MEKANK TESSAT MHENDSL

YANGIN GVENLNN NERESNDEDR?

Elektrik-Elektronik Mh. Aydn ZKAYA

ZET
Uygulamalarn ounda Genel Mhendislik
olarak kabul edilmekte olan Makina Mhendis liinin bir alt kolu olarak Mekanik Tesisat M hendislii, yapda veya tesisde yangn gvenli inin salanmas konusunda, kendisinden ok
ey beklenen, hatta bu grevi stlenmekteki
istekliliine karn, tamakta glk eken bir
konumdadr.
Mekanik Tesisat Mhendisliinin yangn gvenlii konusundaki gerek grev alannn be lirlenmesi, bir yandan dier disiplinlerin de g rev ve ilevlerinin belirginlemesini salarken,
dier yandan da disiplinleraras uyum ve ibir liinin zorunlu olduu yangn gvenlii al malarnn gerek kimliinin olumasn sala yacaktr.

nudur. ada yap, tesis elde etme srecin de, yangn gvneliini nasl etkileyecei sap tanmam bir uygulamann, yangn gvenlii nin teknik ve idari gereklerini, koullarn yete rince salad ortaya konmam bir uygula mann hayata gemesi olanakszdr. Tm di siplinler bu parametreyi dikkate almakla y
kmldr; aynen ekonomik uygulanabilirlikten
uzak, evreye olumsuz etkisi olan, insan sal na uygun olmayan yaplarn yaplmasnn
kabul edilemeyecei gibi...

2. DSPLNLERARASI ALIMA
Yangn Gvenliinin salanmas, ancak,
birden ok disiplin ve yaklamn, uyum ve i birliiyle elde edilebilecek bir konudur. Mimari,
statik, inaat, makina tesisat, elektrik tesisat
gibi geleneksel teknik disiplinlerin tanml g revlerinin yan sra, sigortac, iletmeci, ba
1. Giri
amzn zellii ok boyutluluk ve ok pa- kmc, ekonomist, toplum sal uzman, ulu rametreli bir yaklamdr. rnein evresel et - sal ve kltrel varlklarn korunmas uzmanlarnn yaklam ve anlaylarn da konuya katl kiyi, insan gvenliini, finansman gereklerini,
mas zorunludur. Yangn Gvenliinin salan ekonomik mr dikkate almakszn bir zm
mas iin, yapy, tesisi, sadece inaa etmekle
sunmak, geerliini yitirmitir. Her geen gn
gelien ve eitlenen bak alar, bu boyut - yetinmeyen, onu canl, deiim iinde ve gele lara, parametrelere, yenilerini katmaktadr. Ge- cee kalabilecek bir organizma olarak gren bir
lime ve uygarlk da tanmn bu ok boyutlu - anlay ve yaklam gereklidir. Ayrca doal,
yaratlm ve yarat luk ve ok paramet lacak evrenin, para relilikte bulmaktadr.
Aydn ZKAYA
sal, kltrel, moral
Bu boyutlardan
1961 doumlu olup 1985 ylnda ODT Elektirk-Elektdeerlerin korunma biri de, genelde Yap
ronik Mhendislii Lisans, 1990 ylnda da ODT Felse ve Tesis Gvenlii,
fe Blmnden Yksek Lisans derecesiyle mezun ol
- s, yani srdrebilirlik
zelde ise Yangn
mutur. 1985 ylndan bu yana Yangn Gvenlii ve Yan - de yangn gvenliini
Gvenliidir. Yangn gndan Korunma konularnda dsiplinleraras bir ereve - kendi kaygs iine
ekmektedir. te bu
gvenlii, salanma- de almaktadr. 1994 ylndan gnmze dein de,
Bamsz
Yangn
Gvenlii
Mavirlii
alannda
al
ok disiplinli, ok
s nihai bir ama olarak tm dsiplinleri et- an kurucu ortak ve Bamsz Mavir ve Eitmen ola - ynl anlay ve
kileyen, tm disiplin - rak almaktadr. Bugne dein, yangn konusunda bir - yaklam, her bir ko ok yaz ve sunu hazrlamtr. Ayrca, 2000-2001 Y nunun temsilcisinin
lere ayn parametre
netim Dnemi, Trk Mavir Mhendisler ve Mimarlar
kendini ilgilendiren
olarak katlan bir ko TESSAT MHENDSL

ileri, saptanm olan ortak bir hedefe, ama ca, belirli bir verim ve baarmla (performans la) yerine getirecek biimde gerekletirmesiy -

23

yinin ne olaca, ilgili disiplinlere den grev ler ve tasarm parametreleri, takmn iinde e
kuvvette yer alan yangn gvenlii maviri ta -

la) yerine getirecek biimde gerekletirmesiy le olanakl hale gelmektedir.

Tm disiplinlere geniletmeden nce, yap
ve tesislerin elde edilmesinde belirleyici olan
geleneksel disipliner blnt ynnden, yangn
gvenliinin ana balklarnn dalmna bak tmzda, temel paylamn izelge 1deki gi bi olduunu grmekteyiz:
izelge 1: Geleneksel Disiplinlerin Yangn
Gvenlii Sorumluluk Konular
Geleneksel Disiplin
nular
Mimari

Temel Sorumluluk Ko-

Pasif Korunma
Can Gvenlii Olanaklar

Statik

Yapsal Btnlk

naat
Mekanik Tesisat

Pasif Korunma
Aktif Korunma
nsanl Mdahale Olanaklar
OtomatikMdahale Olanaklar

Elektrik Tesisat

Otomatik Alglama ve Uyar

Elektrik G Ynetimi

Tm bu disiplinlerin uyum ve egdm iin de almas ve ortak hedeflerin saptanmas

ise, geleneksel disipliner blnt deil, tasarm
ynetim modeline ve organizasyonuna bal
olarak farkllk gstermektedir:
Mimar Liderliindeki (Architect Led) orga nizasyonda, hemen hemen dier tm konular
ve parametreler iin de olduu gibi, yangn g venliinin de temel ama ve yntemlerinin, g venlik dzeyinin ne olaca, ilgili disiplinlere den grevler ve tasarm parametreleri, bizzat
mimar veya mimara hizmet eden yangn g venlii maviri tarafndan belirlenir ve gzeti lir.
Proje Ynetimi (Project Management) mo deli ve organizasyonunda ise, gene hemen hemen dier tm konular ve parametreler iin ol duu gibi, Yangn Gvenlii iin de bamsz
bir uzman tasarmc veya mavir bulunmak ta, temel ama ve yntemlerin, gvenlik dze -

24

kuvvette yer alan yangn gvenlii maviri ta rafndan belirlenir, yaplr ve gzetilir.
Yukarda belirtilen modellerden iin gerek tirdii tasarm ynetim modeli ve organizasyon
oluturulamaz veya oluaturulsa bile, ilevler
ilgililer tarafndan yerine getirilemezse, yani gereken i blm yaratlamazsa, oluan bo luk ilgili ve grevli kesimler dndaki kesimler
tarafndan doldurulmaktadr. Bu ekilde devre ye giren telafi yntemiyle de baarl sonular
alnmas, tmyle rastlantlara kalmaktadr. Ne
yazk ki, lkemizdeki uygulamalar, tasarm y netim modelinin ve organizasyonun doru
oluturulamad veya oluturulsa bile etkili
biimde uygulanamad, ilevlerin tam olarak
yerine getirilemedii rneklerle doludur. Oysa,
proje organizasyonu ve tasarm aamasndaki
aksamalar, hatalar, sadece kendi aamasn
etkilemekle kalmamakta, iin tamamn belirle yerek, sorunlarn yapm ve iletme aamala rna da aynen devredilmesine neden olmakta dr.
Her iki modelde de yer alan Yangn Gven lii Maviri (Danman) yangn gvenliinin
zne ve temeline ilikin bilgi ve uygulamalara
hakim, ok disiplinli zm ynetecek nitelikte
olmaldr. ada eitim ve disiplin blnts
iinde bu disiplin, Yangn Mhendisliidir. Yangn Mhendislii, yangn grngsnn (feno meninin) teknik zmlemesinden, insan faktrne; risk ve gvenlik kavramndan, insan-tek noloji uyumu, risk devri, istatistik ve deer ekonomisine uzanan geni bir bak asyla,
yangn olgusunu ve sonularn deerlendirir;
bu bilgiden yola karak can ve mal gvenlii
erevesini ve sonu hedef iin gerekli teknik
ve teknolojik unsurlar saptar.
Oysa, yangn gvenlii iin olmas gerektiini belirttiimiz i blm ynnden lkemizde
gzlenen genel durum yledir:
Tm geleneksel ve yeni disiplinlere den
yangn gvenliini salama grevi, e kuvvet
ve ayrntda zlememektedir. Mimari, statik
ve inaat sorumlular, zayf ve hatta tmyle il giden ve katlmdan yoksun bir seyir gsterir -

TESSAT MHENDSL

ken, mekanik ve elektrik tesisat ilgilileri, yapda

yangn gvenlii adna tm yaplanlarn so
rumlusu, sahibi ve uygulaycs konumundadr.
Bu iki disiplin arasnda da aktif sistemlerin ve
nlemlerin stlenicisi konumunda olan mekanik
tesisat, makina mhendisliinin genel mhen dislik emsiyesinin de bir sonucu olarak, belir tilen disiplinleraras organizasyonda en ok
ne kan, hatta bu konumuyla ana parametre-

kolu olarak mekanik tesisat mhendislii, yap

teknolojisinin ayrlmaz, yadsnamaz nemde
bir bileenini oluturmaktadr; zelikle elektrik
tesisat mhendisliiyle birletiinde, ortaya karlanlar insandan benzetmeyle, yapnn
adeta sinir sistemi, damarlar, kalbi, cierleridir.
zellikle teknolojik yaplarn yaayan, organik
hemen hemen btn unsurlar bu iki disiplin tarafndan yaratlmaktadr. Bu ynyle de, dier

ne kan, hatta bu konumuyla ana parametrelere de (yangn blmeleri, inan-teknoloji uyu mu, vb.) yant bulmas beklenen, hatta nere deyse tmn tek bana yklenen bir konu munda kalmaktadr.

rafndan yaratlmaktadr. Bu ynyle de, dier

disiplinlerde olduu gibi, mekanik tesisat ve
onun mhendislii de yangn gvenliiyle za ten kesien bir disiplindir. Bu adan, hem mekanik tesisatn yap yangn gvenliine olum suz etki etmemesi ynnden, hem de yap g venliinin salanmas iin gerekli baz sistem
3. YANGIN GVENL ve MEKANK
ve tesisatlar stlenerek, yangn gvenliinde
TESSAT MHENDSL
Yukardaki grnt ya da fiili durum, meka - grev stlenir.
nik tesisat mhendisliine hem haksz, hem de
Bu durumda, nemli olan soru udur: Meolanaklarnn ve kapsamnn tesinde bir grev kanik Tesisat Mhendisliinde Yangn Gvenlive yk getirmektedir. Mekanik Tesisat Mhen - inin, Yangn Gvenliinde ise Mekanik Tesi dislii, bir yandan kendi disiplini stne den
sat Mhendisliinin yeri ve ilevi nedir ve ne
olaan grevleri stlenirken, dier yandan da
olmaldr? (Bu sorudaki nedir blmyle, ne
kendisini aan, ancak kendi konularnn z - olmaldr blmnn yantlarnn ayn olmas
m iin kendisine gerek yangn mhendisi, ge - ya da rtmesi bize hedeflerin, amalarn ye rekse dier disiplinler tarafndan verilmesi ge - rine getirildiini, salandn gsterecektir.
reken, ancak verilmeyen tasarm ltlerini ve
zellikle lkemizdeki koullar ve uygulamalar,
temel parametreleri de belirlemekle ykml ve bu sorunun yantlarn birbirinden farkl klmak sonuta belirleyen bir konuma gelmektedir. Oy- tadr. Bu nedenle incelemelerimizde nedir ve
sa, mimarn, statikinin, iverenin, yetkili onay
ne olmaldr, zaman zaman i ie girmi bile
merciinin, itfaiyenin, sigortacnn ve hatta elekt- olsa ayr ayr belirtilmeye allacaktr.)
rik tesisatnn zmedii, eksik brakt bilgi Yant: Yangn gvenliini, yangn tesisat
leri, zmleri mekanik tesisatnn zmesi,
olarak sananlar veya grenler iin, Yangn G boluklar telafi etmesi beklenmemelidir. Bu
venlii, Mekanik Tesisat Mhendisliinin ta
hem ar, hem de bu konularda yeterince dona- kendisidir; Yangn Gvenliinin unsurlarn
nma sahip olmamas nedeniyle, mekanik tesi - hem belirleyen, hem de yerine getirmek zere
satnn tayabilmesi olanaksz bir grevdir.
gerekli sistemleri ve tesisat kuran bir disiplin
Ancak tuhaftr ki, mekanik tesisat mhendisi olarak... Bu sonu genelde Makina Mhendisliou zaman bu durumdan fazla ikayeti ol - ini genel mhendislik, mekanik tesisat m madan, tersine bunu etki ve g alann geni - hendisliini ise genel tesisat mhendislii ola letmek iin bir frsat olarak grerek, bakalar - rak grenler iin geerli bir yant ve sonutur.
nn brakt boluu doldurmaya aday olmak - Ancak, yangn gvenlii ve iliki iinde olduu
tadr. Oysa, olanaklarnn, birikiminin, kapsa - konularn btn ynnden baknca, ayn so mnn tesine gemesi, Mekanik Tesisat M - nuca varmann olanaksz olduu grlmekte hendisini hem kendi z alannda baarszlk - dir. nk karmza kan tablo, ok daha
larna neden olmakta, hem de dier disiplinlerin geni ve derin bir ierie sahiptir. nsandan,
ilerini yapmamalar nedeniyle oluan bolu - yapya, ilevden iletmeye, bakma, tm
un ortaya kmasna engel olmaktadr.
sre ve unsurlar dikkate alndnda, Makina
Bir yandan, makina mhendisliinin bir alt
Mhendislii ve onun alt kollarndan biri olan
TESSAT MHENDSL

izelge 2: Mekanik Tesisat Mhendislii ve Egdm-liki Matriksi

Egdm Disiplini

Mekanik Tesisat Mhendislii liki Konular

Mimarlk

lev ve Kullanm
at Yaps, zellikleri, Eimi
Tavan Yaps ve zellikleri
Yangn Dolaplar Yerleimi
Su Deposu Yerleimi
Yangn Pompa Odas Yeri / Yerleimi
tfaiye Balants Yeri
Sprinkler Alarm Vanalar Yeri
Asma Tavan Sprinkler Kafas Yerleim Koordinasyonu

Statik

Tayc Sistem Is Yaltm

Tayc Sistem Soutma
Depreme Kar (sismik) Koruma Unsurlar

naat

Borulama Boyama

25

naat

Borulama Boyama
Tesisat Duvar-Deme Geileri
Yangn Su Deposu Giri-k Balantlar

Mimarlk

Yangn Dolaplar Kapa / Grnts

Sprinkler Kafas Rengi / Biimi

evre Dzenlemesi

D Saha Hidrant / Dolap Yerleimi

Yeralt Borulamas Eriim Kapaklar Yerleimi
Yeralt Borulamas Boyunlu Vana Yerleimi
Boyunlu Vana Biimi / Rengi / Estetii

Jeofizik Mhendislii

Toprak Koullar ve Yeralt Borulamas Korumas

Deprem Snflamas, varsaylan g deeri

Yangn Mhendislii

Yangn Blmeleri Snr / Dayanm Sresi

Ka ve Boaltma Stratejisi
Mahal Tehlike Snflamas
Sndrme Sistemi Tr Seimi
Duman Kontrol sistemi ltleri
nsan Faktr ve Bina i-D Hortum Sistemi ltleri
tfaiye Mdahalesi ve Bina i-D Hortum Sistemi ltleri
Patlayc Ortam Snflamas
Deer Ekonomisi

Mekanik Tesisat Mhendislii

Bina i Hortum Sistemi Tesisat

Bina D Hortum Sistemi Tesisat
Otomatik Mdahale Sistemleri Tesisat
Duman Kontrol Sistemi Tesisat
Yangn Su Deposu ve Tesisat
Yangn Pompas ve Tesisat
Szge ve Gider Tesisat
Tesisat Aklklar Yangn Yaylm nleme
Tesisat Sabitleme

Elektrik Tesisat Mhendislii

Aydnlatma Sprinkler Kafas Yerleim Koordinasyonu

Otomatik Mdahale / Alglama
Sprinkler Elektrikli Uyar Balatma
Elektrik Su Basknndan Korunma
Yangn Damper Konumu zleme
Sndrme Elektrik G Ynetimi / Kesme / Kilitleme
Havalandrma Kilitleme
Yangn Pompas Dizel Jeneratr Besleme
Borulama / Metal Aksam Topraklama
Yeralt Borulamas Katodik Koruma
Patlayc Ortam Tesisat

26

TESSAT MHENDSL

evre Mhendislii

Sulu Yangn Sndrme Atk Su Tesisat

Kpkl -Su Sndrme Sistemi Atk Toplama Tesisat
Dizel Yangn Pompas Mazot Tesisat
Gazl Sndrme Sistemi evresel Etki Deerlendirmesi
Kimyasal Sndrme Sistemi evresel Etki Deerlendirmesi

Kimya Mhendislii

Kimyasal Sndrcler
Tesisat Korozyon Koruma

Mutfak-Yiyecek / ecek Ynetimi

Mutfak Sndrme Sistemi Tr

Mutfak Sndrme Sistemi Yedekleme Gerekleri

aretleme

Bina i Hortum aretleri

tfaiye Balants areti
Deneme ve Gider Vanas areti
Ana Su Kesme Vanas areti
Sistem Kullanma Talimatnameleri
Acil Durum Haritas - Hortum Yerleri
Borulama Rengi
tfaiye Balants Yeri
tfaiye Balants Says - Az tr
Ana Su Kesme Vanas Yeri
Borulama Dayanma Basnc
El Kumandal Duman Atm Kapaklar
Su Baskn nleme Olanaklar

tfaiye

letme

letme

Su Baskn nleme Olanaklar

Sistem Deneme Olanaklar Yerleri
Bina i Kesme Vanalar Yerleimi / Eriimi
Sprinkler Alarm Vanalar Yeri
Yangn Suyu Tketim zleme
Kaak Giderme Pompas alma Skl / Sresi

Bakm

Bina i Kesme Vanalar Yerleimi / Eriimi

Sprinkler Alarm Vanalar Yeri
Su Deposu Bakteriyel Bakm Olanaklar

Ekonomi

Deer Ekonomisi
Optimizasyon Parametreleri
Kaynak Kullanm
mr evrimi zmlemesi (Life-cycle Analysis)

Sigorta

Gvenilirlik
Yedekleme

Mekanik Tesisat Mhendisliinin tm yangn

gvenliini hem belirleme hem de salama ko nusundaki yetersizlii ortaya kmaktadr.
Yinelersek, bu genel grn iinde Meka nik Tesisat Mhendisliinin yeri, Yangn G venliinde ne olmaldr? Mekanik Tesisat M hendislii yangn gvenliinin neresindedir?
Sorunun yant, bir yandan Mekanik Tesisat
Mhendisliinin kapsamn tanmlarken, dier
yandan da mekanik tesisat tarafndan stlenil meyecek olan konularn da kimler tarafndan
stlenilmesi gerektiini ortaya koyar. Yani nes nel (objektif) olarak ortaya konulmu olan g revlerin, takmdaki hangi oyuncular tarafndan
stlenilecei de belirgin hale gelecektir.
Mekanik Tesisat Mhendisliini ilgilendiren
konular, konularn ltlerinin paylamn, bir

ilikiler matriksi olarak ortaya koymak, Yangn

gvenliinin baz ayrntlarn mekanik tesisat
mhendislii bak asndan grmek iin ya rarl olacaktr.
4. SONU
Ortaya konulmaya alld gibi, Yangn
Gvenliinin salanmas iin gereken disiplin leraras ibirlii ve uyumun salanarak, tm di siplinlerin, stne den grevleri, hedeflenen
amaca ulaacak biimde, uyum iinde stle nerek yerine getirmesi, bu konuda kendinden
ok ey beklenen ve gncel durumda, taya bileceinden fazlasn yklenmi olan Mekanik
Tesisat Mhendisliini de rahatlatacak, gerek
alma alanna kavuarak baarsnn art
masn salayacaktr.
TESSAT MHENDSL

27