Professional Documents
Culture Documents
Anton S. Makarenko - Yaşam Yolu 2 - Payel Yay.
Anton S. Makarenko - Yaşam Yolu 2 - Payel Yay.
YAAM YOLU
4.basm
kinci Kitap
ANTON S. MAKARENKO
PAYEL Y A Y IN L A R I: 71
ada Romanlar
: 11
Dizgi
: Payel Yaynevi
Bask
: zal Matbaas
Kapak Filmleri : Seval Grafik
Kapak Basks : Seval Grafik
Cilt
: Yldz CUt
ANTON S. MAKARENKO
YAAM YOLU
( Bi r E i t i m D e s t a n )
kinci Kitap
ngilizceden eviren
EMSA YEN
3
payel
PAYEL YAYINEV
stanbul
KNC BLM
MUTLULUK
Y e n i Toplulua yazdan kalma bir gnde tandk. Hava ak,
gneli ve lkt. Aalarn yapraklan henz sararmaya balamamt;
gzn ilk gnlerinin canlandrd otlar, ikinci genliklerinin en mutlu
gnlerini yayormuasna kaygsz, yeil ve tazeydi. O zamanlar, Yeni
Topluluk da, otuzuncu baharn yaayan bir gzelden aa deildi;
gzellii, kendisine olduu gibi bakalarna da mutluluk veren, olgun,
dingin, ekiciliinin verdii zgvenle vnl bir kadn gibiydi Trepke.
Kolomak rma, hemen hemen drt bir yanmz sarm, yalnzca
Gonarovka'yla haberlememizi engellememek iin dar bir geit
brakmt. Bahemizdeki grkemli aalar, hr hr fislriaan dallarn
Kolomak zerine sarktm, ykseklerden salnm bol bzgl bir tl
gibi rtmt onu. Saysz glgelikler rahat rahat soyunup sularn
koynuna atlmaya, su perilerine kur yapmaya, ya da hi deilse, kafa
dengi bir arkadaa byk srlar amaya, oturup onunla bol bol dert
lemeye elverili nice kuytu keler vard burda. Byk binalarmz, dik
yamacn tepesinde, rmak boyunca sralanmt; yaramaz ve becerikli
ocuklarmz, giysilerini oraca, pervazlara frlatp, pencerelerden
rmaa atlarlard.
Pek de gen olmayan aalarla dolu meyva bahemiz, basamak
basamak rmaa iniyordu; ve ere, en alttaki aalk seti, daha ilk
gnden kendine ayrmt; oray ilk kefeden oydu nk. Havadar bir
yerdi buras, gnn her saatinde gne alyordu ve Kolomak rma,
iinde deniz kzlan banndrmasa, oltalara bol bol balk salmasa ya da
esin perileri gnderip iirler yazdrmasa da, bu noktada hayli genilettii
YAAM YOLU D
MUTLULUK
YAAM YOLU II
MUTLULUK
10
YAAM YOLU II
MUTLULUK
11
12
YAAM YOLU H
MUTLULUK
13
14
YAAM YOLU D
MUTLULUK
15
16
YAAM YOLU H
MUTLULUK
17
18
YAAM YOLU H
OTENA
OTENA
19
20
YAAM YOLU H
OTENA
21
22
YAAM YOLU H
OTENA
23
24
YAAM YOLU H
OTENA
25
26
YAAM YOLU H
OTENA
27
gizli olur, anlarm. Ama beni nasl almazsnz toplantlara? Belki de,
nasl derler, beni tanmyorsunuz, ya da belki aklnz oynattnz!' te,
byle dedim onlara, ama dinlediler mi, nerdeee, gldler yalnzca, ham
nas derler, u kadarck ocuk gibi gldler. Ciddi ciddi konuuyorsun,
seninle eleniyorlar, ite bu kadar, gerisi bo!"
Silanti, Genlik Kolumuzun yansra okulla ilgili sorunlarmz da
benimsedi, onlarn zlmesinde de etkinlikler gsterdi.
Genlik Kolunun, yani Komsomol'un stlendii en nemli i, oku
lumuzu salam temeller zerinde oturtmak oldu. O gne dek pek doru
drst iliyor saylmazd okulumuz, daha dorusu zlmedik sorunlar
oktu; yelerimizin ou okula gelme, derslere katlma hevesi
gstermiyor, okul da bu isteksizlii yenmeyi baaramyordu.
unu da sylemek gerekir ki, bu durumun nedenlerini anlamak hi
de g deildi. Gorki Topluluundaki ilk gnler, ocuklarn evsiz barksz
geirdikleri dnemlerde yaanlan ac deneylerin izlerini silme, yeni
ortama alma abalaryla geiyordu. O gnlerde, ayakkab onarmcs
ya da marangoz olmak gibi dler, bu trden alakgnll istekler bile,
geride braklan gnlerin hasta ettii sinirlerin salna kavumas iin
gerekli birer smak grevi gryordu.
Topluluumuzun gz kamatrc baars, sralad hzl gelime
ve Kolomak rma kylarnda trampetlerle borazanlarn eliinde
yaplan utkulu yry, ocuklarmzn kendilerine olan gvenini
artrm, gerek deerlerini grmelerinde byk rol oynamt. O yaln
ayakkab onarmcs olma ideallerinin yerine, ok daha uygun ve he
yecan verici bir imge yerletirmemiz, hi g olmad bu yzden. Szn
ettiim imge uydu: RABFAK.
O vakitler Rabfak, yani i niversitesi, imdikinden ok daha baka
bir anlam ve nem tamaktayd. imdi sade, iddiasz bir renim
kurumunun ad haline geldi; ancak o vakitler, iileri, genleri ka
ranlklardan ve bilgisizlikten kurtarp, yeni, bilgili insan yaratacak bir
g olarak kabul ediliyor, bu imgeleri ieren bir kurum olarak
grnyordu. Ve o zamanlar Rabfak szcn duyunca hepimizin
yrei hop eder, tatl bir heyecanla dolard.
Bu konudaki gelimeler yle oldu: 1923 gznde i niversitelerine
girme hevesi, hemen hemen tm rencilerimizi sard. Bu byk heves
28
YAAM YOLU H
OTENA
29
30
YAAM YOLU H
OTENA
31
32
YAAM YOLU H
KLK ZMLEMES
Marangozlarn Kzl Saray'n pencere pervazlarm bitirmesiyle kn
bastrmas bir oldu. Ama o yl k ok tatl, kardan bir krk mantoya
brnm scak yzl bir ocuk gibi tatl geti; ne sala zararl ani
erimeler ne de ar donlar grld. Kudlati, tam gn, hi durmadan
ocuklara klk giysilerini datt. Seyislere ve domuz bakcanna uzun
konlu izmeler, tekilereyse potin verdi. Bu potinlerin gerek yenilik
gerek gzellik asndan aza alnmaya deer zellikleri yoktu ama
erdemleri saylmakla bitmezdi: Bir kere ok salam malzemeden
yaplmt bu potinler, sonra, harikulde gzel yamalarla onarlmt.
Son derece rahat, iki ift klk kaln Rus orabyla giyilebilecek denli
boldu hepsi de. O zamanlar palto nedir bilmezdik, yorgan gibi doldurulup
dikilmi iliklerle astarlanm, kollar da ayn biimde, emperyalist
savata ortaya kan ve Nicolas'n askerlerinin "koufaika" diye ad
landrd kaln iliklerle kaplanm ceketler giyerdik. Baz kafalarda,
arlk askerlerinden kalma apkalar grlrd. Ama ocuklarn byk
bir ounluu, kn da yazlk apkalarn giymek zorundaydlar. Gene
o zamanlar, ocuklarmzn bedenlerini gerektii biimde stma ola
naklarndan yoksunduk. Gmlek ve pantolonlar, ince pamukludan
yaplmt ve yaz k ayn giysileri giyerlerdi. Bu yzden, kn,
ocuklarmzn hareketlerinde, inanlmaz bir eviklik gze arpard,
hepsi de en ar souklarda bile yldrm hzyla koar, bir yerden bir yere
birer yldz gibi kayarlard.'
KLK ZMLEMES
33
34
YAAM YOLU n
"Sen gidip urdan gemeyi denesene ha, Kostya?" der. "Tanr seni
geirir belki.
ocuklar sobadan vuran kla aydnlanm kafalarn Zadorov'a
evirirler.
Kostya bu soruyu beenmemi havalarnda gs geirir.
"Anlamyorsun, urka," diyecektir. "Her eyi grmek ok ilgin olsa
gerek. Bu szn ettiim delikanl oraya gitmi ite."
Zadorov her zamanki dayanlmaz, alayl glmsemesiyle yle
der:
"O delikanlya baka eyler de sormak isterim... Neyse, haydi, sobann
azn kapatma vakti geldi, ocuklar..."
Vetkovski, dnceli bir tavrla, "Ona ne sorarsn acaba?" de
mektedir.
Zadorov'un gz, bacann ekmesini nlemek iin sobann koca
kapan iteleyen gayretli, istekli, yaam dolu ocuktadr.
"arpm cetvelini sorardm bir kere. ocuk be para etmez biridir
herhalde. Onun bunun srtndan geiniyordur, her eyi rendiini sanr
ama aslnda hibir ey bilemez, belki okuma yazma bile bilmiyordur
o ocuk. 'Tann geirsin'mi! Geirsin ya! Onun gibi mankafalarn ka
falarn ezeceksin. Zaten o uurum da onun gibiler iin zel olarak
hazrlanm!"
ocuklar glmeye balar. Biri ordan atlr:
"Sen bizimle kal daha iyi, Kostya! Sen mankafa deilsin nk!
Bir baka sobann bandaki kmelerden birinde Silanti vardr. Yere
oturmu, bacaklarn iki yana amtr, kabak kafas prl prl par
lamaktadr. Onun da kendine gre masallar vardr.
"...Hani nasl derler, her ey yolunda sanyorduk. Adam alayp
zrlyor, boynumuza sarlyordu pis herif! Ama yerine dner dnmez
oyun oynad bize. Tm kpeklerini sokaklara sald m sana? Evet,
adamlarn peimize takt aka. Ertesi sabah bir baktk, ne grelim,
atl polisler tkr tkr dolayor. Herkesin aznda bir kam laf,
kamlayacaklarm bizi. Ama aabeyimle ben, nasl derler, kmz
akta kalsn istemiyorduk... Gerisi bo. Ben asl yavuklumu
dnyordum, gerisi bo. Ama dedim kendi kendime, kz ksmna
dokunmazlar herhalde..."
k l Ik z m l e m e s i
35
36
YAAM YOLU H
KLK ZMLEMES
37
iMedii bir eyi alr, bir iini grrlerdi, ancak bunu yaparken, bana
nstiamamaya zen gsterirlerdi. Bir iim olduunu, o sralar kesinlikle
ere uramayacam rendikleri an ikier er eve koar, Ninenin
masasna doluur, ay ier, ya da onun bana hazrlad ancak vaktim
olmadndan elimi sremediim kompostoyu kaklarlard. Nine, yana
uygun olarak unutkan bir ihtiyard, kk dostlarnn adlarn bile bi
lemezdi, ama urka onun gzdesiydi. nk urka eskilerdendi, ve
nk ilerinde en cvl cvl, en konukan olan oydu.
urka bugn, son derece zel ve nemli bir nedenle Nine'yi ziyarete
gelmi bulunuyordu.
'yi gnler!
yi gnler urka! Nerelerdeydin btn gn? Hasta miydin
yoksa?"
urka, bir sandalyeye iliti, bir zamanlar beyaz olduu anlalan
apkasnn siperini yeni pantolonunun dizine srtyordu. Sa ba
darmadankt, bir berber aranan salar havalara kabarmt. urka,
burnunu havaya kaldrm, alak tavana bakmaktayd.
"Ben iyiyim. Ama tavanm hasta."
Nine, yatan zerinde oturmu, eyalarnn byk bir ounluunu
ieren tahta kutuyu kartrmaktayd, kuma paralan, iplik makaralan,
bir ninenin hzinesini oluturan yn yumaklarn arasnda bir eyler
anyordu herhalde.
"Tavann hasta demek, vah zavall! Senin iin ok g olmal buna
dayanmak, ha!
urka ciddi ciddi, "Elden ne gelir," dedi. Ksk gzlerindeki endieyi
gizlemek iin byk aba harcyordu.
"Belki urasan, iyileir, bir eyler yapamaz msn? diye sordu
Nine.
yiletirecek eyim yok ki, diye fsldad urka.
la m istiyorsun?
Birazck akdan olsa, yanm bardakk... Baka bir ey istemez!
ay ister misin, uka? diye sordu Nine. Bak, sobann zerindeki
aydanl al, bardaklar burda. Bana da bir ay koy bakalm."
urka apkasn yavaa sandalyenin zerine koydu, beceriksiz
admlarla yrd, boyunu aan sobaya uzand; bu arada Nine, ayak
38
YAAM YOLU D
alarnda ykselerek, zar zor rafa yetiti, iine akdar koyduu pembe
torbay indirdi.
Kozir'in yerinde, yani teker iliinde toplaanlar hepsinden daha
neeli ve daha grltl bir kme oluturmulard. Kozir burda alr,
burda yatar kalkard. liin bir kesinde alak, elde yaplma bir soba
vard, sobann zerinde de aydanlk. Bir baka kede zeri kck
basma paralarndan yaplm bir yorganla rtl yata dururdu. Kozir
yatan zerine otururdu, konuklarysa aa ktklerine, teker
ynlarna ya da bir gerecin ucuna iliirlerdi. Kozir'i, yaam boyunca
edindii ynlarla inantan koparmak iin ellerinden geleni yapard
herkes.
Kozir, bilgi bilgi glmserdi onlara.
"Yanlyorsunuz ocuklarm, yanlyorsunuz, Tanr bizi balasn!
Efendimiz fkelenecek!"
Ancak, daha Efendi fkesini estirmeden Kalina vanovi'in tepesi
atard. Kapya yakn lo bir alandan birden kar, aydnlk bir yere
yanap piposunu havada sallayarak barmaya balard:
"Babanz yandaki adamdan ne istiyorsunuz bakaym? sa Pey
gamberden size neymi, renmek isterim dorusu! imdi size gnnz
gsteririm de, yalnz sa Peygambere deil, Aziz Nikolas'a bile ya
karmaya balarsnz!
Tanr senden raz olsun Kalina vanovi, benim gibi bir ihtiyar
koruduun iin sevaba giriyorsun bil ki!
Byle durumlar olursa gel bana syle hemen! Sen bensiz bu
serserilerle ba edemezsin, stelik, sa Peygamber de yardmna komaz
yani!"
ocuklar, Kalina vanoviten korkuyormu numaras yaparak
tekercinin evinden kar, topluluun eitli kelerine dalrlard.
yle, hangar gibi yatakhanelerden kurtulmutuk; ocuklarmz, alt
ile sekiz kiilik kmeler halinde, kk odalarda yatp kalkyorlard.
Bu yeni dzen, kmeler oluturmaya, birbiriyle anlaan ocuklarn bir
araya gelmesine olanak salyordu. Bylece, kmelerin nitelik ve
zellikleri daha gl, daha canl bir biimde ne kyor, onlarla
almak ilgin hale gelmi oluyordu. On birinci mfreze de kuruldu
KLK ZMLEMES
39
40
YAAM YOLU II
yi ama Zinovi vanovi, dostum, diye kar ktm ben de, resm
bir sulama yapmyorum ki. Neden kendine ikence ediyorsun? Bir insan
olarak acyorum sana, o kadar.
yleyse, size aklayaym, salm iyi deil, her rl hastalk, her
trl bela var bu vcutta. Bu yzden kesin karar verdim, ya direncini
artrr, onu adam ederim, ve bylece rahat bir yaam srerim, ya da can
cehenneme! Hastaysa gebersin! Geen yl drt kez akcier zan
yarasndan yattm, bu yl aralk ayndayz, daha bir kez yattm. Olsa
olsa bir kez daha yatrr pis hastalk. Burda bir rmak var diye setim
bu ii...
Hemen Silantiyi arttm, onu payladm bu kez:
"Bu ne samalk byle? Burda adam akln karm, sen kalkm
ona buzda delik ayorsun!"
Silanti, iki kolunu iki yana uzatt:
"Kzma be Anton Semyonovi!" dedi yakarmal bir sesle.
"Baedemedim ki, anlamyor musunuz! Bunun gibi biriyle daha nce
de bam derde girdi. Adam br dnyaya gitmek istiyor, kararn
vermiti. Dediini yapmadm, bam evirdim, baktm sulara dalm
hayvan. Paralandm, hani nasl derler, onu en az yz kez kurtardm,
canm kt. Ama ne oldu, geberesice, gitti, ast kendini. Asaca aklma
gelmemiti. Tamam m yani! Gerisi bo! Onun iin, bu seferkine engel
olmaya kalkacak deilim! Gerisi bo!"
42
YAAM YOLU H
KLK ZMLEMES
41
KLK ZMLEMES
43
44
YAAM YOLU H
KLK ZMLEMES
45
TYATROMUZ
Bu yukardaki blmde anlattklarm, k akamlan yaptmz ilerin
yalnzca kk bir blmn oluturmaktayd. imdi geriye bakyorum
da, itiraf etmekten belki de biraz utanyorum, ama gerek u ki, bo
vaktimizin hemen hemen tm tiyatroya ayrlmt.
Yeni Toplulukta gerek bir tiyatro binas ele geirdik. Deirmen
ambarnn tmyle bizim olduunu rendiimiz an duyduumuz byk
sevinci, o gn ve daha gnlerce nasl kendimizden getiimizi be
timlemek ok g olacaktr.
Tiyatromuzda tam alt yz izleyiciyi oturtacak yer vard; yani birka
kyn tiyatro-severini bir anda arlayacak denli geniti yerimiz. Sanat
evresini oluturanlarn nemi byk lde artm, buna kout olarak
tiyatroya kar duyulan talep de hayli bymt.
Tiyatroda baz eksiklikler vard geri, ne yalan sylemeli. Kalina
vanovi, bu eksiklikleri yle byk gryordu ki, tiyatroyu bir araba
korunana evirmeyi nerdi.
"Buraya bir araba koysan, souktan yaknmaz, diyordu, dolaysyla
soba kurmak durumunda kalmazsn. Ama izleyiciler iin soba gerek.
yi yleyse, soba kurarz biz de.
Sana avucunu uzatan dilencinin elini skmak gibi bir ey bu.
46
YAAM YOLU D
TYATROMUZ
47
48
YAAM YOLU n
TYATROMUZ
49
"Eee, ne olmu yani, papazn iki kz gelmi. Ama bizim yirmi bileti
niye kesiyorsunuz? Elli bilet veriyordunuz, otuza indirdiniz.
Size olan gvenimizi yitildik de ondan," diye yantlard onu Jorka
sver gibi. "ki papaz kz, ka papaz kars, ka bakkal kars daha geliyor
Tann bilir, pisliin ve kokumuluun sizin aranzda nerelere dek
vardn anlamak bizim iimiz deil.
Peki hangi orospu ocuu bizi ele verdi, syler misiniz?
Orospu ocuklarnn listesini yapmak da bizim iimiz deil. Otuz
bilet yeter, size, haydi.
Temsilci, tabanlar yalad gibi, yeni ortaya kan dmann
bulmak ve ona gnn gstermek zere kyne koard. Ancak, daha
o gitmeden ikinci kavgacyla uramaya balard bizimkiler.
"Bu da ne demde oluyor, Yolda? Genlik Kolumuzda elli ye var,
sizse on be bilet gndermisiniz!
Alt-K zel mfrezesinin verdii bilgiye gre, geen oyunumuza
on be ayk Genlik Kolu yesi gelmi, bunlardan drd de yal
kadnlarm. Gerisi zil zurna sarho.
Byle bir ey olamaz! Sarho olduklarm syleyen hat etmi! Bizim
yelerimiz votka fabrikasnda iidirler, dolayasyla, iki kokarlar...
Biz iyice baktk, soluklan kokuyordu, suu bouna votka fab
rikasnn zerine yklemeyin.
Hepsini nce sana getireyim, kendi gzlerinle gr, imdi de ko
kuyorlar, her an iki kokuyorlar. Bahane anyorsanz o baka elbet! Bu
yaptnz hangi ahlka sar, sorarm?
Haydi, haydi! Biz, almaktan iki kokanla, sarholuktan iki
kokan arasndaki ayrm biliriz bakalm.
Hi olmazsa be bilet daha verin, utann be, utann! Kasabadaki
kzlara bilet datyorsunuz, dostlarnza datyorsunuz, bizim Genlik
Koluna da tencere dibini kazmak dyor."
Tiyatronun, yalnzca kendi bo vaktimizi deerlendirmek iin gerekli
bir elence ya da oyalanma arac deil, kanlmaz bir toplumsal
ykmllk olduunu anladk birden. Bu grevi kmsemek ya da
brakmak olanakszd.
Genlik Kolumuz, bu konuyu derinlemesine tartt. Bylesine byk
bir yk yalnzca tiyatrocularmzn omuzuna ykmak doru olmazd.
50
YAAM YOLU D
Oyunsuz geen tek bir cumartesi olmuyordu, ve her hafta yeni bir oyun
sahneliyorduk. Bir oyunu iki kez oynamak, saygnlmz azaltacak,
her cumartesi gn konuumuz olan yakn komularmzn bir gecesinin
boa gitmesine yol aacakt. Tiyatro oyuncularndan da eitli yakn
malar duyulmaya baland.
Karabanov bile yorulduunu sylyordu.
"Ne yani, st beygiri miyim ben? Geen hafta byk bir rahibi,
bu hafta generali oynadk! imdi de kalkm gerilla savas olmam
istiyorsunuz. Ben insan deil miyim? demirden yapldm m
sanyorsunuz yani? H a- gece ikilere dek prova... Cumartesi gnleri
masalar ta, sahneyi hazrla!..."
Yumruklarm masaya koymu, arln kollarna vermi duran
Koval, ona yle bard:
"stersen bir armut aacnn altna yumuak bir kanepe ekelim de
uzan biraz dinlen ha? Bu ii yapmak zorundayz!
yaplacaksa, yle bir dzen kurun ki herkes alsn!
Tamam, alsn.
rgtleyin yleyse!
Komutanlar Kurulu toplansn!
Komutanlar Kurulunda u karar alnd: Tiyatro oyuncular diye bir
ey yok, herkes oyunlarda rol alacak, hk mk etmek yok!
Kurul toplantlarnda, yazl karar karmak ocuklarn houna
giderdi. Bu konuyla ilgili karan yle ifade ettiler:
Madde 5:
Komutanlar Kurulunun ald karar uyarnca tiyatro oyuncular iin
gerekli almalar, Topluluun tm yelerini balayc bir grev olarak
kabul edilmitir, dolaysyla Grlmedikler Kabilesinin Servenleri adl
oyunun sahnelenmesiyle ilgili almalar yrtmek zere zel
mfrezeler oluturulmutur.
Ayn karar, sz konusu olan sanat deil, tiyatro deil de, pancar
tarlasndaki otlarn temizlenmesi, ya da patates toplanmasym gibi,
uzunca bir zel mfrezeler listesini ieriyordu. Gzel sanatlara gsterilen
bu saygszlk, tiyatro evresi denilen eyi bir anda silip, belli bir oyunu
sahnelemek zere Vernev komutanlnda yirmi sekiz kiiden oluan
6-A mfrezesinin kurulmasyla balyordu.
TYATROMUZ
51
52
YAAM YOLU
A lt-A
Alt-
Alt-G
Alt-I
Alt-D
Alt-Ak
Alt-IS
Alt-T
Alt-S
Alt-P
Aktrler
zleyiciler
Giysiler
Istma
Dekor
Aksesuarlar
Ik-Ses
Temizlik
Ses dzeni
Perde
TYATROMUZ
53
54
YAAM YOLU H
TYATROMUZ
55
56
YAAM YOLU H
Lapot'u buldum.
"Sen akll ocuksun, bir yolunu bul, u adam yumuat!" dedim.
Lapot kollan svayarak ie koyuldu. Kskan kocay yakasndan
tuttuu gibi bir sraya oturttu, ve kulana mini mini u okayc sesleri
dktrd:
"Ne garip adamsn yani! Hem de bylesine yararl, kltrel bir dava
uruna yaplan bir ii baltalamaya kalkyorsun! Karn bylesi bir amaca
hizmet etmek iin pyor demek, ktlk deil, iyilik ediyor de
mektir!"
Telgrafnn inad inatt.
"Birine iyilik ediyordur belki ama bana u kadarck yaran do
kunmuyor.
Ama herkese yaran dokunuyor!
Yani demek istiyorsun ki, nne gelen kanm pebilir, ha!
Amma da garip adamsn! Demek sana gre, karn bu ii yapacak
bir adam bulsa daha iyi, ha!
Ne adam?
Olur olur. nsanlk hali. Naparsn o vakit, dnsene? Burda
herkesin nnde, senin gznn nnde yapyor. Bir alnn ardnda,
senin ruhun duymadan yapsa daha m iyi?
Byle bir ey yapmaz o!
Yapmaz ha? Karn ok gzel pyor... Onda o yetenek varken,
boa harcayacan m sanyorsun? O yeteneini sahnede deerlendirsin
daha iyi."
Koca, Lapot'un savlarna zar zor boyun edi, diini skmay baararak
kansmn oyunu tamamlamasna izin verdi, yalnz bir koul ne srd:
pleri "sahici" olmayacakt. Ancak adamla barm deildik. Hazine
zntlyd. Oyunun berbat olacandan korkuyorduk. Koca en n
sraya oturmu, avn skarak ldren bir boa ylan gibi herkesi
baklanyla eziyor, ipnotize ediyordu. kinci perde cenaze treni
havasnda oynand ama izleyiciler memnundu, nc perdede baktm,
koca n srada oturmuyor. Meraktan atlayacaktm. in asl oyundan
sonra anlald.
"Gitmesini nerdim," dedi Karabanov hi bbrlenmeden. "nce
pek istemedi, sonra raz oldu.
TYATROMUZ
57
58
YAAM YOLU H
TYATROMUZ
59
60
YAAM YOLU E
TYATROMUZ
61
Kulaklar sar eden alk tufan ve 6-S zelin sevinli lklar arasnda
yan baygn yere yldm. Yal parafin klleri zerime yayordu. Perde
indi, Osadi yanma kotu, kaldrmaya davrand. Koltuk altlarmdan
ekelerken merakla soruyordu:
"Bir yeriniz yanmad ya?"
im yanyordu, ama hibir ey sylemedim, neme gerek! Byle bir
yangn sndrmek iin de bir nlem almt belki 6-S!
Gene ayn yntemle, devrimden sonra SSCB'nin kylarna sefer
yapan zavall bir gemiyi havaya uurdular. Bu olayn mekanizmas ok
daha karmakt. Yalnzca lumboz deliklerinden alev kartmak yet
miyordu, geminin dpedz havalara umas gerekiyordu. Bu amala
birka ocuk, geminin te yannda yerlerini aldlar, tahta, sandalye,
tabure gibi eyalar havalara frlattlar. Btn bu eyalardan kafalarn
korumay baardlar, ama Kptan roln oynayan Pyotr vanovi
Gorovi, pek ansl kmad; kolazlanna taklan kttan yaplma
altn sars dantel, alev ald, ayrca havalara atlan eyalardan bazlan
da zerine dt. Ancak, adamcaz, brakn yaknmay, doru drst
yerinde bile duramyor, kasklanm tuta tuta glyordu. Kaptann her
eyinin yerli yerinde olup olmadn anlamak ii yanm saat beklememiz
gerekti.
Oynanmas g sahneler de oluyordu. rnein ocuklar, silah
atlanmn "sahne dnda" yaplmasna karydlar. Eer bir sahnede
ate edilecekse, herkes, bana gelecei ekmeye raz olmalyd. nsan
ldrmede, sradan bir tabanca kullanlrd. Kurunlar kanlr, yuvalar,
kendirotu ve krpntyla doldurulurdu. Vakit saat gelince, yaylm ateine
tutulurdunuz; eh, nianc, kanlmaz olarak kendini rolne
kaptrdndan, gzlerinize nian alrd. Eer birka at yaplacaksa,
ayn ateleme dzeni kullanlarak, tabancann tm yuvalar dol
durulurdu.
zleyiciler bize gre ok daha rahatt ne de olsa. Paltolanyla scack
oturabilirlerdi onlar; salonun orasnda burasnda sobalar kurulmutu,
koyduumuz tek yasak tiyatroda gndnd ekirdei yemek ve sarho
gelmekti. Eski bir geleneimize gre ayrntl bir aratrma ve soruturma
sonucunda bir yudum olsun alkol koktuu saptanan yurtta, sarho
saylrd. ocuklar, bu kokuyu salan ya da tad izlenimi veren adam
62
YAAM YOLU H
TYATROMUZ
63
64
YAAM YOLU H
KULAK ETM
65
66
YAAM YOLU H
KULAK ETM
67
68
YAAM YOLU H
dinleyecek yetkili de yok. Ayp be! Ben buna dpedz ayp daim. Bir
aydr her gn buraya tanyorum. Bakn kendisinde ne kadar ok eya
var, bunlar neye yaryor, sorarm size!"
Kadnn sesi n m tyordu geri ama Maria Kondratyevna'nn
masas banda duranlardan hibiri onu umursamyordu, belki de
odadaki grltden onu kimse duymuyordu. Kalina vanovi, eyaya
yle bir bakt, zerinde oturduumuz kanepeye eliyle bir amar att,
ve sordu:
"Yoldam, yanlmyorsam, bu eya sizin iin uygun grnyor, yle
mi?
Bu eya m? diye sordu kadn neeyle. Elbet, ok gzel eyler
bunlar!
yleyse ne konuuyorsunuz? dedi Kalina vanovi. Madem ki size
uygun, burda da bou bouna duruyor, aln gtrn hepsini ocuklarnza"
Bu szler zerine kadnn heyecandan al al olmu yznde parlayan
ve o ana dek Kalina vanovi'in yzne akl olan gzleri anszn yu
valarndan dnd, sonra gene eski yerine kondu.
"Nasl olur?
ok kolay olur, aln, arabalarnza ykleyin.
yi ama, sonra?
Kt m istiyorsunuz yani, bo verin canm! Size dilediinizden
ok kt yazp gnderecek bir ym asalak var! Haydi, aln gidin!
Peki, yani bana sorarlarsa, bana kimin izin verdiini
syleyeceim?
Benim verdiimi syleyin.
Yani bana bunlan siz veriyorsunuz?
Evet, ben veriyorum!"
Kadn, "Tanrm! diye bard ve bir gve gibi ua ua odadan
kt.
Az sonra gene ua ua geldi, bu kez peinde birka ocuk vard.
Bunlar sandalyelere, koltuklara, taburelere ve kanepelere atldlar,
srkleye srkleye hepsini kapdan dar kardlar. Bu i pek kolay
olmad geri, eyalar hayli ard. Oday bu kez eyalarn hareketinden
kan sesler doldurdu. Sonunda Maria Kondratyevna kendine geldi.
Ayaa kalkt ve sordu:
KULAK ETM
69
70
YAAM YOLU H
KULAK ETM
71
"yle mi diyorsun?"
Zadorov tm dilerini sergileyerek glmsedi.
"Bana gre yle, dedi.
Yolkesen felsefesi," dedi Maria Kondratyevna. Bana dnd, "siz
rencilerinizi byle mi yetitiriyorsunuz? diye sordu.
Eh, yle saylr.
Siz buna da yetitirmek mi diyorsunuz? Bir alma yerinden
eyalar alp gitmek doru mu sizce? Bunlar byynce ne olsun is
tiyorsunuz? Ortalkta birey duruyorsa, alabilirsiniz, yle mi yani?"
Birka ocuk bizi dinlemekteydi. Yzlerinden, konumay ilgiyle
izledikleri anlalyordu. Maria Kondratyevna fkelenmeye balad,
sesinden de fkesini bastrmaya alt belli oluyordu. Tartmay bu
ynde gtrmek istemiyordum.
"Bu sorunu bir baka gn uzun uzun konualm, ha? Ne de olsa
karmak bir konu!"
Ama Maria Kondratyevna konuyu deitirmeye yanamad.
"Bunda bir karklk yok ki? ok basit, sizinkine 'kulak' eitimi
denir."
Kalina vanovi, Maria Kondratyevnann fkesinin ciddi olduunu
kavrad, onun yaknna oturdu.
"Benim gibi bir ihtiyara kzma, dedi. Ama bizim 'kulak' eitimi
gsterdiimizi nasl sylersiniz! Ben aka ediyordum elbet. Sahibi burda,
dedim kendi kendime, benim bu yaptma glecek, belki de bylece
ocuklarn oturacak sandalyesi olmadn renecek. Ama mal sahibi,
malna sahip kmad; eyalar, gzlerinin nnde tand gitti, imdi
de suu ykleyecek adam aryor... Kulak eitimi olur mu hi!
Sizin rencileriniz de ayn eyi yapard demek istiyorsunuz yani?"
dedi Maria Kondratyevna. Neyse ki biraz yumuad grlyordu.
"Yapsnlar!
Ama neden?
Dikkatsiz mal sahiplerine ders vermek iin, neden olacak!
Karabanov, ocuklarn arasndan kt, elindeki ubuu Maria
Kondratyevna'ya uzatt. ubuun ucunda kar-beyaz bir mendil balyd.
ocuklara, kutlamalarn onuruna birer temiz mendil verilmiti.
"Ne deseniz bouna, Maria Kondratyevna, beyaz bayra kaldrsamz
iyi olacak!"
72
YAAM YOLU II
KULAK ETM
73
EROS UN OKLARI
Gorki bayramyla birlikte bahar de geldi. Ancak, bir baka alanda,
bahann oktan geldiini, tomurcuklarn birbiri ardna patladn
gzlemlemekteydik.
Tiyatro ile ilgili etkinliklerimiz, bizim ocuklarla kyl genler
arasnda belirli ilikilerin domasnda byk rol oynuyordu; bu iliki
ve yaknlamalar iinde, toplumsal-eitim kuramlanyla aklanmam
olan birtakm duygu, coku ve tasanmlar da kendini gsteriyordu.
Komutanlar Kurulunun karan uyannca en tehlikeli noktalarda grevli
olanlar yani, 6- zel mfrezesini oluturan ve izleyicilerin, ko
nuklarn gereince arlanp yerlerine yerletirilmesi grevini yrtenler,
szn ettiimiz kuramd duygularn kurban oluyorlard.
74
YAAM YOLU H
EROS'UN OKLARI
75
76
YAAM YOLU
aalarda bulunan yaratklardan bir Marusya ya da bir Nataadan baka kimsenin yetkesini tanmayp inatlk ettiinde ben de
honutsuz bir titizlik gsteriyordum geri, ama ben, sorunlar enine
boyuna dnmekten yanaydm, hemen parlayp, titizliimin hakl
nedenlere dayandn kantlamaya kalkmyordum. Topluluktaki
retmenler, ve hele Halk Eitim Bakanlnda alanlar, benden ok
daha katyd, Eros'un hi beklenmedik ziyaretleri onlar byk lde
fkelendiriyor, bu kk, kanatl tanrnn tasarlarn altst etmesi,
ilerine burnunu sokmas, nasl karanacam bilmedikleri oklarn
saplamas onlar adeta sinirlendiriyordu.
"Buna kesinlikle kar konulmaldr."
Yaplan tartmalar her zaman iin yararl oluyordu, nk, durumu
aydnlatyor, u noktaya kesinlik getiriyorlard: nsan kendi saduyusuyla
ve yaamn saduyusuyla hareket etmeliydi. D kurmann bir yaran
yoktu. Zengin olsaydk, oculan evlendirir, evre nfusumuzu evli
genlerle oaltrdm. Bunda ne zarar olabilirdi ki? Ama o gnler daha
ok uzaklardayd. Olsun! Yoksulluklarla dolu bir yaamda da her eyin
aresi bulunurdu. Ak yaralannn aresini, eitbilim snrlan iinde
aramaya kalkmyor, eitbilimi bu ie kantrmyordum, zaten bu tr
servenler iyiniyet ve itenlik snrlama amyordu. Bir yaknlama
annda, Opriko bana Marusya'nm resmini gsteriyordu rnein, biz
dnedururken, onun oktan uygulamaya getiinin, iini yoluna
koyduunun bir kantyd bu resim.
Resim, tek bana pek bir ey anlatmyordu. Ablak, yayvan burunlu
bu surat bana bakyor, imgelemimdeki ortalama Marusya tipine hibir
yenilik katmyordu. Ama resmin arkasnda, ocuksu bir elin tuttuu
kalemin, zene bezene yazd u szler okunuyordu: "Sevgili Dimitri'ye,
Marusya Lukaenko'dan. Resmine bak, beni anmsa!
Dimitri Opriko, kendini sandalyenin zerine atm, kendinden
gemi bir halde oturuyordu. Dpedz periand ocukcaz. Bir za
manlar yakkl olan grnmnden birka lgn iz kalmt ancak;
grkemli peremi bile ortada yoktu, salan gzelce ve dzgnce yana
taranmt. Eskiden hibir eyi karmayan, evresine zek kvlcmlan
saan, her an glmeye hazr pnl pnl kahverengi gzleri imdi uysal,
durgun ve donuktu; yazgsna boyun emi insanlann aresizlii oku
nuyordu bu gzlerde.
EROS'UN OKLARI
77
78
YAAM YOLU H
EROS'UN OKLARI
79
80
YAAM YOLU H
EROS UN OKLARI
81
82
YAAM YOLU H
EROS'UN OKLARI
83
ad geen eli kaml adamn yz gz kan iinde, per perian bir keye
yd olduunu grmler. Moussi Kapovi'in ocuklandan biri de ayn
dorumdaym. obot odann ortasnda duruyor ve Karabanov'un szleriyle,
kpek gibi hrlyormu. Nataa, daha sonra bir komunun evinde butanmu.
Btn bunlar, bizim ocuklarla iftiler arasnda baz grmelerin
yaplmasna yol amt. Bu grmeler srasnda, yumruklara ve daha
baka savunma yollama bavurulduunu gsteren iaretler de vard,
ancak ocuklar bundan hi sz etmiyor, masum pozlarnda, yalnzca
fitierine deni yaptklarm sylyorlard.
"Biz bir ey yapmadk... Yalnzca... Olaydan sonra... Ne derler,
yarallara ilk yardm yaptk. Karabanov, Nataa'ya dedi ki, Haydi,
Toplulua gel Nataa, korkma, Toplulukta iyi insanlarla karlaacaksn,
haydi, zlme, biz bu sorunu zeriz.' dedi."
Bu olaya ad karanlar odama ardm.
Nataa gzlerini iri iri am, evresine baknyor, daha nce hi
grmedii bu dnyay inceliyordu, baklar ciddiydi; kokusunun izleri,
imdi yalnzca dudaklarnn belli belirsiz kmltlarnda ve yananda
giderek souyan bir damla gzyanda grlebilirdi.
"imdi ne olacak?" dedi Karabanov ateli ateli. "Bu ii zmlemek
gerek!
zelim yleyse! dedim.
Onlar evlendirelim! diye nerdi Burun.
Hele durun bakalm, evlendiririz, dedim. Bunun iin daha erken.
u anda yaplacak i deil evlendirmek. Nataa'y Toplulua almaya
hakkmz var, deil mi. Buna kar kan var m? Susun, tamam,
barmayn bakalm! Yerimiz var. Kolya, yarnki i datmnda onu
beinci mfrezeye yaz.
Pekl" diye haykrd Kolya.
Nataa, partal bartsn birden frlatp att, gzleri rzgrda
ykselen alevler gibi parlyordu. Bana doru kotu, neeyle gld, bir
insann byle glebilmesi iin ocuk olmas gerekirdi.
"Sahi mi, gerek mi? Toplulua ha? Ahh, saol Amca!"
ocuklar, duygularm kahkahalarla bastrdlar. Karabanov ayayla
yere vurdu.
84
YAAM YOLU H
TAZE G
85
TAZE G
86
YAAM YOLU H
TAZE G
87
Ben pek kiliseye gitmem," diye yantlad onu evin sahibi; sesi,
hnn bekisininki kadar tembel ve bouktu. "Arada kanm gider
yalnzca Siz nereden geliyorsunuz acaba?
88
YAAM YOLU H
TAZEG
89
On, on iki iftlik gezdik. Hemen hanen hepsinde de bir at vard satlk,
ama hibirini almadk.
Eve dndmzde akam kmek zereydi. Tarlalarn unutmu
grnen ere, yolda derin dncelere dalmt. Anton, hncn Kzldan
alyor, onu kamlayp duruyor, bir yandan da syleniyordu:
"ldrdn m be? mrnde ot grmedin mi? Eve gidelim, ben sana
gsteririm!"
Kalina vanovi, fkeli gzlerini yolun kenarnda byyen pelin
otlarna daldrm, yol boyunca kendi kendine konumu durmutu:
"Ne biim insan bunlar, anlayamadm! Asalaklar! Kalkm ayana
gelmiler, eh, senin atn almamlar, ama olsun, insan en azndan insan
gibi davranr be! Hani senin konukseverliin, domuz! Domuz olu domuz!
Ulan Asalak, gzn kr deil, bu adamlarn sabahtan beri dolatn
gryorsun, bir lokma bir ey ver de yesinler ulan, bir kak orba da
m yok evinde, iki tane patates de mi yok... Hh! Adama bak! Sakalm
taramaya vakti yok, hi byle ey grdnz m? Sen kalk, beygir klkl
bir ata alt yz ruble para iste! Ata kendi elleriyle bakm! Vay canna
be! Sen kim, ata bakmak kim, grdn m ka tane iisi vard he
rifin?"
Grmtm. st ba perian birka kii aknlktan azlarn birer
kar am, bu olaand olay, kasaballarn geliini izlemek zere ahrn
ve domuzluun nne kmltsz birer ta yn gibi sralanmlard.
Bunca saygdeer insann bir bahede toplanm olmas bir mucizeydi
onlara gre. Bu sar ve dilsiz gibi duran iilerden biri bazen ahrdan
bir at karyor, dizginlerini utanga utanga efendisine uzatyor, ya da
hatta, atn aka baldrlarn eliyle okuyordu, bildik bir yarata, bir tana
kar duyduu sevgi ve sevecenlii anlatma isteini doyuruyordu bylece
belki.
Kalina vanovi sonunda sustu, piposunu, yutarcasna ekmeye ko
yuldu. Ancak Topluluun kapsndan gireken bu sessizliini bozdu, nee
iinde bard:
"Bizi alktan ldrd kahrolas asalaklar!"
Luka Semyonovi'le Moussi Karpovi Toplulua gelmilerdi. Luka,
yaptmz seferin baarszlkla sonulandn grnce ard kald.
"Olamaz!" dedi. "Anton Semyonovi'le Kalina vanovi'i bu ie ben
90
YAAM YOLU H
TAZE G
91
92
YAAM YOLU n
Ka kii istiyorsun?
Be falan. Bota hi kz var m?
Yalnz bir kii."
Olya dudaklarn kolunun yenine silerek bir yerlere yitmitir. Nbeti
elinde defteriyle armut aacnn altna yollanr; burada, sabahn erken
saatlerinden beri bir yedek zel mfreze komutan beklemektedir. Nbeti
komutann ardnda ksa admlarla nbeti borazanc yrmektedir. Bir
dakika sonra ksa bir borazan sesi duyulacak, yedekleri i bana
aracaktr. allklarn altndan, rmaktan, yatak odalarndan Mayan
kkler bir anda paldr kldr kouacak, armut aacnn altnda
toplaacaklar, bir dakika soira da be kiilik bir kme hzl admlarla
buday tarlasna yollanacaktr...
Bu arada o krk ocuu almtk. Topluluk yeleri, bir pazar gn
sabahtan akama dek onlarla uratlar, ocuklar ykadlar, giydirdiler
ve ilgili mfrezelere atadlar. Mfreze saysn artrmadk, on bir
mfrezenin on birini de Kzl Saraya gndermi, her birinde belli sayda
ak brakmtk. Bu aklan yenilerle kapattk, bylece yenilerin zgib
yelerin saflanna katlmalarna, onlarla iyice kaynamalarna olanak
salam oluyorduk. Yeniler, daha doru drst uygun adm
yryemiyor ve Karabanov'un deyiiyle, "emekliyor"du ama birer GorkiTi
olmann bilincine varm ve bundan byk gurur duymaya balam
bulunuyorlard.
Yenilerin hepsi de kkt; en bykleri, ancak on , on drt
yalanhdayd. Aralarnda, ok tatl suratlar, hele 6anyodan kp prl pnl
yeni saten ortunu giyince pembe yanaklanyla pek sevimli olan ufaklklar
vard. Salan daha doru drst kesilmi deildi, ama Belukhin bu konuda
iyi eyler sylyordu:
"Salann kendileri kestiler bugn... Unutmayn ki analanndan berber
domad bunlar. Akama berberimiz gelecek, hepsini de bir eye ben
zetecek."
'Taze gler", ilk bir iki gn Toplulukta dolarken srekli bir aknlk
hali yaadlar, bir yn yeni izlenimler edindiler. Domuzluu gezdiler,
surat bir kar ciddi duran Stupitsin'e akn akn baktlar.
Anton, ilke olarak bu yenilerle uramaya yanamyordu.
TAZE G
93
94
YAAM YOLU H
TAZE G
95
96
YAAM YOLU H
97
On drt kiiden oluan onuncu mfreze, her zaman iin rnek bir
alma sergiliyordu. Toplulukta domuzluktan yana hi kimsenin kck
bir kaygs bile yoktu. Orada iler yolundayd kukusuz. Briketten yaplma
gzel bir Trepke yaps olan domuzluk, bahemizin ortasnda duruyor,
Topluluumuzun merkezini oluturuyordu. yle prl prl, yle gsterili
bir binayd ki bu, konumunun, Gorki Topluluunun saygnlna halel
getirecei kimsenin akimdan gemiyordu.
Domuzlua girme yetkisine sahip kiilerin says azd, ancak yeniler
gezme amacyla ieri alnrd. Genel olarak domuzlua girmek iin ere
ya da benim imzam tayan bir belge gerekliydi. Bu yzden, onuncu
mfrezenin almalar, Topluluk yelerinin ve kyllerin gznde ok
gizemli saylr, bu gizlerle yalandan tanmaksa zel bir onur olarak kabul
edilirdi.
"Bekleme Odas" denilen yere girmek, kolay saylrd; nk bunun
iin yalnzca Onuncu mfrezenin komutan olan Stupitsinin iznini almak
yetiyordu. Burada, sata hazr domuz yavrulan barnmaktayd. Bir de,
iftletirmek zere dii domuzlarn getiren kyller burada kabul edi
lirdi.
iftletirme bedeli olarak ruble alnrd. Stupitsin'in yardmcs
ve kasadar olan Ovarenko bu rubleleri alr, karlnda birer makbuz
verirdi. Bekleme odasndaki domuz yavrularysa belli bir fiyat zerinden,
kiloyla satlrd. Kyller, domuzlan kiloyla satmann ok sama
olduunu, byle bir eyin ne duyulduunu ne de grldn sylemi,
bizi caydrmaya abalamlard ama biz karanmz uyguluyorduk.
reme mevsiminde, bekleme odas her gn tklm tklm olurdu; nk
ere, her batndan, en fazla yedi domuzu en bykleri ve ilk
doanlan tutar, gerisini domuz-severlere datrd. Stupitsin, anasmn
kamndan yeni km yavrulan alanlara hemen orackta ne yapacaklarn
anlatr, lastik emzikle nasl besleyeceklerini, verecekleri ste ne oranda
su katacaklarn, yavruyu nasl ykayacaklann ve ne vakit kat yiyecek
vermeye balayacaklarm sylerdi. Meme yavrulan, Yoksul Kyller
Birliinden kt getirene verilirdi yalnzca; ere, domuzlarn ne zaman
douracam ok nceden kestirdiinden, domuzluun kapsnda ge
nellikle bir liskte asl durur, bu listede u yurttan ne zaman, bu yurttan
ne gn gelip yavrusunu alabilecei belirtilirdi.
98
YAAM YOLU n
99
100
YAAM YOLU n
101
102
YAAM YOLU n
Benimle nasl alay edersin!" diye atlacak olur ama hemen sinerd
ne yapacan arm ve de belki utancndan kpkrmz kesilmi olan
;
\
103
104
YAAM YOLU H
105
106
YAAM YOLU H
107
"Dikkat! Bayrak treni! Hazrol!" nce plak kollar saf saf havaland,
idama geti. O gnk Topluluk nbetisi olan Nastya Noevnaya en
temiz giysilerini giymi, krmz kolluunu takm, davullarn tmbrts
ve trampetlerin gms selamlan eliinde, ipekten Gorki flamasn sa
fanata getirmekteydi; iki yannda, souk elikleri gnein klarm
yanstan iki sngyle korunmaktayd.
"Drder drder sra ol! leri! Mar!"
Byklerin saflarnda kk bir kanklk olsa gerekti, Maria
Kondratyevna birden bir "ayyy!" ekti, bana kaamak bir bak bakt ama
davullann vuruu herkesin admn birbirine uydurdu. Drdnc zel
ie gitmiti.
Burun koarak mfrezeye yetiti, srayarak admn tekilere uy
durdu, Silanti'nin yapt, ve pek de dzgn olmayan birka kk ynn
yansra uzun bir zamandr tarlay sslemekte olan yksek, dzgn baak
tepesinin bulunduu yne doru yrmeye, ardndakilere nclk etmeye
koyuldu. Bu kk ynlar, avdar, yulaf ve arpa ynlanyd; aralarnda,
kyllerin bile tanyamad, arpa sand o zel avdar da vard. Bunlan
Karabanov, obot ve Fedorenko ymt buraya ve dorusunu sylemek
gerekirse, ocuklar belki ok ter dkm, canlarn karm ama Silanti'yi
geememilerdi.
Bir komu kyden kiraladmz bir motorun banda st ba yal
makinistler, drdnc mfrezeyi beklemekteydiler. Harman makinas
kendimizindi, baharda taksitle almtk ve yaammzdaki herey gibi,
yeniydi.
Bir gn ncesinden her eyi tasarlam olan Burun hemen kmelerini
olutururdu, drdnc zelin deimez komutan oluu bouna deildi.
Flamamz, dvlecek son apa ynnn tepesine dikilirdi.
le yemeine dek buday dvlm olurdu. Harman makinasnn
tepesi en kalabalk ve en neeli blgedir. Burada, altn sansyla boz
karm buday tozuna bulanm kzlar durmaktadr; gzleri l ldr,
aralannda erkeklerin tek temsilcisi olarak Lapot bulunmaktadr. Lapot
yorgunluk nedir bilmez, ne srtm dinlendirdii grlmtr ne de
enesini. En nemli ve en sorumlu grevin yerine getirildii noktada,
Silanti'nin, ayn toza bulanm kabak kafasyla ince byklan seil
mektedir.
108
YAAM YOLU n
109
110
YAAM YOLU n
111
112
YAAM YOLU H
DN
113
DN
Pazar gn, Pavel vanovi Nikolayenkonun elileri bizi ziyaret etti.
Onlar daha nceden tanyorduk, biri Kuzma Petrovi Mogori, teki
de Osip vanovi Stomukha'yd. Kuzma Petrovi'i Toplulukta herkes
tanrd, nk evi bize yakn, rman kar kycndayd. Son derece
geveze bir insand, kiilii de pek salam deildi. zerinde her trl
yabanl otun bittii kumlu bir tarlas vard; tarlada alt pek
grlmezdi, zaten burada, ou bana buyruk, kendiliinden yetien her
trl er-pten baka bir ey yoktu. nne gelen tarlay kendine yol
yapm, gelen geen herkes, ayr bir keiyolu oluturmutu. Kuzma
Petrovi'in yz de tarlas gibiydi, nk yzndede, ayn tarlasnda
olduu gibi hibir yararl ey yoktu; sakallan bile doru drst bitmemiti;
rengi belli olmayan seyrek sakal, sahibinin karlanna ters dmek
pahasna oradan buradan, yabanl ot gibi filiz sryordu. Yznde de
tarlasnda olduu gibi saysz yollar, knklklar, buruukluklar ve
ukurluklar vard. Kuzma Petrovi'i tarlasndan ayran tek ey, uzun ince
burnuydu. Osip vanovi, arkadann tersine, ok yakklyd.
Gonarovkadaki erkekler arasnda yz en gzel, yaps en gsterili
olan oydu. Kocaman bir kzl by, belki biraz fazla gvenli, gzel ve
azck frlak gzleri vard. Giysileri yan kyl, yan asker giysisiydi, her
^Eski bir Ukrayna geleneine gre, evliliin uygun grldn belirtinde zere erkek
tarafna ekmek ve tuz verilir. Sevgililer de evlenmeye evet derse, grcler gslerine
aprazlamasna birer havlu balarlar. Kzn verilmesi halinde, kendilerine bir tatl kaba
sunulur.
114
YAAM YOLU D
DN
115
116
YAAM YOLU D
Ne balamas?
Havlular! Onlara... ne derler, grclere balamak gerek."
Toska Solovyov yanbamda duruyordu. Koltuunun altnda koca
bir somun ekmek, elinde de bir tuzluk vard; salt tuz tanelerinin
uutuunu grmek iin tuzluu sallyor, oyun oynuyordu. Silanti koa
koa yanmza geldi.
"Ne sallyorsun tuzluu yle? Ekmekle birlikte bir tabaa koyacaksn,
tabaa."
Glmesini gizlemek iin birden eildi Silanti.
"Ah u bacakszlar!... dedi sonra bana dnd, "Ne yedireceiz bun
lara?" diye sordu.
Neyse ki o anda Ekaterina Grigoryevna grnd de beni o g du
rumdan kurtard.
"u ileri siz yapn, nolur, dedim ona.
Saatlerdir onlar aryorum. Bu ekmei, sabahn krnden beri
Toplulukta oradan oraya gezdiriyorlar. Haydi, gelin benimle. Her ey
yoluna girer, zlmeyin. Biz kzlarn odasndayz, gerekirse arn."
Yalnayak komutanlar koarak broya geldi. O mutlu gnlerin ko
mutanlar listesi hl bir kenarda durur. yleydi;
Birinci Mfreze (Ayakkabclar) Komutan: Gud.
kinci Mfreze (Seyisler) Komutan Bratenko.
nc Mfreze (Sr obanlan) Komutan: Opriko.
Drdnc Mfreze (Marangozlar) Komutam: Taranets.
Beinci Mfreze (Kzlar) Komutan: Noevnaya.
Altnc Mfreze (Demirciler) Komutan: Belukhin.
Yedinci Mfreze Komutan: Vetkovski.
Sekizinci Mfreze Komutan: Karabanov.
Dokuzuncu Mfreze (Deirmen) Komutan: Osadi.
Onuncu Mfreze (Domuz bakcar) Komutan: Stupitsin.
On Birinci Mfreze (Kkler) Komutan: Georgievski.
Komutanlar Kurulu Sekreteri: Kolya Vernev.
Deirmen Yneticisi: Kudlati.
Kiler sorumlusu: Alyoka Volkov.
Tarm Uzman yardmcs: Olya Voronova.
Aslnda, Komutanlar Kurulunda daha birok kii bir araya gelirdi.
DN
117
118
YAAM YOLU D
DN
119
120
YAAM YOLU D
DN
121
122
YAAM YOLU II
DN
123
124
YAAM YOLU n
DN
125
126
YAAM YOLU H
DN
127
Biz grdk. Bir sovhoz vard, oraya dii domuz gtrmtk, ile
orda grdk. Traktrleri var onlarn. Tpk bir austos bceine ben
ziyor."
Mfrezelerimiz, yanyana oturmu konuklardan oluan uzun sralan
birbirine balyorlard. Bizim ocuklarn kmelendikleri noktalan ta
uzaktan seebiliyordum zaten grmesen de grltlerden hepsinin
nerelerde olduunu anlayabilirdim. lerinde en hareketli, en neeli olan
dokuzuncu mfrezeydi, nk Lapot oradayd ve ocuklar da konuklar
da kulaklann ona vermi kahkahadan knlmaktayd. Lapot, arkada
Taranets'le birlikte, dokuzuncu mfrezenin masasmda arlanan
deirmencilere bir oyun hazrlamlard. Deirmenin kodamanlarnn
kendi masasna oturtulmasn zel olarak salamt bu yzden. Bu ko
damanlar, gl kuvvetli, ay gibi kll bir adam olan ark, ince uzun,
kemikleri saylabilen muhasebeci ve kendi halinde bir adamcaz olan
teknisyendi. Taranets vaktiyle "cepi"ydi. Bu yzden arknn cebinden
votka iesini alp yerine Kolomak suyuyla doldurulmu bir baka ie
koymak ona gre ocuk oyuncayd.
arkyla muhasebeci bir sre utanga utanga oturdular masada,
arada bir gz ucuyla Taranets'in zel mfrezesinden yana bakyorlard.
Lapot anlam gibilerden gz krpt onlara.
"Siz bizdensiniz, bir eyler yapacam!" dedi.
Oradan gemekte olan Taranets'in eilmesi iin iaret ederek kulana
bir eyler syledi. Taranets olur anlamnda ban sallad.
"Masann altnda birer bardak doldurun," dedi Lapot gizlice, "biraz
da bira katn ki rengi deisin, kimse anlamaz."
Masann altnda yaplan eitli akrobatik hareketlerden sonra, rengi
olaanst aklkta biralarla dolu bardaklar tabaklarn yanma konmu
bulunuyordu; bardaklann mutlu sahipleri, kendilerini dikkatle izleyen
dokuzuncu mfrezenin baklan alanda ve de sinirli ellerle mezelerini
hazr ettiler. Sonunda her ey tamamland, ark, Lapot'a mahup mahup
gz krptktan sonra bardam sakalna yaklatrd. Muhasebeciyle
teknisyen nlemli davranyor, bir saa, bir sola bakmyorlard ama
kimseden t kmyordu. Taranets, hibir ey yokmu gibilerden bir aa
gvdesine yaslanm duruyordu. Lapot, gzlerinde beliren ani kvlcm
gizlemek iin gzkapaklann indirdi.
"Eh, erefinize!" dedi deirmenci.
128
YAAM YOLU 0
DN
129
"Gel, gel seni yle bir dolatraym, hekes anlayacak yoksa sarho
olduunu."
Karabanov'un sekizinci mfrezesi o gn nbetilik gevindeydi, ama
kendisi arada bir masalarn evresinde dolayor, bu grlmedik dn
zerine yaplan felsefesel tartmalarn en ateli olduu noktalarda bitiveriyordu. Koval, Spiridon, Kalina vanovi, Zadorov, Vernev, Volokhov ve Lunaarski KomnUnUn bakan, kzl kei sakall uyank
Nesterenko'nun oluturduu bir kmede bir baka ateli konuma vard.
Karabanov yanlarna yaklat.
Nehrin kar kysndaki komnde iler yolunda deildi, topra
ilemede pek baarl olamamlar, ayrcalk ve grev datmn iyi
dengeleyememilerdi. Dikkafah kzlarla ba edemiyorlar, onlar nasl
yola getireceklerim bilmiyorlard. inde bulunduktan zaman iinde sabrl
olmay, gelecee gven ve inanla bakmay renememilerdi. Nesterenko konuyu u szlerle zetledi:
"Birka tane yeni insan bulmamz gerek... Ama nerdeee... ylelerini
bulmak ok g, ok.
Kalina vanovi hemen atld bu szler zerine,"Aa, byle konumak
size hi yakr m, Nesterenko Yolda!" dedi. "Hi yle sz olur mu!
O yeniler hibir eyi doru drst yapmay beceremiyor asalaklar. Sizin
asl eskilere gereksinmeniz var! Ne varsa biz yallarda var, siz beni
dinleyin!"
Masalarda grlt azalmyor artyordu. Kendi aalanmzdan top
lanm elma ve armutlar getirildi bu kez ve uzaklardan dondurma flan
o gn dzenleyen ocuklarn vnc grnd.
Derken anszn, binalardan birinin ardndan duyulan crtlak akordeon
sesleriyle kyl kadnlann cyak cyak banlan, havadaki gzellikleri
bozdu, geleneksel dnlerde, tre gerei byle birka kadn amata
karrd. Be alt kadn, gzleri dumanlanm, akrkeyif bir akorde
oncunun n sra szmona dans ederek yava yava bize yakla
maktaydlar.
"eyiz almaya geldiler," dedi Taranets.
All gll giysiler kuanm clz bir kadn, kollann iki yana am,
anlalan zellikle benim iin oynuyor, ayana byk olduu belli garip
izmelerini kumlara daldnyor, ter ter tepiniyordu adeta.
130
YAAM YOLU n
AYRILMANIN ACISI
Olga'nm dnnden ksa bir sre sonra, oktandr beklediimiz bir
felaketle karlatk. i niversitesi adaylarmzn bizi brakp gitme
zaman gelmiti. Aslnda, daha Raissa'yla bebeinin zamannda ba
AYRILMANIN ACISI
131
132
YAAM YOLU n
Zadorov, Krainik, Vernev, Golos, Nastya Noevnaya... hepsi gidiyorlard, hepsinin de dzinelerle dostu, arkada vard ve Matyev de, Semyon
da, Burun da hep gerek birer insanoluydular saplarna dek insan
ve onlardan rnek almak, onlara yknmek byk bir mutluluktu;
onlarn yok olmas demek, yaama yeniden balamak demek olacakt.
Topluluun zerine km olan duygular, herkesin cann skan
eyler, yalnzca bunlar deildi. ocular da ben de, Topluluun kafasn
cellatn nne yatrdn, baltannsa boynuna inmek zere olduunu
aka gryorduk.
i niversitesi adaylar da "Gereklilik ve Kader Tannlari'nn saysz
isteklerine boyun emeye hazrlanyormu gibi duruyorlard. Karabanov
hi yanmdan ayrlmyor, glmsyor ve yle diyordu:
"Eeh, yaam byle ite, her ey istenildii gibi olamyor. i
niversitesine girmek dnyann en byk mutluluu, hatta, bir d gibi
bir ey... Herkesin tek istei, en byk erei, falan filan! Ama nne kondu
mu da, insan bakyor, belki de pek yle istenilecek bir ey deildir, diye
dnebiliyor! Belki de aslnda bizim mutluluumuz bugn sona eri
yordun Topluluktan ayrlmak ok ac, ok.. Utanmasam alayacam!
Kimsenin beni gremeyecei bir yer bulsam resmen uluyacam! Belki
de alasam rahatlarm! Dnyada hakikat diye bir ey yok!"
alma odamn bir kesinde duran Vernev, fkeli gzlerle bakt
bize uzaktan.
"Yalnzca tek bir hakikat var: nsan. Dedi.
Vay canna! diye gld Karabanov. Demek sen hakikati kedilerde
aryordun bugne dek, ha?
Y-y-y-yok, onu demek istemedim... Ben unu diyorum: nemli
olan insanlarn iyi olmasdr, yoksa hakikatin ne anlam olur? Yani bak,
bir insan be para etmezin tekiyse, toplumcu da olsa ba belas olacaktr.
te bugn bunu rendim, ben."
Nikolaya merakla, ilgiyle baktm:
"Neden bugn? Dedim.
nk bugn aynaya bakm gibi gryorsun insanlan. Neden
bilmiyorum... Kendimizi almaya vermitik belki, her gn bir i
gnyd, ama bugn her ey tm plaklyla o-o-ortada. Gorki'nin
yazd ey doruymu, ama daha nce anlayamamm, ya da anlamtm
AYRILMANIN ACISI
133
134
YAAM YOLU II
AYRILMANIN ACISI
135
136
YAAM YOLU H
Tiz sesi anszn havay doldururken, tekiler ona katld. O anda, bir
bayram yryndeymiiz gibi geldi bana, yle byk bir sevin, yle
byk bir gurur duyuyordum ki... ocuklar da benim duygularm
paylayor, onlar da kendi hesaplarna gururlanyorlard. Byk gereklik
birden kafamza dank etmiti: Gorki Topluluu, en ilk ve en iyi yelerini
uurluyordu. pek sancamz onlarn onuruna dalgalanyor, davullarmz
onlar iin gmbrdyor, taburlarmz onlarn onuruna balan dik, uygun
adm ilerliyorlard. Gne o gn sevincinden parlyor gibiydi: batmak
zere deil de bize yol amak iin batya doru kayyor, bizimle birlikte
tad bir trk sylyordu sanki; taklgan bir trkyd bu, aka dm
bir Kazaktan sz ediyor sanlrd, ama aslnda, dn, Komutanlar Ku-
AYRILMANIN ACISI
137
138
YAAM YOLU D
ri yan, her yara yamru yumru, bacaktan yamuk olan Kudlati, Gud'a
ters ters bakt.
"Senden ayakkabc olmaz olum," dedi. "Geen hafta pabucuma bir
yama koydun, daha akama kalmadan dt. Byle bir ayakkabc
doktordan beterdir. Ama bak, iyi bir ayakkabc olmak, doktor olmaktan
iyidir."
Toplulukta o akam bitkin bir sessizlik egemendi. Derken, tam yat
borusu ald sralar, nbeti komutan Osadi, Gud'u odama getirdi.
Gud sarhotu. Ya da pek sarho deildi belki, biraz fazlaca duygulanmt;
imekten ok zntsnden sarho olmu gibiydi. Herkesin sayp
svmesine, onu azarlamasna hi aldrmadan karma dikildi, mrekkep
hokkama gzn daldrm bir durumda yava yava unlan syledi:
"Evet, iiyordum, nk baka yaplacak ey yoktu. Alt taraf bir
ayakkabcym, tamam, ama benim de bir ruhum var, deil mi? Evet var.
Zadorov'la onca arkadamz yollara dklr, ekip gider de, ben hibir
ey olmam gibi oturabilir miyim? Buna sessiz sakin dayanabilir miyim?
Hayr, dayanamam. Ne yaptm, gittim, kendi paramla itim. Deir
mencinin izmelerine pene yaptm m? Yaptm. Hakkm olan paray
aldm m, aldm! Kendi paramla itim. Kimsenin grtlan kestim mi?
Kimseye azm ap bir ey dedim mi? Herhangi bir kza parmamla
bir fiske dokundum mu? Hayr dokunmadm. Bu kalkm bas bas
banyor: 'Yr Antona! Yr bakalm! Kim bu Anton dedii? Siz
misiniz Anton Semyonovi? Kim? Yabanl bir canavar m? Hayr, yabanl
bir canavar deil. Ne biim bir adam bu Anton, be para etmezin teki
mi? Hayr, be para etmezin teki deil. te, geldim. Karnzda kt
ayakkabc Gud!
Syleyeceimi dinleyebilecek durumda msn?
Evet, dinleyecek durumdaym.
Peki, dinle yleyse! Ayakkab yapmak, ok gerekli, ok iyi bir
eydir. Eer imezsen, ok iyi bir ayakkabc, dahas, bir ayakkab fab
rikasnn mdr bile olabilirsin.
Onca kii bizi brakp gidince bile imeyecek miyim?
Hayr, imeyeceksin.
Demek size gre imekte hakl deildim.
Hayr, hakl deildin.
AYRILMANIN ACISI
139
GZ
K bir kez daha grnd. Ekimde, saysz "brti" bir sra pancar, bir
sra samanla doldurulmu bulunuyordu. Lapot, Komutanlar Kuruluna
u neriyi yapt:
"Rahat bir soluk alma karan verilsin."
"Brti" dediimiz, yirmi metre uzluunda derin hendeklerdi. ere,
k iin on, on iki hendek doldurttu, gene de pancarlarn yeterli olmadn,
onlan idareli kullanmamz gerekeceini sylyordu.
Pancarlar, pancar deil de optik gerelermi gibi dikkatle bu hen
deklerdeki yataklara yerletiriliyordu. ere, bir zel mfrezenin banda
sabahn karanlndan akamn ge saatlerine dek dikilebilir ve ocuklar
vr vr yiyebilirdi:
140
YAAM YOLU II
GZ
141
1. zel-Korito
1. zel-Vetkovski '
2. zel-Fedorenko
2. zel-Neitaylo
2.350m2
2.300 m2
2.410m2
2.270 m2
142
YAAM YOLU H
GZ
143
144
YAAM YOLU H
GZ
145
azndan sevinlerini dile getiren deiik tatl nlemler dklrd. Zadorov, raporlar ayrntl yazar, kimin hangi konuda ter dktn bir
bir anlatr, olaylara keni grlerini de eklerdi:
"Semyon, errigov'un kzna k olmay dnyor. Ona yazn bu
iten vazgesin. Vernev, i niversitesinde tb retilmiyor diye
mzldanp duruyor, dil bilgisi almaktan bkm, yle diyor. Ona
syleyin, byle mrn krn etmesin.
146
YAAM YOLU H
GZ
147
148
YAAM YOLU H
150
YAAM YOLU H
GZ
151
152
YAAM YOLU II
GZ
153
154
YAAM YOLU H
ki gn.
ok gzel! Bilgi edinmek iin dilediiniz yntemi uygulayabi
lirsiniz. Dilediiniz yere girin kn, dolan, ocuklarla konuun, onlarla
birlikte yemek yiyin, dinlenin, aln. Bunlardan dilediiniz sonulan
karn, dilerseniz beni grevimden de alabilirsiniz. kardnz sonulan
ve kararlarnz bir bir yazabilir, raporlar dzenleyebilir, bana dilediiniz
yntemi uygulamam buyurabilirsiniz. Bu sizin hakknz. Ama ben, gene
de gerekli grdm eyleri, gerekli grdm biimde yapmaya ve bunu
elimden geldiince iyi yapmaya alacam. Ceza vermeden nasl eitim
yaplr, bilmiyorum, bu sanat daha renmedim."
Lyubov Savelyevna iki gn deil, drt gn kald bizimle. Bu sre
iinde onunla hi grmedim desem yalan olmaz. ocuklar ondan yle
sz ediyorlard:
"etin ceviz, neyi nasl yapacan biliyor."
Onun Topluluktaki konukluu srerken bir gn Vetkovski bana
geldi.
"Topluluktan aynlyorum, Anton Semyonovi, dedi.
Nereye gideceksin?
Bir yer bulacam elbet. Buras skc olmaya balad. i
niversitesine girmeyeceim, marangoz olmak da istemiyorum. yle
yollara dp dnyay grmek istiyorum.
Sonra ne olacak?
Hele bir yola kalm, grrz. Siz bana k ktlanm verin.
Pekl. Akama Komutanlar Kurulunu toplarz. Gitmene izin verip
vermemek Kurula kalm bir ey."
Komutanlar Kurulunda, Vetkovski dmans bir tavr taknd, yalnzca
resmi yantlarla yetinmeye kalkt.
"Burdan holanmyorum. Zorla tutacak deilsiniz herialde? Dilediim
yere giderim. Ne yapacam yalnz beni ilgilendirir. Belki de hrszla
balanm."
Bu szler zerine Kudlati'nin tepesi att.
"Yani ne yapacan bizi ilgilendirmez mi demek istiyorsun?
alacaksn ve bu bizi ilgilendirmeyecek, ha? imdi kalksam, byle
konutuun iin eneni bir gzel okasam gene bizi ilgilendirmez mi
diyeceksin?"
GZ
155
156
YAAM YOLU H
AK BELASI
1925 ylma girdik. zc olaylarla balad bu yl.
Komutanlar Kurulunda, Opriko evlenmek istediini aklad. Top
luluk, ona Olga Voronova'ya verdii "eyiz kadar iyi bir eyiz vermezse,
Lukaenko ona Marusya'y vermeyecekmi; byle bir eyizin verilmesi
AK BELASI
157
158
YAAM YOLU H
AK BELASI
159
Lukaenko da evine zengin bir damat girsin istiyor. Bundan bize ne?
Oturumu kapayalm."
Lapot'un az kulaklarna varyordu: "Marusya'nn sevgisinin ye
tersizlii nedeniyle oturum kapanmta-."
Opriko, nereden geldiim armt. Frtna bulutu gibi dolayordu
Toplulukta. Kklere barp aryor, nne gelene atyordu. Ertesi
gn sarho olmu, yatakhanede olay karm.
Komutanlar Kurulu, Opriko'yu sarholuktan yarglamak zere
topland. Herkesin surat bir kart. Opriko da suratn salktm, duvara
yaslanmt.
"Komutansn, tamam ama, burada zel bir sulama nedeniyle bu
lunuyorsun," dedi Lapot "Ortada durmalsn."
Gelenek buydu, sank odann ortasnda dururdu.
Opriko, ters baklarn Kurul bakannn yznde dolatrd, ve yle
mrldand.
"Bir ey alm deilim, ortada durmayacam."
Lapot, hi istifini bozmadan, "Biz durdurmasn biliriz ama," dedi.
Opriko, Kurula yle bir bakt, dediklerinin dedik olacan anlad.
Yaslanmakta olduu duvardan koptu, odann tasma geldi.
"Pekl, madem yle...
Hazrol duracaksn!" diye buyurdu Lapot.
Opriko omuz silkti, alayl bir gl gld, ama gene de ellerini iki
yanma sarktt ve doruldu.
"imdi anlat bakalm sarho olmaya ve yatakhaneyi bibirine katmaya
nasl cesaret edersin, sen, bir Genlik Kolu yesi, bir komutan ve bir
Topluluk yesi olarak bunu nasl yaparsn! Anlat!
Opriko, ikiyzl bir ocuktu, iine geldii zaman kabaday kesilir,
ortal birbirine katard, ama aslnda son derece nlemli, kurnaz bir
diplomatt. ocuklar onu iyi tanrd, u andaki tavr da bu yzden kimseyi
artmamt. Daha nce Vetkovskinin yrtt greve daha yeni atanan
Yedinci Mfreze komutam Jorka Volkov, Opriko'ya doru elini sal
lad:
"te gene balad! Birdenbire melek kesildi imdi! Bugn kuzu, yarn
gene kabadaylk taslar.
Sus, brak konusunl diye bard Osadi.
160
YAAM YOLU H
AK BELASI
161
162
YAAM YOLU II
bize skmediini de gstermeliyiz herkese. Sekizinci mfreze, Opriko'nun Topluluktan karlmasn istemektedir."
Sekizinci mfrezenin istei, kararda etkileyici rol oynayan bir eydi
nk bu birimde hemen hemen hi yeni ye yoktu. Komutanlar balarm
ve gzlerini bana evirdiler, Lapot, bana sz verdi:
"Durum apak ortada, Anton Semyonovi. Siz ne dndnz
syleyin.
kann, dedim ksaca.
Opriko, kendisine kimseden hayr gelmeyeceini anlaynca, mas
kesini att, saygl, saknmal davranmay bir yana brakp gerek
kiiliiyle saldrya geti.
"karn ha? Bu da ne demek oluyor? Nereye gidecekmiim? alaym
m yani? Hrszlk m yapaym? Bunu mu istiyorsunuz? Sizin stnzde
bir yetkili yok sanyorsunuz galiba! Harkov'a gideceim, grrsnz!"
Herkes kahkahalarla gld bu sz zerine.
"Bak bu iyi ite! Harkov'a git! Onlar sana bir kt verirler mutlaka,
sen de kd alp buraya gelirsin, tm yelik haklarndan yararlanarak
yaar gidersin burda! Ah, ne gzel olur ama!"
Opriko, samaladn anlad ve hi sesini karmad.
Lapot, gzlerini herkesin zerinde dolatrarak, "Demek yalnz Georgiyevski bu karara kar, dedi, ve Nbeti komutan! diye seslendi.
Buyrun!"
Toparlanp ayaa kalkarak arya yant veren Georgiyevskiydi.
"Opriko'yu Topluluktan kar!
Tamam!
Georgiyevski selmm verdi, Opriko'ya bayla iaret ederde ardndan
gelmesini syledi.
Ertesi gn, Opriko'nun Lukaenko'nun evine yerletiini rendik.
Aralarnda ne tr bir anlama yapaklar konusunda en kk bir fikrimiz
bile yoktu, ama ocuklar, Marusyann borusunun ttn, son sz onun
sylediini anlatyorlard.
K sona ermek zereydi. Martta, kkler, buzdan sallara binerde
Kolomak rmayla birlikte gezmeye kyorlard; bu neeli gezmelere,
rdek yavrulan da katlyor, ocuklar, takvime gre ok doal olan bu
grnm karsnda sevinli aknlklar duymaktan kendilerini
atamyorlard. Doann kn insanlan kstren gleri, uydurma sallar,
"MIZIKILIK YOK"
163
"MIZIKILIK YOK"
Nisan ortasnda, Rabfak rencilerimiz bahar tatiline geldi.
Bir deri bir kemiktiler, benizleri solmutu. Lapot, yemekhanede iyice
imanlalmalann salamak zere rencilerin onuncu mfrezeye teslim
edilmesini nerdi. niversiteliler, ocuklarn yannda "okullu" havalan
basmadlar, bu beni zellikle sevindirdi. Karabanov, daha herkese
doyasya merhaba bile diyemeden tarlalan dolamaya, bir ilikten brne
komaya balad. Belukhin, eteklerine yapan kklere de sz yeti
tirerek, bize Harkov'u ve rencilerin yaantsn anlatt.
Akamleyin yldzl gn altnda oturduk, tpk eski gnlerde olduu
gibi Topluluun sorunlann tarttk. Karabanov, son olaylardan byk
znt duydu.
"yi etmisiniz elbet," dedi. "Madem ki Kostya buray sevmediini
sylemi, iyi etmisiniz, cehennemin dibine dek yolu var! Daha iyisini
bulsun kolaysa! Eh, Opriko da bir Kulak zaten... Gn gibi atada... Yeri
de Kulaklarn yandr. Ama gene de, insan dnyor da, bu ite bir
yanllk olsa gerek diyor. Bunu iyice dnelim. Hakov'da ok daha
deiik bir yaamla karlatk biliyor musunuz... Orada yaam baka...
nsanlar da baka...
Peki, yani Toplulukta nasl... Bizim insanlanmz kt m?
Topluluktaki insanlar iyi, dedi Karabanov, ok iyi. Ama yle bir
sanza solunuza bakn, Kulaklarn says her geen gn artyor. Bir
Topluluk burada yaamm srdrebilir mi? Ya, gnlerini dur-susla
geireceksin, ya da ekip gideceksin.
Yok, mesele bu deil, dedi Burun dnceli dnceli. Kulaklarla
164
YAAM YOLU H
savamalyz. Bu ayr bir konu. imdi, nemli olan bu deil. Asl sorun,
Toplulukta yapacak eyin kalmamasndan kaynaklanyor bence. Yz yirmi
ye var, bir yn da ii.... Buna karlk yaplacak i belli: Ek, bi, ek,
bi. Bir dirhem bal iin bir eki kei boynuzu inemeye benziyor bu.
olarak doyurucu deil... Bir yl daha byle gese, ocuklar sklacak,
daha iyi bir uran zlemini duymaya balayacaklar."
Belukhin, bana biraz daha yaklat, "Gria hakl!" dedi. "Bizim ar
kadalarmz, yani admz da sylemek gerekirse, serseriler, proleterdir,
onlara sanayi ii gerek. Eh, tarlada almak ok zevkli, falan, filan ama
tarladan ne elde ediyoruz? Kye gitsek,kk burjuvaziye katlmak
zorundayz, bu da byk bir ayp... Sonra bir de, burjuvalara bo elle
gidilmez, retim aralarna sahip olmak gerek, bir kulbecik, bir at, bir
saban gtreceksin en azndan. Opriko gibi bir Kulak aesine kaplanmak
olmaz. Eee, nereye gideceiz? Kala kala demiryolu onarm ilikleri
kalyor... Ordaki iiler de kendi ocuklarn nereye koyacaklarn bi
lemiyorlar."
niversite rencileri sevinle kendilerini tarlalara attlar. Komutanlar
Kurulu da, byk bir incelik gstererek onlar zel mfrezelere komutan
atad. Karabanov tarladan byk bir heyecanla dnyordu.
"Ah, toprakla uramay ne kadar seviyorum, bilseniz! Ne yazk ki
tarlada almann anlam yok! nsan tarlada alsa, topra srse, ekse
ve topraktan kuma, izme bitse, tarlalar dolusu makina, traktr, akordeon,
gzlk, saat, sigara tarlalarda rzgra uyarak ipek gibi dalgalansa... Ah,
ne gzel olurdu, ahh! Neden sanki u dnyay yaparken bana danmad
krolascalar!"
niversite rencilerimiz, 1 Mays' bizimle birlikte kutlayacaklard.
Zaten iple ektiimiz 1 Mays'ta, ifte bayram yapacaktk bylece.
Topluluk, eskiden olduu gibi borazan sesiyle uyanyor, zel
mfrezeler, dzgn ualar halinde, uygun adm tarlalara yollanyor, bir
an bile arkalarna bakmadan, yaam zmleme abalaryla bouna vakit
harcamadan ilerine gidiyorlard. En geri, en gelimemi ocuklar bile
rnein Evgenyev, Nazarenko, Perelpelyatenko ve daha birka
kii tekilere ayak uydurmaya balam, bira- sorun olmaktan
kmlard.
"MIZIKILIK YOK"
165
166
YAAM YOLU II
"MIZIKILIK YOK"
167
168
YAAM YOLU D
"MIZIKILIK YOK"
169
170
YAAM YOLU n
ZOR GNLER
171
bir halde, rap rap yryerek girdik Toplulua. Ha- zaman olduu gn
bayra selmladk; ocuklar, ancak ondan sonra yatak odalarna
koumaya baladlar. Arkalarndan seslendim: "Bayramnz kutlu ol
sun!"
ocuklar birden dnd, slak apkalarn havaya frlatarak barmaya
baladlar, sonra komut buyruk beklemeden bana doru kotular. Beni
havalara attlar, botlarma dolmu olan sular yamurla birlikte stme
bama akt.
Bir saat kadar sonra, toplanma salonuna bir slogan ivilendi. Uzunca
bir afite yalnzca u iki szck yazlyd: "Mzklk yok!"
ZOR GNLER
obot, 3 Mays akam kendini ast.
Nbeti mfrezesi sabaha kar beni uyandrd; camn tkladn
duyduum anda ne olduunu anlamtm. obot'un ipini az nce
kesmilerdi, ahrlarn ordaydlar ve fener nda onu diriltmeye a
balyorlard. Ekaterina Grigoryevna'yla ocuklar uzun sre uratktan
sonra soluk almasn salamlard, ama obot, hi aylmad, o gn
akama doru da ld. Kasbadan ardmz doktorlar onu kurtarmann
olanaksz olduunu sylediler. Ahudaki asma kattan asmt kendini,
bu katta ayakta durmu, ve anlalan, ilmii boynuna geirmi, aa
atlamt. O dmenin hzyla boyun kemii krlmt.
ocuklar, obot'un kendini ldrd haberini pek yle tepkiyle
karlamadlar. Hi kimse, zellikle zldn gsteren bir davranta
bulunmad, yalnzca Fedorenko:
"Zavall Kazak," dedi. 'yi bir Budyonni svarisi olurdu yaasayd.
Lapot, Fedorenko'yu yantlad hemen:
"Hibir zaman bir Budyonni askeri olamazd ondan! Bir Kulak olarak
dodu, bir Kulak olarak ld. Onu asl ldren de agzllnden baka
bir ey deil.
Koval, obot'un tabutunun bulunduu toplant salonuna azarlamal
bir fkeyle bakt, banda nbet tutmay inatla istemedi, cenazeye de
gelmedi.
172
YAAM YOLU H
ZOR GNLER
173
174
YAAM YOLU D
ZOR GNLER
175
176
YAAM YOLU D
ZOR GNLER
177
Bu, ideolojik adan doru bir uygulama olacakt. Bregel, aikin'in szn
keserek bana sordu:
"Neden glmsyorsunuz? Yolda aikin'in syledikleri gln m
sizce?
Hayr, hayr, dedim. Hi de gln deil.
Ackl m yleyse?" dedi Bregel. Bylece ilk kez glmsediim
gryordum.
"Hayr! Hi ackl deil! Ne gln, ne ackl. Olaan szler.
Bregel, gzlerimin iine iine bakt, gs geirdi.
akayla kark, "Sizin cannz skyoruz, deil mi? dedi.
Zarar yok... insanlarn boyuna canm skmasna alm. Ben daha
ktlerini de grdm."
Bregel birden bir kahkaha kopard.
"Hep aka ediyorsunuz Yolda Makarenko," dedi. Sonra toparland,
"Ama gene de, Sergey Vasilyevi'e bir yant vermelisiniz, diye ekledi.
Bir eyler sylemeyecek misiniz?"
Bregel'e ciddi bir tavrla baktm; gzlerimde biraz da rica okunsa
gerekti:
"Bu sorularn yantn Bilimsel Eitim Kurulu aratrsa daha iyi olur
bence. Onlar her eyin en dorusunu yapmay bilirler, yle deil mi?
imdi gelin bir gzel kammz doyuralm, ne dersiniz?"
Bregel azck alnd bu szlerimden, "Pekl, dedi. Ha, bir de unu
soracaktm, Opriko adl rencinizi Topluluktan atmsnz, doru
mu?
Sarholuktan atld.
imdi nerede peki? Sokaklarda, deil mi?
Hayr, hayr! ok yaknmzda. Bir Kulakla oturuyor.
Yani onu oraya evlatlk olarak m gnderdiniz?"
Glmsedim, "Eh, onun gibi bir ey, dedim.
Orada oturuyor yani? Emin misiniz?
Evet, adm gibi eminim. Lukaenko adnda bir Kulakla oturuyor.
O deerli kyl, daha iki serseriyi 'evlatlk' alm bulunuyor.
Bu konuyu irdeleyeceiz.
Ltfen, ltfen... iyi olur."
178
YAAM YOLU D
ZAPOROG1TOPRAKLARI
Bir yaz daha geldi. Ve biz, bir kez daha, gnee ayak uydurarak, zel
mfrezeler halinde tarlalara vurduk, Bayrak mfrezesi olan drdnc
zel, bir kez daha ie koyuldu. Balarnda, her zamanki gibi Burun bu
lunuyordu.
niversite rencilerimiz, haziran ortalannda Toplulua geldiler; snf
1Zaporoglan XVI. ve XVIII. yzyllarda Dinyeper rmandaki Kortitsa adasnda zerk
bir askeri topluluk oluturan Kazaklar. ocuklar, akadan Kazak geleneklerine yknyor,
Zaporog rol yapyorlar.
ZAPOROG TOPRAKLARI
179
180
YAAM YOLU H
ZAPOROG TOPRAKLARI
181
182
YAAM YOLU H
ZAPOROG TOPRAKLARI
183
184
YAAM YOLU H
ZAPOROG TOPRAKLARI
185
186
YAAM YOLU II
ZAPOROG TOPRAKLARI
*
r
187
188
YAAM YOLU II
ZAPOROG TOPRAKLARI
189
190
YAAM YOLU II
ZAPOROG TOPRAKLARI
191
192
YAAM YOLU H
NEML BR KARAR
Halk Maliye Komiserliindeki ufak tefek adamn indirdii darbe, ezici
olmutu. ocuklarn yrekleri sancd, dmanlarmz bizimle alay etti,
kahkahalarla gld; bense, baya huzursuz oldum. Artk hibirimiz
Kolomak kylarnda kalmak istemiyorduk, buna aklmz kesmiyordu.
Halk Eitim Komiserlii bile bizdeki bu dayanlmaz istei, inatl ka
rarll grm, durumumuzu kabul etmiti. Onlar da, yalnzca unu
dnyordu imdi: Bunlar buradan tayacaz, ama nereye?
Bu yzden, 1926 yl ubat ve Mart aylan ok karmak gnlerin
yaand bir dnem oldu. Zaporojye dlerimizin boa kmas, bizdeki
son iyimserlik kvlcmlann da sndrmt, ama Topluluk, elde kalan
umut artklanna gene de, inatla ve de smsk tutunuyordu. ocuklann
genel toplantsnda bir nerinin ya da olasln tartlmad hafta
gemiyordu. Usuz bucaksz Ukrayna bozkrlannda, topra kimselerin
ilemedii, ya da yaplan iftiliin kt sonular verdii daha pek ok
alan vard. Halk Eitim Komiserliinde, Komsomollardan, yal kom
ularmzdan bir yn dost ya da tanmsal soranlann bizi karlatrd
uzak tanlarmz bize durmadan yer neriyorlard. Bu dnem iinde ere,
ocuklar ve ben, trenlerle, otomobillerle ya da apkn'm ve eit eit
yerel at ve katrn ektii arabalarla nice yollar katettik, nice dalar
bayrlar atk, Tann bilir.
Ancak gidenler, yorgunluktan baka bir ey getirmiyorlard pek; genel
NEML BR KARAR
i
;
i
193
194
YAAM YOLU H
NEMLt BR KARAR
195
196
YAAM YOLU U
NEMLt BR KARAR
197
198
YAAM YOLU II
NEML BR KARAR
199
200
YAAM YOLU H
NEML BR KARAR
201
202
YAAM YOLU H
NEML BR KARAR
203
Glmeler.
"Kim tayor kazanlar?
Ben tanrken grmedim. Herhalde ocuklar getiriyordur.
Srayla m yani?
Herhalde srayladr, ne bileyim...
Vay vay vay! Demek rgtlenmesini biliyorlarm!
Glmeler.
Genlik Kolu var m, Komsomol yani?
Burada benim yantm beklemeden kahkahay koyverdi herkes.
Bununla birlikte, anlatacaklarm tamamladmda, hepsi de ciddi ve
kaygl bir merakla yzme baktlar.
"Peki siz ne dnyorsunuz? diye seslendi biri.
Ben sizin karamza uyacam."
Lapot dikkatle yzme bakt, ve anlalan orada hibir ey oku
yamad.
"Haydi bakalm, eneleri zn! Evet? Netten konumuyorsunuz?
Susmakla bir yere varlmayacan biliyorsunuz, deil mi?"
Deni Kudlati elini kaldrd.
"Hah! Deni! Syle bakalm!"
Deni elini ensesine gtrerek kafasnn arkasn kamaya balad,
ancak ocuklarn, onun bu zayflyla alay ettiini anmsaynca birden
toparland, elini aa sallandrd.
Ancak ocuklar bu numaray yutmamlard, gene de gldler.
"ey, aslna bakarsanz, syleyecek pek bir eyim yok... Harkov'a
yakn bir yer olmas iyi elbet... Ama byle bir sorumluluu omuzlamak
iin yeterli adam kalmad ki... Kimimiz var? Herkes i niversitesine
gitti."
Birden sinek yutmu gibi ban sallad.
"Aslna bakarsanz, u Kuryaj konusunda konumaya bile demez.
Orda bizim ne iimiz var? Hem, unutmayn ki onlar iki yz seksen kii
iki yz yirmi de biz... Hem bizimkilerin ou yeni saylr, bykler
parmakla saylacak kadar az. Toska komutan oldu, Nataa, Perepelyatenko, Sukhoivan da komutan... Galatenko'ysa...
Galatenko'nun nesi varm? diye atld ordan uykulu bir ses. Nerde
bir terslik olsa Galatenko'ya yklemeye hazr herkes.
204
YAAM YOLU D
NEMLt BR KARAR
205
206
YAAM YOLU H
NEML BR KARAR
207
"Mzklk yok!
Sizse mzklyorsunuz! Ne biim matematikisiniz siz! Seksen
sayyorsunuz, sonra yzyirmi sayyorsunuz. Byle say saylr m!
Krk Harkov'luyu aldmzda saydk m? Nerdeler imdi?
Burdayz, burdayz! diye bard ufaklklar.
Ee, ne haber?
ok iyiyiz, ok iyiyiz, diye bard ufaklklar bu kez.
yleyse saymann ne yaran var? van vanovi olsaydk, yle
sayardk: bizde bit yok, onlardaysa onbin bit var, olduunuz yerde kaln!"
Herkes utancndan kpkrmz kesilen van vanovi'e bakt.
"Sonu u, dedi Lapot, Gorki Topluluu bizden yana, kim onlardan
yana?
Hikimse!"
Lapot konumasn bitirdi. ocuklar bir azdan bard:
"Doru! Gideceiz, bu, bu kadar! Anton Semyonovi Halk Eitim
Komiserliine yazsn!
Hah yle! dedi Kudlati. yleyse gideceiz. Ama gidebilmek iin
kafamz kullanmalyz. Yann Martn biri. Yitirilecek tek saniyemiz yok.
Mektup yazmak yerine telgraf ekmeliyiz. Yoksa sebze bahesini vaktinde
ekemeyiz. Bir ey daha var, parasz gidemeyiz. Yirmi bin midir, ne binse
bize para gndersinler.
Oya koyalm m?" dedi Lapot; benden bir yant bekliyordu.
"Anton Semyonovi de grn sylesin, diye bardlar ka
labalktan.
Grmyor musunuz? dedi Lapot. Ama kural bozulmasn diye
soralm bakalm. Anton Semyonovi, sz sizin."
Ayaa kalktm, ve yalnzca unlan syledim:
"Yaasn Gorki Topluluu!"
Yanm saat sonra, ikinci mfrezenin komutan ve yaknlarda ba
seyislie getirilmi olan Mitka Bogoyavlenski ata atlayarak kasabaya
yolland.
u telgraf gtrd:
"Harkov Eitim Komiserlii, JurirskayaKurjay' ekim zamanna
yetimek zere en ksa zamanda bize vermenizi rica ederiz masraf
208
YAAM YOLU II
209
Topluluun ad getii anda yzn fke brr, adam hrsla yere bir
tkrk atar, yumruunu masaya indirirdi:
"Bu reformculardan illallah! Makarenko da kim oluyormu? Ma
karenko ya da bilmemkim ortaya kt diye, byle binlerinin istei yerine
gelsin diye ii snfnn karlanna ters decek iler mi yapacaz, ii
snf yasalarn m ineyeceiz? Gorki Topluluu da neymi hem? Ona
degin ne biliyoruz? Kim grd buray? Jurinskaya grd, tamam,
grdyse ne oldu yani? Jurinskaya her eyi biliyor mu, her eyden doru
drst anlyor mu?"
Klameri en ok fkelendiren de benim u isteklerim oldu:
1. Kuryaj'da bulunan tm alanlar tartmasz iten alnacaktr.
2. Goki Topluluundaki retmenlerin says onbe olacaktr (aslnda
krk olmas gerekiyor).
3.retmenlere ayda krk deil seksen ruble denecektir.
4. Yeni alanlar tarafmdan seilecek, ii sendikas kar koyma
hakkn koruyacaktr.
te buncack istee kyametleri kopard Klamer.
"Bu kstah ltimatomu tartmaya kim cesaret eder, soruyorum! Her
bir szck, yasalarla alay etmekte, onlan hie saymaktadr. Onbe
retmene gereksinmesi varm, bu yzden yirmi be retmen denize
dklecek. retmenlerinin kle gibi almasn istiyor, krk kii olsa
bu istei yerine gelemez elbet."
Klamerle tartmaya kalkmadm, nk ne demek istediini, amacnn
ne olduunu pek anlamamtm.
Aslnda genel olarak tartma ve pazarlklardan kanmaya abal
yordum, nk iimde, kesinlikle baanl olacam fsldayan bir ses
duymuyor, kimseyi de inanmad bir davaya ba koymaya zorlamak
istemiyordum. Aslnda, benim tek bir dayanam vard: Goki Topluluu;
ancak Topluluumuzu ok kimse grm deildi, onu vmek de bana
dmezdi.
Topluluun tanmas iine yle ok kiinin ad, yle ok tutku ve
kiisel ilikiler kanmt ki, ksa bir sre iinde ne yapacam bilemez
hale geldim; Hakova her gidiimde de en azndan bir gn orada kalmak
durumunda olduumdan, toplantlara katlamyordum; buysa ilerimi
zorlatmyordu. Nedense dmanlarmn itenliine inanmyordum;
210
YAAM YOLU D
211
212
YAAM YOLU H
23
214
YAAM YOLU H
NC BLM
VLER
ItSuRYAJ'I, iki gn iinde devralmam gerekiyordu; ancak yaplacak
ilerim vard; Komutanlar Kurulunu toplayp onlarla konumal,
ocuklarn, benim yardmm olmadan toparlanmasn, malmzn
mlkmzn Kuryaj'a tanmak zere hazrlanmas iini rgtlemelerini
salamalydm. Bu i aslnda hi de kolay deildi.
Toplulukta, korkular, umutlar, "gergin" sinirler, alev alev gzler, atlar
arabalar, ufak tefek, nemsiz eylerden oluan koca dalgalar, nemliler
listesine alnmalarna karn unutulmu temel i ve eyalar, yanl yerlere
yaylm ipler ylesine birbirine karm, ylesine dolak bir yumak
oluturmulard ki, ocuklarn bu ipleri zebileceklerine aklm kes
miyordu.
Kuryaj'a tanma szlemesini alal bir gece olmutu daha ve top
lulukta imdiden savamc bir hava esmeye balamt, bu herkesin ruh
halini, isteklerini, alma hzn etkiliyor, her yerde kendini gsteriyordu.
ocuklar, Kuryaj'dan korkmuyorsa, bunun nedenini, onu, tm grkemiyle
grmeyilerinde aramak gerekirdi. te yanda ben, Kuyaj' olmadk
dlerin yaratt koca bir ceset olarak gryordum iimden; lm
onaylanm, lm kd oktan verilmi olmasna karn, benim
grtlama sarlma yetisine sahip korkun bir ceset...
Komutanlar Kurulu, Kuryaj'a benimle birlikte dokuz Topluluk
yesiyle bir retmen gndermeye karar verdi. Bunca kiinin yeterli
olmayacam, yanma daha baka ocuklarn da verilmesi gerektiini
syledim. Bylesine kk bir gle Gorki Topluluunun saygnlm
zedeleyeceimizi, Kuryaj'daki tm alanlarn iine son verildiini, ve
orada herkesin bize kar olduunu anlatmaya altm.
216
YAAM YOLU D
tVtLER
217
218
YAAM YOLU 0
VLER
219
220
YAAM YOLU H
tVLER
221
222
YAAM YOLU H
VLER
223
224
YAAM YOLU H
VLER
225
226
YAAM YOLU II
VLER
227
228
YAAM YOLU H
VLER
229
230
YAAM YOLU II
VLER
231
Asker ona doru atld ama kz sesli sesli glerek birka adm geri
ekildi. evremizde olumaya balayan kalabalk umurunda deildi.
Mari Kondratyevna utand, ban te yana evirdi, evirmesiyle beni
grmesi bir oldu.
"Anton Semyonovi! Ah, Sevgili Anton Semyonovi!"
Beni bir kenara ekti, ve heyecanla, fsr fsr konumaya balad.
"Bana balon korkun bir ey bu! Dnsenize! Nasl olur... Bir
kadna... Gzel bir kadn stelik! Yani gzel olduu iin demek is
temiyorum elbet... Ama gene de bu ie engel olmak gerek!
Maria Kondratyevna, benden ne istiyorsunuz?
Ne mi istiyorum? imdi rol yapma, canavar adam!
Canavar ha?
Evet, canavarsnz siz! Kendi karnzdan baka bir ey dn
meyin, hep hesap kitap, ha? Bu kzcaz almak sizin iinize gelmez, deil
mi? Brakn askerler baa ksn onunla ha?
Ama anlamyor musun, kz bir fahie! Delikanllarla dolu bir
Toplulua nasl gtrebilirim onu?
Brak u akl yrtmelerini imdi eitbilimci sen de!
Bu hakaret karsnda betim benzim soldu, fkeyle bardm:
"Tamam! u anda, hemen benimle Toplulua gelecek bu kz!"
Maria Kondratyevna boynuma atld.
"Ah, sevgili Makarenko, ne iyisin? Saol, saol!
Kotu kzn yanma gitti, onu omuzlarndan tuttu, kulana bir eyler
fsldad. Asker, merakl kalabaln azarlad.
"Ne bakyorsunuz be! Sinema m oynuyor burda? Haydi, iinize gidin
hepiniz!"
Sonra yere bir tkrk att, omuz silkti ve gitti.
Maria Kondratyevna, daha glmsemesini silmemi olan kz yanma
getirdi.
"Sizi tantraym," dedi. "Vera Berezovskaya. Toplulua gitmeyi
kabul ediyor. Vera, bu senin mdrn. ok nazik bir adamdr, orada ok
rahat edeceksin."
Vera bana da glmsedi.
"Giderim... N'olacak."
232
YAAM YOLU n
VLER
233
234
YAAM YOLU H
VLER
235
NC MFREZE
nc mfrezenin banda Volokhov bulunuyordu. Volokhov, hemen
hemen hi konumayan, konutuu zamansa elini kolunu hareket et
tirmeyen, yzndeki anlatm bile pek yle deitirmeyen bir ocuktu;
ancak, olaylar ya da insanlar karsnda ne durum aldn gstermesini
ok iyi bilirdi; ve, Volokhov ne durum alrsa alsn, davranlarnda her
zaman hafif bir alay, yklmaz bir zgven sezmemek olanakszd. Bu
nitelikler, ilkel biimleriyle, kendisine saygs olan ha- serseride grlen
sradan zellikler saylabilir; ancak, kolektif yaamn iinde biimlenmi
236
YAAM YOLU H
NC MFREZE
:
i
237
238
YAAM YOLU n
NC MFREZE
239
240
YAAM YOLU H
NC MFREZE
241
242
YAAM YOLU H
NC MFREZE
243
244
YAAM YOLU n
NC MFREZE
i
\
i
r
I
>
;
i
i
245
246
YAAM YOLU H
NC MFREZE
247
248
YAAM YOLU H
NC MFREZE
249
Timka dedii kzl sal, illi yzl bir ocuktu; gzlerinde kirpik
olmad gibi, glmsemesinde de herhangi bir nyarg sezilmiyordu.
lya dolgun yzl, soluk benizli, yz gz sivilce iinde bir ocuktu;
ancak dzgn gzkapaklannn evreledii el gzleri ok gzeldi. Vanya
Zayenko yoldalarnn balan zerinden hemen hemen bombo olan
yatakhaneye bakt, sonra sesli bir fsltyla gizli bir kkrtma tasarsn
aklar gibi konumaya balad:
"Yastklarn nerde olduunu renmek istiyorsunuz, yle mi? Hemen
syleyeyim: Yastk matk yok, dpedz yok!"
Bunlar syler sylemez ellerini iki yana at, parmaklarm da yayarak
bir kahkaha kopard.
tekiler de glmeye baladlar.
"Biz ok neeliyizdir," dedi Zayenko, "her ey gln nk. Burada
| hi yastk yok. Bir zamanlar vard... Sonra... pat-kt... Kalmad!"
:
Gene bir kahkaha att.
"Kzl sal dilber bir gece ban yasta koymu, uyumu; ertesi sabah
kalktnda bann alt bomu... Paat! Yastk gitmi!"
Zayenko, glmekten kslan neeli gzlerini Odaryuk'a evirdi.
Gldke daha ok arkaya yaslanyor, baca dizime daha ok dei
yordu.
"Diyeceksiniz ki: yastk istiyorsanz, her eyin bir dkmn yap
manz gerek, diyeceksiniz, deil mi Anton semyonovi? Her ey bir bir
saylmal, ve kda dklmeli, yle deil mi? Ve bu eyalarn kimin
zimmetinde olduu belirtilmeli... Ama burada brakn yastklar, in
sanlarn hesabm bilmiyor ki kimse? nsanlar bile saymyorlar burda!
Kimse saymyor, hi kimse!
Nasl olur?
Gayet basit! saymyorlar, bilmiyorlar, o kadar! Kimse kalkp da
lya Fonarenko diye birinin burada yaadn bir kenara yazd m
sanyorsunuz? Hayr. Bunu bilen bile yok! Beni de kimse tanmyor!
Benim gibi pek ok kii var, hepsi de burada yayor, sonra kalkp gidiyor,
baka yerde oturuyorlar, sonra gene dnp geliyorlar. Timka'y buraya
birisinin gnderdiini mi sanyorsunuz? Hayr, ona uraya git diyen
olmad! Geldi, burada yaamaya koyuldu.
Demek buradan holanyor?
250
YAAM YOLU O
NC MFREZE
251
252
YAAM YOLU H
NC MFREZE
253
254
YAAM YOLU H
NC MFREZE
255
256
YAAM YOLU H
KURYAJ GRENEKLER
;
i
i
257
258
YAAM YOLU H
KURYAJGRENEKLER
259
260
YAAM YOLU n
Lojkin daha bir sre dr dr etti, sonra birden toz oldu adeta. Gidiine
ve kendisine degin anmsadm tek ey, Volokhovun azn gererek
syledii szcklerdir:
"Allahn cezas! Can sknts!"
Toplant odasna gittiimizde, Kuryaj'llann toplantya gelmedii,
gelmeye de niyetli olmad gereiyle kar karya kaldk. Buna inanamyorduk, ama durum apak ortadayd. Volokhov, toplant salonunun
yksek, plak duvarlarna dalgn dalgn bakyordu yalnzca. Kudlati,
fkeden kudurmu haldeydi, kendi kendine sylenip duruyordu. Mitka
ac ac glyor, iimizde sinirini ve keyfini bozmayan tek kii olan Ma
Ovarenko'ysa ok nceleri balatt tartmay yeniden kztrmaya
abalyordu.
"Asl i bir an nce topra srmeye balamakta... ve de ekmeye...
Baksanza, Mays gelmi, atlar aylak aylak dikilmi uyukluyor!
Yatakhanelerde de kimse yok, dedi Volokhov. "Hekes kasabaya
gitmi."
Ve balad adl adnca svp saymaya... Benim varlmdan hi mi
hi utanmyor, azna geleni sylyordu.
"Toplantya gelmedike yemek vermeyelim kimseye, diye nerdi
Kudlati.
Olmaz, dedim.
Ne olmaz? diye haykrd Kudlati. "Biz burda eek ba myz?
Tarlalar ot kaplam, daha bir kar toprak srlmemi, ne haber? Onlar
oturup gzel gzel yemeklerini yiyecek yle mi? Pis tembeller diledikleri
gibi davranacaklar yani, yle mi?"
Volokhov, ,kuru ve fkeli dudaklarn slatt, stma nbetine tutulmu
gibi omuzlarn kst:
"Anton Semyonovi, dedi. "Gelin bir dakika, konuacaz sizinle.
KURYAJ GRENEKLER
261
Yemek ne olacak?
Beklesin Allahn belalar! Zaten herkes kasabada."
nc Odasnda herkes sralara oturup dinleme durumu alnca, Volokhov konumaya balad:
"Toprak srlecek mi, srlecek. Ekilecek mi, ekilecek. Peki, ne
ekeceiz? Bunlarn bir damla tohumu, brak tohumu, patatesleri bile yok!
Brak cehennemin dibine gitsinler, kendimiz eker dikeriz, ama ekecek
bir ey yok ki? Sonra, her yan pislik gtryor! Etraf le kokuyor. Bi
zimkiler gelince yzlerine nasl bakacaz, doru drst bir insanolunun
ayam basabilecei bir kar temiz toprak yok! Yatakhaneler n'olacak?
Yataklar, karyolalar, yastklar? Ya giysiler? Hepsi yalnayak dolayorlar!
amarlar ne olacak? Sonra, tabak yok, kak yok, hibir ey yok!
Neyle ie balayacaz? Bir yerinden tutup balamak gerek, deil mi,
ama tutacak yer yok!"
Ben, iin neresinden tutacamz mutlaka bilirmiim gibilerden hepsi
umutlu baklarn bana evirdi.
Beni asl dndren Kuryaj'l ocuklar deil, tmyle maddesel
zellikler gsteren saysz ayrntyd; bu ayrntlar, iinde yz Kuryaj'lnn umutsuzca gzden yitecei karmakark ve de dolak bir yumak
oluturuyordu.
ocuklara Yardm Komitesiyle varlan anlamaya gre, Kuryaj' adam
etmek iin yirmi bin ruble verilecekti bana Ama daha imdiden, bu
[ parann alnacak eylere kyasla koca bir okyanusta minik bir damla olarak
[ kalaca grlyordu. ocuklarm istek listelerini hazrlarken gerek
li
sinmelerimizi abartm deillerdi. Ne var ki, Kuryaj'm ne denli yoksul
( olduu, aslnda ancak Kudlati'nin mallan devir almaya balamasyla
I ortaya kt. Mdrn envanter listesindeki imzalann geerlilii ko
nusunda tasalanmasna gerek yoktu. Yz surat diye bir eyden yoksun
bulunan bu adamn eline geen liste son derece ksa olacakt. liklerde
birka tezgah, ahrlarda birka tane beygir denmeye bile bin tank isteyen
ylklk at vard ite, liste tamamlanmt. Alet diye bir ey yoktu, ara
gere diye bir ey yoktu, tanm aletleri envanteri szleri bile glnt,
nk bu trden eya yoktu. Petperian bir domuz ahrnda, svlam
gbre gl iinde yarm dzine domuz homur homur homurdanyordu.
Bizim ocuklar bunlan grdklerinde glmekten kendilerini alamadlar,
262
YAAM YOLU H
KURYAJ GRENEKLER
263
264
YAAM YOLU H
KURYAJ GRENEKLER
265
266
YAAM YOLU H
Kzl sal gencin tek gz Mia'ya fkeli bir yabanl hayvan gibi
bakyordu. teki gz hibir ey grecek durumda deildi. Kzl sal
gencin ehresinde dnden bu yana byk deiiklikler olmutu. Yznn
baz ayrntlar gze grlr lde bym, morumsu bir renk almt,
st duda ve sa yana kana bulanmt. Btn bunlar Mia Ovarenkoya ok ciddi bir soru yneltme hakk veriyordu bana:
"Bu ne demek oluyor? Kim ssledi bunun suratm?"
Mia ac ac glmsedi, sorunun sorulu biiminin doru olmad
kansndayd anlalan.
"Neden bu soruyu bana soruyorsunuz Anton Semyonovi? Sslenen
surat bende deil, yanlnz var, Kovrakn yz o grdnz. Ben, bunla
iimi yrtyorum, ve size, mdrmz olarak, ayrntl bir rapor vermeye
her zaman hazrm. Volokhov, 'kapda dur, kimseyi mutfaa sokma!' dedi.
Ben ne yaptm, kapda durdum, u anda da bu ii yapmaktaym. Bunun
peinden gittim mi, onu yatakhaneye kovaladm m, barp ardm
m? Kovrak'a sorun, anlatsn! Hepsi bir ey varm gibi buraya geliyor
Belki yolda bana bir i gelmitir?"
Kovrak birden alamaya balad, bayla Mia'y gsterdi ve kendi
grn dile getirmeye koyuldu:
Ne yani! Bizi alktan gebertmeye, itip kakmaya, pataklamaya
hakknz var sanyorsunuz, yle mi? Siz beni daha tanmyorsunuz, tamam
m? Zarar yok ama, zamanla, tanrsnz!"
O
anda saldran tarafn konumu henz belirlenmi deildi, durumu
kafamda evirip evirmek zorundaydm. Bu gibi soyut olaylara tarihte ok
rastlanmtr ve her zaman iin byk glklerle zme kavuturul
mulardr.
nlemli davranarak orta yolu setim.
"Onu dvmeye ne hakkn var?"
Glmsemesini srdrmekte olan Mia, bana bir sustal uzatt.
"Bak, buna 'Finka' derler. Yani sustal. Bunu nerden buldum dersiniz?
Belki de Kovrak'dan aldm samyorsunuzdur ha? u durduum yerde
ok dr dr dinledik. Volokhov, kimse mutfaktan ieri girmeyecek dedi.
Ben, burdan bir milim kmldam deilim, bu bzdk 'Anka'syla stme
geldi, eri gireceim,' dedi. Elbet, onu ieri brakmadm Anton Sem
yonovi; bunun zerine bir kez daha 'eri gireceim!' dedi ve beni kenara
itelemeye kalkt. Bunun zerine yle hafiften ittim onu. Azck,
KURYAJ GRENEKLER
267
268
YAAM YOLU D
KURYAJ GRENEKLER
269
270
YAAM YOLU H
KURYAJ GRENEKLER
271
LER YOLUNDA
Kuryaj'llan rgeme abalarmz, gecenin ge saatlerine dek srd.
Rabfak rencileri yatakhaneleri bir bir dolatlar, mfreze oluturabilmek
umuduyla ocuklarn adlarn bir kez daha kda geirdiler. Ben de
272
YAAM YOLU n
LER YOLUNDA
273
274
YAAM YOLU H
LER YOLUNDA
275
276
YAAM YOLU II
LER YOLUNDA
277
278
YAAM YOLU H
LER YOLUNDA
279
280
YAAM YOLU II
LER YOLUNDA
281
282
YAAM YOLU n
LER YOLUNDA
283
284
YAAM YOLU H
LER YOLUNDA
285
286
YAAM YOLU D
DL
287
DL
Ertesi gn Koval'a u telgraf gnderdim: "Gorki Topluluu. Koval.
Topluluun tm retmenlerinin yola kma iini hzlandrn. lk trenle
Kuryaj'a gelsinler."
ki gn sonra akam zeri telgrafma yant geldi: "Arabalar yznden
gecikme oldu, retmenler bugn yola kyor."
Kuryaj'daki tek araba gecenin ikisinde, Rizhov istasyonundan Ekalerina Grigoryevna, Lidya Petrovna, Butsai, Jurbin ve Gorovi'i getirdi.
Bizden nceki retmenlerin oturduu saysz barnak arasnda onlara
yatacak odalar bulduk, iyi kt yatak dek hazrladk yataklar ka
sabadan almak zorunda kaldk.
Karlama ok sevinli oldu. elaputin'le Toska, onbe yanda birer
delikanl olmalarna karn mektep kzlar gibi gelenleri perek, sevin
lklar atarak mutluluklarm dile getirdiler, coku iinde eski dostlarn
boyunlarna atldklarnda ayaklan yerden kesiliyor, havada sallanyordu.
Gorkililer en akrak ve mutlu grnyorlard, Topluluktaki ilerin ne
durumda olduunu yzlerinden okuyordum. Ekaterina Grigoryevna
okuduklarm ksaca onaylad:
"Orada her ey hazr. Her ey topland, denkler baland. arabalann
gelmesine kald.
ocuklar nasl?
ocuklar denklerin zerinde yatp kalkyorlar ve sabrszlktan
(Ryorlar. Bana sorarsanz bizim ocuklar doutan mutlu. Biz hepimiz
utlu insanlanz, deil mi? Siz naslsnz?"
Kendimi toparladm. "Ben de anlatamayacam denli mutluyum,
idedim saknunl bir sesle. Ama Kuryaj'da benden baka mutlu kii
-olduunu sanmyorum.
Hayrola, ne oldu? diye sordu Lidoka merakla.
Bir ey yok canm, diye dayland Volokhov. Bizden yeterince
adam yok o kadar. Tarlalarsa i bekliyor. Birinci Karma biziz, kinci
: Karma biziz, daha ne istersen biziz.
| Kuyajllara n'olmu?"
\ ocuklar gld.
Ir
\
288
YAAM YOLU II
DL
289
olmaya aran bir nitelik gsterse, hemen onun arpk bir dne
olabilecei kukusuyla doluyordum.
Eitbilimin kendi fizii, kimyas, geometrisi ve makina bilimi vardr,
hatta eitbilimsel gerekst diye bir ey bile vardr. imdi kalkp, bu
alt grevliyi tek bana Kuryajda, karanlk gecenin ortasnda nasl
braktm sorabilirsiniz. Onlara konumalarn gtlemitim, ama
aslnda, alt kltrl, ciddi, iyi niyetli insann Kuryaj'da ansnz ortaya
kvermesinin yarataca etkiye gveniyordum. Elbet bu, bir f katran
iinde bulunan bir kak bala gvenmek gibi bir eydi. Ama fdaki
gerekten katran myd? Elbet benim kimyam pek yle iyi deildir, bu
durumda elde edilecek kimyasal tepki, son derece sefil, gevek ve de
sonuca gtrmekten uzak olabilir. Burada kimye kullanlacaksa, kimyann
bir baka alanndan yararlanmak gerekir dinamit kimyas, nitrogliserin
kimyas, kilise duvarlarn, kf kokulu ceketleri, "ocuk psikolojisini"
kpralt ocuklarm ve de "diplomal tanmbilimcileri" gklere frlatacak
ani, ktc, dehet verici, etkileyici bir patlayc kimyas ie yarayabilir
ancak burada.
Sz aramzda, kendimi ve nc karma mfrezemi dzgn bir biimde
bir fya yerletirmeye hazrdm bizde yeterince patlayc g vard
kukusuz. 1920 yln dndm. Hayli iddetli balamtk ie, patlayc
ktl ekmemitik. Gogol'un Vakula's gibi bulutlarda gezmekteydim,
o zamanlar hibir eyden korkmuyordum ben. Ama imdi kafacm,
kutsal saylan bir ikiyzllk diye nitelenebilecek eitbilimin temel
eleri gibi grnen eit eit kordelayla sslenmiti. "Sevgili ninecik,
n'olur izin ver de u kadarck, azck patlayaym!" diyorum. "Tabii, patla
canm," diye yantlyor beni. "Yalnz dikkat et, ocuklarn duygularn
incitme."
Burada patlama umudu yok!
"Volokhov, atlan arabaya ko! Gidiyorum!"
Bir saat sonra, bir tren vagonunun ak penceresinin nnde dikilmi
yldzlara bakmaktaydm. Tren, drdnc mevki vagonlardan oluuyordu,
oturma yeri Man yoktu.
Kuryaj'dan byle kam olmakla ayp etmiyor muydum? Kendi
iimdeki dinamit deposundan korkuma ekilmi deil miydim? Kendi
kendimi yattrmam gerekiyordu. Dinamit tehlikeli bir eydi, onunla
neden oynayacaktm, benim o esiz Gorki'lilerim yok muydu? Drt saat
290
YAAM YOLU H
sonra bu havas pis, kendisi pis yabani tren vagonundan inecek, "sekin"ler
arasna katlacaktm.
Toplulua, gnein kendisinin bile souktan titredii bir saatte, bir
at arabasyla geldim. Topluluk yeleri drt bir yandan koa koa yanma
geliyorlard. Topluluk yeleri mi dedim? Balayn. Hepsi de radyum
nlan yayan birer kaynak gibiydi! Daha nce, komann bir yerden bir
yere gitme arac olabileceini asla kabul etmeyen Galatenko bile demir
dkm iliinden dan ban uzatt gibi yle bir kou kopard ki, Kral
Darius'un ordusundaki fillerden biri gibi yeri yerinden oynatyor sanlrd.
O da kendi payna den selamlama, aknlk ve sabrsz sorulan dile
getiren grltlerini genel grltrlere katt.
"Orda iler nasl, Anton Semyonovi, iler yolunda m?"
Sen bu yrekli, yalansz glmsemeyi nerden buldun Galatenko?
Alt gz kapan ylesine sevimli biimde kntrmay nasl rendin?
Bu gl kaslan nerden buldun? Gzlerinin byle pnl pnl parlamas
iin ne yaptn, bir ey mi srdn? Sihirli bir su mu damlattn onlara yoksa
yalnzca katksz bahar sulann m vurdun? Azmda dilim glkle
hareket ediyordu daha, ama gene de cokulan anlatmann bir yolunu
buldu. Evet, cokular!..
"Neden hepiniz ik idirhem bir ekirdeksiniz, diye sordum. Balo mu
var?
stne bastn! diye yantlad beni Lapot. hem de ne balo! Bug
almyoruz, tatil ilan ettik, akama da Pire'yi oynayacaz, bu bizim
kyllere veda oyunumuz oluyor. Sen onu brak da, orda iler nasl, onu
anlat."
Kuryaj'llan etkilemek iin zellikle alnm yeni ksa pantolonlann
ve kadife apkalann giyinmi olan ocuklar bir tatil havas yayorlard.
Altnc mfrezenin yeleri (tiyatro oyunculan) ordan oraya kouyor,
akamki oyunun hazrlklarn yapyorlard. Yatak odalan, okul, atlyeler,
toplant odalan, ivilenmi sandklar, balanm denkler, ilte ve knlarla
tklm tdmd. Her taraf bayram varm gibi silinip sprlm ve
sslenmiti. ura Jeveli'nin bakanlndaki on birinci mfreze benim
odama yerlemiti. Annem de sandklann ortasnda oturuyordu, ama
ocuklar ona cmerte bir katlanabilir yatak ayrmlard, ve ura, bu
eliaklyla gurur duyuyordu.
DL
291
292
YAAM YOLU H
ki, alt taraf memur bunlar ama burunlar havada! Masa banda oturmu
glk karmaya yaryorlar. ster burjuva olun ister kyl, bizi ilgilendirmez/ diyorlar. 'Biz yalnz yolcularla mal gnderenleri tanrz.'
Meseleyi snfsal adan anlatyorum, aval aval suratma bakyorlar,
'Burada bir cret tarifesi olduuna gre, snfsal a bizi ilgilendirmez,'
diyorlar."
Ne Koval'n demiryolu yetkililerini anlatan ackl yklerini ne de
benim Kuryaj'la ilgili gzler yaartan izlenimlerimi umursayan Lapot,
konumay hep neeli konulara kaydrmaya abalyor, bildiimiz eylerden
konumak istiyordu; Kuryaj diye bir ey yoktu sanki, sanki bu ylgn
topraklarda, birka gn sonra Komutanlar Kuruluna bakanlk edecek
olan o deildi. Ondaki bu vurdumduymazlk nce beni kayglandrd ama
ondaki o kvlcmlar saan zek az sonra kayglarm datt, Kuryaj'
aklmdan kardm ve baktm ki, ben de onlarla birlikte kahkahalar sa
vuruyorum. Gnlk allm ilerden bamsz geen gnlerde Lapot'un
o kendine zg yetenei daha da gelimi, bir iek gibi amt. Onda
manyetik gler vard sanki. evresinde insan eksik olmuyordu hi, ona
k olanlar, inananlar, tapanlar, ahmaklar, huysuzlar, lgnlar, ve itilip
kaklanlar, hakszla urayanlar... Lapot btn bu insanlar birbirinden
nasl ayracan, hepsini nasl ayr ayn yerlere yerletireceini, onlar
nasl neelendireceini, onlardan holanmay biliyordu. Btn bu insanlar
onun ellerinde en ince gzelliklerini aa karyor, ve insanln son
derece ilgin bir rnei olarak grnyorlard.
Solgun yzl, akn bakl suskun Gustoivan'a diyordu ki:
"Evet, avlunun tam atasnda bir kilise var. Ama diyakoza gerek yok, I
yabancy ne yapalm, sen diyakoz olursun."
Gustoivan'm pembemsi dudaktan titredi. Yatakhanenin karanlk bir
kesinde her akam dua okumakla nlyd bu ocuk ve Topluluk
yelerinin alaylarn Tannya varma yolunda ekilen ikenceler olarak :
alglyordu. Tekerci Kozir patlad:
"Neden yle konuuyorsun Yolda Lapot, Tann seni balasn!
Gustoivandan diyakoz olur mu hi? Tann onu bt ie atamam, orar
kutsamam ki!
Lapot bam arkaya att.
"Kutsasa ne olur, kutsamasa ne olur! dedi. Onu bir diyakoz gibi
giydirir ssleriz, olur biter! Al sana bir diyakoz! Hem de en lsndan! 5
IDL
293
294
YAAM YOLU H
DL
295
rastlanan trden bir insanlk rnei olduunu kabul ediyor, onu anlata
anlata bitiremiyordu.
"Arkadi gibi birine insan hayatta bir kez rastlar. Eteimin dibinden
ayrlmaz, ocuklardan kokuyor. Benimle yatar, benimle kalkar, yemekte
benim yanmda oturur.
Senden bu kadar holanyor demek?
Holanmak ne kelime! Ama biraz param vard, koval ip alaym
diye vermiti, Arkadi araklad.
Lapot sznn burasnda bir kahkaha kopard, yambanda at
kasasnn zerinde oturan Arkadi'ye dnd.
"Syle bakalm bacaksz, nereye gizledin paray?
Arkadi duruunu hi deitirmedi, hibir utanma belirtisi gstermedi,
istifini bozmadan yantlad onu.
"Senin eski pantolonunun cebine koydum.
Sonra ne oldu peki?
Sen buldun.
Ben bulmadm ulan eek, seni sust yakaladm, yle deil
mi?
Evet, yle."
Arkadinin donuk gzleri Lapot'un yznden bir an bile ayrilmad,
ama bunlar birer insan gz deildi, bir eit deersiz, yaam belirtisi
tamayan cam paralarn andryordu.
"Bu ocuk senden de alar yani Anton Semyonovi, billahi alar!
yle deil mi ufaklk?"
Ujikov yant vermedi.
"alar valla!" diye haykrd Lapot neeyle ve Ujikov, her zamanki
kaygszlyla kahramannn anlaml yzne bakt.
Nitsenko da Lapot'un hayranlarndan biriydi. Bu ocuun uzun, ince
bir boynu vard, grtlak kemii kkt, bu boynun zerinde sallanan
kck kafas bir devenin yersiz kibrini taknm gibiydi.
"u kazkafay neye isterseniz benzetebilirsiniz, dedi Lapot. Araba
dingili deseniz olur, kak deseniz olur, ya da inek yala, bahvan beli
deyin isterseniz. Ama ona sorarsanz, kendini adam sanr, o da baka!"
Bu garip ocuklarn Lapot'un evresinde toplanmas iyiydi. Onlar
Gorki'lilerin genel saflarndan soyutlamam kolaylayordu bylece.
296
YAAM YOLU H
DL
297
298
YAAM YOLU H
DL
299
300
YAAM YOLU D
DL
301
BE GN
Ertesi gn Kalina vanovi, Olya ve Nesterenko ile vedalap ku
caklatktan sonra yola ktm. Koval mallarmzn trene yklenmesi
iini, tasarland zere gerekletirmek ve tm Topluluk yeleriyle
birlikte be gn iinde Harkov'dan ayrlmak zere orada kald.
im hi rahat deildi. Aklnn doal dengesi geici olarak bo
zulmutu, kafam kukularla, kuruntularla doluydu. Duygularm yersiz
deildi, nk Rizhov istasyonundan yola kp da aa yukan leden
sonra saat birde manastra vardmda, kapdan ieri admm attm
an bam derde girdi.
Begel, Klamer, Yuryev ve bir savc gelmi, soruturma yapmaktayd.
Bu arada nedense, Kuryaj'm eski mdr bu kiilerin arasnda salnp
duruyordu. Bregel fazla ciddi bir havayla bana dnd:
"Daha imdiden birbirlerini yemeye balamlar, dedi.
Kim kimi dvm?
Ne yazk ki iin kimin marifeti olduunu, kimin bann altndan
kalktn bilmiyoruz."
Ask suratl, gzlkl bir adam olan savc, Bregel'e sinsi sinsi bakt
ve uysal bir sesle unlar syledi:
302
YAAM YOLU n
BE GN
303
304
YAAM YOLU H
kalarn att, ama salt iyi huylardan ve akalardan oluan bir kalkan
ylesine uzun sredir yznde durmaktayd ki, bu abalan beni
gldrmekten baka ie yaramad.
"Neden yle fkeli grnyorsun van Denisovi?
Kim, ben mi? Hi de fkeli deilim! nsanlann birbirlerini neden
ldrmek istediklerini nerden bileyim? Grlecek eski hesaplan vard
herhalde.
Bana sorarsan pek yle eskiye benzemiyor!
Niye? Neden eski olmayacakm?
Bence bunlar hayli yeni hesaplar. Haa, eyi soracaktm... Daya
atanlarn Gorkililerden olmadndan emin misin?
Brak Allah akna! dedi van Denisovi dosta bir t verir gibi.
Bizimkiler neden byle bir ie kalksn?"
Volokhov bana kt kt bakt:
"Kim? Bizimkiler mi? Bacak kadar bir ocuu dvecekler ha?
Hangimiz yapar byle bir ey? Kovrak olduunu bilsek, ya da uro,
Korotkov olduunu bilsek, imdi gider haklann sen izin versen yani!
Bzdk izme almsa nolmu? Her gece bir ey alyorlar. Hem zaten
unun urasnda daha ka izme kald ki? Bizimkiler buraya gelene kadar
btn izmeler gidecek. Cehenneme gitsinler! Brak alsnlar! Hrszl
grmezlikten geleceiz. Tamam da almyorlar... Asl sorun bu!"
Ekaterine Grigoryevnayla Lidoka'y, bo odalannda son derece
akn bir durumda buldum. Soruturma komisyonunun gelmesi, onlan
her eyden ok rahatsz etmiti. Lidoka pencerenin iine oturmu,
dzensiz toprak ve pislik ynlan sergileyen baheye daldrm gzn.
Ekaterina Grigoryevna derin bir hzn iinde yzme bakt.
"Memnun musunuz? dedi.
Neden memnun muyum?
Her eyden. Bu soyutlanm dnyadan, ocuklardan, stleri
nizden?"
Bir an dndm: Memnun muydum? Memnun olmamam ge
rektirecek zel bir neden var myd? imdilik her ey aa yukan
umduum gibi geliiyordu.
"Evet, memnunum, dedim. Hem zaten bilirsin ben yle kolay kolay
szlanmam."
BE GN
305
306
YAAM YOLU D
[
i
j
|
f
BE GN
307
308
YAAM YOLU H
BE GN
i
t
f
t
309
310
YAAM YOLU n
BE GN
311
312
YAAM YOLU II
BE GN
313
314
YAAM YOLU II
bekliyor, bu arada marangozu fkeli gzlerle szyordu. Sonunda Borovoy takm kutusunu grltyle kaldrd, an kulesine doru yrmeye
baladk. Perets yanmzda yryor, st dudam snp duruyordu. Borovoy kye yolland, ben de ellerimi ardmda kavuturdum, Peretse
dndm:
"Ne istiyorsun? dedim.
Neden bana baktn, cevap ver!
Senin soyadn Perets mi?
Hu!
Adm da Stepan, ha?
Nerden biliyorsun?
Sverdlovsk'lu deil misin sen?
Eee, ne olmu? Nerden biliyorsun oral olduumu?
Ben her eyi bilirim. aldn, ev bastn da biliyorum, yalnz
aptal m, akll m olduunu bilmiyordum.
Eee?
Sigaralarla ilgili sorun son derece aptalcayd, ook, ok aptalca
bir soruydu! Bundan daha byk bir ahmaklk dnemiyorum! Seni
zdmse zr dilerim!"
Alacakaranlkta bile Perets'in kpkrmz kesildiini, akaklarndaki
damarlarda kann tokmak tokmak alalp ykseldiini ve ocuu birden
scak bastn grebiliyordum. Ne yapacan bilmez bir tavrla bir adm
geriledi, gzlerini yere indirdi.
"Zarar yok, zr dilemenize gerek yok! yi! Ama neden sorum aptalcayd?
Bunu bilmeyecek ne var? Biliyorsun ki iim bamdan akn,
kasabaya inip sigara alacak zamanm yok. Sen bunu biliyorsun.
Zamanmn olmamasnn nedeniyse, Sovyet hkmetinin bana sizin
yaamlarnz daha iyi ve daha mutlu klmak grevini vermi olmas...
Sizin yaamnz, anlyor musun? Belki de anlamyorsun! Bo ver, haydi
yatp uyuyalm!
Anlyorum," dedi Perets bouk bir sesle. Pabucunun ucuyla topra
eelemekteydi.
"Demek anlyorsun, ha?
BE GN
315
316
YAAM YOLU II
BE GN
317
318
YAAM YOLU H
BE GN
319
320
YAAM YOLU D
YZ YETM B
Ayn on yedisinde, sabah karanlnda, Harkov'dan otuz kilometre
uzaklkta bulunan Lubotin stasyonuna Gorki'lileri karlamaya gittim.
Bakmsz ve pis platformda yol yorgunu kyller bkkn bkkn bir aa
bir yukan yryor, st ba yal hamal ve makinistler, koca izmelerini
srye srye ordan oraya dolayordu. Hava scakt. Her ey, ruhuma
giydirdiim bayramlk ipeklilerin ona hi de uygun dmemesi iin gizli
bir aba harcyor gibiydi. Belki de bayramlk giysi deildi bunlar... Ne
olacak, alt taraf "kalkk kenarl bir apkayla asker kaputu."... Byk
savan balad gnd bu. Heyula gibi yal bir adam, bir hamal, kazayla
bana bindirmi de, yapt bu iten dolay zlmek yle dursun, bir
insana arptnn farkna bile varmamsa ne olmutu! yz yetmi
B sayl trenin u ualarda nerede olduu yolundaki soruma karlk
vermesi beklenen istasyon mdr gerekli sayg ve ilgiyi gstermemise,
hatta, hi de uygar bir davran sergilememise ne olmutu! in alaynda
olan bu adamlar, yz yetmi B'nin benim en byk gcm temsil
ettiini, bu saylarn, Mareal Koval'la Mareal Lapot'un utkulu alayn
simgelediini, onlarn bu Lubotin tren istasyonlarnn, bugn, Kuyaj'a
yapacam saldrnn hareket noktasn oluturacan anlamazdan
geliyorlard! Bugn, urunda savaa kacam eyin, namussuz
um Austerlitz ya da baka bir yerde kazanlacak utkudan daha byk
ve daha nemli olduunu nasl anlatabilirdim bu insanlara? Napolyon'un
YZ YETM B
321
322
YAAM YOLU H
YZ YETM B
323
324
YAAM YOLU II
Ne biim nbetisin sen! diye grledi Lapot. Hani su? Cevap ver.
Burda ne kadar kalacaz? Cevap ver. Kahvalt ne zaman hazr olacak?
Cevap ver. Haydi konu!
Taranets vagonun tepesine kt, Lapot'un yanma gitti, her bir yant
parmayla sayarak, trenin burda krk dakika kalacan, urdaki su
deposunda ykanlacam, Fedorenko'nun kahvalty hazrladm ve
diledikleri an yemee oturabilecelerini syledi.
YZ YETM B
325
326
YAAM YOLU II
YZ YETM B
327
328
YAAM YOLU II
zaran yok. Vagon bana kii der. Haydi, n'olur konuun istasyon
mdryle.
Samalamay brak Taranets!"
Karabanov da kollarn iki yana at.
"Biri de kalkm koca treni ekmekten sz ediyor! Ta iaret lam
basna, direklere dek ekilmesi gerek bunun, az yol mu!"
Ama Taranets szden anlamyordu, ocuklarn ou da onun fikrini
destekliyordu.
"Ne tartyoruz, dedi Lapot. ba borusunu alalm, deneyelim.
Ne kaybederiz? ekersek, ne l, ekemezsek geceyi trende geiririz.
stasyon mdr ne olacak?" diye sordu Karabanov. Onun da
gzleri parldamaya balamt.
"stasyon mdrym!" diye yantlad onu Lapot "stasyon
mdrnn de iki eli ve bir dili var. Brak elini kolunu sallaya sallaya
barsn! Neeli olur.
Hayr, dedim ben. Bunu yapamayz. Bir tren gelir, bize arpar,
aykla princin tan!
Bunu dnmedik deil. Sinyali indirteceiz.
Hayr, brakn delilii ocuklar!"
Ama ocuklar etrafma mt. Arkadakiler yan platformlara
ve vagonlarn tepesine km, hep bir azdan beni raz etmeye
abalyorlard. Yalnzca bir ey iin iznimi istiyorlard: Treni iki metre
ekmek.
"Yalnzca iki metrecik, o kadar. Sonra durdurucaz. Bundan ne
kar sanki! ki metrecik, sen dur dersen duracaz."
Sonunda raz oldum. Sinenki bir kez daha borazan ttrd, bu kez
iba iaretini veriyordu. Her naslsa herkes yaplacak iin ne olduunu
nceden biliyordu, hemen vagonlarn yanna dizildiler. n tarafta kzlar
barmyorlard. Lapot platforma atlad ve apkasn sallamaya
balad.
"Durun bir dakika! Durun bir dakika! diye bard. stasyon mdrn
aracam, o benden ok bilir herhalde." stasyon mdr platforma
kotu, sam bam yoluyordu.
"Ne yapyorsunuz? Siz ne yapyorsunuz? diye baryordu.
Yalnzca iki metre! dedi Taranets.
YZ YETMt B
329
330
YAAM YOLU H
"Yolda Makarenko!"
yle bir bakndm, Bregel, Kalabuda ve Yolda Zoyay grmekte
glk ekmedim. Kendisine byk gelen bir boz paltonun iinde bir
kule gibi ykselen Bregel, ylesine grkemli duruyordu ki, bana Byk
Katerina'mn heykelini anmsatt!
O
da, duygulanma uygun den grkemli bir havayla kaidesinden
bana sesleniyordu:
"Sizin rencileriniz bunlar m Yolda Makarenko?"
Sulu gzlerle Bregele baktm, ama bakmamla onun imparatorievari konumasnn kulaklanm okamas bir oldu:
"Kopan bacaklann her birinin hesab sizden istenecektir!"
Bregel'in sesinde, bir imparatorieyi bile kskandracak eliksi bir
g okunuyordu. Benzerlii biraz daha artrmak iin, iaret parman,
trenimizin tekerlerinden birine evirmiti.
ocuklarn ok dikkatli olduu ve sonutan umutlu olduum yolunda
bir yant vermeye hazrlandm srada, Yolda Zoya beni uysalla iten
gdlerimi birden dizginlemek istercesine platformun kysna kotu,
koca kafasn azndan kan szlere tempo tutturarak sama sapan
konumaya balad:
"Yolda Makarenko'nun rencilerini ok sevdiini syler dururlar.
Gelsinler de sevgiyi gzleriyle grsnler!"
Ar bir cisim gsm batan baa dolat, boazma tkand. Bir
kpek de hrlayp birinin grtlana atlmadan nce buna benzer bir
duyguyu yaasa gerektir. Belki aslnda ben de hrlammdr, ama o anda
son derece dingin ve kibar bir tavrla onu yantlyormuum gibi geldi
bana:
"Ah, ne yazk ki size yanl bilgi vermiler Yolda Zoya. ylesine
acmasz biriyimdir ki ben, saduyuyu en byk aklara ye tutarm!"
Yolda Zoya'nm yeil gzleri benim yantm kin dolu bir bakla
karlad ama kadncaz altta kalmay gururuna yediremedi.
"Demek yle, ha?" dedi adeta dilerinin arasndan konuarak. "Sizin
toplumsal eitiminizin temeli saduyu demek?"
ocuklanyla gurur duyan bir baba tavnyla, "Elimizden geleni
yapyoruz, yolda Zoya" diye yantladm onu bu kez.
YZ YETM B
331
332
YAAM YOLU H
YZ YETM B
333
334
YAAM YOLU H
Sonra gzlerini benim dalgn ama ciddi baklarma evirdi, bir damla
gzyan daha kurulad ve srtndan bir yk kalkm gibi rahat bir soluk
alarak itenlikle glmsedi.
Tneli andran an kulesi kapsnda davullar kulaklar sar eder
cesine gmbrdedi. Kuryaj'l kitle bika sra halinde dizilmiti, Gotovi,
nlerinde kmltsz duruyordu, eli banda, selam durumundayd.
HOPAK
Gorki taburlaryla Kuryaj kalabal, birbirlerinden yedi sekiz metre
uzaklkta kar karya dizildiler. Pyotr vanovi'in alel acele bir araya
getirdii Kuryaj'l saflan, elbet pek dzenli deildi. Bizim tabur durur
durmaz bu saflar dald, kilise kaplarnn ardna tat, evremizi sa
racak hatta kuatacak gibi yayld.
Ne Kuryaj'llarda t vard ne de Gorki'lilerde. Birinciler dpedz
aknlktan, kincilerse bayrak karsnda selam durmann gerektirdii
disiplin duygusuyla susuyorlard. O ana dek Kuryaj'llar Topluluk
yelerinden yalnzca nc mfreze grevlilerini grmlerdi; bunlar i
giysilerini gece gndz srtlarndan karamayan, bitkin, toz toprak
iinde ve de ykanp paklanmam Gorki'lilerdi. imdiyse, ciddi, dingin
yzl delikanllardan oluan taburlar, parl parl parlayan kemer tokalarn ve gne yan bacaklarn tepesinde bsbtn gzel duran
yakkl ksa pantolonlar grmekteydiler.
Kuryaj'llann yzlerindeki anlatmn altnda yatan nemi yakalayp
bilincime iyice yerletirmek zere ksack bir an iin vargcmle youn
bir aba harcadm, ama bu ii baaramadm. Bu kalabalk, Kuryaj'daki
ilk gnmde grdm kasvetli, ekilsiz kalabalk deildi artk. Gzlerim
bir kmeden tekine gezindike bazlar hi de beklenmedik canllkta,
diri yzler gryordu. lerinde pek az umursamasz, rengini belli et
meyen anlatma brnmt. Kklerden ou, oktandr istedikleri
bir oyuncan, kskanlk dourmayacak ya da bbrlenme istei
uyandrmayacak denli deerli ve kusursuz bir oyuncan yalanna gelmi
gibi cokulu bir hevesle kaynyorlard. Nisinov'Ia Zoren kollarn bir
birlerine dolam orada dikiliyorlar, Gorki'lilere bakyorlard; balarn
i;
HOPAK
335
336
YAAM YOLU D
HOPAK
337
338
YAAM YOLU n
:
;
j
]
j
j
j
|
j
j
HOPAK
339
340
YAAM YOLU H
HOPAK
341
342
YAAM YOLU H
HOPAK
343
344
YAAM YOLU H
HOPAK
345
346
YAAM YOLU H
HOPAK
347
Aata meyva falan var m peki? Kiraz aac m bu, yoksa elma
aac m? Umanm blbl de vardr... Blbl var m Kudlati?
Blbl yok henz, ama krlang istersen var.
Krlang m? Ben ahsen krlanglardan holanmam. Sesleri ok
kt. Sonra, dikkatsiz hayvandr krlang, anlarsn ya. Bir saka kuu
uur bari, ya da iskete.
Tamam, saka kuu salarm bir tane," dedi Kudlati glerek.
Lapot acnacak bir durumu varm havalarnda sana soluna baknd.
"Sonraa," dedi. "Bizim mfreze nc oluyor, deil mi? u listeye
bakalm hele! Hmmm... nc Mfreze... Bir, iki, ... Tam sekiz
Gorki'li var bizde. Demek ki sekiz battaniye, sekiz yastk ve sekiz dek
olacak; bizim mfrezede yirmi iki kii var oysa. Bak, bu houma gitmedi
ite! Bakalm kimmi bunlar? Eveeet, evet... Stegni! Nerde bu Stegni?
Elini kaldr! Gel bakaym yanma! Gel, gel, korkma, yr! Haydi, kmlda
biraz!
Ta andan bu yana ne ykanm ne de san kestirmi grnml
bir delikanl krsye yaklat. Salar gneten sararmt. Yznde,
gnein karartt deriyle kir yle bir karmt ki, yer yer atlamaya
balam bir tabaka oluturmulard. Stegni utanm grnyordu.
zerinde kirden bir kabuk olumu ayaklarla altara k, ne yapacan
bilemez bir tavrla srtyor, pnl prl beyaz dilerini gstererek kalabala
bakyordu.
"Demek ben seninle ayn battaniye altnda yatacam, ha? Umanm
uykunda fazla tekme atmazsn!"
Stegni'nin dudaklarnda tkrk baloncuklan belirdi. Kara yumruunu
gstermekten utanm olsa gerek, elini azna gtrecekken ekti ve
tkrn nerdeyse yerlere deecek denli uzun, partal gmleinin
eteklerine sildi.
"Ha-hayr... Atmam.
Bak buna sevindim! yi ama, Yolda Stegni, yamur yaarsa ne
yapacaz, dndn m?
Kaanz, kih-kih-kih!
Ama nereye kaabiliriz?"
Stegni bir an dnd, sonra bula bula u szckleri buldu:
"Ben nerden bileyim?"
348
YAAM YOLU H
HOPAK
349
350
YAAM YOLU H
HOPAK
351
352
YAAM YOLU H
DNME
353
"DNME"1
"Dnme" ilemleri, genel toplantdan hemen sonra balad ve saat
siid. Ne trden olursa olsun, herhangi bir dnme ya da deime iin
. rekor saylacak bir sreydi bu!
Joka'mn toplantnn sona erdiini belirtmek zere elini kaldrmasyla
salonda bir uultunun balamas bir oldu. Parmaklarnn ucunda ykselen
komutanlar, mfrezelerinin yelerini toplamak zere avazlar kt kadar
baryorlard. Kh bir araya gelen, kh birbirinden kopan insan
kmelerinin oluturduu girdaplar eski kilisenin duvarlar iinde ordan
maya akp duruyordu. Mfrezeler u ya da bu kede, sobalarn banda,
duvarlardaki oyuklarda, ya da herhangi bir yerde toplayordu; her
kmede, olgun bir acelesizlik iinde hareket etmekte olan beyaz Gorki'li
omuzlan arasnda kir renkli partal leke ynlar grlmekteydi.
Sonra ocuklar avluya akn ettiler, yatakhanelere kotular. Be dakika
iinde, toplant salonuna da avluya da derin bir sessizlik egemen oldu;
ancak; arada bir mfrezesinden frlayp tabanlanm ardna dedire dedire
I bir yerlere koan bir haberci bozuyordu bu sessizlii.
[
yle bir soluk almaya gereksinmem vard dorusu.
I
Gelimeleri yle ykseklerden izleyebilmek iin, kilisenin ba| samaklannda duran kadnlarn aynna gittim. Szlerden ve dncelerden
uzak kalmaktan baka bir ey istemiyordum. Ekaterina Grigoryevna ile
Lidoka, artk ileri rahat ve mutlu olarak, Yolda Zoya'nn sorularna
isteksiz ve umursamasz bir hava iinde yant yetitiriyorlard. Bregel,
t merdivenlerin tozlu korkuluuna yaslanm, Gulyaeva'ya unlar sy! lyordu:
i
"Evet, biitn bu gsteriler, kiide, bir dzen varm izlenimi
I uyandnyor, doru. Ama uyandnyor da ne oluyor? nsan grne al: danmamal!"
Gulyaeva ban evirdi, bana bakt.
"Bu szleri siz yantlayn Anton Semyonovi. Ben bu ilerden an* lamam.
354
YAAM YOLU II
DNME
355
356
YAAM YOLU D
DNME
357
358
YAAM YOLU H
DNME
359
360
YAAM YOLU H
seleye ok deiik bir adan bakar. Nasl anlataym? Bak, nemli olan
disiplindir, bir ey yapmsm, yapmamsn, nemli deil. yle deil
mi Anton Semyonovi?"
Fedorenko'nun sorusunu bam evet anlamnda sallayarak yantladm.
Bregel, kavanoza konmu numunelere bakar gibi izliyordu bizi, yanaklar,
buldog yanaklar gibi sarkmt. Fedorenko'ya bir eyler syleyip onun
dikkatini datmaya, ho olmayan bir baka konumay nlem eye
altm:
"urdaki ocuklara baksana, dedim. Kim bu ndeki?
Bu, ite o ocuk, dedi Fedorenko. u yiit delikanl! ok fena dayak
yemi diyorlar.
Tamam, dedim ben de. Zayenko'nun mfrezesi bu.
Kim dvm? diye sordu Bregel.
Gece karanlkta dvmler. Kuryaj'llann ii bu elbet.
Neden dvmler? Neden bize haber vermediniz? Olay ne zaman
olmu?
Varvara Viktorovna, dedim ciddi bir tavrla. ocuklarn bu Kuryaj'da yllardr ekmedii dert kalmam, itilip kaklmlar. Sizin bu
durumla pek ilgilenmediinizi grnce, bu olayn da sizin ilgi alannzn
dnda tutulmas gerektiini dndm. Ayrca, ben olayla ahsen il
gilendiime gre sizin karmanza gerek yok," dedim.
Bregel benim bu ciddi ve ar konumam, oradan ayrlmaya ar
olarak yorumlad.
"Hoakaln," dedi souk souk ve iinden Yolda Zoya'nn bann
grnd otomobile doru yrmeye balad.
Derin bir soluk aldm ve Vanya Zayenkoyla onun on sekizinci
mfrezesini karlamaya gittim.
Vanya mfrezesinin banda utkulu bir havayla yrmekteydi. On
sekizinci mfrezeye bilerek yalnzca Kuryaj'llan vermitik; bylece hem
mfrezeye hem de komutanna zel bir nem yklemi oluyorduk. Vanya
bundan gurur duyuyordu. Fedorenko bir kahkaha koyverdi.
"Sizi gidi minik domuzlar!"
On sekizinci mfreze uygun adm ilerlemekteydi. Yirmi ufaklk,
drder drder sra olmu, admlarn uyduruyor, hatta gerek birer asker
gibi kollarn bile sallyorlard. u bacaksz Zayenko bylesine ksa bir
f
[
|
DNME
361
sre iinde nerden renmiti kusursuz bir asker gibi yrmeyi? Onsekizinci mfrezedeki bu asker ruhunu destekler gibilerden elimi
apkamn siperine gtrdm:
"Selam yoldalar!" dedim.
Ama onsekizinci mfreze byle bir selama nasl yant verileceini
renmi deildi. Ellerini ayaklarm birbirine dolatrarak yantladlar
selamm. Vanka skkn bir havayla elini sallad.
"Bunlar daha mujik be!"
Fedorenko, dizlerine vura vura glmekteydi.
"Sanki kendi bir eymi! Vay canna!"
ocuklarn kendileriyle alay edildii duygusuna kaplmalarn
nlemek ve havay yumuatmak iin birden haykrdm:
"Onsekizinci mfreze, rahat! Syleyin bakalm nasl ykandnz!
Anlatn!"
Pyotr Malikov berrak bir glle yantlad beni:
"Nasl ykandk? Gayet gzel ykandk! y le deil mi Timka?"
Odaryuk ban evirdi, birinin omuzunun ardndan fsldar gibi:
"Sabunla ykandk," dedi.
Zayenko bana gururla bakyordu.
"Artk her gn sabunla ykanacaz! Odaryuk'u levazm mdr
yaptk! Bakn!"
Bunu sylerken Odaryuk'un elindeki kahverengi kutuyu gsterinekteydi.
"Bugn iki kalp sabun tkettik tam iki kalp! Ama bu ilk ykanma
tabii. Artk bu kadar ok sabun kullanmayz. Size bir ey sormak istiyoruz.
Elbet, mzldanacak deiliz..."
Vanka mfrezesinin yelerine dnd:
"Mzldanmayacaz, tamam m?" diye yineledi szlerini,
Fedorenko kendinden gemi bir havada:
"Sizi gidi kk eytanlar!" diye bard.
"Mzldanmayacaz! Mzldanmayacaz!" diye bard ocuklar,
Vanya ksa bir sre dnendi durdu.
"Ama gene de size bir ey sormak istiyoruz, dedi.
Tamam, anlyorum! Mzldanmyorsunuz, yalnzca bir ey so
racaksnz."
362
YAAM YOLU E
DNME
363
satenden geni pilili birer eteklik ve iyi bir beyaz kumatan dikilmi gzel
biter bluz, ak mavi orap ve bale ayakkabs dedikleri birer ift pabu.
Kudlati, kzlarn mfrezesine, diki makinalann yatakhanelerine alma
izni verdi ve hemen kadns hamaratlk balad: onarmalar, provalar,
kltmeler... Kuryaj amarlarn bir gnlne kzlara teslim ettik.
Bir ara Perets'i grdm, ciddi bir havayla ona dedim ki:
"abuk i giysilerini kuan ve amarhanedeki kazann altn yak.
Kzlar amar ykayacak. Haydi, oyalanma! abuk! Mar!"
Perets iziklerle dolu suratn sarktta, gsn kabartt:
"Yani kzlarn suyunu ben m i stacam?
Evet, iyi bildin!"
Perets kamn kartt, yanaklarm iirdi, bir asker selam akt ve
manastrn drt bir yanndan duyulacak bir sesle haykrd:
"Kzlarn suyunu stacam, tamam!"
Biraz beceriksiz olsa da, ok hareketli bir ocuktu. Perets. Ama btn
bu grkemli selam ve gsterilerden sonra birden surat karard:
"Peki ama i giysilerini nereden bulacam? Dokuzuncu mfreze i
giysisi vermedi ki daha?
Bak yavrum, dedim, senin elinden tutup giysilerini nasl
deiti-receini gstereyim mi istiyorsun? Daha ne kadar burda durup
gevezelik edeceksin, ha?"
Bizi dinleyenler kahkahay bast. Perets kafasn sallad ve resmilii
falan bir yana brakarak haykrd:
"Tamam deieceiz! Tamam! Merak etmeyin!"
Ve bir kou kopard.
Lapot bir kez daha Komutanlar Kurulunu toplantya ard. Bu kez
toplant Gud'un mfrezesinin uyuma yeri olarak setii revakta yap
lacakt.
Lapot, kilise basamaklarndan u konumay yapt:
"Komutanlar! Oturmayacaz, toplantmz bir iki dakika srecek!
Ltfen ocuklarnza burunlarn silmesini retiniz. Byle baheyi sulaya
sulaya dolaamazlar! Bir ey daha var Tuvalet meselesi. Jorka size
toplantda aklad. Bir ey daha var: Alyoa her yana p kutusu
yerletirdi, ama ocuklar gene de pleri saa sola atyorlar.
364
YAAM YOLU II
DNME
365
366
YAAM YOLU II
Olmaz!
Ne yapacaz peki?"
Saatimi kardm.
"Size be dakika dnme sresi tanyorum. Nbetiye kararnz
bildirim.
Tamam!" dedi Taranets.
Yarm saat sonra tanmbilimcilerin ordan getim gene. Alyoa Volkov
kapy kilitliyor, Taranets de yetkili kii olarak banda dikiliyordu.
"ktlar m?
Hem de nasl! diye gld Taranets.
Hepsi ayr mfrezelere mi datld?
Evet. Ayr mfrezelere her kmeye birer tarmbilimci ver
dik."
Bir buuk saat sonra, yemekhanede, beyaz rtl len masalarnda
byk bir yemek verildi. Yemekhane tannmayacak lde deimiti.
nc mfreze kollan svam, her taraf silmi, ovalam, duvarlar yldz
iekleriyle sslemiti. Gorki'Iiler istasyondan dner dnmez Alyoa
Volkov daha nce vanlan karar uyannca Gorki'nin resimlerini ast.
elaputin'le Toska da tavandan birka slogan ve karlama tmcesi sal
landrdlar. Bunlarn arasnda "Mzldanma yok!" tmcesinin izleyicilerin
kafasndan sarkacan nedense beklemiyordum.
Tmyle sinmi ve haklarndan gelinmi bulunan Kuryaj'llar sa tra
olmu, ykanm, yepyeni beyaz gmlekler giymi olarak ister istemez
birer Gorki'li havasna brnmlerdi. Ellerini dizlerinin zerine
yerletirmi, sessiz sakin oturuyorlar, tabaklardaki ekmek ynlanna ve
prl pnl srahilere byk bir huu iinde bakyorlard.
Beyaz nlkler taknm birka kzla beyaz ceketler giymi Jeveli,
elaputin ve Belukhin sessizce ortalarda dolayor, birbirleriyle
fsldayor, atal kaklan dzeltiyor, uraya bir ey koyuyor, burada
bir kiilik yer ayor, ksacas son fra darbelerini sryorlard. Kuryaj'llar hastanede bakm bekleyen hastalar gibi duygusuz ve ilgisiz
tavrlarla sylenenleri yapyor, Belukhin'se, hepsi de gerekten birer
hastaym gibi endieli bir havayla onlarla ilgileniyordu.
Ben, lekelerle dolu bu manastr lnde, sanki bir mucize gibi beliriveren sulak topraklan bir batan bir baa grebilecek ekilde, resimlerin
DNME
367
YAAM YOLU H
368
Maksim Gorki
Harkov Yrtme Kurulu Bakanun Maksim Gorki'ye yant:
Sevgili Yolda,
H arkov B lge Yrtme Kurulu Bakanl, sizin adnz tayan ocuk
topluluuna tarafnzdan gsterilen ilgiye kranlarn kabul etm enizi
rica eder.
Terk edilmi ocuklarla ocuk sulularn sorunlarn gidermek yolunda
yaplan savam da karlalan glklerle yakndan ilgilen-mekteyiz.
Bu glkler bizi, sokak ocuklarnn salkl bir alm a yaam na
uyarlanmas ve eitilm esi yolunda ciddi nlem ler alm ak durumunda
brakm aktadr.
Bu da elbet, gerekletirilm esi biraz zaman alacak, am a imdiden
zerine eilm i bulunduumuz son derece g bir itir.
Yrtme Kurulu Bakanl, Topluluun almalarnn, yeni koullar
altnda baaryla sonulanacana ve bualm alarn yakn bir gelecekte
daha da gelieceine ve Topluluun, elbirliiyle sizin adnz tayan bir
Toplulua layk dzeye getirileceine inanmaktadr.
Salkl ve gl olmanz, daha baka yararl etkinliklerde bulunmanz
ve yaznsal rnler vermeniz iin iten dileklerimizi dile getirmemize izin
verm enizi rica ederim , sevgili Yolda.
DNME
369
370
YAAM YOLU H
OLMPOS'UN ETEKLERNDE
Kuryajda mays ve haziran aylan, durup dinlenmeden almakla
geti. u anda, o gnlerden, o ilerden byk bir heves ve zlemle sz
edecek deilim.
nsan bir ii, stnden zaman getikten sonra ele alp enine boyuna
dndnde, pek ok iin skntyla yapldn, hoa gitmeyen,
ilginlikten uzak, korkun bir sabr isteyen, insann duyduu ac ve
bkknl yenme alkanlnn gelimesini gerektiren abalann har
candn kabul etmek zorundadr. Nitekim bir sr i, insanolunun ac
ekmeyi ve her eye dayanmay renmesi sayesinde, yalnz ve yalnz
bu sayede sonulandnlabilmitir.
nsanlar, bedensel almann ykn ve onun fiziksel glklerini
kabullenmeyi uzun yllar nce renmi bulunmaktadrlar, ne var ki, bu
kabullenmenin gerekeleri olarak gsterilen aklamalar, her zaman
doyurucu olmamtr. nsan doasndaki zayflklan dikkate alarak, kiisel
OLtMPOS'UN ETEKLERNDE
371
372
YAAM YOLU H
OLMPOS'UN ETEKLERNDE
373
374
YAAM YOLU H
otlan yeerirdi, ama yrrlkteki ilke ve dnler, dan doruklanndakilere ylesine yaland ki, bu kimseyi rahatsz etmiyordu. Benim,
byle doay kendi akna braknca elde edilen yaban otuyla ide
alimizdeki insan kiiliinin birbirine aykm decei konusundaki kar
klanm baya pragmaclk saylyor ve beni nitelendirmek ge
rektiinde, "Makarenko iyi bir uygulaycdr, ama kuramdan pek an
lamaz," deniyordu.
Disiplin de tartma konusu oluyordu. Bu tartmalarda sorunun
kuramsal temeli, eitbilim yaptlarnda sk rastlanan iki szce da
yandrlyordu: "bilinli disiplin". Saduyu sahibi herkes iin bu iki szck
yaln, anlalabilir ve uygulanmas kanlmaz bir hakikati dile ge
tirmektedir Disiplin, ancak, gerekliliinin, yararllnn, zorunluluunun,
snfsal neminin anlalmas halinde bir anlam ifade eder. N e var ki
eitbilimsel "kuram" bu szleri ok baka bir anlamda yorumlamaktadr:
Onlara gre disiplin topluluun deneyimlerinden deil, bir topluluktaki
arkadalk ve kardelik duygusunun doal basks olarak deil, an bilinle,
ini plak bir zihinsel kavrayla, ruhun ykseliiyle, ikna ve kabul et
tirme yoluyla, fikirlerden gelimeli ve varlk kazanmaldr. Bu kuram
savunanlar, daha da ileri gitmi, yetikinlerin etkisi altnda oluan bir
"bilinli disiplin"in yararsz olduu sonucuna da varmlardr. ne
srdklerine gre, yetikin etkisiyle edinilen disiplin, aslnda, ezberlenmi
davranlardr, bir uucu madde olarak grdkleri ruhun ykseliinin bask
altna alnmas, engellenmesidir, hem, gerekli olan bilinli disiplin deil,
"z-disiplin"dir, diyor bu kiiler. Ayn grle, ne ekilde olursa olsun
ocuklan rgtlemenin gereksiz ve zararl olduunu ne sryor ve
aslnda "kiinin kendini rgtlem esi"nin nem li olduunu sa
vunuyorlar.
Kendimle babaa kaldmda dnmeye koyuldum. Hepimiz de
ne trden bir insan yaratmay amaladmz pekl biliyoruz, dedim
kendi kendime. Az da olsa eitim grm, snf bilincine sahip her insan
da bunu biliyor. Demek ki, asl sorun, neyin yaplaca deil, nasl ya
pacamz. Buysa bir eitbilimsel uygulaym, bir teknik sorunu...
Uygulaym, ne olursa olsun, deneyimlerden szlp karlr. nsanlk
tarihinde hi kimse, daha nce madeni ilemi olmasayd, maden sa-
OLtMPOS'UN ETEKLERNDE
375
376
YAAM YOLU II
OLMPOS'UN ETEKLERNDE
377
378
YAAM YOLU H
OLtMPOS'UN ETEKLERNDE
379
380
YAAM YOLU II
OLMPOS'UN ETEKLERNDE
381
382
YAAM YOLU II
!
1
j
j
:
j
1
j
]
OLtMPOS'UN ETEKLERNDE
383
384
YAAM YOLU H
deme niyetine kuru para ya da diyelim dl verilse, hemen Olimpos'ta fiskos balyordu. Eitbilim dnrleri, parann ktlkler ge
tireceine yrekten inanmlard. Zaten Mefistofeles de, nsanolu altn
uruna yok olacak... dememi miydi?
Yukardakiler, para ve cret szn duyar duymaz yle byk bir
panie kaplyorlard ki, konuyu amaya kalkmann bile olana yoktu.
Bunlar yola getirmek iin olsa olsa kutsal suyla ykamak gerekiyordu
ve elbet, bende byle bir su yoktu.
Ama ne olursa olsun, cret, ok nemli bir eydir. cret sayesinde
acemi, kiisel ve toplumsal karlar arasnda uyum salamay renir;
lkenin Snai ve ktisadi Plannn karmak ama dalar hemen, iktisadi
hesaplar, deerlendirmeler yapmaya balar, lke fabrikalarnn yatrm
ve ileyi hesaplaryla ilgili dizgeyi inceleme frsat bulur, ve kendisini,
hi deilse kuramsal olarak, tm teki iilerle bir sayar. Son olarak, her
eyden nemlisi, kazanc deerlendirmeyi renir ve ocuk yuvasndan
yatl okulu bitirmi bir gen kz gibi yaam hakknda hibir ey
renmemi, "idealler"den baka hibir ey edinmemi biri olarak k
maz.
Ama bu konuda yaplacak hibir ey yoktu yasak, ya da tabular
ok skyd.
Geriye yalnzca ikinci yntem, Topluluk duygusunu glendirmek
ve doru drst bir toplu karlar dizgesi oluturmak kalyordu. Bu
yntemde pek bir ktlk olmasa gerekti; Olimpos'takiler, arada bir
kukulu grlemeler duyurmakla birlikte, uygulanmasna pek ses
karmyorlard nk.
nsanolunun yaam yolunda, yaamnn amac olacak sevin verici
bir eylerin bulunmas gerekir. nsan yaamnda gerekten de itici g
oluturacak ey, yarn gelecek olan sevintir. Eitbilim tekniinde, bu
ok fazla uzaklarda olmayan sevin, eriilmesi yolunda aba harcanacak
en nemli nesnelerden biridir. Her eyden nce bir sevin kayna bulmak,
o kaynaa can vermek, onu gerekletirmeyi bir olaslk haline sokmak
gereklidir. Bundan sonra yaplacak ey, insanolunu doyuran ok kk,
ok ilkel doyum kaynaklarm, srekli olarak, daha karmak ve daha
insanca, nemli sevinlere dntrmektir. Bunu yaparken, bir kurabiye
yemekten duyulan yaln bir zevk ile, sorumluluk duygusundan kay
OLMPOS'UN ETEKLERNDE
385
naklanan bir doyuma varmaya dek uzanan ok ilgin bir izgi ekmek
olasdr.
G ve gzellik, genellikle pek ekici iki insan zelliidir. Ve her ikisi
de, tmyle, bireyin gelecekteki taanlara kar gsterdii tutuma baldr.
Davranlar, hemen nndeki hazza akam yemeine (yanl
anlalmasn bu akam ki yemee) gre ynlenen kii, ok zayf bir in
sandr. N e var ki, kii uzak da olsa, dar anlamda bencil bir umuda tu
tunmakla yetinirse, bakalarna belki gl grnecek ama onlarda bir
gzellik duygusuna, gerek anlamda deerli bir kiilie kavumaya kar
bir imrenme, bir istek uyandramayacaktr. Kiinin kendi umutlaryla
zdeletirdii ve gelecein kendisine getirmesini bekledii gzellikler,
ne denli byk bir insan kmesini ilgilendirirse, o kii, o Topluluun
gznde o denli gzel, o denli stn saylacaktr.
Bir insan eitmek demek, onu yarnlarn getirecei sevinlere
gtrecek drt ve heveslerle donatmak demektir. Bu ok nemli bir itir
ve bununla ilgili almalar anlatmak iin bir kitap bile yazlabilir. nsan
eitmek demde, onda yepyeni bir heves uyandrmak, var olan umutlan
yeertmek, onlan ie komak demektir, yava yava daha anlaml, daha
deerli istekler, hevesler yaratmak demektir. Bu ie, iyi bir yemekle
balanabilir, bir sirk gezisiyle, ya da gln temizlenmesiyle balanabilir,
ama ne olursa olsun, btn bir Topluluu etkileyen bir beklenti yara
tlmal, yava yava bytlmeli, ve toplumlann beklentilerini oluturacak
notkaya getirilmelidir.
Kuryaj'n fethinden sonra, ilk harman gn Topluluun en yakn
beklentisi haline geldi.
Ancak bu arada, Kuryaj'l ocuklarn alma yaamlarnda nedense
bir dnm noktas oluturan unutulmaz bir geceden sz etmeden
geemeyeceim. Ben, bu geceyi herhangi bir yarar salamak amacyla
deil, herhangi bir sonu alma umuduyla deil, ylesine, yaplmas
gerekeni yapma isteiyle balatmtm oysa.
Yeni Topluluun yeleri, Gorkinin kim olduunu bilmiyorlard, bu
nedenle, buraya geldikten sonra, elden geldiince ksa bir sre iinde
bir Gorki gecesi dzenledik. ok gsterisiz bir geceydi bu, toplantya
bir konser, ya da bir yazn gecesi havas vermek deildi niyetim. Dardan
kimseyi armadk. ok yaln bir biimde sslenmi bir sahneye, Aleksi
Maksimovi'in resmini asmtk.
386
YAAM YOLU II
i
|
!
f
HASAT BAYRAMI
387
HASAT BAYRAMI
Maysn son gnleri, birbiri ardna yenilikler getirdi bize: Avluda
tertemiz sprlm alanlar, yeni kaplar, pencereler, akhavada yeni,
gzel kokular, her yerde yepyeni bir ruh vard. Tembelliin son kalntlar
da bir kenara braklyordu. Utkumuzu kutlayacamz bayram gn,
ilerlerde bir yerlerde panldamaya balamt bile. Manastr tepesinin
barsaklarndan, saysz hcrelerinden, gemiin son rk kokulan da
havalanyor, yakc yaz rzgnyla umaya, ook ok uzaklara, tarih
plnn bir karanlk kesine atlmaya hazrlanyordu. Rzgnn ii
imdi daha da kolaylamt, nk o eski, kaim duvarlar, karma
mfrezelerin iki hafta sren youn almalan sonucu ortadan kaldrlm
bulunuyordu. Frtna, Mari ile, yeni yeni kendilerine gelmekte olan ve
Komutanlar Kurulu tarafndan Peygamber iei, Papaz ve Kartal
Yavrusu gibi uygun adlarla kte geirilen Kuryaj atlan, tula ve beton
kahntlanm, en iyi deerlendirebilecekleri yerlere byk ve ie yarar
paralan domuzluun ina edilecei alana, kkleriyse yol yapmnda
kullanlmak zere eitli yrelere ya da bykl kkl ukurlara
tadlar. Trmk, krek, el arabas gibi gerelerle silahlanm olan baka
karma mfrezeler, baymmzda almalar yaparak ekime elverili geni
setler oluturdular, var olanlan genilettiler, temizlediler, aa vadiye
inmeyi salayacak yollar yaptlar, merdivenler kazdlar. Borovoyun
birliiyse, bayrn, eitli setlerinde ya da uygun yerlerde kullanlmak
zere bir yn sra yapt, ya da var olanlan onard. Bahemiz giderek
byyor, gkyznn daha byk blmleri grnr hale geliyor, yakn
eVredeki aalklarla uzaklardaki maviliklerin oluturduu geni bir
ufuk, bizi dev bir ereve iine alyordu.
Bayr ve tepelerde olduu gibi bahede de, toplumsal eitim milyonlanm oktan eritmi bulunuyorduk; gzel kadnlarn sade, kendi
halinde kocalannda grlen trden bir kiilie sahip, sessiz, dalgn bir
adam olan bahvanmz Mizyak ocuklann da yardmyla bahemizin
sam solunu dzeltmekte, kylan yeilliklerle izilmi yollar
oluturmakta, manastr kaldrmlarndaki moloz talan, gzelce bir kenara
ymaktayd.
Avlunun kuzey tarafnda, domuz ahrmzn temeli atlm bulunu-
388
YAAM YOLU n
HASAT BAYRAMI
389
390
YAAM YOLU H
HASAT BAYRAMI
391
392
YAAM YOLU H
HASAT BAYRAMI
393
394
YAAM YOLU H
HASAT BAYRAMI
395
3%
YAAM YOLU n
gaz lambalar depoya kaldrld. Ksa bir sre sonra da, musluklarmzdan
sular akmaya balad.
Temmuz on bete, ocuklar yatakhanelerine yerleti. Karyolalar, kendi
demir atelyemizde adeta yeniden yapld, yeni dek ve yastklar
hazrland, ama battaniye alacak paramz yoktu, o eski pl prtlarla
rtnmek zorundaydk. Herkese birer battaniye almak iin on bin ruble
gerekliydi. Komutanlar Kurulu sorunu tekrar tekrar ele alyor, ama hibir
zaman Lapot'un u szlerle dile getirdii karara varmaktan te gi
demiyordu:
"Battaniye alrsak, domuzluu tamamlayanlayz. Domuzlar bat
taniyelerden daha nemli!
Yazm battaniyeler salt grnm kurtarmak iin gerekliydi, ama gene
de herkes Hasat Bayramnda yatakhanelerin gzel grnmesi isteiyle
kavruluyordu. Kusursuz yaam tablomuzdaki tek eksik nokta, battani
yeden yoksun bulunmamzd.
Derken ans yzmze gld.
Kalabuda Toplulua sk sk gelir, yatakhaneleri, onarm almalarn
denetler, o derinden gelme sesiyle ocuklarla ene alard. avdarnn
hasada hazr olduunu renince de sevinten drt ke olmutu. Ka
labuda, Topluluktaki ocuklan ok seviyordu.
"Bizim kadnlar orda dr dr edip duruyorlar," diyordu. "u byle
olmayacakm, bu yle olm ayacakm ! N eyin nasl olmasn istediklerini
bilsem, yreim yanmaz! ocuklar canla bala alyorlar, ellerinden
geleni yapyorlar, hepsi de iyi ocuklar, genlik kolu yeleri. Herhalde
sen onlann canm skyorsun, ha?"
Ne var ki, gnlk sorunlar konusunda scak bir ilgi gsteren Kalabuda,
battaniye sz ald m, dilini yutard. Lapot, Sidor Karpovie eitli
alardan yaklap duruyor, onu kkrtmaya abalyordu:
"Aah, ah! derdi rnein Lapot. "Bizden baka herkesin battaniyesi
var. N eyse ki Sidor Kapovi bizden yana. Bak greceksiniz, o bize ne
gerekirse verecek!"
Bu szleri duyan Kalabuda, ban evirir homurdanmaya balard:
"Amma da akgz bunlar yani... Sidor Karpovi bize verirmi..."
Lapot gene bir punduna getirdiinde, yaknmasnn tonunu yle
inceltmi olarak onu etkilemeye alrd rnein:
HASAT BAYRAMI
397
398
YAAM YOLU n
HASAT BAYRAMI
399
400
YAAM YOLU H
bir kyl gmlei giymi bakan, masann zerindeki bir kda elini
yaym duruyordu.
"Bir dakika, Sidor!" dedi. "Ak syle, battaniye vereceine sz verdin
mi?"
Kalabuda kzard ve kollarm iki yana at.
"eyyy... Battaniye sz edildi! Sz verdimse ne olur?
Sra olmu ocuklarn nnde hem de?
Evet, ocuklarn nnde. ocuklar sra olmutu...
Seni omuzlarna aldlar m, havaya frlattlar m?
ocuk deil mi! Omuzlarna da aldlar, havaya da frlattlar, fi
limden ne gelir?
k paralan!
Efendim?
k paray dedim! Battaniyelerin verilmesine karar verilmitir."
Yarglar glmsedi. Kalabuda, "evre"sine dnd, ben onlara
gsteririm gibilerden bir eyler syledi.
Birka gn bekledik, sonra Zadorov, Kalabuda'ya gitti. Ya battaniye
ya da para alacakt. Sidor Karpovi, Zadorov'u odasna almam. Malzeme
mdr u aklamay yapm:
"Neden yasal yollara bavurdunuz, anlamyorum! Ayp deil mi?
Bu iler byle mi yaplr? Siz byle mi davranrsnz? imdi karmza
km ya para ya battaniye diyorsunuz. Hakem Kurulunun karan da
elimde. te, grdnz m?
Eee, yani?
Yanisi manisi yok! Bir daha buraya gelmeyin ltfen! Belki karan
temyiz ederiz? Ya da en iyi olaslkla, gelecek yln btesine alrz. Sanki
urdan bakkaldan drt yz battaniye alp size veriverecekmiiz gibi p
diye geliyorsunuz! Buras saygm bir devlet dairesidir, oyuncak deil!"
Zadorov ylgn bir durumda kasabadan geldi. Btn geceyi Ko
mutanlar Kuruluyla hararetli bir tartma yaparak geirdik, sonunda
Ukrayna Hkmet baknna bir dileke gndermeye karar verdik. Ama
ertesi gn ilk bakta ok yaln ve doal grnen bir baka k yolu
bulundu. Bu, ocuklar iin ylesine beklenmedik, ylesine elendirici
bir zm yoluydu ki, herkes glmekten katlyor, sevin iinde atlayp
zplyordu. Kalabudanm Toplulua gelecei an herkes iple ekiyordu
HASAT BAYRAMI
401
402
YAAM YOLU H
hatta, byk bir abayla mendilini karp gzlerinden gelen yalan bile
sildi. Kalabuda, sonra glmseye glmseye cebinden ek defterini
kard, eki yazd.
Hasat bayram 5 Temmuzda kutland. Bu bizim en eski bayram
larmzdan biridir, o gn takvimimizde tatil gn olarak yazldr, ve
kutlama trenleri, oktan saptanmtr. Ama bu kez, btn "askeri"
operasyonlann bitmi olmas nedeniyle, Topluluu sergileme fikri ar
basmaktayd. Bu fikir, en birincisinden en sonuncusuna dek btn
ocuklar sarmt, yle ki, bayram hazrlklanna balamak iin herhangi
bir buyruk karmak gerekli olmad, hazrlklar, tek bir amaca ynelikti:
her ey birinci snf olacakt. imdi aa yukan her eyimiz tamamd.
Yataklanmz yepyeni krmz battaniyelerle sslenmiti. Gln yzeyi
ayna gibi parlyordu, tepemizin bayrlarnda, gelecein meyvalklann
oluturacak yedi yeni geni set vard. Her ey elden geirilmiti. Silanti,
domuzlan kesmekte, Butsai'nin karma mfrezesi ssleri, sloganlan as
maktayd.
Temmuzun ikisinde, on nc mfreze bayramlk giysilerim kuanp
Jeveli'nin bakanlnda kasabaya davetiye datmaya gittiler.
Bayram gn, kaldrlacak olan yanm hektar avdann ekili olduu
alann evresi bayraklarla iaretlenecek, tarlaya giden yol, bayrak ve
taklarla sslenecekti. Kabul kurulu iin giri kapsna kk bir masa
konmutu. Gle inen yamacn tepesine, alt yz kiilik yemde masalan
yerletirilmiti. Ve tatl bir rzgr, beyaz masa rtlerinin kelerini,
vazolarndaki iekleri ve yemekhane kurulu yelerinin beyaz ceketlerinin
eteklerini hafif hafif kmldatyordu.
Krmz ksa pantolon, beyaz gm lek ve geni kenarl Kafkas apkalar
kuanm olan Sinenki'yle Zayenko, apkn'la Mari'nin zerinde, bahe
kapmza alan yolun aasnda nbet tutmaktaydlar. kisinin de
omuzlanndan, gerek tavan tyyle evrelenmi beyaz pelerinler dal
galanyordu. Vanya Zayenko bir haftann iinde on dokuz sinyalimizi
de ezberlemi bulunuyordu. Borazanclar mfrezesi komutan Gorkovski,
bayram sresince borazanc ba olma onurunu hakl olarak ona balad.
Delikanllarn borazanlan omuzlarna aprazlamasna asl beyaz saten
bir kordelaya balanmt.
Saat tam onda, Rizhov istasyonundan gelen ilk konuklar bayrn
HASAT BAYRAMI
403
404
YAAM YOLU n
|
(
s
j
|
\
|
i
|
HASAT BAYRAMI
405
406
YAAM YOLU II
HASAT BAYRAMI
407
408
YAAM YOLU H
HASAT BAYRAMI
409
Bunn oran indirdi. yz elli ocuk bir anda tarlaya dald. Elleri
ve ayaklan biilmi baaklar arasnda panldyordu. Glyor, itiip
kakyor, birer lastik top gibi zplaya zplaya baaklan demetliyor, bime
makinalannm ardna taklyor, iki kiilik kmeler halinde demetlerin
zerine atlyor, kendi mfrezeleri iin demet kapyorlard.
"Bu on beinci mfrezenin! Hayr, bu dokuzuneunun!..."
Konuklar, katla katla gldler, yanmza gelen Kalabuda, Bregel'e
ciddi ciddi bakt.
"Bir de kalkm ne diyorsun... unlara bak!"
Bregel glmsedi.
"Tamam, bakyorum. ok gzel alyorlar, hepsi en akrak, ama
alt taraf i yapyorlar!"
Kalabuda anlalmaz sesler kard, ama Bregel'e hibir ey sylemedi.
Sinekkayd tralya fkeli fkeli bakt:
"Bu kadnla konumann anlam yok!" dedi.
Mutlu ve heyecanl grnen Yuryev, elimi skt ve Jurinskaya'ya yle
dedi:
"Ama, unlara bak yani! Dnsene! Yani. Neden bilmem ok
heyecanlandnyor bu ocuklar beni. Tamam, bugn bayram, i gn deil,
tamam ama... Ne, biliyor musun, emein gcn gryor insan.
Anlyorsun, deil m i!"
Sinekkayd tral yolda elebi baklarla Yuryev'e bakt:
"Emein gc m? Hh! Olabilir! Ama imdi, emekleri, gleri
kanrmamn ne lemi var? Bak, benim houma giden ne, biliyor musun,
ocuklar mutlu, belli bir dzen kurmular ve almay renmiler. ok
iyi bir balang. Vallahi ok iyi bir balang! Siz ne dersiniz Yolda
Bregel?"
Bregel bir ey demeye frsat bulamad, nk o srada Sinenki, tam
nmzde apkn'm dizginlerini tutmu, cikliyordu:
"Beni Burun gnderdi... Demetleri yyorlar. Herkes demet ynlannn bana!"
Demetlerin oluturduu tepelerin evresinde durarak marmz
syledik. Semra baz konumalar yapld. Bazlan iyi, bazlan kt
konumalard belki, ama hepsi de itendi, ve konuanlann hepsi de,
duygulu, gzel insanlard; festival, ocuklar, gkyznn yaknl,
tarladaki ekirgelerin sesleri duygulandrmt yreklerini.
410
YAAM YOLU H
Tarladan dnnce hekes yemee oturdu. Kim daha byk, kim daha
gen, kim daha nemli demedik, hep birlikte kurulduk masalara. Bugn,
Yolda Zoya bile akalar yapyor, kahkahalar atyordu.
enlikler, ge vakte dek srd. eitli top oyunlar, elim sende, krebe
oynand. Kalabuda'nm gzleri baland, eline uzun bir ip verildi, elinde
kk bir anla onu artan ocuu yakalamas istendi. Sonra konuklar,
glmzde yzmeye buyur edildi. Bundan sonra ocuklar meydanda
kk bir konser verdiler, arklar sylediler. Bu gsteri, gelecek be yln
kendilerine getirmesini istedikleri eyleri dile getiren uyakl bir arkyla
balad. ocuklar, yeni bir atelye, tepeyi batan ayaa kaplayacak bir
meyvalk ve, eer olabilirse... elektrikle alan dev bir salncak is
tiyorlard.
"iir", u umutlan dile getiren dizelerle bitiyordu:
K aslarm z olmasn otom obil lstii
Yartrn onlarla su verilm i elii.
411
412
YAAM YOLU H
413
414
YAAM YOLU H
Ama cinsel yaam erken yata, hemen hemen ocuklukta balam bir
kz, yalnz bedensel ve ruhsal olarak geri olmakla kalmaz, byk, karmak
ve son derece ac verici bir okun da kurbandr. ekingen bir ak
saklk, kstahlk, anlay ya da acuna duygulan yanstan bilgili
baklann hedefi olur. Bu baklar, sulama ykldr. Kzn, zntsn
unutmasna engel olurlar, ondaki alaklk duygusunun, sululuk duy
gusunun canl kalmasn salarlar. Bu sululuk duygusunun yan sra,
azck da ilkel bir gurur duygusu yaar kzn yreinde. teki kzlar, onun
yannda toydur daha, ocuktur hepsi, oysa kendisi, bugne bugn bir
kadndr, bakalan iin gizem olma durumunu koruyan bir eyi yaamtr,
erkekler karsnda gldr o, bu gcn tadn karmtr, onu tanm
ve uygulamtr. Kiinin, ac ve gurur, yoksunluk ve stnlk, sessiz
gzyalanyla slak geceler ve iveli yaklamlarla dolu gndzlerden
oluan bu karmak an iinde yerini bulmas, o yere smsk tutunmas,
yepyeni deneyler, yeni alkanlklar, yeni ustalklar oluturmas iin elik
bir iradeye gereksinimi vardr.
Vera'nm ahsnda, bu sorunlann tmyle birden karlam bu
lunuyordum. Kuryaj'a tanmamzdan sonra da beni ok zmt Vera,
ve daha balangta, kendi yaamnn iplerine pek ok dm katt,
dndrp dolatrd kukusunu duyuyordum. Onunla olan ilikilerimde
en byk ustalk gerektiren ey, bu kzla konumay baarabilmekti. ok
alngan ve kaprisli bir kzd, her zaman benden kaarak kendisiyle1
konumama engel olur, gider harman yerinde ya da bir baka kovukta
alar alar gelirdi. Bir de, onun srekli deien sevgililerine tkezlerdi
insan. Onun arkadalklarna son vermesi, pek bir sorun yaratmazd, nk
ekek arkadan yrei Komutanlar Kurulu nnde dikilmek ve Lapotun
u ansn yantlamak korkusuyla doluydu:
"Hazrola ge ve anlat bakalm!
Sonunda Vera Topluluk yesi ocuklarn diine gre olmadm anlad
ve ak servenleri iin daha salam bir taban aramaya koyuldu. Yz
sivilceli, suratsz bir gen olan ve ceketindeki san srmalan uygarln
vard en son noktann simgesi sayan Rizhovlu telgraf, onun dikkatini
ekti. Balangta Vera onunla korulukta buluurdu. ocuklar (lara orda
rastlar, kz paylard geri, ama onun bekiliini yapmaktan usanmlard.
415
416
YAAM YOLU
417
418
YAAM YOLU H
419
420
YAAM YOLU n
421
422
YAAM YOLU H
423
424
YAAM YOLU D
Ve bir kez daha bahar geldi! Hem de yle abuk geldi ki, grecektiniz!
Her ey gn iinde olup bitti. Kuru, yer yer topraklam buz tabakas,
hl, dmdz, asfalttan faiksz patikalarmzda parlamakta. Biri bo
kovalan neeli bir tngrtyla sallaya sallaya arabasn sryor kei yo
lunda. Gk masmavi, marur ve sevinli. Demek ve toplant binasnn
n kaps ardna dek alm, tertemiz ykanm talarna iki sra kee
serilmi bulunan giri, bu allmadk tatl serinlikte, her zamankinden
temiz grnyor.
Seralarmz oktan doldurulmu. Camlann rten hasrlar gndzleri
kaldrlyor, tavan ve duvarlan oluturan camlar, salam destekler
zerinde tatl bir meyille kayklm yatyor. Seralann kenarlarnda, fi
deletin kkn kabartmada kullandklan ubuklan tutan kzl olanl
genler oturmu, sonugelmez bir sohbete dalmlar. Gn n ilk kez
1924 ylnda gren ve yaamnda ilk kez yeryznn topraklan zerinde
dilediince yuvarlanmakta olan Jenya Jurbina, seralann usuz bucaksz
derinliklerine bakyor, baklann apkn'n oturduu ahra korkuyla
evirerek kendisini ilgilendiren somlan soruyor:
"Kim saban srecek peki? ocuklar m? aplan m srecek? ocuklar
m? Nasl saban srlr?"
425
426
YAAM YOLU H
Topluluu iin bir bina yaptk, bitmek zere. Bir bakmanz istiyoruz...
Eitbilimsel adan yani..."
Gittik.
atm kaldm. Bu bina sokak ocuklar iin yaplmt ha? Gepgeni,
aydnlk salonlar! Parke demeler, boyal tavanlar!
Yedi yl boyunca bouna d kurup durmamtm demek! Gelecein
eitbilim saraylarn bouna canlandrmamm gzmn nnde! Biraz
da gpta duygularyla, "eitbilimsel grlerimi" syledim eka'nn
adamlarna. Onlar da szlerimi eitbilimsel deneyimlerimin meyvas
olarak algladlar ve bana teekkr ettiler.
Bizim Toplulua dndm. Yreim ktcl olmayan kskanlk
duygularyla doluydu. Bu toplulukta alacak olanlar, ne anslyd.
Tanrm! Aslnda, bir saray ina etmek kolayd, ancak bundan ok daha
g bir i vard. Kayglarm uzun srmedi ama Benim Topluluum, btn
saraylardan daha gzel deil miydi?
Eyllde Vera bir olan ocuk dourdu. Yolda Zoya Toplulua geldi,
odama girerek kapm ardndan kapatt ve fkesini zerime boca etti.
"Eee, artk sizin kzlar ocuk douruyorlar ha?
Neden oul? Hem neden bu sizi byle telalandryor?
Telalanmak ha? Kzlar ocuk douruyor!
Elbette ocuk douracaklar. Baka ne dourabilirler ki?
akay brakn Yolda!
aka etmiyorum.
Hemen bir tutanak tutalm.
Nfus memurluu gerekeni yapt.
Nfus memurluu baka, bizim memurluumuz baka ama...
Sizin doum kd verme yetkiniz var m, yok.
Doum deil, hayr... daha da kts!
Doumdan da kt ha? Daha kt hibir ey yok sanyordum.
Yanlmyorsam Schopenhauer der ki...
Yolda, byle konumay brakn, ltfen!
Buna hi niyetim yok.
Yok ha? Bu da ne demek oluyor?
Bakn, ciddi konumam ister misiniz? Bu demek oluyor ki, bktm
artk! Her eyden bktm! ekin gidin burdan, tutanak falan tutturmam
427
428
YAAM YOLU H
429
430
YAAM YOLU H
431
432
YAAM YOLU H
433
434
YAAM YOLU H
bir yaran olmaz nk. Bence ona bir kpek kulbesi yapalm, hav
lamay retelim. gn a brakalm da gnn grsn! Ama oda
larmza, salonlarmza alamayz onu."
Bu ok ar, incitici bir konumayd. Yarg krssnde oturan Vanya
Zayenko, kahkahalarla glyordu. Arkadi gzlerini ar ar Miaya
evirdi, kzard, baka tarafa bakmaya balad.
Bregel sz istedi.
"Hepimiz syleyeceimizi sylesek de ondan sonra konusanz, daha
iyi olmaz m? diye yantlad onu yarg.
Ama Bregel'in stelemesi zerine Kudlati konumasna izin verdi.
Kadn krsye geti ve ok hararetli bir konuma yapt. Szlerinden
bazsn hl anmsanm:
"Bu ocuu hrszlktan yarglyorsunuz. Buradaki herkes onun sulu
olduunu, ar cezaya arptnlmas gerektiini sylyor. Bazlan top
luluktan atlmasn bile istiyor. Tamam, ocuk sulu, ama teki Topluluk
yeleri daha da sulu."
Salon, derin bir sessizlie brnd. ocuklar, boyunlann uzatarak
Ujikovun hrszlndan kendilerinin sulu olduunu ne sren kiiyi
grmeye abaladlar.
"... Ujikov, bir yldr burada sizinle yayor ve hl hrszlk yapyor.
Demek onu kt yetitirmisiniz, demek onu doru bir yntemle ele
almay, ona insanca yaklamay baaramamsnz, ona nasl yaana
can, doru yolu retememisiniz. Burda onun kt bir ii olduu,
daha nce de yoldalarndan bir eyler ald syleniyor. Bu da Arkadi'ye gereken ilginin gsterilmediini kantlar ancak."
Kk ocuklanmm keskin gzleri, tehlikeyi sezdi ve yoldalanna
huzursuz baklar yolladlar. unu sylemek gerekir ki, kayglan yersiz
deildi, nk o anda, Topluluk byk bir tehlikeyle kar karya bu
lunuyordu. Ama Bregel toplantda alnan tehlike anlarn fark etmedi.
Konumasn, ok dokunakl szlerle tamamlad:
"Arkadi'yi cezalandrmak demek, ondan almak demek olacaktr.
Bu trden duygulara yer vermemelisiniz yaantnzda. Arkadi'nin u
anda size gereksinmesi olduunu kabul etmelisiniz, ok tehlikeli bir
noktada bulunuyor u anda kendisi, hepiniz ona saldrdnz, az nce biri
onu hayvan yerine koydu. Birka iyi ocuk, Arkadi'yi korumalanna
almakla grevlendirilmelidir. Yardm edin zavallya."
435
436
YAAM YOLU H
437
438
YAAM YOLU H
439
440
YAAM YOLU II
441
442
YAAM YOLU H
DLLER
O dnem aralktan temmuza dek harikulade gnlerle doluydu.
O gnlerde yelkenleri frtnada savrulan lgn bir gemi gibiydim, ama
gemimde her biri kendine gre harikulade olan iki Topluluk yol al
maktayd.
Zejinskililer saylarn hzla aa yukan yz elliye kardlar. Otuz
kiilik kme halinde, hepsi de sapna dek sokak serserisi, hepsi de
seilmi birer rnek olan yeni gler aramza katld. Komndekilerin
yaam, temiz, uygar bir grnm sergilemekteydi ve dardan bakan
onlann yerinde olmak bile isterdi. Onlara gptayla bakan pek ok kii
vard gerekten ama bunlardan hibiri sokak serserisi deildi.
Zerjinski'liler halkn iine, geni beyaz gmlek yakalarnn ssledii
iyi kumalardan yaplm elbiselerle karlard. Bandolan, en iyi cins
madenden yaplm aletlerden oluuyordu; borazanlannn zerindeyse,
Prag'daki nl bir mzik aleti fabrikasnn damgas vard. Komn
yeleri, ii kulplerine, eka kulplerine rahata girip kabilirler, al
yanaklan, dostluk dolu yrekleri temiz ve pak klklaryla ok ho
DLLER
443
444
YAAM YOLU H
DLLER
445
446
YAAM YOLU n
DLLER
447
448
YAAM YOLU D
DLLER
449
450
YAAM YOLU II
DLLER
451
"Ekim... Dnsenize, alt ay! Alt aya kadar kim le, kim kala!
stelik, alt ayda iki bin ruble, iki bin ruble daha getirir. Ve stelik, ahu:
alt ay boyunca bombo duracak yle! Akl kn m bu? Sermayemizi
donduracak myz yani!"
Solomon Borisovi, donmu sermayeden sz ederken son derece
masum havalara brnd.
"Beni uyku tutmaz," dedi. "Yaplacak bunca i varken, nasl uyur
insan? Her bir dakika, herhangi bir mli deerdir, bir i demektir. n
sanlarn bunca uzun sre uyumasna kim karar vermi anlamyorum!"
Dndk, daha dn bizden yoksulu yoktu, imdiyse Solomon Bo
risovi ortal keresteye, demir ve tezgahlara bomutu. gnlerimiz
srekli olarak u szlerle balyor ve bitiyordu: tavsiye mektubu, ek,
avans, fatura, on bin, yirmi bin. Solomon Borisovi, Komutanlar Kurulu
toplantsnda ocuklarn, pantolon iin yz ruble gerektii konu
sundaki isteklerini, bylesi acnas miktarlar dudak bkerek, azarlamal
bir yzle dinlerdi.
"Bu konuda konumaya ne gerek var? ocuklara pantolon gerek,
ama yz rublelik deil... onlar be para etmez... pantolon iin bin ruble
gerek!
Peki nerden bulacaz paray diye sordu ocuklar.
Elleriniz var, kafanz da var. Kafalarnzn ne ie yaradn sorun
kendinize bakalm. apka giymeye mi yaryor bu kafalar? Hayr efendim!
Atelyelerde eyrek saat fazla aln, size hemen bin ruble, hatta,
kardnz ie gre belki de daha fazla bulacam."
Solomon Borisovi, daha ok depoyu andran entipften atelyelerini
elden dme ucuz tezgahlarla, ve yasaklardan oluan iplerle birbirine
balanm er p trnden ne varsa onunla doldurdu, ocuklar da
kafalarm sevinerek bu plere gmdler. Neler yaplmyordu ki bu
iliklerde? Toplant masalar m istersiniz, karyola m, yadanlk m,
ksa pantolon mu, gmlek, sra, sandalye ya da yangn sndrme musluu
mu... Ne isterseniz, hem de ne kadar isterseniz emrinizdeydi. nk
Solomon Borisovi'in sanayisinde iblm doruuna varm bulu
nuyordu.
"Demek marangoz olmak istemiyorsun, ha? Biliyorum, ma
rangozluu sevmiyorsun, doktor olacaksn sen. Tamam, senden sandalye
452
YAAM YOLU H
DLLER
453
454
YAAM YOLU H
DLLER
455
456
YAAM YOLU II
DLLER
457
458
YAAM YOLU H
DLLER
459
460
YAAM YOLU D
SONDEY
461
SONDEY
Aradan yedi yl geti. Bu anlattklarmn hepsi tarih oldu imdi.
Gorki'yi gtren trenin kalkt gn dn gibi anmsarm hl.
Duygularmz ve dncelerimiz treni izlemekteydi, ocuklarn gzleri,
daha hl aynl szlerinin scaklyla panldyordu ve imdi kk bir
i beni beklemekteydi. Gorki'liler ve Zerjinski'liler platform boyunca
sra olmulard, iki bandonun borazanlar, ve sancaklarn tepelikleri
pnl prl palyordu. Rizhov'a giden banliy treni kar platformdan
hareket etmek zereydi. Jurbin bana geldi:
"Gorki'liler trene binebilir mi?
Evet."
ocuklar yanmdan koarak trene doru gittiler, pirin alg aletleri
yanmdan geti, ipek ilemeli eski flamamz yanmdan geti. Bir de
baktm, trenin tm pencerelerinden kme kme kzl erkekli ocuk
sarkyor. Gzlerim ksp bana baktlar, seslendiler:
"Anton Semyonovi, bizim vagona gelin!
Gelmiyor musunuz? Zejinski'ye mi gidiyorsunuz?
Yarn bize, Toplulua geleceksiniz, deil mi?
O zamanlar glydm. Kklere glmsedim. Jurbin yanma
geldiinde, "izine ayrlmam nedeniyle Topluluk mdrlnn kendi
ynetimine verildiini bildiren kd uzattm.
Jurbin kda bo gzlerle bakt.
"Yani her ey bitti mi?
Evet, dedim.
Ama... nasd..." diye sze balad Jurbin ama grevlinin kulaktan
sar eden dd, gerisini getirmesine olanak tanmad. Elden ne gelir
gibilerden bir hareket yapt, tren pencerelerine arkasn vere vere y
rd.
462
YAAM YOLU H.
SONDEY
463
464
YAAM YOLU II
SONDEY
465
ssl sra sra tezgah, kurnaz kurnaz gz krpt bize. Artk Topluluk
yelerinin elinden ksa pantolon kmyor, ya da sandalye aya, karyola
kmyor, yz paradan yaplm "yksek matematik" kokan eitli
aletler retiyor elleri imdi.
Topluluktaki herkes, tpk yllar nce bize pancarlarn, Simmenthal
ineklerin, domuzumuz Vasili Vassilyevi'in ve de atmz apkmm
duyurduu heyecan, imdi yksek matematie gsteriyor.
O byk "Zerjinski matkab montaj atelyesinden kp da kontrol
masasna konduunda, ve de oktan bym olan Vaska Alekseyev,
matkaba elektrik verdiinde, mhendislerin, Topluluk yelerinin ve
iilerin omuzlarnda ykselen bir yn ba, merakla eilmi, makinann
homurtularna kulak kesilmiti.
Ba mhendis Gorbunov fkeyle, "Kvlcm sayor! diye haykrd.
Allah kahretsin! Kvlcm sayor!" dedi Vaska.
fkelerini gizleme abas iinde glmseyerek montaj atelyesine
gtrdler matkab, paralarna ayrdlar, kontrol ettiler, yksek ma
tematiin tm kurallarn uyguladlar, ozalit kopyalarn gn sa
bahtan akama dek hrdattlar. Pergeller ozalitler zerinde gezindi
durdu, hassas "Kellenberger" frezeler, paralardaki ellide bir santimlik
fazlal ald, ocuklarn hassas parmaklan en ince aynntlan bir araya
getirdi, hassas yrekleri, kalite kontroln sonucunu heyecanla beklemeye
balad.
gn sonra "Zerjinski matkab" ikinci kez kontrol masasna
yatinld, bir kez daha kafalar zerine eildi ve bir kez daha ba mhendis
Gorbunov'dan zgn bir haykr duyuldu:
"Kvlcm sayor!
Kvlcm sayor hayvan! diye yankd Vaska Alekseyev.
Ama 'Amerikal' kvlcm samyordu, dedi Gorbunov gizlen
memi bir kskanlkla.
Pekl sayordu, dedi ordan Vaska.
Hayr, samyordu, dedi, bir baka mhendis.
Pekl kvlcm sayordu!" diye haykrd ocuklar bir azdan.
Kime fkeleneceklerini bilmiyorlard. Kendilerine mi kzsnlard,
tezgahlara m, kalitesinden emin olmadklar Drt Numara elie mi
kzsnlard, ateleme bobinini saran kzlara m yoksa mhendis Gorbunova m.
466
YAAM YOLU H
SONDEY
467
468
YAAM YOLU H
NDEKLER
KNC BLM
Mutluluk.............................................................................................. 5
Otena................... ...........................................................................18
Kiilik zmlemesi.......................................................................... 32
Tiyatromuz........................................................................................ 45
Kulak Eitimi.................................................................................... 63
Eros'un Oklar................. ..................................................................73
Taze G......................................................................................... 85
Dokuzuncu ve Onuncu Mfrezeler................................................... 96
Drdnc zel Mfreze............. ................................ ....................105
Dn............................................................................................... 113
Ayrlmann Acs................................ ............................................130
Gz................................................................................................... 139
Ak Belas........................................................................................ 156
"Mzklk Yok".............................................................................. 163
Zor Gnler....................................................................................... 171
Zaporog Topraklar.......... ;..............................................................178
nemli Bir Karar............................................................................ 192
steklerimizi Kabul Ettiriyoruz....................................................... 208
NC BLM
iviler.............................................................................................. 215
nc Mfreze.................................................................................. 235
Kuryaj Grenekleri......................................................................... 256
ler Yolunda
dil................
Be G n..........................
Yz Yetmi B .......
Hopak..............................
"Dnme".........................
Olimposun Eteklerinde..
Hasat Bayram................
Yaam Srp Gidiyor.....
"Yardm Edin Zavallya"
dller............................
Sondeyi..........................
,271
.287
.301
,320
,334
,353
,370
.387
.410
,427
,442
.461
A N T O N S. M A K A R E N K O
9789753 880947
i
-K D V D A H L -