ENERJ SANTRALLER

Enerji santralleri, eitli girdiler kullanlarak elde edilen deiik formlardaki

enerjiyi sanayi veya yerleim birimlerinin kullanmna uygun haldeki elektrik
ya da s enerjisine dntren tesislerdir. Enerji santrallerinde enerji elde
etmek iin kullanlan girdiler eitlilik gsterirken, bu girdilere gre de tesis
dizayn ve kullanlan ekipmanlar da farkllk gstermektedir. Bu girdilere gre
enerji santralleri u ana balklar altnda toplanabilir:
Hava jeneratrl santral
Ana madde: Rzgr enerjisi
Hava jeneratrl santral, rzgr enerjisinden yararlanlarak elektrik retilen
elektrik santral trdr. Bugn iin, rzgrla retilen elektrik enerjisi,
maliyet fiyat yksek olan snfa girer ve ancak kentten uzak olan iftiler,
bamsz radyoelektrik istasyonlar, deniz fenerleri vb. yerlerde kullanlr.
Gerekten byk hava jeneratrl santrallar iin rzgr, ancak belirli bir
hzdan sonra elverilidir. Elde edilebilen enerji, yaklak olarak rzgr hznn
kpyle orantldr. Saniyede 6 m, yani saatte 21,6 Km'den daha dk
hzlarda rzgr enerjisi ok zaman yetersiz kalr. zel ihtiyalar iin,
akmlatrlerle dzenlilik verilen kk hava jeneratrleriyle elektrik retme
teknii nispeten isteneni verir. Fakat, 10 Kw' geen makinelerin retimini
elverili ekilde dzenleme aresi henz bulunamamtr.

Jeotermik Santral
Ana madde: Jeotermal enerji
Jeotermik santral, yeralt kaynaklarnn sahip olduu s enerjisinden
yararlanlarak elektrik retilen elektrik santral trdr. Jeotermik santral,
dorudan doruya, yeralt kaynakl termik enerjiye ba vurur. Yer ekirdei,
pratik bakmdan tkenmez bir enerji kaynadr. Bunula birlikte kullanlmas
gtr. Bu enerji, yanardalarn pskrmesinde en belirgin ekilde ortaya
kar, fakat kullanlmas iin yaplan her giriim baarszlkla sonulanmtr.
Buna karlk, snmek zere olan yanarda blgelerinde kayalarda arta kalan
sdan faydalanlabilir. Bu s, debisi az olan scak yeralt sularnda ortaya
kar.
Toscana (talya) blgesinde Larderello tesisleri dnyada tektir ve scakl 200
C olan yeralt buharlarndan yararlanr. Birka yz bin kilowatt reten turboalternatrler, doal buhar s deitiricisi olmakszn dorudan doruya alr.
Buharn younlamasyla oluan suya kimyasal ilemler uygulanarak borik
asit elde edilir. kaynak yer alt olarak kabul edilir.Is ve scaklk yer alt
kabuundan gelir.

Gne jeneratrl santral

Ana madde: Gne enerjisi
Gne enerjisi, gnein ekirdeinde yer alan fzyon sreci ile aa kan
sma enerjisidir, gneteki hidrojen gaznn helyuma dnmesi eklindeki
fzyon srecinden kaynaklanr. . Dnya atmosferinin dnda gne enerjisinin
iddeti, aa yukar sabit ve 1370 W/m deerindedir, ancak yeryznde 01100 W/m2 deerleri arasnda deiim gsterir Bu enerjinin dnyaya gelen
kk bir blm dahi, insanln mevcut enerji tketiminden kat kat fazladr.
Gne enerjisinden yararlanma konusundaki almalar zellikle 1970'lerden
sonra hz kazanm, gne enerjisi sistemleri teknolojik olarak ilerleme ve
maliyet bakmndan dme gstermi, gne enerjisi evresel olarak temiz bir
enerji kayna olarak kendini kabul ettirmitir.

Hidroelektrik santral
Hidroelektrik santral, yksek bir noktadan den hareket halindeki suyun
kinetik enerjisinden yararlanlarak elektrik enerjisinin retildii elektrik

santral trdr. Hidroelektrik santral, den su ktlesinin kinetik

enerjisinden yararlanlarak bir trbin altrlr. Elektrik enerjisi istei k
aylarnda maksimumudur. Bu devrede, nehirlerde su ekildiinden
hidroelektrik enerji retimi en dk seviyeye iner. Enerji isteinin yksek,
retimin az olmas yznden yaz mevsiminde elde edilecek enerji byk
nem tar. Dier yandan enerjisinin deeri, geceleri gndze, pazar gnleri
i gnne oranla daha dktr. Hidroelektrik bir tesisin deeri, yalnz
retilen enerji miktarna deil, bu enerjinin kalitesine, yani zaman iindeki
dalmna da baldr. Hidroelektrik santraln kurulaca yerin seimini tabiat
belirler ve bazen bu yer kullanma merkezlerinden ok uzakta olabilir. Bylece
enerji nakli yznden maliyet fiyat bakmndan byk yk altna girilir ve
genellikle tm hallerde kurulu masraflar, termik santrallere oranla daha
yksektir. Buna karlk, hidroelektrik santraln yakt tketimi yoktur, iletme
ve bakm masraflar, termik santralden ok azdr. Hidroelektrik bir tesisin,
iletme ekonomisi kurulu masraflarn karlarsa elverili artlara sahip
olduu dnlr.

Akarsu santrali
Akarsu santral, akarsulardan yararlanlarak elektrik enerjisinin retildii
elektrik santral trdr. Akarsu santralnn pratikte hi bir enerji yedei
yoktur. Nehirlerin ykselme zamannda, santrallar maksimum glerini verir.
Kuraklk zamannda, retilen g debi ile azalr ve baz derelerde sfra kadar
iner. Bu tr santrallar, Rhne ve Rhin zerine yaplmtr. Rhne zerindeki
Donzre santral, nehrin ortalama debisine yakn olan saniyede 1.500 m3'lk
bir debiyi kullanacak ekilde donatlmtr. Rhne, sular ekildii zaman dahi
normal olarak saniyede 400 m3'lk bir debi verir. Bu yzden santraln gc,
ylda ortalama 4'te 1 orannda deiir. Rhin'de ortalama debi saniyede 1.100

m3 ve sular ekildii zaman saniyede 300 m3 olduundan santraln gcndeki

deime oran neredeyse ayndr.

Gl santrali
Gl santral, gllerden yararlanlarak elektrik enerjisinin retildii elektrik
santral trdr. Gl santrallar, nehir debisinin belirli bir ksmn yedek olarak
tutan alavere havuzu tarafndan beslenir. Bu tesislerin kurulmasna elverili
yerler azdr. Ayrca, gl santrallarnn ounda yl iinde gelen fazla su
miktarnn ancak bir ksm depo edilebilmektedir.
Setli santral
Yllk fazla su miktarnn % 5'ini depo edebilen gl santrallardr. Fakat, bu
stok nehrin en az birka saatlik ortalama debisine karlk der. Bu stokun
mevsimlik enerji akta katks ok azdr. Fakat, gnlk puant zamanlarnn
atlatlmasnda byk nem tar.
Akarsu santrallerinde hidrolik trbinlerin su debisi yksektir, buna karlk
suyun dt ykseklik ve hz azdr. Gl santralleri, basnl borularla
beslenen dik veya dogucan kaak su borusu veya galerisi ve bir transformatr
merkezi. Baz hidroelektrik santralleri yer altndadr.