1

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

IX

Smisao poesisa materijalnosti

Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa
( Ingres, Courbet, Plava faza Picassa, De Chirico, Vickerey i Betts ).
Likovna instrumentacija i smisao poesisa materijalnosti:
Svaki likovni materijal je u likovnom smislu instrument, koji ima specifinu vizualnu zvunost, ili, drugim rijeima
predstavlja odreenu likovnu instrumentaciju
Zajedno sa specifinom organizacijom likovnih prvina - crte, boje i volumena , daje odreenu originalnu zvunost
likovnog teksta, ili, kada je u pitanju konkretna materijalizacija ideje daje, kako je to formulirao Kosta Bogdanovi 1
smisao poesisa materijalnosti .
0.1.
0.2.
0.3.
0.4.

uvod
racionalna osjetilnost
Tonsko slikanje: od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa
Vaniji izvori

0.1.
U svim esejima potrebno je u uvodnom dijelu definirati najprije specifinosti vezane za osnovne kreativne postulate,
znaajne u procesu nastajanja umjetnikog djela. Zato je nezaobilazno i ponavljanje nekih injenica iz ve razmotrenih
problemskih cjelina ( u drugim esejima) , ali u specifinom kontekstu.
0.1.1. Dijalog linije i boje
0.1.2. Likovna instrumentacija i smisao poesisa materijalnosti
0.1.3. poetska tehninost

0.1.1. Dijalog linije i boje

0/ 1. INGRES: Turska kupelj Paris, Louvre; 1859/63; tondo, 108 cm;
1

Kosta Bogdanovi: na promociji prve knjige autora - Metode slikanja i materijali, u Sarajevu, juna 1991.

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

0/ 2. MANET: Le plat d'huitres2, detalj

Coll. Dr. et Mrs.David, New York; 1862. ; 37,5 x 45,5 cm; ulje na platnu.
Vrijeme djelovanja maestra Ingresa dodiruje Davidov klasicizam, romantizam Delacroixa pa sve
do impresionizma ili, drugim rijeima od starog Fragonarda pa sve do mladog Maneta. Tako je
Tursku kupelj naslikao stari maestro Ingres gotovo u isto vrijeme, kada Manet ve stvara svoje
pikturalne etude
Ali, Ingresa i pored nove likovne klime koja ga okruuje, i dalje vie interesira linija od boje
Primjena boje je kod njega uvijek, prije svega, racionalna. U pitanju je, prije svega, hladna difuzna
svjetlost, karakteristina za tonsko slikanje.
Nasuprot Ingresovoj racionalnoj primjeni boje , tipinom tonskom slikanju kod Maneta ima
boja primarnu funkciju: naglaene su pikturalne vrijednosti !
Tako Manet na slici Le plat d'huitres ve usvaja svoju karakteristinu tonsku skalu sa crnom,
utom i bijelom u tehnici bien amene
Boja ima, dakle, kod Maneta primarnu funkciju, dok je materijalizacija i tekstura u drugom planu.
Bitna je gradnja koloristike harmonije !
Na primjer - boja limuna u odnosu na koljke nije objektivna ( racionalna) boja limuna
Istina, analizirajui konkretna djela, pratei proces njihovog nastajanja, rjee emo naii na
iskljuivo racionalne, analitike i konstruktivne projekte, nasuprot onima koji su iracionalni
Tako, ako Ingresovu gradnju razmatramo u kontekstu kreativnih nastojanja, tada emo morati panju pokloniti, prije svega, znaaju linije i boje kao osnovnih likovnih
elemenata kojima slikar stvara svoje djelo , dok je kod Maneta u pitanju odnos izmeu grafikih i pikturalnih vrijednosti cjelovite vizualne zvunosti. Ovaj odnos
se stalno mijenja.

Coll. Dr. et Mrs.David, New York; 1862. ; 37,5 x 45,5 cm; ulje na platnu.

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

skiagraphia, pittura, matteria pittorica

Ponekada dolazi do punog izraaja linija, to su ve stari Grci nazivali skiagraphijom, ali, ega se gotovo nikada ne odrie ni Picasso, kao ni mnogi drugi
Ponekada su prisutna kreativna nastojanja koja podrazumijevaju ravnomjerni znaaj linije ( konture) i boje, gdje boja ima funkciju lokalnog tona, to danas definiramo
kao tonsko slikarstvo, slikarstvo klasinog tipa, to esto nazivamo PITTURA

0/ 3. Picasso: Odalisque d'apres Ingres ; 1907/plavi tu i gva; 48 x 63 cmMuse Picasso, Paris.

0/ 4. Ingres: La Grande Odalisque; 1814/ulje na platnu; 91 x 162cm; Louvre.

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

Ipak, ve u najstarijim likovnim izmima susreemo se i sa djelima, kod kojih je umjetnik nastojao postii vrhunsku pikturalnu vizualnu zvunost , to moemo
nazvati MATTERIA PITTORICA . Pod tim terminom podrazumijevamo tako zvano isto slikarstvo - gdje kompozicija bojenih mrlja nije formirana na bazi
ogranienja forme konturama, a svaka boja ima svoju jainu ( kromu), to smo uoili na primjeru koljki, kod Maneta ...

0.1.2. Likovna instrumentacija i smisao poesisa materijalnosti

Svaki likovni materijal je u likovnom smislu instrument, koji ima specifinu vizualnu zvunost, ili, drugim rijeima
odreena likovna instrumentacija,
zajedno sa specifinom organizacijom likovnih prvina crte, boje i volumena ,
daje odreenu originalnu zvunost likovnom tekstu, odnosno, kada je u pitanju konkretna materijalizacija ideje, daje
smisao poesisa materijalnosti
kako je to formulirao Kosta Bogdanovi 3
Sa aspekta same materije slika se, openito, sastoji od podloge na koju je vezivom nanesena boja. Na koji je nain to uraeno, to se deava u procesu rada zavisi od
individualne primjene likovne instrumentacije . Umjetnost moe da se shvati, u dijalektikom smislu, kao skladan odnos izmeu forme i ideje, izmeu tehnike i
materijala4.
Dakle, specifina vizualna zvunost rezultat je specifine likovne gradnje i zavisi od izbora materijala kojim se izvodi, kao i od funkcije i metoda gradnje. Tako e i
vizualna zvunost zavisiti od vie faktora:
- od izbora slikarskog materijala, kao i pribora ,
- od izbora nosioca,
- od same funkcije odreenog artefakta, i
- od procesa kreativne i tehnoloke gradnje.
Razliiti materijalni elementi primijenjeni odgovarajuom metodom slikarskog zanata , ili drugim rijeima, odreenom tehnikom rada , omoguuju umjetniku da sa
vie ili manje uspjeha realizira svoju ideju materijalizira svoj umjetniki osjeaj

3
4

Kosta Bogdanovi: promocija knjige Metode slikanja i materijali, Sarajevo, juni 1991.
Karamehmedovic: LIKOVNA UMJETNOST, Sarajevo 2006, sr.12.

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

tako, traei smisao poesisa materijalnosti, svojom specifinom percepcijom, svojim senzibilitetom, emotivnim odnosom do vizualne inspiracije, daje vlastitom tekstu
i specifian likovni izraz. Openito je, kod razmatranja originalne zvunosti likovnog teksta u sveobuhvatnosti elaboracije slikarskog mtiera ... , od posebnog
znaenja prouavanje specifinosti vizualne zvunosti, zavisne od izbora i naina koritenja likovnog materijala, ili, drugim rijeima, prouavanje slikarskog zanata, i
samog naina slikarskog procedja U tom svom sveobuhvatnom zahvatu potrebno je naporedno, sa materijalom i tehnikom5to bi u jednoj slobodnoj analogiji
sa jezikom predstavljalo likovnu leksiku i likovnu gramatiku, dotaknuti i izraz i stil.
Tako Vickerey, svoju originalnu zvunost postie izborom ve zaboravljenog slikarskog mtiera , koritenjem prastare , predrenesansne tehnike slikanja
temperom Kod njega slikani sloj ( dobiva) svilenkasti sjaj, a na pojedinim mjestima,
zahvaljujui samom procedju u kojem , pored cenninijevog trattegiara i puntegiara
koristi, pored kista, i nekonvencionalna sredstva, kao to su spuvice, prskanje boje i
slino, fascinantnu materijalizaciju

0/ 5. Robert Vickerey: Monarch Ascendant

1995. 12 x 16 inches; new techniques in Egg tempera na prepariranoj ploi ;
dakle, odreena likovna instrumentacija, kod Vickereya - boja ( pigment) vezan
- vezivom ( emulzijom od umanjka) ,
- nanoen na nosilac ( prepariranu plou)
- pomou razliitih alatki, ( kistova, etki, krpica, spuvi, prskanja)
zajedno sa specifinom
- organizacijom likovnih prvina crte, boje i volumena , daje odreenu originalnu
zvunost likovnom tekstu, odnosno, kada je u pitanju konkretna materijalizacija ideje,
daje smisao poesisa materijalnosti

Sadudin Musabegovi: promocija knjige Metode slikanja i materijali, Sarajevo, juni 1991.

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

0.1.3. poetska tehninost

Prema enciklopedijskoj definiciji6...slikarstvo je jedna od osnovnih grana likovnog stvaralatva,

umijee koje pomou linija i boja daje na plonoj podlozi prikaz pojava vienih u stvarnosti.
Time ploha dobiva novo, ne iskljuivo dekorativno znaenje

Odgovarajuom metodom slikarskog zanata , ili drugim rijeima, odreenom tehnikom rada , slikar sa vie ili manje
uspjeha realizira svoju ideju materijalizira svoj umjetniki osjeaj Ali, sama tehnika je svugdje samo poetni
profesionalni odnos do materije. Ona mora ostati nevidljiva. Tako Adorno logino zakljuuje:
to cilj temeljitije podjarmljuje sredstva, to sredstva vie prijete da e zavladati ciljem:
estetska dialektika sluge i gospodara7.
Autentinost se prepoznaje ne samo u tehnici, ve i u mnogim drugim elementima u koncepciji, rukopisu, virtuoznosti,
gami, dramatskoj napetosti u onom to je Paul Valry nazvao poetska tehninost 8 : umjetnost je sinteza htijenja i
moi ( sposobnosti koju umjetnik stie zahvaljujui primijenjenom materijalu)
Vana je sama osjetilnost koju umjetnik nosi negdje duboko u sebi. Tu osjetilnost treba prevesti u likovni jezik
sigurnom rukom uvjebanog majstora svog zanata. Uzmimo za primjer Tajnu i melankoliju ulice Giorgia de Chirica:
majstor se sa oduevljenjem vraa starom klasinom procedju , te postie izuzetnu osjetilnost nenametljivim, ali
znalakim crtakim pod slikanjem temperom - obogaenim, u detaljima, izraajnim mogunostima ulja

0/ 6. Giorgio de Chirico: Tajna i melankolija ulice

1914 (slutnja rata); ulje na platnu, 87 x 72,4 cm; privatana kolekcija.
Sam De Chirico je svoje kreacije nazvao metafizikim slikarstvom , gdje9...
fina preciznost i odmereno korienje povrina i volumena stvaraju kanon metafizike estetike
6

Dr. Luc Menae: Slikarstvo, Enciklopedija likovnih umjetnosti, Zagreb, 1966 knj. 4, str. 223
Ivan Focht: Tajna umjetnosti ,Zagreb 1966 / str. 218
8
Gvido Morpurgo-Taljabue: Lesthtique contemporaine une enqute, Milano, 1960 /s.175
9
Janson, Historija umetnosti , Novi Sad, 2004, str. 798.
7

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

Misterija umjetnikog stvaranja je nedokuiva: kako je zapisao Huyghe

10Entre l'oeil et la main du peintre se joue le mystre de l'art !
dakle, izmeu oka i ruke slikara deava se misterija umjetnosti !
Inae, sam znaaj zanata u umjetnosti moda je najbolje, u samoj terminologiji, afirmirala francuska kultura:
naime, u francuskom jeziku, za razliku od drugih jezika, razlika je odreena manjom jezikom distinkcijom izmeu rijei lartist - umjetnik i lartisan - zanatlija.
Ali zato Francuzi esto koriste za zanatski virtuozno djelo, ali manje umjetnike vrijednosti, frazu
elle nest pas dun artiste, cest des artisans11
Francuzi koriste termin beaux arts i u irem kontekstu: u lijepe umjetnosti spadaju one vrste glazbe, poezije, proze, slikarstva, kiparstva, arhitekture,
gdje imamo osjeaj da djelo ima osebujan peat umjetnikovog linog izraza. Tako se razlikuje beletristika ( belle letre) od novinarstva ( journaliste) , simfonija od
lagera, slika od plakata ( iako su granice izmeu tzv. iste i primijenjene umjetnosti sruili ve Domier i Loutrec, a kasnije Picasso).
Leonardo je jednom prilikom zapisao da je ... slika pjesma koju vidimo...
A Delacroix12, nastavlja ovu tezu, traei distinkciju izmeu pjesnika i slikara: Le pote se sauve par la succession des images; le peintre par leur simultannt !
Konano, Malraux13 smatra ... da oko slua! ... trai da oslunemo les voix di silence... zvuk tiine .
Jasno je, dakle, da rad na umjetnikom djelu, iako najee zavisi i od zanatskog iskustva, ima malo zajednikog sa onim to se obino zove zanatskom izradom:
14ako je originalnost ono po emu se umetnost razlikuje od zanatstva, tradicija slui kao zajedniki teren na kome se oboje sreu.
Svaki umetnik u zametku poinje na nivou zanatlije, na taj nain to podraava drugim umetnikim delima
na kraju, niko se ne moe nauiti stvaranju; moe se nauiti samo kako da ide kroz proces stvaranja
Janson naglaava da
...nije ni udo to se umjetnikov nain rada toliko odupire svim zadanim pravilima, dok obrtnikov potie standardizaciju i pravila.
Razlika je u tome to umjetnik stvara neto umjesto da tek izrauje

10

Ren Huyghe: Dialoge avec la visible, Paris, 1955, str. 7.

J.G.Goulinat: La technique des peintres, Paris, 1926 / str. 11 ( ovo nije rad umjetnika, ve zanatlije ).
12
Delacroix: Journal, Supplment III, s. 417; 16.12. 1843.
13
Ren Huyghe: Dialoge avec la visible, Paris, 1955, str. 10.
14
H.W.Janson, Istorija umjetnosti, Beograd, 1974 /str. 15; Janson ( izdanje 1997/str. 21)
11

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

0.2. racionalna osjetilnost

Razmatranje umjetnosti u kontekstu zanatskih iskustava teko je klasificirati pravolinijski ( kronoloki). Porijeklo i tok odreenih umjetnikih problema zasnovani su
na kompleksnim civilizacijskim slojevima u razvojnoj liniji odreene umjetnike prakse, traei ... 15 smisao poezisa materijalnosti.
Pri tome su vrijeme, prostor, klasino i suvremeno podjednako relevantni.
Dakle, i u likovnoj umjetnosti, kao i u drugim oblastima stvaralatva, prisutan je onaj circulus, stalno preobraavanje kreativnih htijenja .
Zato svaka klasifikacija predstavlja i osiromaenje.
Svrstavanje odreenih kreativnih projekata u strogo diferencirane vrste je upitno ali ipak neophodno.
Kao jedan od kljunih kriterija u razmatranju razliitih pristupa u samom procesu gradnje likovnog djela, uzimajui u obzir kriterije naeg vremena, mnogi uzimaju u
obzir i postojanje racionalnog i iracionalnog u samom pristupu likovnom izrazu, iako se racionalna osjetilnost moe prepoznati u svakom umjetnikom djelu.
Moda je najtonije sam stvaralaki in definirao Klee poznatom izrekom da je genijalnost odstupanje od pravila16, ali kasnije Argan i dodao da
... ne postoji nepremostivi jaz izmeu racionalnog i iracionalnog 17 ... svjesnog i spontanog.
Tako bismo i za racionalnu osjetilnost Ingresovog slikarstva mogli rei da se zasniva na ravnotei racionalnog i iracionalnog ...
Nakon vie studija i briljivih crtea olovkom, prve poteze zapoinje nanoenjem lazurnih uljenih boja u maniri akvarela i gvaa ,
kontrastne sjene su nanoene peenom umbrom Samo za potenciranje svjetlosti boje su nanesene pastozno sa tvrim kistom
To je tehnika koja dozvoljava brzo slikanje ( , kako je naglasio Goulinat briljantno, divlje i snano, pa zato i tehnoloki zdravo
Ali Majstor uvijek nanovo potencira crte, jasan i precizan, to je u ovom sluaju ona racionalna komponenta nasuprot manje racionalnim,
bravuroznim, ali njenim bojenim harmonijama, kojima postie prostorni realitet Analizirajui njegove crtee moemo pronai i u samoj
liniji onu iracionalnu senzibilnost

0/ 7. INGRES: Edip i sfinga

Paris, Louvre, (postoje jo dvije verzije:prva iz kolekcije Degasa, danas u Londonu i druga, varijacija na temu / okrenuta kompozicija / koja
je u Baltimoru; 1808/25. ; prvi rimski period; 189 x 144 cm; ulje na platnu.
15

Kosta Bogdanovi: o knjizi Slikarstvo, metode slikanja i materijali (Metka Kraigher-Hozo, Svjetlost, 1990); tekst o knjizi objavljen: Osloboenje, 22. jun 1991/ str. 11
Ivan Focht: Uvod u estetiku , Sarajevo 1972 /s.214
17
Giulio Carlo Argan: Studije o modernoj umjetnosti , Beograd, 1982 /s.125...
16

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

Kako je primijetio E.Faure ...Ingres je opinjen 18grkim slikarstvom na vazama, onim nainom Apellesovog crtea ... sam je rekao:
...crtati ne znai jednostavno uveati konture ...
ali, ...crte vrijedi tri etvrtine slike budite radije sivi nego areni !
Tako je Slikar Ahil motiv Muza i djevojka realizirao ...19samo s nekoliko sigurnih, svjeih i tenih poteza
ne samo da je prikazao trodimenzionalnu figuru ve je naznaio i tijelo ispod draperije ...
evidentna je unutranja dinamika linija ...
njihova debljina ili gotovo nestajanje ine da su neki obrisi istaknutiji, dok se drugi stapaju jedan u drugi ili nestaju u bijeloj pozadini ...
uinak dopunjuje boja, u ovom sluaju cinober, neobina za lekite, i oker za muzin plat ukomponovan je i kaligrafski element:

0/8. Slikar Ahil: Muza i djevojka na bijelom lekythosu

Mnchen, Dravna zbirka antikviteta; 440-430 /; visina: 40,7 cm; kolorirani crte na bijeloj osnovi ...
Ve Dorival20 je potencirao da Ingres koristi crte na nov ...genijalan nain ...
..linija je sama sebi svrhom, arabeskom ... Kao da nasluuje Gauguina i Matissea ...
Postoji maksimalna ravnotea izmeu linije, forme i boje ... Ustvari, izmeu kontura je obojenje !
Dakle, analizirajui konkretna djela, pratei proces njihovog nastajanja, rjee emo naii na iskljuivo racionalne, analitike i konstruktivne
projekte, nasuprot onima koji su iracionalni
Porijeklo i tok odreenih umjetnikih nastojanja zasnovano je na kompleksnim civilizacijskim slojevima Kako smo ve napomenuli - u
likovnoj umjetnosti, kao i u drugim oblastima stvaralatva, prisutan je onaj circulus, stalno preobraavanje kreativnih htijenja .
U tom stalnom preobraavanju kreativnih htijenja ...ovjeku nije svojstveno da se ponavlja21.
18

E.Faure: POVIJEST UMJETNOSTI, IV / Zagreb 1955 / str. 204.

Horst Waldemar JANSON, Anthony F. Janson : ISTORIJA UMJETNOSTI dopunjeno izdanje , Novi Sad 2006; str. 153
20
Bernard Dorival: Francusko slikarstvo, Zagreb 1959 / str. 207.
19

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

ivot je iskustvo, ponavljanje je zastoj iskustva. Iskustvo je traenje ...

Ne vrijedi truda, kako dalje naglaava Argan, traiti neto to je ve naeno. Istina, nae vrijeme otvorilo je i takozvanu drugu liniju umjetnosti.
Sada se novo ne mora uvijek potvrivati kao takvo: inovacija kao oznaka kvalitete izgubila je na svojoj aktualnosti ...
Najee ...se novi izum raa iz kritike prolosti kojoj se pridodaje projekt za budunost.
Mnogi teoretiari istiu kako ... nikada i nisu postojale kanonske tehnike pojedinih umjetnosti
Jo Ventura22 je naglasio, da ako razmatramo samu tehniku postoji samo dobra tehnika i loa tehnika: ona koja se gubi u umjetnikom djelu je uvijek dobra,
a ona koja se istie sama po sebi, kad slikar voli da se prikae virtuoz vie nego umjetnik, uvijek je loa ...
Circulus, stalno preobraavanje ... na prolazu kroz prostor i vrijeme, nikada ne prestaje
...sve moemo razumjeti onog asa, kad se vratimo do izvora23.
lie Faure, vrstan poznavalac svjetske likovne batine, je ve prije gotovo osam desetljea formulirao, polazei od ope prihvaenih filozofskih stavova zakljuio da
sveopa uzajamna povezanost spaja sve ljudske ine i sve ljudske predodbe,
ne samo u prostoru, nego takoer, i prije svega, u vremenu. ...Sve moemo razumjeti onog asa, kad se vratimo do izvora
Jer ak i onda, kad pojedini veliki izrazi spoznaje ostaju nepoznati jedni drugima,
ak i onda kad se njihovi zajedniki izvori gube u tami povijesti, razvoj spoznaje kao da prolazi svagdje kroz gotovo jednake stupnjeve:
organsku integraciju, ravnoteu sklada i kritiko raslanjivanje; i stoga u pojavama toga razvoja otkrivamo udesne analogije
u strukturi, ritmu i u izraaju.

21

G.C.Argan: Studije o modernoj umjetnosti, Beograd, 1982 / str.39

Lionello Ventura: Come su guarda un Quadro / Od Giotta do Chagalla ; Zagreb, 1952 /str. 230-235
23
. Faure:Duh oblika/str. 11
22

10

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

0.3. Tonsko slikanje: od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

... 24historija nije jednosmjerna, neprekidna, jer se moe promatrati kao dugo taloenje sadanjosti,
a umjetnost kao transpozicija skale dubokih aktualnosti.
Tako je mogue da umjetnika djela, nastala u razliitim historijskim periodima, ive naporedo, istovremeno.
Nijedna revolucija ne porie sva iskustva koja su joj prethodila ...
Na historijsku svijest forme ne ostavljaju prolazan utisak ...
Uvjereni u istinitost, ve vie puta citirane Heideggerove izreke da ...
...sve moemo razumjeti onog asa, kad se vratimo do izvora ...
pokuati emo
- kompilacijom informacija iz niza dokumenata, knjiga, traktata i prirunika, proniknuti u tajanstveni svijet likovnog stvaranja,
- razmotriti kljune tehnoloke steevine, spoznaje, saznanja i inovacije u kojima je autentinost kreativnih nastojanja dola do punog izraaja,
- uzimajui u obzir i sva meusobna preplitanja pojedinih zanatskih dostignua, ak i komparacijama, u kojima se dovodi u pitanje i kronoloki red,
- ne zaobilazei ni kreativna nastojanja u kontekstu osnovnih likovnih elemenata, kojima slikar stvara svoje djelo .
Tehnike tonskog mogli bismo razmatrati na bezbroj primjera
Imajui u vidu znaaj specifine vizualne zvunosti tonskog slikanja , zasnovanog na ravnopravnom dijalogu linija i boja, kao i prisutnosti one karakteristine
hladne difuzne svjetlosti ( za razliku od Leonardovog chiaro scura ), odabrali smo sljedee tipine primjere:

24

Karamehmedovic: LIKOVNA UMJETNOST, Sarajevo 2006, ( citat Foillona; str.12.)

11

12

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

prvi primjer:
0/9. Odaliska Ingresa,
strastvenog crtaa , kojem je crte predstavljao fundament samog slikarskog pristupa, majstora koji je linijom
kristalizirao svoju kreativnu viziju,
majstora kojem boja predstavlja samo dodatno obogaenje
kojim pomou realistikih detalja i
bravuroznih, ali njenih bojenih harmonija, postie prostorni realitet

drugi primjer:
0/10. Atelier Gustavea Curbeta,
pseudo klasika , esto bez dovoljnog iskustva,
bez organskog poznavanja karakteristika pojedinih boja i veziva,
nedovoljne upuenosti u znaaj klasinog pod-slikanja i slikanja u slojevima,
iako esto spominjanog, sa tehnolokog aspekta, u negativnom kontekstu,
ali i slikara, koji je svojim demistifikacijama klasine gradnje slike,
uticao na mnoge budue generacije slikara,

13

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

trei primjer:
0/11. Dvije sestre, Pabla Picassa,
analizom njegovih gvaeva i tempera, koji po optikom efektu daju
manje luminoznosti od istih akvarelnih boja
ali zato omoguuju klasian nain rada, od tamnog ka svjetlom,
odnosno od srednjeg tona ka svjetlijim i tamnijim kontrastima
to je majstoru, eljnom studijskog istraivanja
predstavljalo idealan mtier,

etvrti primjer:
0/12. Tajna i melankolija ulice, Giorgia de
Chirica
majstora, tradicionalista, koji se takoer vraa
klasinom slikarskom zanatu
u vremenu opeg poziva ka redu
rappel l'ordre
udnjom za umjetnou koja bi potovala formalne likovne vrijednosti
oblike, volumene, boje, a sve u okviru smirenih kompozicijskih shema
u kojima dominira uspomena na klasini svijet
uz nasluivanje metafizikog razdoblja,

14

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

peti primjer:
0/13. djelo Monarch Ascendant, Roberta Vickereya,
neorealista koji na novo revalorizira klasine tehnike takozvanu obnovu slike
postavljajui tehniku, kako je za pokret obnove slike primijetio Argan25,
kao zanatski pristup
koji suzbija svaki individualni izraajni impuls
Roberta Vickereya, majstora koji prenosi na platno
samo puke projekcije
koje nemaju strukturu niti ontoloki sadraj forme
jednog od majstora 26 poetskog slikarstva,
koji predmet pretvara u sliku sa sasvim drukijim znaenjem,
te konano

esti primjer:
0/14. Tide Passage, Edwarda Bettsa
zaljubljenika u prirodu, koji je ve akvarelnim bojama postizao na svojim djelima
vrhunske vizualne ekspresije, ne negirajui formalne elemente
boju, ravnoteu, obris, dubinu, kompoziciju, gradaciju
stvarajui optike vizije, koje su uz novi poticaj pojavom akrilnih boja
dostigle savrenstvo u hladnim, pomalo suznim bijelim ,
ponekad ak i pastoznim mrljama,
kakve u akvarelu ne bi mogao postii

25
26

Argan: Studije o modernoj umjetnosti, Beograd, str. 239.

Janson, str. 809

15

IX
Smisao poesisa materijalnosti
Tonsko slikanje
Od Ingresa do Tide Passagea Edwarda Bettsa

0.4.1.

VANIJI IZVORI
-

Argan: Studije o modernoj umjetnosti, Beograd, str. 239.

Beaux Arts (maj 1993. str. 56; Yves Michaud: Cre aprs les matres
Bernard Dorival: Francusko slikarstvo, Zagreb 1959 / str. 207.
Dr. Luc Menae: Slikarstvo, Enciklopedija likovnih umjetnosti, Zagreb, 1966 . Faure:Duh
oblika/ Zagreb 1955.
E.Faure: POVIJEST UMJETNOSTI, IV / Zagreb 1955.
Georges Batailes: Manet; SKIRA, Geneva, Paris, New York, 1955.
Gvido Morpurgo-Taljabue: Lesthtique contemporaine une enqute, Milano, 1960.
Horst Waldemar JANSON, Anthony F. Janson : ISTORIJA UMJETNOSTI dopunjeno
izdanje , Novi Sad 2006.
Ivan Focht: Uvod u estetiku , Sarajevo 1972.
Ivan Focht: Tajna umjetnosti ,Zagreb 1966 / str. 218.
J.G.Goulinat: La technique des peintres, Paris, 1926.
Karamehmedovic: LIKOVNA UMJETNOST, Sarajevo 2006.
Kosta Bogdanovi: o knjizi Slikarstvo, metode slikanja i materijali (Metka KraigherHozo, Svjetlost, 1990); tekst o knjizi objavljen: Osloboenje, 22. jun 1991; izvodi u
dopunjenom izdanju 2007.
Lionello Ventura: Come su guarda un Quadro / Od Giotta do Chagalla ; Zagreb, 1952.
Ren Huyghe: Dialoge avec la visible, Paris, 1955.
Rizzoli; Milano 1968/ INGRES
Sadudin Musabegovi: promocija knjige Metode slikanja i materijali, Sarajevo, juni 1991.;
izvodi u dopunjenom izdanju 2007.

0.4.2.
IZVORI SLIKA
0/1. Rizzoli; Milano 1968/ INGRES, Tav. LVIII .
0/2. Georges Batailes: Manet; SKIRA, Geneva, Paris, 1955, str. 37.
0/3, 4, Beaux Arts (maj 1993. str. 55; Yves Michaud: Cre aprs les matres
0/5. www.jonathanboos.com.
0/6. Horst Waldemar JANSON, Anthony F. Janson : ISTORIJA UMJETNOSTI dopunjeno
izdanje , Novi Sad 2006.
0/7. Rizzoli; Milano 1968/ INGRES, Tav.VII .
0/8. Horst Waldemar JANSON, Anthony F. Janson : ISTORIJA UMJETNOSTI dopunjeno
izdanje , Novi Sad 2006; str.153 .
0/9. Beaux Arts (maj 1993. str. 55; Yves Michaud: Cre aprs les matres
0/10. J.Schulze: Devatnajsto stoletje, Ljubljana 1971, str.91.
0/11. Denis Thomas: Pacasso abd his art, London, New York, 1975.
0/12. Horst Waldemar JANSON, Anthony F. Janson : ISTORIJA UMJETNOSTI dopunjeno
izdanje , Novi Sad 2006.
0/13. www.artvalue.com.
0/14. Metka Kraigher-Hozo,Metode slikanja i materijali, Svjetlost,Sarajevo 1990.