Yapı Celiği

18.09.
2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
YapveDepremMhendisliialmaGrubu
ELKYAPILARDERS
MIM253
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Yap veDepremMhendisliialmaGrubu
18.09.2013
elikYaplarnAvantajlar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Yksekderecedeendstriyelnretim
Havakoullarndanbamszlk
Yapmveyapmekipmanlar
iindkalangereksinimi
Ksayapmsresivedk
yapmmaliyeti
Yksekmukavemetliyap
elemanlar
Dkelemankesitboyutlar
ilegeniaklklargeme
imkan
Kompozit yaplardayksek
yangngvenlii
Yksekhassasiyetteboyutlama
imkan,enstalasyonzgrl
Dahasonrakikullanmamacdeiikliklerinebasit
zmlersalayabilme
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiMalzemezellikleri
a(N/mm2)
EN10025eGreAkmaveekmeDayanmlar
800
S460
elik Kalitesi
t 40 mm
40mm < t 100 mm
fy
fu
fy
fu
S235
235
360
215
340
S355
355
510
335
470
S460N/NL
460
550
430
550
EN10025:Scakhaddelenmiyapelikleri
EN10027:eliklerinksagsterilisistemleri
Norm
EN 10025
DIN 17100
TS 648
S235
St 37
Fe 37
S355
St 52
Fe 52
Gsterim
600
S355
S235
400
200
Ea=210000N/mm2
10
20
a[o/oo]
30
HesapGerilmeekilDeitirme
a
Diyagram
fyk
fyd
fyd=fyk/Ma
a
18.09.2013
eitliProfillervezellikleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
18.09.2013
elikYaplarnHesapveYapmKurallar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
18.09.2013
YkKabulleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dayanm ve stabilite tahkikleri iin ykler, TS 498'den alnmaldr. Bu

konuda yeter bilgi olmayan hallerde, ykler yetkili proje kontrol ile
ortaklaa tayin edilir.
Biryapyetkileyenykler,esasyklervetaliyklerolarakikiye
ayrlr.
Esas ykler: z ykleri, munzam ve hareketli ykleri, kar
(rzgarsz olarak, makinelerin kitle kuvvetlerini kapsar.
lave ykler: Rzgar etkisini, deprem etkisi fren kuvvetlerini,
yatay yanal kuvvetleri (kreynlerde) seyrek olarak montaj ve
tamir ilerinde kullanlan iler haldeki (kreynlerde) s etkilerini
(iletmeye bal ve atmosferik) kapsar.
18.09.2013
YklemeHalleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Hesaplarvedayanmtahkikleriiinaadakiyklemedurumlar
hesabakatlr:
EYYklemesi:Esasyklerintoplam,
EYYklemesi:Esasveilaveyklerintoplam.Eerbiryapyaz
ykndenbakayalnztaliyklertesirediyorsataliyklerdenen
byesasykyerinegeer.
18.09.2013
Tahkikler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Genel olarak gerilmeler ve mesnet reaksiyonlar, her ykleme iin

ayr ayr tespit edilmelidir. Bylece elde edilen deerlerin mmkn
olabilen en elverisiz birleik etkileri, birbirlerine katlarak bulunur.
En kesitler boyutlandrldktan sonra, en ok etkili en kesitlerde
gerilmelerin en byk deerleri hesaplanr ve emniyet gerilmesiyle
karlatrlr. Bu tahkikler EY ve EY ykleme halleri iin ayr ayr
yaplmaldr.
YaplmasGerekliTahkikler:
Gerilmetahkikleri,
Stabilitetahkikleri,
Devrilmetahkikleri,
Deformasyontahkikleri.
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiEmniyetGerilmeleri
Akma Snr
ekmeEmniyet
Gerilmesi
KaymaEmniyet
Gerilmesi
Fe 37
2400kg/cm2
1440kg/cm2
831kg/cm2
Fe 52
3600kg/cm2
2160kg/cm2
1247kg/cm2
emn
18.09.2013
elikBirleimAralar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Perin
Bulon (cvata)
Kaynak
10
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Perinli birleimler gnmz modern elik yaplarnda artk

kullanlmamaktadr. Ancak eski yaplarn onarlmas aamasnda
dnemin uygulamasna sadk kalmak iin uygulanmaktadr.
Perinler(TS94)
Yuvarlakbalperin
Ktbalperin
11
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
12
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
13
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
14
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
15
18.09.2013
PerinliBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
16
18.09.2013
Bulonlu birleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikyaplardaesasolarakikitrbulon kullanlr:
NormalBulonlar
KabaBulon
UygunBulon
Yksekmukavemetlibulonlar (HV)
Gnmzdeelikyaplardaenokkullanlan
bulonlar:M12,M16,M20,M24,M27,M30,M36
17
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DINISO5845egrebulonlarn gsterimi
Bulon ekseninedik
Bulon
Gsterim
Gmmebalklbulon
nArka
Bulon eksenineparalel
Bulon
Gmme
balklbulon
Bulon atlyede
taklacak
Bulon antiyede
taklacak
Delikantiyede
alacak
18
18.09.2013
Bulonlu Birleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
19
18.09.2013
Bulonlu Birleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
20
18.09.2013
PerinveBulon EmniyetGerilmeleri
NormalYapeliiin(Fe 37)
Perin
YklemeHali
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Uygun Bulon
KabaBulon
EY
EIY
EY
EIY
EY
EIY
Kayma
em
kg/cm2
1400
1600
1400
1600
1120
1260
Ezilme
ez
kg/cm2
2800
3200
2800
3200
2400
2700
ekme
em
kg/cm2
400
540
1120
1120
1120
1120
21
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
e2
Bulon AralklarveKenarUzaklklar
e2
e3
KuvvetYn
e1
Minimum
Maksimum
2.2dL
6dLveya12t1)
e1
1.2dL2)
3dLveya6t
e2
1.2dL3)
3dLveya6t
e3
2.4dL
6dLveya12t1)
Zmbalamailealmdeliklerdee1,e2:min. 1.5dL,e,e3:min.3.0dL
1)Lokalburumatehlikesiyoksa10d veya20t
L
2)Teketkili,tutulmambirleimlerdee 2.0d
1
L
3)Teketkili,tutulmambirleimlerdee 1.5d
2
L
dL:Levhadaalandelikap
t:Levhakalnl
22
18.09.2013
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Herikibirleimtrndemakaslamaveezilmetahkiki
yaplr.
MakaslamaTahkiki:
P1
em
2
d
m
4
P1: Birbulon veyaperinegelenyk
m: Etkisays
d: Bulon veyaperinap
23
18.09.2013
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi
Y.Do.Dr.Cenkstnda
EzilmeTahkiki:
P1
ez
d tmin
P1: Birbulon veyaperinegelenyk
d: Bulon veyaperinap
tmin: Birletirilenparalardankalnlkkolan
24
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kaynak, malzemelerin s ve/veya basn

uygulanarak birletirilmesine denir.
Baz kaynak yntemlerinde kaynak elektrodu,
kaynak teli gibi ilaveler kullanlr.
Kaynak ilemi koruyucu gaz, kaynak tozu yada
pasta gibi kaynak yardmc malzemeleri ile
kolaylatrlabilir. Kaynak iin gereken enerji
birleime dardan uygulanr.
Kaynakl birleimler hasar vermeden zlemeyen
birleim trleridir.
25
18.09.2013
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Balcaikitrkaynakvardr.
BasnKaynaklar
ErgitmeKaynaklar
26
18.09.2013
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri BasnKaynaklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnKaynaklar
Bu kaynak trnde, paralarn birbirine
kaynaklanacak ksmlar plastik kvama (kzl
dereceye) kadar stlp, basn veya darbe
kullanlarak birletirilir.
Aslnda bu yntem yzyllardr demircilerin ocakta
paralar stp, rs zerinde ekile vurup
birletirdikleri bir yntemidir. Ancak bu yntemin
bu ekilde elik yaplarda uygulanmas sz konusu
deildir.
27
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basn kaynaklarnn modern elik yaplarda

yegane kullanm elektrik diren kayna
eklindedir. Elektrik diren kaynanda elektrik
akmna ksa devre yaptrlarak kaynak iin gerekli
s salanr.
Hafif elik yaplarda ince levhalarn nokta kaynak
ile birletirilmesi ve kompozit yaplarda balkl
saplamalarn elektrik ark saplama kayna ile
profillere kaynaklanmas elektrik diren kayna
ynteminin elik yaplardaki uygulamalardr.
28
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
NoktaKaynak
(Point Welding)
29
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ElektrikArkSaplama
Kayna
(Drawn Arc Stud Welding)
30
18.09.2013
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri ErgitmeKaynaklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ErgitmeKaynaklar
Ergitme kaynanda kaynaklanacak blgeler ile
varsa ilave metal (kaynak teli, elektrodu) ergime
derecesine (3000 5000C) kadar stlr ve
ergiyerek birleen ksmlarn soumas sonunda
birleim salanm olur. Is kayna olarak, elektrik
enerjisi, gaz alevi, elektron n ve lazer n
kullanlr.
31
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ErgitmeKaynaklar
Elektrikarkkaynaklar
Standartelektrikarkkayna(elektrodkayna)
zlelektrodlu elektrikarkkayna
Tozaltelektrikarkkayna
Gazaltelektrikarkkayna
WIG(wolfram inert gas)kayna
MIG(metalinert gas)kayna
MAG(metalactive gas)kayna
GazKayna
LazerInKayna
ElektronInKayna
32
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Standartelektrikarkkayna
Elektrod kayna olarak da bilinen bu kaynak
metodunda, elektrod bir kablo ile kaynak
makinesinin () kutbuna, kaynaklanacak para ise
bir kablo ile kaynak makinesinin (+) kutbuna
baldr. Kaynak ustas elektrod maas aracl
ile tuttuu elektrodun ucu kaynaklanacak blgeye
yaklatrnca elektrodun ucu ile kaynaklanacak
paralar arasnda elektrik ark meydana gelir.
33
18.09.2013
KaynaklBirleimler
elektrodmaas
Alternatifakm
veyadoru
akmkaynak
elektrodkablosu
makinesi
elektrod
iparas
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynakMakineleri:
Kaynakjeneratrleri
Kaynakredresrleri
Kaynaktransformatrleri
Kaynakiinelverilielektrikakmnn
karakteristikleri10~60Vve60~600Adir.
Elektrodlar:
Sval ve plak olmak zere iki eit
elektrod mevcuttur. plak elektrodlar
sadece nemsiz tespit dikilerinde doru
akm ile uygulanabilir. Kuvvet aktaran
kaynak dikilerinde kullanlmamaldr.
34
18.09.2013
KaynaklBirleimler
elektrodkablosu
svalelektrod
sva
ekirdekelektrod
sertlemi
kaynak
cruf
koruyucugaz
malzemedamlalar
ergimikaynak
iparas
Y.Do.Dr.Cenkstnda
SvalElektrodlar:
Bu elektrodlarda, sva maddesinin
yanmasndan oluan koruyucu gazlar
kaynak blgesinden havay uzaklatrarak
elektrik arkn stabilize ederler. Bu
sayede muntazam dikiler ekilebilir.
Sva, kaynak dikii zerinde bir cruf
tabakas oluturarak ergimi haldeki
malzemenin
abuk
soumasna
engelleyerek
diki
iinde
gaz
habbeciklerinin kalmasn ve kaynak
dikilerinde ilave kaynak gerilmelerinin
olumasn nler.
EN 499a gre sval elektrodlarn sva snflandrmas:

A (Asidik), B (Bazik), C (Sellozik), R (Rutil),RR (Rutil kaln),RC (Rutil Sellozik), RA
(Rutil Asidik), RB (Rutil Bazik)
35
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
zlelektrodlu elektrikarkkayna
kontakucu
elektrikark
svhaldecruf
tpeklinde
elektrod
sertlemicruf
koruyucugaz
malzemedamlalar
sertlemikaynak
metali
ergimikaynak
metali
zl elektrodlar, sval elektodlarn ters

yz edilmi halidir. Yani elektrodlarn d
ksmnda yer alan sva maddesi, bunlarda
kaynak telidir. Bu kaynak trnn ek
koruyucu
gaz
gerektiren
ve
gerektirmeyen olarak iki eidi vardr.
Bu kaynak trleri zellikle ok katl
yaplarn birleimlerinde kullanlrlar ve
yksek kaynak nfuziyeti salarlar.
Srekli bir proses olduundan standart
elektrik kaynana gre daha hzl ve
ekonomik bir yntemdir.
36
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Tozaltelektrikarkkayna
elektrod
elektrod besleyici
ergimehavuzu
svmetalcrf erii
svcrf
koruyucutoz
haznesi
katcrf
sertlemikaynak
Koruyucutoz
Bu yntemde kaynak tozu elektroddan

nce kaynak derzine yerletirilir. Bu
ekilde oluan ark kayna tozu iine
gml kalr ve operatr tarafndan
grlmez. Bu yntem zellikle uzun
kaynaklar (>90cm) iin uygundur. Bu
yntem, ince ve kaln et kalnlkl elik
profiller iin kullanlabilir ve yksek
kaliteli ke, yarm ve tam nfuziyetli kt
kaynak ilemine uygundur. Ancak
yntem yatay kaynak pozisyonlar iin
uygundur.
37
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Gazaltelektrikarkkayna
MIG veyaMAG
vDr hznda
ergiyenkaynak
teli
WIG
ergimeyenWolfram
elektrodu
kaynakubuu
WIG: nce levhalarn, boru ve hazen tr

yaplarn kaynaklanmas
MIG: Yksek alaml elik ve alminyum
kaynaklanmas
Manel veya otomatik olarak uygulanan

bu yntemde elektrik ark ergiyen bir
kaynak teli veya ergimeyen Wolfran
elektrodu ile kaynaklanan metal arasnda
oluur. Bu yntemde koruyucu gaz
ergime havuzunu, kaynak ek malzemesi,
elektrod ucu ve yksek derecede stlan
ksmlar atmosferden (oksijen, azot ve
hidrojen) korumak iin dardan verilir.
Koruyucu gaz olarak MIG ve WIG
ynteminde Argon, Helyum veya
bunlarn kombinasyonlar,
MAG
ynteminde CO2 veya Ar ve O2
kombinasyonlar kullanlr.
38
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
GazKayna(Otojen Kaynak)
Bu yntemde yksek s gaz aleviyle
salanr. Kullanlan gaz genelde asetilen
gaz olup, propan veya btan gazlar da
kullanlmaktadr.
Gaz alevi, almo
denen bir aletin ucunda yaklr. almoya
bir lastik boru ile yanc gaz, dier bir
lastik boru ilen oksijen tpnden oksijen
gelir. Bu gazlar karm olarak almo
ucundan kar ve ~3000C s salayan bir
alev meydana gelir. almo alevi
kaynaklanacak paralarn ve kaynak
telinin
ucunu
ergime
durumuna
getirerek kaynak dikiinin ekilebilmesini
salar.
39
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
LazerInKayna
lazern
delik
metalbuhar
ergimimalzeme
kaynak
iparas
Bu yntemde ergime iin gerekli s yksek s

lazer n (CO2 veya YAG) ile salanr. Lazer n
ile kaynak, monokromatik nlarn yksek
enerjilerinden yararlanlarak malzemelerin bir
ksmnn eritilmesi ve buharlamas esasna
dayanmaktadr. Teknikte bu yntemden, kaynak
ileminin yan sra kesme, delme ve sl
ilemlerde de yararlanlmaktadr. lemler
karakteristik olarak, metal esasl ve metal
olmayan malzemelere uygulanabilmesi dnda,
s tesiri altnda kalan blgelerin dierleri ile
kyaslanamayacak derecede dar olmas ve
ulalan yksek hzlar ile dikkati ekmektedirler.
Bu kaynak tr elik yaplarda paslanmaz elik
profilleri ilemede ve kalnl 5mm gemeyen
CrNieliklerde kullanlabilir.
40
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ElektronInKayna
Bu yntemde yksek ivme kazandrlm
elektronlarn,
kaynaklanacak
malzeme
yzeyinde frenlenmesi ile kinetik enerjinin s
enerjisine dntrlmesi salanarak ergitme
iin gerekli s elde edilir. Vakumlu veya
atmosfer ortamnda uygulanan yntemleri
vardr. Bu tr kaynaklar 20 mm kalnla kadar
CrNi elikler iin uygundur.
41
18.09.2013
KaynaklBirleimler
ErgitmeKaynaklar KaynakDikileri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynakDikileri
Ergitme kayna yntemleriyle ekilen kaynak dikileri balca iki eittir:
Kt kaynak dikileri: Ayni dzlemde bulunan iki levhann yan yana getirilen
kenarlar boyunca ekilen kaynak dikileri kt kaynak dikileridir. Levha
kenarlarnn ileni biimlerine gre zel isimler alrlar.
Ke kaynak dikileri: ki elik elemann birbirine dik veya en az 60 tekil
eden yzeyleri arasndaki kelere ekilen dikilere ke kaynak dikileri
kaynak
denir.
ergimimalzeme
6
5
4
3
2
kaynakkalnl
1
iparas
sdanetkilenmi
blge
1:Altpaso
2:Kkpaso
35:Arapasolar
6:Sonpaso
42
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Dikitrleri
Gsterim
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Sembol
V Dikii
YarmV Dikii
ift V Dikii
iftYarmV Dikii(K)
Y Dikii
YarmY Dikii
iftY Dikii
iftYarmY Dikii
KeKaynakDikii
iftKeKaynakDikii
43
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Ktkaynakdikileri
I Dikii
t4mm
V Dikii
t=325mm
Y Dikii
t=1530mm
X Dikii
t10mm
U Dikii
t12mm
44
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Ktkaynakdikileri
YarmV
Dikileri
Farklkalnlktakilevhalarda
ktkaynak
a=min t
iftYarmV
Dikii
(KDikii)
YarmV
Dikii
YarmV
Dikii
Hesapkaynakboyu:l =l1 2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7tmin
45
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kekaynakdikileri
Hesapkaynakboyu:l =l1 2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7tmin
46
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kekaynakdikileri
DIN188001egrehesapkaynakboyu:
150a( S 235,S 355)

6a
l
( S 460)
30
mm
100
a
TS3357yegrehesapkaynakboyu:
15a l 100a
47
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Ktkaynakdikiigerilmeleri
48
18.09.2013
KaynaklBirleimler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kekaynakdikiigerilmeleri
49
18.09.2013
KaynaklBirleimler
KaynakDikileriEmniyetGerilmeleri(TS3357)
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikCinsi
Dikieidi
DikiNitelii
Ktkaynak
Muayene
edilmiveya
edilmemi
ift YarmYKe
Kayna
Muayene
edilmi
YarmYKe
Kayna
KeKayna
YarmYKe
Kayna
BtnKaynak
Dikileri
Muayene
edilmemi
Muayene
edilmiveya
edilmemi
Gerilme
Fe 37
Fe 52
EY
EY
EY
EY
1400kg/cm2
1600kg/cm2
2400kg/cm2
2700kg/cm2
1400kg/cm2
1600kg/cm2
2400kg/cm2
2700kg/cm2
1100kg/cm2
1250kg/cm2
1700kg/cm2
1900kg/cm2
Basn veeilme
basnc,ekme
veeilme
ekmesi
1100kg/cm2
1250kg/cm2
1700kg/cm2
1900kg/cm2
Kayma
1100kg/cm2
1250kg/cm2
1700kg/cm2
1900kg/cm2
Basn veeilme
basnc
ekme ve
kaynakynne
dikeilme
ekmesi
50
18.09.2013
KaynaklBirleimler
KaynakGerilmesiAnalizi
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kaynakdikiininnormalveyakaymagerilmesitahkiki:
K
Kem
P
K a l Kem
P:Kaynakdikiinedik(ekmeveyabasn)veyaparalelkuvvet
a:Kaynakdikiikalnl
l:Kaynakhesapboyul =l1 2a
51
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
ekmeubuklar
Boyuna dorultuda ekme kuvveti tayan ubuklara
ekme ubuklar denir. ekme kuvveti etkisindeki kafes
kiri elemanlar, gergiler, asklar ekme ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir.
ekme ubuklarnn tama gc malzeme ve ubuk net
enkesit alanna baldr.
em
Fnet
P
Fnet
P
52
18.09.2013
ekmeubuklar
NetEnkesitAlan
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekme ubuklarnda, ubuun balanma ya da eklenme biimi

nedeniyle en kesit alannda azalma / zayflama olabilir. Bu
durumda hesaplarda kesitteki kaybn dlmesi yoluyla elde
edilen net en kesit alan dikkate alnr.
t t
L
A
D
b
A
Fnet
Fnet =b tD t
53
18.09.2013
ekmeubuklar
NetEnkesitAlan
1
a
Fnet,1 =(b+a+a) t2 d t
Fnet =min Fnet,2 =(e+e+a+a) t3 d t
b
Fnet,3 =(e+a+a+ ) t2 d t
2
Y.Do.Dr.Cenkstnda
a
c
1
a
3
e
a
c
Fprofil
Fnet,1 =Fprofil 2 d t
Fnet =min Fnet,2 =Fprofil bt+(e+e) t3 d t
Fnet,3 =Fprofil b t+e t2 d t

2
54
18.09.2013
ekmeubuklar
Enkesitler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kkveortabyklkteekmekuvvetietkisindeenkesitler
balant
dzlemi
simetrikbalant
dzlemliubuklar
asimetrikbalant
dzlemliubuklar
55
18.09.2013
ekmeubuklar
Enkesitler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bykekmekuvvetietkisindeenkesitler
56
18.09.2013
ekmeubuklar
DmNoktasBalantlar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
57
18.09.2013
ekmeubuklar
DmNoktasBalantlar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
58
18.09.2013
ekmeubuklar
Ekler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Profil ve lamalarn standart boylar snrl olduundan uzun ekme

ubuklarnn (rn. kafes kiri alt balk ubuklar) tekili iin ek
yaplmas gerekir. ekme ubuklarnn ekleri tiptir:
Lamal ek (kaynakl veya bulonlu)
Enleme levhal ek (kaynakl)
Kt ek (kaynakl)
59
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Basnubuklar
Boyuna dorultuda basn kuvveti tayan ubuklara basn ubuklar denir.
Kolonlar, basn etkisindeki kafes kiri elemanlar basn ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir. deal artlarda tam olarak arlk ekseninde tesir ettii
varsaylan eksenel kuvvet gerekte var olamaz. Kesit zorunun ok kk de olsa
belli bir d merkezilikle etki etmesi kanlmazdr. Bu d merkezilik ise ufak da
olsa bir eilme etkisi yaratr, ancak ideal ykleme kouluna yeterince
yaklalmsa bu etkiler ihmal edilir.
Basn ubuklarnn tama gcnn hesabnda burkulma olay esas olduundan
bir stabilite problemi sz konusudur ve burkulma yknn hesab nem arz
etmektedir.
Merkezi basn kuvveti etkisinde, malzemesi Hooke kanununa uyan, iki ucu
mafsall, prizmatik bir ubuk iin ideal eilme burkulmas yk ilk olarak 1757de
svireli matematiki Leonhard Euler tarafndan hesaplanmtr.
60
18.09.2013
Basnubuklar
BurkulmaStabiliteDurumuKarakteristii
Euler burkulmayk:
2EI
PKi 2
sK
Y.Do.Dr.Cenkstnda
sK:burkulmaboyu
labil
y,v
z
y,v
idealelastik
PKi
PR
idealelastik farkszdenge
nekilde.
elastoplastik
nekilde.
stabil
Mz
v0
61
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaSaylarMetodu
Y.Do.Dr.Cenkstnda
TS 648 basnca alan ubuklarda basn gerilmesi kontrol iin iki

yntem verilmitir. Bunlardan birincisi burkulma saylar
metodudur. Burkulma saylar metodu ile hesapta basnca alan
ubuklarda her seferinde farkl bir basn emniyet gerilmesi
kullanlmaz. Bu metot sadece Fe 37 ve Fe 52 elikleri iin geerlidir.
P
,em
F
P:
F:
:
,em:
b,em:
,em
b ,em
TS648izelge6ve7
ubuaetkiyenbasnkuvveti
ubuknetenkesitalan
Burkulmakatsays(ubuunnarinliine()balolarakizelge6ve7denalnr
ncelenenyklemevemalzemeyegreekmeemniyetgerilmesi
ncelenenyklemevemalzemeye grebasnemniyetgerilmesi
62
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab
BasnEmniyetGerilmesiMetodu
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basn emniyet gerilmesi iin eitli teorik yaklamlarla kritik

gerilme hesaplanr ve elde edilen gerilmeler emniyet katsaylarna
blnr. Hesaplar srasnda dikkate alnan , ubuun maksimum
narinlik orandr. Narinliin 20den kk olduu ubuklar ok kavi
olduklarndan burkulma hesab yaplmaz, yani bunlar iin =1dir.
Ayrca TS 648e gre basn ubuklarnn narinlii hibir zaman 250
deerini amamaldr.
Euler hiperbol
P
b ,em
F
Plastikkritikgerilme
Elastikkritikgerilme
Basnemniyetgerilmesi
=20
= P
63
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab
BasnEmniyetGerilmesiMetodu
Y.Do.Dr.Cenkstnda
1 2
1 a
2 P
P b ,em
n
1 2E
P b ,em 2
n
2 2E
20 n 1.67
20 P n 1.5 1.2
P
P n 2.5

0.2
64
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaBoyuveNarinlik
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnca alan ubuklarn mesnetlenme koullarna bal olarak farkl

burkulma boylar (sK) olabilir. Burkulma boyu, ubuun gerek boyunu (L),
burkulma katsays () ile arparak hesaplanr.
sK L
sK
i
I
F
ubuk burkulmas enkesitin asal eksen dzlemlerinden birisine dik olarak

gerekleecektir, eer ubuun birbirine dik dzlemlerdeki snr artlar
(burkulma boylar) ayn ise ubuk zayf ekseni etrafnda burkulur. Bunun
nedeni zayf ekseninin atalet yar ap kk olduundan bu eksen
dzlemine dik burkulma durumu iin ubuk narinliinin yksek olmasdr.
Ancak ubuun birbirine dik dzlemlerdeki mesnetlenme durumlar
nedeniyle farkl burkulma boylar mevcutsa, her iki eksen dzlemine dik
burkulma durumu iin hesap yaparak elde edilen narinlik deerlerinden
byk olan dikkate alnr.
65
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaKatsaylar()
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Teorikburkulmaboyukatsays
0.5
0.7
1.0
1.0
2.0
2.0
Tavsiyeedilenburkulmaboyu
katsays
0.65
0.8
1.2
1.0
2.1
2.0
Mesnetkoullar
Dnmevetelemenlenmi
Dnmeserbestvetelemenlenmi
Dnmenlenmivetelemeserbest
Dnmevetelemeserbest
66
18.09.2013
Basnubuklar
Snflandrma
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklarenkesitzelliklerivehesaplanmaesaslarnabal
olarakikianagrubaayrlr:
Tekparalvesreklibirleikparalardanoluanbasnubuklar
Paralararasndaaralkbulunanokparal basnubuklar
Tekparalbasnubuklarenkesitekilleri
67
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
ki veya daha ok profilin birbirlerine
sreksiz / aralkl olarak balanmas ile
tekil edilen basn ubuklarna ok paral
basn ubuklar denir.
Statik fonksiyonu asndan ok paral
basn ubuklar ikiye ayrlr:
erevebalantlubuklar
Kafesbalantlubuklar
Avantajlar:
Hafifkonstrksiyon
Yksekrijitlik
Kreatiffiligranakbirgrnm
Kesitlerarastesisatgeiiimkan
Dezavantajlar:
Montajmaliyeti
Alangereksinimi
Korozyonaakokfazlayzeyalan
Uygulamaalanlar:Antenveelektrik
direkleri,rzgartrbinikuleleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
e
FG
FG
FD
s1
s1
h
Kafesbalant
erevebalant
b=(0.8~1.0)h
68
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
69
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ereve balantl ubuklarda, balant elemanlar (ba levhalar), ubuu tekil eden
profillere bulonlu veya kaynakl bir ekilde rijit olarak balanr. Ba levhalar ile profiller
rijit bir ereve olutururlar. Ba levhalarnn ykseklii (b), h profil ykseklii olmak zere
b =(0.8 ~ 1.0)h olarak seilmesi uygundur. ereve balantl ubuklarda profiller, ubuk
ularnda ve en az uzunluklarnn 1/3 noktalarnda balanm olmaldr.
Kafes balantl ubuklarda ise, balant elemanlar (rg ubuklar) ubuu tekil eden
profillere basit (rijit olmayan) bulonlu veya kaynakl bir ekilde balanr. Balant levhalar
ile ubuk profiller bir kafes sistem olutururlar. rg ubuklar korniyerlerle veya bazen de
lama enkesitli elemanlarla tekil edilir. rg ubuklarnn profillere balants tek bulonla
yaplabilir. Ancak profil I kesitli ise en az iki bulon kullanlmaldr. rg ubuklar profillere
ke kaynak dikileriyle de balanabilir. Konstrktif kolaylk salamas asndan ve
profillerin rg ubuklarndan daha byk rijitlie sahip olmalarndan dolay ubuk
eksenlerinin bir noktada kesime prensibine uyulmayabilir. Diyagonal ubuklar mmkn
olduu kadar dar 45 eimle tekil edilmelidir ve iki taraftaki rg ubuklar ayn hizada ve
paralel olmaldr. Kafes balant tarznda da ubuk ularna ba levhalar konur.
70
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl karakterlerde

asal eksenler gsterirler. ekilde ki enkesitte (xx) ekseni
x x
x ubuu tekil eden profil enkesitlerinin hepsini kesmektedir.
Bundan dolay (xx) eksenine malzemeli eksen denir. (yy)
y
y
ekseni ise ubuu tekil eden hibir profili kesmemektedir.
e
e
Bundan dolay (yy) eksenine malzemesiz eksen denir.
ubuun malzemeli eksene dik eilmesi srasnda paralar arasnda herhangi bir kayma
meydana gelmez. Dolaysyla malzemeli eksene dik burkulma srasnda yaplacak
burkulma hesab tek paral basn ubuklar ile ayndr.
Ancak ok paral basn ubuklarnda malzemesiz eksen etrafndaki eilme durumunda
paralar arasnda mesafe bulunduundan, kesme kuvvetinin etkisiyle deformasyonlar
meydana gelecektir ve bu kayma deformasyonlarnn kritik yk hesabnda mutlaka
dikkate alnmas gerekmektedir. Elemanlarn kayma deformasyonlarn hesaba katmak
kritik ykte ihmal edilemeyecek mertebede azalma meydana getirdiinden, malzemesiz
eksene dik burkulma durumunda farkl bir hesap yaplr.
TS 648de ok paral basn ubuklar hesap bakmndan gruba ayrlmtr:
I. Grup Basn ubuklar
II. Grup Basn ubuklar
III. Grup Basn ubuklar
y
Y.Do.Dr.Cenkstnda
71
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/I.Grup
Y.Do.Dr.Cenkstnda
I.GrupokParalBasnubuklar:Enkesitlerininasaleksenlerindenbirmalzemeli,dieri
malzemesizolanubuklardr.
1
y 1
y 1
x x
e
y 1
x x
e
1
x
y 1
1
x
y
e
y
x
e
y
x x
m=2
x
e
y
1
x
y
e e
m=4
1 y1
1 y1
x x
e
y
y
e e
m=3
m=2
y
x
e
y
72
18.09.2013
Basnubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Malzemeli eksene (xx) dik burkulma tahkiki

I. Grup basn ubuklarn hesabnda malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma
durumunda paralar arasnda kayma meydana gelmeyeceinden narinlik derecesi hesab
tek paral basn ubuklarndaki gibi yaplr.
x
skx:
x:
P:
F:
ix:
skx
P
x x x em
ix
F
ix
Ix
n I1 x
I
1 x i1 x
F
n F1
F1
(xx) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,

(xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
ubua etkiyen merkezi basn kuvveti,
ubuun toplam enkesit alan
ubuk enkesit alann (xx) eksenine gre atalet yarap
73
18.09.2013
Basnubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

I. Grup basn ubuklarn malzemesiz eksene (yy eksenine) dik burkulma durumunda ise
itibari narinlik derecesi (yi) hesaplanmaldr.
yi 2y
sky
iy
m 2
P
1 yi y yi em
2
F
iy
Iy
F
ereve balantl ubuklarda
s1
i1,min
sky:
y :
P:
F:
iy :
i1,min:
m:
s1:
(yy) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,

(yy) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
ubuk enkesit alann (yy) eksenine gre atalet yarap
tek bir profil enkesit alannn minimum atalet yarap
basn ubuunu tekil eden paralarn veya srekli
birleik paralardan oluup tek para gibi alan
gruplarn says
ba levhalarnn ubuk boyunca aral
Ayrcabalevhasaralnnuygunseilmesivebuamala1 iinaadakistsnrn
salanmasdazorunludur:
50 1 x
2
2
x
50 1 50
2
74
18.09.2013
Basnubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

Kafes balantl ubuklarda
F
d3
1
z FD s1 e2
Kafesbalantda1 iinbirstsnryoktur.
F:
FD:
z:
d:
s1:
e:
toplamenkesitalan
birdiyagonalrgubuununenkesitalan
paraleldzlemlerdebulunankafesrgsistemlerininsays
diyagonalrgubuununsistemboyu
kafesrgdmnoktalarnnubukdorultusundakiaral
ubukprofillerinineksenleriarasndakiuzaklktr
75
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/II.Grup
Y.Do.Dr.Cenkstnda
II.GrupokParalBasnubuklar:Kelemekonmuikikorniyerletekiledilenbasnubuklardr.
Bu ubuklarn sadece malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma tahkiklerinin yaplmas yeterli
olur.
x
sk:
sk
P
x x x em
ix
F
P:
F:
ix :
Farkl kollu korniyer durumunda: ix
s1
i1,min
50
ubuun tayc sistem dzlemi iindeki

burkulma boyu ile bu dzleme dik
burkulma boylarnn aritmetik ortalamas
(xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
ubuk enkesit alann (xx) eksenine
gre atalet yarap
Eit kollu korniyer durumunda: ix = i
x :
b
x
y
x
0
1
i0 y
1.15
s1
x
0
76
18.09.2013
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/III.Grup
Y.Do.Dr.Cenkstnda
III. Grup ok Paral Basn ubuklar: Enkesitlerinin asal eksenlerinin her ikisi de malzemesiz eksen olan
basn ubuklardr. Her iki eksene dik burkulma tahkikleri itibari narinlik dereceleriyle yaplr. Enkesitin
konstrktif zelliklerine bal olarak, enkesitin her iki asal eksenine paralel tekil edilen balant
elemanlarnn tamam ereve balant veya tamam kafes balant tarznda olabilecei gibi; bir asal
eksene paralel balantlar ereve tarznda iken dier asal eksene paralel olanlar kafes tarznda olabilir.
y
x
y
e x x
e
y
m=2
m=2
1
x
1
e
m=2
m=2
e x
y
e
m=2
m=2
x
e
ey e
m=4
m=2
xi 2x
m' 2
P
1 x xi x xi em
2
F
yi 2y
m 2
P
1 y yi y yi em
2
F
77
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dolu gvdeli kiriler arlkl olarak eilmeye alan kirilerdir. Bu kiriler tayc sistem
ierisinde ana kiri, tali kiri, at a gibi ekillerde karmza kar. Hadde kirileri eklinde
tek profille tekil edilebildikleri gibi, kaynakl yapma kiriler eklinde de tekil edilebilirler.
Hadde kirileri:
Kaynakl yapma kiriler:
78
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler
HaddeKirileri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
zellikle bina tr yaplarda kaynakl yapma kirilere kyasla dk atlye maliyeti nedeniyle
scak veya souk haddelenmi profiller tercih edilmektedir. En ok kullanlan profiller ift
simetrik I profillerdir. U profiller daha ok kenar kirilerinde ve at aklarnda kullanlr ve bu
profillerin burulmadan dolay dnmesini engellemek iin konstruktif nlemler alnmaldr.
Hadde profillerin enkesitlerinin yeterli olmamas durumunda bu profillerin balklarna
levhalar kaynaklanarak eilme mukavemetleri arttrlabilir. Ayrca byk kesme kuvveti
etkisindeki ksa kirilerde kayma mukavemeti gvdenin bir veya iki tarafna levha
kaynaklayarak arttrlabilir.
79
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler
KaynaklYapmaKiriler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kaynakl yapma kiriler hadde profillerinin yeterli veya ekonomik olmad durumlarda tercih edilir. Bu
kiriler tek ve ya ift simetrili veya tek veya ift gvdeli olarak tekil edilirler. Tek simetrili kiriler kreyn
kirilerinde sz konusudur. Kiriin byk burulma rijitlikli olmas isteniyorsa ift gvdeli veya sandk
kesitli kiriler sz konusudur. Bu tr kiriler daha ok kprlerde karmza kmaktadr.
Kaln balk levhalar kaynak ssn hzl bir ekilde ilettiklerinden ve yksek souma hzndan dolay
sertlemelere sebep olduklarndan balk levhalarnn kalnlklar snrlandrlmtr. Ayrca kaynak z
gerilmelerinden dolay ok eksenli gerilme durumu ortaya kmaktadr ve kalnlk ve malzeme kalitesi
arttka gevrek krlma tehlikesi de artmaktadr. Bu nedenle balk levhas kalnlklar Fe37 iin 50 mmyi ,
Fe 52 iin 30 mmyi amamaldr. Ayrca balk levhasnn genilii, kalnlnn 15 katndan fazla
olmamaldr.
Kaynakl yapma kirilerin n boyutlamasnda kiri ykseklii h, geilen aklk lye bal olarak u ekilde
dikkate alnabilir:
Kreyn kirileri:
1 1
h l
7 12
1
1
h l
15 25
1
1
Karayolu kpr kirileri: h
l
20 30
Bina tr yaplardaki normal kiriler:
80
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler
GerilmeTahkiki
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dolu gvdeli kirilerin elastisite teorisine gre kesit, ek ve birleim hesaplar normal
gerilmelerin kiri yksekliince lineer dald kabulne dayanr.
ki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde normal gerilmelerin kesitte dalm:
M
N My
z z y
A Iy
Iz
81
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler
GerilmeTahkiki
tg
Y.Do.Dr.Cenkstnda
xz
xy
Vz Sy
Iy t g
Vy Sz
Iz t
82
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ekme ve basn ubuklarndan oluan tayc sistemlere kafes kiri denir. ubuk eksenleri
ayn dzlemde olan kirilere dzlem kafes kiriler denir. ubuklarn birleim yerlerine dm
noktalar denir.
stbalk
diyagonal
Altbalk
83
18.09.2013
KafesKiriler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kafes kirilerde ubuk eksenleri dm noktalarnda, geometrik anlamda bir noktada

kesitirilerek ubuklara eksenel kuvvet gelmesi salanm olur.
Dm noktalarnn tekilinde ubuklarn birleimlerinin, kafes kiri teorisindeki srtnmesiz
mafsal kabulne uygun olmamasndan dolay meydana gelecek ikincil momentler ihmal
edilebilecek dzeydedir.
Byk aklk ve byk kiri ykseklii hallerinde kafes kiriler dolu gvdeli kirilere tercih
edilir. Yksek yaplarda yaklak olarak 15 mden byk aklk ve 1.5 mden byk kiri
ykseklii halinde dolu gvdeli kiriler ekonomik olmaz.
Dzlem kafes kiriler st ve alt balk ubuklar ile bunlarn arasnda bulunan rg
ubuklarndan oluur. Dey rg ubuklarna dikme, eik rg ubuklarna diyagonal denir.
84
18.09.2013
KafesKiriler
eitliUygulamaAlanlar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
85
18.09.2013
KafesKiriler
Sistemekilleri
a),b):
c),d):
e),f),g),h),i):
j),k):
l):
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Paralelbalkl
Trapez
gen
stbalparabolik
Altbalparabolik
86
18.09.2013
KafesKiriler
ParalelBalklKafesKiriler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Yardmcrgubuklar
87
18.09.2013
KafesKiriler
ParalelBalklKafesKiriler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Paralel balkl kafes kiriler yksek yaplarda ak, stabilite balants, rzgar kirii, dz atlarda ve ed
sistemi atlarda at makas ve deme ana kirii olarak, kprlerde de ana kiri ve yatay rzgar kirii
olarak kullanlr. Kullan yerine bal olarak rg ubuklarnn tekili farkl olur.
a) f) kafes kirileri basit kafes
kirilerdir,
ubuklar
birbirlerini
kesmez ve sistem statik adan
belirlidir. g) k) kirilerinde ise
ubuklar birbirine keser ve sistem
statik adan belirli veya belirsiz
olabilir.
a) kafes kirii ak grnmnden
dolay ok tercih edilen bir kafes
kiritir. Diyagonallerin alar 50 65
dir. Kolon akl ve ona bal
olarak sistem ykseklii arttka
dikmeler yerletirilir.
b) kafes kiriinde dikmeler rnein kpr enine kirilerinden dolay, c) kafes kiriinde dikmeler at ak
mesafelerinden dolay gerekir. ok byk aklklarda d)de olduu gibi yardmc kafes sistemler kullanlr.
Bunlar basn ubuklarnn burkulma boylarn azaltrlar.
88
18.09.2013
KafesKiriler
EkonomikSistemSeimi
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Sistem boyutlarnn ekonomik seiminde

sistem ykseklii hnn kolon ara mesafesi lye oran,
dm noktas ara mesafesi a,
diyagonaller ve alt balk arasndaki a ( 45 65)
etkilidir.
Sistemyksekliih
BasitkirileriinSreklikirileriin
1 1
h l
8 12
1
1
h l
10 20
Dmnoktasaramesafesia
atmakaslariinKprleriin
1.5m
3.5m10.0m
2.0m
2.4m
3.0m
89
18.09.2013
KafesKiriler
ubukEnkesitler
Tekgvdeli
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dmnoktalevhasz
iftgvdeli
Balkubuklar
rgubuklar
90
18.09.2013
KafesKiriler
ubuklarnBoyutlandrlmas
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Kafes kiri ubuklarnn boyutlandrlmasnda aadaki admlar izlenir:

Ykler belirlenir: Arlk, rzgar, kar, deprem v.b.
ubuk kuvvetleri hesaplanr: at kafes kirilerinde olduu gibi sabit ykler
tayan kafes kirilerin ubuk kuvvetleri Cremona, Ritter yntemleri veya
bilgisayar programlar ile, kpr ana kirii, kren kirii gibi hareketli yklerin
etkisindeki kafes kirilerin maksimum ubuk kuvvetleri de tesit izgilerinden
faydalanlarak veya bilgisayar programlar ile hesaplanr.
ubuk enkesit seimi ve boyutlama
emn
(Basn ubuklarnda her iki dorultuda burkulma boylarna dikkat
edilmelidir.)
91
18.09.2013
KafesKiriler
DmNoktalarTekili
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dm noktalarndaki birleimlerin, genelde birleimlerle ilgili olarak renilen

kurallarla yaplr. Burada hesabn zellik gsteren yanlar vurgulanacaktr.
A:Mahya
B:Mesnet
C:Balktakrknokta
A, B, C tr balklarn sreksizlik gsterdii noktalar zel dm noktalar, dierleri

ise olaan dm noktalar olarak adlandrlr.
92
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
OlaanDmNoktalar
Balk ubuu sreklidir, rg ubuklar balk ubuuna bayrak levhas ad

verilen dm noktas levhas aracl ile balanr.
rg ubuklarn bayrak levhasna balayan birleim arac (bulon) says
rg ubuu kuvvetine gre saptanr.
Balk ubuunu bayrak levhasna balayan bulon says ise, bu ubuun
dm noktasna her iki taraftan getirdii ubuk kuvvetlerinin farkna gre
hesaplanr. eitli ykleme durumlar gz nnden bulundurularak
Phesap 1.5 max Nsol max Nsa Nmax
alnmas gvenli olur

Balk ubuu srekli gittiinden, bayrak levhasnn ubuk eksenleri ile
yapt a 30 olduu srece bu levhada kontrol gereksizdir. Bayrak
levhas kalnl, btn dm noktalarnda eit olmak zere 8, 10, 12 veya
ok ender 14 mmdir. Bayrak levhalarnda ideal biim dikdrtgendir, en
azndan iki kenar birbirlerine paralel olmaldr. kntl ke
bulunmamaldr.
93
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dm noktas izim admlar:
ubuklar eksenleriyle izilir. (malat kolayl asndan bulon delik

eksenleri bir noktada kesitirilir.)
ubuk kenar izgileri izilir, aralarnda 3 8 mm kalacak ekilde rg

ubuklar ular belirlenir.
Bulon aralklar minimuma yakn seilerek rg ubuklar yerletirilir ve
bayrak levhas boyutlanr.
Gerekli boyutlar yazlr.
94
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
zelDmNoktalar
Bu noktalarda balk ubuklar da sreksiz olduklarndan, btn ubuklar bayrak

levhalarna aktardklar maksimum kuvvete gre balanrlar.
Mahya dm noktas:
Olaan dm noktasndan farkl olarak bayrak levhas kontrol edilir.
(N, T: Levhann bir taraftan dier tarafa aktard kuvvetlerin yatay ve dey
bileenleridir.)
95
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
96
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Altbalkkrknoktalar
hL
tL
97
18.09.2013
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Mesnetdmnoktas
98
18.09.2013
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
OlaanDmNoktalar
99
18.09.2013
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
100
18.09.2013
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
zelDmNoktalar
MahyaDmNoktas
MesnetDmNoktas
101
18.09.2013
elikTaycSisteminRijitletirilmesi
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elik endstri yaplar ve bina tr taplar kolon ve kirilerden oluurlar. Yaplarn yatay ykler
altnda stabilitesinin salanmas iin yeterli tama gc ve rijitlie sahip elemanlara
gereksinimi vardr. Yapya etkiyen yatay ykleri u ekilde snflandrabiliriz:
D yatay ykler: Rzgar ykleri, yer hareketleri, kren kirilerinden kaynaklanan ykler,
makinelerden kaynaklanan ykler, arpma, patlama ykleri, deprem ykleri.
yatay ykler: Basn etkisindeki yap elemanlarn veya enkesit paralarnn, eik
duruundan ve n eilmesinden kaynaklanan, etkileri geometrik ve fiziksel lineer olmayan
tayc sistem davrann arttrabilecek ykler.
Is etkileri: Statik adan belirsiz rijitletirme sistemlerinde zorlamalara neden olabilecek
ykler.
n germe: Rijitletirme sistemlerinde belirli bir ykleme durumu iin planl olarak
uygulanan, basn dayanm zayf ekme elemanlarnn devre d kalmas olasln azaltan
veya tamamen ortadan kaldran ykleme durumu.
102
18.09.2013
Sistemler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
103
18.09.2013
aprazlarilerijitletirme
Y.Do.Dr.Cenkstnda
104
18.09.2013
Plaklarilerijitletirme
Serbestoturanbetonarmeduvar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ereveiindebetonarmeduvar
Har
ereveiindeburumagvenlii
salanmeliklevha
Betonlamantolanm
elikereve
ereveiindeymaduvar
(dkyatayykleriin)
105
18.09.2013
ekirdeklerilerijitletirme
Y.Do.Dr.Cenkstnda
106
18.09.2013
Endstriyaplar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
erevesistemlerintemelformlar
Kolonvekirilerintekili
Temeleankastrekolonlarlatekiledilmisistemler
107
18.09.2013
Endstriyaplar Eninerijitletirme
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elik endstri yaplar yaplarnda tek ve ok aklkl olarak tekil edilirler. Kolonsuz bir i hacim elde
etmek iin enine dorultuda ounlukla ereve sistemler seilir. Enine dorultuda rijitletirmede
genelde aprazlar, diyagonaller kullanlsa da, nadir de olsa temele ankastre, at kirilerine mafsall veya
moment aktaracak ekilde bal kolonlar seilebilir. Bu temele ankastre kolonlarla oluturulan sistemler
dier aprazlarla veya plak tr rijitletirmelerle oluturulan sistemlere gre daha az rijittir ve malzeme
asndan ekonomik deildir. Bu sistemlerin yerine ksa endstri yaplarnda at dzleminde boyuna
dorultuda aprazlar tekil edilerek yatay yklerin kalkan duvara aktarlmas mmkn olmaktadr.
108
18.09.2013
Endstriyaplar Boyunarijitletirme
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elik endstri yaplar yaplarnn boyuna dorultuda rijitletirilmesinde genel olarak apraz duvarlar
kullanlr. at aprazlar kalkan duvarlara etkiyen rzgar yklerini boyuna dorultudaki duvarlara aktarr.
Bunun tesinde at aprazlar basn etkisindeki kalkan duvar kolon ve at makas st balklar stabilite
kuvvetlerini karlarlar. at aprazlarndan boyuna dorultuda duvarlara aktarlan kuvvetlerin tanmas
dey aprazlar, Kdiyagonaller ile salanr.
109
18.09.2013
Endstriyaplar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
atstabilitebalar
Mahyaa
atrts
Normalaklar
Damlalka
Duvarkaplama
Boyunaduvarstabilitebalar
Kalkanduvar
Kalkanduvar
kirii
Temel
Yataykuak
110
18.09.2013
nretimligergiubuklar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
111
18.09.2013
TaycSisteminRijitletirilmesi
Uygulama BerlinOlimpiyatStad
Y.Do.Dr.Cenkstnda
112
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
113
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
114
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
115
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
116
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Y.Do.Dr.Cenkstnda
117
18.09.2013
okKatlelikYaplar
SistemTipleri
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KATADED
SSTEMTPLER
102030405060708090100110120130
Rijitereve
aprazlereve
artmalkafeskirilisistem
Dmerkezaprazlereve
Rijitveaprazlereve
kombinasyonu
Dengevekuakkafeskirilisistem
Tpsistem
Kafestpsistem
Demettpsistem
elikkaterevelikompozit
ereve
118
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Rijitereveler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Rijit erevelerde kolon ve kiriler birbirlerine moment

aktaracak ekilde balanmtr. Bu tr sistemler 20 kattan
yksek yaplar iin efektif deildir.
Lever House, New York, USA, 1952
119
18.09.2013
okKatlelikYaplar
aprazlereveler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Empire State Building, New York, USA, 1931
120
18.09.2013
okKatlelikYaplar
artmalkafeskirilisistem
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Staybridge Suites, Chicago, USA, 2008
121
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Dmerkezaprazlereveler
Y.Do.Dr.Cenkstnda
122
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Dengevekuakkafeskirilisistem
Y.Do.Dr.Cenkstnda
First Wisconsin Center, Milwaukee,

USA, 1974
123
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Tpsistem
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DeWittChestnut Apartment Building, Chicago, USA, 1965
124
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Kafestpsistem
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Citigroup Center, New York, USA, 1977
125
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Kafestpsistem
Bank of China Tower, Hong Kong, China, 1990
Y.Do.Dr.Cenkstnda
John Hancock Center, Chicago, USA, 1969
126
18.09.2013
okKatlelikYaplar
Demettpsistem
Y.Do.Dr.Cenkstnda
The Sears Tower, Chicago, USA, 1974
127

Yapı Celiği

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yapı Celiği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

18.09.

40mm < t 100 mm

Dayanm ve stabilite tahkikleri iin ykler, TS 498'den alnmaldr. Bu

Genel olarak gerilmeler ve mesnet reaksiyonlar, her ykleme iin

Perinli birleimler gnmz modern elik yaplarnda artk

Kaynak, malzemelerin s ve/veya basn

Basn kaynaklarnn modern elik yaplarda

EN 499a gre sval elektrodlarn sva snflandrmas:

zl elektrodlar, sval elektodlarn ters

Bu yntemde kaynak tozu elektroddan

WIG: nce levhalarn, boru ve hazen tr

Manel veya otomatik olarak uygulanan

Bu yntemde ergime iin gerekli s yksek s

150a( S 235,S 355)

ekme ubuklarnda, ubuun balanma ya da eklenme biimi

Fnet =min Fnet,2 =(e+e+a+a) t3 d t

Fnet =min Fnet,2 =Fprofil bt+(e+e) t3 d t

Fnet,3 =Fprofil b t+e t2 d t

Profil ve lamalarn standart boylar snrl olduundan uzun ekme

Enleme levhal ek (kaynakl)

TS 648 basnca alan ubuklarda basn gerilmesi kontrol iin iki

Basn emniyet gerilmesi iin eitli teorik yaklamlarla kritik

Basnca alan ubuklarn mesnetlenme koullarna bal olarak farkl

ubuk burkulmas enkesitin asal eksen dzlemlerinden birisine dik olarak

ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl karakterlerde

Malzemeli eksene (xx) dik burkulma tahkiki

(xx) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,

Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

ereve balantl ubuklarda

(yy) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,

Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

Farkl kollu korniyer durumunda: ix

ubuun tayc sistem dzlemi iindeki

Kaynakl yapma kiriler:

Kafes kirilerde ubuk eksenleri dm noktalarnda, geometrik anlamda bir noktada

Sistem boyutlarnn ekonomik seiminde

Kafes kiri ubuklarnn boyutlandrlmasnda aadaki admlar izlenir:

Dm noktalarndaki birleimlerin, genelde birleimlerle ilgili olarak renilen

A, B, C tr balklarn sreksizlik gsterdii noktalar zel dm noktalar, dierleri

Balk ubuu sreklidir, rg ubuklar balk ubuuna bayrak levhas ad

Phesap 1.5 max Nsol max Nsa Nmax

alnmas gvenli olur

Dm noktas izim admlar:

ubuklar eksenleriyle izilir. (malat kolayl asndan bulon delik

ubuk kenar izgileri izilir, aralarnda 3 8 mm kalacak ekilde rg

Bu noktalarda balk ubuklar da sreksiz olduklarndan, btn ubuklar bayrak

Rijit erevelerde kolon ve kiriler birbirlerine moment

Lever House, New York, USA, 1952

Empire State Building, New York, USA, 1931

Staybridge Suites, Chicago, USA, 2008

First Wisconsin Center, Milwaukee,

DeWittChestnut Apartment Building, Chicago, USA, 1965

Citigroup Center, New York, USA, 1977

Bank of China Tower, Hong Kong, China, 1990

John Hancock Center, Chicago, USA, 1969

The Sears Tower, Chicago, USA, 1974

You might also like