Professional Documents
Culture Documents
Ic3a7indekiler 2013son4
Ic3a7indekiler 2013son4
Ic3a7indekiler 2013son4
Anadolu Arkeolojisinde
letiim A ve Sosyal Organizasyon
!
! Katlmclar
! zetler
! Program
! Yayn Program
!
Sunu
! DZENLEME KOMTES
! Prof. Dr. Kemal Bykgzel | Fen-Ed. Fakltesi Dekan Blent Ecevit ni.
! Prof. Dr. Yksel Ayaz | Fen-Ed. Fak. Dek. Yrd. Blent Ecevit ni.
! Do.Dr. Ahmet Efilolu | Fen-Ed. Fak. Dek. Yrd. Blent Ecevit ni.
! Yrd. Do. Dr. Adnan Baysal | Blent Ecevit niversitesi / Arkeoloji Blm
! Yrd. Do. Dr. Hamza Ekmen| Blent Ecevit niversitesi / Arkeoloji Blm
! SEKRETERYA
! Ar. Gr. Ali Gney | Blent Ecevit niversitsi / Arkeoloji Blm
Demet Cokun
Derya Demirkap
Hacer Er
Merve Erdodu
Emre Filiz
Mehmet Kra
Seil Mutlu
Serkan Tetik
Hilal Uslu
indekiler
1.
Bildiri ars......................................................................................
2.
Ulam.................................................................................................
3.
Konaklama..........................................................................................
4.
Giri.....................................................................................................
10
5.
Katlmclar.........................................................................................
13
6.
Program..............................................................................................
19
20
22
7.
Bildiri zetleri....................................................................................
24
8.
41
9.
Yazm Kurallar..................................................................................
43
46
Bildiri ars
nsan, doas gerei, sosyal bir varlk olmas nedeniyle srekli olarak iletiim
halindedir. Kurulan iletiim ve iletiim alarnn arkasnda sosyallemenin dnda farkl
nedenler de vardr. Modern dnyada ba dndren bir hzla gerekleen iletiim, uzak
gemiteki insan gruplarnda nasld? Hangi koullarda gerekleiyordu? letiimin
nemi ve insan gruplar iin anlam neydi? Gemii aratran bilim dallarndan biri olan
arkeolojinin elde ettii verilerde iletiime ait izleri grmek mmkn m? letiim,
kltrel geliim ve etkileim iin kanlmaz ve tek yol olarak kabul edilmektedir. Tarih
ncesi dnemlerden gnmze kesintisiz iletiim halinde olmamza ramen arkeolojide
iletiim ve rntlerine ait bir sorgulama neredeyse yok gibidir. Kazlarda ele geen
materyal kltr kalntlarnn analojileri iletiimin kant olabilir mi? Ayn materyal
kltr kalntlarna sahip, farkl kltrel yaplar nasl aklayabiliriz? letiim alar
arkeolojik verilerde nasl tespit edilebilir? Gemite iletiim alar nasl kuruldu?
Balk ve zetlerinizi (200 kelime) 30 Eyll 2013e kadar aadaki mail adresine gnderebilirsiniz.
Yer:
ULAIM
ULAIM
Zonguldak ilimize karayoluyla ulam zel aralar ve ehirleraras alan otobs
firmalar araclyla salanabilmektedir. stanbuldan O4, D655 ve D010
gzargahndan gerekleen yolculuk, Ankara zerinden yine O4, E89 ve D750 nolu
karayollarndan gereklemektedir.
Zonguldak iline alan balca otobs firmalar arasnda Ulusoy, Pamukkale, Kamil
Ko, Metro ve Efe Tur firmalarn sayabiliriz.
stanbul
Ulusoy / Pamukkale / Metro / Kamil Ko
Ankara
Pamukkale / Kamil Ko / Metro
Havayolu
Zonguldak ili snrlarnda bir havaalan bulunmaktadr. aycuma ilesinde yer alan
havaalannn internet sitesine http://www.zonguldakhavaalani.com/ den
ulaabilirsiniz. u anda sadece stanbul Zonguldak Trabzon uular yer
almaktadr. Uu tarih ve saatleri sempozyum iin pek uygun olmamakla birlikte
aadaki gibidir.
Kamil Ko
11:00
08:30
09:00
09:00
10:30
12:45
17:00
15:00
17:00
19:30
23:59
19:30
Pamukkale
08:30
08:00
13:00
12:30
17:00
17:00
09:00
09:00
19:30
19:30
17:30
23:59
Metro
07:00
07:30
11:00
15:00
14:00
17:00
17:15
--
18:30
Dzce Gven
08:30
11:30
09:00
0 372 257 39 40
23:55
13:30
18:30
E.ehir
Bursa
zmir
stanbul
Ankara
KONAKLAMA
KONAKLAMA
GR
nsan toplumsal bir varlktr betimlemesi sosyolojik ve insann toplumsal boyutuna referans
olan bir tespit olup ayn zamanda bir lye kadar doruluu ve geerlilii bir ok aratrma ile
ortaya konulmutur. Sosyoloji bilimi temellerinin atld andan itibaren genelde insan ve onun
toplumsal boyutlarn aratrmakla younlarken insan anlamak, tanmak ve bilmek sadece
sosyoloji biliminin aratrma alan deildir. Sosyoloji gibi, Felsefe, Psikoloji, Tarih, Pedagoji, Sanat
Tarihi, Matematik, Biyoloji, Tptan Antropolojiye ve arkeolojiye kadar uzanan bir ok bilim dal insan
sadece farkl a ve metodlarla ele almann dnda zaman ve uzam iinde de alglamak ve anlamay
hedeflemektedir. Bu bilimler arasnda zellikle arkeoloji belkide insan tanmak iin en ilgin yollar
seen ve aralarnda en talihsiz olan bilim dallarndan bir tanesidir. Dier bilim dallaryla
karlatrldnda talihsizlii sadece insan geride brakm olduu materyal kalntlarndan
anlamaya almann tesinde ayrca hi bilmedii bir zaman ve uzamda insan boyutlu olarak
yeniden yaratp anlamak durumundadr. te bu noktada, insann toplumsal bir varlk olduu
sylemini de bu zorlua eklediimizde, nki dier bilim dallarnda olduu gibi birebir insan
znesiyle alma ans olmadndan, ayn anda bir ok insan, insan gruplarn, bu gruplar
arasndaki dinamii, iletiimi ve bu iletiim srecinde ortaya kan etkileim deiim ve farkllklarda
deerlendirmek ve insan denilen varl bir baka platform(lar)da anlamaya alr ve bu sre iinde
de yaratm olduklarn da anlamaya , anlam olduuylada insan anlamaya alrken kendisini eit
(=) iaretinden baka hi bir taraf olmayan ok bilinmeyenli bir denklemin her tarafna koarken
bulur kendini. nsan fenomeninin bulunduu her ortamda deienlerin ve deikenlerin olduu ve
10
bununda bal olduu bir ok neden arasnda sosyal varlk oluuna istinaden insann kurmu olduu
iletiim a en nemli unsurlardan bir tanesi durumundadr.
nsan iinde bulunduu tm evresel, duygusal ve fiziki koullara, deien ve deikenlere
ramen evresinde olandan bitenden gzlemci yapsyla haberdar akl yrtme yoluyla zmleyici
ve analizci, zihinsel koordinasyon ve yaratc gcyle retici, bilgi yaratan ve sylemleriyle bunu
bilgiye dntren kullanan ve toplumsal yaps ve kurduu iletiim aylada bu tm sreler iinde
elde ettii bilgiyi kuaklar aras aktarlabilir ve kullanablir bir bilgi sistemine dntrebilmektedir.
Bu bilgi birikiminin kullanlmas ve gelitirilmesi sreci tamamen ve farkl platformlara tanarak
farkl boyutlarda farkl amalar iin yeniden retilebilmesi de yaratm olduu, sosyal, kltrel,
dnsel ve ekonomik anlamda bir iletiim a sayesinde gerekleebilmektedir.
Arkeoloji insan ve onun gemiini geride brakm olduu materyal kltrden yola karak
anlamaya alt bilinmezi artk ok daha geni bir dzlemde cesaretle ele alabilecek kapasitede
ve yetkinliktedir. Bunu da iinde bulunduu disiplinleraras almalar sonucu yapmaktadr. Bugn
artk arkeoloji ileri teknolojileri kullanarak ve geride kalm olan en ufak izleri dahi deerlendirerek
insanla ilgili ve insana dair bilgileri pozitif olarak ortaya koyabilmektedir. Bunu yaparkende sadece
bir adan deil boyutlu olarak insan, kltrn, dnsel srecini ve kurgulam olduu tm
sosyo-ekonomik srelerini de ayaa kaldrabilecek dzeyde veriler elde edebilmekte olduu gibi
bunu ayn zamanda yorumlayabilmektedir. Arkeoloji iinde zellikle son 20 yl iindeki gelimelere
dayanarak insann gemi dnemlerde yapt, bireysel veya toplumsal aktiviteleride geride brakm
olduu nceleri nemsiz gibi grlen ama ilerleyen ve yenilenen aratrma metodolojileri sayesinde
daha iyi olarak ortaya karlan NETWORK sistemi arkeolojik aratrma konularnda da giderek ilgi
oda olmaya balamtr.
letiim a sayesinde insan sadece sosyal anlamda deil kltrel anlamda da bymenin bir
yolunu kefetmi olduundan geirmi olduumuz son on yl iinde
globalizasyon, kreselleme gibi dnyann kldne referans eden terimlerin yaygn olarak
kullanm aslnda dnyann klne deil iletiim ann bymesine iarettir. te bu noktada
yapacamz bu sempozyum insann ulam olduu bu inanlmaz derecedeki byk ve nemli
iletiim ann tarih ncesini aratrmak ve bu iletiim ann orijinini ortaya koymak zeredir. Bu bir
anlamda iletiim ann kltrel ve zellikle sosyal organizasyondaki roln, deerini, ortaya
karaca gibi gnmzden binlerce yl ncesinde iletiim sistemi ierisinde kendi kltrel yaplarn
oluturabilen ve gnmzde ultra teknolojiler sayesinde bunu daha da hzlandran insan arasndaki
geii anlamak deerlendirmek arkeolojik anlamda bunu yine materyal kltr araclyla analizini
yaparak gstermek bu sempozyumun birincil derecedeki nemini ve gereini ortaya koymaktadr.
11
dolay farkl sosyal organizasyon modelleri ortaya kacaktr ve bunlarn g, politik, ticari,
ekonomik, sembolik, kltrel, pratik, dinsel, tabusal bir ok itici kaynaklar olacaktr. Bu
toplantda bunlarn hepsini ele almak mmkn olmasa bile belli bak alarndna bunlar
deerlendirmeye alabilecek olmak arkeolojik bak amza yeni perspektif kazandracan
umuyoruz. Buna ek olarak, ilk yaplan toplantda ele alnan Yerleim sistemleri ve Mekan
Analizi konulu toplanty bir baka boyuta tayacak ve sosyal organizayon iinde merkezevre (centre-periphery)
KATILIMCILAR
13
LST ES
Konu Bal
stanbul niversitesi Hititoloji Anabilim dalndan 2005 ylnda mezun oldu. Ayn
anabilim dalnda 2012 ylnda yksek lisans eitimini tamamlad. 2013 ylndan itibaren
Bilecik eyh Edebali niversitesi Arkeoloji Blmnde Hitit kltr ve dili ile ilgili
dersleri vermektedir.
14
LST ES
Trkiye ve ngilterede bir ok arkeolojik projeye katkda bulundu, 2010 ylnda Liverpool
niversitesi (ngiltere) School of Archaeology, Classics ve Egyptology (SACE)de
doktorasn tamamlad. 2012de Blent Ecevit niversitesinde greve balad. tme
talar zerindeki almalarn ve AARMS projesini yrtmektedir.
Yrd. Do. Dr. Hamza Ekmen
2003 ylnda, Gazi niversitesi Tarih Blmnden mezun olduktan sonra, 2005 ylnda
ayn niversitede Dou Anadolu Blgesi Ge Kalkolitik a Seramii isimli tezi ile
yksek lisans eitimini, 2012 ylnda Acemhykte Asur Ticaret Kolonileri a l
Gmme Adetleri isimli tez almasyla doktora eitimini tamamlad. Lisans eitiminin
ilk yllarndan itibaren katld Aa Salat Kurtarma Kazsndan sonra Kk Hyk ve
Acemhyk kazlarna katld. Ayrca 2003-2006 yllar arasnda Bak-Ceyhan Ham
Petrol Boru Hatt kurtarma kazlarnn birounda eitli grevler stlendi ve yayn
almalarna katld. 2009-2012 yllar arasnda Hitit niversitesi Arkeoloji Blmnde
aratrma grevlisi olarak alt. 2013 ylndan itibaren Blent Ecevit niversitesi
Arkeoloji Blmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr.
15
LST ES
En Gl letiim A: Din
Ankara niversitesi Dil ve Tarih- Corafya Fakltesi, Arkeoloji Blm, Klasik Arkeoloji
Anabilim Dalnda lisans, yksek lisans ve doktora derecelerini tamamlad. Prof. Dr.
Cokun zgnelin danmanlnda tamamlad Anadoluda Apollon Klt balkl
almas ile edebiyat doktoru olan Grdal; 28.01.2008 tarihinde yardmc doent
nvan ile Zonguldak Blent Ecevit niversitesi Arkeoloji blmndeki grevine balad.
Prof. Dr. Cokun zgnel bakanlnda srdrlen, K.K.T.Cumhuriyetinde Salamis
antik kenti ve anakkalede Glpnar Apollon Smintheus Kutsal Alan kaz, aratrma,
koruma ve onarm almalarnda yer ald
Ege niversitesi
Prof.Dr. Eref Abay
16
LST ES
stanbul niversitesi
Dr. Gne Duru
k: PPNB
Orta Dou Teknik niversitesi-Yerleim Arkeolojisi Ana Bilim Dalnda retim yesidir.
almalar, Yakn Dou Neolitii ve Kltrel Miras Politikalar zerine odaklanmtr.
Dr. Deniz Erdem
17
LST ES
Uluda niversitesi
Dr.Belgin Aksoy
18
PROGRAM
19
20
Al
09:15-09:30
09:30-09:40
09:40 10:00
Ara ay / Kahve
10:00 10:25
Adnan Baysal
Arkeolojide letiim A ve Sosyal Organizasyon
Soru ve Tartmalar
10:25 - 10:45
10:45 11:10
Belgin Aksoy
Sosyal Sistemler ve letiim: Arkeolojik kontekste sorulabilecek sorular ve
olas yantlar
11:10 - 11:30
11:30 11:45
11:45 - 12:10
Soru ve Tartmalar
Ara ay / Kahve
Eref Abay
12:10 12:30
12:30 13:30
le Yemei
13:30 13:55
13:55 14:15
Soru ve Tartmalar
14:15 14:40
Gne Duru
k: PPNB
14:40 15:00
Soru ve Tartmalar
15:00 15:15
Ara ay / Kahve
15:15 15:40
15:40 16:00
Soru ve Tartmalar
16:00 16:25
Tayyar Grdal
En Gl letiim A: Din
16:25 16:45
Soru ve Tartmalar
16:45 17:00
Ara ay / Kahve
17:00 17:25
idem Atakuman
Kuzey Mezopotamya Ge Neolitiinde Mhrler, Sembolizm ve Sosyal Yap
17:25- 17:45
Soru ve Tartmalar
17:45 18:00
Genel Deerlendirme
18:30
Akam Yemei
22
BLDR ZETLER
24
Dou Anadolu ve Kafkasya kkenli Karaz Kltrnn M.. 3. bin yln balarndan itibaren
Elaz Malatya zerinden Amuq ve Levant blgesine kadar olan gney ynndeki yaylm
sz konusu yaylmn karakteri balamnda birok tartmay beraberinde getirmitir. G ya
da kltrel etkileimin, sz konusu bu yaylmda rol oynad tartmalarn arlkl ksmn
olutururken, her iki olguda blgeler aras iletiimin belirleyici rol yeterince
kavramsallatrlmamtr. Bu almada Karaz Kltrnn gney yaylm rnek alnarak
iletiimin g ve kltrel yaylm srelerinde oynad belirleyici rol tartlacaktr.
25
nsan ve toplum yaamn ok farkl taraflar ile ele alp, en yaygn tanma gre gemiin
rekonstrksiyonunu maddi kltr varlklar ile yapma iddiasndaki arkeolojinin sosyal
sistemleri nasl okuyabildii hususu, en azndan Trkiyedeki arkeolojinin hibir zaman
nceliklerinden olmamtr. Geri bu bilimin doas gerei hep ilikiler konuulur,
karlatrmalarla benzerlikler ve dolaysyla da ilikiler irdelenir, ancak ilikinin
mekanizmas hep ikincil bir unsur olarak kalr. letiim kavramn konuacaksak ncelikle
ilikiden daha fazlasn anlamalyz. Bu noktada bilimsel dnte adeta bir omurga
niteliini tayan sistem teorisi ve onun sosyal sistemlerdeki uygulamas, yorumlama
aralmzn
genilemesine
nemli
katkda
bulunabilir.
tamamen
iletiim
sayesinde
olmaktadr.
Bildiride sosyolojide nemli bir yere sahip olan ve iletiimi sosyal sistemlerin ileyiinde en
nemli unsur kabul eden bu teorinin, arkeolojik malzemenin yorumlanmasnda nasl
uygulanabilecei ile ilgili kimi nerilerde bulunulacaktr. Malzeme zerinden iletiim
biimleri tanmlanacaktr. Kltrler arasndaki etkileimde, hangi unsurlarn kabul edilip
hangi unsurlarn darda brakld konusunda belirleyici olan etkenin, iletiimin
mekanizmasndan kaynakland varsaym tartlacaktr.
26
Kuzey Mezopotamyada, Ge Neolitik (c. M.. 7000-5500 BC) srece dair buluntu veren
yerlerde ele geen ve arkeoloji dnyasnda mhr olarak adlandrlan kk buluntular
aslnda ta, kil veya kemik gibi bir materyalin kolye ucu veya dme tarznda
ekillendirilmesi ve ou zaman bu ekillndirilmi nesnenin zerine soyut bir imgenin
oyularak resmedilmesiyle retilen nesnelerdir. Sklkla grlen soyut imgeler arasnda,
sepet rgsne benzer nitelikte betimlemeler, iie gemi halkalar, zigzaglar, ya da paralel
ya da dikey izgilerin eitli kombinasyonlarnn yansra, kei, ylan ve akrep gibi hayvanlar
betimledii dnlen imgeler, insan bedenini andran ekiller ve ev tarz yapylar andran
ifadeler de gzlemlenmektedir.
Yaygn bir gre gre bu nesneler zerindeki semboller kii veya gruplarn sembolik kimlik
iaretleri olabilir ve mhrleme ilemi de bu kii veya gruplarn baz mallar zerindeki
mlkiyet haklarn ve dolamn kontrol edebilme yetilerini gstermektedir. Benzer bir dier
fikre gre ise, limitli bir stilistik repertuar iinde retilmi olan bu nesnelerin her birtipi
aslnda bir eit mal tipine karlk gelmektedir ve mhrleme ilemi sosyal gruplar
arasndaki dei-toku ilemlerinde, dei tokuu yaplan maln kaydnn tutulabilmesini
salamaktadr. Nitekim, bu kullanm biiminin M. 4.bin yln sonlarnda tapnak ekonomisi
ile idare edilen ehir devletlerinde grdmz hiyeroglif ve ivi yazsna nclk eden bir
sistem olduu gr yaygndr.
Bu aklamalar her ne kadar cazip grnse de eletirel bir adan yaklatmzda iki sorun
gze arpmaktadr. Birinci sorun mhrlerin gerek tipolojik olarak gerekse zerlerinde
tadklar sembolik imgeler asndan geni bir corafyada byk benzerlikler
gstermesidir, ki bu durum sz konusu nesnelerin znel kimlik gstergeleri olabilecei
fikrini zayflatmakta, tersine bu nesnelerin ortak bir sembolik dnyay simgeledii fikrini
glendirmektedir. Bu ortak dnyann mal tiplerine dair bir betimlemeden ibaret olduu ve
bunun da yaznn ncl olduu fikri ise Ge Neolitik dnemin birok kaz yerinde birok
mhr ele gemesine ramen mhrlenmi obje saysnn nemli farkllklar barndrmas,
hatta Domuztepe- Kahramanmara gibi kaz yerleri iin neredeyse yok denecek miktarda az
olmas nedeniyle zayflamaktadr.
Bu alma Kuzey Mezopotamyann Ge Neolitik mhrlerini tipolojik olarak
deerlendirmekte ve tipler arasndaki ilikileri incelemektedir. alma, sz konusu
nesnelerin sosyal kimlik ve stat gstergeleri olduu fikrini savunmakta , bu balamda da
sosyal yapyla ilgili nemli ipular barndrd iddiasnda bulunmaktadr. Daha da nemlisi,
bu nesneler araclyla kimlik ve aidiyet gstergelerinin erkek cinselliinin nemine vurgu
yapar bir hale getirildiini gstermektedir ki, bu yorum, almas yaplan set iindeki fallik
letiim a sayesinde insan sadece sosyal anlamda deil kltrel anlamda da bymenin
bir yolunu kefetmi olduundan geirmi olduumuz son on yl iinde son derece popler
olan globalizasyon, kreselleme gibi dnyann kldne referans eden terimlerin
yaygn olarak kullanm aslnda dnyann klne deil iletiim ann bymesine
iarettir. te bu noktada insann ulam olduu bu inanlmaz derecedeki byk ve nemli
iletiim ann tarih ncesini aratrmak ve bu iletiim ann orijinini ortaya koymann
zorunluluu ortaya kmaktadr. Bu bir anlamda iletiim ann kltrel ve zellikle sosyal
organizasyondaki roln, deerini, ileyi mekanizmasn irdelemektir. Gnmzden
binlerce yl ncesinde iletiim sistemi ierisinde kendi kltrel yaplarn oluturabilen ve
gnmzde ultra teknolojiler sayesinde bunu daha da hzlandran insan arasndaki geii
anlamak deerlendirmek arkeolojik anlamda bunu yine materyal kltr araclyla analizini
yaparak gstermek her geen gn insan merkezli aratrmalarn zn tekil etmektedir.
Sosyal Organizasyon, ieri dnk (internal organization), da dnk (external organization)
olmak zere farkl kategorilerde toplamsal ve kltrel ilikilerin sahne ald ve dzenlendii
arenalar olarak deerlendirilmekle birlikte sosyal organizasyonu her iki adan baktmzda
yatay veya dikey olarak da grmek mmkndr. Dikey sosyal organizasyonu, binlerce yl
ayn noktada yer alan yerleimlerin, ayn noktada st ste kurulan evlerin ve bu yaplanma
iinde ne tr internal organizasyonun etkisinin srdn anlamak zere yaplabilecek
almalar olarak kabaca tanmlanabilir. Bunun yannda yatay sosyal organizasyonu
deerlendirdiimizdeyse ada olan en azndan 3 nesili kapsayan yerleme iinde ve
yerlemeler aras sosyal organizasyonu deerlendirmek mmkndr. Bu deerlendirmeler
elbette ele alnan, sorgulanan toplumsal formasyona bal olarak da deime gsterecektir.
rnein, ger, avc toplayc, egaliter veya ehirlemi develtlerde, yani toplumsal lein
byd veya kld oranda farkl toplumsal gereklerden dolay farkl sosyal
organizasyon modelleri ortaya kacaktr ve bunlarn g, politik, ticari, ekonomik, sembolik,
kltrel, pratik, dinsel, tabusal bir ok itici kaynaklar olacaktr.
28
Bat Anadolu Blgesindeki kltrlerin genellikle Anadolu ve Yakn Dou balamnda ele
alnd ve bu blgede ortaya kartlan arkeolojik bulgular da sklkla, Yakn Doudan
aktarlan Neolitik yaam tarznn kklerine veya paralelliklerine ilikin kantlar olarak
tartmaktadr. Bu bildiride Ege Denizinin her iki yakasnda M 7000-5500 tarihlerinde
materyal kltrnde grlen farkllk ve benzerlikler bir arada ele alnarak yorumlanmaya
allacaktr.
29
Erken Tun anda byk bir ticaret ann bulunduu dnlmektedir. Bu ticaret a ile
blgelere eitli hammaddenin datlmas salanmtr. Kk apl, yerel maden
yataklarnn iletilmesinden, zamanla daha byk maden yataklarnn iletilmesine geildii
dnlmektedir. Byk maden yataklar dnda Egede bulunan daha kk bakr
yataklarnn zellikle M.. III. binin balarnda belli bir nem tad dnlmektedir. Bakr
ve gm kaynaklar bakmndan zengin Marmara Blgesinin hammadde kaynaklarnn bu
ticaret a iindeki konumunun irdelenmesi, bu almann konusunu oluturmaktadr.
Blgede yaplan aratrmalar bu bakmdan incelendiinde dikkat ekicidir. Trakyada, ET
IIIe ait, ve Bat Anadolu Blgesi kkenli malzeme veren Kanlgeitin dnda,
Bulgaristanda Galabovoda, Edirne yaknlarnda Kaynaklar II / Slecikde, Kean ilesindeki
Mezarlk Tepede ve psaladaki Arpalk Tepe gibi yerlemeler nceleri Istranca Dalarndaki
bakr yataklarn iletmek ya da yerel madencilerden bakr alp baka yerlere satmak
amacyla Anadoludan Trakyaya gelen koloni yerlemeleri olarak nitelendirilmi ancak bu
tezi destekleyecek daha baka veriler elde edilememitir. Istranca Dalarnda kiztepe ve
Dereky maden yataklar dikkatimizi ekiyor. Bulgaristandaki maden yataklar da olduka
nemliydi ve oraya ulamann en kolay yolu Meri Nehriydi. Bat ve Dou Trakyadaki
hyklerin T tabakalarndaki ithal malzemelerin varl, aa ve yukar dorultudaki nehir
tamaclna
dayanm
olmaldr.
Gney Marmarann erken madencilik ile ilgili almalarnda ise Anadolunun nemli,
kurun-gm ynnden zengin olan Balya madeni, Kaleta ve Kartalkaya altn madeni ve
bakr ve kurun ile birlikte bir kalay zuhurunun varl tespit edilen Soukpnar
Madenbelenitepe madeni bata olmak zere, birok yatak gzden geirilmitir. Jeolojik
aratrmalarn yan sra blgedeki buluntular zerinde yaplan analizler sonucunda
madenlerin kullanm ile ilgili veriler elde edilmitir. Marmara Denizinin gneye alan kaps
durumunda olan, Kapda Yarmadasn ana karaya balayan tombolo zerinde antik
dnemde olduka nemli bir liman kenti olan antik Kyzikos ehri ve limannn olduu yerde
III. binde Bardaktepe Hyk ve Karaaalar Hyk gibi ky yerlemeleri gze
arpmaktadr. Gney Marmarada tamaclkda kullanld dnlen Gnen ay, Balya
madenlerini kyya, Erdek krfezine balayan bir su yolu olmas bakmndan nemlidir.
Bu alma ile Erken Tun a geni ticaret a iinde, ktalar arasnda nemli bir balant
noktas olarak Marmara Blgesinin hammadde kaynaklarna mikro lekte odaklanp,
yerleme dokusu ile arasndaki ba incelenerek kendi iindeki dinamiklerinin ortaya
konmasna allacaktr.
30
k: PPNB
Yerleik yaamla birlikte ekonomi arlkl, izgisel bir geliim ve yaylm erevesinde,
blge ve corafya gzetilmeden genel ve byk resmin iinde benzerliklerine vurgu
yaplarak ele alnan Neolitik kyler, aratrmaclarn gznde tek tip bir yaam biiminin
yaand yerlerdir. Bu algnn olumasndaki neden Neolitik Dnem aratrmalarnn
balad corafyada bylesi bir olgunun byk lde gzlenmi olmasyd. Oysa Orta
Anadoludaki geliimin sanldnn aksine bamsz olduunu gsteren kantlar sadece bu
blge iin deil, farkl corafyalarda bamsz geliim modellerinin de olabileceini
gstermi oldu. Dahas Orta Anadolu Neolitik iletiim ann dnda kalarak Frat ve Dicle
havzalarnda yaanan byk kten de kendini korumu oldu. Bu bildiride PPNB
sonunda yaanan k oluturan etkenler ve iletiimin k srecindeki rol zerinde
durulacaktr.
31
Filolojik ve Arkeolojik Belgelere Gre Anadoluda M.. II. Binde letiim ve Ulam Arac
Olarak Akarsularn nemi
Bilindii gibi, Prehistorik devirlerden itibaren insann yaam alann belirlemesinde corafi
yap ve doal faktrler belirleyici rol oynamtr. Bata su kaynaklar, topografya ve iklim
koullar, yaam alanlarnn niteliini oluturan temel etmenler olarak gze arpar.
Gnmzde dahi, insann kendi kltrel, corafi yapsn oluturabilmek ve yaam alann
daha elverili hale getirebilmek iin ad geen corafi faktrlere ancak mmkn olduu
lde etki edebildii grlr. Yaam alanlarnn ve kltrel corafyalarn olumasnda
nemli bir e olan akarsular, dier corafi faktrlerden farkl olarak bir iletiim ve ulam
arac olarak da kendini gsterir. Akarsularn oluturduu vadiler elverili yaam alanlarn
meydana getirmelerinin yannda, doal gzerghlar da oluturmaktadr. Akarsu vadilerinin
oluturduu doal yollar ve geitler gnmzde de karayolu ve demiryolu hatlarnn
belirlenmesini salayan temel unsurlardr. Akarsularn, uygun yaam ve ulam alanlarn
salamalarnn yannda, bal bana bir ulam ve dolaysyla iletiim arac olduu grlr.
Prehistorik devirlerden itibaren, Anadolu ve Mezopotamya, Kuzey Suriye ve Levant ile
gelien ticari ilikiler M.. II. Bin yln banda, son derece sistemli bir hale gelmitir. Sz
konusu dnemde bamszln kazanan Assur kenti, Anadolu ehirleri ile srdrlen
ticaretin daha serbest ve kolektif olarak ileyebilmesi iin ticaretin yazl kurallar ile
gvence altna alnmasn salamtr. M.. II. Bin yln ilk eyreinde Anadolu ile
Mezopotamya ve Kuzey Suriye arasnda gelien 1000 kilometreyi aan ticaret ann
balant yollarnn ve gzerghlarnn belirleyicisi de ad geen corafyalar kltrel
anlamda birbirine balayan akarsulardr. Dneme ait filolojik ve arkeolojik belgelerde
akarsularn ilevi ve nemi hakknda nemli bilgiler bulunmaktadr. M.. 17. yzyln
ortalarndan itibaren Anadoluda ilk merkezi devleti kuran Hititlerin, merkeziyeti yapnn
gvende tutulmas, ekonomik ve askeri faaliyetlerin gelitirebilmesi iin ihtiya duyduu
akarsu kaynaklarn elde tutmaya zen gsterdii dikkati ekmektedir. Hitit anda farkl
topluluklarn birlikte yaad Anadoluda, bu topluluklar bir arada tutmak iin gerekli olan
ulam ve iletiim ann temel elerini akarsular oluturuyordu. Bu almada akarsularn
ulam ve iletiim arac olarak M.. II. Bindeki durumu filolojik ve arkeolojik belgelerden
yola klarak ortaya konmaya allacaktr.
32
boncuklar, kk
baltacklar,
araklar, ta
ve
kemik
aletler
olarak
33
Bu sunumda Batimetri, rzgar ve deniz akntlarna gre Egede erken dnemlerde gelien
denizcilik; Denizcilie bal olarak Ege adalarnn erken kolonizasyonu ve M 11.000 yldan
balayarak bata obsidiyen ticareti olmak zere Egede oluan ticaret a; Ege adalarnn
birbirleri ile olan ilikiler ve adalarla ana kara ilikileri verilmeye allacaktr.
34
Anadolu corafyas, siyasi snrlarla blndnde yalnz bana bir kara paras ya da
gerek bir kpr gibi deerlendirilebilir. Ancak Anadolu corafik bir terime sdrlacak
olursa platodan teye geemez. Plato, evresindeki dier fiziki oluumlara gre alakta
kalm, akarsularla paralara ayrlm, dalgal ve eimli geni dzlkleri ifade etmektedir. Bu
durum Anadolunun plato zellii yklenmesini net bir ekilde ortaya koymaktadr. Fiziki
koullar nedeniyle dier karasal alanlarla balant oluturmas da kanlmazdr. zellikle
canllarn yaylma eilimlerini deniz seviyesinden itibaren aa yukar 4000 metreye kadar
geni bir corafyaya doru gerekletirmeleri, Anadolu ve yakn evresinin youn bir yaam
alan halini kazanmasna yol amtr. nsanlk tarihine bakldnda Anadolu ve Yakndou
ilikilerindeki younluun ne denli byk olduu grlmektedir. Peki, bu younluu biz
arkeolojik adan en erken tarihlerden itibaren hangi veriler veya kaynaklar
yoluylakantlayabiliyoruz? Ad Paleolitik a olan ve hemen devamnda Epi-paleolitik
dnemle devam eden byk ve bir o kadar da zmlenmesi zor olan insanlk tarihine
ilikin iletiimin varl hangi kriterlerle ortaya konulabilir? nsan sz konusu olduunda bir
kltrn varln kabul etmekle yola kmak mmkndr. nk kltr, adna ister ilkel
denilsin ister modern, insana zgdr ve mutlak gereklik iinde deerlendirilmelidir.
Kltr iin yaplan pek ok tanm bulunmaktadr. Bu tanmlarn hemen hepsinin ortak
noktas insann rettii ve yaam modeli haline getirdii teknolojik rnler, ekonomik ve
sosyal ileyiler btndr.
Yukarda sz konusu ettiimiz byk a ve hemen arkasndan gelen dnem iin ok genel
geer ve basit bir tanmlama olarak avc-toplayclar a denilmitir. Yaam modeli,
dolaysyla kltr dzeyi iin bu basit tanmlama, kendinden sonra gelen tm kltrlerin ne
kadar muhteem ve arkeologlar iin buluntular eser saylabilecek kltrel geliimlerin
temelini oluturmaktadr. yleyse avc-toplayclar kltr, dnld kadar basit ve
sradan deildir. nk insanlk tarihinin her boyutu, bir ncesinin teknik, sosyal ve
ekonomik yaplanmalarnn temeli zerine gelimitir.
Bu noktada insanlk tarihinin en nemli deiimlerinden birini Paleolitik an sona ermesi
ile Neolitikleme sreci iine girdii ara dnemde grmek mmkndr. letiimin ciddi
anlamda gelitiini gsteren kantlar da bu ara dnemin bulgular iinde grmekteyiz. Epipaleolitik denilen bu ara dnemin kltr materyallerini, kendisini nemli oranda ortaya
koyduu Yakndou-Anadolu ve Zagros silsilesinin oluturduu corafik blgede, dier bir
deyile Gneybat Asya Ekolojik Nii iinde deerlendirmek, insann iletiimdeki admlarn
grmek asndan nemli olacaktr.
35
Neolitik Dnemden itibaren Bat Anadoluda grlen basit mimari dzeninin lk Tun
ann ortalarna doru baz yerlemelerde karmak bir yapya brnd aktr. Bu yeni
sosyal organizasyonda hem yneticilerin yaad alan tanml bir hale gelmekte, hem de
Aa Yerlemedeki youn nfus, i gcn arttrmaktadr. Aslnda Ortaa Avrupasnn
feodal yapsna ok benzeyen bu sistemde, Yukar Yerlemede sadece ynetici ile
yneticinin akrabalar ve bunlara hizmet eden kiiler; nfusu Yukar Yerlemeden daha
fazla olan Aa Yerlemede ise i blm gerei tarm, hayvanclk, madencilik ve
mlekilik gibi uralar olan halk yaamaktadr. Bu ekilde, Bat Anadoluda kabaca lk
Tun ann ortalarnda, merkezi otoritenin glendii ve sosyal snf farkllklarnn ortaya
kt yepyeni bir sosyal organizasyon kendini gsterir. Mezopotamyann tapnak
ekonomisinden ok daha farkl bir mekanizmaya sahip olduunu tahmin ettiimiz bu
oluum, Bat Anadolu Uygarl tanmna uygun olarak, sz konusu blgenin kendi i
dinamiklerinin
harekete
gemesi
ile
ekillenmeye
balam
olmaldr.
Bat Anadoluda Karata Semaykte T I sonu ile T II bana tarihlenen tabakalarda
grlen ilk basit uygulamann yannda, Kllobada yaplan kazlar, Aa ve Yukar
Yerleme konseptinin en azndan T II Dneminin bandan itibaren sz konusu olduunu
kantlamaktadr. Mimarideki bu geliimin, Bat Anadolunun ky kesiminde Troya ve Liman
Tepe gibi merkezlerde ise en erken T III Dneminde grlmeye baladn syleyebiliriz.
Blgenin dousunda, Orta Anadoludan OT ncesine ait henz byle bir yerleim modeli
bilinmezken, batdaki Ege Dnyasnda ise bugne kadar sadece Tirynsde T III
Dneminde Aa Yerleme belgelenebilmitir.
36
Anadolu topraklarnda ilk devleti kurmu olan Hititler, hkm srdkleri yaklak 450 yl
boyunca
toplumda
snf
farkllklarn
iinde
barndran
bir
ynetim
sistemini
benimsemilerdir. zellikle Hitit Kanun Metinleri, hr insanlar ile kleler arasndaki ayrm
anlamamza yardmc olacak en iyi kaynaklardandr. Burada sz konusu kanun
metinlerinden yola klarak hr insanlar ile kleler arasndaki ayrm zerinde durulacaktr.
Hitit toplumunda bu tabakalarn en stnde Kral, Kralie ve Kraln maiyeti (Kral Ailesi) yer
almaktadr. Sz konusu bu soylu kiilerin ardndan st dzey yneticiler olarak
adlandrabileceimiz, genellikle kraln akrabalarndan ve asillerden oluan yksek rtbeye
sahip baka bir snf gelmektedir. Kraln kararnda etkili rol oynamalar asndan Panku,
Tuliya ve Yallar Meclisini de (LME U.GI) snfsal tabakann st blmne yerletirmek
gerekmektedir. Bu kurullarn Hitit mparatorluk Dnemi ncesindeki etkileri bilinse de
mparatorluk Dnemi ile birlikte Mutlak Monari ynetim sistemini benimsemi Hitit
toplumunda yerlerini kaybettikleri grlr.
Soylu gruplarn ardndan Hitit halknn eitli meslek gruplarna blnd anlalmaktadr.
Bunlar tccarlar, zanaatkrlar, iftiler ve hayvanclkla uraan kiilerdir. Bilindii gibi Hitit
toplumunda feodal tmar sistemi uygulanmaktadr. Bu durumda meslek sahiplerinin baz
gnlerde devlet iin baz gnlerde ise kendileri iin altklar grlmektedir. Hititlerde
sosyal snf skalasnn en alt tabakasndaki klelerin ise NAM.RA (sivil esir)lar ve ARAD
(kle/hizmeti)lar olduu bilinmektedir.
37
En Gl letiim A: Din
nsanolunun en eski ve en uzun sren sosyal organizasyonu olan din; Durkheim iin
bilgimizin snrlarn aan eyleri kapsarken, Marx tarafndan bask altndakilerin nefesi,
kalpsiz dnyann kalbi, ruhsuz durumlarn ruhu ve halkn sakinletiricisi olarak tanmlanr.
Dinin kanalna sokulan bilgi en hzl yaylan ve en kalc olan bilgidir.
Gnmz bilgisi ile; ilk sanatsal yarat ayn zamanda, dinin balangcnn ilk somut kantdr.
lk resim niye izilmitir? lk heykel niye yaplmtr? lmn varlnn bilgisi ile
oluturulmaya balayan, dinin balangc?
Din sosyal bilimlerin bak ile bir ok ynden deerlendirilebilecek olsa da; yapsalc,
yapsal-ilevselci bak, dini ve konumunu anlamlandran en yaygn yaklamdr. Bu
yaklam; doa gleri, ok tanrl dinler ve tek tanrl dinler biimindeki evrilme iin
geerlidir. nk yap ve eleri bu evrilmeyi dourur. Yap dinler ile birlikte evrilirken, din
var olduundan beri, din ile ilgili deimeyen eyler arkeolojik verilerin nda nasl
aklanmaldr? Balangcndan gnmze en gl sosyal iletiim an oluturan dinlerin
yaps; yapsal ilevsel, sembolik etkileim, sosyal atma vb. analizler araclyla nasl
anlamlandrlmaldr? alma bu sorulara bir cevap araydr.
38
geliim
modelleri
ve
bunun
arkeolojik
bulgulardaki
yansmasna
ilikin
yaps
ile
kar
karya
olunduunu
gstermektedir.
Buradaki
sorgu,
39
M. III. Binyln ikinci yars Bat Anadoluda, zellikle ehircilikte nemli aamalarn
kaydedildii ve uzak blgeler aras ilikilerin younluk kazand bir zaman dilimi olarak
bilinir. Bu gelimelere paralel olarak ortaya kan sosyal yapdaki deiiklikler ve kltrel
etkileimler, madencilikte ve anak mlekilikte ihtiyalarn eitlenmesine ve yeni
teknolojilerin kullanlmasna zemin hazrlamtr. Kltrel etkileimin ynnn ve
younluunun belirlenmesinde -doal ulam yollar dnda- doal hammadde
kaynaklarnn bulunduu blgeler; siyasal, sosyal ve ekonomik ynden giderek glenen
ynetimlerin bulunduu merkezlerin konumlar;ticaret a ve bu a zerindeki ana ulam
yollar nemli rol oynamtr. Bu balamda ele alnmas gereken bir dier konu da yeni
teknolojilerin benimsenmesi ve kullanlmasnn ne ekilde gerekletiidir. Klloba T III
dnemi ark yapm anak mleinin incelenmesi sonucu, bu konuya aklk getirecek baz
ipularna ulalmtr. Bu dorultuda bildiride, Mezopotamyada M. 4. Binyln balarndan
itibaren kullanlmaya balanlan mleki ark teknolojisinin M.. 3.binyl ortalarnda bat
Anadoluya nasl bir iletiim a ve sosyal organizasyon sayesinde ulam olabilecei; ne
ekilde kullanld; benimsenme aamalar ve ayrca mleki arkn kullanan usta
snfnn nasl ortaya kt ve sosyal yap ierisindeki konumu gibi konulara yer verilecektir.
40
KAPANI
ve
2015
N GRMELER
41
Daha iyi bir organizasyon iin konular, temalar zerinde neri ve grlerinizi
bizlerle paylaacanz umuyoruz.
_____________________________________________________
42
YAZIM
KURALLARI
43
nemli
Sempozyumda sunulan bildiriler bir nceki almada (Yerleim Sistemleri ve Mekan Analizi | Trakya
niversitesi Edirne) olduu gibi Tematik Arkeoloji Serisi genel bal altnda yaynlanacaktr. Yayn
program iin (bu kitapk sayfa 42) belirtilen tarihler yayn aamasnn aksamamas iin ve
almann 2015 yl organizasyonuna yetitirlmesi asndan son derece nemlidir. Dolaysyla, siz
katlmclarn bu tarihlere uymanz rica ederiz.
almalarnz bir seici kurul tarafndan deerlendirilecektir. Bir anlamda hakem kurulu (peer review)
bir yazm ve deerlendirme sistemi iinde ele alnacaktr. Dolaysyla bu hususun altn izerek siz
deerli katlmclara hatrlatmakta yarar gryoruz.
Makale Son Gnderim Tarihini (15 Ekim2014) siz sayn katlmclarn almalarnn en iyi ekilde
deerlendirilmesi, zamann yayn sreci iin iyi kullanlabilmesi, gecikmelerin ve basm aamasnda
sorunlar yaanmadan almann yaynlamas ve bir sonraki sempozyum srecine (TAS 3)
yetitirilmesi asndan yayn programna uyulmas son derece nemlidir. Bunun dnda herhangi bir
bekleme programn yrmesinde, yaynn hazrlanmasnda ve almann baslmasnda birbirini
izleyen bir ok gecikmeye neden olacandan bu tarihleri dikkate alarak almalarnz
hazrlayacanz ve deerlendireceinizi umuyoruz.
Yayn lkeleri
Yayn dili Trkedir. Bununla birlikte her makalenin ksa bir ngilizce zetinin bulunmas gereklidir.
Yazm Kurallar
almann bilgisayar ortamnda Word veya benzeri programlarla hazrlanm olmas, gnderilen
formatn .doc, .rtf veya .docx gibi uzantlara sahip tekst dkman formatnda saklanarak
gnderilmesi gereklidir.
Makalelerin kelime says 5000-7500 arasnda deiebilir.
Maksimum 15 fotoraf, figr veya grsel kullanlabilir.
Balklar Kaln (bold) olarak yazlmaldr.
lk sayfa Makalenin baln, yazar ad soyad, bal olduu kurum, 200-250 kelimelik ngilizce, ve
yine 200-250 kelimelik Trke zetinin bulunmas ve almanz tanmlayan veya kullanmak
istediiniz 5 adet ngilizce ve Trke anahtar szckleri iermelidir.
Paragraflar tek satr aralyla ayrlarak belirlenmelidir.
zel yabanc veya Latince terimlerin parantez iinde iki dilli olarak ve italik olarak verilmesi gereklidir
rnek: bread (ekmek) veya vulpus vulpus (krmz tilki) gibi veya tam tersi olarak krmz tilki (vulpus
vulpus)
Grseller siyah beyaz yaynlanacaktr, bununla birlikte yksek znrlkte olmalar gereklidir. ( en
az 300 dpi)
Tm ekiller Fig. 1, Fig. 2, Fig. 3 gibi numaralandrlmaldr. Grsellerin altna gelecek olan metinlerin
ok uzun olmas halinde ayr bir liste olarak hazrlanmaldr.
Kaynaka yazmnda Harvard sistemi kullanlacaktr. Dergi, ve dier seri halinde baslm
almalarn isimlerinin ksaltmalar kullanlmamaldr. Tm eksiksiz ve tam olarak yazlmaldr.
Kaynaka yazmnda alfebetik sra ve daha sonra yl sralamasna uyunuz.
44
Metin iinde herhangi bir formatlama yapmaynz rnein kendi metninize sayfa numaralar vermek
gibi, veya sayfa bal veya ayakl gibi blmlere isim, veya logo tr eyler koymaynz.
(Andrefsky, 2001) (Andrefsky, Sellet 1999) (Hodder, Lucas, vd. 1999:27) (Andrefsky, 2001:16)
( Andrefsky, 2001:16; Cameron, 1999:27; Drago, 2013:41) gibi
45
YAY IN
PROGRAMI
46
15 Ekim 2014
Basm Sreci
47