KHO ST VIC TUN TH CC QUY NH V

NH GI CHUYN NHNG CA CC DOANH

NGHIP C VN U T NC NGOI TI
VIT NAM
Posted on 31/08/2010 by Civillawinfor
TS. H NAM KHNH GIAO & PGS.TS. BI L H
Vit Nam gia nhp WTO nm 2006 m ra nhiu c hi mi cho vic hi nhp vo
kinh t quc t, ng thi cng em n mt s nhng thch thc nht nh trong qun
l kinh t; trong c vic nh gi chuyn nhng gia cc bn lin kt trong cc
doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam. Vic kho st 50 doanh nghip c
vn u t nc ngoi ti Vit Nam, v phng vn mt s chuyn gia nh gi chuyn
nhng v thc trng thc thi Thng t 117/2005/TT-BTC cho thy rng cc doanh
nghip, nhn chung, thc hin vic k khai cc giao dch lin kt vi c quan thu
theo quy nh. Tuy nhin, a s doanh nghip cn cha ch ng trong vic chun b
trc h s chng minh gi th trng ca giao dch lin kt, mt s khc vn trong
trng thi ch v rt kinh nghim.
1. Phn m u
Trong xu hng hi nhp v ton cu ha ngy cng cao, hot ng kinh doanh ca cc cng
ty a quc gia cng ngy cng m rng, cc giao dch xuyn bin gii c gi tr ln gia cc
cng ty thnh vin din ra thng xuyn. Vic hoch nh thu v tun th theo cc quy nh
hin hnh ty thuc rt ln vo mc chnh xc ca vic nh gi cc giao dch c kim
sot ny. nh gi v qun tr cc ri ro v thu, cc cng ty phi xc nh gi chuyn
nhng (transfer price) trong nm da trn nhng chnh sch r rng v thng nht vi
nhng quy nh hin hnh v nh gi chuyn nhng. Tuy nhin, trn thc t, vic xc lp
v thc thi mt chnh sch nh gi chuyn nhng tha mn c hai mc tiu thu v kinh
doanh l mt iu hon ton khng d dng.
Ngy 19/12/2005, B Ti chnh ban hnh Thng t 117/2005/TT-BTC (Thng t)
hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c
quan h lin kt. i tng p dng l cc c s kinh doanh hot ng ti Vit Nam c thc
hin giao dch vi bn lin kt. Thng t s dng bn tiu chun phn tch phn tch so
snh, chp nhn nm phng php nh gi th trng v nu ra mt s yu cu vlu tr
h s. Cc quy nh trong Thng t, nhn chung, tng ng vi cc hng dn ca OECD
v nh gi chuyn nhng.
Nhm vo vic c mt ci nhn khi qut v khch quan v vic tun th cc quy nh v
nh gi chuyn nhng nu trong Thng t, cc tc gi tin hnh kho st thc t 50
doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam, phng vn mt s chuyn gia
trong lnh vc nh gi chuyn nhng, kt hp vi s dng cc t liu th cp, sau s
dng phng php thng k m t tin hnh phn tch vic tun th cc quy nh vnh
gi chuyn nhng ca cc doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam.

2. Mt s l lun c bn v nh gi chuyn nhng

2.1 Cc khi nim c bn v gi chuyn nhng
T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (Organisation of Economic Co-operation and
Development- OECD) hng dn v vic xc nh gi chuyn nhng: Gi chuyn
nhng l gi p dng cho mc ch ghi s, dng nh gi giao dch gia cc cng ty
thnh vin, c thng nht qun l vi mc gi o cao hay thp nhm tc ng vo cc
khon phi tr cho thu nhp hoc chuyn vn gia cc cng ty thnh vin ny.
Trong vi thp nin gn y, nhiu quc gia cng xc lp nhiu quy nh nhm kim sot
hot ng nh gi chuyn nhng. Hu ht cc quc gia u t ra nguyn tc gi th
trng (arms length principle) cho vic nh gi chuyn nhng. Ni mt cch n gin,
nguyn tc gi th trng l nguyn tc xc nh gi chuyn nhng tun th theo iu kin
khch quan ca th trng cnh tranh, nh th cc giao dch ny c thc hin gia cc n
v c lp. Cc quy nh v nh gi chuyn nhng trn th gii u hng n vic kim
sot gi giao dch ca cc doanh nghip c quan h lin kt vi nhau. V nguyn tc chung,
hai cng ty c quan h lin kt vi nhau khi mt cng ty c th kim sot hay c nh hng
trng yu ln nhng quyt nh kinh doanh, v vic iu hnh hot ng ca cng ty kia hoc
c hai cng ty u di quyn kim sot ca mt cng ty khc. Thng thng, hai cng ty
c coi l c quan h lin kt vi nhau khi cng ty ny nm gi trc tip hay gin tip ti
thiu 20% quyn biu quyt ca cng ty kia.
Trong mt s trng hp, doanh nghip gp kh khn trong vic nh gi chuyn nhng do
khng thng nht c vi c quan thu v gi chuyn nhng ph hp. V vy, c quan thu
v doanh nghip s tha thun vi nhau nhm gii quyt nhng bt ng nu trn. S tha
thun tm dch l tha thun xc nh gi trc (Advance Pricing Arrangements).
Theo nh ngha ca OECD v Hng dn nh gi chuyn nhng, tha thun xc nh gi
trc l mt tha thun gia bn np thu, gm mt hay mt s doanh nghip lin kt, vi
mt hay mt s c quan thu nhm xc nh trc mt lot nhng tiu chun nh phng
php nh gi, cc gi nh kinh t, cc d bo ca cc giao dch v nh gi chuyn nhng
trong mt khong thi gian c nh.
2.2. C ch kim sot vic nh gi chuyn nhng trong hot ng u t ca B Ti
chnh
C ch kim sot vic nh gi chuyn nhng trong hot ng u t ca B Ti chnh c
th hin trong Thng t s 117/2005/TT-BTC (Thng t) ban hnh ngy 19 thng 12 nm
2005 v c hiu lc thi hnh t ngy 26 thng 1 nm 2006, Thng t s 37/QD-BTC ban
hnh ngy 4 thng 1 nm 2006, Thng t 115/2005/TT-BTC (16/12/2005), v Thng t
119/2003/TT-BTC (12/12/2003).
i tng p dng ca Thng t l cc t chc, c nhn sn xut kinh doanh hng ha, dch
v (sau y c gi chung l cc c s kinh doanh) thc hin mt phn hoc ton b hot
ng kinh doanh ti Vit Nam c giao dch kinh doanh vi cc bn c quan h lin kt c
ngha v k khai, xc nh ngha v thu thu nhp doanh nghip ti Vit Nam.
Phm vi p dng ca Thng t l cc giao dch mua, bn, trao i, thu, cho thu, chuyn
giao hoc chuyn nhng hng ha, dch v trong qu trnh kinh doanh (c gi chung l
giao dch kinh doanh) gia cc bn c quan h lin kt. Bn c quan h lin kt c nh

ngha trong Thng t c p dng lut 20% quyn s hu, ngha l mt c s kinh doanh
nm gi trc tip hoc gin tip t nht 20% vn c phn hoc tng ti sn ca c s kinh
doanh kia.
Yu cu chung ca cc vn bn ny l cc giao dch lin kt phi c so snh vi gi th
trng. Vic ny thc hin thng qua so snh gi, hoc gin tip thng qua so snh li nhun.
Doanh nghip c trch nhim chng minh cc giao dch lin kt ca mnh c thc hin
theo gi th trng. p ng yu cu ny, doanh nghip phi lp lu tr h s xc nh gi
ti thi im giao dch. H s ny khc vi h s to lp trong giao dch thng thng, c
s dng nhm xc nh gi ca giao dch nh ha n, hp ng, Trng hp doanh
nghip khng cung cp h s xc nh gi, c quan thu c quyn n nh gi v vic ny c
th gy ra nhng hu qu xu ngoi d kin, lin quan n ngha v thu v li nhun ca
doanh nghip.
3. Kho st tnh hnh tun th cc quy nh v nh gi chuyn nhng ca cc doanh
nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam t nm 2006 n gia nm 2008
3.1. Kho st qua bng cu hi
tm hiu thc trng tun th cc quy nh trn ca cc doanh nghip c vn u t trc
tip nc ngoi ti Vit Nam, cc tc gi thc hin mt kho st cc doanh nghip thng
qua bng cu hi v bng phng vn cc chuyn gia t vn v gi chuyn nhng.
Phm vi v quy m ca mu kho st
Bng cu hi kho st c thc hin trn 50 doanh nghip c vn u t trc tip nc
ngoi hot ng trn a bn Thnh ph H Ch Minh, H Ni, tnh ng Nai, v Bnh
Dng. Quc gia u t ca cc doanh nghip trong mu bao gm mt s nc Chu nh
i Loan, Singapore, Malaysia, Nht Bn, Hn Quc, Trung Quc, Thi Lan, , Chu u
gm c, Anh, Php, Chu M c Hoa K v mt s cng u i thu quan nh cc qun
o British Virgin, Cayman, v Samoa. Lnh vc u t ca mu kho st bao gm c hng
tiu dng, in t, thc phm v thc ung, hng cng nghip, t xe my, dch v v u t
kinh doanh bt ng sn. Phm vi kho st l hot ng tun th cc quy nh v nh gi
chuyn nhng t nm 2006 n gia nm 2008.
Kt qu kho st:
Bng 1: Mc can thip ca Ban Gim c vo vic tun th Thng t
Tham gia vo qu trnh hoch nh v trin khai cc bc tun th

T trng so vi mu
Mc

S lng
50 DN

Ch nm nhng ni dung tm tt
ca Thng t

32

64%

Trc tip tm hiu hay tham gia

cc bui hi tho ca c quan
Thu/cng ty t vn

18

36%

Tham gia vo qu trnh hoch

nh v trin khai cc bc tun
th

16%

Kim tra nh k vic tun th

2%

Tng cng

59*

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny

Ngun: Tng hp t kt qu kho st
Bng 1 cho thy, mc d Thng t v gi chuyn nhng l mt trong nhng ni dung quan
trng nh hng trc tip n ngha v thu v cc khon pht thu ca doanh nghip ln ca
c tp on, nhng c n 64% doanh nghip c kho st cho bit Ban Gim c ch nm
nhng ni dung chnh ca Thng t do ngi di quyn bo co li, 36% Ban Gim c
trc tip tm hiu hoc tham gia cc bui hi tho ca c quan Thu hay cng ty t vn.
Mu kho st cng cho thy ch c 16% Ban Gim c thc s tham gia vo qu trnh hoch
nh v trin khai cc bc tun th lut, v 2% doanh nghip c kho st c Ban Gim
c trc tip kim tra qu trnh tun th.
Bng 2: n v m trch v gi chuyn nhng ti Vit Nam

n v m trch

S lng

T trng

Lp phng/b nhim chuyn

gia nh gi chuyn nhng

2%

Phng k ton/ti chnh kim

nhim

45

90%

Phng k ton/ti chnh kim

nhim v s dng mt s dch
v h tr ca cc cng ty t
vn

8%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Theo bng 2, trong hai nm u thc hin cc quy nh ca Thng t, xt v c cu t chc,
90% doanh nghip trong mu kho st c phng k ton/ti chnh kim nhim vic tun th
cc quy nh v gi chuyn nu trong Thng t. V khng c phng ban chuyn trch, hn
ch v kinh nghim v kin thc chuyn mn, cc phng k ton/ti chnh ny ch mi dng
li vic k khai theo quy nh cc giao dch vi bn lin kt.
khc phc tnh trng trn, c 8% doanh nghip c kho st thu dch v ca cc
cng ty t vn h tr qu trnh thc hin. Ch c mt doanh nghip c chuyn gia gi
chuyn nhng ni b c iu t cng ty m sang; tuy nhin, cn xem xt n mc am
hiu a phng ca chuyn gia nc ngoi.
Bng 3: Thi im doanh nghip quan tm n gi chuyn nhng trong vng i d n

Giai on

S lng

T trng

Giai on a ra tng v
d n

10

20%

Giai on hoch nh d n

16

32%

Giai on thc hin d n

18

36%

Giai on hon tt d n

12%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Xt v thi im doanh nghip bt u quan tm n vn gi chuyn nhng, cng nh h

s lin quan, bng 3 cho thy, phn ln doanh nghip tp trung vo giai on hoch nh v
thc hin d n (chim 68% doanh nghip trong mu). Ch c 20% doanh nghip c kho
st quan tm n vn gi chuyn nhng ngay t khi mi a ra tng v d n. Vic
tnh ton gi chuyn nhng cng sm s gip doanh nghip hoch nh v tun th tt hn
cc quy nh ca lut.
Bng 4: Mc hiu bit ca doanh nghip v cc ni dung ca Thng t

Ngun: Tng hp t
kt qu kho st
Theo bng 4, phn ln doanh nghip cho rng h thng hiu Thng t mc trn trung bnh;
ch c phng php xc nh gi th trng v nhng yu cu v lp v lu tr h s xc nh
gi th trng th nhiu doanh nghip cn gp lng tng. Cho n nay, do ngun d liu c
c quan thu chp nhn lm c s so snh gi cn rt hn ch, doanh nghip gp nhiu kh
khn trong vic chng minh cc giao dch thc hin theo gi th trng. Thm vo , s
lng h s cn thit lu tr cho mi giao dch cng l mt vn c nhiu doanh nghip
quan tm, v a phn cc h s lin quan u c cng ty m hay tp on lu tr nc
ngoi.
Bng 5: Nhng cng vic m doanh nghip thc hin tun th theo thng t

Cng vic thc hin

S lng

K khai v np mu 01-2006 cho c quan thu

v giao dch vi bn lin kt thc hin trong 50
nm theo quy nh

T trng

100%

Tm hiu thng tin v cc quy nh nh gi

chuyn nhng v so snh vi cc quy nh
tng t ti cc quc gia ca bn lin kt

8%

nh gi cc ri ro c th c ca cc giao dch
2
vi bn lin kt.

4%

Thc hin cc phn tch v chc nng ca

4
doanh nghip v cc vn lin quan n thu

8%

Nghin cu, sot xt li quy trnh nh gi

chuyn nhng ca doanh nghip.

6%

Xem xt li ton b giao dch lin kt v xc

nh li cc quan h lin kt theo lut nh

8%

Xy dng chnh sch nh gi r rng cho mi

giao dch v kim tra tnh nht qun gia vic
2
nh gi trn c s thu v c s hot ng
kinh doanh.

4%

La chn phng php nh gi chuyn

nhng ph hp

6%

Chun b v lu tr h s nh gi chuyn
nhng ca tng giao dch vi bn lin kt

10%

Lp v lu tr tha thun tng qut vi bn

lin kt xc nh vai tr, trch nhim mi
bn v c s nh gi chuyn nhng

10

20%

B nhim chuyn vin kim tra qu trnh xy

dng v thc hin nhng chnh sch trn
1
kp thi gii quyt kh khn v bt cp

2%

Kim tra nh k hot ng chuyn gi

2%

Tng cng

89*

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny

Ngun: Tng hp t kt qu kho st
Kt qu bng 5 cho thy, mc d ton b doanh nghip trong mu kho st u k khai
cc giao dch lin kt trong nm theo quy nh, tuy nhin, li c rt t doanh nghip (t hn
10%) thc hin nhng bc cn thit c mt k khai xc ng nh phn tch chc nng
doanh nghip, la chn phng php xc nh gi th trng ph hp, sot xt li quy trnh
nh gi v lu tr h s lin quan, v.v Vic lm ny c th dn n nhng ri ro pht thu
sau ny khi c quan thu thc s kim tra mc tun th ca doanh nghip v gi chuyn
nhng, c bit i vi nhng trng hp cha c chun b v h s xc nh gi th trng
cng nh h s v hp ng vi bn lin kt.
Bn cnh , ch c mt doanh nghip trong mu kho st (tc 2%) c b nhim chuyn gia
nh gi chuyn nhng xut, xy dng v thc hin cc chnh sch tun th. Cng ch
duy nht mt doanh nghip c sot xt, kim tra nh k vic tun th cc quy nh v nh
gi chuyn nhng, nhm kp thi xc nh v khc phc nhng hn ch/kh khn khi thc
hin. y l con s qu khim tn, trong khi quy nh v nh gi chuyn nhng chnh
thc c hiu lc thi hnh trong hai nm v ri ro sai st v xc nh gi chuyn nhng l
kh cao.
Bng 6: Thi im v cch thc chun b h s xc nh gi th trng

Thi im v cch thc chun b

S lng

T trng

Chun b cng lc trn phm vi ton cu cho

ton tp on

6%

Chun b ring l theo tng quc gia v iu

chnh theo lut a phng

4%

Ch chun b khi cn thit, ring l theo tng

quc gia

16

32%

Khng chun b trc

29

58%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Nu xt v thi im v cch thc chun b h s xc nh gi th trng, bng 6 cho thy
58% doanh nghip trong mu kho st khng chun b trc h s xc nh gi th trng.
iu ny mt phn l do cho ti nay, c quan thu cha c hng dn chi tit v cch thc
xc nh gi th trng cng nh cc ngun d liu dng so snh cn rt hn ch.
32% doanh nghip trong mu kho st cho rng h s chun b h s nh gi khi cn thit v
chun b ring l cho th trng Vit Nam. Tuy nhin, vo thi im kho st, doanh nghip
vn cha chun b bt k h s g lin quan n cc giao dch lin kt v cho rng cng ty m
s h tr khi cn thit. Cch lm ny thc s ri ro v doanh nghip ch c 30 ngy chun
b thng tin khi c c quan thu yu cu, m theo kinh nghim ca cc chuyn gia t vn
th 30 ngy s khng nu doanh nghip cn tm kim d liu nhng ngun khc nhau,
c bit i vi nhng giao dch din ra t nhiu nm v trc.
Tuy nhin, trong mu kho st cng c 6% doanh nghip chun b h s cng lc trn phm
vi ton cu cho c tp on. y l mt cch lm hiu qu, nht qun v gip gim chi ph,
thi gian nhng vn quan trng l doanh nghip cn tm hiu nhng khc bit trong cc
quy nh v nh gi chuyn nhng trn phm vi quc t v Vit Nam c nhng iu
chnh thch hp.
Bn cnh , c 4%, tc 2 trong s 50 doanh nghip trong mu cho bit h chun b h s
ring l ti Vit Nam v cng c nhng iu chnh v gi cho ph hp vi nhng quy nh
hin hnh. y l hai doanh nghip ln v hot ng ti nhiu nc trn th gii nn c
kinh nghim v xc nh gi chuyn nhng mt cch hp l. m bo mc tun th,
hai doanh nghip ny thu dch v t vn h tr trong bui u p dng cc quy nh
trn.
Bng 7: nh gi v chnh sch nh gi chuyn nhng

Thi im v cch thc chun b

S lng

T trng

Chun b cng lc trn phm vi ton cu cho 3

ton tp on

6%

Chun b ring l theo tng quc gia v iu 2

chnh theo lut a phng

4%

Ch chun b khi cn thit, ring l theo tng 16

quc gia

32%

Khng chun b trc

29

58%

Tng cng

50

100%

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny.

Ngun: Tng hp t kt qu kho st
Theo kt qu kho st trnh by bng 7, tt c cc giao dch trong mu u c tha thun
bng vn bn. Tuy nhin, a s vn bn c lp kh s si, ch yu tp trung vo quy cch
hng ha/bn cht ca dch v, gi, s lng, v thi gian giao hng. Theo cc chuyn gia v
nh gi chuyn nhng, iu khon quyn v trch nhim l cn c phn tch chc nng
ca mi bn trong giao dch lin kt, t xc nh gi th trng hp l ca giao dch.
Ch c 1 doanh nghip (2%) trong mu c chnh sch r rng nhm tnh ton gi giao dch
lin kt, trong khi y c xem l mt trong nhng ti liu quan trng trong h s xc nh
gi th trng. Ch c 12% trong mu kho st t chc sot xt li qu trnh nh gi chuyn
nhng v ghi nhn nhng khc bit v c s tnh thu v c s nh gi trong kinh doanh, t
ghi nhn nhng khc bit cn iu chnh vo s sch k ton.
iu ng ch l c n 58% doanh nghip trong mu kho st cho bit gi chuyn nhng
do cng ty m quy nh. a s doanh nghip ch p dng mc gi trn v hon ton khng
bit n c s nh gi cng nh nhng h s lin quan. Hn ch ny d dn n hu qu l
gi c nh tun theo nhng quy nh v nh gi chuyn nhng ni cng ty m t tr s
v khng ph hp vi lut Vit Nam.
3.2 Kho st bng phng vn chuyn gia
Phm vi v quy m phng vn
Phng vn c thc hin vi mt s trng phng cao cp, trng nhm chuyn trch v
dch v t vn nh gi chuyn nhng v mt s trng phng, trng nhm kim ton ca
mt trong nhng cng ty kim ton hng u ti Vit Nam c cung cp dch v t vn v nh
gi chuyn nhng. Phm vi kho st l hot ng thc thi cc quy nh v nh gi chuyn
nhng t nm 2006 n gia nm 2008, cn c trn s hp ng. S liu phn trm trong
cc bng 8, 9, 10 l trung bnh cng ca kin cc chuyn gia.
Nhn nh v mc tun th theo Thng t ca cc doanh nghip
Vic k khai cc giao dch lin kt l c s c quan thu nh gi ri ro v nh gi
chuyn nhng khng hp l ca doanh nghip. Do , vic k khai y , xc ng c th
gim bt ri ro nghi vn t pha c quan thu. Cc cng ty a quc gia thng tin hnh phn

tch xc nh gi th trng ton cu, v p dng cho cc doanh nghip thnh vin. Tuy nhin,
cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam cn lu rng nhng vic ny
khng thay th cng vic tun th v xc nh gi th trng trong giao dch lin kt ti Vit
Nam.
Cc kim ton vin cho bit c cha n 10% doanh nghip thc s ch trng vic tun th
cc quy nh ca Thng t bng cch lp h s gi th trng, nh gi ri ro gi chuyn
nhng, thc hin phn tch chc nng doanh nghip, cng nh nghin cu, sot xt li quy
trnh xc nh gi chuyn nhng. a s doanh nghip thu dch v ca cc cng ty t vn
thc hin nhng cng vic trn.
Bng 8: Mt s dch v chnh m cng ty t vn cung cp 2006 2008

Dch v

T trng

Lp h s xc nh gi th trng ca cc giao dch lin kt 35%

nh gi ri ro lin quan n hot ng nh gi chuyn

nhng ca doanh nghip

28%

Nghin cu/sot xt li quy trnh nh gi chuyn nhng

15%

K khai mu 01-2006 cho c quan thu v cc giao dch vi

11%
bn lin kt trong nm

T vn cc quy nh v nh gi chuyn nhng ti Vit

Nam v cc vn lin quan

3%

Phn tch chc nng v t vn cc vn thu lin quan

2%

T vn cc quy nh v bn lin kt

2%

Qun l thu ton cu

2%

Tm hiu thng tin chung

2%

Tng cng

100%

Ngun: Tng hp t d liu ca cc chuyn gia c phng vn

Bng 8 cho thy, hn mt phn ba trong s cc doanh nghip tm n chuyn gia t vn
thu dch v lp h s xc nh gi th trng, y l mt h s quan trng v l bng chng
ca giao dch theo gi th trng. Do Thng t mi c hiu lc thi hnh, cc hng dn thc
hin ca c quan thu cha r rng, v vy, d c kinh nghim v gi chuyn nhng
nhng th trng khc, nhiu doanh nghip vn t ra thn trng v tm n s h tr ca cc
chuyn gia.
Bn cnh , vic nh gi ri ro lin quan n gi chuyn nhng cng c ch trng v
chim 28% trong tng s cc n t hng. Theo cc chuyn gia, nh gi ri ro cng l
mt vic quan trng gip doanh nghip xc nh mc ri ro m doanh nghip c th chp
nhn, t xy dng chin lc h s nh gi th trng hiu qu.
Bng 9: Quc gia u t ca cc d n c thu t vn v nh gi chuyn nhng

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Nht

33%

i Loan

7%

4%

Hn Quc

4%

Thy S

4%

Vit Nam

4%

Tng cng

100%

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Ngun: Tng hp t kt qu phng vn

Mc tun th Thng t v xc nh gi chuyn nhng ti Vit Nam ca doanh nghip
cn ty thuc vo kinh nghim tun th nhng quy nh tng t ca tp on. Nhng doanh
nghip xut x t nhng quc gia m cc quy nh v xc nh gi chuyn nhng i vo
khun kh c xu hng ch trng nhiu hn n vic tun th cc quy nh mi ti Vit
Nam. C th, trong s cc doanh nghip thu dch v ca chuyn gia, c n 44% n t M,
quc gia xy dng v pht trin nhng quy nh v nh gi chuyn nhng sm nht trn th
gii, mc d u t t M vo Vit Nam giai on 1988-2007 ch ng th 8; tip l Nht
Bn (33%) (bng 9).
Bng 10: T trng theo ngnh u t ca cc d n c thu chuyn gia t vn

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Nht

33%

i Loan

7%

4%

Hn Quc

4%

Thy S

4%

Vit Nam

4%

Tng cng

100%

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Ngun: Tng hp t kt qu phng vn

nhng quc gia m cc quy nh v gi chuyn nhng c thc thi trong mt thi
gian di, c quan thu c xu hng tp trung kim sot nhng giao dch phc tp v cc giao
dch v hnh. Tuy nhin, theo cc chuyn gia, Vit Nam s tp trung kim tra trc tin
nhng giao dch hu hnh nh gi chuyn nhng ti sn c nh, nguyn vt liu v thnh
phm giai on u p dng cc quy nh ny (Bng 10). Tuy nhin, ta cng c th thy cc
doanh nghip trong ngnh dch v thc s cha quan tm nhiu n nhng quy nh trn, d
tn ti ri ro v nh gi chuyn nhng trong ngnh ny di dng cc hp ng t vn,
gim st, hay qun l, v.v
4. Kt lun v kin ngh
4.1. Kin ngh
Qua kt qu kho st, cc tc gi a ra mt s kin ngh sau:
Doanh nghip cn nhn thc ng n tm quan trng ca vic tun th cc quy nh v
nh gi chuyn nhng l tin xy dng mt chnh sch nh gi hiu qu
Doanh nghip cn xc nh, tm hiu s khc bit gia vic nh gi theo c s thu vi
vic nh gi cho mc ch qun l hiu qu kinh doanh ca doanh nghip
C quan thc thi cng nh doanh nghip cn nm r nhng khc bit gia cc quy nh v
nh gi chuyn nhng ca Vit Nam vi mt s quy nh hin hnh trn th gii, v c gii
php gii quyt cc khc bit
C quan thc thi cng nh doanh nghip cn hiu thu o cc mi quan h lin kt trong
tp on theo quy nh hin hnh, v xc nh r cch thc ghi nhn v nh gi ca cc giao
dch lin kt
Doanh nghip cn xc lp chnh sch nh gi cho mi giao dch v kim tra tnh nht qun
gia mc ch thu v mc ch kinh doanh
Doanh nghip cn lp v lu tr h s v hp ng vi bn lin kt mt cch linh hot
4.2. Kt lun
nh gi chuyn nhng l mt hot ng ph bin trong cc tp on a quc gia, l mt
cng c cc tp on a quc gia tnh ton li nhun, kim sot vn tng quc gia, ti
thiu ha thu phi np cho Nh nc v gim thiu ri ro trong u t. Thc cht, hot ng
nh gi chuyn nhng l mt con sng ngm trong cc d n c vn u t trc tip ca

nc ngoi ti Vit Nam, c tc ng mnh m n ngun thu ngn sch ca nc nhn u

t, nh hng trc tip n mi trng cnh tranh.
Thng t 117/2005/TT-BTC ban hnh vo cui nm 2005, v c hiu lc thi hnh t ngy 26
thng 1 nm 2006 th hin n lc ca B Ti chnh trong vic kim sot hot ng nh gi
chuyn nhng, chng tht thu thu. Trong giai on u p dng, cc quy nh ny cn mt
s tn ti gy kh khn cho doanh nghip ln c quan thu trong qu trnh tun th v kim
sot. Vic thc thi ch dng mc i ph, k khai nhng giao dch vi bn lin kt, v rt t
doanh nghip chun b mt h s ton din chng minh gi th trng ca giao dch.
gim thiu ri ro v gi chuyn nhng, c cc c quan thc thi thng t v cc doanh
nghip cn nhn thc ng n tm quan trng ca vic nh gi chuyn nhng ph hp,
tm hiu nhng khc bit v lut gia cc nc v c s tnh thu vi c s hot ng kinh
doanh. Thm vo , vic xc nh chin lc h s gi th trng hp l, v c kim tra
nh k qu trnh thc thi, v gii quyt kp thi nhng kh khn gp phi l nhng gii php
doanh nghip cn thc hin trong giai on hin nay.

TI LIU THAM KHO

1. Quyt nh 37/Q-BTC (4/1/2006)
2. Thng t 115/2005/TT-BTC (16/12/2005)
3. Thng t 117/2005/TT-BTC (19/12/2005)
4. Thng t 119/2003/TT-BTC (12/12/2003)
5. OECD, Transfer Pricing Guidelines for Multinational enterprises and Tax administrations,
1999

KHO ST VIC TUN TH CC QUY NH V

NH GI CHUYN NHNG CA CC DOANH
NGHIP C VN U T NC NGOI TI
VIT NAM
Posted on 31/08/2010 by Civillawinfor
TS. H NAM KHNH GIAO & PGS.TS. BI L H
Vit Nam gia nhp WTO nm 2006 m ra nhiu c hi mi cho vic hi nhp vo
kinh t quc t, ng thi cng em n mt s nhng thch thc nht nh trong qun
l kinh t; trong c vic nh gi chuyn nhng gia cc bn lin kt trong cc
doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam. Vic kho st 50 doanh nghip c
vn u t nc ngoi ti Vit Nam, v phng vn mt s chuyn gia nh gi chuyn
nhng v thc trng thc thi Thng t 117/2005/TT-BTC cho thy rng cc doanh
nghip, nhn chung, thc hin vic k khai cc giao dch lin kt vi c quan thu
theo quy nh. Tuy nhin, a s doanh nghip cn cha ch ng trong vic chun b

trc h s chng minh gi th trng ca giao dch lin kt, mt s khc vn trong
trng thi ch v rt kinh nghim.
1. Phn m u
Trong xu hng hi nhp v ton cu ha ngy cng cao, hot ng kinh doanh ca cc cng
ty a quc gia cng ngy cng m rng, cc giao dch xuyn bin gii c gi tr ln gia cc
cng ty thnh vin din ra thng xuyn. Vic hoch nh thu v tun th theo cc quy nh
hin hnh ty thuc rt ln vo mc chnh xc ca vic nh gi cc giao dch c kim
sot ny. nh gi v qun tr cc ri ro v thu, cc cng ty phi xc nh gi chuyn
nhng (transfer price) trong nm da trn nhng chnh sch r rng v thng nht vi
nhng quy nh hin hnh v nh gi chuyn nhng. Tuy nhin, trn thc t, vic xc lp
v thc thi mt chnh sch nh gi chuyn nhng tha mn c hai mc tiu thu v kinh
doanh l mt iu hon ton khng d dng.
Ngy 19/12/2005, B Ti chnh ban hnh Thng t 117/2005/TT-BTC (Thng t)
hng dn thc hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c
quan h lin kt. i tng p dng l cc c s kinh doanh hot ng ti Vit Nam c thc
hin giao dch vi bn lin kt. Thng t s dng bn tiu chun phn tch phn tch so
snh, chp nhn nm phng php nh gi th trng v nu ra mt s yu cu vlu tr
h s. Cc quy nh trong Thng t, nhn chung, tng ng vi cc hng dn ca OECD
v nh gi chuyn nhng.
Nhm vo vic c mt ci nhn khi qut v khch quan v vic tun th cc quy nh v
nh gi chuyn nhng nu trong Thng t, cc tc gi tin hnh kho st thc t 50
doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam, phng vn mt s chuyn gia
trong lnh vc nh gi chuyn nhng, kt hp vi s dng cc t liu th cp, sau s
dng phng php thng k m t tin hnh phn tch vic tun th cc quy nh vnh
gi chuyn nhng ca cc doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam.
2. Mt s l lun c bn v nh gi chuyn nhng
2.1 Cc khi nim c bn v gi chuyn nhng
T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (Organisation of Economic Co-operation and
Development- OECD) hng dn v vic xc nh gi chuyn nhng: Gi chuyn
nhng l gi p dng cho mc ch ghi s, dng nh gi giao dch gia cc cng ty
thnh vin, c thng nht qun l vi mc gi o cao hay thp nhm tc ng vo cc
khon phi tr cho thu nhp hoc chuyn vn gia cc cng ty thnh vin ny.
Trong vi thp nin gn y, nhiu quc gia cng xc lp nhiu quy nh nhm kim sot
hot ng nh gi chuyn nhng. Hu ht cc quc gia u t ra nguyn tc gi th
trng (arms length principle) cho vic nh gi chuyn nhng. Ni mt cch n gin,
nguyn tc gi th trng l nguyn tc xc nh gi chuyn nhng tun th theo iu kin
khch quan ca th trng cnh tranh, nh th cc giao dch ny c thc hin gia cc n
v c lp. Cc quy nh v nh gi chuyn nhng trn th gii u hng n vic kim
sot gi giao dch ca cc doanh nghip c quan h lin kt vi nhau. V nguyn tc chung,
hai cng ty c quan h lin kt vi nhau khi mt cng ty c th kim sot hay c nh hng
trng yu ln nhng quyt nh kinh doanh, v vic iu hnh hot ng ca cng ty kia hoc
c hai cng ty u di quyn kim sot ca mt cng ty khc. Thng thng, hai cng ty

c coi l c quan h lin kt vi nhau khi cng ty ny nm gi trc tip hay gin tip ti
thiu 20% quyn biu quyt ca cng ty kia.
Trong mt s trng hp, doanh nghip gp kh khn trong vic nh gi chuyn nhng do
khng thng nht c vi c quan thu v gi chuyn nhng ph hp. V vy, c quan thu
v doanh nghip s tha thun vi nhau nhm gii quyt nhng bt ng nu trn. S tha
thun tm dch l tha thun xc nh gi trc (Advance Pricing Arrangements).
Theo nh ngha ca OECD v Hng dn nh gi chuyn nhng, tha thun xc nh gi
trc l mt tha thun gia bn np thu, gm mt hay mt s doanh nghip lin kt, vi
mt hay mt s c quan thu nhm xc nh trc mt lot nhng tiu chun nh phng
php nh gi, cc gi nh kinh t, cc d bo ca cc giao dch v nh gi chuyn nhng
trong mt khong thi gian c nh.
2.2. C ch kim sot vic nh gi chuyn nhng trong hot ng u t ca B Ti
chnh
C ch kim sot vic nh gi chuyn nhng trong hot ng u t ca B Ti chnh c
th hin trong Thng t s 117/2005/TT-BTC (Thng t) ban hnh ngy 19 thng 12 nm
2005 v c hiu lc thi hnh t ngy 26 thng 1 nm 2006, Thng t s 37/QD-BTC ban
hnh ngy 4 thng 1 nm 2006, Thng t 115/2005/TT-BTC (16/12/2005), v Thng t
119/2003/TT-BTC (12/12/2003).
i tng p dng ca Thng t l cc t chc, c nhn sn xut kinh doanh hng ha, dch
v (sau y c gi chung l cc c s kinh doanh) thc hin mt phn hoc ton b hot
ng kinh doanh ti Vit Nam c giao dch kinh doanh vi cc bn c quan h lin kt c
ngha v k khai, xc nh ngha v thu thu nhp doanh nghip ti Vit Nam.
Phm vi p dng ca Thng t l cc giao dch mua, bn, trao i, thu, cho thu, chuyn
giao hoc chuyn nhng hng ha, dch v trong qu trnh kinh doanh (c gi chung l
giao dch kinh doanh) gia cc bn c quan h lin kt. Bn c quan h lin kt c nh
ngha trong Thng t c p dng lut 20% quyn s hu, ngha l mt c s kinh doanh
nm gi trc tip hoc gin tip t nht 20% vn c phn hoc tng ti sn ca c s kinh
doanh kia.
Yu cu chung ca cc vn bn ny l cc giao dch lin kt phi c so snh vi gi th
trng. Vic ny thc hin thng qua so snh gi, hoc gin tip thng qua so snh li nhun.
Doanh nghip c trch nhim chng minh cc giao dch lin kt ca mnh c thc hin
theo gi th trng. p ng yu cu ny, doanh nghip phi lp lu tr h s xc nh gi
ti thi im giao dch. H s ny khc vi h s to lp trong giao dch thng thng, c
s dng nhm xc nh gi ca giao dch nh ha n, hp ng, Trng hp doanh
nghip khng cung cp h s xc nh gi, c quan thu c quyn n nh gi v vic ny c
th gy ra nhng hu qu xu ngoi d kin, lin quan n ngha v thu v li nhun ca
doanh nghip.
3. Kho st tnh hnh tun th cc quy nh v nh gi chuyn nhng ca cc doanh
nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam t nm 2006 n gia nm 2008
3.1. Kho st qua bng cu hi

 tm hiu thc trng tun th cc quy nh trn ca cc doanh nghip c vn u t trc

tip nc ngoi ti Vit Nam, cc tc gi thc hin mt kho st cc doanh nghip thng
qua bng cu hi v bng phng vn cc chuyn gia t vn v gi chuyn nhng.
Phm vi v quy m ca mu kho st
Bng cu hi kho st c thc hin trn 50 doanh nghip c vn u t trc tip nc
ngoi hot ng trn a bn Thnh ph H Ch Minh, H Ni, tnh ng Nai, v Bnh
Dng. Quc gia u t ca cc doanh nghip trong mu bao gm mt s nc Chu nh
i Loan, Singapore, Malaysia, Nht Bn, Hn Quc, Trung Quc, Thi Lan, , Chu u
gm c, Anh, Php, Chu M c Hoa K v mt s cng u i thu quan nh cc qun
o British Virgin, Cayman, v Samoa. Lnh vc u t ca mu kho st bao gm c hng
tiu dng, in t, thc phm v thc ung, hng cng nghip, t xe my, dch v v u t
kinh doanh bt ng sn. Phm vi kho st l hot ng tun th cc quy nh v nh gi
chuyn nhng t nm 2006 n gia nm 2008.
Kt qu kho st:
Bng 1: Mc can thip ca Ban Gim c vo vic tun th Thng t
Tham gia vo qu trnh hoch nh v trin khai cc bc tun th

T trng so vi mu
Mc

S lng
50 DN

Ch nm nhng ni dung tm tt
ca Thng t

32

64%

Trc tip tm hiu hay tham gia

cc bui hi tho ca c quan
Thu/cng ty t vn

18

36%

Tham gia vo qu trnh hoch

nh v trin khai cc bc tun
th

16%

Kim tra nh k vic tun th

2%

Tng cng

59*

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny

Ngun: Tng hp t kt qu kho st
Bng 1 cho thy, mc d Thng t v gi chuyn nhng l mt trong nhng ni dung quan
trng nh hng trc tip n ngha v thu v cc khon pht thu ca doanh nghip ln ca
c tp on, nhng c n 64% doanh nghip c kho st cho bit Ban Gim c ch nm
nhng ni dung chnh ca Thng t do ngi di quyn bo co li, 36% Ban Gim c
trc tip tm hiu hoc tham gia cc bui hi tho ca c quan Thu hay cng ty t vn.
Mu kho st cng cho thy ch c 16% Ban Gim c thc s tham gia vo qu trnh hoch
nh v trin khai cc bc tun th lut, v 2% doanh nghip c kho st c Ban Gim
c trc tip kim tra qu trnh tun th.
Bng 2: n v m trch v gi chuyn nhng ti Vit Nam

n v m trch

S lng

T trng

Lp phng/b nhim chuyn

gia nh gi chuyn nhng

2%

Phng k ton/ti chnh kim

nhim

45

90%

Phng k ton/ti chnh kim

nhim v s dng mt s dch
v h tr ca cc cng ty t
vn

8%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Theo bng 2, trong hai nm u thc hin cc quy nh ca Thng t, xt v c cu t chc,
90% doanh nghip trong mu kho st c phng k ton/ti chnh kim nhim vic tun th
cc quy nh v gi chuyn nu trong Thng t. V khng c phng ban chuyn trch, hn
ch v kinh nghim v kin thc chuyn mn, cc phng k ton/ti chnh ny ch mi dng
li vic k khai theo quy nh cc giao dch vi bn lin kt.
khc phc tnh trng trn, c 8% doanh nghip c kho st thu dch v ca cc
cng ty t vn h tr qu trnh thc hin. Ch c mt doanh nghip c chuyn gia gi
chuyn nhng ni b c iu t cng ty m sang; tuy nhin, cn xem xt n mc am
hiu a phng ca chuyn gia nc ngoi.

Bng 3: Thi im doanh nghip quan tm n gi chuyn nhng trong vng i d n

Giai on

S lng

T trng

Giai on a ra tng v
d n

10

20%

Giai on hoch nh d n

16

32%

Giai on thc hin d n

18

36%

Giai on hon tt d n

12%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Xt v thi im doanh nghip bt u quan tm n vn gi chuyn nhng, cng nh h
s lin quan, bng 3 cho thy, phn ln doanh nghip tp trung vo giai on hoch nh v
thc hin d n (chim 68% doanh nghip trong mu). Ch c 20% doanh nghip c kho
st quan tm n vn gi chuyn nhng ngay t khi mi a ra tng v d n. Vic
tnh ton gi chuyn nhng cng sm s gip doanh nghip hoch nh v tun th tt hn
cc quy nh ca lut.
Bng 4: Mc hiu bit ca doanh nghip v cc ni dung ca Thng t

Ngun: Tng hp t
kt qu kho st
Theo bng 4, phn ln doanh nghip cho rng h thng hiu Thng t mc trn trung bnh;
ch c phng php xc nh gi th trng v nhng yu cu v lp v lu tr h s xc nh
gi th trng th nhiu doanh nghip cn gp lng tng. Cho n nay, do ngun d liu c
c quan thu chp nhn lm c s so snh gi cn rt hn ch, doanh nghip gp nhiu kh
khn trong vic chng minh cc giao dch thc hin theo gi th trng. Thm vo , s
lng h s cn thit lu tr cho mi giao dch cng l mt vn c nhiu doanh nghip
quan tm, v a phn cc h s lin quan u c cng ty m hay tp on lu tr nc
ngoi.
Bng 5: Nhng cng vic m doanh nghip thc hin tun th theo thng t

Cng vic thc hin

S lng

T trng

K khai v np mu 01-2006 cho c quan thu

v giao dch vi bn lin kt thc hin trong 50
nm theo quy nh

100%

Tm hiu thng tin v cc quy nh nh gi

chuyn nhng v so snh vi cc quy nh
tng t ti cc quc gia ca bn lin kt

8%

nh gi cc ri ro c th c ca cc giao dch
2
vi bn lin kt.

4%

Thc hin cc phn tch v chc nng ca

4
doanh nghip v cc vn lin quan n thu

8%

Nghin cu, sot xt li quy trnh nh gi

chuyn nhng ca doanh nghip.

6%

Xem xt li ton b giao dch lin kt v xc

nh li cc quan h lin kt theo lut nh

8%

Xy dng chnh sch nh gi r rng cho mi

giao dch v kim tra tnh nht qun gia vic
2
nh gi trn c s thu v c s hot ng
kinh doanh.

4%

La chn phng php nh gi chuyn

nhng ph hp

6%

Chun b v lu tr h s nh gi chuyn
nhng ca tng giao dch vi bn lin kt

10%

Lp v lu tr tha thun tng qut vi bn

lin kt xc nh vai tr, trch nhim mi
bn v c s nh gi chuyn nhng

10

20%

B nhim chuyn vin kim tra qu trnh xy

dng v thc hin nhng chnh sch trn
1
kp thi gii quyt kh khn v bt cp

2%

Kim tra nh k hot ng chuyn gi

2%

Tng cng

89*

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Kt qu bng 5 cho thy, mc d ton b doanh nghip trong mu kho st u k khai

cc giao dch lin kt trong nm theo quy nh, tuy nhin, li c rt t doanh nghip (t hn
10%) thc hin nhng bc cn thit c mt k khai xc ng nh phn tch chc nng
doanh nghip, la chn phng php xc nh gi th trng ph hp, sot xt li quy trnh
nh gi v lu tr h s lin quan, v.v Vic lm ny c th dn n nhng ri ro pht thu
sau ny khi c quan thu thc s kim tra mc tun th ca doanh nghip v gi chuyn
nhng, c bit i vi nhng trng hp cha c chun b v h s xc nh gi th trng
cng nh h s v hp ng vi bn lin kt.
Bn cnh , ch c mt doanh nghip trong mu kho st (tc 2%) c b nhim chuyn gia
nh gi chuyn nhng xut, xy dng v thc hin cc chnh sch tun th. Cng ch
duy nht mt doanh nghip c sot xt, kim tra nh k vic tun th cc quy nh v nh
gi chuyn nhng, nhm kp thi xc nh v khc phc nhng hn ch/kh khn khi thc
hin. y l con s qu khim tn, trong khi quy nh v nh gi chuyn nhng chnh
thc c hiu lc thi hnh trong hai nm v ri ro sai st v xc nh gi chuyn nhng l
kh cao.
Bng 6: Thi im v cch thc chun b h s xc nh gi th trng

Thi im v cch thc chun b

S lng

T trng

Chun b cng lc trn phm vi ton cu cho

ton tp on

6%

Chun b ring l theo tng quc gia v iu

chnh theo lut a phng

4%

Ch chun b khi cn thit, ring l theo tng

quc gia

16

32%

Khng chun b trc

29

58%

Tng cng

50

100%

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Nu xt v thi im v cch thc chun b h s xc nh gi th trng, bng 6 cho thy
58% doanh nghip trong mu kho st khng chun b trc h s xc nh gi th trng.
iu ny mt phn l do cho ti nay, c quan thu cha c hng dn chi tit v cch thc
xc nh gi th trng cng nh cc ngun d liu dng so snh cn rt hn ch.

32% doanh nghip trong mu kho st cho rng h s chun b h s nh gi khi cn thit v
chun b ring l cho th trng Vit Nam. Tuy nhin, vo thi im kho st, doanh nghip
vn cha chun b bt k h s g lin quan n cc giao dch lin kt v cho rng cng ty m
s h tr khi cn thit. Cch lm ny thc s ri ro v doanh nghip ch c 30 ngy chun
b thng tin khi c c quan thu yu cu, m theo kinh nghim ca cc chuyn gia t vn
th 30 ngy s khng nu doanh nghip cn tm kim d liu nhng ngun khc nhau,
c bit i vi nhng giao dch din ra t nhiu nm v trc.
Tuy nhin, trong mu kho st cng c 6% doanh nghip chun b h s cng lc trn phm
vi ton cu cho c tp on. y l mt cch lm hiu qu, nht qun v gip gim chi ph,
thi gian nhng vn quan trng l doanh nghip cn tm hiu nhng khc bit trong cc
quy nh v nh gi chuyn nhng trn phm vi quc t v Vit Nam c nhng iu
chnh thch hp.
Bn cnh , c 4%, tc 2 trong s 50 doanh nghip trong mu cho bit h chun b h s
ring l ti Vit Nam v cng c nhng iu chnh v gi cho ph hp vi nhng quy nh
hin hnh. y l hai doanh nghip ln v hot ng ti nhiu nc trn th gii nn c
kinh nghim v xc nh gi chuyn nhng mt cch hp l. m bo mc tun th,
hai doanh nghip ny thu dch v t vn h tr trong bui u p dng cc quy nh
trn.
Bng 7: nh gi v chnh sch nh gi chuyn nhng

Thi im v cch thc chun b

S lng

T trng

Chun b cng lc trn phm vi ton cu cho 3

ton tp on

6%

Chun b ring l theo tng quc gia v iu 2

chnh theo lut a phng

4%

Ch chun b khi cn thit, ring l theo tng 16

quc gia

32%

Khng chun b trc

29

58%

Tng cng

50

100%

*: Doanh nghip c th la chn nhiu ni dung trong cu hi ny.

Ngun: Tng hp t kt qu kho st

Theo kt qu kho st trnh by bng 7, tt c cc giao dch trong mu u c tha thun

bng vn bn. Tuy nhin, a s vn bn c lp kh s si, ch yu tp trung vo quy cch
hng ha/bn cht ca dch v, gi, s lng, v thi gian giao hng. Theo cc chuyn gia v
nh gi chuyn nhng, iu khon quyn v trch nhim l cn c phn tch chc nng
ca mi bn trong giao dch lin kt, t xc nh gi th trng hp l ca giao dch.
Ch c 1 doanh nghip (2%) trong mu c chnh sch r rng nhm tnh ton gi giao dch
lin kt, trong khi y c xem l mt trong nhng ti liu quan trng trong h s xc nh
gi th trng. Ch c 12% trong mu kho st t chc sot xt li qu trnh nh gi chuyn
nhng v ghi nhn nhng khc bit v c s tnh thu v c s nh gi trong kinh doanh, t
ghi nhn nhng khc bit cn iu chnh vo s sch k ton.
iu ng ch l c n 58% doanh nghip trong mu kho st cho bit gi chuyn nhng
do cng ty m quy nh. a s doanh nghip ch p dng mc gi trn v hon ton khng
bit n c s nh gi cng nh nhng h s lin quan. Hn ch ny d dn n hu qu l
gi c nh tun theo nhng quy nh v nh gi chuyn nhng ni cng ty m t tr s
v khng ph hp vi lut Vit Nam.
3.2 Kho st bng phng vn chuyn gia
Phm vi v quy m phng vn
Phng vn c thc hin vi mt s trng phng cao cp, trng nhm chuyn trch v
dch v t vn nh gi chuyn nhng v mt s trng phng, trng nhm kim ton ca
mt trong nhng cng ty kim ton hng u ti Vit Nam c cung cp dch v t vn v nh
gi chuyn nhng. Phm vi kho st l hot ng thc thi cc quy nh v nh gi chuyn
nhng t nm 2006 n gia nm 2008, cn c trn s hp ng. S liu phn trm trong
cc bng 8, 9, 10 l trung bnh cng ca kin cc chuyn gia.
Nhn nh v mc tun th theo Thng t ca cc doanh nghip
Vic k khai cc giao dch lin kt l c s c quan thu nh gi ri ro v nh gi
chuyn nhng khng hp l ca doanh nghip. Do , vic k khai y , xc ng c th
gim bt ri ro nghi vn t pha c quan thu. Cc cng ty a quc gia thng tin hnh phn
tch xc nh gi th trng ton cu, v p dng cho cc doanh nghip thnh vin. Tuy nhin,
cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam cn lu rng nhng vic ny
khng thay th cng vic tun th v xc nh gi th trng trong giao dch lin kt ti Vit
Nam.
Cc kim ton vin cho bit c cha n 10% doanh nghip thc s ch trng vic tun th
cc quy nh ca Thng t bng cch lp h s gi th trng, nh gi ri ro gi chuyn
nhng, thc hin phn tch chc nng doanh nghip, cng nh nghin cu, sot xt li quy
trnh xc nh gi chuyn nhng. a s doanh nghip thu dch v ca cc cng ty t vn
thc hin nhng cng vic trn.
Bng 8: Mt s dch v chnh m cng ty t vn cung cp 2006 2008

Dch v

T trng

Lp h s xc nh gi th trng ca cc giao dch lin kt 35%

nh gi ri ro lin quan n hot ng nh gi chuyn

nhng ca doanh nghip

28%

Nghin cu/sot xt li quy trnh nh gi chuyn nhng

15%

K khai mu 01-2006 cho c quan thu v cc giao dch vi

11%
bn lin kt trong nm

T vn cc quy nh v nh gi chuyn nhng ti Vit

Nam v cc vn lin quan

3%

Phn tch chc nng v t vn cc vn thu lin quan

2%

T vn cc quy nh v bn lin kt

2%

Qun l thu ton cu

2%

Tm hiu thng tin chung

2%

Tng cng

100%

Ngun: Tng hp t d liu ca cc chuyn gia c phng vn

Bng 8 cho thy, hn mt phn ba trong s cc doanh nghip tm n chuyn gia t vn
thu dch v lp h s xc nh gi th trng, y l mt h s quan trng v l bng chng
ca giao dch theo gi th trng. Do Thng t mi c hiu lc thi hnh, cc hng dn thc
hin ca c quan thu cha r rng, v vy, d c kinh nghim v gi chuyn nhng
nhng th trng khc, nhiu doanh nghip vn t ra thn trng v tm n s h tr ca cc
chuyn gia.

Bn cnh , vic nh gi ri ro lin quan n gi chuyn nhng cng c ch trng v

chim 28% trong tng s cc n t hng. Theo cc chuyn gia, nh gi ri ro cng l
mt vic quan trng gip doanh nghip xc nh mc ri ro m doanh nghip c th chp
nhn, t xy dng chin lc h s nh gi th trng hiu qu.
Bng 9: Quc gia u t ca cc d n c thu t vn v nh gi chuyn nhng

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Nht

33%

i Loan

7%

4%

Hn Quc

4%

Thy S

4%

Vit Nam

4%

Tng cng

100%

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Ngun: Tng hp t kt qu phng vn

Mc tun th Thng t v xc nh gi chuyn nhng ti Vit Nam ca doanh nghip
cn ty thuc vo kinh nghim tun th nhng quy nh tng t ca tp on. Nhng doanh
nghip xut x t nhng quc gia m cc quy nh v xc nh gi chuyn nhng i vo
khun kh c xu hng ch trng nhiu hn n vic tun th cc quy nh mi ti Vit

Nam. C th, trong s cc doanh nghip thu dch v ca chuyn gia, c n 44% n t M,
quc gia xy dng v pht trin nhng quy nh v nh gi chuyn nhng sm nht trn th
gii, mc d u t t M vo Vit Nam giai on 1988-2007 ch ng th 8; tip l Nht
Bn (33%) (bng 9).
Bng 10: T trng theo ngnh u t ca cc d n c thu chuyn gia t vn

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Nht

33%

i Loan

7%

4%

Hn Quc

4%

Thy S

4%

Vit Nam

4%

Tng cng

100%

Quc gia

T trng

Hoa K

44%

Ngun: Tng hp t kt qu phng vn

nhng quc gia m cc quy nh v gi chuyn nhng c thc thi trong mt thi
gian di, c quan thu c xu hng tp trung kim sot nhng giao dch phc tp v cc giao
dch v hnh. Tuy nhin, theo cc chuyn gia, Vit Nam s tp trung kim tra trc tin
nhng giao dch hu hnh nh gi chuyn nhng ti sn c nh, nguyn vt liu v thnh

phm giai on u p dng cc quy nh ny (Bng 10). Tuy nhin, ta cng c th thy cc
doanh nghip trong ngnh dch v thc s cha quan tm nhiu n nhng quy nh trn, d
tn ti ri ro v nh gi chuyn nhng trong ngnh ny di dng cc hp ng t vn,
gim st, hay qun l, v.v
4. Kt lun v kin ngh
4.1. Kin ngh
Qua kt qu kho st, cc tc gi a ra mt s kin ngh sau:
Doanh nghip cn nhn thc ng n tm quan trng ca vic tun th cc quy nh v
nh gi chuyn nhng l tin xy dng mt chnh sch nh gi hiu qu
Doanh nghip cn xc nh, tm hiu s khc bit gia vic nh gi theo c s thu vi
vic nh gi cho mc ch qun l hiu qu kinh doanh ca doanh nghip
C quan thc thi cng nh doanh nghip cn nm r nhng khc bit gia cc quy nh v
nh gi chuyn nhng ca Vit Nam vi mt s quy nh hin hnh trn th gii, v c gii
php gii quyt cc khc bit
C quan thc thi cng nh doanh nghip cn hiu thu o cc mi quan h lin kt trong
tp on theo quy nh hin hnh, v xc nh r cch thc ghi nhn v nh gi ca cc giao
dch lin kt
Doanh nghip cn xc lp chnh sch nh gi cho mi giao dch v kim tra tnh nht qun
gia mc ch thu v mc ch kinh doanh
Doanh nghip cn lp v lu tr h s v hp ng vi bn lin kt mt cch linh hot
4.2. Kt lun
nh gi chuyn nhng l mt hot ng ph bin trong cc tp on a quc gia, l mt
cng c cc tp on a quc gia tnh ton li nhun, kim sot vn tng quc gia, ti
thiu ha thu phi np cho Nh nc v gim thiu ri ro trong u t. Thc cht, hot ng
nh gi chuyn nhng l mt con sng ngm trong cc d n c vn u t trc tip ca
nc ngoi ti Vit Nam, c tc ng mnh m n ngun thu ngn sch ca nc nhn u
t, nh hng trc tip n mi trng cnh tranh.
Thng t 117/2005/TT-BTC ban hnh vo cui nm 2005, v c hiu lc thi hnh t ngy 26
thng 1 nm 2006 th hin n lc ca B Ti chnh trong vic kim sot hot ng nh gi
chuyn nhng, chng tht thu thu. Trong giai on u p dng, cc quy nh ny cn mt
s tn ti gy kh khn cho doanh nghip ln c quan thu trong qu trnh tun th v kim
sot. Vic thc thi ch dng mc i ph, k khai nhng giao dch vi bn lin kt, v rt t
doanh nghip chun b mt h s ton din chng minh gi th trng ca giao dch.
gim thiu ri ro v gi chuyn nhng, c cc c quan thc thi thng t v cc doanh
nghip cn nhn thc ng n tm quan trng ca vic nh gi chuyn nhng ph hp,
tm hiu nhng khc bit v lut gia cc nc v c s tnh thu vi c s hot ng kinh
doanh. Thm vo , vic xc nh chin lc h s gi th trng hp l, v c kim tra

nh k qu trnh thc thi, v gii quyt kp thi nhng kh khn gp phi l nhng gii php
doanh nghip cn thc hin trong giai on hin nay.

TI LIU THAM KHO

1. Quyt nh 37/Q-BTC (4/1/2006)
2. Thng t 115/2005/TT-BTC (16/12/2005)
3. Thng t 117/2005/TT-BTC (19/12/2005)
4. Thng t 119/2003/TT-BTC (12/12/2003)
5. OECD, Transfer Pricing Guidelines for Multinational enterprises and Tax administrations,
1999

Thi gian gn y, d lun cp nhiu n vic mt s cng ty c vn u t nc ngoi b nghi

ng thc hin hnh vi chuyn gi trn thu (in hnh l Cng ty Coca-Cola Vit Nam). Nhiu
kin bc xc khi cc doanh nghip ny kinh doanh nhiu nm Vit Nam, lin tc k khai l nhng
li m rng kinh doanh, tng doanh thu. C doanh nghip c l cng dn ln hn s vn u t ban
u. Nguyn nhn ca tnh trng ny l do thiu c s php l, do Lut u t s h, hay do giao
dch ca doanh nghip qu c th lm c quan thu bt lc? Chng ti xin bn n gc kh
nng thc thi php lut ca c quan thu.
1. C s php l
C th lit k cc vn bn php lut hin hnh iu chnh vn
lin quan n chuyn gi nh Lut Qun l thu 2006 (sa i, b
sung 2012); Lut Gi 2012; Lut Thu thu nhp doanh nghip
2008; Thng t 66/2012/TT-BTC (Thng t 66 hng dn thc
hin vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia
cc bn c quan h lin kt), trong c bit l Thng t 66 iu
chnh chi tit v trc tip nht.
Mc ch ca Thng t 66 l hng dn thc hin cc quy nh v
vic xc nh gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc
bn c quan h lin kt lm cn c k khai xc nh ngha v thu
thu nhp ca c s kinh doanh. Thut ng gi th trng c
gii thch l ch gi sn phm theo tha thun khch quan trong giao dch kinh doanh trn th
trng gia cc bn khng c mi quan h lin kt (cc bn c lp). Nh vy, cc doanh nghip c
mi lin h lin kt khi giao dch vi nhau phi thc hin theo gi th trng nh vi cc bn c lp
(arms length principle).
Thng t 66 quy nh chi tit th no l cc bn lin kt (t l nm gi vn u t ca ch s hu,
t l vn vay ca bn lin kt). Thng t 66 cng hng dn cch xc nh gi th trng trong
giao dch lin kt. Theo , c 5 phng php xc nh gi th trng: 1) Phng php so snh gi
giao dch c lp; 2) Phng php gi bn li; 3) Phng php gi vn cng li; 4) Phng php so
snh li nhun; 5) Phng php tch li nhun. Ty theo c th ca tng giao dch m la chn
phng php xc nh gi th trng ph hp nht. Trong Phng php 1 da vo n gi sn
phm trong giao dch c lp xc nh n gi sn phm trong giao dch lin kt khi cc giao dch

ny c iu kin giao dch tng ng nhau. Trong trng hp khng xc nh c gi giao dch
c lp (do l giao dch c th hoc duy nht) th c th p dng cc phng php cn li trn c
s xc nh t sut li nhun gp hoc t sut sinh li.
Khi khai bo thu, doanh nghip c giao dch lin kt c ngha v k khai vo mt mu ban hnh km
theo Thng t 66 gm thng tin v giao dch lin kt v phng php xc nh gi i vi cc giao
dch lin kt . Doanh nghip c giao dch lin kt c ngha v v trch nhim lu gi cc thng tin,
ti liu v chng t lm cn c p dng phng php xc nh gi th trng i vi sn phm trong
cc giao dch lin kt v xut trnh y cc d liu, ti liu, chng t cn thit chng minh cho vic
la chn v p dng phng php xc nh gi ph hp nht i vi giao dch lin kt.
Nu doanh nghip da vo cc ti liu, d liu, chng t khng hp php, khng hp l hoc khng
nu r ngun gc xut x xc nh mc gi, t sut li nhun gp hoc cc t sut sinh li p
dng cho giao dch lin kt hoc khng p dng hoc c tnh p dng khng ng cc quy nh ti
Thng t 66 v doanh nghip khng chng minh c trong thi hn ti a l 90 ngy k t khi nhn
c thng bo ca c quan thu th ty theo mc tun th ch k ton, ha n, chng t
ca doanh nghip m c quan thu c quyn cn c vo c s d liu ca mnh n nh mc gi
c s dng k khai tnh thu, n nh thu nhp chu thu hoc s thu thu nhp doanh nghip
phi np i vi doanh nghip c giao dch lin kt.
2. Chuyn gi l g ?
Thut ng chuyn gi l m ch vic doanh nghip dn xp cc giao dch vi bn c mi quan h
lin kt theo mc gi khng nh mc gi i vi bn c lp (ni n gin l mua vi gi cao v bn
vi gi thp) hoc cc khon chi tr dch v bt hp l hoc khng cn thit nhm mc ch chuyn
li nhun v quc gia c mc thu sut c li nht cho tp on . Hnh vi chuyn gi v vy
thng c thc hin bi cc tp on a quc gia c cc cng ty con hoc c s kinh doanh
thng tr nhiu quc gia khc nhau. Chuyn gi nh hng trc tip n vic thu thu ca cc
quc gia c lin quan.
chng chuyn gi, cc quc gia pht trin tch ly nhiu kinh nghim v xy dng cc quy nh
php lut v nguyn tc xc nh gi th trng; xc nh mi quan h lin kt; nguyn tc n nh chi
ph, t sut li nhun, n nh mc thu. Mc d vn tn ti mt s hn ch, nhng c th ni,
Thng t 66 tha k kh y nhng kinh nghim chng chuyn gi ca cc quc gia pht trin.
3. Kh nng thc thi chng chuyn gi ca c quan thu
Theo Thng t 66, c quan thu phi xem xt bng k khai giao dch lin kt ca doanh nghip v
cc ti liu chng t chng minh (bao gm hp ng, chng t, ha n). Nu doanh nghip c
giao dch lin kt khai bo l, c bit l l ko di nhng vn m rng quy m kinh doanh, doanh thu
tng nhng vn l th l nhng i tng cn phi thanh tra cc giao dch lin kt. Doanh nghip c
ngha v phi chng minh cc giao dch lin kt c thc s cn thit, k n l gi giao dch c theo
cc nguyn tc xc nh gi th trng. Nu c quan thu khng thng nht th c quyn: bc b giao
dch (khng chp nhn khon khu tr thu nhp chu thu), hoc n nh phng php xc nh
gi khc vi phng php xc nh gi ca doanh nghip k khai tnh thu, n nh thu nhp chu
thu hoc s thu thu nhp doanh nghip phi np. lm c iu ny, c quan thu phi da
vo c s d liu ca c quan thu l cc thng tin, d liu lin quan n vic xc nh ngha v
thu ca cc doanh nghip do c quan thu thu thp, phn tch, lu gi, cp nht v qun l t cc
ngun khc nhau.
Thc t hin nay, thc hin c cc ni dung trn khng n gin, c quan thu vng phi
nhng kh khn sau:
C s d liu
Nhng ngun c s d liu c sn m c quan thu c th thu thp c nh: thng tin, d liu do
cc c quan, ban, ngnh ca Nh nc, cc vin nghin cu, cc hip hi v cc t chc chuyn
ngnh c Nh nc cng nhn v chu trch nhim cng b cng khai hoc cung cp theo yu

cu; bo co ti chnh, bo co u t thng nin hoc nh k ca cc cng ty nim yt trn th

trng chng khon c cng b cng khai theo cc quy nh v iu l hot ng ca th trng
chng khon. Tuy nhin, nhng ngun ny khng th bao gm ht cc thng tin ca cc doanh
nghip c giao dch c tnh cht v bi cnh giao dch tng ng. Mt ngun thng tin, d liu kh
y v ton din l ngun thng tin, d liu do cc t chc, c nhn hot ng trong lnh vc dch
v hnh ngh c lp c cp php hot ng xc nhn hoc cng b cng khai (v d: c quan
kim ton c lp, c quan ng k, ng kim cht lng, t chc phn loi, nh gi uy tn cc
doanh nghip). Hin nay, ngun d liu loi ny c cc cng ty cung cp dch v kim ton, thu
s dng v c chp nhn bi c quan thu cc nc. Tuy nhin, n nay, c quan thu Vit
Nam cha mua mt ngun c s d liu no. L do c a ra l gi mt c s d liu kh t.
Vn t ra l c quan thu kh m c c s bc cc k khai thu ca doanh nghip nu khng
c ngun c s d liu ny phn tch so snh giao dch c lp c tnh cht v iu kin tng
ng. Vi nhng nguy c tht thu thu do doanh nghip thc hin chuyn gi nh hin nay th vic
phi mua ngun c s d liu ny l vic khng th khng lm.
Nng lc cn b thu
Mt kh khn mang tnh ch quan l nng lc ca cn b thu. K c khi c quan thu mua
ngun c s d liu ni trn th vic s dng c ngun d liu cng l mt thch thc bi vn
ngoi ng, kh nng phn tch tm ra c s xc nh gi giao dch c lp tng ng hoc t
sut li nhun gp, t sut sinh li tng ng (bench-marking). Hin nay, ngoi Tng cc Thu c t
chuyn trch qun l thu i vi hot ng chuyn gi th cc Cc thu a phng khng c mt
b phn chuyn trch v chuyn gi, m ch yu l cn b thu ph trch thu thu nhp doanh
nghip kim nhim. Bn thn cc cn b thu ny cng khng c o to bi bn v chuyn gi.
Do vn cp bch hin nay, ngoi vic phi mua ngun c s d liu, cn phi o to chuyn
su v chng chuyn gi cho cn b thu t trung ng n a phng v h ch ph trch chuyn
v chuyn gi. Cng cn ni thm l ti cc cng ty cung cp dch v kim ton v thu ln u c
b phn ph trch chuyn v chuyn gi.
Tr li nghi n Coca-cola Vit Nam
Thng tin bo ch ng ti trong thi gian qua v nghi n Coca-cola chuyn gi c hai lung kin:
th nht quy cho cc giao dch vi bn lin kt ca Coca-cola Vit Nam l giao dch c th, duy
nht, kh xc nh gi giao dch tng ng (bao gm c kin ca c quan thu Vit Nam); th hai
(ch yu l l gii ca Coca-cola Vit Nam) l gi nguyn liu mua ca cng ty m cao, nhng chi
ph ln m Coca-cola phi u t
Phn tch v p dng cc quy nh ca Thng t 66 th cc l do trn khng phi l vn ln. Mt
l, Thng t 66 cho php p dng 5 phng php xc nh gi th trng i vi giao dch vi bn
lin kt. Ty theo c th ca giao dch m la chn phng php p dng ph hp nht. Nu trong
trng hp Coca-cola thc hin giao dch c th, duy nht v kh xc nh c gi giao dch c
lp theo phng php 1, th c th p dng phng php xc nh t sut li nhun v y l thm
quyn ca c quan thu c quyn iu chnh v n nh phng php xc nh gi th trng ph
php. Hai l, vic Coca-cola Vit Nam k khai nhng chi ph khc th c quan thu cng hon ton
c th xc nh tnh cn thit hay c hp l hay khng khu tr.
Vn y nh nu trn l c quan thu Vit Nam thiu c s d liu bc b k khai
ca doanh nghip v nng lc ca cn b thu. Vic hiu bit hn ch v thiu c s d liu dn n
vic c quan thu khng th mnh tay vi doanh nghip, bi nu khng kho th c th b doanh
nghip kin ngc ra ta hnh chnh. Hin nay, bn thn cc thm phn cng kh c th ni l am
tng v chuyn gi th vic xt x nhng v kin nh th l mt thch thc i vi h.
K hoch hnh ng ca c quan thu
Ngnh thu Vit Nam ang thc hin chin lc ci cch h thng thu giai on 2011-2020, trong
tp trung vo nng cao nng lc thc thi thu quc t (trong c vn qun l thu i vi
chuyn gi). C th[1]:

Trong chng trnh hnh ng kim sot hot ng chuyn gi giai on 2012-2015 ca B Ti
chnh, s thnh lp t chuyn trch qun l thu i vi hot ng chuyn gi ti mt s Cc thu
qun l nhiu doanh nghip lin kt nh H Ni, thnh ph H Ch Minh v.v.. Bn cnh , Tng cc
Thu tip nhn nhiu s h tr t cc t chc quc t (JICA, ADB, EU, IFC, WB) cho vic o
to nng cao nng lc cho cn b thu v gi chuyn nhng.
T nm 2012, ngnh thu t thanh tra gi chuyn nhng l nhim v trng tm ca ngnh.
Thc t thanh tra, kim tra 1.495 doanh nghip l c du hiu chuyn gi, iu chnh gi dn
n nhiu doanh nghip t l c li, truy thu v pht 622,8 t, gim l 3.306,6 t. Sp ti ngnh
thu s tng cng r sot, nh gi ri ro v thanh tra gi chuyn nhng, m bo t l 20% cuc
thanh tra gi chuyn nhng tnh trn tng s cuc thanh tra c thc hin.
i vi h thng c s d liu, ngnh thu ang tin hnh tin hc ha cc thng tin v ng k thu,
bo co kt qu hot ng sn xut kinh doanh, bn cn i k ton, tnh hnh thc hin k khai, np
thu ca doanh nghip v c k hoch mua thm ngun c s d liu.
Hy vng vi nhng n lc trn, ngnh thu Vit Nam c th nng cao c kh nng thc thi chng
chuyn gi hin ang l vn bc xc khng ch i vi Nh nc m c i vi ngi dn Vit
Nam./.