(323-281)

Razdoblje koje nastaje poslije

Aleksandrove smrti naziva se doba
dijadoha.
Dijadosima se nazivaju generali koji su
nakon Aleksandrove smrti
meusobnim ratovima podijelili dravu
Dijadosi nisu smatrani nasljednicima
Aleksandra kao kralja Makedonaca i
Azije, nego nasljednicima vlasti nad
velikim teritorijalnim podrujem.
Sa vladavinom dijadoha poinje jedan
od najburnijih perioda antike historije

Nijedan period antike historije ne

izgleda tako mraan, nepovezan, zamren
kao ovaj, zbog mnotva linosti koje
uzimaju uea u dogaajima i
raznovrsnosti zemalja u kojima se ovi
odigravaju, zbog toga to svaka od ovih
linosti igra ulogu za sebe, a ipak je
povezana sa ostalima u jednu cjelinu. Ovo
je doba vanije od ranijih jer je izazvalo
krupne promjene na velikom prostoru i
zato to se bez njega ne moe shvatiti ni
poznija historija Grke, ni rimski poduhvati
protiv Grka i istonih zemalja

K. Mannert, Istorija neposrednih

Aleksandrovih nasljednika

Makedonci nisu poznavali nasljedno

pravo najstarijeg sina. Krunski savjet je
odluivao o izboru najsposobnijeg
nasljednika iz kraljevske porodice.
Aleksandar se obraunao sa svim
eventualnim konkurentima za
prijestolje, te je poslije njegove smrti
ostao samo Arhidaj, maloumni sin
Filipa.
Roksana je bila trudna i to je dovelo do
razliitosti miljenja oko toga ko treba
nasljediti Aleksandra

Vojska makedonskih seljaka koja nije

dijelila Aleksandrove ambicije za
osvajanjem dalekih prostranstva, te u
ijim je oima rat prvenstveno sluio
kao sredstvo za pljaku, svoj glas su
dali Arhidaju.
Generali koji su slijedili Aleksandra na
vojnim pohodima svjesni mogunosti
iskoritavanja pokorenih krajeva
smatrali su da pravi nasljednik treba
biti neroeni sin koji po svom porijeklu
preko oca ima pravno na vlast u
Makedoniji, a preko majke u Iranu

Napravljen je kompromisni dogovor i

odlueno je da e djeak Aleksandar IV i
Arhidaj Filip vladati zajedno
Vladu e predvoditi Perdika, ali mu je kao
pomaga dodijeljen Krater koji je bio
tutor vladara
U slijedeih 50 godina vodit e se
estoke borbe oko vlasti izmeu
dijadoha.
Ovaj period je obiljeen ne tako rijetkim
udruivanjem protiv onoga koji u tom
trenutku ima najveu vlast, branei ideju
jedinstva carstva ili istiui separistike
tenje, te istupajui u ime kraljeva ili
svoje lino ime

Antipatar- jedini ivi

predstavnik stare
Filipove garde koji se
nije slagao sa
Aleksandrovom novom
politikom osvajanja
istonih krajeva
Krater- vjerni
Aleksandrov pratilac u
pohodima
Perdika- kojem je
Aleksandar na samrti
dao carski prsten
Ptolomej- jedan od
njegovih najbliih ljudi

Seleuk- dobar vojnik i

diplomata
Lizimarh- nasilnik i
grubijan
Antigon Jednookinadmeni i samouvjereni
Demetrije Poliorketnajmai od dijadoha,
ambiciozan, razborit
Eumen-lojalni i
umjereni Grk
Pir-epirski kralj, koji
nije bio Aleksandrov
suvremenik

Odmah nakon podjele satrapija dolazi

do borbe za vlast meu
vojskovoama. Antigon i Leonat su
odbili podrati Eumena pri
zauzimanju Kapadokije
Perdika je poveo vojsku na
ahemedinskog satrapa koji je jo
uvijek bio na vlasti. Nakon toga je
Perdika osporio Krateru poloaj
kraljevog staratelja i na to mjesto
imenovao sebe. Za suprugu je uzeo
Kelopatru-Aleksandrovu sestru

U Babilonu su 323. godine podijeljene

satrapije izmeu vojskovoa na slijedei
nain:
Antipatro je potvren kao evropski
strateg, Antigon Jednooki imenovan je
satrapom u Frigiji, Lidiji i Pamfiliji.
Lizmarhu je pripala Trakija, helespontska
Frigija Leonatu, Egipat Ptolomeju,
Eumenu je pripala Kapadokija, Krater se
vratio u Babilon, Sirija je pripala
Laomedontu, Antipatru su pripale
Makedonija i Grka
Od istaknutih linosti samo Seleuk nije
dobio satrapiju

neuspjeni ustanak u Grkoj protiv makedonske vlasti i Antipatera,

makedonskog namjesnika u Grkoj.
Ustanak su pokrenuli Atena i Etolski savez. Atenjani su uveli vojnu obvezu za
sve mukarce ispod 40 godina i uzeli u slubu 8000 plaenika. Antipater se htio
povui u Makedoniju i priekati pojaanje iz Grke. Leosten, atenski
vojskovoa, postavio je vojsku kod klancaTermopile i time zatvorio put
Antipateru i prisilio ga na bitku. U bitci kod Heraklije, Leosten je pobijedio
Antipatera. Antipater se zatim povukao u grad Lamija, koji je Leosten stavio
pod opsadu. Antipater je ponudio Leostenu pregovore, to je ovaj
odbio.Makedonski vojskovoa Leonat, koji je krenuo u pomo Antipateru,
takoer je doivio poraz. Tu su poginuli i Leosten i Leonat. Ipak se Antipater
uspio izvui iz Lamije i povui u Makedoniju.
Meutim, Makedonci su imali potpunu pomorsku prevlast. Antipater i Krater
su, udrueni, pobijedili oslabljene Grke u odlunojbitci kod Kranona
322.god.s.e.
Ovim ratom Atena je prestala biti velika pomorska sila. Atena je bila prisiljena
platiti ratnu odtetu i prihvatiti oligarhijsko vladanje 9000 najbogatijih
Atenjana.

Zahvaljujui Perdikinim aspiracijama na

kraljevsku krunu, stvorena je prva
koalicija dijahoda koja je bila usmjerena
protiv njega.
Koaliciju su inili Antigon Jednooki koji
se osjeao ugroenim zbog neposredne
blizine Eumena. Krater koji nije
priznavao ponitenje svog starateljstva
nad kraljevima. Lizimarh koji se plaio
za svoju vlast u Trakiji. Antipatar koji je
vodio samostalnu politiku u Makedoniji i
Grkoj, te Ptolomej koji se nadao da e
Aleksandrovo tijelo pokopati u Memfisu.

Prvi sukob dijadoha

Peridika je krenuo u kaznenu ekspediciju u

Egipat (321. god.s.e.), ali je ubijen od svojih
vojnika koji su Ptolomeju ponudili funkciju
hilijarha. Ptolomej odbija ovu funkciju, te je
vojnici dodjeljuju Antipatru koji sada vri novu
raspodjelu satrapija.Antipatar postaje
regent.Antigon zadrava Frigiju, Likiju i
Pamfiliju.Ptolemej zadravaEgipat, aLizimah
Trakiju, dok Perdikine ubojice dobijaju istone
krajeve.SeleukdobijaBabilon, Pejton dobija
Mediju, a AntigenElamsa Suzom. Antipater
zadrava kontrolu Evrope.

U ljeto 319.godine umire Antipatro, te

su u borbu za vloast ukljuuje njegov
sin Kasandar kojeg Antipatro nije
imenovao svojim nasljednikom.
Antipatro je za nasljednika imenovao
Poliperhonta to e dovesti do novih
sukoba.
Kasandrova ambicija nije bila vladavina
cijelim carstvom, nego je imao elju da
kao Ptolomej vlada jednim dijelom.
Njegove pretenzije su bile usmjerene
kao Grkoj i Makedoniji

Stvaranje druge kolacije doprinjela je

injenica da je Antipatro prije smrti
zatitnikom kraljeva imanovao
Poliperhona koji e zbog toga dobiti
neprijatelje u vidu Antigona, Lizimarha,
Kasandra i Prometeja.
U novom sukobu dijadoha ratne
operacije su se vodile na dva fronta: u
Grkoj izmeu Poliperhonta i Kasandra i
u MalojAziji izmeu Antigona i Eumena

Poliperhont se naao u nezgodnoj

situaciji, ni u Makedoniji nije dobio
podrku jer je kralj Arhidaj Filip
odluio stati na Kasandrovu stranu.
Poliperhont je shvatio da se jedini
nain pariranja Kasandru krije u
davanju slobode grkim gradovima,
kojima je odluio ukinuti oligarhiju i
obnoviti demokratiju.
Osnovni cilj akta je bio
onemoguavanje Kasandrove
aktivnosti u gradovima gdje su se
nalazili makedonski garnizoni.

Poliperhovu i Kasandrovu odsutnost iz

Makedonije koristi Olimpijada koja se
iz prognanstva u Epir vraa u Pelu i
nareuje smaknue Arhidaja. Tako je
u svojoj osmoj godini Aleksandar IV
postao jedini kralj.
Poliperh se stavlja u zatitu kralja i
Aleksandrove majke, a Kasandar ne
krije mrnju prema njima

U meuvremenu dolazi do sukoba

izmeu Poliperhonta i Kasandra u Ateni.
Poliperhont je pokuao da zauzme grad,
ali bezuspjeno. Atena se odupirala
Kasandru sve do proljea 317. god.s.e. ,
kada je natjerao Atenjanje da prihvate
makedonski garnizon i uspostave reim
zasnovan na cenzusu.

Saznavi da je Olimpija u Pindu,

Kasandar kree sa Peloponeza i opsjeda
grad u kojem se nalazila Aleksandrova
majka, Roksana i sin Aleksandar IV.
Opsada je trajala do proljea 316.
god.s.e. kada se grad predaje, a
Olimpija pada u ruke Kasandra koji je
optuuje za ubistvo makedonskih
plemia i ona je nakon javne rasprave
pogubljena. Roksana i Aleksandar IV su
ostali zatvoreni u Amfipolisu.

Na taj nain je Kasandar 316.

zavladao Makedonijom. Da bi
legalizovao svoju vlast oenio se
Filipovom kerkom, Aleksandrovom
polusestrom Tesalonikom.
Vlast nad Makedonijom donijela mu je
vlast i nad Grkom
Poliperhont je za to vrijeme bio kod
Etolaca.
Kasandar je krenuo po njega i na tom
putu je obnovio Tebu

Dok je Kasandar vodio svoje borbe sa

Poliperhontom u Makedoniji i Grkoj,
Antigon je na istoku ratovao sa
Eumenom. Do glavnih sukoba je
dolo u Iranu, Eumen je bio potuen i
vojnici su ga predali Antigonu.
Godine 316. Eumen je ubijen kao
izdajnik i s njim je nestao posljedni
dijadoh koji se borio za legalnog
nasljednika i vladara.

Poslije Eumenove smrti, Antigon ostaje

jedini vladar u Aziji. Njegovo jaanje je
rezultiralo stvaranjem nove koalicije.
Kasandar, Ptolomej, Lizimarh i Seleuk
su mu poslali ultimatum sa zahtjevom
da vrati Seleuku Babilon, Lizimarhu
Frigiju, Ptolomeju Siriju, Kasandru
Kapadokiju i Kilikiju .
Operacije su voene na kopnu i moru

Saveznici su bili moniji na moru, te je

Antigon nastojao da im oduzme luke i
brodogradilita u Siriji i Fenikiji. Sebi za
saveznika je uzeo Poliperhonta.
Antigon alje svoj sina, Demetrija, 312.
god.s.e. na Egipat, ali on kod Gaze
doivljava katastrofalan poraz koji je
rezulirao time da je 311. god.s.e. morao
priznati Kasandra kao staratelja
Aleksandra IV.
Seleuk nakon pobjede kod Gaze, ponovo
zauzima Babilon,a zahtjevao je od
Antigona Perziju i Suzijanu.

Godine 311. dolazi do sklapanja mira

izmeu Antigona i lanova koalicije
Prema odredbama mira Kasandar
ostaje strateg Evrope do punoljetstva
Aleksandra IV. Lizimarh ostaje
gospodar Trakije, a Ptolomej Egipta,
Antigonu je data cijela Azija.
Godinu dana kasnije (309/308. ili
308/307.), Kasandar nareuje
smaknjue Aleksandrovo.

Interesna sfera dijadoha se sada sa

kopna preselila na more i kljune
otoke: Kipar, Rodos i Kretu. Upravo su
se na moru i otocima ukrtavali
putevi dijadoha.
Antigonov smjer je tekao od Male
Azije ka Grkoj, Ptolomejev od Egipta
ka maloazijskim obalama i egejskim
otovima. Kasandru nije bilo mogue
drati Grku niti vladati Makedonijom
bez kontrole nad Egejskim morem.

Pravi obraun meu dijadosima desio

se u Aziji gdje je najopasniji Antigonov
protivnik bio Ptolomej, koji se
prethodno utvrdio na Kipru i poeo je
svoje posjede iriti na maloazijskoj i
sirijskoj obali. Demetrije kree u pomo
svom ocu i nakon to odnosi pobjedu
nad Kiprom (304.god.s.e.) dobija
nadimak Poliorket (osvaja gradova)
Demetrije se kod Salamine sukobio sa
Ptolomejem nad kojim je odnio pobjedu

Nakon pozitivnih vojnikih ishoda

Demetra, Antigona vojska proglaava
kraljem- basileusom.
Prije Antigona se kraljevskom titulom
okrunio Seleuk, ali on se nazivao
babilonskim kraljem, dok se
Antigona smatrao Aleksandrovim
nasljednikom
Ovo je izazvalo lananu reakciju, te
se Kasandro, Ptolomej i Lizimah
proglaavaju kraljevima
(306/305.god.s.e.)

Stvara se nova koalicija protiv Antigona,

koji odluuje blokirati Egipat tako to e
sprijeiti prevoz robe i ljudstva, te
napada ostrvo Rod.
Opsada Roda (305/304.god.s.e.) spada
u najpoznatiju opsadu antike historije.
Demetrije je za opsadu imao na
raspolaganju 40.000 vojnika, 200 ratnih
i 170 transportnih sprava. Opsada je
trajala godinu dana, a Demetrije nije
htio posustati sve dok mu otac nije
izdao drugaiju naredbu.
Rod je pristao dati taoce i ui u savez sa
Antigonom, ali uz uslov da ostane
neutralan u borbi sa Ptolomejem.

Kasandar je u meuvremenu
pokuavao da zauzme Atenu, koja je
izgradila flotu i uspjeno se odupirala
njegovim namjerama. Godine 304.
Demetrije pokazuje incijativu za
ulazak u rat sa Kasandrom u vezi
Atene i ovaj se povlai prema
Termopolima.

Bitka kod Ipsaodigrala

se301.s.e.uFrigiji.Antigoni njegov
sinDemetrije se sukobljavaju
saKasandrom(vladar
Makedonije),Lizimahom (vladar Trakije)
iSeleukom(vladar Babilona i Persije).
Antigon je bio star 80 godina i posedovao je
teritorije dananje Sirije, Turske, Libanona i
Judeje. Imao je ogromnu armiju i dotad je
pobedio mnoge neprijatelje. Imao je ukupno
oko 80.000 vojnika, a od toga 45.000 vojnika
teke peadije, 25.000 vojnika lake peadije,
10.000 koljanika i 75 slonova. Njegovi
neprijatelji su imali neto manje vojnika (oko
70.000 ), ali Seleuk je doao sa 400 slonova.

Antigon je pokuao ponovo ujedinti

Aleksandrovo carstvo. Ovim porazom i
njegovom smru pokuaj ujedinjenja je
propao, a carstvo se definitivno dijeli na
tri vana centra.
Lizimah i Seleuk dijele Antigonove azijske
teritorije. Lizimah dobija zapadnuMalu
Aziju, Kasandrov brat Kilikiju i Likiju, a
Seleuk ostatak.Egipatostaje
podPtolemejidima, Makedonija i Grka su
drugi vaan centar, a Seleuk sa Sirijom i
Babilonom predstavlja trei bitan centar

Bitka kod Ipse je glavna prekretnica u

historiji dijadoha. Raspadom
Antigonove kraljevine nestala je drava
koja je teila da apsorbuje ostale
dijelove carstva. Ideja o legitimnosti
vlasti bila je ve ranije naputena.
Odnosi izmeu Seleuka, Ptolomjeja i
Lizimjarha nisu bili prijatelojski poslije
ove bitke

Godine 298. ili 297. umire Kasandar.

Demetrije odmah kree da zauzme
Atenu, ali je taj pohod bio neuspjean, te
se morao povui na Peloponez.
Drugi njegov napad je bio uspjean i
Atena je paitulirala. Tiranin Lahares, koji
je vladao Atenom nakon bitke kod Ipsa,
nije dobio pomo od ostalih dijadoha koji
su svoju panju usmjeri ka Kasandrovim
teritorijama. Sa Kasandrovom smru
dolazi do novih sukoba koji su sad
usmjereni na Makedoniju.

Od trenutka kada se Demetrije

pojavio u Makedoniji, 295. god., Pir
mu se pretvara u najgoreg
neprijatelja.
Demetrije je u tom periodu bio
najmoniji vladar. Osim Makedonije,
drao je Tesaliju, Halkidu, Pirej, Korint
i veliki dio Peloponeza, Kikladski
savez, Beotiju, Lokridu i Fokidu

Godine 288. Lizimarh i Pir upadaju

istovremeno u Makedoniju, jedan sa
istoka, drugi sa zapada. U egejskim
vodama se pojavljuje i Ptolomejeve
flota, pozivajui Grke u borbu za
osloboenje od Demetrijeve vlasti.
Demetrije bjei iz Makedonije, a Pir se
287. proglaava za kralja Makedonije
Demetrije je krenuo prema istoku gdje
je zarobljen od strane Seleuka i tu
umire 283.god.s.e.

Demetrijevim odlaskom iz Grke 287.

godine, Lizimarh postaje najmoniji
vladar
Godine 284. je bez borbe zauzeo
cijelu Makedoniju i Tesaliju, te se
proglasio makedonskim kraljem

U meuvremenu umire Ptolomej Lag,

osniva dinastije i na njegovo mjesto
dolazi Ptolomej II Filadelf, koji vie nije
odravao dobre veze sa Lizimahom.
Posljednja velika bitka izmeu dijahoda
voena je kod mjesta Kurupediona
(zapadno od Sarda). Ovdje su se
sukobili Lizimarh i Seleuk.
Pobjedu je odnio Seleuk, koji je kao
Lizimarhov nasljednik sada sebe
smatrao kraljem Makedonije.

Nakon pedesetogodinjih borbi, samo

trojica od dijadoha uspijeli su da
budu osnivai dinastija.
Formiranjem tri kraljevinePtolomejevia u Egiptu, Seleukida u
Aziji i Antigonida u Makedoniji,
zavrava se oko 280. god.s.e. doba
dijadoha.