Professional Documents
Culture Documents
Büyüklerin Dilinden Tasavvuf
Büyüklerin Dilinden Tasavvuf
Tasavvuf
"..Alemlerin rabbi olan Allaha hamdolsun.
Salat ve selam efendimiz Muhammede,
ehl-i beytine
ve btn ashabna olsun.."
Bismillahirrahmanirrahim
*
Henz erginlik ana girmemitim.
Ak deryasna daldm m, 30-40 gn hi bir ey yiyemezdim;
istekten kesilirdim, gnlerce ala susuzlua katlanrdm.
Bir gn babam bana kt,
'Olum, dedi, ben senin bu halinden birey anlamyorum;
bunun sonu nereye varacak?
Bu davranlar seni felkete gtrecek.'
Ben ona u cevab verdim:
Baba!
Seninle benim babalk ve evltlk ilikimiz neye benzer bilir misin?
Bir tavuun altna tavuk yumurtalaryle kark bir de kaz yumurtas koymular.
Vakti gelip de civcivler kt zaman
bunlar hep birlikte analarnn arkasna der giderler,
yolda bir gl kenarna raslarlar.
Kaz yumurtasndan kan civciv hemen kendisini suya atar,
bunu gren ana tavuk, eyvah yavrum boulacak der.
rpnmaya balar. Halbuki kaz yavrusu nee iinde suda yzmektedir.
te seninle benim aramdaki fark da byledir.
Hastalanmtm.
Hastaln iddetinden baylmm.
Artk ldm sanmlar.
Bu srada irkin grnml bir topluluk grdm. Bunlar bana eziyet etmek istiyorlard.
Gzel grnml, ho kokulu bir adamn da beni onlardan korumaya altn grdm.
Sonunda onlar alt edip benden uzaklatrd. Kimsin? dedim. Ben "Yasin suresi"yim,
seni savunuyorum, dedi. Ayldm.
Baktm, rahmetli babam ba ucumda oturmu alayarak "Yasin suresi"ni okuyor.
Sureyi tamamlamt.
Ben de grdklerimi ona anlattm.
O'na vahiy geldii zaman, eytann feryadn duydum da "Ya Rasulullah! Bu feryad nedir?"
dedim. "Bu kendisine kulluk edilmesinden midi kesen eytandr. Benim duyduumu
duyuyor, grdm gryorsun. Ancak sen nebi deilsin, vezirsin ve hayr zeresin" dedi.
Kureyin ileri gelenleri ona geldiinde onunla beraberdim. "Ya Muhammed, sen atalarndan
ve ailenden hi kimsenin yapmad byk bir iddiada bulunuyorsun, biz senden nebi ve
Rasul olduunu bilmemizi salayacak bir ey gstermeni istiyoruz. Eer yapmazsan, seni
sihirbaz ve yalanc biliriz." dediler.
O, Allah phesiz her eye kadirdir; eer Allah sizin iin bunu yaparsa hakka iman ederek
ehadet eder misiniz?" dedi. Evet dediler. stediinizi size gstereceim, hayra
dnmeyeceinizi de biliyorum. inizde Bedir'de kuyuya atlacak, Hendek'te hiziplere
ayrlacak kimseler var. dedi.
Sonra "Ey aa, eer Allah'a ve ahiret gnne iman ediyor ve benim Allah'n Rasul
olduumu biliyorsan, Allah'n izniyle kknle beraber skl ve nmde dur." dedi. O, onu
hak ile gndermiti, aa kkyle birlikte sklecekti. iddetli bir gk grltsyle kuun
kanatlarn rpmas gibi ksa bir anda sklp geldi ve titreyerek Rasulullah'n nnde durdu.
En yksek dal Rasulullah'n zerine, baz dallar da benim omuzlarma geldi. Ben
Rasulullah'n sandaydm. Kavim bunu grd zaman-kibirlenip bbrlenerek- "Ona emret
tekrar gelsin fakat yars orada kalsn" dediler.
O da bunu emretti. O da daha artc bir ekilde daha iddetli bir sesle yarm olarak geldi ;
neredeyse Rasulullah'a sarlacakt. -inkar ve kibir dolu olarak- "tekrar bu yarsna emret te
geldii gibi br yarsna dnsn" dediler. Rasulullah, o yarya emretti ve o da dnd.
"Allah'tan baka ilah yoktur, ben sana iman edenlerin ilkiyim ya Rasulullah" dedim. "Szn
yceltmek, nbvvetini tasdik etmek iin Allah'n emriyle bu aaca yapacan yaptn ikrar
edenlerin de ilkiyim" dedim.
Kavmin hepsi birden; "Hayr, sihirbaz ve yalancdr. Sihrinin artcl bu ii kolaylatrd.
Bu iinde ancak bunun gibiler sana inanabilir, (beni kastediyorlard)" dediler.
Ben, Allah yolunda olan, knaycnn knamasna aldr etmeyen, simalar sddklarn simas,
szleri iyilerin szleri olan bir toplumdanm. Onlar geceyi ibadet ve tefekkrle mamur
ederler, gndzn yol gsteren iaretleri olurlar. Onlar, Kuran'a smsk sarlmlardr; Allah'n
kanunlarn, Rasulnn snnetlerini diriltirler, kibirlenmezler, byklk taslamazlar, kyanet
etmezler, bozgunculuk yapmazlar. Bedenleri amelde, kalpleri cennettedir.
{ Ali (kv) }
u marifetin kuludur,
u Cennetin,
u da cehennemin kuludur, denir.
ok ok az mstesna.
Onlar
Vehim trnden olmakszn
Onunla sarhoturlar
Onlar Allah'n kullardr,
onlar bilemez Ondan baka hi kimse.
Nimetin kullar deildirler.
*
unu bil ki, veysiler denilen bir zmre vardr. Bunlarn eyhe ihtiyac yoktur.
Zira baka bir aracya hacet kalmadan nbvvet bunlar kendi kucanda terbiye etmitir,
tpk Veysel'i terbiye ettii gibi. Geri o zahiren Peygamberler Efendisini grmemiti.
Ama onun tarafndan terbiye ve irat edilmiti. (Risalet ocanda) nbvvetten terbiye
grm ve hakikatle dost olmutu. Bu makam o kadar ulu ve ycedir ki, kolay kolay kimseyi
oraya ulatrmazlar. Bu devlet kime yz gsterir ki? "Bu Allah'n dilediine bahettii bir
ltufdur." [MADE 5.54]
*
Bunun zerine (Meryem), onu (ocuu) iaret etti.
(Onlar) dediler ki:
Beikte olan bir sabi (bebek) ile biz nasl konuuruz?
{ Meryem 29 }
Ve Rabbin meleklere:
Muhakkak ki Ben yeryznde bir
halife
klacam. demiti.
(Melekler de): Orada fesat karacak ve kan dkecek birisini mi yaratacaksn? Biz Seni, hamd
ile tesbih ve seni takdis ediyoruz. dediler. (Rabbin de): Muhakkak ki ben, sizin
bilmediklerinizi bilirim. buyurdu.
{ Bakara 30 }
Rabbin meleklere:
Muhakkak ki Ben, tnden (nemli topraktan, balktan) bir
beer
yaratacam. demiti.
Bylece onu sevva ettiim (dzenlediim) ve onun iine ruhumdan flediim zaman,
derhal ona secde ederek yere kapann!
{ Sad 71 , 72 }
"..Nefs, ilahi flemeyle, dzenlenmi beden arasnda (berzah olarak) ortaya kmtr. Miza
kendisine etki eder ve nefisler derece derecedir. nk ilahi fleme ynnden bir
derecelenme sz konusu deildir. Derecelenme kabiliyetlerde olabilir. yleyse onun bir yn
doaya bir yn ilahi ruha dnktr..."
..Bu, ruh iin dikilmi bir elbisedir. Melekler de, buna kavuamaz. Melekler de maddedir.
Meknldr. Nasl olduu anlalabilir. Bu bilgilerden insann nasl (Halfe-i Rahmn) olduu
anlalr. Bir eyin sureti, onun halifesidir, vekilidir. Bir ey onun suretinde yaratlmazsa, onun
halifesi olamaz. Halife olmaya yakmayan, emanet ykn tayamaz. Sultann hediyelerini,
ancak onun vastalar tar. Ahzab suresinin (Emaneti gklere ve yere ve dalara bildirdik,
yklenmek istemediler Ondan ekindiler Onu insan yklendi) mealindeki 72 ayetinde
anlalyor ki, insandaki kemaller, Vucub mertebesinin kemallerinin suretleri, grntleridir.
nsandaki kemallerin, Vucub mertebesindeki kemallere yalnz isimleri benzemektedir. Bunun
iindir ki, hadis-i erifte, (Allahu teala, Adem'i kendi suretinde yaratt) buyuruldu. nk
insann nefsinde bulunan her ey, birer surettir, grntdr. Bu suretlerin hakikati, asl,
Vucub mertebesindedir. nsann halife olmasnn incelii buradan anlalmaktadr; nk bir
seyin sureti, o eyin halifesidir, vekilidir..
{ mam- Rabbani (ks) }
{ uara 19 }
Ey oulcuum,
ryan kardelerine anlatma!
O zaman sana tuzak kurarlar.
Muhakkak ki; eytan,
insana apak dmandr.
{ Yusuf 5 }
Bir adam, hileyle kuazlar tuzaa drmek, onlara yemek satmak iin tuzak kurar;
buna dzen derler.
Fakat bir padiah, kendindeki hnerden haberi bile olmayan deersiz, acemi doan tutup
elinde bileinde besleyip terbiye etmek, yceltmek, ona avlanmay belletmek iin tuzak
kurarsa buna dzen demezler.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
*
(Nuhun (a.s.) olu)
Beni sudan koruyacak bir daa snacam
dedi.
(Nuh (a.s.), ona)
Bugun Allah'n emrinden kurtaracak hibir g yoktur,
sadece O'nun esirgedikleri kurtulabilir
dedi.
10
Ve ylece
ikisinin arasna dalgalar girdi de
boulanlardan oldu.
{ Hud 43 }
(Yakup as) yle dedi:
Onunla gitmeniz muhakkak ki; gerekten beni mahzun eder.
Ve ben, siz ondan gfilken, onu bir kurdun yemesinden korkarm.
{ Yusuf 13 }
*
Bir de gmleinin zerinde yalan bir kan getirdiler
{ Yusuf 19 }
Mjdelendii eyin (Kz babas olduu) ktlnden kavminden gizlenir.
Onu zelillikle tutsun mu yoksa onu topraa m gmsn? Verdikleri hkm ne kt deil mi?
{ Nahl 59 }
"..(Kabil) Seni mutlaka ldreceim dedi.
O da (Habil) , Allah sadece takv sahiplerinden kabul eder. dedi.
Gerekten, eer sen, beni ldrmek iin elini bana uzatrsan, ben seni ldrmek iin elimi
sana uzatacak deilim. Muhakkak ki ben, lemlerin Rabbi olan Allahtan korkarm.
{ Maide 28 }
*
O zaman ona (Firavuna), yumuak sz syleyin.
Bylece o, tezekkr eder (anlar) veya hu duyar.
{ Taha 44 }
szlerek kanat rpan kular grmyorlar m?
Onlar Rahmn'dan bakas tutmuyor.
{ Mlk 19 }
Hlbuki sizi de
yaptklarnz da
11
Allh yaratmtr!
{ Saffat 96 }
attn da, sen atmadn
ve lkin Allah att..
{ Enfal 17 }
Dikkat edin,
btn iler Allah'a dner.
{ ura 53 }
*
Ben kederimi ve hznm
yalnzca Allah'a arz ederim.
{ Yusuf 87, 94 }
Ben, sizin Rabbiniz deil miyim?
{ Araf 172 }
*
"..Hakkn sureti (veya ilahi suret), emir veya yasakla muhatap olmamay gerektirir.
Bunun nedeni, ilahi suretin azizliidir. Sz konusu izzet, doas gerei insana yaylm,
insan (zerinde yaratlm olduu) sureti ynnden iinde ve dnda gnahkr ve asi
olmutur.
nk insan, emir, yasaklama ve zorlamay kabul etmeyenin suretine gre yaratlmtr.."
"..blis 'Ben ondan daha iyiyim' derken Topraktan yarattndan sana daha yaknm' demek
istemitir. Halbuki blis, Allah'n dem'i yaratrken -Adem'in kendisine gre yaratld ilahi
suretin kemali nedeniyle- iki elini kullandn bilmiyordu ve bliste veya meleklerde bu
konuda bilgi yoktu. Bu nedenle hepsi itiraz etmi, melekler ve blis kendilerinden aktarlan
szleri sylemilerdir. O halde insann gnahkar olmas yaratl zelliinden kaynaklanrken
itaatkrl yaratl gayesinden kaynaklanr.."
12
*
"nsanlarn hepsi Allahn yli [ailesi-ev halk] gibidir.
{ sav }
*
"..yle buyurdu: Ey Nuh! Muhakkak ki o, senin ailenden deildir.."
{ Hud 46 }
*
Kabuu krlan sedef znt vermesin sana, iinde inci vardr.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Allah sana duyurduun eyi anlamay nasip etsin, bilmelisin ki: Gybet, duyduunda zlecei
ekilde nc ahs hakknda konumaktr ve mminlere haramdr. Hakkn ise gybeti
yaplamaz, nk O, ''duyan ve grendir.'' Gerekte ve O'nu bilenlerin nezdinde i byledir.
Allah kendilerinden beenmedii eyleri kullarna aklamtr. ''Bir ksm iman eder, bir ksm
kafir olur.'' yleyse Hak da gybet etmez ve gybeti yaplmaz.
13
Hzn terk, bir makam deil, haldir ve kalplerin harap olmasna yol aar.
Onun drlnde ise, arif olann dndakiler iin ilahi bir tuzak vardr.
nk hzn makamndan sadece niteliklerin kendinden
olumsuzlanmas makamna yerletirilen kimse kabilir.
{ Ali (kv) }
Skntlar gizli tutmak, mrvvettendir.
{ Ali (kv) }
14
15
{ sav }
*
"Yce Allah bir ayette yle buyuruyor: "Yes'eluhu men fi's Semavati ve'l ardi klle yevmin
huve fi e'n / Gklerde ve yerde bulunan herkes, O'ndan ister. O, her an yaratma (i, durum)
halindedir." (Rahman, 29) Ardndan yce Allah yle buyuruyor: "Senefruu lekum eyyuhe's
Sekalan / Ey nsan ve cin! Sizin de hesabnz ele alacaz." (Rahman, 31)
Demek ki yce Allah, bizden bize vakit ayracaktr, bizim durumumuzu ele alacaktr.
nk lemin maksad biziz, bakas deil.
Biz, lemin, ilh nefhayla frlm ruhuyuz.
lem, yce Allah'n ekil verdii, yaratln gzel kld, zlman varoluunu tamamlad,
sonra iine kendi ruhundan bir ruh fledii, bitiikliini, yekpareliini paralad, varln
aydnlatt, zlmanliini datt bir cisimdir.
Bylece lem hamdu senalar getirmeye balamtr.
O halde bizler halifeleriz, felekler bizim iin dnmekte, ruhanler ve melekler bizim iin
inmektedir ve Allah, her an bizim iin bir i, durum halindedir.
O halde i, durum (a'n), isteyenlerin isteidir.
nk hibir varlk yoktur ki, Allah'tan istekte bulunmasn,
ama istek bakmndan her birinin mertebesi farkldr."
Eer gerekte sulu deil de ber isen yalnz Allahtan sana yardm etmesini iste. Asla kendine
kendinle yardm etmeye kalkma ki Allah seni nefsinle ba baa brakmasn.
Zunnn-i Msr (ks)
*
"..o (sa), Kendisinden bir ruhtur.."
{ Nisa 171 }
16
17
*
Bu kadar klfetler ierisinde, varln gsteren yalnz Allah Tealadr.
{ sav }
18
*
Celal'inden sana geleni inkar ederek
O'nu sadece Cemal'inde bilme.
Kabzda inkar ederek sadece bastn kabul etme.
Her halde sabit kadem ol,
19
20
*
"..Sfatlara nispet edilen hakikatler.. Hakkn seni yerletirip
O'nun bilen, kudret sahibi, irade eden, diri vb. gibi
birbirinden farkl ya da benzer veya kart isim ve sfatlar sahibi olduunu rendiin
her eydir.."
*
Nefsini anlayan iman sahibinin hli, irfan sahibine benzemez.
man sahibi bir hle sahiptir, o hlle avunur.
Hlbuki hl daima deiir. O, bunu pek anlayamaz.
rfan sahibi makam ehlidir; makam ise sabit olur.
man sahibi, hlinin deimesinden korkar, iman zevale erecek diye zlr.
Bu sebeple kalbinin hzne boulduu olur. Bu arada dtan gler yz gsterdii de olur.
21
*
"..Mertebeler ve mekanlar deiir, haller bakalar, fakat varlk tektir."
*
Sevgilimin akna tutulduum ilk zamanlar feryatlarm
komularm uyutmuyordu
imdi feryatlarm azald
akm artt
zira ate alevlendii zaman duman kalmaz
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
22
*
Tevekkl, bir eyin olmas ile olmamas arasnda fark gzetmemektir.
{ Cafer-i Huldi Hazretleri (ks) }
*
Bir kimseye manev hllerden biri geldiinde, din emirleri yerine getirerek
o hlin kalmasn, gitmesini, aasn veya stn istemezse,
ona rza makam verilmi saylr.
Muvafakat ona nasip olmu olur ve kulluk, onun bulunduu hl demektir.
*
Nefis, kuvvetlere sarlma zelliinde olduu srece
kuvvetlerin ekimesinden de hali olamaz.
Fakat perde aldnda ilmel yakinden daha stn bir hal elde eder ki
buna ryet (grme) ve mahede (gzlemleme) denir.
*
iddet gstermeksizin kuvvetli, zayflk gstermeksizin yumuak ol.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Kim verirse, hayat ve fayda verir. Kim engellerse, zarar verir ve ldrr.
Allah'n bir kimseden engellemesi, cimrilik deil, inayet, koruma ve cmertliktir.
Fakat engellenen kimse bunun farkna varmaz. O zarar grdn (zanneder),
nk o, en-Nafi'in kendisinden esirgedii eyde bulunan yararn bilemez.
Men edilen kii, lnn iradesi olmad gibi, iradesi ilemedii iin lr.
23
*
Sen nazlanrsn, sevgilin de nazlanr. Bylece iki taraf da nazlanrsa ayrlk meydana kar.
Fakat sen, sevgiliye naz etmez de, niyaz edersen; yani yalvarr, yakarrsan, bu yalvarp
yakarmadan, yzlerce buluma, yzlerce kucaklama elde edersin.
Gurura kaplmann, byklk taslamann kann dkmezsen, o kan coar da seni boar.
Yr git de nazn bulankln gider. nk nee, hep arlktan, duruluktan meydana gelir.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
*
Kainattaki tasarrufu hakknda Allah ithama kalkma.
Onun tasarrufunda acele etmesini isteme.
Ona cimrilik isnadnda bulunma.
Onun katndan gelen her eyde hayr vardr.
Onun tasarrufu ile btn batl yollar kapanr.
Ancak kendisine giden yol ak kalr.
*
Belki birdenbire bir inayet yetiir. Ben byle beklenilmeyen inayetlerin klesiyim.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
24
Onlara ne oluyor da
zikirden yz evirenler oldular?
Aslandan kaan rkek yaban eekleri gibi
{ Mddessir 49 - 50 - 51 }
*
1. ve al es selseti : ve (kii) de
2. ellezne hullif : geri braklan kiiler
3. hatt : hatta
4. iz dkat aleyhim : onlara dar gelmiti
5. el ardu : yeryz
6. bim rahubet : geni olmasna ramen
7. ve dkat : ve dar geldi
8. aleyhim : onlara
9. enfusu-hum : nefsleri
10. ve zann : ve anladlar
11. en l melcee : snak olmadn
12. min allhi : Allah'tan
13. ill : ...den baka
14. ileyhi : onlara, kendilerine
15. summe : sonra
16. tbe aleyhim : onlarn tvbelerini kabul etti
25
*
Az ye , az konu , az uyu.
Halkn iine fazla girme , hizmetini bitirince hemen kenara ekil.
Yalnzla al, tek bana kalmay sev. Kalp huzurunu her eye tercih et.
Herkese efkat gzyle bak. Kimseyi kk grme.
Halkla ekime. Kimseden nefsin iin bir ey isteme. Kimseyi kendine hizmet iin arma.
Dnyaya ve dnya ehline gnl balama. Gnln daima mahzun, gzn yal olsun.
*
Bana can da sensin, cihan da sen ne yapaym can, ne edeyim cihan?
Bana, benimle yryp giden haznesin sen; ne iim var krla, ziyanla?
Bir solukta araba dostum; bir solukta kebapla eim
mademki u ykk devrandaym, zamann dnyle ne iim var benim?
Btn halktan rktm, katm; herkesten kurtuldum gitti; ne gizliyim, ne
grnmedeyim ne yapacakmm varl, ne edecekmiim mekn?
26
27
*
Andolsun ki sizi biraz korku ve alkla, bir de mallar, canlar ve
rnlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri mjdele.
{ Bakara 155 }
O, yaptndan sorumlu olmaz, onlar ise sorumlu tutulacaklardr.
{ Enbiya 23 }
O, bunun sonularndan endie edecek deil
(her ii adil, her hkm mutlak hikmettir).
{ ems 15 }
u anda; nasl, niin, neden dikenliinden kendini kurtarabilirsen
O'na kavuursun.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Bu hayatta kim bakasnn suunu balarsa, Allah da onun gnahn ahirette balar.
Kim ii zorlatrmaya bakarsa, Allah da onun iini zorlatrr.
Kim affederse , Allah da onu affeder.
Kim hakkn sonuna kadar alrsa , Allah da ondan hakkn sonuna kadar almak ister.
Bu mmete glk karana , Allah da glk karr.
" Bunlar size iade edilen amellerinizdir ." yleyse gzel huylara balannz ! nk yarn
Allah, bugn O'nun kullarna davrandnz gibi size davranacaktr.
nsan nasl davranrsa Allah da onlara yle davranr !
*
"..'Allah kaza ve kaderini uygulamak istediinde akllar insanlardan alr.
Kaderini uyguladktan sonra ibret alsnlar diye akllarn onlara dndrr.'
Gafil ve cahil insann durumu genel nezdinde yerleik olandr.."
28
*
Yerini bilmeyene kader yerini retir.
{ Abdulkadir Geylani (ks) }
Akl aradm bende bulmadm
bhe klmadm sendedir ya Rab
Kalbi yitirdim, aray geldim
Muttali oldum sendedir ya Rab
*
Gkleri ve yeri yaratan, sizin nefslerinizden eler kld
ve hayvanlardan da eler kld. Orada sizi oaltr, yayar.
O'nun benzeri bir ey yoktur!
Ve O, (es Semi) duyandr, ( el Basir) grendir.
{ ura 11 }
*
Senin bu dnya hayatnda denemeye tbi tutulman
29
*
Dedik ki: Ey dem! Sen ve ein, cennette yerlein.
Oradan (oradaki yiyeceklerden) dilediiniz yerden bol bol yeyin.
Ve bu aaca yaklamayn yoksa zalimlerden olursunuz.
...
Muhakkak ki Ben yeryznde bir halife klacam.
{ Bakara 35 , 30 }
"..Allah'n izni olmadka hibir benlik iman edemez.."
{ Yunus 100 }
30
*
Ey evlat!
Allah'a kul ol. Kader geldii zaman susmay det edin.
Bu hlde, nice hikmetler sezeceksin.
Hekim Calinos'un bir ra vard. Ona zahmeti hayli ok iler yaptrd.
rak sesini karmad, alacan ald. Bunu duymadn m, hekim oldu.
Btn bilgileri ezber etti.
Yaptn hezeyan karsnda ilh hikmetler sana varmaz.
Her eye muteriz ol, Hakla nizaya koyul, sonra da hikmet bekle! te bu olmaz.
Allah'm! Bize uymay nasip et. Mnazaay braktr. Dnyada iyilik ver. hirette de iyilik ver.
Bizi ateten sakla. (el-Bakara, 2/201)
*
Allah seni kendi yaratklarndan rktt zaman iyi bil ki,
O sana kendisiyle ns ve dostluk kapsn amak istemektedir.
31
"..nsan aceleci yaratlmtr. Mmkn bir varlk olmas bakmndan, hakikatinin verdii
yoksunluktan korkar. Bu nedenle dayanaca meyledecei eye ynelir.."
*
Raslullah (s.a.v.) Efendimiz yle buyurdular:
- Her birinizin duas makbul olur; ama aceleci olmamak art ile
Acelesi:
- Dua ettim; kabul olunmad demesidir.
Bu Hadis-i erifteki: Acele kelimesi tefsir edilirse u manay verebiliriz:
- Acele eden, yalnz ihtiyacn dnyor ve asl ihtiyac vereni unutuyor, demektir. Ki bu;
anlay azl manasna gelen marifet noksanldr.
in hakikatini bilen irfan sahibi acele etmez. nk onun dncesi yaratcsdr; Allahtr.
{ Ahmed er Rufai (ks) }
Kul duaya balad m da kendisi gizlice min der.
Duadan kime zevk verirse o, onun min deyiini bilir;
o kiinin dn da, iini de incir gibi tatl, gzel bir hale getirir.
32
*
llet nedir?
llet Hakk'n kuluna sebepli
ya da sebepsiz olarak uyardr.
Bu uyar, ltfn ta kendindendir.
*
Bilakis bir babalar ve analar topluluundanm
Onlar lah'a aittir; durumlarn incelediinde
Tpk aralar vastasyla eya yapan bir sanatkar gibi
Fiil marangoza nispet edilir, aralara deil
Yaratklarn Rabbi de bizi ite byle yaratt
Var edenin birliini sylerken ahs hakldr
Nedenleri ispat edite de kii hakldr
Aralara baktnda, uzar gider
Zat'a varncaya kadar 'ondan, ondan' kalb
Yaratan'a baktnda ise -ki o bizi var etmi
Onun birliini ifade ederiz, topluluu deil:
Ben tek hakikat olarak domuum, yalnz bama
Btn insanlar ise nedenlerin ocuklardr
33
lahi!
Bana nimet verdin, kretmedim.
zerime bela gnderdin sabretmedim;
kretmediim iin verdiin nimeti almadn,
Sabretmediim iin belay srekli klmadn.
lahi!
Senden Ltuftan baka ne gelir?
34
(Her ne kadar eziyet grse, istrab grse, herkes ona alay ederek glse de
an vefas artmal, ak sadakattan ayrlmamaldr.)
Rz- ak ikr etmee takat bulmasa
Snesinde nvek-i dil-dzlar pinhn olup
(Akn srrn ak etmek aybtr, zaten ak da bunu yapmak istemez ama buna gc yetmese
bile sinesine yedii oklar sebebiyle rahat nefes alp onu da yapamamal, istese de o srr
verememeli.)
Dilberinden rahme er olmazsa ol dil-hasteye
Kimseler derdine dermn edemez imkn olup
(Eer sevgilisinden bir lutfa kavumazsa onu hibir ila iyi edemez.)
Gam beyabanna her gn eylese seyr sefer
Her gece mihnet-ser-y firkate mihmn olup
(An hem gecesi hem gndz eziyet olursa kayda deer olur.)
35
36
*
Ben sizin O'na ortak kotuunuz eylerden korkmam,
37
*
Vehmin tasallutuna urayan adamn durumu,
iki yksek duvarn stne bir kar enindeki tahtay koyup
38
39
40
41
42
43
44
o zaman kolay..
{ Safer Dal (ks) }
"..Rya, i konumasndan kurtulmu, diman durumu sahih, miza da mutedil ise, bu rya
Allah'tandr. Genellikle bu gibi bir rya, tabir edilmez. nk yansma, asln sureti ile zahirin
yansmasdr. Peygamberlerin ounluunun ryas byledir. Bu, Hz. Halil brahim'in (a.s.)
ryasn yorumlamay ve zahirini benimsemesinin sebebidir. Kalbi Hakkn yerletii yer
haline gelen kimsenin kalbine genellikle baka bir ey yansmaz; bilakis, bu zellikteki bir
kimsenin ryasnn kayna/(memba) ve ilk yansma kalbinden dimanadr. Halil (a.s.) birinci
hale alt, Hak ise, onu kalbi Hakk kuatan kimsenin makamna ulatrmak istedii iin,
ilahi kalbinden dimana kan ey, bir tek yansma olmutur.."
{ Sadreddin Konevi (ks) }
brahim'den korku gittii
ve ona mjde geldii zaman,
Lut kavmi konusunda Bizimle ekisip-tartsmalara giriyor(du).
Dorusu brahim, yumuak huylu,
duygulu
ve gnlden ynelen biriydi.
Ey brahim,
bundan vazge !
nk, Rabbinin emri gelmitir
ve gerekten onlara geri evrilmeyecek
bir azab gelmitir.
{ Hud Suresi 74 , 75 , 76 }
Ey iman edenler!
Size hayat verecek eylere sizi ard zaman,
Allahn ve Reslnn arsna uyun
ve bilin ki Allah, kii ile kalbi arasna girer.
Yine bilin ki, Onun huzurunda toplanacaksnz.
{ Enfal 24 }
Onlar m'min olmuyorlar diye kendini helk edeceksin.
{ uara 3 }
Gidin Ysuf'u ve kardeini aratrn. Allah'n rahmetinden mit kesmeyin.
45
"te siz (m'minler) bylesiniz, siz onlar seversiniz ve onlar sizi sevmezler.."
{ Ali mran 119 }
"Ey kendini isteyeni reddeden gfil !
Sen, yalnz seni talep edeni ara. O'na talip ol. Yalnz seni seveni sev.
Yalnz seni zleyenle megul ol. Aziz ve Celil olan Allah'n u kelamn hi iitmedin mi ?"
'..Allah onlar sever, onlar da Allah' severler.' - Maide 54
*
Nefs, kendi kendine muhalif olandr. yleyse muhalefet eden, edilenin ta kendisidir.
Bu ise alacak ilerdendir. Kastettiim, burada bir meakkatin bulunmasdr. Muhalefet
edilen baka bir nefs olsayd, buradaki gle almazd.
46
O halde kalbindeki boluk derdini kararllkla, bandaki gaflet uykusunu da uyanklkla tedavi
et. Allah'a itaatkr ol, O'na zikriyle nsiyet et, O'ndan yz evirdiin halde onun sana nasl
yneldiini bir dn! O seni fazl ile brm, affna aryor. Sen ise O'nu brakp bakasna
gidiyorsun. Bu yce ve gl olan Allah ne de kerimdir !
{ Ali (kv) }
En alacak i, sz konusu inkarc gruptan birine
kendinle ilgilen dediinde, yle yant vermesidir:
'Ben Allah'n dinini koruyorum
ve ona dknlmden hareket ediyorum.
Allah hakknda gayret imandandr... vb.'
47
*
-Kimi sevsem aramz alyor. Ya lyor, ya kayboluyor.
Yahut aramza dmanlk giriyor. ou zaman malm kayboluyor,
Param elimden ckyor. Bu yzden dostlarmla bozuuyorum.
Ey Allah'n sevgili kulu, Allah Gayyurdur.
Sevgisine kimsenin ortak olmasn istemez;
sevgilisine baklmaya bile raz olmaz.
Allah, bulunan sevgisini ister.
Kendi sevdii kulu bakasna vermez.
Hal boyle iken
sen bakasna balanyorsun
{ Abdulkadir Geylani (ks) }
"Ey Peygamber, sana Allah ve sana uyan m'minler yeter" ayeti o vakit nazil oldu.
Hicret zamannda btn eshap gizlice Mekkeden karak Medineye geldiler.
Yalnz merl Faruk serbest hicret etti.
yle ki: Klcn kuanarak yayn omuzuna ast, oklarn eline ald.
Kureyin reisleri, Kabenin avlusunda halka halka oturmaktayken haremi erife gitti.
Beyti erifi yedi defa tavaf etti ve iki rekat namaz kld. Sonra: "Yzleriniz kara olsun" diye
Kurey reislerine beddua ederek yanlarndan geerken "Anasn alatmak ve evladn ksz,
karsn dul brakmak isteyen kimse u vadinin te tarafnda bana kavusun" deyip Mekkeden
kt ve Medineye hicret etti. Arkasna kimse dmedi...
{ Ahmet Cevdet Paa }
48
*
"..yleyse bedenin temizlii ibadet ve temizlenme maksadyla suyla ykanmak,
batnn -ki kalptir- temizlii ise, dostluu kazanmak iin [yaratklardan] yz evirmekle
gerekleir. Hakka ancak yaratklardan yz evirmekle dostluk kurulabilir.
nk onlara Hak ile deil, kendi nefsinle bakyordun."
Senin Allah'a hsn- zan besleyip de, Allah'n sana iyilikle muamele etmemesi
hi mmkn deildir.
{ Zunnn-i Msr (ks) }
49
50
*
Seven sevdiine kar 'kskan' diye nitelenir, Bu durum, Allah' seven hakknda olabilecek
en doru haldir. Bu makam, imam ibli'nin makamyd ve onu buna gnlnde sevgilisinin
bykl ve kendi deerinin kkl (hakkndaki inan) sevk etmiti. Bu esnada ise,
sevenlerin nazyla bu yce mertebeye kendisini layk grmemiti. nk sevenler, ilahi
mertebede naz sahibidir. Bunun istisnas, gayret ve kskanlk zelliiyle nitelenen
sevenlerdir. Onlarn zerinde Hakkn bykl hakim olduu iin, naz bilmezler. yleyse
onlar, gizleme zelliiyle nitelenmilerdir. Bunun nedeni ise, kskanlk ve gayrettir. Gayret,
sevginin zelliklerinden biridir. Onlar, lemde 'sevenler' olarak gzkmezler. Peygamberin
makam buydu. Hz. Peygamber sahabeden Saad' kskan diye niteledikten sonra, kendisini
'ondan daha kskan' diye nitelemiti. Bylece onun kskanln belirtirken mbalaa
kalbn getirmi, kendisini ondan daha kskan saymtr. Bununla birlikte sevgideki
cokusunu, kklerle oynama, mizah yapma, elerine, sahabesine ve ocuklara sevgi
gstermekle sevgisini gizlemiti. Btn bunlar, gayret kapsamndadr. Ayette (Peygamberin)
'Ben br beerim' dedii aktarlr. Halbuki kendisini 'sevenlerden' saymamtr. Bunun zerine
doas kendisini bilememi, onun kendisi iin altn veya onu tercih ettiini grdnde,
kendisiyle birlikte olduunu zannetmiti. Halbuki doa, peygamberin bu davrannn
Sevgilisinin emrinden kaynaklandn anlamamt. Bu balamda yle denilir: Hz.
Peygamber Aie'yi, Hasan' ve Hseyin'i severdi. Cuma gn onlar yerde elbiseleri yerlere
sarkm halde oynarken, hutbeyi brakr ve onlarn yanna iner, srtna alr, sonra hutbeyi
tamamlard. Btn bunlar, saygnl zedelenmesin diye, Sevilene kar duyulan kskanlk
kapsamnda olduu gibi en yce mertebeyi yceltmek amacyla gerekte iin olmas gerektii
haldir de. te yandan bu sayg, lemden ortaya kmaz. Bu nedenle Allah kendisini seven
kullarnn kalplerine kskanlk perdesini ekmitir,
Seven Allah olunca, bu zellik yle tecelli eder: Hz. Peygamber hadisin devamnda
'Allah ise benden daha kskantr' der. Bu balamda Allah, kskanl nedeniyle taknlklar
yasaklamtr. Bylelikle onu sevdiklerini iddia eden sevenlerin bu sevgideki durumlar ortaya
kar. Allah bir yalancnn onu sevdii hakknda doru bir iddiada bulunmasn kskanr.
Burada ise, iki iddiay ayrt edecek bir terazi yoktur. Bu nedenle Allah taknl yasaklar.
yleyse kim O'nu sevdiini iddia ederse, O'nun snrlarnda durur. Bu durumda, doru szl
yalancdan ayrlr. Binaenaleyh hepsi, Allah ile var olur. Bu nedenle Allah sevdiine kar
kskantr ve btn fiilleri -eksiklik kula nispet edilmesin diye- kula deil,
kendisine izafe etmitir.
51
52
Ak olup,
akn gizleyip
ve iffetini koruyup len
ehid olur.
{ sav }
Kendine bir arlk veren kimsenin hibir arl yoktur.
{ Abdulkadir Geylani (ks) }
(Ey Habibim) Onlar grdnde bedenleri (grnleri) houna gider.
Konuurlarsa, szlerini dinlersin.
Onlar (birbirine) dayandrlm keresteler (uursuz bedenler) gibidirler!
Her yksek sesli seslenii kendi aleyhlerine sanrlar!
Onlar dmandr, onlardan korun!
Allh onlar ldrsn (anlasnlar hakikat neymi)!
Nasl da dndrlyorlar!
{ Munafkun 4 }
53
Rabbim dmanlarn bile zayi etmiyor, ben de onlar zayi etmedim' demitir. Bunun zerine
Allah ibrahim'e 'Sen benim gerek dostumsun' diye vahyetti.
Hz. Peygamber 'Kii dostunun dini zeredir,
her biriniz kiminle dostluk yaptna baksn' buyurur.
*
54
55
"..hayvann btn yapt iler ve bilgileri, bir tedbir veya dnmeyle gereklemez;
hayvan kendisinden ortaya kan eyleri bilme yaratlndadr (Ar, rmcek.. vb ).."
"..nsan ise yle deildir, nk insann elde ettii herhangi bir bilgiyi ancak,
fikir, tedbir ve dnme gcyle elde ettii bilinir.."
"..Allah Adem'e ki o insandr,
musavvire, mfekkire ve akletme glerini tahsis etmitir.
nsan bu gler sayesinde hayvandan ayrr.."
"..Dilerse seni kemal suretinde yaratr ve alemde halifesi yapar.
Dilerse hayvan suretinde yaratr.."
"..Hayvan insan ile halife insan- kamili ayrt ettik, nk Allah Teala
'Ey insan ! Seni kerim Rabbine kar kkrtan nedir, o seni yaratm dzenlemi
ve itidal vermitir' buyurur.."
"..Adem'in halifelii hakknda 'Yeryznde bir halife yaratacam' demi,
Adem'i ve oullarn kastetmi,
sonra da meleklerine Adem'e secde etmelerini emretmitir.."
"..insan- kamil tesviye,
itidal,
ruhun flenmesi
ve 'ol' sznden meydana gelmitir.."
"..Halife olmayanlar da Allah tesviye etmi, ruhundan flemi,
halbuki ona 'ol' dememitir.." (Halifelik Kemline eritirmemitir)
"..'Ben yeryznde bir halife yaratacam.' Her korkudan onun vastasyla eman bulunur.
Allah insana itaat edicilik zellii vermi, blgelere hakim klm, yalan ve uzakta hkm
verdirmi, onu varln kendisi yapm, kendisine secde ettirmekle ikramda bulunmutur.
nsan-halife, pak bir ruh ve ynetici imamdr. Bir onunla ift olmu, dtaki var oluu okluu
ortaya kartmtr. Alemdeki her para delalet itibaryla onun benzeri olsa bile insan bir
glge deildir ve bu nedenle halifelik insana mahsus kalm, peygamberlik zelliiyle ayrcalk
kazanm, eriat olan hkmleri eriat klm, tabi olmu ve kendisine tabi olunmutur. Bu
zellikleriyle insan kendisiyle akdin gerekletii kimse olduu gibi emanetin ve ahdin
taycs olmutur. O hkm vermi, insanlar hkmn uygulamak zere zorlam, bu
sayede fayda ve zarar ortaya km, ilk zarar gren ise daha nce belirtildii zere bizzat
kendisi olmu, zarar snrl kalmam, Hakka eziyet ve hakaret etmitir. Sonra kalbini vermi,
56
Onun kendisinin rabbi olduunu bilmi, O'nu sevmi; kendisiyle niza ettiinde veya gpta
ettiinde, Onu kzdrm ve fkelendirmi, ardndan Allah ona hidayet etmi, raz olmu, onu
semiti. lahi suretin gc olmasayd insan inayete mazhar olmayaca kadar Hakka dn
nedeniyle de feta diye isimlendirilmezdi. nsan arzu ve gayesini izale etmek zere (lh)
cmertlik vastasyla zuhur etmi, gayesinin ortadan kalkmasyla hastal iyilemi, i nizama
kavumu, ay yrngesine yerlemitir..."
"..nsan Allah'n kulu, leminse rabbi (idarecisi)dir. Bu yzden onu (Adem'i/insan) halife,
soyunu da halifeler klmtr. Nitekim lemde insandan baka hibir varlk rablk
iddiasnda bulunmamtr. nsann bu iddiada bulunmasnn nedeni de iinde bulunan
baz glerdir.
Yine lemde insandan baka hibir varlk kulluk vasfn nefsinde bu kadar salam bir yere
oturtmamtr. Varlklarn en dk menzilinde bulunan talara, aalara dahi kulluk
etmitir. Yani rububiyet boyutu itibariyle insandan daha aziz, kulluk boyutu itibariyle
insandan daha zelil bir varlk yoktur.."
"..Nefs, ilahi flemeyle, dzenlenmi beden arasnda (berzah olarak) ortaya kmtr.
Miza kendisine etki eder ve nefisler derece derecedir. nk ilahi fleme ynnden bir
derecelenme sz konusu deildir. Derecelenme kabiliyetlerde olabilir. yleyse onun bir yn
doaya bir yn ilahi ruha dnktr..."
"..Bedenler, kendilerine Allaha izafe edilmi Ruhtan flenmi nefslere aittir.
Gne nnn youn cisimlerdeki parlakl nerede, cilal cisimlerdeki yansmas nerede!.."
57
herkesi Allah cennete sokacak -bakasn deil-, nebiler ve mminler de iman sahibi byk
gnah sahiplerine efaat edecektir. nk nebiler hayr getirmek zere gnderilmilerdir ve
bu hayr imanla ilgilidir. Peygamber gnderilmeyen veya fetret dneminde bulunduklar iin
iman etmeyen muvahhitlerden her biri tek bana bir mmet olarak diriltilecektir.
Kendilerine peygamber gnderildii halde Yaratcnn birliini bilmekle birlikte peygambere
iman etmezse, cehennemliktir. Byle bir insan ateten Yaratcsnn kartmasyla kabilir
(efaatle deil). nk atete ebedi kalmak, nassn bildirdiine gre, hangi tarzda tevhide
ularlarsa ulasnlar tevhit ehli iin sz konusu deildir. Cehennemde sadece Allah'a irk
koan veya bir kukudan veya hakk verilmi teorik bir aratrmadan kaynaklanmadan
Allah'n niteliklerini reddedenler (muattl) kalabilir. yleyse cehennemde sadece teorik
aratrma gcne sahip olduklar halde aratrmay yapmayan takliti mrikler ve muattl
olan kalabilir.
Cebrail (A.S.); O Hatemdir. Cmertlii sebebiyle Hz. Allah, ondan atein yakmasn
menetti. diye karlk verdi.
{ sav }
"..Allah onun cann bu esnada 'dnya ve ahiret cezas olarak ald.' Bunu ise 'korkanlar iin bir
ibret yapt. O halde Firavun'un iman, can ekien kimsenin imanna benzemez. yle biri,
kesin olarak dnyadan ayrlacandan emindir. Boulma ise, yle deildir, nk Firavun,
mminler iin denizin ekilmi olduunu grm, imanlar nedeniyle byle olduunu
anlam, kesin olarak leceine inanmamt. Aksine ona hakim olan inan, hayatta kalmayd.
Onun durumu, lm anndaki kiinin durumu gibi deildir. Bu nedenle de 'imdi tvbe ettim'
58
59
60
*
"..Allah 'hibir canl yoktur ki, Allah onun pereminden tutmasn.
Rabbim dosdoru yol zerindedir' buyurdu.
Bylece, ycesiyle-dyle btn hareketliler, kul olarak ve hor bir ekilde
bu ayetin hkmne girer. nsanlar ise, bu ayeti anlamada ya alndaki eli gren keif sahibi
veya [grmedii halde ayete inanan] mmin olmak zere
ikiye ayrlr.
nsan ve cinlerin dnda btn canllar (dabbe) genel olarak bu hkme girmiken,
insan ve cinlerden sadece salih kimseler bu hkme girer.."
61
62
63
64
{Bakara 220}
Bir bedevi gelerek Reslullaha yle dedi: "Ya Reslallah! Cennette elbiselerimizi bizler kendi
ellerimizle mi dokuyacaz? "Bu sul zerine oradakiler gldler. Reslullah (s.a.v.), "Niin
glyorsunuz? Chil olan bir lime sul sorabilir" buyurdu.
Sonra o ztn sulini yle cevaplandrd: "Hayr ey Arab.
Fakat oradaki elbiseler Cennet meyvelerinin arasndan kar."
{ sav }
..haliniz Peygamber'i zyor,
o da size bir ey sylemeye utanyordu.
Allah gerei sylemekten ekinmez..
{Ahzab 53}
"Resulullah aleyhissalatu vesselam'a gelmitim. Kapy aldm. "Kim o?" buyurdular.
"Benim!" dedim. (Beni almak zere) kt ama:
"Ben! Ben!"
diye syleniyordu. (Belliydi ki kendimi tantma tarzm) beenmemiti."
{ sav }
Birgn byk stdmn huzrunda, sofrada hizmet ediyordum.
Kendilerini sevenlerden, eyh Keml yemee balarken, huzrlarnda yksek sesle Besmele
ekdi. Bu hl, kendilerine ok tadsz gelip siddetle men etdiler ve (Bir dah, bizimle berber
yemekde bulunmamasn ona syleyiniz!) dediler.
{ mam- Rabbani (ks) }
Kibirlerinden Allah isterse (inaallah ) demediler.
Allah da onlara insanlarn acizliini gsterdi.naallah szn terk ettiklerini sylemeden
maksadm, insanlarn yrek katln ve marurluunu sylemektir.
Yoksa arzi bir halet olan inaallah sylemeyi unuttuklarn anlatmak deildir.
Hey gidi nice inaallah diliyle sylemeyen vardr ki can inaallah la e olmutur.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Az syledim, dikkat etdim kalbini krmamaa,
65
66
{ sav }
"Ey Allann Resul, phesiz ki Abdullah b. Cdan, cahiliye dneminde akrabasna iyi
davranr ve yoksullar doyururdu. Bunlar ona bir fayda verecek mi?" Resulullah buyurdu ki:
"Hayr bir fayda vermeyecek. Zira o hibir gn:
"Rabbim, sen ceza gnnde benim hatalarm affet." dememiti.
{ sav }
"Ademolunun kalbi Cebbar (olan Allahn) parmaklarndan iki parmann arasndadr.
stedii gibi evirir evirir."
{ sav }
Allah bir adam hakknda bir ey murat ederse o kii akl, gr ve basiret sahibi de olsa
Kaderin bana toplayaca btn sebepler karsnda her trl hileyi yapacak gte de olsa
onu cehaletle aldatr, kalp gzn kr eder, kl eker gibi bandan akln ekip alr. Nihayet
irade ettii hkmn icra edince, gerisin geriye akln iade eder ki ibret alsn.
{ sav }
Allah kazasn yerine getirmek istedii zaman kiinin akln bandan alr ve o kii bu halde
67
iken, o ii iler. Sonra Allah akln iade eder ve bu defa kii yaptna piman olur ve "niye ben
bunu yaptm" der. Bylece Allah'n kazas yerine gelmi olur."
{ sav }
Ey kalpleri eviren Allahm! Kalbimi dinin zerine sabit kl!
{ sav }
68
avam ise (dier eylerden) mit kestikten sonra Allah'a mracaat eder.
{ Ebu Muhammed Cehri (ks) }
*
Bektai ,ceviz aac altna oturdu. Dedi ki Yarabbi ne acayip ilerin var,
bu koskoca aadan ufak bir ceviz, bu ince ottan ise dev bir kabak bitiyor..
Bu kaban bu aacta, bu cevizin bu otta olmas lazm
derken, O srada yukardan kafasna bir ceviz dm...
Estagfirullah ya rabbi demi,
Ne oldu ya?
Mazallah ya kabak aada olsayd...
Mektepte okuyan kazand ama her okuyan kazanmad..
almaya kan zengin oldu ama her calan olmad...
Akl lazm ama akl her eyi halletmez...
69
70
71
*
Cenab- Hak, yzbinlerce kimya, ila yaratt; ama insanolu sabr gibi bir iksir grm deil.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Raslullh (s.a.v) Efendimiz, Cebrl (a.s)a sordular:
Yakbun Ysufa olan hicrn ne dereceye varmt?
Cebrl (as) da:
Evldn kaybeden yetmi annenin toplam hicrnna! cevbn verdi.
Raslullh (s.a.v) Efendimiz:
O hlde onun sevb ne kadardr? diye sordular.
O da:
Yz ehd sevbdr. nk O, Allha bir an bile s-i zan beslemedi. dedi.
{ sav }
Gz yalarn dker, kalp hznlenir; ama biz rabbimizin raz olduundan
baka bir ey sylemeyiz. Allaha yemin ederim ey brahim! Biz senin ayrlndan
dolay zlyoruz. (Hadis) Sad Ona: -Ya Rasulullah bu nedir? Dedi. Buyurdular ki:
-Bu Allahn kullarnn kalplerine yerletirdii rahmettir.
Allah ancak merhametli kullarna merhamet eder.
O halde lye alamak mubahtr; barp armadan, feryat etmeden.
Bunlar kz karde olarak sana aktaryorum ki, gnah olmadn
ve sorguya ekilmeyeceini bilerek gz yan aktp yreini ferahlatsn.
Eer sevabn Allahtan umarak sabredersen, ecrini Allah verecektir
ve byk bir dul kazanacaksn.
72
{ sav }
eddd b. Evs (r.a.)den rivyete gre, Raslullah (s.a.v.):
stifar etmenin en gzelini sana reteyim mi? buyurdu ve:
Allah'm, sen benim Rabbimsin. Sen varsn, senden baka lh yoktur. Beni sen yarattn.
Ve ben senin kulunum. Gcm yettii kadaryla ezelde sana verdiim sz zerine
ve emirlerine uygun bir hayat tarznda sebat edeceim. lediim gnah ve hatalardan dolay
sana snyorum. Bana ikram ettiin nimetlerini itiraf ve ikrar ediyorum. Gnahlarmn da
varln itiraf ve ikrar ettiim gibi. Bunca nimetlerine kar ilediim bunca gnah
ve kusurlarmdan dolay sana iltica ediyorum, beni afvet y Rabb. Hakikat odur ki,
gnahlar baka afveden yoktur, ancak sen varsn. Senin afvn vardr. Senin sonsuz merhamet
ve afvna snyorum ey merhametlilerin merhametlisi!"
{ sav }
"Kalbin krelmesinin sebebi,
Rabbinden uzun sre uzak kalmas nedeniyle,
unutma, gaflet ve perdelerin zulumtdr.
Gafletin sebebi, emr-i lhnin hakikatini
bilmemektir. Bu cehlin sebebi; kibir, kin, haset,
cimrilik, kendini beenme, gybet, iftira ve yalanclk
gibi ktlenen zulmn sfatlarn onu kaplamasdr.
Aalarn aasna (esfel-i sfiln) inmesinin
sebebi, ite bu sfatlardr."
73
{ sav }
74
75
Bundan sonradr ki: Btn hareketlerini kontrol edebilir ve mazbut bir kimse haline gelir..
{ sav }
Hak ardr, tatldr; batl ise hafiftir, helak edicidir.
{ Ali (kv) }
"..Fitne (karmak), (adam) ldrmekten daha iddetlidir (ktdr).."
{ Bakara 191 }
Sizinle aralarnda anlama bulunan bir kavme snanlar veya, sizinle savamaktan veya
kendi kavimleri ile savamaktan gsleri daralm olarak size gelenler hari (onlar
ldrmeyin). Ve yet Allah dileseydi, elbette onlar sizin zerinize musallat ederdi, o zaman
sizinle mutlaka savarlard. O halde eer sizden uzak durur (geri ekilir), artk sizinle
savamazlarsa ve size bar teklif ederlerse, o taktirde Allah, onlarn zerine (saldrmanz iin)
size bir yol klmad.
{ Nisa 90 }
76
Eer necasetten saknmamak; bir ahsn necasetine sebep olsayd, o zaman i zorlard.
Halbuki slm'da zorluk yoktur..."
{ mam- Rabbani (ks) }
Allah, din hususunda sizinle savamayan ve sizi, lkenizden karmayanlara iyilik etmenizi,
onlara kar insafla, adaletle muamelede bulunmanz (men etmez ) nehyetmez; phe yok ki
Allah, adaletle muamele edenleri sever.
{ Mmtehine 8 }
Ey man edenler ! M'minlerden bakasn, kfirleri dost edinmeyin.
Kendi aleyhinize Allah'a apak bir delil klmak m istiyorsunuz?
{ Nisa 144 }
Sonra elbette biz daha iyi biliriz cehenneme girmeye daha layk olan.
{ Meryem 70 }
Hakka uyana da muhalefet edene de merhamet et.
nk bu durumu taksim eden O dur.
Kafir, mmine merhamet ettii zaman,
Allah, onun azabn hafifletir.
Mumin kafire merhamet ettii zaman, Allah onun dln eksiksiz verir.
77
*
Varlk hikmetini inceleyenlerin nc ve byklerinden olan Ebul Hamid mam Gazli'den
rivayet edildii zere: Varlktaki birbirine olan bu mnasebeti nesnenin hakiktini inceleyen
hikmet ehl aratrdnda o hikmeti kef eder. Gazli de varlklar arasnda mnsebetten
bahseder ve o mnsebetler hakknda gr bildirirdi. Bir gn imam Gazali Kuddus'ta bir
gvercinle kargann birbirine bitiik olarak durduklarn grd. Ve onlar birbirinden
korkmadan nsiyet ediyorlard. Buna binen Gazal "Karga ve gvercin yanyana
durmalarnda bir mnsebet vardr" dedi. Ondan sonra eliyle onlara iaret edince
birbirlerinden ayrldlar. Onlar ayrldklarnda her birisinin topal olduklar grld.
"te bunlarn yanyana olularnn hikmeti topallklardr" dedi.
78
79
*
Muhakkak ki Allah bir sivrisinei, hatta onun stnde olan da misal vermekten ekinmez.
Fakat iman olanlar, onun Rab'lerinden bir hak olduunu bilirler. Kfirler ise:
Allah, bu misalle ne demek istedi? derler.
(Allah) onunla birounu dallette brakr, birounu da onunla hidayete erdirir.
Ve onunla fsklardan bakasn dallette brakmaz.
{ Bakara 26 }
Biz, bu ilahi vahyi kullarmzdan setiklerimize miras olarak bahettik.
Onlardan bazs kendilerine zulmeder, bazs ara yolu tercih eder,
bir ksm da Allah'n izniyle iyilikte ba ekenlerden olur.
Bu en byk fazilettir.
{Fatr 32}
Sabah akam, Onun Vechi'ni (Zatn) isteyerek Rabbine dua edenlerle beraber
nefsini sabrl tut. Dnya hayatnn ziynetini dileyerek gzn onlardan evirme!
Kalbini zikrimizden gfil kldmz ve hevasna (heveslerine) tb olan kimselere,
iinde haddi am olanlara itaat etme!
{ Kehf 28 }
Eee, katr boncuuyla inci birdir. Zaten o eek,
inciyle denizin varlndan da phe eder.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Gzlerinizi an, akllln alameti, dnyaya aldanmamaktr.."
80
{ Rad 27 }
Allah, dilediini Kendisine seer
ve
O'na yneleni, Kendisine ulatrr.
{ ura 13 }
Bu dnya evi Alim ve Aziz Allah n takdir ettii lde ,tutarsz gereklerle
ve perdelerle rtldr. Allah te dnyay yaratm ve bizi oraya doru gtrmektedir.
Yalanc iddialarn, sahte davalarn kabul edilmedii bir yurttur oras.
"..Krallarn kapsnda nbetiler vardr, Allahn kapsnn avlusunda ise bahiler datlr.."
*
Kendine gel de hayaline kabiliyetim var diye gururlanma,
bu yoldan hakikate ulaacan umma. Sava hayalinden kimse korkmaz.
Savatan nce yiitlik yoktur; bunu bil, kfi.
Put da, sava hayaline kaplr, aklndan Rstemler gibi yiitlikler geirir.
Hamam duvarna yaplan Rstem resmine her ham kii saldrabilir.
Fakat duymadan meydana gelen bu hayal, gz nne geldi mi put kim oluyor?
81
82
{ sav }
(Hasan Hseyin efendilerimize)
Ey Abdulmuttalib oullar ! "M'minlerin emiri katledildi" diyerek
mslmanlarn kann aktmaktan, almaya kalkmaktan saknn.
Sakn, benim iin katilimden bakasn ldrmeyin. Biraz bekleyin, bakn;
ayet onun darbesinden lrsem, darbesine kar kendisine bir darbe vurun,
adam ibret verici bir ekilde eziyet ederek ldrmeyin. ldrdkten sonra,
cesedine de eziyet etmeyin. Ben, Resulullah'n yle dediini iittim:
"ldreceiniz kuduz kpek bile olsa, cesedini ibret verici bir ekle sokmaktan saknn."
{ Ali (kv) }
Ey man edenler!
Allah yolunda sefere ktnz zaman,
mmini kfirden ayrmak iin iyice aratrn.
Size selam veren kimseye,
dnya hayatnn menfaatini gzeterek,
Sen mmin deilsin
demeyin.
Allah katnda ok ganimetler var.
slma ilk nce girdiiniz zaman siz de yle idiniz.
Sonra Allah size ltufta bulundu.
Onun iin, iyice aratrn.
phesiz ki Allah, yaptklarnzdan haberdardr.
{ Nisa 94 }
83
Hayvanlarnza, onlar yormadan gzelce binin ve (kullanmadnz zaman da) gzel bir
ekilde brakn, dinlendirin. Onlar yollardaki ve sokaklardaki konumalarnz iin
krs edinmeyin. Nice binilen hayvan vardr ki srtna binenden daha hayrldr
ve Allah Tely ondan daha ok zikretmektedir.
{ sav }
nefslerinizi temize karmayn.
O, kimin takva sahibi olduunu iyi bilendir.
{ Necm 32 }
Asl Sabr mecburiyetten deil, zzet ve Celal sahibi Allah'n
ezelde takdir etmi bulunduu
ve mahlukattan hibir kimsenin bozamayaca kaza ve kadere,
kendi gnl rzasyla uymaktr.
84
*
"Allah'a kulluktan baka yaklama yolu yoktur !"
85
86
Gemiye bindikleri zaman dini Allaha has klarak Ona dua ederler.
Onlar kurtarp karaya kard zaman ise bir de bakarsn ki, Allaha ortak kouyorlar.
{ Ankebut 65 }
O, hanginizin daha gzel amel yapacan snamak iin lm ve hayat yaratandr.
O, mutlak g sahibidir, ok balayandr.
{ Mlk 2 }
"Allah, bir kimseyi ancak gcnn yettii eyle ykml klar.
Onun kazand iyilik kendi yararna, ktlk de kendi zararnadr..."
{ Bakara 286 }
Ve Allah, sizi bir ey bilmiyor halde annelerinizin karnndan kard.
Ve sizi, iitme hassas, grme hassas ve idrak etme hassas (sahibi) kld.
Umulur ki; bylece kredersiniz.
{ Nahl 78 }
87
Ey mutmain olan nefs! Dn Rabbine (Allah'tan) raz olarak ve Allah'n rzasn kazanm
olarak! Artk gir (Halk brakp, Hakka; Zatma dnen !) kullarmn arasna. Ve gir Cennetime.
{ Fecr 27, 30 }
Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin.
Siz doru yolda olursanz, yoldan sapan kimse size zarar veremez.
Hepinizin dn Allahadr. O zaman Allah, size yaptklarnz haber verecektir.
{ Maide 105 }
yleyse sen yzn Allah' birleyen (bir hanif) olarak, Allah'n ftratna evir ki
O insanlar bu (ftrat) zere yaratmtr. Allah'n yarat iin hi bir deitirme yoktur.
te dimdik ayakta duran din (budur).
Ancak insanlarn ou bilmezler.
{ Rum 30 }
Yoksa sarlara sen mi iittireceksin?
Veya krleri ve apak dallette olanlar sen mi hidayete erdireceksin?
{ Zuhruf 40 }
Ben, Muafa bin mrn'dan iittim O da Sfyn- Sevr'den yle dediini iitmi;
insanlar memnun etmek, ulalamayan gayedir.
{ Bir-i Hafi (ks) }
88
{ Hasan (ra) }
Sizin aklnza ok eyler gelir. Aleyhimde her trl sz sylediniz. Sanki aramzda bir
dmanlk vardr. Beni hi istemezsiniz. Her eyimi dilinize dolar, sayar dkersiniz. erefim
aranzda sanki pay edilmitir. Her biriniz bir yerimi yrtar oldunuz. Ama unutmayn, o eref
benim deildir. Sahibi byktr. Zaten varlmda hi bir eye sahip olmadm. Eer varlm
olsayd, hepsini size vermekten ekinmezdim. Elinize aldnz eyleri toplamak da benim iin
imknszdr. Siz de bunu biliyorsunuz. Her eit eyleri sylemektesiniz; buna karlk size bir
i etmek haddim deil. Niin bu dmanlnz?
Size yalnz t vermekteyim. Onu da Allah iin yapmaktaym. Kuvvetim O'nundur.
tlerimi dinlerseniz, sizin iin iyi olur. Benim iin olacak olmu demektir.
89
{ Ra'd 30 }
Eer azmedersen artk Allah'a tevekkl et.
phesiz Allah, tevekkl edenleri sever.
{ Al-i mran 159 }
Andolsun, biz sizi biraz korku, alk ve bir para mallardan, canlardan
ve rnlerden eksiltmekle imtihan edeceiz. Sabr gsterenleri mjdele.
{ Bakara Suresi 155 }
Yeryznde olan ve sizin nefislerinizde meydana gelen herhangi bir musibet yoktur ki,
Biz onu yaratmadan nce, bir kitapta (yazl) olmasn. phesiz bu, Allah'a gre pek kolaydr.
yle ki, elinizden kana kar znt duymayasnz ve size verdikleri dolaysyla
sevinip-marmayasnz. Allah, byklk taslayp bbrleneni sevmez.
{ Hadid Suresi 22-23 }
Birey hakknda ihtilfa derseniz,
artk onun hkm Allah'a aittir.
te bu Allah,
benim Rabbimdir.
O'na tevekkl ettim.
Ve O'na ynelirim.
{ ura 10 }
Ey mutmain olan nefs! Dn Rabbine (Allah'tan) raz olarak ve Allah'n rzasn kazanm
olarak! Artk gir (Halk brakp, Hakka; Zatma dnen !) kullarmn arasna. Ve gir Cennetime.
{ Fecr 27-30 }
Allah'm ancak seninle sabaha erdik, ancak seninle akama vardk. Ancak seninle yaar ve
ancak seninle lrz. Diriltmek de sana mahsustur. Var ancak sanadr.
{ sav }
Seni senin iin seven herkese gven. nk bu , sahih bir sevgidir. Allah'n kullarn sevmesi
de bu kabildendir. Onlar kendileri iin seviyor, kendisi iin deil.
90
91
nlerine geirip vekil ve halife atad imamlar da vardr. Bunlar, iki ksma ayrlr: Bir ksm
Hakk'a uyarak adil davranr ve kendileri iin belirlenmi eriat amazken dier ksm
gnderilen eriat kabul etmekle birlikte Hakk'n onlar davet ettii kullanm yerlerine
uymazlar. Bunun yerine Hakk'tan yz evirirler. Bu imamlar, (eriat Kabul ettikleri iin) adil
ve (ve gereine uymadklar iin) zalim olduklarn bilirler. Byle insanlar, d grn
itibaryla, 'galip gelen' ve 'tartan' kimselerdir. Allah ise belki dnerler ve tvbe ederler diye
kendilerine mhlet verir. Bu mhlet vaktinde eriatta belirlenmi hakikate kar galibiyet
onlaraym gibi grnr. Sz konusu hakikat, Allah'n halife kldklarnda grmekde raz
olduu hakikattir.
Bazen de eriattaki hak ve hakikat onlara galip gelir. Bu durum, byle bir yneticinin
karsna hakka ve doru yola aran bir kavgacnn bulunmasyla gerekleir.
92
93
94
95
96
*
Sfiler hirete nisbetle akll,
dnyya nisbetle delidirler.
Kalp asndan akll,
nefis asndan delidirler.
Onlar hakir grmeyin.
Onlara eziyet etmeyin.
Onlara zulmetmeyin.
Onlara yardm eden
onlardandr.
*
"..Allah, emir ruhuyla kendisine izafe ettii ruhu ayrt etmi, emir ruhunu destekleme ruhu
yapm, ("..Onlarn kalplerinin iine mn yazd. Ve onlar, Kendinden bir ruh ile destekledi.."
Mcadele 22") kendisine izafe ettii ruhu ( "..Onu dzenleyip iine ruhumdan flediim
zaman.." Hicr 29 ) doaya flenen Hakkn kelimesinden ibaret ruhun varlk sebebi yapmtr.
Bylece ocuun babasna duyduu sevgi gibi sevgi duymutur..."
97
98
99
100
eye gvenmek yoktur; onun iin cmle eya yoklua gmldr. Bu hli benliine sindiren
zt, Hakk'a dayanr ve O'nun iyiliine gvenir. Ey altnna ve gmne gvenen, yaknda
onlar elinden kacak, sana cezas kalacak. Onlar harcadn yerler sorulacak. Onlar vaktiyle
bakasnn elindeydi, sonra sana geldi. Sebebi, onlar Hak yola sarf edesin; Mevl'nn yolunda
sana yardmc olsunlar. Hlbuki sen, onlar zne put kldn.
101
{ sav }
Arifin bak, gr, Allah'adr, zhidinse kendi meline;
Zahit, ne yapaym der; rifse, bakalm, Allah ne yapacak der;
O, kendini unutmutur, hatt varl kalmamtr;
Allah'da yok olup gitmitir,
Arifin dilei, gayreti, Rabbinedir;
Zhidinse nefsine,
102
103
104
{ sav }
Gnl penceremden bir bak, gne gibi bir vur oraya da gk,
o ayn vefas yok demesin.
Boyum yay gibi bkld gamdan, onun iin eri br anlattm,
fakat senin aknda ok gibi dosdoruyum, ite budur doru sz.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
105
{ sav }
Doruluk, can vermektir. Kendinize gelin de bu hususta ileri gein. Kur'an'dan
"Erler vardr ki Allah ile ettikleri ahdi bozmadlar, ahitlerine dorulukla sarldlar"
yetini okuyun!
Madem ki bu beden, ruha bir alettir,
u halde bu hakiki lm deildir.
Nice ham kiiler vardr ki grnte kanlarn dktler.
Fakat nefisleri diri olarak o tarafa kat.
Aleti krld ama yol kesen diri kald. Bindii at kanlar sat ama nefis diri.
At ld, yolu almad. Ancak ham, kt, perian bir halde kalakald.
Her kan dken ehit olsayd ldrlen kfir de kutlu bir ehit saylrd.
Nice ehit olmu gvenilir kiiler de vardr ki dnyada lrler,
ehit olmulardr, fakat diri gibi yrr gezerler.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
{ Ali (kv) }
Halk Allahn izni ile brak, yine Onun emri ile arzularndan ge.
Bir ayet-i Kerimede yle buyrulur:
- Eer inanyorsanz, Allaha gvenin....
Kendini Allahn fiiline, iradesine terket. Saydklarmz yaparsan,
ilahi emirlere bir kab olursun.
Halk brakmak; onlarn elinde hibir iyilik veya ktlk olmadna ve
olamayacana inanmakla olur. Btn kuvveti Allahtan grp,
halkn elinde mevcut olan bir ey grmeden Allahn kudretini tasdik etmekle mmkn olur.
Kendini brakmana gelince:
Hakk'a teslim olman ve sebepleri bir yana atmanla olabilir.
Kendinden hibir hareket grme, gcne kuvvetine marur olma.
Bu halinde kendini hor grp, znden nefret etme.
106
107
{ sav }
108
109
110
111
Sizin iinizden hayra davet eden bir cemaat olsun ve mrufla emretsin,
ve mnkerden nehyetsin te onlar, onlar felha erenlerdir.
{ Ali mran 104 }
Allah'a davet eden
112
{ sav }
{ sav }
"..Belhde mthi bir ktlk vard. nsanlar yiyecek bir ey bulamyorlard. Bu yzden kimsenin
113
yz glmyordu. akk-i Belh, arda neeli bir kleye; Ey kle, herkes znt iindeyken,
senin neene sebep nedir? deyince, kle, Niin zleyim. Benim efendim zengin bir
kimsedir. Beni a, plak brakmaz ki! dedi. akk-i Belh, bu sze at ve; Aman y Rabbi!
Az bir dnyl olan u zenginin klesi byle neeli. Halbuki, sen btn canllarn rzklarna
kefil oldun. Biz niin gam ve keder iinde olalm. deyip dny megliyetlerinden elini
ekti.."
''..Acknca kpek oluyorsun; kzgn, geimsiz, kt damarl kesiliyorsun...
Fakat doyunca da bir le kesiliyorsun; duvar gibi hi bireyden haberi olmayan,
aya bulunmayan biri olup gidiyorsun.. Bir soluk le oluyorsun, bir soluk kpek..
Arslanlarn yolunda nasl yelip yortacaksn..''
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Sevgiliye kavumak, ele geer mi acaba?
Yksek dalar ve korkun tehlikeler var arada!
{ mam- Rabbani (ks) }
Hak yaknl dehet verir.
ayet bir dehet duymuyorsan,
sakn Onun yaknlndan dem vurma,
sonra yalanc olduunu yzne vururlar.
Kullarn iiyle gnln elendirmektesin.
Onlarn sana gelip el pmelerini bekliyorsun.
Onlar gelip bir eyler versinler diye kapda bekliyorsun.
stediini yerine getirmedikleri zaman znt duymaktasn.
vlnce yzn glyor.
Ktln syleyen olursa yzn buruuyor...
114
115
116
117
118
nsanlar grecek diye ameli terketmek riydr. nsanlar grsn diye amel etmek ise irktir.
hls'a sarl ki ikisinden de kurtulasn.
119
{ sav }
Kim Allah katndaki derecesini renmeyi severse,
Allah'n kendi yanndaki derecesine baksn.
bhesiz ki Allah kula,
kulun kendisine verdii deeri verir.
{ sav }
Cennet ve cehennemi yaratmam olsa bile, zzet ve Cell sahibi Allah, korkulmaya
ve mit beslenmeye lyktr. Srf zatn ve rzasn taleb ederek Ona itaat ediniz.
zerinizde ne Onun ltuf ve ihsannn dncesi bulunsun, ne de azabnn endiesi.
Ona kulluk; emirlerine boyun emek, yasaklarndan kanmak ve takdirlerine kar
sabrl olmakla mmkndr. Ona dnnz. Bir daha ilememek zere gnahlarnza
tvbe ediniz. Onun huzurunda alaynz. Hem gzlerinizin yalar, hem de kalp gzlerinizin
yalar ile Onun iin tevazu gsteriniz. Onun huzurunda kendinizi hakir grnz.
Alamak, bir ibadettir. Alamak, tevazuda mbalaa demektir. Sana dnyada da, ahirette de
Onun muhabbeti gerek. Onun sevgisi gerek. Onun muhabbetini kendin iin en mhim ey
addet. Muhabbet, yani Allah sevgisi, sana behemehal lzm. Sana faydas dokunacak yegane
ey odur. Her insan, seni gene kendisi iin, kendi menfaati iin arar, ister.
zzet ve Cell sahibi Hak ise seni bizzat senin iin murad eder, senin iin taleb eder.
Kimin ki umudu korkusuna galip ise, o zndk olur. Kimin de korkusu umuduna galip ise,
o da Allahn rahmetinden mit kesmi duruma (kfirlie) der. Yani mmin, ayn derecede
hem Allahtan korkmal, hem de onun rahmetine umut balamaldr. Peygamber Efendimiz
yle buyururlar: Eer mminin Allah korkusu ile, Onun rahmetine olan midi tartlsa,
ikisi birbirine denk gelir. Hakka talip olan kimse, Onun cennetini istemez.
Cehenneminden korkmaz. Bilakis, sadece Onun cemlini ister, Ona kavumay diler.
Ondan, sadece yaknln bekler. Ondan uzak kalmaktan ise korkar, endie eder.
Kul, dnyann, ahiretin ve Allahtan baka btn varlklarn sevgisini silip att ve kalbi,
Allahn ltuf, minnet ve yaknlk evinde karar kld zaman, Allah onu her eit rzk kazan
ve endiesinden muaf klar. Kalbini byle eylerle megul olmaktan kurtarr.
Allah onu kendisinden baka hibir kimseye muhta etmez.
120
"..gerekli aba sarfedildikten sonra ulu huzura yarar ekilde kusuru itiraf
etmek gerekir.." ... "..Eer kusurlarn senden "trediini" grmezsen, o kusurlardan dolay
nefsini yadrgamazsan.." ... "..edebli olmay gerektirmeyen Tevhd Tevhd deildir.."
lenilen gnahn gnah olduuna inanmak ve onun bir kabahat olduunu bilmek tattir.
Daha gnah ilerken iine ibdet karyor demektir. Bu ibdetin karmas affa sebebtir.
Bir de o gnaha istifar ve tevbe edilirse, tat taraf kuvvetleniyor gnaha galebe ediyor.
Gnah gnah bilmek ve ilerken gnah olduuna inanmak ilemenin sonunda nedamete
(iin yanmasna) sebep olur. te bu haller gnahlar ykayan en iyi hallerdir. Allah'n aff
ve Rahmeti ok vsidir (geni, bol, kuatc). Allah'a doru bir kar gidene Allah'n rahmeti
bir arn gelir. Bir arn gidene bir kula gelir. Yryerek gidene koarak gelir
mealinde Hadis-i Kudsi vardr.
{ sav }
121
Lzumsuz eylere karmay bir zt yle tarif eder: Geziyordum, bir gen grdm;
sk bir ekilde yer kazyordu. Ona kendimce yle dedim: Bu ar ii brak; hafif ilere bak.
Bu szmn cezasn ok ar dedim. Alt ay gece namazna kalkamadm.
Bu benim iin ok ar bir ceza oldu.
{ sav }
"..Kendi i alemine ve kendisiyle birlikte namaz klan meleklere imamlk ettiinde
- ki sahih bir hadiste belirtildiine gre, namaz klan kiinin arkasnda melekler
namaza durduklarndan, namaz klan herkes imamdr - bu kii iin resul rutbesi hasl
olur ve bu rtbe Allahn vekili olmaktr [niyabet]. Semi Allahu limen hamideh ( Allah,
kendisini veni iitti ) dediinde, kendi nefsine ve arkasndaki meleklere, Allahn iitmi
olduunu haber verir ve kendisiyle birlikte orada bulunanlar, Rabbena ve lekel hamd (Ey
Rabbimiz, hamd sana mahsustur) karln verirler. nk hi kukusuz Allahu Teala,
kulunun diliyle, Semi Allahu limen hamideh buyurmutur (Hadis). yleyse namazn
rutbesinin yceliine ve namaz klan nereye gtrdne bir bak!.."
"..Bu grup, hayvan veya bitki veya canszda abes bir hareketin olamayacan bilir.
Hkmdarlarn avclk yapmas ve ihtiyac olmad halde sadece dinlenmek,
oyun ve elence iin avclk yapanlarn davranlar da
122
Btn amacn yemek, imek ve arzularnn tatmini olmasn. Bunlarn hepsi ama deil,
Yce Allaha (C.C.) ulamak iin birer aratr. Btn hedefin sana en ok gerekli olana
ulamak olmal. Sana en gerekli olan ise Yaratanndr. Onu ara. Her eyin bir bedeli olur.
Dnyaya Ahiret, yaratlmlara ise bedel Yaratandr. Dnyay kalbinden atarsan yerini Hak
alr. Yaadn gn mrnn son gn bil, ilerini ona gre ayarla. Bu duygu sana yeter.
123
dua ettiler. Eliyle bulutlara doru hangi istikametteki buluta iaret etti ise, bulutlar orada
ald. Btn Medine buluttan temizlendi." Bir rivayette de de yle denmitir: "Allahm,
(yamur) etrafmza yasn, zerimize deil! Allahm,dalarn ve tepelerin zerine, vadilerin
iine, aa biten yerlere olsun!" Hz. Enes der ki: "Bulut hemen ekildi, biz de kp gnete
yrdk."
{ sav }
" Ben Resulullah (sav)` ciddi bir ekilde, kk dili grnecek derecede gldn
grmedim.
O, sadece tebessm ederdi. (Buhari`nin bir rivayetinde u ziyade mevcuttur: "Resulullah
(sav) bir bulut grecek olsa bu yznden bilinirdi. Ben (bir seferinde): "Ey Allah`n Resul,
halk bir bulut grecek olsa, yamur getirebilir midiyle sevinir, halbuki sen bir bulut
grdnde zldn yznden okuyorum, sebebi nedir?" diye sordum. Bana u cevab
verdi: "Ey Aie! Bunda bir azab bulunmad hususunda bana kim te`minat verebilir? Nitekim
gemite bir kavm rzgarla azaba uratlmtr. O kavim azab grdkleri vakit "Bu
grdmz, bize yamur getirecek bir buluttur" demilerdi.) "
{ sav }
" Resulullah (sav) ufuk- semada bir bulut belirtisi grd m ii terkeder, namazda idiyse
ksa keser ve u duay okurdu: "Allah`m, bunun errinden sana snrm." yamur balarsa:
"Allah`m, bol yamur, faydal yamur (ver)" derdi. "
{ sav }
124
125
126
127
128
129
"..Bana kar son derece ak ve geni davranrd. Bu da ona kar duyduum heybeti ve
saygy arttrrd. ok ak davrand zamanlarda kendisine kar edep tavrn korumama
hayret ederdi. Bu yzden aklk ve rahatlk durumundan derhal kulluk haline geri dnerdi. O
zaman da ben ak ve rahat davranrdm. Eer dnrsen ey dostum! Bunun altnda acaip
bir sr yatar. nallah bu srra vakf olursun.."
Bizim dediimizin z udur: Kulluk sunulan mutlak varlk uluhiyettir, varlklar deil.
- Eb Abdullah! Seninle iimiz var! Sana bir ey sylyorum, akln sylediime yatmyor,
ta ki Hzr gelip 'Falancann dediini dorula' diyor. Benden duyup ekingen davrandn her
konuda byle bir olay nasl tesadf edecek ki?' Cevap verdim: -Tvbe kaps ak !
Yant verdi: -Tvbe kabul edilmitir.
130
Karde, tank ol, biz bu gln dikeniyiz; bu eit diken olmakla da vnlr, arlanlmaz
bundan.."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Ey man edenler ! Allaha kar takva sahibi olun ve sadklarla beraber olun.
{ Tevbe 119 }
Ve kim, Allah'a ve Resl'e itaat ederse, o taktirde ite onlar,
Allah'n kendilerine ni'met verdii neblerle (peygamberlerle) ve sddklerle
ve ehitlerle ve salihlerle beraberdirler. Ve ite onlar ne gzel arkadatr.
{ Nisa 69 }
Bunun uzerine Firavun:
Soylular!
dedi,
Ben sizin iin benden baka bir ilah bilmiyorum!
Bunun iindir ki, sen ey Haman, benim iin (tula) ocan tututur,
bal piir ve
bana yle yksek bir kule yap ki,
kp Musa'nn u tanrsn bir goreyim!
nk ben o'nun u onmaz yalanclardan biri olduunu sanyorum!
{ Kasas 38 }
131
"..btn ilahi isimleri kendinde toplayan Allah isminin mazhar olmas ynnden
(sav) yaratklarn en kamilidir.."
"..Allah'a hamd olsun ki; bunu bize hidayet eyledi. Allah bize hidayet eylemeseydi;
kendiliimizden bunun yolunu bulamazdk. Rabbmzn resulleri gerei getirdi.."
{ Araf 43 }
"imdi asan yere brak!" Fakat (Musa) asasnn ylan gibi hzla hareket ettiini grnce
(korkuyla) arkasna bakmadan dnp kat. "Ey Musa, korkma!" (dedi, Allah,)
"nk, Benim Katmda Resuller iin korku yok !
{ Neml 10 }
"Ve asan at!" Bunun zerine (asasn atnca), onun ylan gibi hareket ettiini grd.
132
Arkasna bakmadan dnp kat. "Ey Musa, (geri) dn! Ve korkma, muhakkak ki sen
emniyette olanlardansn!"
{ Kassas 31 }
"..Onlara kutuplar dedik, bunun nedeni, sabit olmalardr. Ayrca bu makam, yani kulluk
makam, onlarn zerinde dner. Onlarn kutup olduunu sylerken, emirleri altnda bir grup
var da, onlar da bu grubun reisleri ve kutuplardr demek istemedik. Onlar, byle bir eyden
mnezzeh ve ycedir! Gerek kullua ulatklar iin, ilerinde asla bakanlk sevdas yoktur.
Hakkn ii, ne gemitir. Dolaysyla, onlara her ne gelir ise, kulluu tam olarak yerine
getirdikleri iin o emre balanmalar gerekir. Bylece, kulluk makamnda efendilerinin
emrine balanarak emri yerine getirirler.."
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
fe
: bylece, artk
iz
: olduu zaman
sevveytu-hu : onu sevva ettim, dzenledim
ve nefahtu : ve fledim
f-hi
: onun iine
min rh : ruhumdan
fe
: hemen, derhal
ka
: (yere) kapann
lehu
: ona, onun iin
scidne: secde edenler
{ Sad 72 }
133
Onun cismine deil de ruhuna inanacaz. Onun rhu ok yksektir. Nasl yksektir?
Yce Allah'tr.
Bu srdan bilmeyip klan inad
Sucd eylemeyen eytan deil mi
eytan insanlardaki rhu bilemedi. Hz. Adem'e flenen rhu bilemedi. Secde etmedi.
nat etti. Merdut oldu. Allah onu lnetledi.
Nefaht fihi min ruh. Bu ayet kime geldi? Sana bana geldi.
yle ise niye isyan ediyorsun? Ezelde bel dedik. imdi niye isyan?
134
De ki: O, sizin stnzden veya ayaklarnzn altndan zerinize bir azap gndermeye
veya sizi blk blk birbirinize katp (dman edip), sizin bir ksmnzn iddetini,
bir ksmnza tattrmaya kaadirdir.
Bak, yetlerimizi nasl aklyoruz.
Umulur ki bylece onlar idrak ederler.
{ Enam 65 }
De ki: Eer Rahmnn ocuu olsayd,
o zaman Ona kul olanlarn ilki ben olurdum.
{ Zuhruf 81 }
" Kim Allah Tel Hazretlerinin rzs iin bir derece tevz gsterirse (alak gnll olursa),
Allah onu bu sebeple bir derece ykseltir. Kim de Allha bir derece kibirde bulunursa,
Allah da onu bu sebeple bir derece alaltr, bylece onu esfel-i sfilne
(aalarn aasna) atar.
135
{ sav }
Sizin btn kazanlarnzdan, paralarnzdan, altnlarnzdan, bankalarnzdan,
bir kiiye gleryz gstermek daha kymetlidir.
Gnenli Mehmet Efendi (ks)
Aie diyor ki:
Allahn kullarndan, konuma ve sz asndan Fatma kadar Resulullaha benzeyen bir
kimse grmedim. Resulullahn yanna geldiinde, Resulullah (s.a.a) onun elinden tutarak
onu pyor, ona ho geldin diyor ve onu kendi yerinde oturtuyordu. Peygamber (s.a.a) de
Fatmann yanna gittiinde, Fatma ayaa kalkarak Hazrete ho geldiniz deyip elinden
tutarak onu pyordu.
{ sav }
"Ve ( Yusuf as ) anne babasn tahtn stne kartt. Ona secde ederek eildiler.."
{ Yusuf 100 }
Hamd (vme ve vlme),
lemlerin Rabbi Allah'a.
{ Fatiha 2 }
"..zahidin Allah'n dndaki her eyden kma iddias kuru bilgisizliktir.
Onun zahirlii sadece hallerdeki yer deitirmeden ibarettir
ve bilgisizlii nedeniyle bunun farknda deildir.
Zahidin bilgisizlii, lemin Allah'tan Allah'n lemden ayr olduunu kendisine zannettirir
ve bu nedenle Allah'a kamak ister. Bu ka mevhum bir kamadr
ve onun nedeni eyay zevk yoluyla bilmemek ve yle ayetleri duymaktr:
'Allah'a kan'
Ayetin anlam doru, fakat buradan hareketle Allah'a kaan insann akl
bu ayetin ardndaki dier ayette sylenene varmamtr. Bu ayette
'Allah karsnda baka ilahlar kabul etmeyin' denilir.
nsan buradaki tamamlamay anlarsa, 'Allah'a kan' ayetinde kastedilenin
bilgisizlikten bilgiye kamak olduunu renir.
Gerekte var olan tektir. nsann ilah zannettii eye ilahl isnat etmesiyle ortaya kan
varlk, ne mmkn ne vaciptir, bir imknszdr.
te ayette emredilen kamann anlam budur
136
137
kymetine gre llr. Tarla srenler, sabahdan akama kadar ter iinde
alr. Buna karlk, az birey alr. Mukarrebler yani sultana yakn
olanlar ise, her saatde yzlerce lira alrlar. Byle olmakla beraber,
bunlarn bu paralarda hi gzleri yokdur. Gzleri, gnlleri hep
sultandadr..
{ mam- Rabbani (ks) }
Sana birisi bir ayakkab hediye etse ona elli defa teekkr edersin,
o ayakkaby giydiin aya verene ne kadar teekkr ediyorsun.
{ Muzaffer Ozak (ks) }
Kul bir ie, bir tedbire giriir amma takdir gler de a gaflet uykusuna dalm adam der,
bu ii ona ulamakla, ona kavumakla baarmaya al.
nk kavuup bulumakla bir kerpi, bakarsn bir kk olur,
kuma paralar birbirine eklenip birlemekle elbise kesilir.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Zenginlii O'ndan iste; defineden, maldan isteme.
Yardm O'ndan dile; amcadan, daydan dileme.
Sonunda btn bunlardan olursun; kendine gel de bir dn;
o zaman kimi aracaksn, kimden ne isteyeceksin?
Bu solukta da O'nu ar, O'ndan iste, geri kalann brak.
Brak da dnya mlkne miras ol.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"Allah her sanaty ve sanatn (birlikte) yaratmtr."
{ sav }
"Fakirlik, hastalk ve lm olmasayd eer,
insanolunun kibirden ba eilmez olurdu."
{ Hasan- Basri (ks) }
138
139
140
141
Ey cahil! lerini bilgi ile yrt. Bilgisiz ite hayr yoktur. Bilginin olmad yerde ne iman,
ne de ikan olur. ren ve al. Bunu yaparsan, dnya ve hiretin kurtulmu olur. lim tahsil
edip amel etmeye dayanmayacak kadar sabrn yoksa nasl kurtulabilirsin? Sabrl
ve anlayl ol. lmin hepsini birden kavraman kabil deildir.
Btn varln ilim yoluna harcarsan ancak bir para renebilirsin.
Byklerden birine ilmi nasl tahsil ettii ve tahsil yolunu nasl bulduu soruldu.
Cevap verdi: Kularn erken kalkmas, devenin tahamml, domuzun hrs, kpein
yaltaklanmas zerimde derin tesirler yapt. Onlar grdm, bir hayvan olduklar hlde
yaptklar ie baktm. Ben de insanm, onlarn hareketinden ibret aldm. Ku gibi erken
kalktm. lmin btn arln ektim. lme kar bir ihtiras duydum.
lim sahiplerinin kapsnda gnlerce yalvardm.
Ey ilim talep eden, iit bu szleri. O byk ztn kelmn iyi dinle.
Bilgi ve kurtulu istiyorsan byle yap. lim hayat, ilimsizlik lmdr. lmi ile mil olana ve
bilgiyi retmek iin sabredene lm yoktur; maneviyat lmez.
Hak Tel'nn ilim sfatna iltihak eyler. Hayat onunla devam eder.
Allah'm, bize bilgiyi ve ihls nasib eyle.
min!
142
konumad. Sakin bir rzgar vard ve geminin kaptan henz iin farknda deil iken adam su
stnde kageldi ve gemiye girdi. Byk bir ku kendisine elik ediyordu. Gemiye geldiinde,
ku utu ve kyn yaknndaki bir direin zerine kondu. Sonra onun gagasn adamn
kulana doru uzattn grd, konuur gibi yapt ve tekrar utu. Kaptan kendisine bir ey
sylemedi. Gndzn bir vakit kaptan adam ald ve ikramda bulunarak kendisinden dua
istedi. Adam yle karlk verdi: Ben dua istenilen o topluluktan deilim. Bunun zerine,
dn bana gelenleri grdk dediinde, adam yle dedi: Kardeim zannettiin gibi deil.
Denize dp dalgalara kapldmda, leceimden emindim. Sizden yardm istememin de ie
yaramayacan anladm ve Allahn takdirine teslim olarak yle dedim: Bu Aziz ve Kadir'in
takdiridir. Baktm ki, bir ku beni tutmu ve dalgalarn arasndan kaldrm, grdnz
zere gemiye gelinceye kadar dalgalarn zerinde tuttu. Ben de Allahn fiili karsnda
hayrete derek kua bakyor ve u szleri sylyordum: Bu ne haldir! Allahn benim
kurtuluuma ve yaamama vesile yapt bu ku da nedir byle? Ku yukardan gagasyla
kulama uzanarak, bana yle dedi: Ben senin, bu Aziz ve Kadir'in takdiridir' sznm ve
bu adla isimlendirildim. yleyse sz konusu kuun ad, bu Aziz ve Kadirin takdiridir'
eklindedir. te bu, daha nce de iaret ettiimiz gibi, Allahn kelimelerden melekler
yaratm olmasyla ilgilidir.
143
144
Ey evlat! eklini deitirme. Hakk sev. zerine eitli bela oklar bile yasa sesini karma,
sevgi ve muhabbet hline devam et. Frtna seni yerinden kaydrmasn. Yaan yamur seni
karmasn. Atlan oklar seni incitmesin. ini ve dn halkn giremedii bir makama kar.
Orada dnya olmasn Orada hiret olmasn Mevhum haklar orada aramaya kalkma. Kt
nazlarn o yerde isteme, orda znt duyma, ekil arama. Hakktan baka eyin olacan
umma. Halkn zahirdeki halini grp znt duyma. Ailenin geim sknts seni derde
sokmasn. Eline dnya mal az geince zlme, eklini deitirme. ok olursa hlini irkin
etme. O makam byktr. Sakn o makama karsan vlme bekleme. Ktleyenlere
darlma. Hepsini bo gr. Zaten oraya yerli olursan bu iler kendiliinden olur. Ve sen
tam bir yoklua gmlrsn. Eer elde edersen bulunduun o hle, insan ve cin,
cmle yaratlmlar iinden bir tanesi bile akl erdiremez. Zaten akl bunlar idrkten cizdir.
145
146
147
148
149
{ sav }
"lme aldanma.
lim cehaleti ortadan kaldrr ama mutluluu, saadeti salamaz.
lme, imann elik etmesini sala, o zaman Nur stne Nur olur."
150
151
"..Yolculuk mecazdir. Kalbin madd yolu yoktur. Yol tabiri, yolcuya anlatmak iin kullanlr.
152
Yoksa ne yol var, ne de yolculuk. Hepsi bir an iidir. Hakk'a varma arzusu akla gelince, yol
grnmeden varlm olur. Menzil alnr, yol katedilir. Kap almadan eve girilir.."
153
Ey Gavs- zam!
Kim ilimden sonra Benden ryeti (Beni grmeklii) isterse,
hakikat o, ryet ilmiyle mahcbdur,
yani ryet ilmi ara yerde perdedir.
Kim de ryetin ilimden bakas olduunu zannederse,
hakikat o, RYETULLAH ile aldanmtr.
Sonra Rabbim buyurdu ki:
Ey Gavs- zam!
Beni gren kimsenin,
artk her hl ve krda sormaya ihtiyac kalmaz.
Beni grmeyen kimseye ise, sormak fayda vermez.
Bylesi sz ynnden perde arkasnda kalmtr.
Yani sz, onunla ryetullah arasnda perde olmutur.
154
{ sav }
(brahim:)
155
Sonra, Allah, ona, kardeinin cesedini nasl gmeceini gstermek iin yeri eeleyen bir karga
gnderdi. "Yazklar olsun bana, bu karga gibi olup bylece kardeimin cesedini gmmekten
aciz mi oldum?" dedi. Sonra da piman olanlardan oldu.
{ Maide 31 }
"Ve kendi ciltlerine (uzuvlarna): Niin bizim aleyhimize ahitlik ettiniz? dediler.
(Onlar da) dediler ki: Bizi, hereyi syleten Allah syletti.."
{ Fussilet 21 }
"..Hz. Peygambere 'de ki, ben bir insanm' demesi emredildi.
Hz. Muhammed insandr, Hak ise insan olamaz. Ayetlerde geen bu gibi btn ifadeler
byle deerlendirilebilir. Bunlar zorunlu olarak Hakka ait saydnda ise, kelam,
zel bir mertebe ynnden Allah'a ait olur. Bu zel mertebeyi zat diye ifade edebilecein gibi
ilahi isim diye de ifade edebilirsin.
Allah el-Mtekellim [konuan] olmas bakmndan 'ey Muhammed! Allah duydu' der.."
156
Kurandan inzal olan her ayetin bir zahiri bir de batni anlam vardr. Her harfinin bir snr
ve her snrn bir balangc vardr. (sav) O zaman anladm ki zahiri anlam tefsir, batni anlam
da tevildir. Snr ise; anlayn, szn manas ile ilgili olarak ulaabildii son noktadr.
Balang ise; bu anlamlarla ilgili olarak ykselip muttali olunan, her eyi bilen, Melikin
mahedesidir. Nitekim nc muhakkik mam Cafer b. Muhammed es-Sadktan (a.s) yle
rivayet edilir: Kukusuz Allah, kelamnda kullarna tecelli eder. Fakat siz Onu gremezsiniz.
Rivayet edilir ki, mam Sadk (a.s) bir gn namaz klarken baylr, ayldktan sonra kendisine
bunun sebebi sorulunca der ki: Ayeti durmadan tekrarlyordum, sonunda onu bizzat
konuandan dinledim.
157
158
bulunmutur.
Bu ihsana nail olmamz da Allah Rasl Aleyhisseltu Vesselam
yle beyn etmitir:
Enbiy ne bir dinar, ne de bir dirhem miras brakmlardr.
Onlarn brakt miras, ancak ilimdir. Kim ilme nail olursa
byk bir nasibe, yksek bir dereceye ular. (Tirmizi)
Ey insanlar!.
Allah ve Rasl'nn bizler hakknda kullandklar ismi niin deitirip yerine Arif diyorsunuz?
Bu yaptnz, nefsin yaratlnda asi olan muhalefet etme zelliinden peyda olmaktadr.
Zira nefis Allah'n emir ettiklerine muhalif hareket etmek zere yaratlmtr.
Ve sen hal "lim" demekten kanp "Arif" istimal etmekte srar ediyorsun..
Allah'a muhalefet etmekten hsl olacak mahrumiyetten Allah'a snrz.
159
"..Kemal ehli
btn makamlar ve halleri idrak etmiler
ve celalin de cemalin de tesine gemilerdir, bylece onlarn ne sfat ne de vasf yoktur.
Ebu Yezid'e "Bu sabah naslsn" diye sorulduunda, "benim sabahm ve akamm yok; sabah
ve akam sfatlarla kaytlanm olanlara aittir, benimse sfatlarm yok.".."
160
u mavi perdeyi oynatan bir yel var, fakat esip duran hava deil bu,
bir yel ki onu ancak Tanr bilir.
Bilir misin, kim diker gam hrkasyla nee hrkasn?
Bu hrka, kendisini dikenden ne diye ayr sanr kendini?
Aynann gnlnde parlayan ne, bilir misin? O ne hayaldir,
ancak gnl tertemiz kii bilir onu.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
..(Tevhit Mertebesinin) Sahibine, ayet isim verilmek istenirse,
Abdu'l-Vahid [Bir'in kulu] denilir,
sfat verilmek istendiinde ise
Abdu'l-Ehad [Mutlak Bir'in kulu] denilir.
{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }
Asl vel, halinde tam yoklua varan ve Hakkn varln mahedeye dalandr.
Onun nefsinde, bir seme kudreti yoktur.
Ve onun benliinde
Hakla beraber ikinci bir varlk, karar klamaz.
O, birok kerametle teyid edilmi olmasna ramen, hepsinden beridir.
Hi biri ile ilgisi yoktur.
161
'Canl olmay salayan ruhun kendi cinsinden olmayan bir eyi istediini gzlemliyoruz.'.."
162
bizce,
hibir eydir.
Arif kii iin Allahtan baka dayanak kesinlikle yoktur..
{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }
163
cemaatle yola karak am rkn tarafnda ailemi aryordum. Kzm henz annesini emerken
beni grd ve yle bard: 'Anneciim,
u adam benim babam, geliyor!' Annesi de bana bakt ve benim onlara doru yneldiimi
grd ve kzna yle diyordu: 'te baban, ite baban!' Days bana bard. Ben de onlara
doru gittim. Kzm beni grnce, gld ve bana doru atlarak 'babacm, babacm'
demeye balad. Bu ve benzeri hususlar beikte konumayla ilgilidir.."
164
{ sav }
Sa'd Ibnu Ebi Vakkas (radiyallahu anh) anlatyor: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam), ben
yannda otururken, bir grub insana ihsanda bulundu. Ancak onlardan benim daha ok
holandm birine hibir ey vermedi. Ben: "Falanca ile aranzda ne var (ona niye vermedin)?
Allah'a kasem olsun, ben onu mu'min gryorum!" dedim. Resulullah (aleyhissalatu
vesselam): "Mslman (gryorum de!)" buyurdu. Sa'd (dayanamayp) bu kanaatini kere
soyledi. Resulullah (aleyhissalatu vesselam) da her seferinde ayn ekilde karlkta bulundu.
Sonuncu sefer unu ekledi: "Ben, nazarmda daha sevgili olana hibir ey vermezken, yz
st atee deceinden korktuum insan kurtarmak iin ona ihsanda bulunurum (ihsanda
bulunmam sevgime l degildir)"
{ sav }
*
Allah lafz, mutlak olarak ve olduu gibi ilhi zatn ismidir.
165
166
"..Allah Teala'nn "Rahmetim ise her eyi kapsamtr. leride onu zellikle,
ktlkten saknanlara, zekatn verenlere ve ayetlerimize inananlara yazacam."
[Araf 156] demesi, Rahim isminin sonucudur.."
Kimi zaman ayetlerin anlam boyutlaryla ilgili yazlanlardan algladm bir ok eyin
mahiyeti karsnda arp kaldm. Bunlar, zahirlerini kast ederek zahir hkmlerle
tevil etmek mmkn deildir. Bu yzden ok azn tevil ettim. Ki; bunlar anlamann imkan
olduu bilinsin ve zahirlerini aabilen biri kt zaman benzerleri iin bunlar delil olarak
alglasn. nk, bu gibi ayetlerin tevilinde bir takm zorluklarla karlamak kanlmazdr.
Zorlama yorumlar terk etmek bir erdem gstergesidir.
nk, bu kullar arasnda kendisi iin kolaylk ngrlen kimselere kolay gelir.
167
Birisi dedi ki: Bunca bilgiler belledim, bunca anlamlar elde ettim;
insanda lmsz olarak kalan anlam nedir, hangisidir; bir trl bunu bilemedim,
bir trl ona yol bulamadm.
Mevln (ks) buyurdu ki:
Eer sadece szle bilinseydi varl yok etmeye, bunca zahmetler ekmeye ihtiya kalmazd.
ylesine almak gerek ki sen kalmayasn da o lmsz olarak kalacak eyi bilesin.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
168
nsan alemdeki son varlk cinsidir (yaratl srasna gre). yle ki,
alemde alt cins, her cinsin altnda trler ve trlerin altnda da trler vardr.
Birinci cins melek, ikinci cins cin,
ncs maden, drdncs bitki, beincisi hayvandr.
Bylece mlk tamamlanm, dzenlenmi ve dengeye kavumutur.
Altncs ise insan cinsi olmutur. nsan bu memleket zerinde halifedir.
169
170
"Bir rivayette Hz. Peygamber 'Adem su ile toprak arasndayken ben peygamberdim'
demitir. Yani ben peygamberken Hz. Adem henz mevcut deildi. Hz. Peygamber bunu
bildirmitir, nk ayette 'Peygamberlerden misak aldmzda...' denilir. Misak Adem'in
bedeninin varlndan nceydi. Adem var olup Allah onun srtndan oullarn zerreler gibi
karttnda, onlar kendilerine kar ahit tutmutur. Bu durum Kuran- Kerim'de zikredilir.
'Onlar da ahit olmulardr.' Bu ise ikinci misaktr. Birinci misak Allah'n peygamberlerinden
alm olduu misaktr..."
171
172
173
{ sav }
ki dnyada da ei grlmemi bir dolunaya m, gerekten de canm ei
grlmemi bir aka tutuldu.
Canmda mal mlk hevesi yok; onun akyla varn younu att; nesi varsa
ona sat dkt.
stek gemileri ycelik, devlet denizlerinde akp gideli bir gn bile durmadan
hep onu gezdirmede; ne mutlu ona.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Davud'u hatrlayp da ondan sz ettii zaman yle
derdi:
"O, insanlarn en ok ibadet edeni di."
{ sav }
Eb'd-Derd radiyallahu anh'dan: (Allah Resul sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:)
"Davud'un duasndandr. O yle derdi: 'Allahm! Senin sevgini, seni sevenlerin sevgisini, beni
sevgine ulatracak ameli senden diliyorum. Allahm! Sevgini kendi nefsimden daha sevimli
kl! Malmdan, oluk ocuum ve souk sudan bile daha sevimli kl!'
{ sav }
174
Hz. Peygamber yle buyurur: inizden birisini, yatana uzanmken bir hadisim kendisine
geldiinde 'Bana Kuran okuyun' dediini grmeyeyim. Allah'a yemin olsun ki,
hadis Kuran gibidir veya daha fazlasdr.'
Burada 'daha fazla' derken hadisin mertebesini yceltmek amac tar.
nk Kuran- Kerim kendisiyle Allah arasndadr ve bu araclkta Cebrail vardr.
Hadis ise Allah'tan Peygamberine ular.
175
{ sav }
Nimetlerine, ihsanlarna nail olunca, Allaha kret; ltfunu grdn kiiye de teekkr et,
onu an ! te bu yzdendir ki, Cenab- Hak; ' Peygambere salevat getirin ! ' buyurdu. nk
Hazret-i Muhammed (sav) mminlerin dnp bavurduklar, mstesna ve emsalsiz varlktr.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Evet, nasl ki hayat bu kinattan szlm bir hlsadr. Ve uur ve his dahi hayattan
szlm, hayatn bir hlsasdr. Akl dahi uurdan ve histen szlm, uurun bir
hlsasdr. Ve ruh dahi, hayatn hlis ve sfi bir cevheri ve sabit ve mstakil ztdr.
yle de, madd ve mnev hayat- Muhammediye (a.s.m.) dahi, hayat ve ruh-u kinattan
szlm hlsat'l-hlsadr ve risalet-i Muhammediye dahi (a.s.m.) , kinatn his ve uur
ve aklndan szlm en sfi hlsasdr. Belki madd ve mnev hayat- Muhammediye
(a.s.m.) , srnn ehadetiyle, hayat- kinatn hayatdr. Ve risalet-i Muhammediye (a.s.m.),
uur-u kinatn uurudur ve nurudur. Ve vahy-i Kur'n dahi, hayattar hakaikinin ehadetiyle,
hayat- kinatn ruhudur ve uur-u kinatn akldr.
Evet, evet, evet! Eer kinattan risalet-i Muhammediyenin (a.s.m.) nuru ksa, gitse,
kinat vefat edecek. Eer Kur'n gitse, kinat divane olacak ve kre-i arz kafasn,
akln kaybedecek, belki uursuz kalm olan ban bir seyyareye arpacak,
bir kyameti koparacak...
"..Hakka ortak koan bu insanlar doa perdesinin baskn geldii kimselerdir. Bunun nedeni
ise asl itibaryla insann grd bir Rabbin szn dinlemek, O'na itaat etmek ve ibadet
etmek alkanlnda olmasdr. Halbuki doa perdesi bu ibadet edilen mabudu insana,
grnmez hale getirmitir. Bu durumda doann hakim olduu insan, grd ve mahede
ettii varlklardan bir ksmn ilah edinir. Bunlar ya gksel alemden -yldzlar gibi- ya da aa
alemden -unsurlar gibi- veya onlardan treyen eylerden ibarettir. Bylece insan (asl
itibaryla) itiyad olduu zere grerek ve nefsinin dinginlemesiyle ona ibadet eder ve ilah
edinilen o eyi : Hakk grdn ve kendisinden Hakka daha yakn olduunu zannederek
176
kendisini de Allah'a yaklatrsn diye ona hizmet ve ibadet eder. Nitekim Allah puta tapan
insanlarn, yle dediini bildirir: ''Biz onlara ibadet etmiyoruz.", Yani ilah edinilen putlara
tapmyoruz. "Sadece, bizi Allah'a daha ok yaklatrsnlar diye tapyoruz.", Mrikler tapnma
gerekesini 'zlfa' kelimesiyle pekitirdiler. Onlarn bu inanlar teorik aratrmaya ve
itihada dayanrken; sonra,
indirilmi ilahi eriatlarn sahiplerini grrler.."
177
"..Bir zerreyi kesersen, iinde bir gne ve gne etrafnda dnen gezegenler bulursun.."
Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks)
Zerre klln aynasdr
{ sav }
"..Havada dolaan szl harfler var olduktan sonra onlara lm ulaamaz; yazl harfler byle
deildir; nk yazl bir harfin veya bir kelimenin ekli deiiklie urayabilir ve yok olabilir,
nk onlar deiiklii ve yok oluu kabul eden bir yerde bulunurlar.
Szl ekiller ise, deiiklii ve yok oluu kabul etmeyen bir yerde bulunurlar. te bu
nedenle, szl harfler iin "beka", daimlik ve ebedlik sz konusudur. Dolaysyla hava,
gkyz btnyle lemin szyle dopdoludur. "Kef" sahibi kimseler onlar daim duran
suretler olarak grrler.."
178
179
180
nk bozuk fikirleri nbvvet ve risaletin aslna dair yanl kanaatlere sahip olmalarna
sebep olmustur. Neticede dayandklar temel yznden mesele zihinlerinde karmak bir hal
almstr.
Eer hikmeti sevdikleri srada, onu Allah'tan isteselerdi, fikir yoluyla hikmet elde etmeye
kalkmasalard, her hususta doruyu bulabilirlerdi.
Felsefecilerin dnda kalan mutezililer ve eariler gibi Mslman fikir ehline gelince, bunlar
slami gemie sahiptirler, onlar hakknda verilecek hkm de Mslmanlklar ynndedir.
Sonra kendi anlaylarna gre islamdan uzaklamaya baladlar. Bu yzden temelde isabetli,
ama tevillerine gre akladklar teferruatlarda ise hataldrlar
181
kendiliindeki duruma uygundur. Ya da, zorunlu bilgisinde veya inceleyiinde insan, akln
taklit eder. Akl ise, fikri taklit eder. Fikir bazen doru bazen bozuktur. Bu durumda fikir
gcnn eyay (doru bir ekilde) bilmesi de tesadfe kalmtr. O halde, sadece taklit
vardr. Durum sylediimiz gibi olunca, akll insan Allah' bilmek istediinde, kitaplarnda ve
peygamberlerinin dilinde kendisinden bildirdii haberlerde Allah' taklit etmelidir. Eyay
renmek istediinde ise, glerinin verisiyle onlar (hakkyla) renemez. O zaman,
ibadetlerini oaltmaya almaldr. Ta ki Hak onun 'duymas ve btn gleri' haline gelir.
Bu durumda insan, btn ileri Allah ile bilir, Allah' da Allah vastasyla bilir. nk taklit,
zorunludur. Allah' Allah ile ve btn ileri O'nunla bildiinde, bu konuda bir bilgisizlik veya
kuku veya tereddt ortaya kmaz. Kukusuz kulana girecek ekilde dikkatini ektim.."
182
Hak'tan btn isimlerin kmasn salayan ba isim, byk insandr (insan- kebir). O ise,
insan- kmildir, isimlerin ba insan olduuna gre, sufilerin yolunda isimlerin bann da
onunla aklanmas yerindedir. nk Allah Adem'e kendi (Adem'in) ztndan btn isimleri
zevk yoluyla retmi ve tmel bir ekilde ona tecelli etmitir. Bu dununda ilahi mertebedeki
her isim dem'de ortaya km, dem de Yaratcsnn btn isimlerini kendi ztndan
renmitir.
183
184
edip, tekrar Hakka drlmesini ve onun ilahi iktidar ile mmknn kabul arasndaki
hadisliini kesin olarak renir; mmkn, aydn bir gz ile kesif cisim arasnda glge gibidir,
glge ise, gnein nn kesif cismin karanlyla birlemesinden meydana geldii iin nr
ve karanlk arasnda berzhtr. nk o, kesif cisimden daha parlak kabul eder. te bu
aydnlanma, ayn anda nrun kesif cisimle birlemesi ve glgenin ondan meydana gelmesidir.
Buna gre birleme zaman, hamd zaman; hamd zaman ise, doum zamandr. Bunda, ne
gecikme ve ne de ne gemek sz konusudur. Buradaki ncelik ve sonralk, akl dzeyinde
sz konusu olabilir. Ayn ey, glgenin cisimde drlmesinde de geerlidir.."
185
nk ; mlk limin eytan, melekt rifin eytan, ceberut ise, geree vakf olann
eytandr. Her kim onlarn biriyle raz olsa, derghtan tard olunmutur; Allah'n katnda
byledir.
Yani ; Zat- lah'ye yaknlk hakkn kaybetmitir..
186
*
Mttakilerden olunuz. irk zahirde de bulunur, batnda da.
Zahirdeki irk, putlara tapmaktr. Batndaki irk ise,
Allah' brakp insanlara dayanmak, gvenmek ve zarar da, fayday da onlardan bilmektir.
187
{ sav }
Gzel bir sz ve mafiret,
arkasndan eza gelen (baa kaklan) bir sadakadan daha hayrldr.
Allah
Gani'dir,
Halm'dir.
{ Bakara 263 }
"..Ey evlat! Zenginle fakiri ayrt etme "...
" Peygamber (sav) Efendimiz, fakirlerin hlini yle anlatr:
"Sabrl fakirler, Rahmann arkadalardr".."
188
ldrmeye kalkm, Hz. Peygamber ise onlar engellemi ve yle buyurmutur: 'Allah onu
sizin ktlnzden sizi de onun ktlnden korumutur.' Bylece Hz. Peygamber,
emrettii halde ylan ldrmeyi kt diye isimlendirmitir. Bunun bir rnei, ksas
ayetindedir: 'Ktln cezas, onun gibi bir ktlktr.'
Allah ksas ktlk diye isimlendirmi ve affa tevik etmitir.
Verilen rnekte ise Hz. Peygamber'in gz, ldeki en gzel eye ilimitir.
{ sav }
{ sav }
Ey dnyay bilmez! Dnyann iini bilseydin onun kt eylerini almaya bakmazdn.
Onun btn bir derttir; gelse insan yorar, gelmeyecek olsa zer. Hakk'a kar irfan sahibi
olsaydn, her eye O'nun emri ile bakardn. Lkin O'na kar cahilsin. Ne Rasl (s.a.v) Efendimizi, ne de dier nebileri iyi tanyorsun. Hele O'nun vel kullarn hi bildiin yok.
189
Sizin bana itaatte gstereceiniz sabr, sizin iin, bana isyanda gsterilecek sabrdan daha
kolaydr. Gnah terketmeniz, cehennem atei karsnda benden zr dilemenizden daha
kolaydr. Dnya azab, sizin iin hiret azabndan daha hafiftir. Ey demolu! Benim hidayete
ulatrdklarm hari, tmnz sapk yolda kalrsnz. Yine benim koruduklarm hari hepiniz
gnahkrsnz. yleyse bana tvbe ediniz ki size merhamet edeyim.
{ Hadisi Kutsi }
Allah bir kutsi hadiste yle der: 'Beni zikretmenin benden bir ey istemekten
alkoyduu kimseye dua edenlere verdiimden daha hayrlsn veririm.'
{ sav }
Ebu Hureyrenin (r.a.) naklettiine gre:
Allah Resul (a.s.) yle buyurmutur: Allaha ve son gne (Ahiret gnne) iman eden,
ya hayr sylesin, yahut sussun.."
{ sav }
190
Allah yolunda sadk olan, ilk defa Hakkn arzusuna tbi olur.
Halktan iittii her sz onu skar.
Onlarn hi bir eyini grmek istemez.
Dnyann zerresini bile grmek arzu etmez. Yaratlm olanlara hi bir ilgi ile bakmaz.
191
"..eyh Ebubekr'in (Sellebf) de hrka vermek deti yoktu. Onun kendi eyhini de gremedim
ki, onda var m yok mu anlayaym. Ancak ben de, bu istekle Tebriz'den ktm ama
bulamadm. Geri lem bo deil, belki bir eyh vardr. Hatta derler ki, filn eyh hrka verdii
mridinin haberi olmadan ona hrka balad; mal, mlk verdi ve ld. Ben eyhimi
grmedim, ancak u kadar rendim ki, kendisinden bir sz nakledene gcenirmi. En ok
incindii kimseler, kendisinden sz nakledenlermi. Byle bir kimseyi de grmedim ki, o
makamda olsun da kendisinde bu sfat bulunsun. Sonra eyhin kendisi iin yz bin yllk yol
olan bir kimseye de rastlayamadm. Ancak Mevln' yi bu sfatta buldum. imdi Halep'ten
tekrar dncmde de, o yine bu sfatta idi.
192
Bana deselerdi ki: Baban seni ok zlemi, mezarndan kalkm Telbair kyne bir admlk
yerde seni grmek iin bekliyor. Seni grp tekrar mezarna dnecek. Gel! Artk baban
grmeye gel! Hayr, olsun! Ne yapaym, derdim. Halep'ten bir adm bile dar kmazdm.
Ben ancak Mevln iin geldim.."
{ ems-i Tebrizi (ks) }
"..Hoca Ebubekr (Sellebaf) bizim pirimizdir. Gel ki sana pck vereyim. Eer u saatte onu
Kadya gtrseler bizim lehimizde syler. Ona bizden dinlediklerini anlatr. Kendisine, Niin
buna tanklk ediyorsun? derlerse, u cevab verir: Ben ademoluyum. Babam bir yanllk
yapt, eytan onun ynn kesti. Sen de benim yoldalm kabul etmezsen alalrsn, lanete
urarsn. Meer bizim gzlerimiz krm. O sizden uzak olsun, deyiniz. Bir hadis vardr.
Ulu Allah, varlklar, onlarn niteliklerini yaratmay, geimlerini, yaant srelerini belirtmeyi
bitirdi, anlamndadr. Bu dorudur ama Kuran'da da, O her gn yeni bir haldedir,
anlamna gelen bir yet vardr ki, bunun, sz geen hadise uygun dmesi iin aklanmas
gereklidir. Burada, o her gn kulunun haliyle ilgilenmektedir, yani ezelden ebede; balangc
olmayan zamandan, sonsuzlua kadar byledir. Nasl ki kul da hep onun halindedir. O da
bylece kulunun halinden ayrlmaz.
Dn gece iki kere sizi andm. Bana bir yufka yreklilik, bir alama hali geldi. Hoylu
Muhammed bana, emseddin, ben Sadettin'in yannda idim Ku-ran'daki, 'Cinleri ve
insanlar yarattm ki, bana kulluk etsinler,' anlamna gelen yeti yorumluyordu. dedi. Ondan
sordum: Bu Allahnn hi bir niyaz dilei yok mudur? Diyorlar ki, hi dnyaya gelmeseydim bu
yaratlan varlklarn bana gre bir yaban eei kadar deeri olmazd. u halde bu nasl
dileksizlik olur; ona ne demeli? Bu yzden de, sylediklerin geree uygun dmyor.
Sadettin gld. Ona dedim ki: Bu ie glmek gerektiini bildiim iin ben de glyorum.
Bana, Bu gece bizimle birlikte kal, dedi. Burada ne yapalm? dedim. Beynimi
kurutuyorsun, mridleri de kuru kafal yetitiriyorsun, daha ne olsun! dedim. Bari gideyim
bir orba ieyim. Git! dedi. Karar verildi. O istiyordu ki, senin bir zndk olduuna fetva
versin. Ona ne gveniyorsun?
(M. 107) Ne diyorsun? dedim. Bana, sen kfrdesin diyenin nnde ayaa kalkarak el
balamak gerektir. O, zahirde grnd gibi deildir. Ben de, byle sanyor ve korkuyordum
ki, nce beni ahnenin nne karr astrrlar. Bu ondan deildir, o bizimledir. Eer bana
gelirse koyver gitsin, dedi. Ama ben korkmayan ancak Allahdr, diyemedim, verir,
anlamaz, sorar: Allah nasldr?.."
{ ems-i Tebrizi (ks) }
..ne zaman niyaz elimi srlar bilen Cenab- Hakkn dergahna kaldrsam
193
o (Bostan Glistan Eserinde anlatt bandan geen bir olaydaki) ssl put aklma gelir
ve kibrimin uzerine toprak serpilir.
Anlarm ki niyaz (dua/sesleni) elimi kendi kuvvetimle kaldrmyorum.
Demek ki gnul adamlar ellerini kendi iradeleriyle kaldrmyorlar.
Gaybden ipin ucunu bir eken vardr.
Kaza ve kaderin anahtar kimsenin elinde deildir.
Kadir-i Mutlak ancak
Allahtr.
Doru yolu tutmu gidiyorum diye gururlanma.
nk elinden tutarak doru yola seni
O sevk etti..
{ Sad-i irazi (ks) }
lerin en zoru, irfan sahibi olduktan sonra, avam tabakas ile oturmak ve onlarla
konumaktr. Bir lkede belki bin kadar irfan sahibi olur, ama ilerinden ancak biri
konuabilir. O da peygamberlerin gcne sahiptir. Ona elbette peygamber gc lzm olur,
nk halkn her cinsi ile oturur ve akl erenine, ermeyenine anlatr. Her eit m'min ve
mnafkla oturur, konuur.
Bu hl byk glk getirir. Ama o, sabra devam eder. Mahfuz olduu iin onlarn ktl o
irfan sahibine zarar vermez. Allah Tel ktle girmemesi iin o irfan sahibine yardm
eder.
nk o, kullara iyi eyleri tebli ederken Hakk'n emrine uyar. Nefsi, istei, ahs dncesi
ve iradesi ile konumaz. O, konumak iin manen zorlanr, bu yzden ktlkten esirgenir.
Allah Tel'ya arif olmak dilersen, halkn kymetini gnlden sil. Evet, onlardan gelecek
iyilii de, ktl de... O'na kar ancak byle yaknlk elde edebilirsin.
194
fetler geldii zaman, onu sabra altr. Kaza ve kaderin hkm gelince raz olmay ona ret.
Nimet geldiinde ise kr bellet. Bunlar yaparsan, Hak yolda nne kan mniler zail olur,
Hak yoldaki sohbetin iyi bir istikamete girer. Yolunda iyi arkada bulur, yardmcya rastlarsn.
Ve yle bir hazineye kavuursun ki, hangi yne dnsen o seni takip eder. Artk o hazineye
erdikten sonra aldrma, nerede olursan ol. nk sen, yitirdiini ayn yerde bulursun. lim,
hikmet, kader, ins, cin, melek, sana hizmeti olur. Allah'tan korktuun iin her ey senden
ekinir. Allah'a itaat ettiin iin her ey sana itaat eder.
Allah'tan korkan kimseden her ey korkar. Allah'tan korkmayan, her eyden rker. Allah'a
hizmet edene herkes hizmet eder. Allah, hi bir kulun yaptn karlksz brakmaz. Ne
edersen onu bulursun.
Nasl olursanz idarecileriniz de yle olur.
Allah'm, bize keremle, ihsanla, hatalarmzdan gemekle muamele eyle...
Dnya ve hirette bize ltuf ver. Dnyada iyilik ihsan eyle, hirette yine iyilik ver.
Ve bizi ate azabndan koru. (el-Bakara, 2/201) min!
195
ge kalma ve er gelme gibi eyleri dileyenler ise akldan noksan olanlar; delilerdir. Allah'tan
honut olan kimse, btn hlinde O'na uyar; bu uyarl bakalarna yaplan ilerde de
gsterir. Allah Tel'dan raz olan anlayl olur ve O'nun cmle ilerini sever, mrnn bir
miktar uymaz yolda gemi dahi olsa, kalann O'nunla devam ettirme yolunu arar ve O'nun
diledii yolda geirerek tketir. Hak Tel onun anlatlan hlini sever ve her ard an,
Rabbin benim der.
196
197
{ sav }
Neden senin mrn alan, seni Hakk'tan habersiz brakan uykuya ve nefis hrszna
incinmiyorsun, kzmyorsun da, sana doru yolu haber veren gsteren dostlara inciniyor,
kzyorsun ?
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Ey urada duran, dinle: Fena ey, yaratklar Yaratana (CC) kar grmektir..."
"Nefsin kt hllerine kaplrsan, halka karamazsn ve onlarn hlini bilemezsin. ayet yalnz
halk grr, teye geemezsen, Hlk bilemezsin. Nefis olduka, Hakka kar irfanl
olamazsn. Halka taptka ilh marifet srrna ermen kabil deildir. Dnyaya daldka, hireti
unutursun. hireti dnp kaldka, onu yaratandan gafil olursun. Mlk ve mal sahibi bir
arada kalamaz. Nasl ki, dnya ile hiret bir arada sevilemez. Ayn ekilde Yaratan ile
yaratlm bir tutulamaz.."
"Ey, kalbi ile insanlara ynelen ! Marifetullah Hak'tan gelir. O'nun mahlukatndan gelmez.
Aziz ve Celil olan Allah' tanmak, Allah'n ahkamn tasdik edip sdk ile tatbik ettikten ve
yaadktan sonra hasl olur. Allah' tevhidden ve yalnz O'na gvenip dayandktan sonra hasl
olur..."
"Nefsini kabul etme; Hakk' tanrsn. nk nefsin kendisi iin Hakk' inkar etmeni istiyor.
nkar ve tanmamaya nce nefsinden bala; onu yola koyarsan sonras kolay olur. Ve yava
yava aradn bulursun. mann kuvvet bulur. man kuvvet bulduka, ktlkler senden uzak
olur. man zayfladka kt eyler evine dolar. yle zaman gelir ki, evden bir ktl kapya
atmaya gcn yetmez, iman kuvvetin tam olsayd, onlar giremezdi.."
"Ey urada duran, dinle: Fena ey, yaratklar Yaratana (CC) kar grmektir. Tabiatn melek
sfatna brnmesidir. Bir zaman sonra bu da yok olur; ilk yaratl eklini bulursun. te o
zaman suyunu Hakk (CC) verir. Varlnda filizlenen ekenei o eker. Eer bunu istiyorsan
slam ol; Hakka (CC) balan. Sonra bu yolumuzu arzu et. Daha sonra ilahi ilimleri renmeye
koyul. Marifet yollarn bundan sonra ara. Bundan vcut bul; var ol, varln onunla olsun.."
"Lanet etmek yerinde olmaz. Ne kimseye lanet ne de bir eye eziyet yakmaz. Bunlar, iyilerin
198
huyundandr. Bunun sonu ok kymetlidir. Kimse iin kt dil kullanmayann hayat emniyet
iindedir. Dnyas selamet, ahireti ise azkldr. Glk grmez. nk kendisi kimsenin
ktln istememitir. Kullarn saygs, Allahn (CC) rahmeti onun iin olur.."
"Kendine ktlk edilse bile kimseye beddua yakmaz. Kendisine yaplan her kt sz veya
kt ie karlk olarak beddua etmek hi de iyi saylmaz.
Beddua etmemeyi adet haline getiren en yce makamlara erer. Huyunu bununla bezeyen
dnyada sevilir, halkn kalbinde sevgisi olur. Herkes davetine icabet eder. Halk arasnda
efendi olarak bilinir.."
"Ktlklere bakmamak ve duygular korumak. Bunlar, iman sahibinin en bata yapmas
gereken itir. Bunun mkafat dnyada da grlr. br alemde ise elde edecei gzelliin
sonu yoktur. nsanlar iin en zor i budur. Allah (CC) bizleri bu yolda baarya ulatrsn. Bu
gzel huylar yapmay bize ihsan eylesin. Kalbimizden kt isteklerin kmasna bizim iin
yardmc olsun.."
"Bu dargnln neden? Duan kabul olmad diye Allaha m (CC) darlacaksn? Duan kabul
eder, ama biraz ge kalabilir. Ge kalnca darlmak yerinde bir i olur mu?
Bazen iitiliyor:
- Doruyu istedim vermedi, istediimi vermiyor, hem de:
- Duann yaplmas lazm. diye emir veriyor. diyorsun:
- Bu szn yerinde deil, hataldr.
phesiz senin Hakka (CC) darlman, baz iine gelmeyen hadiselerden ileri geliyor. Nefsin
baz eylerden holanmyor. Onun (CC) emrini yerine getirebilmek iin iin gleiyor
Haliyle nefis darlyor; sen de ona uyarak Hakk (CC) thmet altnda brakyorsun.
D alemine ait bir ey olursa dua et. Sabrl ol. lah emirlere uymaya bak. Hakka (CC)
darlma. Nefsin isteini yerine getirmeye bakma. Onun boynunu edir. Bo eylere uyma;
nk bo eyler insan Allah (CC) yolundan alkoyar. Allah (CC) iin iyi dn. Onun (CC)
szlerini dorula. Ve bylece iin sonunu bekle.
Eer birisini mutlaka ktlemen gerekse nce kabahati kendinde gr. Daima isyan bayran
elinde tutan nefsini itham et; onu ktle. Nefse darlman Hakka (CC) darlmandan daha
iyidir. Nefsine:
199
- Zalim
Demen Allaha (CC) zulm isnad etmenden daha uygundur.
- Eer krederseniz ve iman sahibi olursanz Allah (CC) size niin azap etsin?
unu da nefsinin kulana oku:
- Allah (CC) hibir eyde insanlara zulmetmez, lakin insanlar kendilerine zulmederler.
Bunlara benzer birok ayet-i kerime ve Hadis-i erif vardr; onlar ara, bul, oku.
Allah (CC) iin nefsine hasm ol. Nefse kar bir ilahi asker ol. nk ilahi kuvvetlerin en byk
dman nefistir. Hz. Resul (SAV), Hz. Davuda (AS) yaplan bir hitab bize bildirmitir. Onun
burada sylenmesini yerinde buluyoruz:
- Ya Davud (AS); hevan, nefsini brak. nk saltanatm iinde nefis ve hevadan baka
benimle ekien yoktur.
ayet ithamlarna devam edersen yine sana verilecek hkm u olur:
- Sen kfirsin, hakikati gizliyorsun.
nk Allaha (CC) zulm isnadnda bulunmu oluyorsun. Halbuki Allah (CC), kullarna
zulmetmez. Zulm szn de kabul etmez. Bu szn Hakk (CC) iin kullanlmas muhaldir;
olamaz. Sebebine gelince, btn mlk Onundur (CC). Zulm ancak bakasnn hakkna
tecavz vaki olunca olur.."
200
201
Siz, amellerinizle Allaha kar deta vnyorsunuz. Halbuki Allahn nazarnda sizin
o amellerinizin bir sinek kanad kadar deeri yoktur. Meer ki gerek halvet,
yalnzlk anlarnzda ve gerekse btn dier hallerinizde Allaha kar hep ihlasla, itenlikle
hareket etmi olasnz.
202
onlara tekrar kavumak iin sebepleri kovalarsn. Bu anlarda Hakk'a varmaya tam istidat
sahibi isen kalbin, Yaratan'na balanr, hlinden memnun olursun. nk geride braktn
her eyin daha iyisini vereceini Hak vaat etmitir. Ey tevhid, ilim ve takva hlinden yaya
kalanlar,
siz neredesiniz, kt hllerden iyiye dnme arzusu nerede?
203
urackta oturmuum, zaman zaman kendimde yle bir ilahi kuvvet hissediyorum ki,
elimi uzatp semay yerinden koparp avucuma alaym, ayam yere vurup topra yerin
dibine geireyim, diyorum. Bazen de dnp kendime bakyor, yzm Allah'a eviriyor ve:
"Bende mevcut olan u beden ve tabiatla beraber bu kadar saltanat ne ie yarar", diyorum.
204
205
{ sav }
Allah sizden hafifletmek ister.
Zira insan zayf olarak yaratlmtr.
{ Nisa 28 }
206
ne de gizle;
ikisinin arasnda bir yol tut..
{ sra 110 }
"..Boyuna Allah aklarn ara, her ne syleyeceksen, onlardan rivayet et, onlarn szlerini
syle. Akn, aklarn yznden artar, onlarla e-dost oldun mu, ll duzenli bir hale
gelirsin. A karde, cinsinden
bakalaryla oturup kalkma da din konana yol al.."
{ Sultan Veled (ks) }
"..Sz-sohbet pazarm ne de kesatlat.
Szlerimin ve sohbetlerimin ne talibi var, ne de alcs.
nk onlar, nefsinin ve hevasnn peinde gidenlere gda olmuyor.
Onlar doyurmuyor.."
207
{ Erefolu Rm (ks) }
Senin szn syleyip mtemadiyen seni anmak beni skuta mecbur etti
seninle megul olmaktaki zevk ve lezzet beni isiz brakt
senin tuzandan gnlm evine katm
halbuki gnlm tuzak oldu ve ben gene sana tutuldum.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
lemde tek olan, ei bulunmayan sevgilimle "tek mi, ift mi" oynadk.
Bana : "Tek mi istersin, ift mi?.." dedi.
Ben de : "Seninle ift olmak ve btn lemden tek kalmak isterim." dedim.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Allah iin sevien iki adamn en faziletlisi,
muhakkak ki arkadana sevgisi daha ok olandr.
{ sav }
Kendisine tevazu isnat eden kii hakikatte kibirlidir. nk tevazu ykseklikten initir.
O halde mtevazi olduunu iddia ettiin an kibirlisin demektir.
208
209
konutuum bu szleri, senin eyhinle konumadm. onu kahr iinde braktm gittim.."
"..Ve onlarn saltlar (dualar, ibadetleri) beytin (Allah'n evinin) yannda slk almak ve el
rpmadan baka birey olmad.."
{ Enfal 35 }
Bu gece gnlme uygun bir arkadala ayrda bir bezm kurduk
arap meze k sazlar ve okuyanlar
hepsi tamamd
Ah
keke ey sevgili
btn bunlarn hibiri olmasayd da
yalnz sen olsaydn
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Tanr iin dolunuyorlar, Tanr iin douyorlar; Tanry istiyorlar,
Tanrya klar ayaksz, kanatsz yelip yortuyorlar; birbirleriyle yaryorlar.
Gnein ate gibi gidiine bak; Ayn geceleri yryn gr
seher ann grltsn seyret; tpk maher gn hani.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
210
Kerbler takdis ederler. Sffn sessizce okurlar. Ruhanler iirler sylerler. Mukarrebler
tesbh ederler. O'nun nuru ile her varlk yle bir aydnlanr ki, hepsinin de varlk srr bu nr
sayesinde zahir olur. Hepsi de O'nun ma'bdluunu ve kahhrln itiraf eder.
Zikirler tananlarn taycsdr; sakinlerin sknet vesilesidir. Zkiri, cell iinde, okunan
esmann koruyuculuu ve sfatlarn muhteemlii otalarna eker. Ariflerin srlar o esmay
tanmann aamalar ierisinde yle bir deiir ki, onlar tevecchleri dairesindeki Mlk ve
Melekt lemlerine it varlklarn ztlarnn brakt her eyi/eseri o esma ile mhade
ederler. yle ki, kaderin malmat (eyaya ilt bilgiler) alemindeki srrnn akn bizzat
gzleriyle grrler. Zra bilinen her eyde/ma'lmda,
keml ve nr eliyle ekilmi ok ince bir sr vardr.
211
olurum.' Biz de, hal ve huy olarak buna gre hareket ettik. Allah'a hamd olsun !"
212
aada sunuyorum:
u muhkem varla bak
Bizim varlmz ise iaretlenmi bir rida gibidir.
Halifelerine bak, mlklerinde
Kiminin dili ak, fasih konuur, kiminin anlalmaz
Onlardan lahn seven yok;
Ancak dirhem sevgisine bulatrarak severler.
Bu yuzden: u marifetin kuludur, u
Cennetin, u da cehennemin kuludur, denir.
ok ok az mstesna. Onlar
Vehim trnden olmakszn O'nunla sarhoturlar
Onlar Allah'n kullardr, onlar bilemez
Ondan baska hi kimse.
Nimetin kullar deildirler..."
213
"..Kardeim! Doann arzularndan uzak dur! nk kul bu noktada farknda olmad ynden
aldatlr ve Allah katnda sapknlk sratli bir ekilde kendine ular.."
214
215
216
217
218
Ganimetleri hazrca..
Onun marib kuu Anka;
Sensin onunla dileke..
Ve nasl uygun olursa;
Kark ya da temizce..
Denizdir aldatmas var;
Dalgalar koca koca..
Atetir klleri de var;
Sslenir onu sevince..
Bilinmez, vasf edilir;
Marife olur nekrece..
Vahdir lfet edilir;
Kalb de balanr zalimce..
Bir bildiini sylesem;
Sen durmazsn insaflca..
Bilmediini sylesem;
Ama sendedir bilmece..
Srrm onun kimliidir;
Benlii de tam ruhumca..
Kalbimde onun krss;
Hizmeti olur cismimce..
Onu akl ediyorum;
Ama durumum cahilce..
Kim onlar aparr ki;
Ki koyunlar seslice..
Saklarmda ykseldike;
Hem de bilirim dndke..
219
ml olduka yazarm;
Seni korkutur durunca..
Tenzih ettim uryan oldu;
Benzettim kayd gizlice..
Cisme benzettim de kt;
Bana dayanma o gce..
ndirdim de kayp gitti;
Datt hep gzellike..
Ona balanan kavuur;
Kirpiklerdedir kesmece..
Sicili yanaklarnda;
uleleri de parlaka..
Gzlerinde srmesi bir;
Mzrak gibi durur ince..
Tkrnde de bal var;
Ve bir fidandr o boyca..
Lle lledir salar;
Dileri gler zalimce..
220
221
222
223
Suya ceviz atann atei nasl kuvvetlendiyse ak atei de gzel seslerle kuvvet bulunur!.."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Sema aklar iindir. Gnller alan, o esiz, grnmez sevgiliye manen kavumak iindir.."
"..Mademki btn yaratlm varlklar, surun frlmesiyle har olacaklar, surun
frlmesinin zevkiyle ller uykularndan uyanacaklar, srayp kalkacaklardr; sen de
"ney"in feryadyla uyan,
kalk, kendine gel!.."
224
Tarikat ehlinden bazlar bu gibi durumlarda, kendinden rz halini ortaya kartmak iin,
zorlamal bast halini izhar ederler. Byle bir davran, arife gre, edepsizliktir. nk arif, bu
tecellide Hakkn iradesini ve kulun kabz halinin egemenlii altna girip, hkmyle
boyanmasndan Hakkn gayesini gzler.
Allah'n snrlarn aan, hi kukusuz ki, kendisine zulmetmi demektir.
{ Sadreddin Konevi (ks) }
"..Ruhunu arklarla beslemekten uzak dur
Zat'n zat deryasna dal da
Gzlere almam srlar gr
Ayrca srlar belirsizce gzkr
Manalarn ruhlaryla gizlenmi olarak.."
225
eyler der. Niye der?.. Zira nefis kendi ayplarn grmez, bakalarnn kusurlarn grr.
Dolaysyla senin bir tek hususla ilgili dn, yalandan tutun nifak'a kadar bir ok gnah
ilemesine yol aar. Syle ey dostum! Bu gn t veren birinin dostu var mdr? Bu hususta
bir beyit sylemitim:
Kusurlar aratrma ve tahkike baladmdan beri,
Canllar iinde bir dostum kalmad
Allah hakk iin, yalan sylemedim, sadece grdm dile getirdim.
Dostum -Allah onu var etsin- bilir ki, onun yannda ikamet ettiim gnlerde sadece tle
ona elik ettim. Hatta bir gn dostum akam yemeini yediimiz srada yzme kar:
"Sen ok tenkit ediyorsun" dedi. Benim tavrma kar bir delil olarak brahim b. Edhem'in
dileini ortaya koydu. Sonra u sz rnek gsterdi: Rza gz, btn ayplara kar krdr
Ama gazap gz ktlkleri ortaya karr Bunun zerine ona -Allah onu muvaffak klsnyle akladm: Szn ettiin bu durum, seni kendisi iin sevenin makamdr. Ama seni
senin iin seven byle bir yol izlemez. Yce Allah, bizi kendisi iin deil, bizim iin sevdiinden
kusurlarmz bize gstermi, eksikliklerimizi ortaya karm, gzel ahlak ve vgye deer
fiilleri bize gstermi, btn bunlarla ilgili hareket tarzn aklam, ykselmemiz iin yollarn
amtr.."
{ sav }
Seni unutmayan unutma.
..Mminle imann hali, at ile baland kazn haline benzer. At yaylrken dolap sonra
kaza yaklat gibi, Mmin de gafletle baz hatalar iler, sonra tvbe istifar ederek manen
baland imana dner..
226
{ sav }
{ sav }
Herhangi bir insan bir sz sylese
Zikir o szden daha dorudur
'Allah'n doksan dokuz ismi vardr. Onlar sayan kimse cennete girer.'
Kastedilen sayma,
bilgi, ezber ve lafz
bakmndan renmedir.
Allaha yakn bir kapda adn yazlm olmakla beraber, buna marur olup da
kendini koyuverme.
Zira hi phe yok ki onu yazan, silmeye ve yoketmeye de kdirdir. Binay yapan, ykmaya da
muktedirdir. Daima taat, korku ve ekinme aya zerinde ol. Ta, lm gelinceye ve
dnyadan ahirete, selamet aya zerinde varncaya kadar.
te ancak o zaman, Allaha yakn kap zerinde yazl o iyi halinin,
kt bir hale dnmeyeceinden emin olabilirsin.
227
228
229
Sabah akam, Onun Vechi'ni (Zatn) isteyerek Rabbine dua edenlerle beraber nefsini sabrl
tut. Dnya hayatnn ziynetini dileyerek gzn onlardan evirme! Kalbini zikrimizden gfil
kldmz ve hevasna (heveslerine) tb olan kimselere, iinde haddi am olanlara itaat
etme!
{ Kehf 28 }
Aklara dostu aratrmak farzdr. Aklarn cokun akan bir sel gibi yzleri, balarn
yerlere srerek, talara vurarak dostun deresine varncaya kadar komas gerektir.
Zaten dileyen, isteyen hep O'dur. Bizler glgeler gibiyiz. Bizlerin konuup grmemiz,
dedikodularmz hep dosta aittir. Fakat hakkatte kendi kendinden bahseden,
konuan hep O'dur.
Bazen akar su gibi, dostun deresine doru alar, gideriz.
Bazen de durgun gibi dostun testisinde haps olur kalrz.
Bazen atein stndeki gve toprak tencere gibi kaynar dururuz, coarz.
O ise bireyler dnerek fazla tamayalm diye kepe ile bamza vurur.
Dostun huyu byledir.
Ne alacak eydir ki; nazla, ive ile seni eritir, zayflatr, kla dndrr de,
yine sen, dostun bir klna iki dnyay bile vermezsin.
Dostla oturmuuz. Onunla bir aradayz da dosta; "Ey dost! Dost nerede?" diye soruyoruz.
Dostun mahallesindeyiz de gafletimizden; "Dost nerede? dost nerede?" deyip duruyoruz.
Kt, ho olmayan kuruntular, uygunsuz dnceler
bizim gevek tabiatmzdan meydana gelmededir.
Bu, dostun huyu deildir.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
230
Biz o kimselerdeniz ki, zindan kendimize bostan yaparz. Bizim zindanmz bostan olunca ya
bostanmz nasl olur? Bir seyret de gr! Hazreti Peygamberin (S.A.) mbarek szlerinden hi
birinden irkilmedim. Ancak u, Dnya mminin zindandr, anlamndaki hadiste aaladm.
Ben dnyay hi de zindan grmyorum. Zindan nerede? diyorum. Ancak o hazret,
mminlerin zindan, demi, kullarn zindan, dememitir. Kullar baka bir toplumdur.
Burada kendi maksadn o darack dnceye sdrmak gerekmez. Dost ile her ne gelirse,
abuk abuk, ahval yledir, der geersin. Perhiz u cihetten gereklidir ki, acaba bu bahsi
dost ile nasl konuaym? Dost zaten hali gryor. Eer dost olan arkadana sylemezsen ne
kadar araan bu konuda sol yn bulamazsn nk onun her iki eli de sa eldir. Bundan
dolay yette, Allah ve Resulnn iki eli arasnda, buyurulmas belki her iki eli de aktr
anlamna gelir. Nasl ki o gn demiti ki:. Tebbet yeti ile ihls sresi arasnda hi bir fark
yoktur. Her ikisi de birdir, Allah kelmdr.
231
..lemi renk renk boyayan Allah sarhouyuz ban bahenin sarhou deil buyurdu!..
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Andolsun ki Sleyman' imtihan ettik ve onun tahtna l bir beden braktk.
Sonra tvbe edip yneldi.
232
{ Sad 34 }
Ey enesi gzel sevgili; senin gzelliini rten, yine senin salarndr!
yoksa, senin gzel yznn nuru, alemi oktan aydnlatrd!
Beden ressam, gnl gzellerinin yanna gelip onlarn gzelliini grnce eli krld,
gnl mahzun oldu, az ak kald!.
Bu ekillerle, naklarla dolu beden kafesi, gnl kuunun perdesidir!
Fakat sen, ekle, kafesin naklarna kapldn da gnl gremedin!
Gnl, Hz. Adem'in toprandan perdeyi yle kaldrd ki,
melekler, o gzellie, o ihtiama hayran oldular;
dayanamadlar ve hemen secdeye kapandlar!
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Hi tkenmeyen hazine sdktr, doruluktur, ihlstr,
zzet ve Cell sahibi Allahtan korkmaktr,
yalnz ve ancak Ondan ummak ve
her ahvalde Ona dnp,
Ona teslim olmaktr.
233
ayetin hkm altna girer bu iler. O velye burada den vazife, eriata uymaktr. Onun
emrine gre hareket etmektir. Tevbe etmeli, yaptklarn Allahn (CC) ve Peygamberin (SAV)
emirlerine gre yrtmeli. Bu i o vel iin biraz zor olur, ama br aknlar iin iyi olur.
nk bir kimsenin ne kadar ktln yzne vurursan fenalk o kadar artabilir. Doru
yola ancak Allah (CC) hidayet eder.
-Aziz dostum! Sen yzn Hakk'a evir halk brak, ne derlerse desinler.
234
Allah, kulundan honud olduktan sonra halk senden ister memnun kalsn ister kalmasn.
Bunun ne ehemmiyeti var?...Bir kimse halvete ekilip kendi aleminde insan arasna karmadan yaasa onun iin:
"Bu iki yzlnn birisidir. Numara yapyor...
nsandan sanki eytandan kaarm gibi kayor!" derler.
Gzel yzl ve scak kanl ise, o zaman da onu namus ve takva sahiblerinden saymayp
"iffetsizdir" derler.
Zengini ekitirerek derisini yzerler : "Eer bu alemde bir firavun varsa ite budur", derler
ayet biri de fakir ise ve zaruretten szlanp kvranyorsa onun iinde:
"Uursuz sefil", derler.
Ve ilave ederler:
"Bu hal onun beceriksizliindendir. Kabahat kendisinindir..."
Varlkl bir adam, insanlk hali decek olsa sevinerek ve bunu frsat bilerek derler ki,
"Oh olsun! Allah ne gzel yapt...Kibirinden yanna varlmyordu.
Malna, mevkiine gveniyor, her ykseliin bir d olacan aklna getirmiyordu.
Bir fakirin ii yoluna girer, hali vakti iyileirse, zehirli dilerini gcrdatarak:
Alak felek byle alaklarn elinden tutar derler.
inle megul grrler:
Aman ne kadar haris adam. Gz bir trl doymuyor.Para delisi...derler.
Biraz tembellik etsen:
Dilenci huylu, lp, bedavac..adlarn takarlar.
Gzel konusan: Hezeyanla dolu davul,gzel konumay beceremiyorsan: Cahil,derler.
Tahamml olanlara:Korkusundan sesini karamyor.derler.Yiit ve ecaatli olandan Herif
keileri karm!,diye kaarlar.
Az yiyen iin:Miraslarna saklyor, helalinden yeyip iene:Pisboaz,mideci,derler.
Biri zengin olduu halde basit ve sade mi giyiniyor?:Aklsz,kendi parasn kendisinden
esirgiyor, diye kl gibi dil uzatrlar. Fakat adam,mesela bir kk yaptrp kemerini naklatsa
veya gzel ssl giyinse, bu sefer de:
eddad gibi binalar yaptryor;kadn gibi ssleniyor,diye onu canndan bezdirirler.
Seyahate kmam olanlar, seyahat edenler adam yerine koymayp:
Karnn koynundan kmayan adamda hi ilim, hner ve marifet olur mu?,derler. Bir seyyah
grseler,bu sefer de: Avare serseri! yi bir ey olsa zaten ehirden ehire srnp
235
"Duyduu sknt verici szlere kar Allah'tan daha sabrl hi kimse yoktur.."
{ sav }
Gnahlar brakmak sureti ile kibarln koru.
{ Ali (kv) }
236
Bir kalp, dnya varlndan alr, Hak yaknlna misafir olursa, kullardan bir talepte
bulunmaz. Onlardan af dilemez ve masum olduunu onlara anlatmak ihtiyacn duymaz.
Yer zemininden yaratlmlarn son dura olan Ar'a kadar dolan halkn hibirinden bekledii
olmaz. Ona gre her ey Zttan ibarettir ve mahlk yoktur. Ve sanki Hak hibir ey
halketmedi. Varlkta Ztndan bakas yok. Bu anlaya sahip olan kalp vahid olan Hak iin
tektir. Seven ve sevilen O'dur. Talip ve matlup O'dur. Zkir ve mezkur yine O. O'ndan
bakasn gremez.
Allahn sevgili kullar, halkn dedikodusunu iitmez. Halk szne kar onlar sar ve dilsizdir.
Hakka yaknlklar onlar bu hle koymutur. Bo lf ne iitirler, ne sylerler. Bo lf neye
sylesinler ve niin ie yaramaz lf duysunlar. Onlarn kalbi Hakka ynelmitir. Kalplar
bakas ile olsa da kymet ifade etmez; i lemleri bozulmaz. Hak heybeti onlar bir ho eder.
Hak yaknl onlar sarho eder. Sevgili yannda, sevgi onlar dalar...
237
Isrardan uzak dur. Israr etmek , kalpleri fkelendirir ve harplere yol aar.
Sayesinde selamette olacan susmak , daha sonra piman olacan konumaktan daha iyidir.
Nihayet sana bir ift sz syleyeyim: Bu halk nifak yolu ile konumaktan, ikiyzllkten
holanrlar. Doru szden sklrlar. Birine desem ki: Sen amzn tek byk adam, biricik
erefli insansn, phe yok ki houna gider, ellerimi yakalayarak, Sizi ok zlemitim,
kusurum oktur, gibi iltifatlarda bulunur. Halbuki geen sene onunla dosdoru
konumutum, bana dman oldu. Bu alacak bir ey deildir. nk halk ile ikiyzllk
238
ynnden geinmek ister. T ki, onlarla birlikte holukla vakit geiresin. Ama bylece
doruluk yolunu tuttun mu dalara, krlara kamak gerektir. Eer o sz kabul edersen, sana
o gn bir acma hali gelir; sana bir ok devlet ve saadetler yz gsterir. nk onu ulular,
niyaz ve yalvarma yolu ile dinlersen, bu meclis houna gider. Derviin hayalinde bu dernek
ho grnr; her vakit onu hatrlar, gnl ona ynelir ve o meclisten rkmez, gnl
rahatlna kavuur.
{ sav }
Halkn skntl zamanlarnda halka yardmc olmak, hatta duac olmak lazmdr. Darda
kalmayan nimetin kadrini bilmez. Darda kalanlarn bir merhabaya bile ihtiyac vardr. Bir tatl
laf dinleyip de ferahlayanlar var. Bir merhabaya muhta olanlar var.Dnya nedir? Bou
bouna alm satmaktan baka bir ey deildir.Eline geenler ile etrafndakilere faydal
olmadktan sonra btn dnya senin olmu neye yarar? nsanlar aclarndan, straplarndan
kurtarmaya almak lazm.
{ Gnenli Mehmet Efendi (ks) }
Allah hakknda bizi kandran olursa , biz de O'nun iin kanarz.
{ mer (ra) }
Bu bilginin faydas, insann aldatldn bilip O nun iin tuzaa dmesidir.
Aldatana ise tuzaa dtn sylemez. Byle bir insan yle olmad halde saf olduu
zannedilen budala grnml kiiye benzer. Arif Allah tan baka veren ve alan olmadn
grr. Bununla birlikte Hz. Peygamber Allah tan Allaha snd gibi Allahn tuzandan
yine O na snr.
239
tabiatnn hkmne kar koyabilecek birinden meydana gelebilir. Allah bilenler iin hilim (
gc yeterken balayan ) , g ve kuvvet sahibidir.
240
{ sav }
O, hep sana bakp durmada. Halbuki senin gzn sada solda.
O sana, dilsiz dudaksz sz sylemede; sense, kulan dnya masalna vermisin.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"Canm kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki sizler iman etmedike cennete
giremezsiniz. Birbirinizi sevmedike de iman etmi olmazsnz. Yaptnz takdirde birbirinizi
seveceiniz bir ey syleyeyim mi? Aranzda selam yaynz!"
{ sav }
"..Ey her eyi ilim ve rahmet olarak kuatan! Ey alemlerin Rabbi!... Rabbim!
Benim dm ve iimi bakas kirinden,
tavrlarda aklp kalmaktan
kutsiyetinin zuhuru feyziyle temizle.
nsiyetinin parldaylarnn mahedesiyle beni onlardan gizle.."
{ sav }
241
{ Ali (kv) }
242
Marifetin asl ariflerin ulat en son makamdr, yani "la-makam"dr ve Allah u ayette
bu makama iaret eder:"Ey yesrib halk, makamnz yok"(33:13). Bu makam hibir sfatla
kaytlanmamtr. Ebu Yezid,"bu sabah naslsn?" sorusuna verdii cevapta buna dikkat
ekmitir...
"Sabah" dou gneine ve "Akam" da bat gneine ilikindir. Dou gnei zuhura, mlk
alemine ve ahadet alemine ilikindir, bat gnei ise rtlmeye, gayb alemine ve melekuta
aittir. Bu makamda arif, "ne doudan ne de batdan olmayan zeytin aacdr," nk hibir
vasf bu makamn hkmlerini belirlemedii gibi, bu kimse de onunla kaytlanmaz.
Bu, sz konusu arifin, "O'nun benzeri yoktur"(42:11) ve
"Allah, onlarn vasflandrdklarndan mnezzehtir"(37:180)'e
itirakidir.
{ sav }
Biz dou tarafna da gitmeyiz, bat tarafna da.
243
244
"..Dininin ehresini gstermeye ayna olacak kiiyi aratr. Bulunca, onun ahsnda kendine
bak. Nasl ki aynaya bakarak yzn, stn - ban ve san - sakaln dzeltiyorsan, tpk
bunun gibi, ilmi ile amil, Allah dostu bir alim bularak onun ahsnda da dininin ehresini
dzelt.."
245
tereddtsz bir hale getir. Medet ey feryada yetien Tanrm, sen beni dertlere mptel
etmektesin. Senin verdiin dertlerle erler bile kadnlara dner. Bu derde urat niceye dek,
yapma Yarabbi. Bana bir yol bala, on yol verme bana. Srt yaral ark bir deveyim; srtmda
bir semere benzeyen ihtiyar yznden srtm yaraland. Arkamdaki bu mahfe, gh ar gelip
beni bu yana ekmede, gh br tarafa yanlayp beni o yana srklemede. Bu uygunsuz
yk srtmdan al da iyi kiilerin bahelerini greyim. Uyank olarak deil de Ashab Kehf gibi
uykuda olarak cmertlik bahesinde yaylaym. Sama, soluma yatp uyuyaym, fakat ancak
top gibi ihtiyarsz olarak yuvarlanaym. Ey din Tanrs, sama da dnersem senin
dndrmenle dneyim, soluma da dnersem senin dndrmenle.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Biz, sana onlarn haberlerini gerek olarak kssa ediyoruz. Muhakkak ki onlar, Rablerine iman
etmi genlerdi. Ve onlara hidayeti artrdk.
{ Kehf 13 }
"Allah Teala Hazretleri bir kulunu, dnya ile nezdindeki tercihte muhayyer brakt,
O kul, Allah'n nezdindekini tercih etti."
246
{ sav }
Rabbin rahmeti zikredince beni
Rabbim! Muhammed'in rabbi! deyip dururum
O'nun rabbi ifadesinde pekitirme var
Her mahedede bu zikirle ykselirim
Rahman yaratklar iin rahmet olarak gnderdi onu
Her durumda hidayet eden ve hidayet edilen arasnda
Makamlarn en stn bir ilah ve meluhun veya rab ve merbubun kabul edilmesidir.
u halde o, ilahi mertebenin kemalidir.
Bu durumda o bizimle vlm ve biz ise O'nunla eref kazanmzdr.
Dolaysyla biz O'na aidiz ve O'nunla bilfiil varz.
"..Nitekim Allah 'Ey peygamber! Sana indirileni tebli et' buyurur. Baka bir ayette ise
'Peygambere den teblidir', baka bir ayette 'Sen zorba deilsin, hatrlatansn' buyrulur.
Hatrlatmak, unutan kiiye yaplr. Byle olmasayd, hatrlatan deil, reten olurdu.
Bu durum, peygamberin insanlara (Elest aleminde) Rablerinin zerlerindeki rabliini kabul
etmi olduklarn hatrlattn gsterir. Allah, zrriyetini Adem'in srtndan ilk misakta alnca,
bunu kendilerine gstermitir.."
247
248
uygulamana engel olacak bir eyi anladnda, sakn ona gvenme! nk byle bir anlay,
farknda olunmadan, 'gerek suretinde gzken nefsan bir aldantr.' Allah ehlinden doru
szl bir grupla karlatk. Bu makam onlarda bir kartrmaya yol amt. Onlar, keflerini
ve yerleik hkm ortadan kaldran anlaylarn stn sayyor, kendi anlaylarna gre
hareket edip zahirde yerleik hkm bakalar adna kabul ediyorlard. Byle bir yaklam,
bize ve Allah ehline gre, doru deildir. Byle bir ilhama gvenen kimse, hi kukusuz,
yanlm, Allah ehlinin yolundan km, amelleriyle hsrana uramtr. 'Onlarn gayretleri, iyi
i yaptklarn zannederken, dnya hayatnda boa kmtr'
249
"..Misal olarak 'Sizi scaktan koruyan elbiseler', ayetini verebiliriz. Gerekte koruyan
Allah iken elbise vekildir ve hkm ona balanm, koruma ona nispet edilmitir. Baka bir
ifadeyle koruyan Allah iken O'na 'elbise' ad verilmemitir. Bu itibarla kendisine muhta
olunan her ey, Allah'n bir ismidir. Allah yle der: 'Ey insanlar! Siz Allah'a muhtasnz',
O zengin ve vlendir.' Allah tektir ve teki sever.."
250
251
Hatta ondan bana bir mjde geldi. Bu mjdeyi, Salih bir adam bana ulatrd ki benimle Kabe
arasndaki hadiseden haberdard.
Bana dedi ki: Dn ryada u Kabe'nin bana yle dediini grdm: Ey Abdulvahid!
Subhanallah! Haremde u adamdan baka beni tavaf eden kimse yok! (Senin adn syledi.)
nsanlar nereye gitti, bilmiyorum. Sonra ryada seni tek bana Kabe'yi tavaf ederken
grdm. Yannda tavaf eden baka bir kimse yoktu. Ryay gren devamla yle dedi: Kabe
bana dedi ki: Ona bak. Orada tavaf eden baka biri gryor musun? Hayr, Allah'a yemin
ederim ki, grmyorsun, ben de grmyorum Byle bir adam tarafndan bana ulaan bu
mjdeden dolay Allah'a krettim.
Resulullah'n (s.a.v), Mslman insann grd veya kendisine gsterilen Salih ryalarla ilgili
szn hatrladm. Kabe'yi yerine indirmek iin okuduum beyitlere gelince, 19 beyitten
oluan bu iirin ilk beyitleri yledir:
Eman sahibine snd kalbim
Dman oklar ona doru geldii iin
eyh Mekke'den Anadolu'ya ve am'a Gidiyor
Muhammed'e varis oldum da btne varis oldum
Eer bakasna varis olsaydm, cze varis olurdum
Bylece nefisler koarak bana yneldiler
Veraseti ayn olarak ina etmitim nk
Susuz nefisleri suya kandrdk
Bu imeden sonra susuz kimse bulunmaz.. "
252
inanarak gelen bir adam arasnda ne byk bir fark vardr. Eer bu kimse, hayr bilseydi,
babas onun yannda Adem menzilinde, kendisi de Adem'in olu konumunda olurdu. Yani
babasn Adem gibi grrd. Ama byle kimselere bu akrabalk mutluluk vermez. Ama yanl
bir tutumdur bu. Bana gre bu, bir zevktir ve ben bunu Mekke'de babamz Adem adna
yaptm bir Umrede tattm. Bu husus bana bir mjde olarak zahir oldu ki, baz insanlar da
hem bizim hem de o gece benimle beraber Adem adna Umre etmelerini emrettiim cemaat
ile ilgili olarak mahede ettiler. Burada ilahi yaknlk, gklerin kaplarnn almas, bu
cemaatin ykselii, mele-i a'lada arlanp konuk edilmeleri gibi haller yaand. Ki grdkleri
karsnda dilleri tutuldu, akllar balarndan gitti. nk Adem ile aramzdaki akrabalk,
ehlullah olan bir ok insan tarafndan unutulmutur. Sradan insanlar da hayda hayda
unutmulardr. Allah'a hamdolsun, Adem'e kar akrabalk grevimi yerine getirdim.
Sebebimle bam kurdum ve bu gelenei ben balattm. Kukusuz bu, ilahi bir tevfiktir. Daha
nce kimsenin byle bir yol izlediini grmemitim ki onun yolunu izleyeyim. Nimetlerinden
dolay hamdettim. Ancak ilahi neseb sayesinde bu gerei kefedebildim.
253
254
kinci k olarak, insan kendini bsbtn brakm katksz bir zahir olabilir. Bu tavr onu
(Tann'y) cisimletirmeye ve (yaratklara) tebihe sevk eder. Byle bir insan, tpk btn gibi,
din tarafndan knanr.
nc olarak insan, dildeki anlaya gre eriatla paralel yrr. yle ki ri'nin yrd
yerde yrr, durduu yerde durur, ayak be ayak O'nu takip eder. te bu, orta haldir. Allah'n
onu sevmesi de bu sayede gerekleir.
Allah Teala peygamberine yle demesini emretti: 'Bana uyun ki, Allah sizi sevsin ve
gnahlarnz balasn. O halde ari'ye (sav) uymak ve izini takip etmek, Allah'n kullarn
sevmesini salad gibi daimi mutluluk da byle gerekleir. te bu iki suretin (ilah ve beer
suret) karlkl olmasnn tarzdr.
Allah' bilen alimler zmresine katlmak istersen, kendine kar samimi davranmalsn! Onlar,
Allah'n kendilerine saadet verdii kimselerdir. yleyse Allah iin zahir ve btn, (insanda) ruh
255
ve beden gibidir. Bu ikisi ayrlmayaca gibi onlar da birbirinden ayrlmaz. Gerek, kulun ve
rabbin varldr. yleyse sen ve O varsn! taat eden doru yoldayken gnahkr kendisinden
istenilip ona verilen emir karsnda akn bir haldedir.
256
{ Ali (kv) }
Bir kimse nas (insanlar) gcendirmek pahasna, Allah' honud ederse,
insanlarn ktlklerine kar Allah kafi gelir.
Bir kimse de insanlar honud etmekle Allah' gcendirirse, Allah onu insanlara brakr.
{ sav }
Bizi kendisini bilmede sabit kadem yapt kullarndan etsin.
{ Muhyiddin bn Arabi (ks) }
"..Allah'n iradesi dnda, Ondan baka bir ey istemek, bo bir temennidir.. Aklszlktr.
Sakn byle bir hevese dme! Telef olursun.. Helak olursun!..
Hakkn merhametinden uzak kalrsn.."
*
Hak bana varln nurunu ve mahede yldznn douunu gstermitir
ve o yldz bana yle demitir: Sen kimsin?
Dedim ki: zuhur eden yokluk. Bunun zerine yle sormutur: Yokluk nasl varla dnr?
Mevcut deil idiysen, var olman geerli olmazd. Cevap verdim: te bu sebeple 'zuhur eden
yokluk' dedim. 'Batn kalan yokluk'a gelince, onun var olmas mmkn deildir.
257
{ sav }
258
Ey iman edenler!
Eer siz Allh'a yardm ederseniz (O) size yardm eder;
ayaklarnz sbit klar!
{ Muhammed 7 }
"(Allah tel birine, (Ben hastalandm, beni ziyarete gelmedin) buyurur..."
{ sav }
ftira ederek mi (Allaha kar yalan syleyerek mi) Allahtan baka ilhlar istiyorsunuz?
lemlerin Rabbi hakknda sizin zannnz nedir?
Sonra yldzlara nazar ederek bakt.
Bunun zerine "Ben gerekten hastaym." dedi.
Bunun zerine ona arkalarn dnp gittiler.
{ Saffat 86-90 }
Kalbi temiz olmayana gnl ehlidir diyemem
Gnl ehillerinin birbirlerini bilmemesi insafa sar bir ey deil
{ Nef' (ks) }
"nkar edenler beni brakp da kullarm kendilerine dostlar edineceklerini mi sandlar?.."
{ Kehf 102 }
"..Ve mmin erkekler ve mmin kadnlar, birbirlerinin dostlardr.."
{ Tevbe 71 }
Ey men olanlar!
Eer bir fask size bir haber getirirse, o zaman aratrn.
Yoksa cahillikle bir kavme ktlk edersiniz de sonra yaptnz eye piman olursunuz.
{ Hucurat 6 }
"De ki: Dninizi Allaha m retiyorsunuz?.."
{ Hucurat 16 }
259
260
de iirlerimizde bunu syledik. Bizim iirlerimiz de farkl suretlerde ilahi bilgileri anlatr.
Kullandmz suret ve formlar, cesaretlendirme, vg, kadn isimleri veya nitelikleri, nehirler,
mekanlar ve yldzlar gibi hususlar ierir.."
261
blis , Hz. sa' ya gelerek yle demi : " Allah' tan baka ilah yoktur, de "
Bu kelime, irkin bir madenden kan kendisi doru bir szdr.
Hz. sa yle karlk vermi : " Ey lanetli ! Ben o sz senin szn ve emrin olduu iin deil,
Allah emrettii iin sylerim. "
Bylece eytann kendisinden istedii " Allah' tan baka ilah yoktur " cmlesini
sylememitir.
{ sav }
Rbia-i Adviyyeye sordular ki: Sen eytana dman msn? Hayr dedi.
Niin? dediler.
Ben dostla o kadar meglm ki, bakas htrma gelmiyor buyurdu.
{ Ziyaddin-i Nahebi (ks) }
Dostum! Hi mi insafn kalmad? Peygamberin getirdii bilginin srlarna vakf olmak, velilerin
firavunlar ve Allah'n salih kullarnn deccallar olan fakihler ve aklclar iinde de mevcut
262
deil midir? Allah, kendisine farz klnan eyle amel eden herhangi birimize unu der: Allah,
emrini yerine getiren kimseye retir ve amellerinin meydana getirecei bilgilerin retim
iini stlenir. Allah yle buyurmutur: "Allah'tan korkunuz, o size retir. Allah her eyi
bilendir." Baka bir ayette ise yle buyurmutur: "Allah'tan korkarsanz, size bir furkan
verir."
{ Ali (kv) }
263
Bir adam nde gelen sfilerden Bayezid Bistami'den (v. 878) sm-i Azam'n (Allah'n en byk
isminin) ne olduunu sordu. Bistami: "Bana bir ism-i asar (Allah'n en kk ismini) syle ki
ben de sana sm-i Azam' syleyeyim." dedi. Adam bu sz karsnda aakald.
Ve "Evet Allah'n btn isimleri byktr." dedi.
{ Necmddin Kbra (ks) }
phe; hakka benzediinden dolay phe adn ald. Allah'n dostlarnda "Yakni" gr
vardr, delilleri doru yolu gsterir; Allah dmanlarnn arlarnda ise sapklk vardr,
delilleri krlktr, lmden korkan kimse, ondan kurtulamaz; hayat seven ise, ebedi yaay
elde edemez.
{ Ali (kv) }
"..Alem tahalli nedeniyle bir pheyken sen de tecellide kendisine benzersin.
Ona bakarken zerine gelen suretlerdeki deimelere baknz! Hatta Hak suretlerde
bakalar.
Hakkn kendisi 'baka'dan mnezzeh olacak kadar ycedir. Bu itibarla hepsi bir hakikattir ve
ihtilaf ve farkllk diye bir ey yoktur. Say da yoktur ki bir araya gelmek sz konusu olabilsin!
Demek ki kukunun hakikati kukunun ve benzerliin kendindedir."
A halden de geen, olmayacak eyden de geen, iinde erler var diye anlan eve gitmi
olan, A Allahn yzn gren; u dnya onun yznde bir bene benzer hani. Ben, yzle
gzelleir; grmyorsan ovutur gzn. Gzn ovuturursan her irkinde olgunluk
264
stnde bir olgunluk, bir gzellik grrsn. Ululuk ssnn yzn grnceye dek nice gzeller
grrsn de odur sanrsn. Halk onun gzellii eker; cann kulan tutmutur, gel diye
kendine srkler. Sevgilinin civarnn topran kokusundan anla; onun mahallesinin topra,
ar duru sudan da hotur. O ar duru suya bak da o suda seyret Gnei, Ay. Onun tatl
szlerini duyunca kendi konumam usancm arttryor. Onun eteini tut, yni derdine sarl
da o dert yznden yzlerce kanatlar bitsin sende.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Yaratlmlarn mahiyetini, gk kua ve onda renklerin yaratlmlarn suretleri gibi
farkllamalarn gren bilebilir. Gerekte gk kuanda ne renklenen, ne de renk
bulunmadn bilirsin, bununla birlikte rengi de grmektesin. Varlk'tan ibaret Hakk'n
varlnda sonradan var olanlarn suretlerini mahede etmen de byledir.
265
Bu k menzilidir.
"..Elinde hzl hzl oynattn ucu ateli bir sopa nasl upuzun ve tek bir ate hatt gibi
grnrse de pek abuk akp getiinden daimi bir ekilde grnr. Ateli p sallasan ate
gzne upuzun grnr. Bu mr uzunluu da Tanr'nn tez tez halk etmesindendir. Tanr'nn
yeniden yeniye ve sratle halk etmesi mr yle uzun ve daimi gsterir. Bu srr bilmek
isteyen, pek byk ve derin bir alim olsa bile -kendiliinden- bilemez.."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Hareketin hznn verdii kukuyu grmez misin? Bir eye bakan, o ey hakknda onun
bulunduu hale aykr hkm verir. Bylece, genleme hareketi hzlandrldnda kordaki
ate ya da fitilin bandaki atein uzayan bir izgi olduunu iddia eder.
Ya da hzla evrildiinde, havada bir ate dairesi grr. Bunun nedeni, sabitliin olmaydr.
Menziller sabit olduunda ise, iermi olduklar ilahi ilimleri gsterirler.."
{ sav }
Biz Resulullah (sav) ile beraberken bize yamur isabet etti. Efendimiz elbisesini at,
bedenine yamur isabet etti. "Bunu niye yaptnz?" diye sorduk. "O Rabbinden yeni geliyor"
buyurdular.
{ sav }
Biz ona (Peygamber'e) iir retmedik. Zaten ona yaramazd da.
266
"...Zlfn yzne dtn grmeyen ahali, gne tutuldu diye yanl fikre kapldlar..."
{ Seyyid Nesimi (ks) }
Yaratlmlar Hakk'n tecelli ettii yerlerdir. Kime baktn bilmen gerektii gibi
kimin baktn da renmen gerekir. O'nun varlna O'nun gzyle bakarken
(O'ndan) uzaklktan saknmalsn..
267
Kbeyi tavaf ederken hep Rabbimi istiyor, Onun huzuruna ermeyi arzu ediyordum.
Tavaf esnasnda Rabbime kavuunca, Onun yaknlna erince bir de baktm ki Kbe benim
etrafmda dnyor.
{ Byezid-i Bestm (ks) }
Sen bana ayna oldun ve hemen sonra ben o ayna oldum. Ve ondan iittim; yle diyordu:
Kii, o kiidir ki, oturur ve eya ona doru gelir. Veya oturur, eya nerede olursa olsun
ona hitap eder.
{ Byezid-i Bestm (ks) }
"..Sehl'e 'Besin nedir?' diye sorulmu, o da 'Allah'tr' diye cevap vermi. 'Biz hayatn
kendisiyle ayakta durduu eyi kastediyoruz' dediklerinde, yine 'Allah'tr' demi, nk
268
sadece Allah' gryordu. Israrla 'Biz bedenin canl kalmasn salayan eyi soruyoruz'
dediklerinde ise Sehl, sylediini anlamadklarn grnce baka bir cevaba dnerek yle
demi: 'Bu diyar yapanna brak ! Dilerse harap eder, dilerse imar eder.'.."
269
270
{ sav }
Kahrna da hakkyla m, ltfuna da...
Ne alacak ey ki ben bu iki zdda da gnl vermiim.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Ebu Said el-Harraz yle demi: 'Allah' ancak iki zdd kendinde toplamas zelliiyle bildim.'
Sonra da u ayeti okumutur:' O Evveldir,Ahirdir,(lk ve Sondur) Zahirdir ve Batndr.' Burada,
islam alimlerinden aklclarn dnd gibi farkl nispetler deil, tek bir ynden
Evvel-Ahir, Zahir-Batn olma kastedilmektedir.
271
yle bir hkm verme: 'Canl olmay salayan ruhun kendi cinsinden olmayan bir eyi
istediini gzlemliyoruz.'
Fakat cann menneslikten pervas yok. nk, ruhun ne erkekle bir alakas var, ne
kadnla! Mzekkerden de ykselir, mennesten de. Bu, kurudan yatan meydana gelen ruh
(-u hayvan) deildir ki. Bu can, ekmekten kuvvetlenen, yahut kh yle, kh byle bir hale
gelen
can deildir
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Ruhlar grmyor musun? Onlarn hayatlar kendilerinden kaynakland iin, lmeleri
kesinlikle mmkn deildir. Cisimlerde canllk dolayl olduu iin onlar lmldr ve yok
olmalar sz konusudur. nk cismin grnen canll, ruhun canllnn bir eseridir. Bu
durum, yeryzne yansyan gne nn gneten olmasna benzer. Gne battnda,
da kendisini takip eder ve yeryz karanlk kalr. Ruh da bedenden ayrlp geldii leme
gittiinde, ruhtan canl bedene yaylm hayat kendisini takip eder ve beden grnte cansz
olarak kalr.
272
Bazen glme ve sevinme, kabul etmek ve raz olmak anlamna gelebilir. nk adna bir i
yaptn ve bu nedenle sana glmseyip sevincini gsteren kimse yaptn o davran kabul
etmi ve ondan honut olmu demektir. Binaenaleyh Allah'n glmesi ve sevinmesi de bizim
fiillerimizi kabul etmesi ve bizden honut olmas anlamna gelir. Nitekim O'nun fkelenmesi
de, intikam almak iin kalbin kannn galeyan etmesinden mnezzehtir. nk Allah cisim ve
araz olmaktan mnezzehtir. Dolaysyla Allah'n fkelenmesi, hakknda fkelenmenin caiz
olduu kimselerden kzann fiilini yapmayla ilgilidir. Allah'n zalimlerden ve emrine kar kan
ve snrlarn aanlardan intikam almas budur.."
"..Canl olmann art hissetmek deildir. Hissetmek ve duyular, bir eyin canl olmasna ilave
durumlardr. Canl olmann art bilmektir, bununla birlikte bazen hissederken bazen
hissetmez. Hissederse, hissetmenin art elem ve hazlarn varl deildir, nk bilgi buna
gerek brakmaz. Bununla birlikte bilen, adetin ileyiine gre, alglayarak ve idrak ederek
hissedebilir. Sen ve btn akl sahipleri bilir ki, Allah Teala her eyi bilmektedir. Bununla
birlikte Allah hissetmekten ve duyulardan mnezzehtir.."
"..Bilgi, bilinenin tasavvuru olduu gibi bilenin zt bir niteliidir.
Hakk'n bilgisi ise, O'nun suretidir. Allah o surete gre dem'i yaratt. Binaenaleyh Allah,
'dem'i kendi suretine gre yaratt.' Bu anlam, zamir Adem'e dndnde de ortadan
kalkmaz. Bu durumda suret, bilgi bakmndan dem'in sureti olaca gibi dem'in sureti de
duyu bakmndan ilahi surete uygun olur. Sen bunu hayal ve tasavvurun bir tarzyla tasavvur
edebilirken biz ve bizim gibiler tahayylsz tasavvur edebiliriz. Fakat hadiste 'suret' sz
zikredildii iin, -tasavvursuz bilmesi ynnden deil- tasavvur edici olmas ynnden Adem'i
surete gre yarattn anladk. Bylelikle bu ibarede Allah, tahayyl dikkate almtr.."
"..Varlkta bulunan isyan-itaat, kazan-hsran, kle-hr, souk-scak, diri-l, gereklemekaybolma, gndz-gece, itidal-sapma, kara-derya, ift-tek, cevher-araz, iyilik-hastalk, sevinkeder, ruh-beden, karanlk-aydnlk, yer-gk, bileme-aynma, ok-az, dal-kk, beyaz-siyah,
uyku-uykusuzluk, zhir-btn, hareketli-duraan, kuru-ya, kabuk-z; ksaca birbiriyle elien
ya da zt veya benzer btn bu bantlar, Tanr tarafndan irade edilmitir.."
273
Besmele 'bismillah (Allah'n adyla balarm)' demektir. Kul iin besmele, yaratma iin
mertebenin kelimesi (kn, ol) konumundadr. Hakkyla sylendiinde, besmele sayesinde
kuldan kn (ol) sznden meydana gelen ey meydana gelir. Sanki yle der: 'Bismillah ile,
olu zuhur eder. yleyse bu, sevgilinin doruluunun kendisine bititii hakikati bildirmektir.
Hak, o sevgilinin duymas ve dili olmutur. Bylelikle kn sznden meydana gelen ey,
ondan meydana gelir. Bu durum 'ona fler, iznimle bir ku olur' ayetinde dile getirilir. Burada
'iznim ile' sz, 'fler' szne baldr. 'Anadan doma kr ve alacaly iznimle iyiletirir'
Ayn ekilde, ly benim iznimle kartr. Yani, ey kulum! Dilin ve gzn olduumda, benim
emrimle eya senden etkilenir. Dili vastasyla konumadm kimse
buna g yetiremez. yleyse her iki durumda da yaratma bana aittir.
O halde bismillah, bu yorumla 'kn (ol)' sznn ayndr.
274
275
276
277
278
Seven bir Yaratan ve yaratlm bulunduunu bilir ve bu hakikatin kendisine elik etmesini
ortadan kaldramaz. nk o, onun ayndr ve bir ey kendinden uzaklaamaz. Kendisi,
sevgilisine kavumak ile arasnda bir engeldir.."
"..Suret gelii bakmndan hak iken gidii bakmndan batldr. Binaenaleyh suret ortadan
kaldran-ortadan kaldrlan eyin kendisidir. Bu nedenle Hakkn grlemeyeceini syleyenler
doru sylemitir, nk Hak kaybolmaz ve gitmez. yle ki: Suretler bizim suretlerimiz ise
biz kendimizi grm oluruz. Biz ise batl deiliz.."
279
280
281
282
283
Eer onlarn yz evirmesi sana ar geldiyse, haydi gcn yetiyorsa yerin iine (inebilecein)
bir delik, ya da ge (kabilecein) bir merdiven ara ki onlara bir mucize getiresin! Allah
dileseydi, elbette onlar hidayet zerinde toplard. O halde cahillerden olma!
{ Enam 35 }
Kfr olsa da, mn olsa da, her dilek,
Dost'a kavumaa engel olurlar hep!
{ mam- Rabbani (ks) }
284
285
286
287
Dedi ki: At srp geldim sana; kendim iin dzdm, kotum, yarattm seni;
kendi yaptm kendim mezata vermem ben.
Dedim ki: Kimsin sen? Herkesin muradym, herkesin dilediiyim ben dedi.
Peki dedim, ben kimim? Dedi ki: Herkesin dilediinin dilediisin sen.
Mfteiln filt; sfatlardan gemitim;
imdiyse gnl sze dnce zatn tapsnda yok olup gitmi.
Tebrizlilerin vnc, Gnl verdi, Akl verdi, Can verdi;
zaman bu nn yardmyla dzene girdi zaten.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Dedim ki: "Gvercin gibi avucundan uar kurtulurum." O, bana dedi ki:
"Eer sen avucumdan uar gidersen 'gamm' seni hafiflikle, vefaszlkla sular, ayplar."
Dedim ki: "Ben senin urunda hor grldm, alaldm, telef oldum."
Dedi ki: "Benim urumda telef olmak, horlanmak senin iin izzettir, yceliktir, ereftir."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
288
kiyz batman bala, bir okka sirke dksen, baln iinde erir, gider.
Bal tattn m sirkenin tadn bulamazsn fakat tartarsan bir okka fazla gelir.
Demek ki sirke, hem yok olmutur, hem vardr.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"O insanln hakiki yn (ve nefahtu fhi min rh); yle bireydir ki,
ona gre, ne cisim, ne de cismani olmak var
Onun varl; Hakk'n (CC) zatna kar bir mahrem tekil etmez."
{ sav }
"fke, etkisi bazen dta grnen bazen grnmeyen gizli bir niteliktir. nk baskn olan
[insann iinde bulunduu] haldir. Bulunduklar kimsede baskn gelme ve onu etki altna alma
bakmndan haller derece derecedir."
"Makam sahibi hkm vermek isterse, bu iniin makamna tesir edeceini bilmezse hale iner.
289
nk hkm vermek hallere aittir. Kii gerek bir eyhten bu makam sahibinin (lim ve
marifet makam) btn makamlarn sahibi olduunu iittiinde, onun hali deil ilmi artar.
nk kamil kii, makamda ykseldiinde hali eksilir. Mahede Haktan baka'y grmekten
alkoyduu gibi, makam da halleri giderir."
"lim sabit, hal gidicidir."
Sebepler arasnda en byk perde, kendinsin! Hlbuki kendin, Allah' bilmenin sebebidir,
nk Allah' ancak kendinden bilebilirsin (kendini bilen Rabbini bilir). Allah bilinmeyi irade
etmiken, senin ortadan kalkman mmkn deildir. yleyse Allah seni kendinden siler.
Varln sabit iken ve hkm O'ndan zuhur ederken, kendinle kalamazsn. Allah, atmann
varl kendisinden gereklemi iken, peygamberini atma hkmnde silmi ve yle
buyurmutur: 'Sen atmadn.' Burada onu silmitir. 'Sen attnda.*" Burada ise sebebi var
etmitir. 'Fakat Allah att."Allah ise peygamberin eliyle atmtr. Sahih bir rivayette yle
denilir: 'Ben onun grmesi, duymas ve eli olurum.' yleyse silmede sebebin izale edilmesi,
varlkta deil, hkmde gerekleir. nk illet ve sebep ortadan kalksayd, o da kalkard. O
ise ezeldir. yleyse hikmetin gerei, sebepleri baki klmaktr. Bununla birlikte kul,
hkmlerini nedenlilerde olumsuzlayarak, sebeplere eilmekten kendini uzaklatrr.
Sebepler, rtler ve perdelerdir. Mahv etkisi bulunan eyde olabilir. Aksi halde mavh sz
konusu deildir. Allah doruyu syler ve doru yola ulatrr.
290
Can incisi (rhumuz) u drt unsurdan ibaret olan bedenin iine dnce, birbirine zt olan
bu fesad unsurlar (su, toprak, hava, ate), o can incisi ile komu oldular, bu tende beraber
yaamaya baladlar. Fakat, nasl kt zmden iyi zm renk alrsa, onun rengine boyanrsa,
can incisi de drt unsurun rengine boyand. Rabbim kimseye kt komu vermesin!
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Sen kymetce iki cihann tesindesin; ne yapaym kendi kadrini bilmiyorsun.
Kendini ucuza satma; nk sen ok ar deerdesin.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Sen sen deilsin... Sen O'sun; ama sen olaraktan deil!..
291
292
Allah btn lemi daha nceki bir rnek olmakszn yaratmtr. Yaratklarn yaratm, ibda
etmi ve yaratanlarn yaratandr. Ruhlar bedenlere eminler olarak indirmi, ruhlarn
indirildii bu bedenleri yeryznde (ruhlar adna) halife yapmtr. Gklerde ve yeryznde
bulunan 'her eyi kendisinden bize amade klmtr. Dolaysyla her bir zerre, O'ndan ve O'na
doru hareket eder. Allah her eyi kendilerine ihtiya duymadan ve onu yaratmas iin
zorlayc bir neden olmakszn yaratmtr. Allah'n ilmi yaratt eyleri yaratacan
belirlemitir. Dolaysyla Allah 'lk, Son, Zahir ve Btn'dr' 'O her eye g yetirendir'
293
Sen, bu sevdaya doymu hibir ak grdn m? inde bulunduu, yzp durduu denize
doymu balk grdn m? Sen hi bir nak, hi bir esinti grdn m ki kendisini nakeden
kiiden yahut ressamdan kasn?
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
u deredeki su, ka kere deiti, yldzlarn akisleri hep yerinde.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Grmedin mi Rabbini,
glgeyi nasl uzatt?..
{ Furkan 45 }
O ne akl almaz iler yapar, ne naklar, ne san'at eserleri ortaya koyar.
ekillerde, sretlerde grnr, ama kendisi can yolundan kaar gider.
Sen onu gklerde ararsn, ay gibi suyun stne der, orada parl parl parlar.
Sen onu bulabilmek iin suya girersin. Bu defa o gkyzne kaar.
Sen onu mekanszlk aleminden ararsn, o izini sana mekan aleminde gsterir.
Mekan aleminde aramaya alrsn, o mekanszlk alemine kaverir !
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..Allah, sen ve senin dndaki lem vardr. Sonra Allah lem hakkndaki aratrmann nasl
olmas gerektiini reterek yle buyurdu: 'Rabbini grmedin mi, glgeyi nasl uzatr?
''Deveye bakmazlar m, nasl yaratlm?'' Gklerin ve yerin melektuna bakmazlar m?'
294
Her ayet, senden kendisini incelemeni ister. Allah,'Bunda akll bir kavim iin ayetler vardr'
buyurur. Baka ifadelerde ise 'tefekkr edenler', 'duyanlar', 'anlayanlar', 'bilenler', 'iman
edenler' 'akl sahipleri', 'stn akl sahipleri' gibi ifadeler kullanlr. Allah'n lemi farkl farkl
yaratt malumdur. Bylelikle Allah, kendisini bilmeye ulatran yollar oaltmtr. nk
her tarz, Allah'n kendisinde terkip ettii menzilini ve konumunu aamaz. Peygamber ise, seni
kendine ynlendirdi. Bunun nedeni, Hakkn senin glerin olacan bilmesidir. Bylelikle
Hakk -bakasyla deil- kendisiyle bilirsin. nk Allah, 'azizdir.' Aziz, 'korusu saknlan'
demektir. Baka biri onu elde edebilmi olsayd, korusu saknlmam, dolaysyla kendisi de
'aziz' olmazd. Bu nedenle Hak, senin glerin oldu. Bu durumda O'nu O'nun vastasyla bilip
kendisine ulatnda, O'nu bilen ve kendisine ulaan -bakas deil- Hak olur.
Dolaysyla, izzet nitelii ortadan kalkmaz. in gerei de budur.
Allah' bilmenin kaps O'ndan alr ve bu zorunludur.
"..ah damarndan
daha
yaknz."
{ Kaf 16 }
295
*
Ey sofu elbisesi giyen, onu nce iine giy. Sonra nefsine. Sonra bedenine.
Zhdn ilki buradan balar; yni iten. Da doru szlr. Dtan ie pek gemez.
Bir insann i lemi temiz olunca kalbi nurla dolar; oradan nefsine, duygularna,
yemesine, imesine ve dier hllerine de tesir eder.
yoksa man etmediini biliyor deildir. Bu nedenle kamile ayn anda mmin ve alim denilir.."
296
297
nsan- kmil, Allah' bilmek ve O'nu srekli mahede etmek ynyle varlklarn en kmilidir,
insan Hakka iki ekilde bakar ve bunun iin Allah onun adna iki gz yaratmtr. Birinci gz
vastasyla Allah'a O'nun lemlerden mstani olmas ynyle bakar ve O'nu bir eyde veya
kendinde grmez. Dier gz vastasyla ise, Hakkn lemi ve lemin de Hakk talep etmesi
ynyle Rahman ismi ynnden bakar. Bu bakta her eye varl yaylm bir halde Hakk
grr. Bu bakla insan- kmil, eyann -kendileri bakmndan deil- Hakkn isimleri olmas
ynyle her eye muhta kalr ve insan- kmilden daha ok leme muhta kimse olmaz...
298
299
300
*
nsan, hayret edilecek ekilde bir varlktr.
Hilafete liyakat peydan eylemi;
emanet arln dahi yklenmitir.
Sana anlatlacak olan, insann duyulmam hususiyetlerini dinle...
nsan muamelesi, o mertebeye ulamstr ki;
onun iin, mcerred ehadiyet aynal hasl olmutur.
Boylece de, Zat- Ehadiyete bir zuhur mahalli oluyor.
Hem de, sfatlarn ve uunatn iktiran olmadan...
Halbuki Hazreti Zat, butun vakitlerde sfatlar ve uunat znde
toplamaktadr. Asla aralarnda ayrlmak yoktur. Hem de vakitlerin
hibirinde...
stte anlatlan cmlenin daha ak manas oyledir:
nsan- kamil, Yuce Mukaddes Hazret-i Zat'tan gayrnn esaretinden halas
olduu zaman;
onun iin Zat- Ehadiyet ile alaka meydana gelir.
Bu durumda; sfatlardan, uundan hibir seyin mulahazas,
nazara alnmas,
maksud ve matlub olmas
onun iin yoktur.
301
302
"..O olmasayd biz olmazdk. Ama bizim olmamamz yce Allahn olmamasn
gerektirmez.."
303
304
halini ve zuhuru kendinde toplar: insan izhar eden-gizleyen, keskin-kr kltr. Hak bu
durumu ondan grr, nk bu zellikte onu yaratmtr. nsan da kendinden bunu grr,
nk kendinden habersiz kalmaz. Ayn zamanda insan kendisine ulalamayacan bildii
eye ulamak isteyendir. yleyse insan, kendisinden gereklemesini irade etmedii bir fiili
bir kimseye emrederken Hak gibidir. Bu durumda Hak, Mriddir ve deildir. yleyse Hak
bizim gzlerimizin sedefi olmasayd, biz O'nu bilmenin sedefi olmazdk. Sedefte inci oluur.
yleyse inci ve sedef varlkta oluurlar ve varlk O'ndan bakas deildir. Fakat bu durum bize
gizli kalmtr. Bu gizlenme bir koruma gzlenmesidir. Sonra bizi izhar etmi ve bize bizimle
tannmtr. Allah bizi kendisini tanmak zere bize ynlendirmitir. Biz kendimizi tanynca,
kendisini bilmeye perde olduk. yleyse i inciyi rten sedefin dna kmam olsa bile
zaman zaman kar.."
Et-Telvin: Kulun hallerinde intikal edii. Bir couna gore bu eksik bir makamdr.
Bize gore makamlarn en mukemmelidir. Kulun bu makamdaki hali yuce Allah'n u
szunde iaret ettii hal gibidir: "Kulle yevmin huve fi e'n: O her gn yaratma
halindedir."
...
305
306
ak da yeter bulmayz."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Ak yolunda yrr, yol alrsan bilirsin, anlarsn ki, bu dnyada grdgmz bu balardan,
bu gl bahelerinden baka balar, baka gl baheleri de vardr.
Gnl anszn beni ald, o tannms ak otana gtrd. Ben, ak otandaki sultann yzn
grnce kendimden getim. Gonl de bir baka ekilde kendinden geti.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
..Gnller alan o byk, o esiz varln yaknl, sanmam ki canda bile bulunsun.
O bize canmzdan daha yakndr.."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Aslnda ak, bir perdedir. Var olan, diri olan ancak Sevgilidir.
Ak ise bir ldr, var gibi grnen bir yoktur.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"..lk basamak, slamdr. slam, boyun emek demektir. Son basamak ise, ykselite fen
(beeri zelliklerin silinmesi), kta ise bekdr (Hakka ait zelliklerle bezenmek). Bunlarn
arasnda ise, dier basamaklar vardr. Bunlar iman, ihsan, bilgi, takdis, tenzih, zenginlik,
yoksunluk, horluk, izzet, deime, deimede temkin -karken- fen, - mertebeye girmek sz
konusuysa- bekdr. Son dereceye varncaya kadar, herhangi bir dereceden karken, tecelli
ilimleri kiinin zahirinde artt lde batnndan eksilir.
Mertebeden kanlardan isen ve son basamaa ularsan, Hak senin deerine gre zahirine
bizzat zuhur eder ve yaratklar iinde Hakkn mazhar olursun. Btnnda ise, Ondan asla bir
ey kalmaz ve btnn tecellileri bir anda senden silinir. Hak seni katna girmeye davet
ederse, bu davet sana btnnda tecelli ettii ilk tecellidir. Sz konusu tecelli, zahirinde
eksildii lde, btnnda gerekleir. En sonunda, son dereceye ularsn. Son dereceye
ulatnda, Hak zatyla btnna zuhur eder ve artk zhirinde tecelli kalmaz. Bunun nedeni,
kul ve Rabden her birinin kendisine zg varlnn yetkinliinde bulunmasdr. Binaenaleyh
sz konusu art ve eksilie ramen, kul her zaman kul, Rab her zaman Rabdir.."
307
"..Ariflerin akna gelince, grnte o akn bir izi, bir eseri yoktur. nk marifet, sadece
arif klara verilen ve sadece onlarn bildii sr gereince, tabii sevginin izlerini siler sprr.
Arif olan k diri kalr, lmez. Mcerret bir ruhtur o. rifin tad aktan tabiatn bir haberi
yoktur. Ak ilahi aktr, rabbani evktir. Allahn Kuddus ismiyle glenmitir. Duyulur
(duyularla kavranr) szlerin tesirlerinden gvencededir.."
"..Ruhani sevgi, ilahi sevgiyle tabii sevgi arasnda bir noktadadr. lahi sevgi, varlkta
deimez olarak kalr, fakat ktaki tabii sevgiden dolay bu durum, onun zerinde
deiiklie neden olabilir, byle olmakla birlikte onu fena haline ulatramaz. nk fena
hali daima tabii sevgi ynnden gelir. Varln beka hali ise ilahi sevgi ynnden gelir.."
"..lahi sevgiye tutulan k; cisimsiz bir ruhtur, tabii sevgiye tutulan k ruhsuz bir cisimdir.
Ruhani sevgiye tutulan k ise; hem cismi hem ruhu olan bir varlktr. yleyse tabii, unsr
aka tutulan k kendisini deiiklie uramaktan koruyacak bir ruha sahip deildir. Bu
nedenle sevgiye dair szler, tabii aka tutulan birini etkileyecektir, fakat ilahi aka tutulan
a etkilemeyecektir. Ruhani aka tutulan a ise biraz etkileyecektir.."
Kadim dediinde de, sonradan var olan silinirken Allah dediinde alem yok olur.
308
309
310
"...Hrs atn yldzlara doru srmsn, onlara dair bilgiler elde ediyor,
mesafeler lyor, yeni yeni yldzlar kefediyorsun da,
kendini kefedemiyorsun.
Meleklerin secde ettikleri adam tanmyorsun..."
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
"Ey insanlar siz lem-i Kbrasnz ve btn lemler lem-i Sradr."
{ Ali (kv) }
Bilirsen onu kimdir sen nesin bata; Bulursun kendini hemen o yce zatta.
Kimin glgesi olduunu bir bilsen, Gam ekmezsin yaasan veya lsen.
{ mam- Rabbani (ks) }
Huzurun, be mertebesi vardr: Birincisi, sadece hakkati/ayn asndan bir ey ile "hazr
olmak" kincisi, sadece varl asndan bir ey ile "hazr olmak" tr. ncs, sadece
rhnyeti asndan bir ey ile "hazr olmak" tr. Drdncs, sadece sureti asndan bir ey
ile "hazr olmak" tr. Beincisi ise, zikredilen drt hkm birletiren mertebesi asndan bir
ey ile "hazr olmak" tr. Hak ile huzur ise, ya Hakkn zt asndan veya isimleri asndan
gerekleir. simleri asndan Hak ile huzurun konusu, ya fiil isimlerinden birisi veya sfat
isimlerinden birisidir. Binaenaleyh, fiillere ait olan isim, fiille taayyn eder ve trlerine gre
ayrlr. Sfatlar ynnden gerekleen huzurun konusu ise, ya selb veya sbt bir
durumdur/emir. Konusu Zt olan huzur ise, ya zihinde "sem' itikat" veya "nazar burhan"
veya "nebevi imn"n bildirmesi veya zevk mahededen veya hepsi veya bir ksmndan
meydana gelmesi ynnden olumu bir emre racidir; btn bunlarn, "huzur" sahibine
nisbetle be hkmn birisine veya hepsine gre olmas gerekir. Binaenaleyh huzur
mertebelerinin en kmili, zel bir iliki asndan muayyen bir itibara bal olmakszn Hak ile
hazr/huzr mea'-Hak olmaktr. Bu huzurun sahibi, vcd veya nisp veya "cem" ve "fark"
suretiyle birlikte selb ve ispata bal olan isimlerle ilgili bir hkmn itibar olmakszn veya
bunlardan birisiyle snrlanma veya "snrlanma/takyit" srryla hepsiyle snrlanmadan Hak ile
birliktedir/huzr. Byle olmayan huzur ise, sahibinin srt- mstakim ehli olmas artyla, ya
zel bir mertebe asndan veya muayyen bir isim asndan nisp bir huzurdur. Huzurun
sahibi srt- mstakim mensubu deilse, o huzur, her durumda "siva/baka" ile huzurdur.
{ Sadreddin Konevi (ks) }
311
Niansz, izi belli olmayan bir ruh var. Biz onun izine dmz, eserlerine dalmz.
O mekan olmayan bir ruhtur. Fakat bamzdan ayamza kadar her birimiz onun mekan
olmutur.
{ Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks) }
Yarattn istedii gibi yaratmtr; bunu da ne bir menfaat temin etmek, ne bir zarardan
korunmak ve ne de kendisine yaplan bir dilei veya sylenen bir fikri yerine getirmek iin
yapmtr; aksine, mahlka it deime ve bozukluklardan uzak olan bir irde ile yaratmtr.
O, varl yaratma kudretinde "Tek"tir. Zarar defetmede, bely izle etmede, varlklara farkl
suretler vermede ve halleri deitirmede "Tek"tir.
Takdir ettii eyi takdr ettii zamana sevk eder. Mlkn idarede yardmcs yoktur. O
Hayy'dr/diridir; ama O'nun hayt ne kazanlm, ne de mukadder bir hayattr. O;
muhdes/yaratlm olmayan, gizli olmayan ve sonuna ulalamayan bir ilimle lim'dir (ilim
sahibidir). O snrlanamayan bir kudretle Kdir'dir (kudret sahibidir). Muhdes ve
mtenkz/elikili olmayan bir irde ile Mdebbir'dir (ilerini gerekletirendir). Unutmayan
bir Hafz'dr (koruyan ve bilen). Uyumayan bir Kayym'dur. Kendisini gaflet basmayan bir
Rakb'dir/gzetleyendir.
Kabz/sknt ve bast/ferahlk veren O'dur. Raz olur ve gazaplanr. Balar ve merhamet eder.
Var etmitir ve yok etmitir; "Kadir" denmeye mstehaktr. Yarattklarnn illetlerini
(kusurlarn, skntlarn) yok etmitir ve onlar mkemmel bir vasfta yaratmtr; "Rab"
denmeye mstehaktr. Kullarnn fiillerini, onlardan istedii duruma gre yaratr; "lh"
denmeye mstehaktr. Kdemdeki ilmiyle eliecek yeni bir ilmi sdr olmaz; gerekten de
"lim"dir denmeye mstehaktr. O'nun ztna ve sfatlarna hibir ey benzemez; o halde
O'nun hakknda "O'nun benzeri gibisi yoktur"332 demek vacip olmutur. Kim (ayakta,
mevcut) olan her ey ancak O'nun ezel kyam ile kimdir.
Her canl haytn ancak O'nun emriyle elde etmitir.
Eer akl, O'nun izzeti iin bir misl getirecek olsa, ya da ilim O'nun celli/ycelii iin bir
cedele tutuacak olsa; bunda fehim arp kalr, fikrin dili tutulup dehete der. Ancak
btn yceliiyle ta'zm ortaya kar. O'nun tenzihi iin bir bedel/ karlk
bulunamaz.Tevhidine g yetirilemez.Tefrd/tevhd yollarna tevazu ile slk etmi olan
takdis/ zikretme ordular kardan kverir!
O'nun knhn bilmek hususunda kaplar kibriy rts ile kapaldr. Gzler, O'nun
ehdiyetinin/birtekliinin hakikatini idrk etmekte O'nun beka nuru ile yorgun der. Eer
312
mahlkatn btn ilimleri ayaklanp bir haberin peine decek olsalar, ya da btn herkesin
bilgisi bir iz srerek ulaabildii yere kadar ulasa, benzersizlik sebebiyle, onlara keml
rtsne sahip ancak bir imek/brika parldayabilir. Onun yceliini vmenin komuluuna
g yetiremezler. Onlarn idrakleri ve bu uurdaki kuvvetleri kdem vasflarna vsl olduklar
anda ebed sfatlar ile iptal olur. Bu, ezelde infisl/ayrlk takdir edilmemi bir vuslattr; bunda
infisle dn yoktur.
Bu durumda, en erefli kudsiyet canibinden illetleri (sebep ve hastalklar) ldren bir heybet
belirir; adedi ortadan kaldran bir infird/birlik, snr muhal klan bir vcd/varlk, keyfiyeti
yok eden bir cell/ycelik, misli/ benzerlii dren bir keml, vahdeti gerektiren bir
vasf/sfat, mlk kuatan bir kudret, hamdi/vgy bitiren bir mecd/an, gklerde, yerde,
bu ikisi arasnda, toprak altnda ve denizlerin dibinde olanlar, biten her bitkiyi ve ty, den
her yapra, talarn ve kumlarn saysn, dalarn arln, denizlerin lsn ve kullarn
amellerini, eserlerini ve nefeslerinin saysn kuatan/bilen bir ilim...
O, yarattklarndan farkldr. Hibir mekan O'nun ilminden uzak kalamaz. O, varln ispat
etmeleri ve tevhd etmeleri iin kendisini sfatlaryla mahlktna tantmtr; O'na, benzerler
komalar iin deil...mn, O'nun sfatlarn tasdik ederek, ilme'l-yakn ile ispat etmektedir.
Ama o sfatlarn hakikatine vkf olmak gaybdan baka bir ey deildir; akln O'nun sfatlarn
idrke mecali yoktur.
Vehim O'nun hakknda ne anlatrsa anlatsn, fehim O'nunla ilgili ne grrse grsn, akl O'nu
nasl hayl ederse etsin, zihin Onu nasl tasavvur ederse etsin, Allhu Tel'nn azameti, celli
ve kibriys onlarn hepsinin hilfnadr. "O evveldir, hirdir, zahirdir, btndr. O her eyi
bilendir." 333
332 ra, 42/11.
333 Hadd, 57/3.
313
"Gaybda olan ve grnrde olan bilendir.323 "Rahman, Rahim" "Melik, Kudds, Aziz ve
Hakim'dir."i324 Vahid'dir, Ehad'dr, Ferd'dir, Samed'dir. "Domamtr ve dourmamtr.
Hibir ey O'nun dengi deildir." 325 "O'nun benzeri gibisi yoktur. O iitendir, grendir."i326
O'nun benzeri ve dengi yoktur. Yardmcs ve destekisi yoktur. Ortaks ve veziri yoktur. Ei
ve danman yoktur.
O, cisim deildir ki dokunulsun. Cevher deildir ki hissedilsin/alglansn. Araz deildir ki
uzak/yok olsun. Bir eylerden birlemi/mrekkeb deildir ki dalsn. let/ara sahibi
deildir ki temsil edilsin, benzeri yaplsn. Telif sahibi (bir eye bitiik ve yakn) deildir ki
nitelensin. Hayl edilebilir bir mhiyet sahibi deildir ki snrlansn. O, herhangi bir tabiat
(madd karakter) sahibi deildir. O herhangi bir tli' (gne vs. gibi doan bir ey) deildir. O
bir karanlk deildir ki aydnlansn. Bir nr/k deildir ki ortaya ksn. O, eyay ilmiyle, ama
herhangi bir karma olmakszn kuatmtr. Eyann iini herhangi bir temas olmakszn
grendir/bilendir.
O Hkim (hkm ve hikmet sahibi) bir Kahhr'dr. Rahim (rahmet sahibi) bir Kdir'dir. Satir
(gnahlar rten) bir Gfir'dir (gnahlar affeden). Ftr (ilk var eden) bir Hlk'tr. Ma'bd
olan bir Ferd'dir. lmeyen diridir. Yok olmayan ezeldir. Melekt lemlerinin ebedsidir.
Ceberut lemlerinin sermedsidir (sonsuzudur). Uyumayan bir Kayym'dur (ayakta, dimdik).
Zulm edilemez bir Azz'dir (gldr). Rm edilemez bir Menidir.327 En gzel isimler
(Esm-i Hsn), yce sfatlar ve sonsuz azamet O'nundur. Vehimler O'nu tasavvur edemez.
Fehimler/anlaylar O'nu bilemez. Kyas ile llemez. nsanlara benzetilemez. Akllar O'nu
niteleyemez. Zihinler O'nu snrlayamaz.
Yarattklarna benzemekten ya da halkettiklerine bitimekten ycedir. Nefesleri kuatan ve
saysn bilendir. "Herkesin yaptn gzetleyip muhafaza edendir. 328 "O herkesi kuatm
ve saysn tesbit etmitir."329 "Kyamet gn herkes O'nun huzuruna tek tek gelecektir."330
"O doyurandr, doyurulan deil."331 O rzk verendir; rzk verilen deil. O kurtaran ve
himaye edendir; kurtarlan ve himaye edilen deil.
323 Har, 59/22.
324 Har, 59/22-23.
325 hls, 112/3-4.
326 ra, 42/11.
327 Men': Bakalar tarafndan zaptedilemez, ele geirilemez, g yetirilemez bir kuvvet
sahibi.
328 Ra'd, 13/33.
329 Meryem, 19/94.
330 Meryem, 19/95.
314
315
Susuz akllarn itii en tatl pnar, zikir ve tevhd pnardr. Allhu Tel ile nsiyet etmek
"kalp burunlar"na esen manev kokularn en gzelidir. Allhu Tel'ya mnctn tadna
varmak, ruh arabnn kadehidir. Allhu Tel'y zikretmek, akl gznn cilsdr. Allhu
Tel'ya hamd incisi ile ancak sr zlflerinin ayrm yerine konmu olan talar sslenir. O'na
kretmenin misk kokusu, ancak ruh elbiselerinin ceplerinde kokar. O'nu vmenin gl,
ancak O'nun m'min kullarnn dil aalarndan derlenir.
Eer Rabbini san'atndaki gzelliklerle zikredersen, kalp kilitlerin alr. Eer Rabbini,
hkmndeki sr letafetleri ile anarsan, ite sen o zaman gerekten O'nu zikrediyorsun
demektir. Eer O'nu kalbinle zikredersen, rahmet canibine yaknlarsn. Eer srrn ile
zikredersen, kutsallk mertebelerine yaklarsn. Eer O'na olan muhabbetinde sdk kalrsan,
O seni ltuf kanatlaryla "Sadkat makam'na 589 gtrr. O'nun zikrinden bir an ayr kalan,
O'nun yceliinin kadrini bilemez. Bir an olsun sr gzyle O'ndan bakasna tevecch eden
kimse, O'nun vahdniyetinin/birtekliinin ezelliini anlayamaz.
Zikir, rahmet canibinden gelen bir rahatlktr, gnl huzurudur. Onun o tatl nesmi, zkirlerin
"ruh burunlar"na gzel kokular getirir. Onun o gzel kokusundan, cisim kafesi ierisinde
bulunan ruh dallar sallanr, mteessir
olur. Akllar, suret bahelerinde raks etmeye balar. Srlar kendinden gemi bir ekilde vecd
llerine der. Sarho blbller definelerde gizli eyleri anlatmaya balar. Muhibler, hasret
ateiyle yanp kavrulurlar. tiyak ekenler ise, bu hayflanmann iddetinden dolay
kendilerini kaybeder. O vecde ulaan kiinin lisn, Vhid'e yaknlam olmann verdii
sevinle, yle der: "Dorusu ben Ysuf'un kokusunu alyorum." 590 Bunun zerine, kdem
cariyeleri ortaya kar; fikir kklerindeki mahbbun sfat gelinleri gnl gzlerinde
belirmeye balar. Sonra onlarn zerine izzet/eref rts rtlr de azamet/ycelik
elbisesiyle gizlenirler.
Akn harareti gzlerde ya brakmaz. evk ayaklar, bir yandan yolun uzunluu, dier yandan
hicret llerinin kzgn scaklar dolaysyla yrmeye mecalsiz derler de, yere ylp
kalrlar. te tam bu anda kerem/cmertlik ve iyilik elisi "kader doktoru"nu gnderir: Onun
gzndeki hastal "Bismillhi'r-Rahmni'r-Rahm" srmesi ile tedv eder. Bu
ismin/esmnn klar "cell cebertu (lemi) "nde ortal aydnlatp, "kibriy ordusu"nun
sancaklar altnda izzetin nfuzu her taraf kaplaynca; akl gzleri aakalr, fehim baklarn
dehet sarar, fikir kular yere der, kinat kitabnn satrlar silinir gider.
"Ehadiyet" (Hakk'n mutlak birlii) heybetinin dili der ki: "Sesler Rahman iin susmutur." 591
Gnl dalar yerinden oynar; "tecelli'nin nurunun gzelliinden beer vasflar parampara
316
olur.592 Ruh kanatlar budanmtr, artk tefrd/tevhd ilmi fezasnda onlarn uabilecei yer
yoktur!...
O'nun aknn evki ile kalpler O'ndan bakasn grmez olur. O'nun aknn kara sevdasyla
zler yanp tutuur. O'nun yaknlk-uzaklk llerinde fikir blbllerinin dilleri dolar.
O'nun hikmetleri btn ztlara/zlere serpilmitir. Her sanatta onun sanatnn izleri parlar.
Her eyde O'nun kudretinin gzellii zahirdir. Her mevcutta O'nun vahdaniyetinin burhanlar
vardr. Her akl gznde O'nun kudretinin nuru ldar. O'nun sanatnn dili, heybet
hidlerinin iaretleriyle "ehl-i vcd"a 593 hitb eder.
Akl aynalar O'nun harikulade a'ynnn/zlerinin suretlerini yanstr; kullarnn kalp
gzlerinde gayb srlarnn gelinleri belirir: "ste (btn bunlar yapan) Rabbiniz Allah'tr. Mlk
O'nundur. O'nu brakp da kendilerine yalvarp yakardklarnz ise, bir ekirdek kabuuna bile
sahip deillerdir. 594
589 Kamer, 54/55.
590 Ysuf, 12/94.
591 T-H. 20/108.
592 "Rabbi daa (Tr-iSin) tecell edince, onu parampara elti" (A'rf, 7/143) yetine telmih
vardr.
593 Ehl-i vcd: Mandan anlalan o ki, burada ehl-i vcddan maksat, varla hikmet naza
ryla bakabilenlerdir.
594 Ftr, 35/13.
"Sizin iin Allah'tan baka ne bir vel/ship, ne de bir yardmc vardr"266"Salam ipine
yapr."267 Sonra aha kalkp koar ve "Ben cinleri ve insanlar sdece bana ibdet etsinler
diye yarattm'268 denizinde yzen, "Allah'a kanz.269 gemisine biner. te o zaman, ruhunu
ortaya koyup feda ederek o denize dalar. Eer arad cevheri bulursa "Muhakkak byk bir
kazanca nail olmutur"270; eer o denizin diplerinde telef olursa "Artk onun mkfatn
vermek Allah'a der."271
266 Bakara, 2/107.
267 Bakara, 2/256.
268 Zriyt, 51/56.
269 Zriyt, 51/50.
270 Ahzb, 33/71.
317
318
*
Grenlerin idrak, grlenlerin ihtiva edemeyecei, bakanlarn gremedii, rtlerin
rtemedii, mahlukat yaratmay ezeliyetine ve varlna; mahlukatn benzerliini de hi bir
eye benzemediine delil klan Allah'a hamd olsun.
Vadinde sadk olan, kullarndan zulm kaldran, yarattklar arasnda adaleti ikame eden,
hkmnde herkese adil davranan Allah, eyalarn varln ezeliyetine, eyann acziyetini
kudretine, onlarn yoklua mahklumuunu da ebediyetine ahid klmtr.
Tektir, say olmadan. Ebedidir, zamanla snrlanmadan. Kaimdir, direk olmadan.
Zihinler onu hissetmeksizin kavrar, bakan kar karya gelmeden ona bakar. Vehimler onu
kuatamaz. O, zihinlere tecelli eder, akla gelenlerle tahkik olunur.
319
O, sonsuzluklara uzanan bedeni bykle sahib bir varlk deildir. Gene o en son uzaklklara
uzayp da O'nu ycelten bir azamete de sahip deildir. O, en byktr ve otorite bakmndan
ok ycedir.
Ali (ra)
Her eye yakn olduu halde birleik deildir: her eyden uzak olduu halde zt deildir.
Konuandr, fakat dnerek deil. O, almakszn irade edendir. Eyay aletsiz yapp
yaratandr. Latiftir, gizlilikle vasflandrlamaz. ri olarak vasflandrlmad halde, byktr;
basirdir, hisle vasflandrmak mmkn deildir. Rahimdir, gnl yumuakl ile nitelenemez.
Balar onun azameti karsnda boyun emitir; gnller, onun korkusuyla dolmutur; titrer
dururlar.
Ali (ra)
Btn karanlklar, onun nuruyla aydnlanr, karanl, btn klar karartr.
Ali (ra)
Hepsi de Allah katndan olmakla beraber, Allah'tan gelen az ey halktan gelen ok eyden
daha byk, daha ycedir.
Ali (ra)
Ey Olum! unu bilesin; binei geceyle gndz olan kii, duruyor olsa bile gider, oturup
dinleniyor olsa da mesafe kateder.
Ali (ra)
yle dediinizi duyar gibiyim: "Ebu Talib'in olunun yedii buysa, zayflktan akranlaryla
savaa, yiitlerle dvmeye gc yetmez." Saharalardaki aa, daha kat ve sert; ba bahe
iindeki aalar ise, daha zayf ve naziktirler. Ovalarda biten bitkiler daha abuk ve kuvvetli
tutuur ve koru daha ge sner. Ben, Resulullah'n nuruyla nurlandrd kolun
pazusundanm. Vallahi, btn Araplar, benimle savamak iin ayaklansa yine yz evirmem;
frsatlar lsnde onlarn boyunlarn krarm. Yeryzn u aksi adamlardan, pisliklerden
temizlemek iin mcadele edeceim.
Ali (ra)
stersen sa b. Meryem hakknda sz edeyim. O da ta yastk yapyor, sert eyler giyiyordu ve
320
katksz kuru yiyecekler yiyordu. Az alk, gece lambas ay, kn barna yeryznn
dousu ve batsyd. Meyveleri sebzeleri yeryznde canllar iin byyen eylerdi. Ne O'nu
fitneye drecek bir hanm, ne hznlendirecek bir ocuu, ne kaybetme endiesi bulunan
bir mal, ve ne de tamah gsterecei bir varl vard. Binei ayaklar, hizmetisi elleriydi.
Ali (ra)
Size be ey vasiyet ediyorum; onlar iin develerinizle sefere kp vurusanz, buna deer:
Hibiriniz Rabbinden bakasndan birey ummasn. Hibiriniz kendisinden bilmedii birey
sorulduu zaman "bilmiyorum" demekten utanmasn. Bilmedii bireyi renmekten de
ekinmesin. Sabrl olmalsn; nk imandan olan sabr, cesette ba gibidir; bala birlikte
olmayan cesette nasl hayr yoksa, sabrla beraber olmayan imanda da hayr yoktur.
Ali (ra)
Resulullah (as) Dnyada az dolusu bir lokma yemedii gibi gznn ucuyla bile bakmad,
ona. Dnya ehlinin karn a, bedeni en zayf olanyd. Dnya ona sunuldu, kabul etmedi.
Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah'n buzettii eyi bildi de kk grd...
Yerde yemek yerdi; kul gibi otururdu. Ayakkabsn kendisi tamir eder; elbisesini kendi
yamard. Eyersiz merkebe biner, birini de arkasna bindirirdi.
Ali (ra)
Gnaha yenilerek muzaffer olan, zaferi elde edememitir. erle galip gelen malup olmutur.
Ali (ra)
Bir de Allah'n onlara Rasuln yollayp nimetlendirdii zaman bakn; diniyle itaatlerini
pekitirdi, onlar daveti etrafnda toplayarak uzlamalarn salad; bu dinde birlemeleri
yznden ycelik kanatlarn gererek nimetini zerlerine nasl yayd! Trl trl nimetlerini,
bereketlerini, hayrlarn zerlerine aktt. Nimetler iinde yzenler, o nimetle yaamann
zevkine erdiler. Ezici bir kuvvetin glgesinde ileri dzene girdi, bir galipliin etkisiyle
durumlar toparland. Onlar alemlerin hakimleri, etraflarnda iktidar sahibi oldular. nceden
kendilerini ynetenlerin ilerini kendileri idare ettiler, kendilerine hkmedenlere
hkmediyorlar. Kimse onlarn mzraklarn ktleyemez, onlara ta ve ok atamaz oldu. te
byle bir duruma geldiler.
Ali (ra)
321
Beni Selim'li kardein syledii gibi: Bana naslsn diye sorarsanz, derim ki: pheli zamann
iddetine kar sabrlym. Yzmde hzn eserlerinin grlmesi, bana ar gelir. Dman
sevinir, dost ise zdrap eker.
Ali (ra)
Ticaretle uraan tehlikededir. Nice azlk ey, okluk olan eyden daha verimlidir.
Ali (ra)
erle ulalan hayr, hayr deildir. Glkle ulalan kolaylk da kolaylk deildir.
Ali (ra)
Mnezzeh olan Allah, yoksullarn rzkn zenginlerin mallarndan takdir etmitir. Fakir, zengin
onun hakkn verdii srece a kalmaz. And olsun ki, yce Allah onlar bundan sorguya
ekecektir.
Ali (ra)
Elinden kan skutunla telafi etmen, konuarak elde etmenden daha hayrldr.
Ali (ra)
fkeni yut; ben onu yutmak kadar sonucu tatl, akibeti haz verici baka bir yudum grmedim.
Ali (ra)
Allah'n mal verdii kimsenin onu nce yaknlarna ulatrmas, misafirlere ihsanda
322
323
Cahildir, cehaletler iinde birok hata yapmaktadr. Daima nn grmeyen develere biner
(Meselelere nasl cevap vereceini bilememenin aknl iindedir.) Kesin cevaplar veremez.
Rivayetleri faydasz kuru otlar savuran rzgr gibi savurur. (Bilgisi olmadndan rivayetlerin
shhat ve budanma dikkat etmeksizin her yerde nakleder.) Allah'a andolsun ki kendine
sorulan eylerde hkm vermeye gc yok. kendisine braklan i hususunda ehliyet ve
liyakate sahip deil, inkr ettii (bilmedii) eyi bakasnn bilebileceini tahmin etmez.
Bakasnn kendisinin dediinin aksine bir ilminin olabileceine nanmaz. Kendisine karanlk
kalan bir ey oldu mu bilmediini de bildii iin. hemen rter. Onun zulm-hakszlk zere
verdii hkmler neticesinde dklen kanlar (hal diliyle) feryat etmektedir, miraslar zalim
elinden inlemektedir (ki. haksz hkmleri neticesinde sahibine erimemitir.)
Cahil yaayanlar ve sapk yol zere lenleri Allah'a ikyet ederim. Hakkyla okunduu,
deitirilmedii mddete onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deersiz bir meta ey
yoktur. Ama deitirilir/tahrif edilirse onlar nezdinde Allah'n kitabndan daha deerli bir ey
olamaz. Onlar nezdinde iyilikten daha kt ve ktlkten daha iyi bir ey dnlmez..
Ali (ra)
Ey Allah'n kulu! Hi kimseyi suuyla ayplamakta acele etme; belki suu balanr. Kk bir
su iledim diye kendini gvende sayma; belki o yzden azaba urarsn. Sizden bir bakasnn
aybn bilen kimse, kendi aybn bildii halde onun aybn amasn. Allah'a kretmekle
324
Sana sertlik gsterene kar yumuak davran, belki o da yumuar. Dmanna iylikle ve
ltufla muamele et; bu ikisi, zaferin en tatlsdr.
Ali (ra)
325
ehdlerin seremesi
Enbiynn bar ba
Eyliynn gz ya
Hasan ile Hseyindir
mm Ali babalar
Muhammeddir dedeleri
Arn ifte kpeleri
Hasan ile Hseyindir
Kerbelnn yazlar
ehd olmu gzleri
Fatma ana kuzular
Hasan ile Hseyindir
Kerbel'nn t iinde
Nr balkr siyah sanda
Yatar al kanlar iinde
Hasan ile Hseyin'dir
Dedesi ile bile varan
Kevser rmanda duran
Susuz mmete su veren
Hasan ile Hseyin'dir
Ynus der ki dny fn
Bizden evvel gelen kani
Sekiz cennetin sultn
Hasan ile Hseyindir
Yunus Emre (ks)
Kiiyi hak ettiinden ok vmek riyadr, layk olduundan daha az vmek ise, ya acizlikten ya
da hasettendir.
Ali (ra)
326
Sonra herkesin denenen, bilinen derecesini tan, birinin ektii zahmeti bakasna maletme,
onun yerine bakasn vme. Herkese noksansz olarak hakkn ver, herkesin hakkn tan.
Birisinin byk oluu yapt baard kk bir ise, byk grmene, gene birinin yapt i
bykse, fakat kendisi dknse o ii kk grmene sebep olmasn.
Ali (ra)
Nimetlerle hamde, krle nimetlere kavuturan Allah'a hamdolsun. Tpk belalarna hamd
ettiimiz gibi nimetlerine de hamd ederiz. Kendisine emredilenlerde yava davranan,
nehyedilenlere koan nefsin errinden Allah'a snrz. lminin kuatt, kitabnn tek tek
sayd eylerle ondan balanma dileriz. Bir ilim ki ksr deil, bir kitap ki hi bir ey dta
braklmam. Biz ona gayb bizzat grm, vaadedilenlere vukufiyet kesbetmi kimselerin
iman ettikleri gibi, hlasyla irki, yakinle pheyi ortadan kaldran bir imanla iman ederiz.
ehadet ederiz ki Allah'tan baka hi bir lah yoktur. O'nun orta da yoktur ve Muhammed
onun kulu ve Rasuldr. Bu iki ehadet; sz yceltir, ameli ykseltir. Bu ikisinin konulduu
mizan hafiflemez, kaldrld mizan da arlamaz.
Ali (ra)
Her ey Allah'a boyun emitir. Her ey onun sayesindedir: fakirin zenginlii, sefilin erefi,
zayfn kuvveti, dertlinin feryad... O, konuan duymakta, her susann iini bilmektedir.
Yaayanlarn rzkn karlamak O'na aittir. lenin dn O'nadr. Rabbim ! Gzlerim
gremez ki seni anlatsn. Zira sen, yarattn vasfedenlerden ncesin. Onlar yalnzlktan
tr yaratmadn. Bir yarar uruna kullanmadn. stediin kii, senden nde deildir.
Tuttuun kii, senden kurtulacak deildir. Sana kar gelen, senin hkmranln eksiltmez.
Sana boyun een, senin mlkn artrmaz. Hkmnden memnun kalmayan, senin kararn
geri eviremez. Emrinden dar kan, sana zarar veremez. Srlar, sende bellidir. Bilinmezler,
sende belirgindir. Sen ebedsin, senin zaman snrn olmaz. Sen son noktasn, senden ka yok.
Vaad edilen yersin. Senden ka, yine sanadr. Her canlnn kaderi senin elindedir. Herkesin
dn sanadr. Ey mnezzeh, ann ne yce! Ey Mnezzeh, grebildiimiz yaratklarn ne
yce! Her bela senin kudretinin yannda ne kk ! Grebildiimiz mlkn ne kadar
muhteem! Bunlar gzmzden kaan hkmranlnn yannda ne clz ! Dnyadaki
nimetlerin ne kadar bol; ahiretteki nimetlerine gre ne kadar az.
Ali (ra)
"Orada akam sabah Allah' tesbih eden bir takm insanlar vardr. Onlar ne ticaret ne de
alveri Allah' zikretmekten alkoyamaz."(Nur: 36-37) ayet-i kerimesini okuyunca yle
buyurdu: "Mnezzeh ve yce olan Allah, zikri kalplerin cilas klmtr. Ar duyan kulaklar
327
onunla (zikirle) iyi duymu, zayf gren gzler onunla grmeye balam ve dmanlklar
onunla teslimiyete dnmtr. Her zaman ve fetret dnemlerinde, byk nimetler sahibi
Allah'n, fikirlerine ve akllarna ilham ettii, akl ve dnceleriyle konutuu kullar var
olmutur. Bunlar, gzlerindeki, kulaklarndaki ve kalplerindeki uyan nuruyla
aydnlanmlardr. Allah'n gnlerini (eyyamullah) hatrlatmlar, insanlar Allah'n azamet
makamndan korkutmular ve llerde insanlara yol gsteren klavuzlar makamnda
olmulardr.. Kim orta hedefi tutturmusa onu o yolda gitmeye tevik etmi ve kurtulula
mjdelemilerdir. Kim de saa sola ynelmise, onun gidiatn knamlar ve helak olmaktan
sakndrmlardr. Bylece onlar, o karanlklar aydnlatan lambalar ve o pheleri gideren
klavuzlar olmulardr. Dnya yerine zikri tercih eden bir zikir ehli vardr. Onlar ne ticaret ne
de al veri bundan alkoyabilmitir. Bu ekilde yaamaya devam etmilerdir. Her zaman
gafillerin kulaklarna Allah'n haramlarndan kanmay fsldamlardr. Adaletle
emrettiklerinde kendileri de sarlmlar, mnkerden nehyettiklerinde kendileri de kanmlar.
Dnyada olduklar halde, sanki dnyay ahirete tamlar ve tedeki eyleri grmler, sanki
orada uzun sre kalan berzah ehlinin gaybi hallerinden haberdar olmular, adeta kyamet
vaatlerini onlara gerekletirmi, bylece dnya ehlinin gznn nne gerilen perde
aralanmtr da onlar, insanlarn gremediklerini grp, ilemediklerini iitmilerdir. Eer
onlar kendi aklnca; vlm makamlarnda ve o deerli meclislerinde amel defterlerini
yaym, nefislerini hesaba ekmek amacyla emrolunup da kusur ettikleri veya nehyolunup da
haddi atklar btn kk byk ileri ortaya dkm, gnahlarnn arlklarn srtlarna
yklenmi, arlndan bellerini dorultamam, alamaktan boaz dmlenmi, pimanlk
ve itiraf iinde iddetle alayp feryat etmi bir halde tasvir edecek betimleyecek olursan,
hidayet sancaklar ve karanl aydnlatan lambalar gibi olduklarn da grrsn. Etraflarn
melekler alm, zerlerinde bir sekine ve huzur inmi, gklerin kaplar kendilerine alm,
onlar iin Allah'n bildii bir yerde keramet koltuklar hazrlanm, Rableri onlarn
almalarndan memnun kalm ve makamlarn vmtr... Allah'a dua ederken afv ve
ba havasn solumu, O'nun fazlna ok muhta ve azametine boyun een esirleri
olmulardr. Uzun hznler kalplerini yaralam, dinmeyen alamalar gzlerini bozmutur.
Allah'a rabete alan her kapy alan bir elleri vardr. Onlar, geni (ba) topraklar
daralmayan, isteyenleri mitsizlikle evirmeyen kimseden isterler. O halde kendin iin nefsini
hesaba ek. nk, dierlerinin senden baka hesap grcleri vardr.."
Ali (ra)
328
Kim slamdan baka din ararsa azar; kurtulu balar kopar, ba aa der; sonunda dn
yerine varr, upuzun bir hzne dalar, iddetli bir azaba urar.
Allah'a tevekkl eder ona ynelirim. Cennetine gtren yolu, onun kastettii ve arzulad
yere varmak iin mrid olarak O'nu setim.
Ali (ra)
"Allah iman irkten temizlenmek, namaz kibirden arnmak, zekat nefsi tezkiye etmek ve rzk
arttrmak, orucu ihlas sabit klmak, hacc dini glendirmek, adaleti kalpleri birbirine
balamak, itaatimizi dinin dzenini salamak, imametimizi tefrika ve dalmay nlemek,
cihad slam'n izzetini yceltmek, sabr hakkn mkafatn elde etmek, iyilii emretmeyi
umumun maslahatn korumak, anne babaya iyilii Allah'n gazabn nlemek, sla-i rahimde
bulunmay mminler topluluunu arttrmak, ksas, nefisleri/kanlar korumak, ahde vefay
mafirete erimek, tartda doru olmay ktlkla/yoklukla savamak, arab yasaklamay
ktlklerden uzak kalmak, iftira ve yakk olmayan isnatlardan kanmay Allah'n
lanetinden korunmak ve hrszlk etmemeyi iffetli olmak iin bir sebep klmtr. Hakeza Allah
irki de hakkn rububiyeti ve kullukta ihlasl olmak iin haram klmtr.
O halde Allah'tan gerei gibi saknn ve sadece Mslmanlar olarak ln. Allah'a emir ve
yasaklar hususunda itaat edin: "phesiz ki Allah'tan sadece alim kullar korkar."
Hz. Fatma (as)
Medine'de, Mescid'un-Nebi'de okuduu hutbeden bir blm
slam iin bir nihai hedef vardr; ona yryn Allah'n huzuruna karken, zerinize farz
kldn aklad vazifeleri eda ederek kn. Ben size ahidim, kyamet gnnde hakknzda
delil gstereceim.
Ali (ra)
329
te bu slam, Allah'n sizin iin setii dindir. Yardmyla lutfettii, teblii iin yarattklarnn
en hayrllarn setii, direklerini sevgisiyle ayakta tutup ycelttii dinidir.
Ali (ra)
O, zengin klar, dilerse bir pula muhta eder. Yararl olan Odur. ldren, dirilten Odur. leri
O takip eder. Ondan korkulur. Ondan mit kesilmez. Hataya dnce Ondan korkunuz. Bir
eyler beklerseniz Onun kapsna kounuz. Baka kaplardan fayda ummaynz. Onun kudreti
ile dnnz. Hikmet ve kudrete malup oluncaya kadar devam ediniz. Edepli olunuz. Siyahla
olduunuzda beyaz unutmaynz. Hakla aranzda irtibat kurulmas lazm. Edepli olursanz
olur. slm dininin esaslarn bozmaktan korunursunuz.
Abdulkadir Geylani (ks)
hls da, ameli de Ali'den ren; Allah arslann hleden, hud'adan mnezzeh bil. Deil mi ki
(y Ali) sen, o bilgi ehrinin kapssn; deil mi ki ilim gneinin sn; ey rahmet kaps, ey
ei, dengi olmayan Tanr brigh, kapanma, ebed olarak ak kal. Yiitlikte Tanr arslansn;
erlikteyse kimsin; kim bilebilir ki?
Mevlana Celaleddin-i Rumi (ks)
Ehl-i beyt'i sevmeyen, Hz. Peygamber'i sevmemitir, nk o da ehl-i beyt'in bir yesidir. Bu
itibarla ehl-i beyt sevgisi paralanamaz, nk sevgi -onlardan birisine deil- btn aileye
yneliktir. Akln bu konuya verip ehl-i beyt'in deerini iyice anlamalsn. Ehl-i beyt'e ihanet
eden insan, hi kukusuz, Allah'n peygamberine ihanet etmi demektir. Kim Hz.
Peygamber'in snnetine ihanet ederse, snneti hususunda ona ihanet etmi demektir.
Muhyiddin bn Arabi (ks)
330
"Allahu Tel sizi, ok kymetli olan dedelerinizin yolundan ayrmasn! Sonu pimnlk olan
ilere kartrmasn! mn. Allahu Tel'y sevenler, Allahu Tel ile berberdir. nki, hads-i
erfte, (nsan, sevdii kimse ile berberdir) buyuruldu. nsann asl, rhudur. Rhun beden ile
birlemesi, Allahu Tel ile olmasna biraz mni olmutur. Bedenden ayrlp, bu karanlk
yerden kurtulunca, Rabbi ile berber, Ona yakn olur. Bunun iin, (lm, sevgiliyi sevgiliye
kavuturan bir kprdr) buyuruldu. Ankebt sresinin, (Allahu Tel'ya kavumak isteyene,
o vakt, elbette gelmektedir) melindeki beinci yeti, Onun klarna tesell olmaktadr.
Fakat, byklerin huzru, sohbeti ile ereflenmeyen zavalllarn hli harpdr. Byklerin
rhlarndan istifde edebilmek iin de artlar vardr. Herkes bu artlar yerine getiremez.
Btn nimetlerin shibi olan Allahu Tel'ya hamd olsun ki, bu korkun hdise ve bamza
gelen vahce hcmlar karsnda, kimsesi olmayan bu fakrlerin imddna yine, din ve
dnynn efendisinin sallallahu aleyhi ve sellem Ehl-i beyti yetimektedir. Bu sretle
byklerin yolu bozulmaktan kurtuldu. Feyizleri kesilmekten korundu. Evet, bu mbrek yol,
memlekette gizli kalm ve yolcular, hemen yok gibi olmutu. Ehl-i beytin at yol
olduundan, tamrinin, temizlenmesinin de, Ehl-i beyt tarafndan yaplmas yakrd.
Bakalarna ihtiy olmamas lzm idi. Ehl-i beytin bu hizmetine kr etmek, bu fakrlere
lzm olduu gibi, bu devlete kr etmek, onlara da lzmdr. nsanlarn, btn cem etmesi
lzm olduu gibi, zhirde birlemek, yardmlamak da lzmdr. Hatt, bu topluluk,
berberlik, dah nce lzmdr. nki, btn mahlklar iinde, en muht olan insandr..."
mam- Rabbani (ks)
331
"..Ehl-i beyt'in deerini ve kadrini ancak Allahn onlarn ilerine muttali kld insanlar
bilebilir. Onu renen ise hemen kendisine dayanr ve istinat eder. Ehl-i beyt en byk
dayanak ve kendisine ynelmede en gvenilir eydir. yleyse sen de akbet iin onlarn
sevgisine sarlmalsn. Hz.Peygamber bizden sadece akrabalar hakknda mevedded, yani
srekli-sabit sevgiyi talep etmitir.."
"..Bu ayet, Allahn Ehl-i Beyt'i 'Allah senin gemi ve gelecek gnahn balasn diye'
ayetinde Hz. Peygambere ortak kld anlamna gelir. Hangi kir ve pislik gnahlardan daha
kirli olabilir ki? Allah peygamberini balamakla arndrmtr. Bizce gnah olan bir ey Hz.
Peygamberden meydana gelseydi, gerekte deil grnte gnah saylabilirdi. nk
gerek anlamyla gnah, ne Allah ne de bizim tarafmzdan Hz. Peygambere nispet edilmez.
Ayette geen ey (bizim anlaymza gre) gnah olsayd, onun hakkndaki hkm
peygamberin fiiline de elik eder ve u ifade doru olmazd: Sizden kiri giderdi ve sizi tertemiz
yapt.
Fatmann oullar olan erifler ve Selman- Faris gibi Kyamet gnne kadar Ehl-i Beyt'ten
olan kimseler, bu ayetteki balanma hkmne girer. Onlar, Allahn tahsisi ve inayeti
olarak, Hz. Muhammedin stnl ve Allahn kendisine olan inayetinin gereiyle
tertemizdir. Bu stnln hkm, Ehl-i Beyt iin ahiret hayatnda ortaya kar. nk onlar,
balanm olarak diriltilecektir..."
"..Kendilerine muhta olduun Ehl-i Beyt ve Hz. Peygamber karsnda -ki Allah sana onun
vastasyla doruyu gsterir- bunun zdd bir hareket yaptn grdmzde,
peygamberinin ailesi hakknda byle hareket ederken beni ok sevdiin, benim haklarm ve
mertebemi titizlikle gzettiini iddia ettiin sevgine nasl gvenebilirim? Allah'a yemin olsun
ki: Bu yaptn, sadece imannn eksikliinden ve Allah'n seni aldatmasndan ve farknda
olmadn ynden seni saptrmasndan kaynaklanr.."
"..On birinci kutbun suresi "Taha"dr. Bu kutup Hak tealann naibidir. Tpk Ali b. Ebutalib'in,
Muhammed'in (s.a.v) naibi olmas gibi. Ali (k.v) Hz. Muhammed (s.a.v) adna Mekkelilere
"Tevbe" suresini okumutu. Resulullah (s.a.v) Ebubekir'i gndermiti, fakat bundan
vazgeerek yle buyurmutu: "Benim adma Kur'an' ehlibeytimden olan bir adamdan
bakas tebli edemez." Sonra Ali'yi arm, gidip Ebubekir'e yetimesini emretmitir.
Mekke'ye vardklar zaman, Ebubekir insanlarn banda hac grevini yerine getirirken Ali de
"Tevbe" suresini tebli etmi ve Resulullah'a (s.a.v) niyabeten bu sureyi insanlara okumutur.
Bu da Ebubekir'in halifeliinin shhatine ve Ali'nin stn makamna delalet eder. Allah
onlardan raz olsun.."
Muhyiddin bn Arabi (ks)
332
Ali'yi sevmek, atein odunu yakt gibi, Mslmanlarn gnahn yok eder "
[ Asakir ]
mam Azam afi (r.a) ehl-i beyti ok fazla sevdii iin onu Rafzilie nispet ederek hapse
atmlard. Bu konuda syledii iirin bir beyiti yledir:
"Eer Muhammed'in hane halkn sevmek Rafzilikse, insan ve cin ahit olsun ki ben
Rafziyim!"
333
Tutalm ki, Resul'n ailesini ve ashbn bilmek imann esaslarndan deildir, ama ie
yaramad halde bildiin nice eyler var !
Feridddin Attr (ks)
Allahm, her venin vgsnn bir karl ve armaan vardr. Ben de bunun iin, rahmet ve
mafiret hazinelerinin klavuzu olarak sana mit baladm. Allahm, bu makam; sana zg
tevhide erenlerin ve bu vg ve makamlara senden bakasn layk grmeyenlerin makamdr.
Sana, senden bakasnn zenginletiremeyecei ekilde muhtacm. Kereminden bakas, bu
334
fakirlikten kurtaramaz beni. Bize bu meknda rzan ihsan eyle. Bizi senden bakasna el
atrma. "Senin her eye gcn yeter."
Ali (ra)
*
Derleyen: Yunus mlek
http://yunuscomlek.blogspot.com.tr/
https://www.facebook.com/MuhyiddinArabiHazretleri
https://www.facebook.com/groups/Muhyiddinibnarabi/
335