Navigation -VGreat Circle Sailing

Yusuf ZORBA

Navigation -VGreat Circle Sailing

Dzlem

zerinde iki nokta arasndaki en

ksa mesafe iki noktay birletiren doru
parasdr.
Kre

zerinde ise iki nokta arasndaki en

ksa mesafe bu iki noktadan geen byk
daire yaydr.

Navigation -VGreat Circle Sailing

Uzun mesafeli seyirlerde ve 60 enlemin
zerindeki seyirlerde ve kutup blgelerinde
P
byk daire seyri yaplr.
dlong
Co-lat F

Co-lat T

T
F

FT = Great Circle

Latitude T

Latitude F
Equator

T1
P1

Navigation -VGreat Circle Sailing

FT

= Rhumb line

FLVMT

= Great Circle

FABT

= Composite

P
V
M

L
A
F

B
T

Navigation -VGreat Circle Sailing

Byk Daire Seyri (great circle

sailing): Yer zerindeki iki noktay
birletiren byk daire yay zerinde
yaplan seyir.

Byk Daire Mesafesi (Great-circle

distance): Yer zerindeki iki noktay
birletiren byk daire yaynn mil
cinsinden uzakl.

Navigation -VGreat Circle Sailing

Balang Rotas (initial course):

Hareket noktasndan byk daire
yayna izilen teetin o noktann
boylam ile yapt adr. (PFT as)
Tepe Noktas (vertex): Byk daire
P
yay zerindeki noktalardan kutba
en
yakn olan noktadr.
V
T

Equator

T1
P1

Navigation -VGreat Circle Sailing

Biti Rotas (final course): Biti

noktasnda byk daireye izilen
teetin o nokta boylam ile yapt
adr.Saat yelkovan dn ynnde
llr.
P
Ara Nokta: Byk daire yay zerinde
balang noktasndan itibaren belli
T
aralklarla alnan noktalar.
F

Navigation -VGreat Circle Sailing

Birleik Byk Daire

Seyri (Composite
sailing): Byk daire
seyrinin bir
blmnn enlem
seyri olarak yaplmas
halidir.
Antipodal Noktalar:
Birbirinden 180 uzak
olan noktalardr. Bu
noktalardan biri bir
yarm krede dieri
dier yarm krededir.

Equator

Verteks

1800

00

1800
Verteks

Navigation -VGreat Circle Sailing

Byk Daire Yaynn zellikleri;

Her byk daire bir dierini iki eit paraya bler.

Ekvator dnda btn byk dairelerin yars Kuzey

dier yars da Gney yarmkrededir.

Kuzey ve Gney yarmkredeki byk daire yaylarnn

tepesi kutba yakn olup, ekvatora bakarlar.

ki

mevkii birbirlerinden 180 uzakta deil ise bu iki

nokta arasnda sadece bir (1) adet byk daire yay vardr.
Verteks

teettir.

Verteks

noktasndan geen enlem byk daire yayna

noktasndan eit uzaklktaki boylamlarn byk

daire yayn kestii noktalarn enlemleri ayndr

Navigation -VGreat Circle Sailing

Verteks noktalarnn
iaretleri terstir.

enlemleri

ayn

Antipodal

iki nokta arasndaki byk daire

seyrinde iki byk daire yay vardr. Ekvator
bu iki yay eit iki paraya bler. Bu
durumda iki vertex noktas vardr.

Vertex

***Verteks

noktas her zaman balang ve

biti noktalar arasnda bulunmaz.Balang
veya biti rota alarndan biri 90den
byk ise verteks noktas byk a
tarafnda ve byk daire yay uzants
stnde bulunur.
Verteks

noktas iki nokta arasnda ise

byk daire seyri mesafesi ile dzlem seyri
mesafesi farkl olur.Verteks noktas iki nokta
dnda ise fark az olur
Meridyen

seyrine yakn seyirlerde ve

ekvator zerinde yaplan seyirlerde byk
daire seyri ile dzlem seyri arasnda fark
fazla olur.

Equator
Vertex

Navigation -VGreat Circle Sailing

Gnomonik

ve

Lambert

Haritalaryla
Markator Haritasyla
Davies Formlleriyle
Napier Formlleriyle
HO229 Cetvelleriyle
HO211 Cetvelleriyle
HO214 Cetvelleriyle
Towson Byk Daire Cetveli
ve Diagramyla
Nories Tables ile

Kuzey Kutbu

Latitude
Equator
Longitude

Gney Kutbu

Navigation -VGreat Circle Sailing

60

enleminin altnda 600 milden ksa

seyirlerde byk daire seyri, dzlem
seyrinden mesafe olarak %1 ksadr.
Byk

daire seyri ile dzlem seyri

arasndaki mesafe fark, en ok yksek
enlemlerdeki dlat deeri kk olan iki
nokta arasnda grlr.
Antipodal

iki nokta arasndaki byk daire

izlerindeki verteks noktalarndan birinin
mevkii bilindii takdirde izin ekvatoru
kestii noktann longu 90 farkldr. Ayn
ekilde bir verteks noktas koordinatlar
biliniyorsa dieri kolayca bulunur. Latlar
ayn iaretleri ters, longlar 180 farkldr.

Navigation -VGreat Circle Sailing

Navigation -VGreat Circle Sailing

Kalk Noktas Koordinatlar =
lat1 , long1
Var Noktas Koordinatlar = lat2 ,
long2
Verteks Noktas Koordinatlar =
latv , longv
Ara Nokta Koordinatlar = latx ,
longx
ln Co = Kalk Noktas

Navigation -VGreat Circle Sailing

Bu yntemle aadaki formller kullanlarak balang

ve biti rota alar, verteks ve ara nokta koordinatlar ve
mesafeler bulunur.

D = 60 x Cos-1[( Sin lat1 x Sin lat2 ) + ( Coslat1 x Cos lat2 x Cos dlong)]

D = 60 x Cos-1[ - ( Sin lat1 x Sin lat2 ) + ( Coslat1 x Cos lat2 x Cos dlong)] (L1 ve L2nin
iaretleri ters ise)

In Co = Cos-1 (1 - [ ( Cos ( D~Colat1 ) Cos Colat2 ) / (Cos lat1 x Sin

D) ] )

Fin Co = Cos-1 [ [ sin lat1 (Sin lat2 x Sin D)] / (Cos lat2 x Cos D)]

Latv = Cos-1( Cos lat1 x Sin ln Co )

Dlongv = Sin-1 ( Cos ln Co / Sinlatv )

Dv = 60 x Sin-1 ( Cos lat1 x Sin dlongv )

Ara Noktalar iin dlongvx = longv longx

Ara Nokta latx = tg-1( Cos dlongvx x tg latv )

Navigation -VGreat Circle Sailing

Bu formller hesap makinesi ile zlebilir

Cetvel kullanld takdirde Sin-1 Cos-1 yerine ark olan aksi

tarafta sin, cos alnmaldr.

lnConun 90 veya 270 olmas durumunda latv nin saysal

deeri lat1 ve lat2den byk veya eit olabilir.

Lat1e yakn verteksin iareti lat1in iareti olur.

Ara noktalar ne kadar sk olursa o derece byk daire izine

yakn seyir yaplm olur.

lnCo veya FinCo 90den byk ise verteks noktas kalk ve

var noktalarn birletiren yayn dnda ve 90 a tarafnda
olur.

Navigation -VGreat Circle Sailing

Navigation -VGreat Circle Sailing

Navigation -VComposite Great Circle Sailing

Byk daire seyirlerinde baz olumsuz

koullar nedeniyle yksek enlemlere klmak
istenilmiyorsa bu takdirde byk daire
rotasnn yksek enlemlere gelen ksmnda
dzlem seyri yaplr. Bu ekilde yaplan seyire
Composite Great Circle Sailing (Kompozayt
seyir) denir.
Temelde
kresel
trigonometriden
faydalanlmasna
ramen
Byk
daire
seyrinden farkl zmlemeler kullanlr.
Bunun nedeni zmn daha basite
gerekletirilmesinden baka bir ey deildir.

Navigation -VComposite Great Circle Sailing

Equator

B
V1

V2
Vverteks
P

Navigation -VComposite Great Circle Sailing

Equator

B
V1

V2
Vverteks
P

Navigation -VComposite Great Circle Sailing

A = kalk noktas B = var noktas AP = ColatA
BP =
ColatB
V1 = AV1 in verteksi
V2 = BV2 nin verteksi
V1V2 = limit
enlem
PV1 = PV2 = Colatlimitlat (LL)
Bilinenler; A ; B ; V1 ve V2 enlemleri ; PA ; PB ; PV1 ; PV2
PAV1 geninde ; Sin A = Sin PV1 . Cosec PA (In Co deeri iin)
Cos AV1 = Cos PA . Sec PV1 (dist. Deeri iin)
Cos P1 = tan PV . Cotan PA
PBV2 geninde ; Cos BV2 = Cos PB . Sec PV2 (dist. Deeri iin)
Equator
Cos P2 = tan PV . Cotan PB
lave olarak enlem seyrinden dep = dlong . Cos A
Lat
B
V1
V2
A farklarndan V1V2 dlong = dlongAB P1 P2
X noktalar iin de;
Cotan PX = Cos P . Cotan PV Vverteks
ve Cos X = Cos PV . Sin P