VITRUVIUS 1

/ 18

1
2

3
4
5
6

Mimarlk zerine On Kitap, VITRUVIUS,

7
8
9

Mimarlk-Mhendislik zerine yazlm en eski, en kapsaml almalardan biri. Okuduum bu

kitab da sizinle paylamak istedim. Mimar arkadalarm beni balasn ama metin iindeki
mimar szcn, mimar-mhendis olarak dnmenizi isterim.

10
11
12

Bu derleme almasnda, olabildiince bir zet, nelerden sz ettiine ynelik bir zet sunmaya
altm. Asl amacm, siz mimar-mhendis arkadalarmn en ksa zamanda bu kitaba sahip
olup, okumalarn salamaktr.

13
14

Sayglarmla,

15
16

Cengiz Akyol
25.12.2012

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 2

/ 18

1
2
3

iyle, dyla, derin kkleri ve geni ilikisiyle, boyutlar ve teknolojisiyle, insann retmek
istedii en soylu rn, gzel yapdr.
evki VANLI

4
5

Mimarlk ve mhendislik konusunda klasik adan zamanmza gelebilen tek bilimsel eser,
Vitruvius un De Architectura sdr.

6
7

Vitruvius Roma Cumhuriyet devrinin sonlarna doru, aa yukar M90-20 yllarnda yaam
olmal; kitabn da M25 yllarnda yazld tahmin ediliyor.

8
9

Vitruvius un genlik yllarn Julius Caesar n emrinde askeri mhendis-mimar olarak geirdii
sanlyor.

10
11

De Architectura nn konusu ne mimarlk tarihi ne de klasik an estetik teorisidir; kapsaml ve

ayrntl bir el kitabdr.

12
13
14
15

Mimarlk, teknoloji ile kstl bir yap bilimi deil, ok geni kapsaml beeri ilimlerin ayrlmaz bir
parasdr. Beeri ilim, birbiri ile yakndan ilikili birok deiik daldan oluur; antik ada bunlar
gramer, mantk, belagat, geometri, aritmetik, gkbilimi, mzik, tp ve mimarlk dallarn
ierirdi.

16
17
18

Vitruvius a gre mimar iyi yazmay becermeli, iyi bir ressam olmal, aritmetik ve geometriyi iyi
bilmeli, tarih ve felsefe alm olmal, mzikten anlamal, tp ilmine yabanc kalmamal, hukuk
bilgisi tam olmal ve gkbilimin gerek teorik gerek pratik kavramlarna vakf olmaldr.

19

Kitap I.

20
21
22

Mimarn Eitimi
Mimar deiik bilim dallar ve eitli retilerin bilgisi ile donatlm olmaldr; nk dier
sanatlardaki tm almalar onu deerlendirmesi ile llr.

23
24
25
26

Ne yetenek olmadan eitim, ne de eitim olmadan yetenekle kusursuz bir sanat yetiemez.
Mimar eitilmeli, kalemi gl olmal, geometri renimi grmeli, iyi tarih bilmeli, filozoflar iyi
izlemeli, mzikten anlamal, biraz tp bilgisi bulunmal, hukukularn dncelerini bilmeli,
yldzbilim ve gklerin kuram ile tankl olmaldr.

27
28

Bir an brakabilmek iin okumu olmaldr. nerdii yaptn grnmn anlatan eskizleri
kolaylkla yapabilmek iin izim bilgisi bulunmaldr. Geometrinin de mimarlkta ok yarar vardr.

29

yi bir tarih bilgisi gereklidir.

30
31
32

Felsefeye gelince, bir mimar, prensip sahibi ve alakgnll yapar; agzl olmadan drst,
nazik ve adil klar. Bu ok nemlidir. nk drstlk ve doruluk olmadan hibir i gerektii
gibi yaplamaz.

33
34

Felsefe, kiiyi alakgnll yapar.

C.Akyol

35
36

Mimar, iklimler, hava, arazilerin salk asndan uygun olup olmad ve eitli sularn kullanm
konularnda sorularla karlaacandan tp alannda da bilgili olmaldr.

37
38

Hukuk ilkelerine gelince, mimar, yasalarn ortak duvarl yaplar, aktan saaklar, kanalizasyon,
pencereler ve su tesisat ile ilgili olanlarn bilmelidir. naat ncesinde szlemeler yaplrken,
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 3

/ 18

1
2
3

hem iverenin hem de ii stlenenin haklar bilgece gzetilmeli, inaat tamamlandktan sonra
konut sahiplerinin zmesini gerektirecek sorunlu noktalar braklmamaldr. Bir szleme
ustalkla hazrlanrsa, taraflar zarara uramadan ykmllklerinden syrlabilirler.

Gk bilimden bilgisi bulunmayanlar, gne saati kuramn anlayamayacaklardr.

5
6

Bir mimar, Arstarchus ( Felsefeci, Matematiki M310 - 230 ) dzeyinde bir dilbilimci
olmamaldr, olamaz da ancak cahil kalmamaldr.

7
8

Mimarln Temel lkeleri

Mimarlk, dzen, dzenleme, armoni, bakm, uygunluk ve ekonomiye dayanr.

9
10

Dzen, bir yaptn blmlerinin her birine gereken nemi vererek tmnn oranlarna, bakml
bir uyum getirir.

11
12

Dzenleme, elerin yerli yerine konmasn ve yaptn zelliine gre yaplan ayarlamalar
sonucunda oluan zarif etkiyi ierir.

13
14
15

Armoni, elerin ayarlamalarndaki gzellik ve uygunluktur. Bu da, bir yaptn eleri,

geniliklerine uygun bir ykseklikte, uzunluklarna uygun bir genilikte, ksacas tmyle
bakml olduu zaman gerekleir.

16
17

Bakm, bir yaptn kendi eleri arasndaki doru uyum ve lt olarak seilen bir eye gre,
tasarmn deiik eleri ile tm arasndaki balantdr.

18

Uygunluk, bir yapt, yetkinlikle, geerli ilkelere gre yapldnda beliren biem mkemmelliidir.

19
20
21

Ekonomi, malzemelerin ve arazinin doru kullanmnn yannda, yapm ilerinde maliyetin ll

ve akllca olmasn ierir. Bu da her eyden nce, mimarn byk harcamalara malolmadan
bulunamayacak veya yaplamayacak eyleri istemekten kanmas ile gerekleebilir.

22
23

Mimarln Blmleri
Mimarlkta blm vardr: Yap Sanat, Zamanlerlerin Yapm, Makine retimi.

24

Bunlarn hepsi, dayankllk, uygunluk ve gzellie gereken nemi vererek yaplmaldr.

25
26

Bir Kentin Arazisi

Kentimizin yeri iin iklimi ok lml olan bir arazi semeye byk zen gstermek zorundayz.

27
28
29
30
31
32

Atalarmz, bir kent veya askeri garnizon ina edecekleri zaman, nerilen arzide otlayan
srlardan birkan kurban ederek, karacierlerini incelerlerdi. lk kurbanlarn cierleri koyu
renkli veya normal ktnda, kusurun bir hastalktan m yoksa yediklerinden mi kaynaklandn
anlamak iin baka srlar kurban ederlerdi. Cieri salam ve diri klan iyi su ve besinin
varln birok benzer deney sonucunda kantlamadka, savunma yaplarnn yapmna hibir
zaman balamazlard.

33
34
35
36
37
38
39

Kentsel Dnm
Eski SALPIA llar, yllarca sren hastalktan sonra kentin ileli sakinleri, ortak bir dileke ile
Marcus Hostilius a bavurup kendilerine kentlerini tayabilecekleri uygun bir yer bulmas iin
onu ikna ederler. O da vakit geirmeden en ustalkl aratrmalar yaparak deniz kenarnda
salkl bir arazi satn alr ve Senato ile Roma halkndan kenti tamak iin izin ister. Surlar ina
ederek, konut arsalarn dzenler; her yurttaa bunlardan birer tanesini ok nemsiz para
karlnda balar. Bunu gerekletirdikten sonra glden denize bir ama yaparak, gl
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 4

/ 18

1
2

kentin liman haline getirir. Sonuta, SALPIA nn insanlar imdi eski kentlerinden yalnzca drt
mil uzaklkta ve salkl bir arazide yayorlar.

3
4
5
6

Kent Duvarlar
Salam zemini-varsa- bulana kadar kazp temelleri nerilen yapnn byklnn gerektirdii
derinliklere yapnz. Temeller, toprak zerinde grnen duvarlardan ok daha kaln yaplmal,
yaplar da mmkn olduu kadar salam olmaldr.

7
8
9

Yollar, sarp noktalarda glendirilmeli ve kaplara yaklarken dz olarak deil, sadan sola
doru planlanmaldr; bunun sonucunda, saldranlarn kalkanla korunmayan sa taraflar duvara
ak olacaktr.

10
11

Kuleler bir ok atmn gemeyecek aralklarla yaplmaldr ki, herhangi birine yaplan bir saldr,
sadaki ve soldaki kulelerden yaplan atlarla pskrtlebilsin.

12
13
14

Kulelerin kendileri yuvarlak veya ok keli olmaldr. Kare biimindeki kulelerin keleri,
koba darbeleri sonucunda dalacandan, sava makineleriyle daha abuk tahrip
olacaklardr.

15
16
17
18
19
20

Sokaklarn Ynleri
Ara sokaklarda rzgarlarn nlenmesi nceden dnlrse sokaklarn tasarm doru olacaktr.
Lesbos adasndaki Mytilene, grkemli ve zevkle ina edilmi bir kent olmakla birlikte konumu iyi
dnlmemitir. O toplumun insanlar gney rzgar estiinde hastalanrlar ve kuzeybat
rzgar ile ksrmeye balarlar; kuzeyden esen rzgarla gerekten ifa bulmalarna ramen,
feci souk nedeniyle yollarda ve ara sokaklarda durmalar olanakszdr.

21
22
23
24
25
26
27

Kentin ortasna, tesviye aleti ile lerek bir amussium yerletiriniz veya cetvel ile tesviye aleti
kullanarak amussium gerekmeyecek biimde dz bir yer hazrlaynz. O yerin tam ortasna tun
bir gne mili veya glge izleyici yerletiriniz. Sabahn beinci saati civarnda, bu gne
milinden yansyan glgenin ucunu alarak iaretleyiniz. Sonra pergelinizi gne milinin glgesinin
uzunluunu belirten bu noktaya aarak merkezden bir daire iziniz. leden sonra, gne
milinizin glgesini uzadka izleyiniz; dairenin evresine tekrar dedii ve sabah glgesinin
uzunluu ile leden sonra eitlendii zaman bunu bir nokta ile iaretleyiniz.

28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38

Pergelinizle bu iki noktada kesien yaylar izerek, kesitikleri nokta ile merkez arasndan gney
ve kuzey ynlerini elde etmek iin dairenin evresine doru bir izgi ekiniz. Sonra, dairenin tm
evresinin on altda birini ap olarak kullanarak, merkezi gneye giden izgi zerinde ve
dairenin evresini kestii noktada olan bir daire iziniz; gney tarafnda, dairenin evresinin
sana ve soluna iaretler koyarak, ayn ilemi kuzey taraf iin tekrarlaynz. Bylece elde
edilen drt noktadan, dairenin evresinin bir tarafndan dierine doru ve merkezde kesien
izgiler iziniz. Sonuta, dairenin apnn sekizde birlik blmn gney (Auster) , dierini de
kuzey (Septentrio) iin elde etmi olacaz. Dairenin tm evresinin geri kalan blm ise her iki
tarafta er eit ksma ayrlmaldr. Bylece, sekiz rzgarla eit olarak blnm bir figr ortaya
kacaktr. Sonra yollarnzn ve ara sokaklarnzn ynn, iki rzgarn blgesini ayran izgilere
gre ayarlaynz.

39

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 5

/ 18

1
2
3

Ev sralar, rzgarlarn ynnden korunmaldr ki, rzgarn gc bloklarn kelerine arparak

krlp, dalabilsin.

4
5
6
7
8

Kamu Yaplarnn Arazileri

Kent deniz kenarnda ise, forumun yeri limana yakn bir yerde seilmeli, daha ieride ise kentin
ortasnda olmaldr. Tapnaklar iin, kentin, zel korumas altnda bulunduu varsaylan
tanrlarla, Jpiter, Juno ve Minerva nn alanlar, kentin byk bir ksmn gren en yksek
yerinde yaplmaldr.

9
10
11
12
13
14
15

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 6

/ 18

Kitap II.

2
3
4

Konutun Kkeni
nsanolunun ilk kez bir araya gelerek bilinli toplantlar yapmasnn ve sosyal ilikiler
gelitirmesinin kayna atein kefidir.

5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Takliti ve renmeye hazr bir doalar bulunduundan, her gn yaptklar yeniliklerle vnerek
birbirlerine uralarnn sonularn aktardlar. nceleri, ufak dallarla tutturulmu atall kazklar
dikerek stlerini amurla rttler. Dierleri, kurumu amur yumrularndan duvarlar rerek
yamur ve scaktan korunmak iin bunlar kam ve yapraklarla kapladlar. Ormanlarn bol
olduu Pontus da, aalar btn olarak bir saa, bir de sola yere yatrrlar; aralarnda
aalarn uzunluuna gre bir mesafe brakarak, alttakilerin ular zerine ve onlara dik ada iki
aa daha yerletirirler. Bu drt aa konutun uzamn belirler. Sonra, bunlarn zerine deiimli
olarak, kelerde birbirlerine geen srklar yerletirirler. Malzemenin kalnl nedeniyle kalan
boluklar da yonga ve amurla kapatrlar. atlara gelince, tali kirileri yerletirirken, ularn
keserek derece derece yaklatrrlar ve drt kenardan yukarya doru piramit eklinde
ykselterek birlemelerini salarlar.

16
17
18
19

Fizikilere Gre Temel Madde

Thales, tm nesnelerin temel maddesinin su olduunu, Efesli Heraclitus, bunun ate olduunu
dnrken, Democritus ile Epikr, blnmeyen cisim diyerek atom olduunu sanyorlard.
Pythagoras okulu su ve atee, hava ve toprak elerini eklemitir.

20
21
22
23

Tula
Tula, kumlu veya (deniz) akll kilden veya ince akldan yaplmamaldr; nk ncelikle, bu
trlerden yapldklar zaman ar olurlar; ikincisi, duvarlarn iinde iken yamurla slandklarnda,
ufalanp, paralanrlar ve ilerinde bulunan saman, malzemenin kabal nedeniyle dalr.

24
25
26
27
28
29

Tulalar, dzgn kuruyabilmeleri iin baharda ve sonbaharda yaplmaldr. Yazn yaplanlar,

kzgn gne d yzeyleri kurutup, ilerini nemli braktndan kusurlu olurlar. Kururken
meydana gelen ekme, daha nce kurumu olan ksmlarda atlaklar oluturarak tulalar
zayflatr. Tulalar, kullanlmalarndan iki yl nce yaplrlarsa en yararl olur; nk daha az
zamanda kurumazlar. Bu o denli dorudur ki, UTICA da duvarlar yaplrken, yalnzca yetkililer
tarafndan onaylanm, be yl nce yaplm tulalar kullanlr.

30
31
32
33

Kum
lerinde en iyisi, elde ovuturulduunda trdayandr; iinde fazla toz toprak olan ise yeterince
keskin olmayacaktr. Yine, beyaz bir giysi zerine biraz kum serpip sirkeleyiniz; eer giysi
kirlenmez ve zerine zerrecikler yapmazsa, kum uygundur.

34

Deniz kumunun kullanld duvarlar svandklar zaman oluan tuzlu tozlar, yzeyi bozar.

35
36
37
38

Ocak kumunun kullanld duvarlar ise abuk kururlar, sva tabakalar kalc olur ve tonozlar
tayabilirler. Kum ocaklarndan elde edilen taze kumdan sz ediyorum. nk, karldktan
sonra uzun sre kullanlmadan akta kaldnda, gne, ay ve kradan etkilenerek dalr ve
topraklar.

39

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 7

/ 18

1
2
3
4
5

Ta
Traverten ve ayn snftan ta trleri zerlerine yerletirilen ar ykten veya hava koullarndan
gelecek zarara kar dayankldrlar; ancak, atee dayankl olmayp annda atlayarak ufak
paralara blnrler. Bunun nedeni, doal yaplarnda ok az nem ve toprak esi, fakat bol
miktarda hava ile ate bulunmasdr.

6
7

Duvar rme Yntemleri

ki duvar biemi vardr: Opus reticulatum ve opus incertum.

8
9

Opus incertum da molozlar sralar halinde birbirleri stne bindirilerek dendiinden, gzel
grnmedii halde, Opus reticulatum dan daha salam bir duvar ortaya kar.

10
11
12
13

Kentin yaknlarnda kesme tatan veya mermerden yaplan ancak d duvarlarnn arasndaki i
ksmlarda ta dolgu bulunan anttan renebiliriz. Molozun gzenekli oluu, zamanla harcn
gcn yitirmesine neden olmutur. Bu yzden, duvarlarndaki balayc malzemenin kmesi
ile derzleri alan bu antlar paralanarak yklmaktadrlar.

14
15
16

Byle bir faciay nlemek isteyen birisi, kaplamlarn ardnda bir boluk brakarak i tarafta
krmz kesme tatan, pimi tuladan veya lavdan dizilerle denmi iki ayak kalnlnda
duvarlar yapmal ve bunlar n yzlere demir kenetlerle kurun kullanarak tutturmaldr.

17
18
19
20
21
22
23
24

ilerimiz ii bitirme acelesiyle duvarlarn yalnzca d yzeyleri ile uraarak onlar dik olarak
derler ve aralarn bol miktarda krma ta ve geliigzel atlm harlarla doldururlar. Bu, ayn
yapda ikisi kaplama, dieri ise aralarndaki dolgu olmak zere farkl kesit yaratr. Fakat
Yunanllar byle yapmazlar; talar dz olarak ve her iki tatan birisini duvarn kalnlnn
ierisine uzunlamasna derler ve duvarlarn kalnln d yzeylerden i ksmlarna kadar
dolgu kullanmadan salam ve kesintisiz bir kitle halinde ina ederler. Ayrca, belli aralklarda
duvarn kalnl boyunca tek talar derler. Her iki utan gzken bu talar, balayc
gleriyle duvarlarn salamlna byk katkda bulunurlar.

25
26
27
28
29
30

Molozla yaplan ve incelikle tamamlanan duvar trlerinin hibiri zaman getike yklmaktan
kurtulamaz. Bu yzden, ortak duvarlar deerlendirmek zere seilen bilirkiiler
deerlendirmelerini inaatn maliyetine gre yapmazlar; fakat her davada, yazl szlemeye
bakarak, duvarn ayakta durduu her yl iin maliyetin seksende birini karrlar ve geri kalan
ksmnn denmesine karar verirler. Bylelikle, bir yerde bu tr duvarlarn seksen yldan fazla
dayanamayacan belirtmi olurlar.

31
32

Ancak, tula duvarlara gelince, ayakta kaldklar srece, hibir kesinti yaplmaz ve
deerlendirmeleri her zaman inaatn maliyetine gre yaplr.

33
34
35
36

lkenin yasalar kamu mlkiyetindeki yerlerde bulunan duvarlarn bir buuk ayaktan kaln
olmasn yasaklamaktadr. Dier duvarlar yer kazanmak iin ayn kalnlkta yaplrlar. Dier
yandan tula duvarlar, iki veya tula kalnlnda olmadka, bir kattan fazlasn tayamazlar;
bir buuk ayak kalnlndaki duvarlarda bu kesinlikle olas deildir.

37
38
39
40
41

Badadi yaplara gelince, hibir zaman kefedilmemi olmalarn isterdim. Zamandan ve

uzamdan kazandka, bu yapnn ortaya karaca felaketler de o lde byk olacaktr;
nk mealeler gibi annda ate alabilirler. Bu nedenle daha byk harcamayla frnlanm
tuladan duvar yapmak, daha ucuza amurla svanan badadi yaplar retmek ve tehlike iinde
olmaktan daha iyidir.

42
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 8

/ 18

1
2
3
4

Kereste
Kereste, sonbaharn ba ile Favonius (Roma Rzgr Tanrs) esmeye balad zaman
arasnda kesilmelidir. nk ilkbaharda tm aalar gebe kalrlar ve doal zindeliklerinin
tmn her yl yeniden filizlenen yapraklarnn ve meyvelerinin remesine harcarlar.

5
6
7

Aalar eitli olup, zellikleri birbirlerine benzemez. Yaplarda en uygun olan mee, karaaa,
kavak, selvi, kknar ve benzerleri gibi aalar da byledir. rnein meede kknarn, selvide de
karaaacn etkinlii yoktur.

8
9

Kknar, dokusu doal olarak sert olduundan ykn altnda kolay eilmez ve atklarda
kullanldnda dzln korur.

10
11

Sedir aacndan sedir ya diye bilinen bir ya retilir. zerlerine bu yadan srlen kitaplar ve
baka nesneler kurtuklardan ve rmeden etkilenmezler.

12
13
14

Karaam, z ac olduundan yalnzca rmekten ve kurtuklardan korunmakla kalmaz; kire

ocandaki talar gibi baka odunlarla yaklmadka, ne kendiliinden, ne de atele
tututurulamaz.

15

Kitap III.

16

Delfi deki Apollo, rahibesinin kehanet szckleriyle Sokrat insanolunun en bilgesi ilan etti.

17
18
19
20
21
22
23

imdi, Sokrat n arzulad gibi duygularmz, dncelerimiz ve renimle kazandmz bilgiler

ak seik grlebilseydi, tannm olmann ve ar vgnn bir etkisi kalmayacak, doru ve
salam bir renimden geerek bilginin doruuna erienler, kendileri hi uramakszn grev
alabileceklerdi.Ancak bu gibi eyler, olmalar gerektiini dndmz gibi ak ve belirgin
grnmedikleri iin ve renim grenlerden ok cahillerin kayrldn izlediimden ve eref
kazanma uranda cahillerle uramay kendime yaktramadmdan bilgi alanmzn
mkemmelliini bu bilimsel yapt yaynlayarak, gstermeyi yeliyorum.

24
25

Tapnaklarda ve nsan Vcudunda Bakm

Bir tapnan tasarm bakma dayanr; mimar, bakm ilkelerini titizlikle gzetmelidir.

26
27
28

bakm
1. ki veya daha ok ey arasnda konum, biim ve belirli bir eksene gre l uygunluu,
simetri.

29
30

2. mat. Eksen olarak alnan bir dorudan, benzer noktalar karlkl olarak ayn uzaklkta
bulunan iki benzer parann birbirine gre olan durumu, tenazur, simetri.

31
32

Bakm ve orant olmadan hibir tapnan tasarm ilkeleri belirlenemez; yani, eler arasnda
tpk fizii dzgn bir erkekte olduu gibi belirgin bir iliki bulunmaktadr.

33
34
35

nk insan vcudunun doal tasarmda, yzn, eneden aln stne ve salarn en dipteki
kklerine kadar, boy uzunluunun onda biri olmas n grlmtr; el ak olduunda da,
bilekten orta parman ucuna kadar ayn oran vardr.

36
37
38
39

Ayn ekilde, bir tapnan eleri ile btnnn genel lleri arasnda byk bir uygunluk
bulunmaldr. Yine insan vcudunun merkez noktas doal olarak gbeidir. nk, bir adam
elleri ve ayaklar ak olarak arka st yatt zaman el ve ayak parmaklarnn ular gbeine
yerletirilen bir pergelin izdii dairenin evresine deecektir.
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 9

/ 18

1
2
3
4
5

Tapnaklarn Temelleri ve Altyaplar

Bu yaplarn temelleri, bulunabilirse salam zemine kazlp, yapnn byklnn gerektirdii
lde derine inmeli ve tm mmkn olduu kadar salam yaplmaldr. Yer stnde,
stunlarn altna ngrlen stun kalnlnn yars kadar fazlalkta duvarlar yaplmal ki alttaki
stekinden daha salam olabilsin.

6
7
8
9
10

Salam zeminin bulunmad, derinlere kadar gevek toprak veya bataklk bulunan durumlarda,
toprak kazlarak temizlenmeli ve yank kzlaa, zeytin veya meeden oluan kazklar
kullanarak hazrlanmaldr: bunlar kpr kazklar gibi birbirlerine ok yakn olarak makinelerle
derine aklmal, aralar kmrle doldurulmaldr. Son olarak, zerlerine temeller en salam bir
biimde yaplmaldr. Temeller belli bir dzeye getirildikten sonra stilobatlar yerletirilmelidir.

11
12

stilobatlar
antik mimaride stunlar tayan yerden yksek olan setlere verilen isimdir.

13
14

Yine de, stunlar, yanlardaki stun aral says ndekilerin iki kat olacak ekilde
dzenlenmelidir. Bylelikle, yapnn uzunluu, geniliinin iki kat olacaktr.

15
16

Basamak genilii birbuuk ayaktan az, iki ayaktan fazla yaplmamaldr. Tapna evreleyen
basamaklar bulunacaksa tm ayn boyutlarda yaplmaldr.

17
18
19
20

Her stunun yirmi drt yivi olmaldr; bunlar o ekilde yontulmaldr ki, bir marangozun gnyesi
yivin boluuna yerletirilip evrildiinde, gnyenin kollar sa ve soldaki filetlerin kelerine
desin ve gnyenin ucu ibkey yzeyin iinde hareket ettike iteki bir noktaya devaml
dokunsun. Yivlerin genilii, ekilde grlecei gibi stunun ortasndaki genilemeye eittir.

21

Kitap IV.

22
23
24
25
26
27
28

Tapnak Hangi Yne Bakmaldr?

Snrlayc nedenlerin bulunmad ve seimin serbest olduu durumlarda, tapnan ve
selladaki heykelin, gkyznn bat tarafn grmesi gerektii ilkesine gre saptanr. Bu, adak
ve kurbanlarla sunaa yaklaanlarn, tapnan iindeki heykelin nnde dururken gndoumu
ynnde olmalarn salar; bylelikle adakta bulunanlar gkyznn gnein doduu ynne
bakarak dua edip, kurban keserken, ayn ekilde tanrlarn heykelleri de doudan geliyormu,
onlar izliyormu gibi grnecektir.

29
30

Sunaklar douya bakmal ve her zaman, dua edenlerle kurban adayanlarn yukarya, tanrya
doru bakabilmeleri iin tapnak iindeki heykellerden daha aada yer almaldrlar.

31

Kitap V.

32
33
34
35
36

Hamamlar
Hamamlar iin ilk olarak, mmkn olan en scak konum seilmeli yani, kuzey ve kuzeydou
ynleri dnda bir yn yelenmelidir. Scak ve lk hamamlar gneybatdan k almal veya
konum buna elverili deilse her koulda k gneyden gelmelidir; nk genellikle ykanma
zaman gn ortasndan akama kadardr.

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 10

/ 18

1
2
3

Ocak zerine, birisi scak, dieri lk, ncs de souk su iin olmak zere kazan
yerletirilmeli ve bunlarn konumlar, scak su kazanndan akan su miktarnn lk su kazanndan,
lk su kazanndaki suyun da souk su kazanndan tamamlanmas iin elverili olmaldr.

Derzler, klla kartrlm kille svanmaldr.

5
6
7
8

Hamamlarn bykl nfusa bal olmaldr. Odalarn oranlar u ekilde ayarlanmaldr.

Genilikleri, kurnalar ve banyo kvetleri iin niler dnda, uzunluklarnn te biri olmaldr.
Kurnalar her zaman bir pencerenin altna yerletirilmelidir ki etraflarnda duranlarn glgeleri
engellemesin.

9
10
11
12

Kubbenin ortasnda, zincirle asl tun bir disk bulunan bir delik braknz. Diskin ykseltilerek
indirilmesiyle halvetin scakl kontrol edilebilir. Anlald gibi, odann kendisi, atein gcnn
ve ssnn merkezden evrenin her tarafna eit olarak yaylabilmesi iin daire eklinde
olmaldr.

13
14
15
16

Tersaneler
Tersanelerin genel kural kuzeye bakmalardr. Gneye bakmalar, scan etkisiyle rmeye,
tahtakurusu, gemi kurdu ve daha birok zararl yaratn remesine, glenmesine ve canl
kalmasna neden olur.

17

Kitap VI.

18
19
20
21
22

Eskiler, ilerini ncelikle iyi bir aileden gelen mimarlara verirler, sonra da, bir arszn kendine
gvenine deil, bir beyefendinin onuruna gvenmeleri gerektiine inandklarndan, iyi bir eitim
grp grmediini aratrrlard. Mimarlar da bu denli nemli konularda hi kukusuz gvenilir
ve iyi insanlar olmalar iin bakalarn deil, yalnzca kendi oullarn ve akrabalarn eitip,
yetitirirlerdi.

23
24
25
26

Fakat bu yce sanatn, eitimsiz ve deneyimsizlerin yannda, mimarlkla bir ilikisi olmak bir
yana, marangozluk bilgisi bile olamayan kiiler tarafndan cretkarca uygulandn grdke,
bilgilerinin verdii gvenle kendi yaplarn yapma cesaretini bulan konut sahiplerine vgden
baka syleyecek sz bulamyorum.

27
28
29

Kimse mimarlk dnda baka bir sanat rnein kunduracnn, rpcnn veya daha kolay olan
benzerleri gibi, kendi evinde uygulamaya kalkmaz. Bunun nedeni, profesyonellerin, gerek
sanat kavramadan kendilerini mimar olarak nitelendirmeleridir.

30
31
32
33
34
35

Konut Biemini Belirlemede klim

zel konutlar iin tasarmlarmzn doru olmas bakmndan ie balarken, yapldklar lke ve
iklim koullarn gzetmemiz gerekir. Belli bir konut biemi Msr iin uygun grnrken, bir
dieri ise spanya, Pontus, Roma ve baka yreler ve iklimler iin geerlidir. Bunun nedeni,
dnyann bir blmnn gnein direkt yrngesinde olmas, dier bir blmnn bunun
dnda, geri kalannn ise bunlarn ikisi arasnda bir yerde oluudur.

36
37
38
39

Kuzeyde, konutlar atyla tamamen kapatlmal, olabildii kadar korunmal ve scak bir yne
cephelerini gstermekle beraber kuytuda olmaldrlar. Dier yandan, gne gcnn fazla
olduu scan etkisindeki gney lkelerinde konutlar akta olmal, kuzey veya kuzeydouya
bakmaldr.
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 11

/ 18

1
2
3
4

eitli Odalarn Doru Cepheleri

Klk yemek ve banyo odalar akam ndan yararlanmak iin gneybatya bakmaldrlar.
Yatak odalar ve ktphaneler, amalar sabah n gerektirdiinden dou ynnde
olmaldrlar ve bylece bu tr ktphanelerdeki kitaplar bozulmaz.

5
6

lkbahar ve sonbahar iin yemek odalar douya bakmaldr. Yazlk yemek odalar kuzeye
bakmaldr.

7
8
9
10

Odalarn, Sahiplerine Gre Dzenlenmesi

zel odalar kimsenin davetsiz girme hakk olmayan yatak odalar, yemek odalar, banyo odalar
ve amalar bunlara benzeyen tm dier odalardr. Ortak odalar, kiilerin, davetsiz de olsa kesin
girme hakk olan giri avlular, avlular ve btn benzer amal olanlardr.

11
12
13

iftlik Evi
Ahrlar on ayaktan dar, onbe ayaktan geni olmamal, uzunluklar da her boyunduruk iin yedi
ayaktan ksa olmamaldr. Banyo odalar mutfan yannda yer almaldr.

14

Btn binalar iyi k almalarna dikkat etmeliyiz.

15
16
17

In gelmesi gereken tarafta, engeller grnen duvarn zerinden, n gelmesi gereken

noktaya bir izgi ekiniz; bu izginin zerine bakldnda gkyz fazlaca grnyorsa, bu
durumda k iin bir engel yoktur.

18
19
20

Yunan Evi
Erkeklerin yemek davetleri bu byk odalarda yaplr; nk Yunan geleneklerine gre ev
sahibesinin bu tr davetlerde hazr bulunmas adet deildir.

21
22
23
24

Temeller ve Altyaplar zerine

Yer altnda odalar ve tonozlar tasarlanyorsa, bunlarn temelleri, konutun stteki duvarlarndan
daha kaln olmaldr; konutun duvarlar, ayaklar ve stunlar ise, salamlk asndan, alttaki
temellerin zerine dikey olarak ve ortalarna gelecek ekilde yerletirilmelidirler.,

25
26

Duvarlarn ykn, derzleri merkezden yaylan konik talardan oluan kemerlerle azaltmamz
gerekir.

27
28

Ayn zeni duvarlarn tamamen dey olmalar ve hibir noktada ne doru eilmemeleri iin de
gstermemiz gerekiyor.

29
30
31
32

Altyapya da zellikle dikkat etmek gerekir; nk genellikle dolgu olarak kullanlan toprak
sonsuz zararlara neden olabilir. Toprak dolgu, yaz aylarndaki arln her zaman koruyamaz;
k aylarnda, bol miktarda yamur suyunu emerek, hacim ve arl arttndan, etrafndaki
duvarlar patlatr ve darya frlatr.

33
34
35
36
37
38

Byle bir kusuru nlemek iin aadaki yntemlerin kullanlmalar gereklidir. nce, duvarlarn
kalnl, dolgu miktar ile orantl olmaldr; ikinci olarak, duvarn d etrafnda, duvarla ayn
zamanda ve birbirlerinden, temelin tasarlanan yksekliine ve kalnlna eit bir mesafe ile
ayrlan payandalar ina ediniz. Altta ise, temelin kalnl iin belirlenen bir mesafe kadar
kmalarn salaynz, sonra yava yava bu kntlar azaltarak yzeyde binann duvarlarnn
kalnlna eitleyiniz.

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 12

/ 18

1
2
3

eride toprak kitlesini desteklemek iin duvara bitiik testere az eklinde yaplar bulunmaldr;
dilerin her biri duvardan ileriye, temelin yksekliine eit bir mesafe boyunda uzanmal ve
duvarla ayn kalnlkta olmaldr.

4
5
6
7

Mimarlarla, dierleri arasnda u fark vardr ki sradan kiiler yapt bitmi haliyle grmeden nasl
olacan bilemezken mimar, tasarmn gelitirdikten sonra, yapta balamadan, onu
sekinletirecek gzellik, uygunluk ve doruluk konusunda kesin bir dnceye sahiptir.

Kitap VII.

9
10
11

Atalarmz, sradan deil, snrsz bir teekkre layktrlar; nk kskanlk dolu bir sessizlikle
yetinmeyerek her trl dncelerinin yazlarnda gelecee aktarlmas iin zen
gstermileridir.

12
13
14

Eer bunu yapmam olsalard, ne Thales, Democritus, Anaksagoras, Ksenofanes ne de

Sokrat, Platon, Aristo, Zeno, Epikur ve dier filozoflarn insan yaamnn srdrlmesi iin
ortaya koyduklar kurallar bilemeyecektik.

15
16
17
18

Demeler
Beton demelerin zeminle ayn dzlemde olmas iin nce topran her yerde salam olup
olmadn kontrol ediniz; salam ise, dzelterek zerine besleme katmanyla birlikte krma ta
deyiniz. Eer deme tamamen veya ksmen dolgu ise byk bir dikkatle bastrlmaldr.

19

K meesinden yaplan tahtalar adi meenin karmamas iin de dikkatli olmalyz.

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 13

/ 18

1
2

Deme tahtalar tamamlandktan sonra, ahabn kireten zarar grmemesi iin, bulunabilirse
ereltiotu ile yoksa samanla zerini rtnz.

3
4
5
6

Kirecin Sva in Sndrlmesi

En iyi kire, topraklar halinde alnp, kullanlmadan nce uzunca bir sre sndrlrse sorun
kmayacaktr; nk ocakta yeterince yanmam kire bylelikle suda snd uzun sre
ierisinde ssn atacak ve tamamen snerek ayn kvama gelecektir.

7
8
9
10

Bir apa alnz ve har yn iindeki snm kireci tpk odun keser gibi kartrnz. Kire
apaya ufak paracklar halinde yaprsa henz kvamna gelmemitir; apa demiri tertemiz ve
kuru karsa, kirecin zayf ve susuz olduunu gsterecektir; ancak kire, zengin ve gereken
ekilde snmse, demire zamk gibi yapacak ve kvamna ulatn kantlayacaktr.

11
12
13

Tonozlar ve Sva ilii

Kum harcnn srld temel ne kadar iyi olursa, svann salaml da o nispette dayankl
olacaktr.

14
15
16

lk svadan baka en az kat kum harc uygulandkta sonra mermer tozu katmanlar iin
karm hazrlamalyz; har teknede kartrldnda, yapmadan malann kolaylkla ve temiz
olarak kaca bir kvamda olmaldr.

17
18
19
20
21

Yunan sva iileri, yaptlarna dayankllk kazandrmak iin, bir har teknesi yapp iinde kirele
kumu kartrrlar; iiler getirterek bu malzemeyi ahap tokmaklarla dverler ve bu ekilde iyice
ilenmeden de bu malzemeyi kullanmazlar. Bu yzden, bazlar eski duvarlardan paralar
keserek bunlar tabaka halinde kullanrlar; bu tr tabakalarn ve yanstclarn svalarnn
epeevre knt yapan pahl kenarlar vardr.

22
23
24
25
26
27
28
29
30

Nemli Ortamlarda Sva ilii

nce, zemin kattaki blmeleri ele alrsak, kum yerine frnlanm tula ile kartrlm ilk sva
tabakasn yerden ayak kadar ykseklie uygulaynz; sonra da rutubetten bozulmamas iin
o ksmlara svay uygulaynz. Ancak, bir duvar, btnyle nemli bir ortamda ise, koullara
uygun bir uzaklkta i tarafa ince bir ikinci duvar ina ediniz; iki duvar arasndaki bu arala,
blme kotundan daha altta ve ak havaya delikleri olan bir kanal anz. Ayn ekilde, duvar o
noktaya ykseldiinde tepesinde de hava delikleri braknz. nk, nemin alttaki veya stteki
deliklerden kma olana yoksa, yeni duvarn her tarafna yaylacaktr.BU yapldktan sonra,
duvar frnlanm tuladan yaplm harla svayp, cilalaynz.

31

Kitap VIII.

32
33
34
35
36

Su Nasl Bulunur?
Gne domadan, aramann yaplaca yere dmdz yatarak ve enenizi topraa dayayarak,
yreyi gzden geiriniz. Bu yntemle, ene sabit olduu iin gr alan gereinden yksee
kmadan tm alanda ayn ykseklikte snrl kalacaktr. Daha sonra, kvrlarak havaya ykselen
buharlarn grld yerleri kaznz. Bu belirti, kuru bir noktada kendini gsteremez.

37
38

ayak kareden az olmayacak be ayak derinliinde bir yer kaznz, ierisine gne batarken,
tun veya kurun bir kase veya kap, hangisi varsa, koyunuz. erisine ya srerek ters eviriniz

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 14

/ 18

1
2

ve ukurun zerini kam veya yeil dallarla rterek toprakla kapatnz. Ertesi gn bunu
atnzda kapta su damlalaryla szntlar varsa, yrede su vardr.

3
4

Aratrmay yapmak iin en iyi yerler dalar ve kuzeye bakan yrelerdir, burada bulunan
kaynaklar daha tatl, salkl ve boldur.

5
6
7

Yamur Suyu
Yamur suyu daha salkl zelliklere sahiptir, nk btn kaynaklarn en hafif, en ince ve saf
ksmlarndan kar.

8
9
10
11
12
13
14

eitli Sularn Farkl zellikleri

Yabanc maddelerle kaynad iin her scak kaynan, iyiletirici zellikleri vardr. Kkrtl
kaynaklar hararetleriyle vcuttaki kt salglar stp yakarlar ve kaslardaki arlar giderirler.
ap kaynaklar, fel veya benzeri rahatszlklarda gc zayflayan kol ve bacaklarn tedavisinde
kullanldklarnda ak gzeneklerden ieriye s verip, scan kar etkisiyle souu engellerler
ve bu organlar sala kavutururlar. Mshil olarak alnan asfaltl kaynak sular da i
rahatszlklar giderirler.

15
16
17
18
19

yi Su in Denemeler
Kaynaklar nceden denenmeli ve kantlanmaldr.Akta ve serbeste akyorlarsa, suyu
kullanmak iin tamaya balamadan nce yrede oturanlarn vcut yaplarn kontrol ediniz;
eer yaplar salam, renkleri taze, bacaklar gl ve gzleri temiz karsa, kaynaklar tamamen
onaylanabilir.

20
21

Yeil sebzeler byle bir suyun bulunduu bir kapta ate zerinde abuk pierlerse suyun iyi
veya salkl olduu yine kantlanacaktr.

22
23
24

Terazileme ve Terazileme Aralar

Suyu konutlara, kentlere tamak iin nce terazileme, dioptrae, su terazileri veya chorobates ile
yaplrsa yaplr. Chorobates ile yaplrsa daha hassas olacaktr.

25
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 15

/ 18

2
3
4
5
6
7

Chorobates, uzunluu yirmi ayak -yaklak olarak 6,50m.- civarnda dz bir cetveldir. Ularnda,
birbirinin ei olan ve dikey olarak tutturulmu ayaklar vardr. Ayrca gemelerle tutturulan yan
paralar tahta ile ayaklar balarlar. Bu yan paralarn zerinde dey izgiler bulunur ve
cetvelden bu izgiler boyunca ekller sarkar. Cetvel kurulduu zaman ekller, iki izgiden de
ayn anda geerlerse, aletin dengede olduunu gsterirler.

8
9
10
11

Fakat rzgar ve srekli hareket, izgilerin kesin bir gsterge vermesini engellerse, st ksmnda
be ayak uzunluunda, bir parmak geniiliinde ve bir buuk parmak derinliinde bir oluk
aarak ierisine su dknz. Su, oluun kenarlarna eit olarak ykselirse aletin dz olduu
bilinecektir.

12

Kitap IX.

13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

Krotonlu Milo,
Platon,
Pythagoras,
Arimed,
Tarentumlu Archytas,
Cyreneli Eratosthenes,
Lucretius,
Cicero,
Varro,
Ey Sezar, kendilerinden yararlandm yazarlar bunlardr.1
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 16

/ 18

1
2
3
4
5

Burlar Kua ve Gezegenler

Ekinoksta gne saati milinin glgesinin Atina da bir uzunlukta, skenderiye de baka, Roma
da baka, Piacenza da ve dnyann dier yerlerinde yine farkl olmas tanrsal zekaya bal
olup bu konuyu dnenler iin hayranlk uyandran bir mucizedir. O yzden, gne saati
izimleri, farkl konumlar nedeniyle birbirlerinden ok farkldr.

6
7
8
9
10

Ekinoks ya da gn tn eitlii, gne nlarnn ekvatora dik vurmas sonucunda aydnlanma

emberinin kutuplardan getii an. Gndz ile gecenin eit olmas durumudur. Ylda iki kez
tekrarlanr. Kuzey Yarkrede yaklak olarak 21 Mart lkbahar Ekinoksu - 23 Eyll Sonbahar
Ekinoksudur. Gney Yarkrede yaklak olarak 21 Mart Sonbahar Ekinoksu - 23 Eyll lkbahar
Ekinoksudur.
UTC gndnmleri ve ekinokslar tarih ve zamanlar
Ekinoks

Gndnm

Ekinoks

Gndnm

Mart

Haziran

Eyll

Aralk

yl

gn

zaman

gn

zaman

gn

zaman

gn

zaman

2004

20

06:49

21

00:57

22

16:30

21

12:42

2005

20

12:33

21

06:46

22

22:23

21

18:35

2006

20

18:26

21

12:26

23

04:03

22

00:22

2007

21

00:07

21

18:06

23

09:51

22

06:08

2008

20

05:48

20

23:59

22

15:44

21

12:04

2009

20

11:44

21

05:45

22

21:18

21

17:47

2010

20

17:32

21

11:28

23

03:09

21

23:38

2011

20

23:21

21

17:16

23

09:04

22

05:30

2012

20

05:14

20

23:09

22

14:49

21

11:11

2013

20

11:02

21

05:04

22

20:44

21

17:11

2014

20

16:57

21

10:51

23

02:29

21

23:03

2015

20

22:45

21

16:38

23

08:20

22

04:48

2016

20

04:30

20

22:34

22

14:21

21

10:44

2017

20

10:28

21

04:24

22

20:02

21

16:28

11

Kitap X.

12

Makineler ve Aralar

13
14
15

Su Burgusu

16
17
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

VITRUVIUS 17

1
2

Su Burgusu

3
4

Ctesibius Pompas

5
6
7
Hazrlayan:
Cengiz AKYOL

/ 18

VITRUVIUS 18

/ 18

1
2

Hodometre

3
4

Hodometre, yolda bir arabada otururken veya denizde giderken yolculuumuzda ka mil
gerekletirdiimizi bilmemize yarar.

5
6

Mancnk

7
8
9
10
11
12
13

Kaynaklar:

14

1. Mimarlk zerine On Kitap, VITRUVIUS

Hazrlayan:
Cengiz AKYOL