OIKT Predavanje 2:

Istorija raunarstva
Dr Miroslav Markovi
miroslav.markovic@vtsar.edu.rs

VTSS Aranelovac
1/115

Sadraj
Istorijski razvoj raunarskih ideja (premehaniki period)
Mehaniki raunari
Elektromehaniki raunari
Elektronski raunari
Raunarske mree i Internet
Sadanjost
Budunost
2/115

Istorijski razvoj
Vremenska linija i "epohe"
praistorija mehaniki raunari
q elektronski raunari
q mini raunari
q mikro raunari
q raunarske mree i Internet
q mobilni raunari (ureaji)
q budunost?
q

3/115
3/115

Istorijski razvoj
informacionih tehnologija

4/115
4/115

2800-1800 B.C. Stonehenge

5/115

Praistorija mehaniki raunari

Abacus (oko 3000. g. p.n.e.)

6/115

Praistorija mehaniki raunari

Antikythera (1. v. p.n.e., Rodos, Grka)
q

predvianje kretanja
zvezda i planeta

Arapski brojevi (9. v.)

q
q

desetocifreni brojni sistem, pojam nule (!!!)

fiksna mesta za jedinice, desetice, stotine,...

John Napier pronaao logaritam (1614)

q

svoenje mnoenja i deljenja na sabiranje i oduzimanje

7/115

Mehaniki raunari
Pretee modernog raunarstva
(Pascal, Leibniz i Charles Babbage)

8/115

Mehaniki raunari
Prvi mehaniki raunari u XVII veku
q

Wilhelm Schickard (1623, Nemaka)

samo prototip; rad sa 6 cifara

Blaise Pascal (1642, Francuska)

prvi mehaniki kalkulator
(Pascaline)
rad sa 8 cifara
samo sabiranje i oduzimanje
pomo ocu porezniku!
50 prototipova do 1652.
9/115

Schickard-ov mehaniki raunar

10/115

Pascal-ov mehaniki raunar

11/115

Mehaniki raunari
Prvi mehaniki raunari
q

Gottfried Wilhelm Leibnitz

(1671, Nemaka)
uvoenje binarne matematike
Leibnitz-ova maina
mehaniki kalkulator sa zupanicima
rad sa 5-12 cifara
osim operacija sabiranja i oduzimanja
uvodi operacije mnoenja i deljenja
ekvivalent depnog kalkulatora 300 godina pre
pojave depnih kalkulatora kakve danas koristimo.
12/115

Leibnitz-ov mehaniki raunar

13/115

Mehaniki raunari
http://www.computerhistory.org/babbage/

Mehaniki raunari u XIX veku

q

Charles Babbage (1791-1871)

profesor matematike (Cambridge)
"otac raunarstva"

21/10/14

14/115

Mehaniki raunari
Mehaniki raunari u XIX veku
q

Charles Babbage (1791-1871)

diferencna maina
izraunavanje vrednosti polinoma !!!
prototip 1822.
zapaanje:
mnoge raunske operacije se pravilno ponavljaju !!!
automatizacija procesa raunanja
mainom se upravlja programskim putem !!!
matematike tablice dobijene na ovaj nain
15/115

Babbage-ova diferencna maina

(Difference engine No. 1, portion, 1832)

16/115

Mehaniki raunari
Mehaniki raunari u XIX veku
q

Charles Babbage (1791-1871)

analitika maina (a general-purpose
programmable computing engine)
memorija za uvanje podataka !!!
aritmetika i upravljaka jedinica !!!
ulazna i izlazna jedinica (buene kartice) !!!
erka Lorda Byron-a, Ada,
sugerie Babbage-u da koristi binarni sistem,
pie programe za analitiku mainu i postaje
prvi programmer u istoriji !!!!!!!
17/115

Babbage-ova analitika maina

(Analytical Engine, experimental model, 1871)

18/115

Augusta Ada Byron (1815-1852)

19/115

Babbage-ova diferencna maina 2

(Modern construction, Difference Engine No. 2, 2005)

20/115

Mehaniki raunari
Mehaniki raunari u XIX veku
q

Charles Babbage (1791-1871)

kondicional !!!

21/115

Mehaniki raunari
Boole-ova algebra (1854)
George Boole (1815-1864, Engleska)
tvorac algebre iskaza
q binarne operacije modeliraju
uniju i presek skupova
q logika i tablice istinitosti
q

AB

1
22/115

Mehaniki raunari
Hollerith-ov tabulator (1890)
Herman Hollerith (1860-1929, USA),
osniva IBM-a
q buene kartice
q ideja od konduktera u vozovima !!!
(a ne od Babbage-a)
q primena u administriranju
popisnih podataka
q

23/115

Hollerith-ov tabulator (1890)

24/115

Elektromehaniki raunari
Prvi programabilni kalkulator
q

Konrad Zuse (1941, Nemaka)

pionir u korienju binarnog sistema

25/115

Konrad Zuse
I was too lazy to calculate
and so I invented the
computer.
Zuse-ov raunar je bio
napravljen pomou
elektrinih releja i
vakuumskih cevi.

26/115

Zuse-ov Z3 raunar

27/115

Elektromehaniki raunari
Raunar sa relejnim elementima
q

Howard Aiken (1944, USA)

dobio knjige o Babbage-u
od njegovog unuka!

automatski sekvencijalno
kontrolisan kalkulator
Harvard
Mark I
28/115

IBM i Aiken - Mark I

29/115

Elektromehaniki raunari
Raunar sa relejnim elementima

Harvard
Mark I
30/115

Elektromehaniki raunari
Raunar sa relejnim elementima
implementiran u IBM-u
q mnoenje: 3 sec
q pozitivni i negativni
brojevi, logaritmi,
trigonometrijske
funkcije,...
q

31/115

Elektronski raunari
Colossus (1943, GB)
razotkrivanje nemakih ifrovanih poruka
q Alan Turing (engleski matematiar)
q Colossus je proradio 1943. godine.
q

32/115

Elektronski raunari
ENIAC (Electronic Numerical
Integrator And Computer) (1946)
John W. Mauchly i J. Presper Eckert
q John V. Atanassoff ?
q raunar sa elektronskim cevima
q poetak savremene istorije raunarstva
q u upotrebi od 1946 do 1955
q

33/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

34/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

35/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

36/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

37/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

38/115

Elektronski raunari ENIAC (1946)

39/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

40/115

Elektronski raunari
Pronalazak tranzistora - William Shockley,
John Bardeen & Walter Brattain u Bellovim laboratorijama, 1947)

41/115

Tranzistori, buene kartice i trake

Tranzistor radio

Tranzistori

Buena
kartica

Buena
kartica &
traka

42/115

Elektronski raunari
ENIAC (1946)

43/115
43/115

Elektronski raunari
Dijagrami toka podataka (flowcharts)
q

Herman Goldstine (1946)

44/115

Elektronski raunari
Prvi asembler (1950)
UNIVAC (1950-51)
q
q

2.25 MHz
100.000 sabiranja u sekundi

John W. Mauchly

45/115

UNIVAC

Grace Hopper (1951)

46/115

UNIVAC

Grace Hopper (January 1984)

47/115

UNIVAC

48/115

UNIVAC

49/115

Elektronski raunari
John von Neumann (1903-1957)
i podaci i instrukcije u memoriji
q najvei broj raunara ima
von Neumann-ovu arhitekturu
q

M
T

P
O

50/115

Elektronski raunari
EDVAC (1951)
q

J.P. Eckert, J.W. Mauchly i

J. von Neumann (1952)

51/115

Elektronski raunari
Alan Turing (1912-1954, GB)
ACE, prvi programabilni digitalni raunar
(1950)
q veliki teoretiar
q Turingov test (1950)
q

odreivanje inteligencije maine

q

Turing-ova maina (1937)

univerzalna ideja maine koja izvrava
niz operacija nad sekvencom bitova
52/115

Elektronski raunari
Alan Turing (1912-1954, GB)

53/115

Elektronski raunari
ACM (1947)
IEEE Computer Society (1951)

54/115

Elektronski raunari
Serijska proizvodnja IBM raunara
(1951)
Magnetska memorija
q

Jay Forester (MIT, 1952)

Prvi kompajler (1952)

Prvi disk (1956-57)

55/115

Elektronski raunari
Prvi tranzistorski raunari
q

MIT, IBM (1956-57)

FORTRAN vii programski jezik

(FORmula TRANslator)
Korien je u nauci, matematici i
inenjerstvu.
q

John Backus (IBM, 1957)

56/115

Mini raunari
Prvi ip
q Texas Instruments i Fairchild (1959)
COBOL (COmmon Business Oriented Lanuage) za
programiranje poslovnih aplikacija (1959)
LISP (LISt Processing Language) u oblasti vetake
inteligencije (1959)
Prvi raunar sa ekranom i tastaturom
q PDP-1 (DEC, 1960)
Prvi mini raunar
q PDP-8 (DEC, 1960)
57/115

Mini raunari
Poeci raunarske grafike (1962)
Prva kompjuteska igra (MIT, 1962)
Prvi BASIC
q

John Kemeny and Thomas Kurtz (1964)

Amateur Computer Society (1966)

q

"poetak" personalnog raunarstva

58/115

Mini raunari
Prvi mi
q

Doug Engelbart (1963)

Moore-ov zakon
q

Gordon Moore (1965)

Poetak prelaska sa magnetne na

poluprovodniku memoriju (1967)
Prva disketa
q

IBM (1967)
59/115

Mini raunari
Prvi tekst procesor,
prvi hipertekst sistem i
prva kolaborativna aplikacija
q

Doug Engelbart (1968)

Poetak razvoja UNIX-a

(Bell Labs, 1969-1970)
Prvi matrini tampa (1970)

60/115

Mini raunari
Intel
q

Andy Grove, Gordon Moore i

Robert Noyce (1968)

256-byte (!!!) RAM ip

q

Fairchild (1970)

Prvi mikroprocesor
q

Intel 4004 (1971) (procesirao je 4 bita odjednom)

1K RAM ip (Intel, 1977)

61/115

Mini raunari
Programski jezik Pascal (imperativni programski jezik)
q Niklaus Wirth (1971)
Prvi depni kalkulator (TI, 1971)
Programski jezik C
q Dennis Ritchie (Bell Labs, 1972)
Prolog (programski jezik za logiko programiranje)
koristi se matematika logika za programiranje
osnovna ideja je da se problem opie logikim
formulama, a reavanje prepusti raunaru.
q Alain Colmerauer (U. of Marseilles, 1972)
Prolog je primer deklarativnog logikog programskog
jezika.
Ekrani sa tenim kristalom (1972)
62/115

Mini raunari
DEC VAX 11/780 (1978)

PDP 11/70

63/115

Mikro raunari
PL/M, prvi jezik vieg nivoa
za mikroprocesor
q

Gary Kildall (1972)

Prvi personalni raunar

q

Mark-8 (1974)

Prvi komercijalni personalni raunar

q

MITS Altair 8800 (1975)

64/115

MARK-8

65/115

MARK-8

66/115

Mikro raunari
Prvi Apple raunar
q

Steven Jobs i Stephen Wozniac (1975),

u garai Steven-ovih roditelja!

Homebrew Computer Club

(1975, USA)
Commodore (1977)

67/115

Apple I

68/115

Apple I

69/115

Mikro raunari
Prvi laserski tampa (IBM, 1975)
Prvi ink jet tampa (IBM, 1976)
Prvi super-raunar, CRAY 1 (1976)

70/115

Mikro raunari

Bill Gates
71/115

Mikro raunari
BASIC for the Altair 8800
q

Bill Gates i Paul Allen (1977)

Microsoft
q

Bill Gates i Paul Allen (1977)

Apple II, 16K RAM (1977)

Visicalc, prvi spreadsheet program (1979)

72/115

Mikro raunari
Prvi uveni mikroprocesori
Intel 8080 (1974)
q Intel 8086 (1978)
q Motorolla 68000 (1979)
q Intel 80286 (1981)
q Intel 80386 (1985)
q Motorola 68040, 25MHz (1985)
q

prvi 32-bitni procesor

q

Intel 80486 (1989)

73/115

Pentium
" 8088
8 Bit CPU
q 4 mhz
q 1MB RAM addressable
q

" Pentium IV
32 Bit CPU
q 2 ghz
q 4GB RAM addressable
q

74/115

Mikro raunari
Do 1980. Apple osvaja
50% trita personalnih raunara
IBM predlae Microsoft-u da razvije
DOS i BASIC za IBM PC (1980)
IBM PC (1981)
Poetak stalnog pada cena
raunarske tehnologije (1981)
PC clones (Compaq i dr., 1982)
75/115

Mikro raunari
Problem 2000-te (Y2K) prvi put opisan
1988.
Microsoft-ova prodaja dostie
1 mrd. US$ (1989)
Na svetskom tritu u buducnosti
bie mesta za najvie 5 raunara.
Thomas Watson, Direktor IBM-a 1943.

76/115

Mikro raunari
Apple Macintosh (1984)
q

Motorola 68000 (8 MHz !!!),

GUI, B/W ekran

MS Windows, v. 1.0 (1985)

MS Windows, v. 2.0 (1987)
MS Windows, v. 3.0 (1990)
MS Windows, v. 3.1 (1991)
77/115

Mikro raunari
Prvi desktop publishing software
q

Aldus PageMaker (1985)

MS Word, v. 1.0 (1989)

Intel Pentium mikroprocesori
(od 1993. na dalje)
Virusi (krajem 1980-ih i poetkom 1990-ih)
Linux (1993)
78/115

Mikro raunari
Prvi Compact Disc
Sony (1982)
q Sony & Philips (1984)
q

Multimedia
MIDI standard za povezivanje
muzikih sintisajzera sa raunarom (1984)
q JPEG (1991) i MPEG (1993) standardi
q igra DOOM (1993)
q

79/115

Mikro raunari
Prvi PDA (Apple, 1993)
Moderni Windows OS (1995 i dalje)
Java
q

Ken Arnold i James Gosling

(Sun Microsystems, 1995)

DVD diskovi (1996)

80/115

Raunarske mree i Internet

Telegraf
q

Samuel Morse (1938, USA)

81/115

Raunarske mree i Internet

Atlantski kabl
q

izmeu Amerike i Evrope (1856-66)

Telefon
q

Alexander Graham Bell (1876)

Prvi beini prenos poruka

q

Marconi (1901)

82/115

Raunarske mree i Internet

Televizija
prva demonstracija (1926)
q prvi program (1928)
q tranzistorski TV (Sony, 1959)
q

Optiki kabl (1955)

83/115

Raunarske mree i Internet

Teorija informacija
q

Claude Shannon (1948)

84/115

Raunarske mree i Internet

Teorija informacija
q

Claude Shannon (1948)

matematika teorija komunikacija
kapacitet komunikacionog kanala
(ogranienja)
prenos informacija u prisustvu uma
ideja da se sve informacije mogu predstaviti
pomou "0" i "1" i naziv "bit"
teorija kodiranja
Nobelova nagrada za magistarski rad !!! (1936)
85/115

Raunarske mree i Internet

Vizija informacionih tehnologija
q

Vannevar Bush (1930s, 1940s)

inspirator tvoraca Interneta
savremenik T. Roosevelt-a
partnerstvo vojske i univerziteta u Americi
(kasnije DARPA)

86/115

Raunarske mree i Internet

Poetak satelitskih komunikacija
q

prvi ameriki satelit (1957)

Modem
q

Bell Labs (1958)

Princip packet-switching komunikacije

q

Paul Baran (RAND Corp., 1960)

87/115

Raunarske mree i Internet

Prvi prenos TV signala preko Atlantika (1962)
Videofon (AT&T, 1964)
Timesharing
q Fernando Corbato (MIT, 1961)
Ideja distribuirane mree
q Paul Baran (RAND Corp., 1962)
Prva mrea - ARPANET (US DoD, DARPA,
1969), izmeu nekoliko amerikih univerziteta

88/115

Raunarske mree i Internet

Analogni, digitalni i hibridni raunari

Komponente analognog raunara su povezane na osnovu postavljenog matematikog

modela koji se koristi za reavanje realnog problema.
Primeri izlaznih ureaja elektronskih analognih raunara su obino: voltmetar, osciloskop
ili ploter.
Razlozi koji su doveli do porasta upotrebe digitalnih elektronskih raunara i potiskivanje
analognih su: mogunost programiranja, mogunost reavanja optih problema, kao i
mogunost izraunavanja rezultata sa proizvoljno zadatom tanou na istom raunaru.

89/115

Raunarske mree i Internet

Osnovne ideje Interneta
Bob Kahn i Vint Cerf (1973)
q prve javne mree na tim principima
(1974-1979)
q

TCP/IP protokol (1972-1984)

q

standard za ARPANET

Naziv "Internet" (1984)

90/115

Raunarske mree i Internet

Osnovne ideje Interneta
...

...

...
...

Servisi:
email
telnet
ftp
WWW
...
91/115

Raunarske mree i Internet

ARPANET (1977) na slici
broj servera - preko 10.000 (1987) preko 100.000 (1989)

92/115

Raunarske mree i Internet

Tim
Berners-Lee

Ted Nelson

93/115

Raunarske mree i Internet

WWW
Tim-Berners Lee (CERN lab, Zurich,
Switzerland)
q http://www.w3.org/People/Berners-Lee/
q

koncept (zajedno sa Robert-om Cailliau-om, 1989)

na bazi Ted Nelson-ove ideje hiperteksta)
Tvorac WWW-a
Napisao prvi Web klijent program
HTML (1990)
prvi WWW server (1991)
94/115

Raunarske mree i Internet

Internet Boom (tokom 1990-ih)

95/115

Raunarske mree i Internet

Internet timovi i organizacije

96/115

Raunarske mree i Internet

Internet trendovi (2014-2020)

97/115

Raunarske mree i Internet

This ain't no technological breakdown

Oh, no this is the road to hell.
Chris Rea, The Road to Hell

E.M. Forster, The Machine Stops (1909)

98/115

Raunarske mree i Internet

99/115

Raunarske mree i Internet

100/115

Raunarske mree i Internet

101/115

Sadanjost

102/115

Budunost

Web kao "mozak"?

Artificial life?
Biotehnologije, nanotehnologije,...
Grid computing
Mobilno raunarstvo
Wearable computing
Kvantno raunarstvo

?
103/115

Budunost - korienje mobilnih

ureaja
Sportski sako sa 15 depova za mobilne ureaje

http://www.scottevest.com/v3_store/30_sport_jacket.shtml#
104/115

Budunost
Embedded intelligence towards things that think!

?
105/115

Ali!...

Stop, Dave
My mind is going
I can feel it
I can feel it
Stop Please

HAL 9000
106/115

Generacije raunara
Vremenske periode za generacije raunara treba
uzeti samo orijentaciono.
U literaturi postoje klasifikacije sa 5 ili 6 generacija
raunara (razlika je u kriterijumu klasifikacije).
U ovoj prezentaciji dat je prikaz sa 5 generacija
raunara.
Raunari I generacije (19391958)
q tehnologija elektromehanikih komponenti i
vakuumskih cevi
q programi pisani u mainskom jeziku,
kasnije u asembleru
107/115

Generacije raunara II generacija

Raunari II generacije (19591964)
memorija na bazi magnetnih jezgara
q tehnologija diskretnih dioda i tranzistora
q hardverska realizacija pokretnog zareza
q I/O procesori
q prvi elementi paralelizma
kod procesora i ostalih komponenata
q vii prog. jezici: FORTRAN, ALGOL, COBOL
q

108/115

Generacije raunara III generacija

Raunari III generacije (19651971)
tehnologija integrisanih kola
q poluprovodnike memorije
q sve vei broj operacija u sekundi
q operativni sistemi
q prvi telekomunikacioni sateliti
q sve vei paralelizam
izmeu procesora i I/O operacija
q programski jezici Simula, Pascal, C
q

109/115

Generacije raunara IV generacija

Raunari IV generacije (19721978?,1984? - 1991)
q LSI (do 5000 tranzistora) i VLSI tehnologija (do
1.000.000 tranzistora na ipu)
q procesor na jednom ipu
q paralelne arhitekture i vektorski procesori
q UNIX, C
q Prolog i deklarativno programiranje
q PC tehnologija?
q poeci mrea i distribuiranih sistema?

110/115

Generacije raunara IV generacija

Raunari IV generacije - nastavak
ULSI tehnologija (>=1.000.000 tr. na ipu)
q naputanje velikih raunara
q multiprocesorski raunari
(distribuirana memorija umesto zajednike)
q raunarske mree (LAN i WAN)
q distribuirani raunarski sistemi
q PC tehnologija?
q

111/115

Generacije raunara V generacija

Raunari V generacije (1991danas)
raunarske mree i Internet
q sve bri prenos komunikacionim linijama
q sve bolje radne stanice
q mobilni raunari (ureaji)
q Web 2.0, Web 3.0, Web 4.0
q primena vetake inteligencije
q

112/115

Korieni izvori

http://www.hitmill.com/computers/computerhx1.html
http://ftp.arl.mil/~mike/comphist/
http://www.eingang.org/Lecture/
http://ftp.arl.army.mil/ftp/historic-computers/
http://ei.cs.vt.edu/~history/

113/115

Za kraj...
Any sufficiently advanced technology is
indistinguishable from magic.
A.C. Clarke

21/10/14

...?

114/115

21/10/14

115/115