ™tu …{htx ËŒt ËwðtrË‚ hnuþu.
n‚e. ‚u™e ËtÚtu ys{uh™e ‚th ytìrVËÚte Œuþ¼h{tk }r»t r™ðtoý™t r™htþt, þtuf {nŠ»t ŒÞt™kŒ ËhMð‚e™wk ËtrníÞ–Ëso™
y™u ¼Þkfh ð@…t‚™t ËkŒþ u tytu ½tuh‚{ fts¤ htrºt™tu rðM‚th fhe hÌtt n‚t.
Mðt{eSyu ÷„¼„ Ëkð‚ 1930 …Ae …tu‚t™t rð[thtu, {k‚ÔÞtu, rËØtL‚tu
…k. „whwŒ¥t y™u {]íÞw™wk á~Þ : }r»tðh ŒÞt™kŒ™wk Sð™ sux÷wk rŒÔÞ n‚wk
r÷r…ƒØ fhðt {tkzât n‚t. su ÷„¼„ Œþ ð»to™t Ë{Þ„t¤t{tk ‚uytuyu ƒ]nŒTftÞ
‚ux÷wk s {]íÞw …ý «uhýtŒtÞe n‚wk. …k. „whwŒ¥t rðãtÚteo ÷tntuhÚte Mðt{eS™tk
15000 …]ctu sux÷wk ÷ÏÞwk n‚wk. ‚uytu™wk ËtrníÞ–„úkÚttu ðuŒ¼t»ÞtuÚte ÷E™u Ët{tLÞ
Œþo™ {txu ytÔÞt n‚t. ‚u …tùtíÞ rð¿tt™™t rðãtÚteo™tu nS Eïh rðïtË
áZ ÚtÞtu ™ n‚tu. …hk‚w ‚uu{ýu Þtu„eðh ŒÞt™kŒ™u þheh™e yËÌt ðuŒ™tytu{tk ÔÞðnthtu…Þtu„e Ëh¤ ¼t»tt{tk …ý ÚtÞu÷ Au, su™e Ëqr[ r™B™ Au :
…ý yt™kŒ{ø™ ƒ™e™u {]íÞw™wk Mðt„‚ fh‚t òuÞt. yt á~ÞÚte ‚u{™e ™tÂM‚f‚t™e (1) ËkæÞt (17) ÞswðuoŒ¼t»Þ
þkftytu™tu „Z fzz¼qË ÚtE™u s{e™ŒtuM‚ ƒ™e „Þtu. Eïh yrðïtË™t Vwh[t (2) …t¾kz¾kz™ (18) ytÞtuÆo ~u Þhí™{t¤t
Qze „Þt y™u y‚qx Eïh rðïtË Wí…L™ ÚtE „Þtu. ‚uytu ytÂM‚f ƒ™e „Þt. (3) yîi‚{‚¾kz™ (19) ¼útÂL‚r™ðthý
{nŠ»t™t {]íÞw™t á~Þu yuf ™tÂM‚f rðît™™u ytÂM‚f ƒ™tðe ŒeÄt. (4) ËíÞtÚto«ftþ («Út{) (20) yütæÞtÞe ¼t»Þ (ƒu ¼t„)
ykíÞurü™e ‚iÞthe : Ëk. 1940 fth‚f ËwŒ 1 ƒwÄðth (31 ytuõxtuƒh, (5) ËíÞtÚto«ftþ (rî‚eÞ) (21) ËkMf]‚ðtõÞ«ƒtuÄ
1883 )™t ËðthÚte Mðt{eS™t …tŠÚtð þheh™e ykíÞurc r¢Þt {txu™e ‚iÞthe (6) ËkæÞtu…tË™trŒ …k[{ntÞ¿trðrÄ (22) ÔÞðnth¼t™w
Útðt {tkze. ‚uytu™e …wÛÞ ftÞt™u rðrÄð‚T M™t™ fhtðe™u [kŒ™ ð„uhu Ëw„krÄ‚ (7) …k[{ntÞ¿trðrÄ (ËkþturÄ‚) (23) „tu‚{-ynÕÞt™e fÚtt
…ŒtÚttuo™wk ÷u…™ fÞwO. ÷tfzt™wk yuf rð{t™-ztu÷e ‚iÞth fhe ‚u™u …w»…-…ºttuÚte (8) ðuŒtÂL‚æðtL‚r™ðthý (24) ¼ú{tuåAuŒ™
þý„the™u ‚u{tk þheh™u MÚttr…‚ fÞwO. Mðt{eS™t {w¾th®ðŒ™tk Œþo™ fhðt y™uf (9) ðuŒrðhwØ{‚¾kz™ (25) „tufhwýtr™rÄ
÷tuftu yufºt ÚtÞt. ytÞos™tuyu …rðºt þheh Ët{u Q¼t hne™u yzÄtu f÷tf ËwÄe (10) rþûtt…ºteæðtL‚r™ðthý (26) ðuŒtk„«ftþ (14 ¼t„)
ðuŒ{kºttu™tu …tX fÞtuo. íÞth ƒtŒ ztu÷e™u yt»to…whw»ttuyu ¾¼t …h WXtðe. (11) ytÞtor¼rð™Þ (27) ftþe þt†tÚto
M{þt™Þtºtt : Mðt{eS™e yÚteo–ztu÷e ËtÚtu ykr‚{ Þtºtt r¼™tÞ ftuXeÚte «thk¼ (12) ËkMfthrðrÄ (28) nw„÷e þt†tÚto («r‚{t…qs™rð[th)
ÚtE. Ëðo«Út{ yt„¤ Mðt{eS™t ËkLÞtËe rþ»Þ Mðt{e ytí{t™kŒ, ht{t™kŒ y™u (13) ËkMfthrðrÄ (ËkþturÄ‚) (29) ËíÞÄ{orð[th ([tkŒt…wh ™tu {u¤tu)
„tu…t÷r„rh {kºt …tX fh‚t [t÷‚t n‚t. Œuþ¼h{tkÚte yufºt ÚtÞu÷t ytÞo…hw »w ttu y™u (14) ðuŒ¼t»Þ (™{q™t™tu ykf) (30) s÷kÄh þt†tÚto
™„hs™tu ËtÚtu [t÷e hÌtt n‚t. Þtºtt yt„út Œhðtò ÚtE™u ƒòhtu y™u [tuf{tkÚte (15) }øðuŒtrŒ¼t»Þ¼qr{ft (31) ËíÞtËíÞrððuf
…Ëth ÚtE™u ™„h™t Œrûtý ¼t„{tk {÷qËh ™t{™t M{þt™{tk …ntU[e™u Ë{t ÚtE. (16) }øðuŒ¼t»Þ (7/62/2 ËwÄe) (32) [‚wðŒou rð»tÞËqr[
yLíÞurc : ðuŒe ‚iÞth fhe™u Mðt{eS™t …k[¼tir‚f þheh™u ‚u™t …h ht¾ðt{tk
ytÔÞwk. ftc „tuXðe™u [kŒ™, f…qh ð„uhu Ëw„kÄe ÿÔÞtuÚte þheh™u Ztkfðt{tk ytÔÞwk.
íÞth ƒtŒ rþ»Þ ytí{t™kŒ y™u ht{t™kŒu ÞÚttrðrÄ „whw™e r[‚t{tk yøLÞtÄt™
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 221 222 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

ŒÞt™kŒ M‚ð™
yu ftuý Au yuðtu ?
òýu ftuE ¿tt™ ¼qÏÞtu,
òýu ftuE y{]‚ ‚hMÞtu,
òýu ËŒt™tu ‚…Mðe.
yu ftuý Au yuðtu ?
{nŠ»tytu™tu ËntuŒh ?
÷tufðkã y™u Ëðo…qßÞ ?
yu }r»tðh Au –
ytÞtoð‚o™tu yðÄq‚,
¼th‚™tu ¼zðeh,
„wsht‚™tu ÍkztÄthe,
Ëtiht»xÙ™tu þtŒqo÷,
xkftht™t xªƒt™tu,
zu{e™t ftkXt™tu,
rhrØðL‚t {nt÷Þtu™tu;
fhþ™S™tk fw¤™tu,
rºtðuŒe ™w¾™tu,
rðhò™kŒ™t ¿tt™–„¼o{tk WAhu÷tu,
¼e»{™e yz„ «r‚¿ttÚte …tu»ttÞu÷tu,
n™w{t™™e …tð™ ËuðtÚte …kftÞu÷tu,
…hþwht{™t W„ú ‚…Úte ‚…u÷tu –
{nŠ»t ŒÞt™kŒ ËhMð‚e.
yu yðÄq‚ Au y÷¾™tu,
òu„kŒh Au {tuût Ät{™tu,
Þtu„ ðthË Au –
Ë™t‚™ Þtu„e fw¤™tu.
yu y™ws Au –
ËkËth™t ©uc }r»tytu™tu.
yu …rhðútx Ë{útx Au –
…whw»t «ðh, «¾h ðehðh
s„‚™tu „whwðh, ¼th‚™tu ™hðh
þuhu ƒƒh, yz„ r„rhðh
þe‚÷ Ëhðh, ËŒt Ëw¾fh.
A‚tk –
Œuþ ftsu Œw:¾ ™tu‚h™th
…h…ezt «eAe «s¤™th
Œe™–Œw:¾eytu™tu òýu ŒÄer[.
{nŠ»tytu™tu yu ðkþs Au.
ðuŒ¿tt™{tk yu ƒúñŠ»t
Ë{h{tk Ëw¼x ûtrºtÞðeh
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
EïheÞ¿tt™™u «ƒtuÄ™thtu
– ŒÞt÷ ytÞo ðuŒ¼t»Þ™u h[™thtu
ðuŒtÚto™u Wå[th™thtu.
™er‚{t™tu{tk Ëw¿t ði~Þðh Ë™t‚™ ËíÞ™t yu þçŒtu–
s™Ëuðt{tk …h{ þqÿ «t[e™‚t™t …h{{kºttu
[t‚wðoýo™tu yu …wks Au. ™ðt{tk ™ðt ‚u –
sq™t{tk sq™t Au.
ytÞtoð‚o™t WŒÞ ‚hw™t Äð÷ ykfwhþtu.
¼th‚™tk W…ð™{tk «Vw÷‚tu …w»…þtu. ytu ðuŒ½u÷t ƒúñŠ»t !
‚tht Ë{]Ø ¿tt™¼kzth
r„rh{t¤tytu{tk þtu¼‚tu W¥twk„ rþ¾hþtu.
Ërh‚tytu™u Ë{tð‚tu ½q½ð‚t Ët„hþtu. ¼Þto¼Þto y™u A÷f‚tk
y™L‚ ytftþ™tk yL‚…ox
yè÷ ™ûtºt{tk [{f‚tu Äúwðþtu.
ûteý „eðtoý r„ht™tu ytÄth Œkzþtu. ðªÄe™u rð[h™th
¼e‚h™u X÷ð™th
{]‚ ytÞoËÇÞ‚t™e ËwÄt þ÷tftþtu.
Ëw ËkMf]r‚™u s„tz‚tu ßðt¤tþtu. y¿tt™ y™u ykÄfth{tk–
÷w ðuŒðtýe™u ðŒ‚tu rðhtxT rsnTðtþtu. ‚wk rfhý ðuŒ¼tMfh™wk –
þt†tÚto Ë{h{tk WA¤‚tu {u’ht{ýþtu. y¾kz y™u yz„–
…t¾kz™tk ½u½qh ð]ûttu™u AuŒðt – yÔÞÞ y™u y«{uÞ.
AkAuztÞu÷ nÂM‚þwkzþtu.
‚tht niÞu Au Þ¿tfwkz™tu nw‚tþ
…tu… …ntztu™u ÄýÄýtð‚tu ßðt¤t{w¾þtu.
yu yÂø™ ™nª, ytu „whtu !
y¿tt™ r‚r{h™u ¼„tz‚tu ¼ÔÞ ¼tMfhþtu.
…ý ‚u ¿tt™ «ftþ™tu …wks –
y™÷ …h ™ehþtu, ™eh …h Ë{ehþtu …ÚthtÞ Au ytí{ ytí{™t
…ntz …h ð@…t‚þtu, r‚r{h …h ‚hýeþtu y{]‚Œe…{tk.
yË‚T–y¿tt™ …h «[kz ytrŒíÞþtu. ƒúñtkz{tk ƒúñ‚us «„xtðu Au
¼tu„e™u Þtu„e ½zu Au
ytu ‚…‚…‚t ‚…Mðe –
MðtÚteo™u Ë{…oýe ƒ™tðu Au.
‚… ‚thwk fð[ Au.
ËíÞ™t ËŒt Ëk„e– ytu ðuŒ–rŒðtfh ! ‚tht ðuŒ–¿tt™Úte
ËíÞ ‚thtu {nt{kºt Au. ‚tht ©wr‚ „t™Úte, …ÚÚth{tk «tý òøÞt,
ËwáZ ð@tk„ – rnLŒ™t sðt™ òøÞt, ¼th‚™e þt™ ò„e
ƒúñ[Þo ‚thwk ƒ¤ Au. òr‚™e sƒt™ ò„e, ht»xÙ™e hûtt ò„e
Ën™þe÷‚t ‚the íð[t Au. Ä{o™e r…At™ ÷t„e, ytí{™e ytu¤¾ ò„e.
ÄiÞo ‚thwk ytus Au
ytu {]íÞwksÞ yðÄq‚ !
ytu{T ‚thtu æðs Au. ðhËtÔÞtk ‚tht …h Äq¤ y™u ZuVtk,
ËíÞ™u þtuÄ™thtu ht¾ y™u htuztk, #x y™u …týtk,
}‚T™u òý™thtu Œunu ÍeÕÞt ‚U ‚÷ðth™t Ítxft.
ËíÞ™t yÚto™u …t{™thtu A‚tk ðhËtÔÞtk ‚U –
ËíÞtÚto™t «ftþ™u …tÚth™thtu ytu fhwýtfh ! «u{™t „k„ts¤.
‘ËíÞtÚto«ftþ'™tu h[™thtu „x„xtÔÞt ‚U „h÷™t fxtuht
MðhtßÞ™tu {kºt yt…™thtu A‚tk …tÞt ‚U
ƒúñtkz{tk ƒúñ‚us™u «fxtð™thtu ytu ¿tt™uïh !
ƒúñ™wk y{]‚ …ehË™thtu ½qkx ðuŒt{]‚™t.
…h{r…‚t™wk …eÞq»t …t™thtu Ëðo Ë{…oýe ytu …rhðútsf !
…h{uïhe …h{t™kŒ ðhËtð™thtu ‚ws Ë{…oý™t yt™kŒ{tk WÕ÷tË
223 224
‚…™t ‚tht ðzt Œtðt™¤
ˤ„u, ®nŒ {iÞt™t WØth{tk,
ˤ„‚e {þt÷ suðt.
‚ws niÞu «fxu Au Eþ «ËtŒ
Wh{tk yt™kŒ WA¤u
ðŒ™ þrþyu ÂM{‚ hu¾t h{u.
ËkËth™tk Œw:¾ W…tze rð[h‚t
nM‚u {w¾zu Íe÷™th
{w¾{kz÷u þtu¼u ËwÄtfh.
¼e»tý f{oÞtu„ ¾u÷‚t
…t{‚e r[¥t «ËL™‚t
™Þ™u þe‚÷ [krÿft
W{k„ WŠ{ytu WA¤u
‚tht yL‚h yt‚{{tk.
ytu Þtu„eLÿ !
ht„–îu»t™tk ÍkÍt™÷Úte …h
rðhtuÄe «r‚ «u{e÷tu
þXk «r‚ ËíÞ ƒtuÄ™th
…t¾kz Ët{u ÷z™th
½t‚f Ët{u ût{tðeh
ŒtÍTÞt™tk yk‚h™tu {÷{
½tÞ÷™t ytí{t™tu y{]‚ti»trÄ
‚wk Au ÄLðL‚rh.
ytu {™wfq¤™t {ntí{™T !
ft¤ sq™tk ËíÞtu™u
«fxtððtk Au ™u ‚thu
®Ën™u þ† ™ ntuÞ
™ n‚t ‚ws ™hfuËhe™u.
ytu f]»ýË{ r™:þ† ËthÚte
¾uzðt ‚thu {nt¼th‚ ËkËth™t
ytÞtoð‚o™t …w™hwØth™t.
ytu ytrŒíÞ ƒúñ[the !
ytu yuf÷ ÍkztÄthe !
WXtÔÞtu ‚U ytu{T™tu Íkztu
htu…e ‘‘…t¾kz ¾krz™e …‚tft''
nhîth™t fwk¼ Ë{h{tk
VqkõÞtu …tk[sLÞÚte ®ËÄwztu
yu hý¼uhe™t ™tŒÚte
Ähýe ÄúqS, ztuÕÞtk þÕÞtu,
Vtxâwk Mð„o, WAéÞtu {ntuŒrÄ,
Ërh‚t{tk ðtrh ð{éÞtk
Ërð‚t{tk þw¼ú W‚ÞtO
ͤn¤‚tk Wh{tk ¼„o,
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Œuðtu™wk ðnt÷ ¼hu÷wk
rnLŒ n‚wk nzÄq‚
„tihð „hòðe ‚U
«fxtÔÞtk «t[e™ y‚e‚
ft…e–ft…e …t¾kz™u,
‚tuze–Vtuze …tu…÷e÷t™u,
ˤ„tðe ©wr‚™tu Œe…,
ytk„ý{tk htuÃÞtu ‚U
ðuŒtu™tu rðsÞe Þq… !
ytu yt[tÞo fw÷ f{÷ rŒðtfh !
ytu þt†tÚto Ë{h™tk þqht Ëu™t™e !
ftþe™t MÚtq÷ …qsftu™t „Z{tk
þt†tÚto™tk Ë{htk„ý{tk
‚™u zhtððt–
„wkztytu™t Œ¤ W‚ÞtO,
‚™u nhtððt –
…krz‚tu™e …÷xý [ze,
…ý yu þ]k„t÷tu™e ÷tÞhe{tk –
®Ën„so™t ntuÞ õÞtkÚte ?
yu ft„tu™t f÷hð{tk–
„hwz ½tu»týt Ëk¼¤tÞ õÞtkÚte ?
yu Œuzftytu™tk zÙtkô–zÙtkô{tk –
þu»t™t„™tu Vwífth {¤u õÞtkÚte ?
‚wk ƒLÞtu ðeh ð™hts
‚the zýf™t …z½tÚte
ntkVe „Þt …tu…„òu
™tËe „Þtk …t¾kze þ]„t÷tu.
ytu [i‚LÞ …qsf™t [kŒ !
sz …ÚÚth …qs™™t
y¿tt™–ykÄ‚{™t
½tuh fts¤ Úth™u
‘Ý „S² Ðí ç „}ææ ¥çS„' ™t
ˤ„tðe ©wr‚™t nw‚tþ{tk
[u‚™ ytý MÚtt…ðt
‚U fÞwO ËíÞ™wk hts.
ÄLÞ ‚the ®n{‚
þt†tÚto™e ‚wk ®f{‚
ðirŒf fhe nfq{‚,
sÞ sÞ ßÞtur‚ ßð÷k‚
sÞ sÞ s„ðkã :
ytÞoíð s™f ŒÞt™kŒ.
ytu Ä{oÄh ! òr‚™u s„tz™th,
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
Œuþ™u WØth™th, «u{ …eÞq»t …t™th,
ðeh „t™ „t™th, ðuŒ ƒkËe ƒòð™th.
¼th‚™e ¼qr{{tk ÷w ÚtE ðuŒ Äqr™
Ëk¼¤tE hne –
EËw™e R{t™Œthe, ytðts yò™™e.
Ä{toL‚h …t{‚e, rðÄ{eo ƒ™‚e,
ðx÷e hne – }r»tytu™e Ëk‚t™,
ðehtu™e ðthËŒth, Eïh…wºt ytÞoòr‚.
ytu þwrØ™t {kºtŒt‚t !
«fxtÔÞtu ‚U …Xtýftux{tk
þwrØ™tu Þ¿tfwkz
‚u nw‚tþ{tk fqãtu
«Út{ ‘{tunk{Œ ô{h'
ftk[™ ƒ™tðe ftZâtu ‚U
™t{ feÄwk ‘y÷¾Äthe'.
Ëtu‚e ftu{ s„tze,
òr‚ hûtt …{tze.
yt™–ƒt™–þt™ ht¾e
{t™ y™u „tihð htÏÞwk.
«t[e™ ytÞo òr‚™wk.
¾tu÷e ™tÏÞtk ƒkÄ îth
ðirŒf Ä{o™tk ytÞoË{tsu,
„tkÄe {tun™–fM‚whƒt™tu
÷t÷ nrh÷t÷
ƒLÞtu yçŒw÷t¾t™
Vhe feÄtu nrh÷t÷
ÄLÞ ÄLÞ ytÞoË{ts.
ytu ht»xÙ …whw»t !
Œuþ ŒtÍÚte ŒtÍu Au
AýAý‚e ‚the Œun÷‚t,
niÞt{tk ˤ„u Au ntu¤e,
™Þ™u ¼z¼zu Au ¼zft
ßð÷k‚ yk„tht suðtk Au ÷tu[r™Þtk
ðŒ™u rðhtsu÷e Au rð»ttŒ AtÞt.
fthý ?
Œu¾t Œu Au ‚™u –
ytÞtoð‚o™e yðŒþt
¼h‚¾kz™e …h‚kºt‚t
skShtuÚte sfztÞu÷e rnLŒ{iÞt.
ytu „whtu !
rðïtr{ºt™u ht{ {éÞtu
htûtËtu™tu Ëknth fÞtuo
225
ht{htßÞ™u h{‚wk fÞwO. yð‚hý ÚtÞwk ‚ws f{oÞtu„e™wk
[týõÞ™u ‘[kÿ„wÂ' {éÞtu …ý ît…h™e …q‚™t™wk
y¾kz ¼th‚™e ytý feÄe n‚wk ƒtfe yL‚h™wk ðuh
Ët{útßÞ™e MÚtt…™t fhe. ‚u ÷uðt ftsu sL{e
Ë{Úto ht{ŒtË™u ‘rþðt' {éÞtu ƒ™e ‘™Lne' ™t„ý™u ðuþ
RM÷t{™tu yt‚kf ¾téÞtu ‚u™t Œqr»t‚ zk¾Úte
rnLŒw…Œ …tŒþtne™tu …tÞtu ™tÏÞtu. òýu ytÔÞtu ‚eðú rð™tþ.
ytu {t¼tu{™t {þt÷[e ! ytu f]…t rËLÄtu !
MðhtßÞ™u rËØ fhðt, {hý‚ýe þGÞt …h ‚wk
„w÷t{e™e ƒuzeytu ‚tuzðt, ût{t–«u{Úte ™tÌttu Au.
ytÍtŒe™u ytu¤ððt, ƒ™e ¼e»{ Ë{–
Mðt‚kºÞ Œuðe™u ¼uxðt, …ksh …h …ze ‚wk
ÞtuøÞ rþ»Þ™e þtuÄ{tk, ƒúñÄt{ ÄtÞtu Au.
½q{e hÌttu ‚wk – ¿tt™hÂ~{ Ërð‚t ‚wk
htsMÚtt™™e ðeh¼tu{ft{tk ðtŒ¤ Œ¤Úte ZkftÞtu Au.
¼{e hÌttu ‚wk –
rŒÔÞ rŒðt¤e™t rŒðËu ‚wk
yu ðeh «Ëðe™e{tk
ÚtÞtu s„‚Úte ntÞ ! rðŒtÞ.
¼xfe hÌttu ‚wk ‘Ëtk„t' y™u ‘«‚t…'™t ð‚™{tk.
¾tuS hÌttu ‚wk ht{™u ‚™u þtuÄðt nS rŒðt¤e …h–
Œe… ½h–½h{tk ÚttÞ.
rðïtr{ºt Ë{ }r»t Œhðuþ{tk.
¼÷u ™ szþu …ý Ëtk¼¤eÞu
¾tu¤e hÌttu ‚wk [kÿ„w™u
y{u ‚thtu y™w…{ ËtŒ
[týõÞ Ë{ ƒútñ ¼q»tt{tk.
y{u RåAeyu ‚ws rŒ÷™t
þtuÄe hÌttu ‚wk rþðtS™u
‘Ë{Úto „whw' Ë{ ¼„ðe fkÚtt{tk. y{ Œe™ …h ntu–
ytþeðtoŒ.
…hk‚w
yVËtuË ! ytu „whwŒuð !
yu {hw ¼qr{™t ‚t…Úte yt ft÷wk–½u÷wk M‚ð™
ƒ¤u÷t ðehíð{tk {ws Whu WA¤‚e
ht¾ …ý ™ {¤e ‚™u ©Øt™wk ‘©tØ' Au.
ht{–rþðt fu [kÿ„w™e. {uhu ÃÞthu }r»t !
{t‚]¼qr{™u {wõ‚ fhðt ‚™u ÓŒÞu h{‚wk ‘‚…oý' Au.
™ {éÞtu ftuE rþ»Þ sðtk{Œo ! ytu {tht ŒÞt™kŒ !
…htÄe™‚t ®…shu yL‚hu yt¤tux‚wk
ytkËw Ëthe hne rnLŒ{iÞt. ‚ws [hýtu{tk ‘yÎÞo' Au.
ytu rðhtx …whw»t ! ƒtfe }ý ‚tu –
yVËtuË ! ðthðth ™h Sð™ …tðwk
nt nL‚ ! {nt yVËtuË !
ðthðth ƒr÷Œt™ [Ztðwk
yu s hs…q‚t™t™e Äh‚eyu rVh ¼e }r»tðh !
feŠ‚™u ftr÷{t™wk f÷kf ÷„tðe
}ý ‚uht –
‚thtu «tý ÷eÄtu. òÞu ™rn [wftÞt
ytu ƒúñÄt{ðtËe ! òÞu ™rn [wftÞt
rðïr…‚t™e …wÛÞ f]…tÚte òÞu ™rn [wftÞt.
* * * * *
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
226
 {nŠ»t ŒÞt™kŒ „tÚtt
ykÄfth
½tuh ykÄfth
yztrƒz ykÄfth
sw„ sq™tu ykÄfth
ytÞo ð ‚o ™ e yðr™ …h yk Ä fth™t
ytu¤tytu yt¤tux‚t n‚t.
¼th‚ ð»to{tk yrðãt™e {u½÷e ht‚
htËzt ÷u‚e n‚e.
ft¤™tk …z¤ ytuZe™u ¼h‚¾kz ½tuh
Äthý{tk ½tuh‚tu n‚tu.
{t ¼th‚e™tk ¼tu ¤ tk ¼q ÷ ftytu
¼ú{ýt™e ¼u¾ztu{tk ¼xf‚tk n‚tk.
ðuŒ ¿tt™™e Ërh‚t ËqftE™u Wßsz
ƒ™e n‚e, ‚u™t ðuht™ ¼uzt{tkÚte
¼Ufth hwŒ™ ™t[‚wk n‚wk.
ytÞo Ä{o ðnu { y™u YrZytu ™ tk
õ÷uðh{tk fuŒ …zâtu n‚tu.
Ä{o™tk ™t{u ÷qkx y™u Œ„÷ƒtS™tk
Ët{útßÞ MÚt…tÞtk n‚tk.
rðÄðtytu ™ tk At‚eVtx hw Œ ™Úte
rŒþtytu ¼Ufth ƒ™e n‚e.
ƒt¤÷ø™™tu r…þt[ ½q{heytu Œu‚tu n‚tu.
{t ¼th‚e …htÄe™‚t™t ®…sh{tk
niÞtVtx yt¢kŒ fh‚e n‚e.
®nŒ{i Þ t ÄtŠ{f, Ët{trsf y™u
htsfeÞ rºtrðÄ ‚t…u þuft‚e n‚e.
òýu ®nŒ™tu ‚U º teË ftu r x {t™ð
Ë{wŒtÞ {ntyt…r¥t™t ft¤{tkÚte …Ëth
Út‚tu n‚tu.
¼th‚™t Ët„h{tk ‚t…, Ëk‚t… y™u
ÔÞtrÄ™tk {tuòkytu QXâtk.
yu {tuòyk tu yÚtztÞtk Ëtiht»xÙ™t rf™thu.
íÞthu ...
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
– ŒÞt÷ ytÞo
yu fu Ë he ®Ëntu ™ e ¼q { e ˤð¤e
QXe. sðtk{Œtuo™e ¼tu{ft ò„e QXe.
yu™t …„™u …¾t¤‚tu {u'ht{ý ½q½ðe
QXâtu.
{t ¼th‚™e ftk¾{tk „u÷‚wk Ëtiht»xÙ
½q½ðtxt fhðt {tkzâwk.
Ëtiht»xÙ™e yu Ī„e Äht{tk, xkftht™e
…wÛÞ¼qr{{tk.
Ë™T 1825. fhË™S ‚hðtze™u íÞtk
ƒt¤f {q¤þkfh™tu sL{ ÚtÞtu.
{t‚t–r…‚tyu ÷tzÚte {q¤w™u WAuÞtuo.
ËkMf]‚ y™u þt†tu™tu yÇÞtË fhtÔÞtu.
{q ¤ þk f h [ti Œ ð»to ™ tu ÚtÞtu .
rþðhtºte™wk …ðo ytÔÞwk.
þkfh™tk Œþo™ fhðt ðú‚ htÏÞwk, …hk‚w
ôŒhtu™u ®÷„ …h Œtuz‚t òuÞt.
{q¤w™t {™{tk rð[thtu™tu ™txthk¼
{kztÞtu. þwk yt þkfh s rºtþq¤Äthe Œuð Au ?
rþðht‚u Ët[t rþð™tk Œþo™ {txu
nzËu ÷ tu {the™u ƒu X tu fÞtu o . ƒt÷
{ntí{t™tu ytí{t ò„e QXâtu.
Ë™ 1837 ƒu™™wk {]íÞw.
{tu‚ yux÷u þwk ?
niÞt{tk n÷{÷‚e rð[thtu™e WÚt÷–
…tÚt÷ WVtýu [ze.
Ë™T 1838. ðnt÷t ftft™wk {]íÞw.
rþðht‚u rþðŒþo™™tu ‚ý¾tu …uxtÔÞtu,
{tu‚™e ½x™tyu ðihtøÞ™e nðt Vqfk ðt {tkze.
{] í Þw k s Þ ƒ™ðt™e r[™„the s÷e
QXe. ƒt÷ÓŒÞ{tk ðihtøÞ™tu nw‚tþ™
¼¼qfe QXâtu.
227
˙T 1844
½h Atuzâwk – „t{ Atuzâwk –
ò„eh Atuze – r{÷f‚ Atuze.
{t‚t y™u r…‚t Atuzâtk. ¼tE y™u
ƒnu™ Atuzâtk.
{t‚t–r…‚t™t «u { ®…sh™w k ƒthýw k
¾wÕ÷e „Þwk.
®…shu …zu÷tu ð™hts fuËhe ™tËe
Awxâtu.
htsnkË {t™Ëhtuðh™t …Út …h ½Ëðt
{tkzâtu, yhÛÞ{tk yxðeytu™u ®ðÄðt
{tkzâtu.
rðΙtu™u Vk„tu¤ðt {tkzâtu, „t{tu™u
ytu¤k„ðt {tkzâtu.
Ë™T 1844 {q ¤ þk f h{tk Ú te ‘þw Ø
[i‚LÞ' ƒLÞtu.
Ë™T 1845 rËØ…wh{tk r…‚tSÚte
…fztE™u ¼t„e ™eféÞtu.
Mðt{e …qýto™kŒÚte ËkLÞtË™e Œeûtt
÷eÄe. ŒÞt™kŒ ™t{™u Äthý fÞwO.
Vhe Ët[t rþð™t ¾tu¤t{tk ¾wkŒðt,
{]íÞwksÞ ƒ™ðt, „whw™e þtuÄ{tk ™ef¤e
…zâtu.
ŒÞt™kŒu „whw™e þtuÄ{tk – sw„–sw„™e
„tÚttytu „t‚t, „„™u „u÷ fh‚t.
rn{t÷Þ™tk Äð÷ r„rhrþ¾htu ¾qkŒðt
{tkzât, {uŒt™tu {t…ðt {tkzât.
®nËf …þw y tu Ú te ÍÍw { ðt {tk z âw k ,
y½tuh ð™™e Ítze{tk Ík…÷tÔÞwk.
„wVtytu™u ¾¾ztðe, fkŒhtytu™u r™nt¤e.
™Œeytu™e hu‚t¤ …Útthe{tk …tuZâtk,
ƒhV ò{u ÷ tk ™Œeytu ™ tk ™eh™u
ytu¤k„ðtk {tkzâtk.
ht{™e {tVf [tiŒ ð»to™tu hͤ…tx fÞtuo,
y™uf {ntí{tytuÚte Þtu„™u rËØ fÞtuo.
Ë™T 1857. ¼th‚™tu Mðt‚k º Þ
Ëk„út{ (Ëk„e‚ ËtÚtu rþhòðu ‚tu òðu–
ytÍtŒe ½h ytðu).
228
Ítk Ë e™u ‘÷û{e' s„tz‚e n‚e.
ft™…wh™u ‘™t™t' [u‚ð‚tu n‚tu.
rŒÕne™u ò¤ððt ‘sVh' {Út‚tu n‚tu,
‘fwðk h®Ën' ntf÷tk ð„tze hÌttu n‚tu.
‘‚tíÞtxtu…u' …zAkŒt „sð‚tu n‚tu.
‘{k„÷…tkz'u {tu‚™tu …nu÷tu {nu{t™ n‚tu.
íÞthu htsMÚtt™™u ftuýu s„tzâtu ?
ŒuþtuØth™t ÞtuØt ŒÞt™kŒu !
hs…w ‚ t™t™e {hw ¼ q r {{tk ¢tk r ‚™t
…zAkŒt ftuýu „òÔÞt ? ¢tkr‚™t y{h
Ëu™t™e ŒÞt™kŒu !
™{oŒt rf™tht™t „t{tu™u ftuýu ZkZtuéÞt ?
{t ¼tu{™t {þt÷[e ŒÞt™kŒu !
®nŒ {iÞt™e {wÂõ‚™t …tX ftuýu ¼ýtÔÞt ?
ht»xÙðeh ŒÞt™kŒu !
fk…™e Ëhfth Ët{u ftuýu zýf ŒeÄe ?
Ëtiht»xÙ™t ËtŒw¤t Ëtðs ŒÞt™kŒu !
¢tÂL‚ r™»V¤ „E. Ëk„tú { Ëq™tu …zâtu.
Vhe {]íÞwksÞ ƒ™ðt – ™ef¤e …zât
„whw™e þtuÄ{tk.
yu Vhe ðéÞt–ytƒw y™u xunhe.
fuŒth½tx y™u hwÿ«Þt„. „wÂftþe y™u
„tihefwkz.
‚w„
k ™tÚt y™u y÷f™kŒt. ƒrÿ-™thtÞý
y™u ÿtuý Ët„h.
…hk‚w ‚u™e ¿tt™ ûtwÄt™u rn{t÷Þ™e Xkze
™ ƒwÍtðe þfe. ‚u™e ¿tt™ r……tËt™u
„k„t y™u ™{oŒt™tk s¤ ™ rA…tðe þõÞtk.
Ë™T 1859 {Útw h t{tk yu f „w h w
rðhò™kŒ {éÞt.
ŒÞt™kŒu rðãt™tu Ët„h ‚hðt {tkzâtu.
ðuŒ¿tt™™e y{]‚ Ërh‚t{tk zqƒfeytu
Œuðt {tkze.
Ë™T 1861. „whw rðhò™kŒ …tËuÚte
rðŒtÞ.
„w h w Œrûtýt yt…e Œu þ tu Ø th™e,
ytÞtoð‚o™t …w™hwØth™e, ðuŒ¿tt™™t
WíÚtt™™e, yt»to „úkÚttu™t «Ëth™e.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
 yu yt»to¿tt™™t rŒÔÞÞtiØt ŒÞt™kŒu !
ntÚt{tk ðuŒ™wk Ä™w»Þ ÷eÄw,k ‚u{tk yz„
ytí{rðïtË™e …ýA ƒtkÄe ¾¼u
yŒT¼‚w ‚fo™tk ‚ehtu™tu ¼tÚttu ½tÕÞtu,
yu W‚he …zât ytÞtoð‚o™tk …xtk„ý{tk.
Ë™T 1863. yu ÍkztÄtheyu Ík…÷tÔÞwk
fw¼
k ™t {u¤t{tk. íÞtk htu…e ‘…t¾kz ¾krz™e'
…‚tft.
yu yuf÷eÞt {nthÚte ŒÞt™kŒu ! ðuŒ
Ä™w»t™tu xkfth fÞtu.o
ºtý rh…wŒ¤tu ½Ë{Ëe QXâtk. ¾h, Œq»tý
y™u rºtrþht ¾¤¼¤e QXât.
‚u{tk yuf n‚tu …tùtíÞ fu¤ðýe™tu, su
¼th‚{tk yk„ruú sÞ‚™wk Íuh ¼h‚tu n‚tu.
ƒeòu n‚tu rðŒuþe–rðÄ{eoytu™tu, su
}r»t…wºttu™u ðx÷tð‚tu n‚tu.
ºteòu n‚tu rnLŒw Ä {o ™ e ytk ‚ rhf
™ƒ¤tEytu™tu, su Eïh …wºt ytÞo-
òr‚™u ftuh‚tu n‚tu.
yu ºtýu rh…wŒ¤tu z{heytu Wztzðt {tkzâtk
yu™u Vtuòu W‚the {uŒt™u sk„{tk.
yuf÷ ŒÞt™kŒu ht{™e {tVf ½w{ðt
{tkzâw.k
Œw~{™tu™t Œ¤™u – ¾qŒk ‚t, ‚tuz‚t,
…Atz‚t, …htM‚ fh‚t, ™tþ fh‚t
ÍÍw{ðt {tkzâw.k
yu ¿tt™™t òu„Œk h ŒÞt™kŒu ! …kÚt-ðtŒ™t
…ntztu™u n[{[tððt {tkzât.
n™w{t™S™e {tVf W¾uzðt {tkzâtk.
fzz¼qË fhe™u s{e™ŒtuM‚ fÞto.
yu y÷¾™t yðÄq ‚ ŒÞt™k Œ u !
…tihtrýf‚t™u ntf÷ fhe.
Ä{o™tk ™t{u [t÷‚e Œwft™Œthe òÞ,
Ä{o™e Äq‚‚o t òÞ.
ykÄ©Øt y™u y¿tt™ òÞ, ðnu{ y™u
YrZ òÞ.
sk‚h y™u {k‚h òÞ, ‚k‚h y™u Vk‚h
òÞ.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
òŒw y™u xtuýtk òÞ òu„ýeytu y™u
{u÷zeytu òÞ.
ƒtfe hnu Ët[wk ytÞoíð, ŒÞt™kŒ™u ¾…‚e
n‚e ‚u™e …w™:«r‚ct.
ŒuþtuØth™t ÞtiØt ŒÞt™kŒu !
yu ðuŒ ¼tMfh ŒÞt™kŒu !
Ëtiht»xÙ ¼t™w ŒÞt™kŒu !
ðu Œ rðhw Ø {t„u o Œtu z ‚t Ëk Ë th™u ,
¼ú{ýt™e ¼u¾ztu{tk ¼xf‚t ¼th‚™u,
ntf÷ fhe – ˃wh ! hwf òð !!
…tAt ð¤tu !
ðuŒ ‚hV …tAt ð¤tu !!!
ðuŒ ¼t»Þtu™e h[™t fhe ËŒeytuÚte ƒkŒ
ðuŒ™t Œhðtò ¾tu÷e ™tÏÞt.
yk Ä fth{tk yÚtzt‚t s„‚™u ðu Œ
¼tMfh™tk Œþo™ fhtÔÞtk.
yu yu f u ï hðtŒ™t yý™{ Þtu Ø t
ŒÞt™kŒu ! …tihtrýf „Z™t ftk„htytu™u
„tuÚt÷tððt {tkzât.
‚u™t Œw„{ o Œw„™ o t Vwh[t Wztzât, ‚u™e
rfÕ÷uƒÄk e™t Œhðtò ¾uzðe ™tÏÞt.
yu þt†tÚto Ë{h™t Ëu™t™e ŒÞt™kŒu !
þt†tÚto™e ˤ„‚e þ{þuh ðªÍðt
{tkze.
‚u ™ t [{ftht ̓õÞt ¼th‚™t
¾qýu¾qýt{tk …tihtrýf™t ysuÞ „Z
ftþe{tk.
Ë™T 1869 ftþe{tk {qŠ‚…qò Ët{u
®ËÄwztu Vqõk Þtu.
ftþe™t …k r z‚tu ™ e Vtu s fq [ u [ze.
Ä{oÞØ w ™tk Ë{htk„ý{tk {tkzýwk ¼u„kw ÚtÞw.k
yuf ƒtsw …krz‚tu™e …÷xý. ƒeS ƒtsw
yuf÷ ðuŒ Ä™wÄtohe ŒÞt™kŒ.
þt†tÚto™tu Ë{htk„ý {kztýtu. Ët{Ët{e
ðtýe™e ‚÷ðthtu ‚t÷ ÷uðt {tkze.
‚fo™tk ‚ehtu ðAqxðt {tkzâtk. ŒÞt™kŒu ‘ÝÝ
„S² Ðíç„}ææ ¥çS„' ™tu rðsÞ ðtðxtu
VhftÔÞtu.
229
Ë™T 1875 ytÞoË{ts™e MÚtt…™t.
rþûtýûtuºtu ytÞoË{ts™e {nt™ Ëuðt.
{uftu÷u ƒútLz™t rþûtý™u …zfth VUõÞtu.
«t[e™ „whfw ¤ w tu™t „Z ¾zt fÞto. Vhe
™t÷kŒt y™u ‚ûtþe÷t™tk Œþo™ fhtÔÞtk,
fLÞt fu¤ðýe™t îth ¾tu÷e ™tÏÞtk,
fLÞt „whfw ¤ w tuÚte ™the WíÚtt™™tu Þ¿t
ytŒÞtu.o
Ët{trsf ËwÄth{tk ¢tkr‚™tu swðt¤
…uxtÔÞtu, yM…]~Þ‚t r™ðthý™e y÷¾
s„tðe.
AqytAq‚™tu ¼q‚ ¼„tzâtu Œr÷‚tu™u Œuð
ƒ™tÔÞtk.
¼th‚™tk Mðt‚kºÞ Ëk„út{{tk, ytÞo-
Ë{ts™e ¼ux ¢tkr‚™t yý™{ ÞtuØt
‘~Þt{S f]»ý ð{to'
…kòƒ fuËhe ™hðeh ‘÷t÷t ÷s…‚htÞ'
y{h nw‚tí{t ‘Mðt{e ©Øt™kŒ'.
Œuð‚t MðY… ‘¼tE …h{t™kŒ' þneŒ
Ë{útx ‘ËhŒth ¼„‚®Ën', ‘ht{«ËtŒ
rƒÂM{÷', ‘[kÿþu¾h ytÍtŒ'.
Mðt‚k º Þ ðeh ‘Ëtðhfh'. y™u f
y™t{eytu™e ðýÚtk¼e ðýÍth.
ŒÞt™kŒ™wk Sð™ ftÞo {tºt ™ð ðhË™wk
‚u{tk «[th y™u „úÚk ttu™kw r™{toý.
y{h f]r‚ ‘ËíÞtÚto«ftþ'. Mð-htßÞ™tu
{kºt Œt‚t ‘ËíÞtÚto«ftþ'.
Ë™T 1883 ŒÞt™kŒ™wk òuÄ…wh{tk yt„{™.
yu Œuþ¼õ‚ ŒÞt™kŒ ! yu rºtrðÄ¢tkr‚™t
sL{Œt‚t ŒÞt™kŒ !
yu ðuŒtuØthf ŒÞt™kŒ !
yu ðeh ËkLÞtËe ŒÞt™kŒ !
¾q[
k ‚t n‚t þtneðtŒe rƒúx™™u, fX‚t
n‚t …kÚtðtŒeytu™.u
»tzÞkºt h[tÞw.k {t™ð‚t™t {þt÷[e™tu
ò™ ÷uðt™w.k
™Lne ¼õ‚™™tk ytuXt ™e[u hËtuÞtu
sÕ÷tŒ ƒLÞtu.
* * * * *
230
Ë™T 1883, 29 ËÃxuBƒh.
rð»t y…tÞw.k n¤tn¤ Íuh y…tÞw.k
½t‚f™u …iËt ytÃÞt
ût{tðeh ŒÞt™kŒu !
‘ût{t ðeh™wk ¼q»tý Au'
ËtÚtof fÞwO ŒÞt™kŒu !
26 ytuõxtuƒh
ys{uh ‚hV «Þtý.
30 ytuõxtuƒh
rŒÔÞ rŒðt¤e™tu rŒðË.
¼th‚™wk ¼tøÞ ykÄfth{tk yt¤tuxðt
{tkzâw.k
¼th‚™tu yu rË‚thtu ytÚt{e „Þtu.
yu ͤn¤‚wk ™ûtºt yt÷tu… ÚtÞwk.
®nŒ{iÞt™tu …™tu‚tu …wºt [t÷e ™eféÞtu.
Ë‚T Ät{™tk fuzu z„÷eytu ¼hðt {tkzâtu.
…h{Ät{™t …rðºt …kÚtu …zâtu.
s„‚™t ¾qý– u ¾qýt{tkÚte yðts QXâtu.
yksr÷ytu …ze.
y÷¾™tu yðÄq‚ „Þtu.
{nt™ ¢tÂL‚fthe Œtþor™f „Þtu. ¼th‚
…wºttu™u ZkZtu¤‚tu „Þtu.
…tk[ nòh ð»to™t ykÄtht W÷u[‚tu „Þtu.
ËkËth™t …x …h ysðt¤t hu÷tð‚tu „Þtu.
ytÞo ËkMf]r‚™tu rðsÞ zkftu ð„tz‚tu
„Þtu. ytÞoÄ{o™tu Wßßð¤ Þþ ðuh‚tu
„Þtu.
…tu‚t™tk þheh™wk ¾t‚h …qh‚tu „Þtu,
¼th‚™tu ƒ„e[tu {½{½‚tu fh‚tu „Þtu.
Íuh …e™u y{]‚™wk Œt™ Œu‚tu „Þtu,
Œe…tð÷e™t s÷‚t Œe…ftu{tk htuþ™e
…qh‚tu „Þtu.
nu Eïh ‚uhe RåAt …qýo ntu–yuðtu ™tŒ
{qf‚tu „Þtu.
(ytftþðtýe htsftuxÚte
«Ëtrh‚ W¼Þ ËkðtŒe Y…f)
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)

…wM‚f rð‚hý ËnÞtu„ «Œt™ fh™thtytu™e Ëqr[
Yt. 10,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu
©e ËksÞS …txrzÞt, 301, ËŒT„wY ftuBÃ÷ufTË, hiÞt htuz, htsftux.
{t‚t EïhŒuðeS, ðt™«MÚt ËtÄf yt©{, ytÞoð™, htusz, rs–ËtƒhftkXt.
Yt. 5,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu
©e hý®ËnS, îtht ztì. ËŒT„wýt ytÞto, ‘ËBÞfT’, „tkÄe„út{, sq™t„Z.
©e «‚t…S, ðt™«MÚt ËtÄf yt©{, ytÞoð™, htusz, …tu. Ët„…wh, rs. ËtƒhftkXt.
©e Ä™S¼tE ðt÷S¼tE ðu÷týe, MÚtt…f «{w¾-ytÞoð™, ðt™«MÚt ËtÄf yt©{,
ytÞoð™, htusz, …tu. Ët„…wh, rs. ËtƒhftkXt.
ðuŒ«[th Ër{r‚, ytÞoË{ts, ntÚte¾t™t, htsftux.
©e «nT÷tŒ¼tE Xtfh, {k„÷{T, {Äwð™ ËtuËtÞxe ™u. nt. ™k. 8, {tuhƒe-363642.
{t‚t „w÷tƒŒuðeS, ¼„ðt™ r™ðtË, ze.ƒe.Íuz.yuË.-86, „tkÄeÄt{–370201.
ztì. ËŒT„wýtƒu™ ytÞto, ‘ËBÞfT’ …tu. „tkÄe„út{, sq™t„Z–362001.
©e yhsý¼tE f.ðu÷týe, 201, ‘þw¼{T’ þtu¼™t™„h, ðztuŒht. (5111/-)
ytÞoË{ts, hts…h, ‚t, {tkzðe, rs. fåA, nM‚u ©e …[tý nhS ðtrzÞt.
©e{‚e h‚™ƒu™ A„™¼tE Œuðþe ðtrzÞt, hts…h, rs. fåA.
©e {rý¼tE …xu÷, yu-107, «u{S™„h, Œtu÷‚™„h htuz, ƒtuheð÷e, {wkƒE-66.
©e ztÌtt¼tE ™tfhtýe, 702, „wYf]…t, „k„tðtze, ½txftu…h, {wkƒE-86.
©e{‚e h‚™ƒu™ Äh{þe¼tE …xu÷, 47, LÞq ™t„hŒtË htuz, ykÄuhe, {wkƒE-69.
Yt. 4,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu
©e Ä™S¼tE …thrþÞt, (fåA–÷wzðt) 54, Falmouth Gardens, Red Bridge,
Ilford, Essex IG 4 5 JJ, England, U.K.
f.f.…t. Þwðf {kz¤™e {tÚtuht™ rþrƒh™t rþrƒhtÚteoytu.
Yt. 3,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu
©e ¼h‚¼tE Ëk‚tufe, ƒtŒ™…h ‚t. òurzÞt rs. ò{™„h.
©e{‚e ðËk‚ƒu™ ŒÞt÷S …h{th, ‘«ýð’, xkftht, rs. htsftux–363640.
ðiã ©e ¼„ðŒTŒ¥tS nrhht{ X¬h 6, ™t÷kŒt™„h, ftu÷us htuz, ™rzÞtŒ.
Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 231
©e{‚e rð{¤tƒu™ Œuðþkfh òuþe, ðt™«MÚt ËtÄf yt©{, ytÞoð™, htusz.
©e …[tý nhS ðtrzÞt, {w. …tu. hts…h, ‚t. {tkzðe, fhA ¼ws.
©e …tu…x¼tE «t„S¼tE [tintý, yt™kŒ, 4, fwk¼thðtze-htsftux.
{t‚w©e [k…tƒu™ Atuxt÷t÷ yrZÞt™t M{hýtÚtuo nM‚u ©e nhuþ¼tE yrZÞt, yt©Þ
1, Ëtu{™tÚt 150, Vqx ®h„ htuz, htsftux.
©e rŒ™uþ[kÿ f™iÞt÷t÷ þtn, 119, ht{uïh …tfo, ™u.nt.™k.-8, ytuZð, y{ŒtðtŒ.
ytÞoË{ts, xkftht, rs. htsftux–363640.
©e y{]‚÷t÷ {u. ƒwØŒuð yr™÷ {urzrËLË, ËtðËh Ã÷tux, þuhe ™k.7, {tuhƒe.
©e „k„tht{¼tE fhË™¼tE …tufth rðsÞ Vt{o, Œnu„t{,rs. „tkÄe™„h.
©e hr‚¼tE fhË™¼tE …tufth, rðsÞ Vt{o, Œnu„t{,rs. „tkÄe™„h.
ytÞoË{ts, {nŠ»t ŒÞt™kŒ {t„o, ¾k¼tr¤Þt Œhðtò ƒnth, ò{™„h.
©e{‚e W»ttS {wLþeht{ þ{to, 13, yt™kŒ ËtuËt., {.Œ.{t„o, ‚hËt÷e, ðztuŒht.
Mð. [k…tƒu™ h. Xtfh nM‚u ©e «ðeý¼tE Xtfh, 1, rfzðtE™„h, yu-66, htsftux.
©e „tu®ðŒ¼tE {u½S¼tE …xu÷, yt™kŒ, RLÿ«MÚt ™„h þuhe ™k.-1, htsftux.
rðsÞ¼tE ™t. ƒtuhe[t, 2, «ftþ ËtuËtÞxe, ËíÞ{T, r™{o÷t Mfq÷ Ët{u, htsftux.
ytÞo Ë{ts, {nŠ»t ŒÞt™kŒ {t„o, …tuhƒkŒh.
ytÞo Ë{ts, 44-45, ËhŒth™„h, ykfwh Mfq÷™e …tA¤, ¼tð™„h.
Ëk‚ ytuÄðht{ ðirŒf „wYfw÷, ¼ðt™e…wh, ‚t. yƒztËt, rs. fåA.
©e{‚e „k„tƒu™ x…w¼tE xtkf, 1, „tuðÄo™ ËtuËtÞxe, Ëtiht»xÙ ntEMfq÷ htuz, htsftux.
Mð. rs‚u™ ½™~Þt{¼tE {týuf, 4, ËhMð‚e ËtuËt., r™{o÷t ftuLðux Mfq÷ htuz.
©e hýS‚®ËnS …h{th, ytÞo zuhe Vt{o, …xu÷ ƒtu‹z„ htuz, {ðze Ã÷tux, htsftux.
©e «VwÕ÷¼tE ðtuht, ƒe-184, f]»ý™„h, ytrŒ™tÚt ™„h, rð.-2, y{ŒtðtŒ.
©e Ä{uoþ ytÞo, yu-6/403, „tu…t÷ …tfo, ht{ [tuf, ½tuzŒtuz htuz, Ëwh‚.
©e ðÕ÷¼¼tE ÷tÄt¼tE nehtýe, rððuft™kŒ™„h-3, ftuXtrhÞt htuz, Œuð…ht …tËu.
rŒÂøðsÞ ðuŒ¿tt™ xÙMx (¾huze) 3, Ztu÷rhÞt™„h, ƒkÄ þuhe, „tÞºte™„h {u™
htuz, htsftux.
©e{‚e nehtƒu™ Ä™S¼tE ðu÷týe, ({„tuze ÷tx), Œnu„t{, rs. „tkÄe™„h.
©e{‚e ÷e÷tƒu™ «¼wŒtË Ä™S ðu÷týe, ½txftu…h, {wkƒE-86.
©e{‚e nu{÷‚tƒu™ {™Ëw¾÷t÷ Ä™S ðu÷týe, ½txftu…h, {wkƒE-86.
©e{‚e fk[™ƒu™ ®n{‚÷t÷ Ä™S ðu÷týe, {„tuze÷tx, nt÷ {wkƒE-86.
232 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)
©e{‚e WŠ{÷tƒu™ rð™tuŒ¼tE Ä™S ðu÷týe, ½txftu…h, {wkƒE.
«t. ©e ŒÞt÷ ytÞo îtht r÷r¾‚/y™wðtrŒ‚/Ëk…trŒ‚ …wM‚ftu
©e ÷¾{þe nhŒtË, ðtrzÞt, þehðt, ‚t. {tkzðe, rs. fåA.
©e{‚e ffwƒu™ ht{S nhŒtË ðtrzÞt, þehðt, ‚t. {tkzðe, rs. fåA-¼ws. 1. ytÞoË{ts™tu ËkŒuþ 22. ðirŒf Ä{o y™u rðïþtÂL‚
©e ht{S¼tE suht{¼tE ytÞo, ™ðt fwk¼thðtzt þuhe ™k.-2, htsftux. 2. {nt¼th‚Úte {nŠ»t ŒÞt™kŒ 23. Ëw¾™tk ËtÄ™
Mð. neht÷t÷ ƒu. …h{th, nM‚u þrþftk‚S …h{th, 27, r™Ë„o ƒk„÷tuÍ, Þwr™. htuz. htsftux. 3. ËíÞtÚto«ftþ™e ‚usÄthtytu 24. ŒÞt™kŒ : ÔÞÂõ‚íð y™u ftÞo
©e rð™tuŒ¼tE Atuxt÷t÷ yrZÞt (ƒU„÷tuh) nM‚u ©e nhuþ¼tE yrZÞt, htsftux. 4. rnLŒw yuftí{‚t 25. ŒÞt™kŒ y™u ðuŒ
Mð. {wõ‚tƒu™ {„™¼tE …h{th, nM‚u {„™¼tE ftuLxÙtõxh, htsftux. 5. ¢tÂL‚™t {t„uo fŒ{ …nu÷wk 26. „tkÄeníÞt þt {txu ?
©e{‚e þe÷tƒu™ yþtuffw{th fwfhuò, 45, {wõ‚{Äw ËtuËt., {rý™„h, y{ŒtðtŒ. 6. Ä{o™wk {q¤ ðuŒ ytÞwðuoŒ ËtrníÞ
Yt. 2,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu 7. ytÞoðeh „e‚ Ëk„ún 27. [hfËkrn‚t ¼t„–1
8. ŒÞt™kŒ M‚ð™ 28. [hfËkrn‚t ¼t„–2
©e yþtuf¼tE ™t™S¼tE …xu÷, 15, «{w¾Mðt{e™„h, {wkÿt htuz, ¼qs.
9. ŒÞt™kŒ „tÚtt 29. {tÄðr™Œt™ ¼t„–1
©e yrs‚¼tE, 303 ne™t hurË., ƒtuheð÷e, {wkƒE.
10. Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 30. {tÄðr™Œt™ ¼t„–2
Yt. 1,000 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu y™wðtŒ/Ëk…tŒ™ 31. yt‚wh…heûtt
©e ŒÞtht{¼tE ftrhÞt, „tkÄeÄt{. 11. ËíÞtÚto«ftþ 32. LÞtÞðiãf–y„Œ‚kºt
©e ™r÷™[kÿS {tuŒe, ðt. Ët. yt., htusz. 12. }øðuŒtrŒ¼t»Þ¼qr{ft 33. ftÞr[rfíËt ¼t„–1
fwËw{fwkðhƒt ðuŒ ¿tt™ xÙMx (ËtÞ÷t), nM‚u {t™®Ën¼tE zturzÞt, htsftux. 13. ËkMfthrðrÄ 34. ftÞr[rfíËt ¼t„–2
©e WŒÞ¼tE [tintý, {tuhƒe. 14. ytÞtor¼rð™Þ 35. ftÞr[rfíËt ¼t„–3
©e yh®ðŒ¼tE …tufth, yt™kŒ™„h, ŒneËh, {wkƒE-68. 15. W…Œuþ{kshe 36. ftÞr[rfíËt ¼t„–4
©e{‚e ŒuðÞt™eƒu™ Ëw¾Œuð®Ën [wztË{t, htsftux. 16. ytí{fÚtt 37. MðMÚtð]¥t ¼t„–1
Mð. „k„t{t ‚u™tS zturzÞt, nM‚u {t™®Ën¼tE zturzÞt, htsftux. Mðt{e ŒÞt™kŒ ËhMð‚e 38. MðMÚtð]¥t ¼t„–2
17. yuf s {t„o 39. þt÷tõÞ rð¿tt™ ¼t„–1
Yt. 500 ™tu ËnÞtu„ fh™th {nt™w¼tðtu 18. W…r™»tŒtu™tu ËkŒuþ 40. þt÷tõÞ rð¿tt™ ¼t„–2
©e þkfh¼tE …e. „un÷tu‚, „tkÄeÄt{. 19. Ëw¾e „]nMÚt 41. htu„rð¿tt™
©e{‚e ÷e÷tƒu™ sÞŒuð¼tE …h{th, htsftux. 20. ½™½tuh sk„÷{tk 42. þÕÞrð¿tt™ ¼t„–1
©e{‚e ÷e÷tð‚e Œt{tuŒh¼tE …he¾, y{ŒtðtŒ 21. Þtu„{e{tkËt 43. þÕÞrð¿tt™ ¼t„–2

* * *
* * *

Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt) 233 234 Mðt{e ŒÞt™kŒ (Sð™ [rhºt)