Bajtek 1/86

Z MIKROKOMPUTEREM
NA TY
MIESICZNY DODATEK DO SZTANDARU MODYCH
PIE
RW
SZ
AB Y BY
AK
US
NR 1/86
CENA 100 Z
TA
S
Y
RZ
U
T
MA
RA
E
T
U
P
M
Z KO
LOGO
CO JEST GRANE
TRZECI
WYMIAR
E
I
N
M
I
S
J
B
E
NI
PROLOG
KU
LIT BU
ER
KA
BAJTEK 1/86
WYBIERZ SAM
GRA O JUTRO
Postanowiem, musz
mie komputer
Elwro, czyli profesjonalna
manufaktura
NIE BJ SI MNIE
Dzie dobry
BAJT to 8 bitw, podstawowych jednostek informacji.

BAJTEK to popularne pismo, powicone
temu wszystkiemu, co zprzeksztacaniem informacji si wie. Przede wszystkim chcemy by
pomocni tym, ktrzy ju maj lub chc mie
komputery osobiste tak rozpoczem artyku
wstpny do pierwszego numeru BAJTKA, ktry
wkocu wrzenia ub.r. ukaza si wkioskach
Ruchu. Nasz maluch mia nakad 50 tys.
egzemplarzy, co, jak si natychmiast okazao,
nie zaspokoio potrzeb Czytelnikw. W cigu
pierwszych 10 dni po wyjciu BAJTKA na wiat
przyszo ponad 1,5 tysica listw z probami
opomoc wzdobyciu naszego dodatku izpropozycjami tematw do nastpnych numerw.
To ostatecznie przekonao wszystkich naszych
sojusznikw, e BAJTEK to jest to!
BAJTEK jest miesicznym dodatkiem do
Sztandaru Modych. Ksztatowanie postaw
innowacyjnych, zwalczanie wszelkich przeszkd uniemoliwiajcych peny udzia modego pokolenia w wiatowej grze o jutro,
popieranie talentw, promowanie wszelkich
nowych form dziaania sprzyjajcych przyspieszeniu rozwoju kraju te wszystkie tradycyjne
ju dla Modzieowej Akademii Umiejtnoci
kierunki dziaania bd wnim obecne.
Wydawanie BAJTKA podjto troch na
wariata wychodzc z zaoenia, e pismo
takie jest na obecnym etapie rozwoju informatyki w naszym kraju absolutnie niezbdne iwzwizku ztym kady dzie zwoki jest
dniem bezpowrotnie straconym. BAJTEK powita, gdy powsta musia. Spoecznym wysikiem grupki osb, kosztem czasu wolnego,
nie ogldajc si na angae, biurka i etaty
powstaa najpierw koncepcja, a zaraz potem zebrane zostay materiay do pierwszego
numeru. Pisalimy w nim: Zdajemy sobie
spraw, e na caym wiecie wydawnictwa
tego typu s owiele bardziej efektowne. Kolor, dobry papier, atrakcyjne okadki, wkadki, kasety idyskietki, jako niezbdne zaczniki to ju stao si norm. Mamy nadziej,
e wkrtce iBAJTEK uzyska odpowiednie do
roli spoecznej, jak chcemy, eby spenia,
warunki techniczne. I oto sowa dotrzymalimy. Trzymany przez Was w rku pierwszy
numer duego BAJTKA ukaza si wnaka-
BAJTEK 1/86
str. 6
str. 4
dzie 200 tys. egzemplarzy, czyli czterokrotnie

wikszym ni nakad malucha! Jaki papier
i jaki kolor moglimy zapewni widzicie.
Naszym zdaniem jest niele!
PROGRAMOWA MOE KADY

Prolog
Trzeci wymiar
str. 8
str. 10
Czym chce by BAJTEK? W tej sprawie

nic si nie zmienia: ambicja zespou redagujcego BAJTKA jest najoglniej mwic
zwalczanie analfabetyzmu mikrokomputerowego w Polsce. Chcemy wic, co jest naturalne, trafia do 12, 20lat kw, ale take
do wszystkich, ktrzy postanowili przeama
wsobie lk przed komputerem. Oczywicie
znajd u nas co ciekawego dla siebie rwnie osoby bardziej zaawansowane wprogramowaniu iobsudze komputerw. Ale przede
wszystkim uczy bdziemy elementarza, przynajmniej na razie.
OBOK KOMPUTERA
Wioseka
str. 14
SPOSOBY I SPOSOBIKI
Spectrum i klakson
str. 15
CO JEST GRANE
Tir na nOg
str. 15
ZASTOSOWANIA
Maszyna do pisania i co jeszcze
str. 18
SPRZENIE ZWROTNE
Drogi Bajtku!
Pisali o Bajtku
str. 20
str. 25
JAK TO ROBI INNI

Bajtek na Syberii
Gorczka Krzemowej Doliny
str. 22
str. 24
HARDWARE
Komputery 86
str. 26
CO WARTO PRZYWIE
Spectrum 128 Plus
str. 27
SAMI O SOBIE
Jak wymyliem Bajtka
Pierwszy by ABAKUS
Klubowy Bank Danych
Halo komputer
str 28
str. 28
str. 29
str. 30
TYLKO DLA PRZEDSZKOLAKW

Kubu Literka
str. 31
BAJTEK powsta w sposb nietypowy, jest

nietypowy i bdzie nietypowy. Chcemy abycie sami, nasi drodzy Czytelnicy, redagowali BAJTKA! Zachcamy Was gorco do tego!
Nie stawiamy adnych wymogw typu statusu
akademickiego, czy te limitu wieku. Uwaamy przekonalimy si zreszt, wielokrotnie
otym e ciekawe pomysy moe mie zarwno 14latek, jak i czonek Polskiej Akademii
Nauk. Wana jest oryginalno mylenia ich
przekazania swych dowiadcze innym.
Odebralimy ju kilka telefonw zpytaniami: Czy mona nada dziecku imi Bajtek?
Redakcja nie ma nic przeciwko temu! Postanowilimy nawet posiadaczom tego imienia
zafundowa prenumerat naszego dodatku.
Minister Czonek Rady Ministrw ds. Modziey Aleksander Kwaniewski (lat 31), obieca
nawet pierwszemu Bajtkowi ufundowa jako
wyprawk porzdny komputer osobisty. Czekamy na zgoszenia uwiarygodnione zawiadczeniem zurzdu stanu cywilnego!
Oczywicie, czekamy rwnie na listy
oduym BAJTKU ina Wasze propozycje do
nastpnych numerw. Krytykujecie nas! Zdajemy sobie bowiem spraw z brakw i uomnoci w naszej pracy. Najwaniejsze jednak,
uwaamy, e po wrzeniowym starcie prbnym
BAJTEK wystartowa wreszcie na ostro. Wpowszechnej edukacji informatycznej zaczimy
wreszcie odrabia wPolsce stracony czas.
Waldemar Siwiski
BAJTEK MIESICZNY DODATEK DO SZTANDARU MODYCH. ADRES: 00687 Warszawa,

ul. Wsplna 61. Telefon 211205. Przewodniczcy
Rady Redakcyjnej: Jerzy Domaski redaktor naczelny Sztandaru Modych. ZESP REDAKCYJNY: Waldemar Siwiski (zca redaktora naczelnego
SM kierownik zespou). Oskar Bramski, Roman
Poznaski, Wanda Roszkowska (opr. graficzne),
Roman Wojciechowski. WYDAWCA: RSW Prasa
KsiazkaRuch Modzieowa Agencja Wydawnicza,
al. Stanw Zjednoczonych 53. 04028 Warszawa.
Telefony: Centrala 132040 do 49. Redakcja Reklamy 132040 do 49 w. 403, 414. Cena 100 z. Skad
technik CRT 200, przygotowalni offsetowa idruk:
PRASOWE ZAKADY GRAFICZNE RSW PRASA
KSIKARUCH wCiechanowie, ul. Sienkiewicza
51.
Zam. nr 151/86. nakad 200.000 egz. P 101
BAJTEK REDUX v. 0.5 02/2011
http://www.try2emu.net.pl
str. 3
GRA O JUTRO
POSTANOWIEM, MUSZE MIE
KOMPUTER!
Rozmowa
zADAMEM KRAUZE (lat 18)
uczniem czwartej klasy Liceum
Oglnoksztaccego nr LX
wWarszawie, kandydatem
do Modzieowej Akademii
Umiejtnoci.
Jak zacza si twoja komputerowa pasja?

Po raz pierwszy zobaczyem komputery worganizowanej przez Politechnik Warszawsk pracowni
fizyki dla szk rednich. Byem wII klasie itak mi
si spodobao, e postanowiem: za wszelk cen
musz zdoby tak maszynk. Ja po prostu musiaem mie komputer nie byo innego wyjcia: Gdy
dostaem go do rki podszedem do sprawy zupenie inaczej ni zazwyczaj robili to moi rwienicy.
Postanowiem, e grami komputerowymi bd zajmowa si najwyej przez pierwsze trzy tygodnie.

Oczywicie przeduyo si to do kilku miesicy. Tyle
czasu potrzebowaem, aby stwierdzi, e wszystkie
gry s w zasadzie takie same, nawet sexpoker
nudzi si po dwch godzinach. Wwczas zaczem
si interesowa komputerem od waciwej strony
od przetwarzania danych. Technika komputerowa,
czyli technika przetwarzania danych to informaty-
BAJTEK 1/86
ka. Zkolei informatyka to wedug niektrych tylko

pewna ga matematyki, wedug innych czysta matematyka. Natomiast jeli informatyk przedstawi
jako dziecko matematyki itechniki to takie podejcie do komputera wydaje si nie tylko oczywiste ale
iproste.
Pozostaje jednak cakiem niebaha strona
praktyczna chociaby nauka jzykw programowania.
Kupowaem wzasadzie bez wyboru wszystkie
ksiki, ktre miay co wsplnego z informatyk.
Czytaem, wrcz poykaem wszystko wymagao
to pewnego przygotowania matematycznego. Matematyka jest moj pasj, nie miaem wic adnych
zasadniczych trudnoci. Potem przerzuciem si na
ksiki anglojzyczne. Za due sumy kupowaem je
na giedach, od rnych osb. Za podrcznik 250
stronicowy ito fatalnie odbity na ksero paciem
5 tysicy zotych.
Potrzebny jest jeszcze taki do istotny drobiazg jak komputer. Bez niego czytanie lektur,
wkuwanie jzykw programowania jest nadusz met zajciem coraz mniej ciekawym.
Mam IBM PC, przedtem pracowaem na ZX
Spectrum , ale ju go nie uywam, gdy stwierdziem,
e nie mam co na nim robi. Na obecnym poziomie
nowoczesnej techniki komputerowej jest to zabawka bardzo okrojony model komputera. Wprawdzie
mona na nim symulowa pewne due programy
z niektrych duych komputerw, ale wszystko to
jest raczej namiastk. ZX Spectrum kupiem od kolegi, ktry sprowadzi go z Zachodu i akurat mg
sprzeda. Ja miaem troch odoonej forsy, pomogli
rodzice ipodjem szybko decyzj.
Ita inwestycja zaowocowaa, dzi zajmujesz
si pisaniem programw itumaczeniem opisw
gier iprogramw uytkowych.
O tym wolabym nie mwi, z bardzo prostej
przyczyny: pienidze nie s najwaniejsze. A miewaem rne oferty, na przykad propozycje wsppracy z prywatnymi zakadami jako programista.
Syszaem: zatrudniamy pana od zaraz idajemy od
rki 40 tysicy miesicznie, apan bdzie spokojnie
przychodzi raz na tydzie i aktualizowa nam program ustawiajcy produkcj. Niestety miaem 17 lat
inie mogem pj na taki ukad: mam nauk, czeka
mnie matura. Co najwaniejsze mam ambicje naukowe.
I nie zniechca ci dystans, jaki dzieli nas
od wiatowych potg mikrokomputerowych?
Steve Wozniak wspominajc histori swoich
zotych jabuszek powiedzia: wszkole redniej
studiowaem obwody telewizorw i na papierze
zaprojektowaem ponad 50 komputerw.
Ale ja wcale nie mam kompleksu na punkcie
Steva Wozniaka! Nie interesuj si elektronik, nie
interesuje mnie hardware asoftware. Poniewa pasjonuje mnie matematyka, patrz na informatyk
zmatematycznego punktu widzenia, ana komputer
jako na pewien model cybernetyczny, na pewne
ciao, ktre ulega bodcom idaje okrelone reakcje.
Komputer jest dla mnie jedynie rodkiem do osigania okrelonych celw.
Wymienienie wszystkich moliwych dzi
zastosowa komputerw to temat na osobn
rozpraw. Jakie ty chciaby osiga cele przy
pomocy komputera?
Jest ich wiele, m.in. wierz, e moliwe jest
stworzenie sztucznej inteligencji. Oczywicie rozsdnie pojmowanej, nie jako stwora czekopodobnego, potraficego rozmawia, odczuwa. Sztuczna inteligencja bdzie rozwizywaa problemy, na
ktre czowiekowi nie starcza ju czasu. M.in. mam
na myli operacje logiczne na tak duym poziomie
skomplikowania, e a trudne dla czowieka do
ogarnicia. Jestemy wstanie ukada programy tak
zoone, tak mdre, e mog wymyla nowe teorie
matematyczne, fizyczne, dotyczce makro imikrokosmosu. Komputer ma przewag nad czowiekiem
wszybkoci dokonywania tych operacji.
Na sztuczn inteligencj mam swj cichy, osobisty pogld: wydaje mi si, e nie powinnimy uczy
komputera na mod czowieka. Patrzenie wsposb
BAJTEK 1/86
ludzki jest zdecydowanie subiektywne i moe by

bdne. Przez patrzenie rozumem okrelanie wiata. Wyposamy komputer we wszystkie urzdzenia
analizujce, ktrymi dysponuje czowiek: kamery,
mikrofony, radary. Niech komputer sam analizuje,
niech sam dochodzi do wnioskw, niech buduje
teorie aczowiek niech to wykorzystuje. To bdzie
bardzo wygodne...
Wyposay komputer w inteligencj i pozostawi samemu sobie? A wic zabawi si
wstwrc? Czy nie za bardzo pucilimy wodze
fantazji? Zostawmy to autorom sciencefiction.
Bardzo wiele czytuj powieci sciencefiction
iwierz, e wszystko, co czowiek wymyli, kiedy
bdzie zrealizowane.
Czy to, co dzieje si wprzodujcej na wiecie techniki komputerowej, mona twoim zdaniem uzna za zacztki sztucznej inteligencji?
Tak. Japoczycy opracowali ostatnio projekt
komputerw pitej generacji. S to tzw. maszyny
prologowe, ich podstawowym jzykiem jest nie ASSEMBLER aPROLOG. Wanie dlatego na amach
Bajtka chciaem rozpropagowa ten jzyk. LOGO,
ma pierwowzr wLISP co znaczy List procesing,
czyli przetwarzanie danych. Ale s moim zdaniem
ciekawsze jzyki: PROLOG programing in logic.
S to jzyki, ktre zajmuj si przetwarzaniem danych listowych: sw, tekstu is one zupenie innej
generacji ni BASIC, PASCAL, ASSEMBLER. Niektrzy wrcz twierdz, e wszystkie jzyki dziel si
na PROLOG ipozostae.
Problem sztucznej inteligencji nie ogranicza
si jednak do komponowania jzykw...
Przypuszczam, e sztuczn inteligencj stworz komputery biologiczne. Jest to kwestia najbliszych kilku, kilkunastu najwyej lat. Bd one dziaay woparciu okomrki ywe, powizane wpewne
sieci, acuchy, specjalizujce si wrozwizywaniu
okrelonych zada. Prace s bardzo zaawansowane
iskonstruowane prototypy dziaaj. Niestety, wszystko jest objte tajemnic, publikacje udostpniane s
wskiemu gronu specjalistw. Mog jedynie domyla si, jaka jest oglna idea takich komputerw.
Niewtpliwie wyprzedzaj one tradycyjne ukady
szybkoci dziaania ipojemnoci pamici okilka
rzdw jednostek, bd take bardziej niezawodne
jeli chodzi ozasilanie.
Zajmujesz si tumaczeniem opisw gier,
m.in. gry Zaklte miasto Dun Darach. Czy po
tym co powiedziae ozastosowaniu iprzyszoci komputerw, nie jest to niekonsekwencja?
Podobny zarzut mona by postawi, e pami
magnetyczn le wykorzystuj ci, ktrzy nagrywaj
na tam magnetofonow muzyk rockow isuchajc jej tacz wdyskotekach. Gry to zabawa, rozrywka, aniektre programy s rzeczywicie fascynujce nie mwi ograch zrcznociowych. Podobnie
jest z grafik komputerow. Przy pomocy sformalizowanego jzyka matematyki mona projektowa
kompozycje popart to jest zadziwiajce, wrcz
szokujce ioprcz walorw estetycznych moe mie
zastosowanie w analizie obrazu. Grafika komputerowa moe mie take zastosowanie wlecznictwie.
Czowiek zdrowy psychicznie dostrzega bdy w figurze niemoliwej, czyli wywietlanej na ekranie monitora niezgodnie zprawami perspektywy. Czowiek
chory nie. Wanie zainteresowaem si tym ostatnio, ale za wczenie jeszcze abym mwi oswoich
wnioskach.
Ilu kolegw zaczynao interesowa si mikrokomputerami wtym samym czasie co ty?
Byo ich sporo, zaczynalimy z jednakowym
zapaem, ale wikszo si wykruszya. Po prostu
nie mieli tyle szczcia co ja nie zdobyli wasne
go komputera. Dla nich pozostaje on czarn skrzynk ainformatyka tabu. Aszkoda, gdyby kademu
ztakich chopakw da do rki IBM bylibymy najlepsi wwiecie.
Rozmawia
Roman Wojciechowski
NO, NARESZCIE KTO OTWORZY MOJE PUDEKO
GRA O JUTRO
Tak dugo leaem w tym ciasnym opakowaniu. Mylaem, e
to si nigdy nie skoczy. A wic
ty bdziesz moim wacicielem.
Bardzo mi mio!
Mam do ciebie wielk prob: obchod si ze mn ostronie, jestem
urzdzeniem delikatnym i atwo mnie
uszkodzi. W zamian za to postaram ci
si dobrze suy przez dugi czas. Bd
twoim przyjacielem, towarzyszem zabaw
ipomocnikiem wpracy inauce.
Najbardziej nie lubi gdy jest mi zbyt
gorco. Podczas pracy nagrzewam si
do mocno, awic musisz zapewni mi
swobodny dostp powietrza; nie przykrywaj mnie niczym, nie stawiaj na mikkim
podou abym mg chodzi si rwnie od spodu. Nie przepadam take
za kurzem iwilgoci (mam nadziej, e
nie bdziesz mnie zabiera ze sob do
kpieli lub na spacer w deszczow pogod). Jeli natomiast znudzi ci si zabawa ze mn, przed odoeniem na pk, zapakuj mnie do pudeka. Chocia
jest wnim troch ciasno, wol to ni ten
okropny kurz. Ijeszcze jedno, przed podczeniem do mnie jakiejkolwiek wtyczki
(np. kabla magnetofonu) wycz zasilanie; najmniejsze, przypadkowe zwarcie
moe by dla mnie bardzo grone.
Wydaje mi si, e troch ci przestraszyem. Nie bj si. To ju wszystkie moje wymagania. Jeli bdziesz ich
przestrzega, pozostaniemy przyjacimi
na dugie lata. Chyba, e staniesz si
bardziej wymagajcy i wymienisz mnie
na inny, lepszy komputer
Najwaniejsze wnaszej zabawie jest
jedno, nie jeste w stanie mnie uszkodzi wpisujc nawet najwiksze gupstwa inaciskajc dowolne klawisze. Jestem bardzo cierpliwy iza kadym razem
bd meldowa ci, e popenie bd.
Ale do ju tej pustej gadaniny. Widz, e masz ochot nareszcie mnie
uruchomi. Prosz bardzo! Najpierw
naley przekona domownikw, eby
na chwil zrezygnowali zogldania programu telewizyjnego, poniewa do rozmowy ze mn niezbdny bdzie wanie
telewizor. Jeli ci si to uda moesz ju
podczy mnie do telewizora. Najpierw
poszukaj w pudeku odpowiedniego kabla, poznasz go po tym, e jedn zjego
kocwek bdzie koncentryczny wtyk
antenowy. Ajakie gniazdo antenowe ma
twj telewizor? Jeli paskie to nie rozpaczaj! Moesz przecie odci oryginaln
wtyczk iprzylutowa tak, ktra bdzie
pasowaa do twojego odbiornika. Widz,
e nie bardzo masz ochot na tak brutalny zabieg. Trudno czeka ci wic spacer
do sklepu prowadzcego sprzeda czci radiowych itelewizyjnych. Kupisz tam
sobie koncentryczne gniazdo antenowe
i odpowiedni wtyczk, nastpnie zlutujesz je razem przy pomocy kabelkw
ikopot zgowy.
Nareszcie, jeden koniec kabla tkwi
zamiast anteny wtelewizorze, drugi wetkne mi do gniazda TV. Dopiero teraz
moesz podczy zasilacz iwoy jego
wtyczk do kontaktu. Wtej chwili jestem
gotowy do pracy, jednak na ekranie telewizora nic si nie dzieje (co najwyej
dostrzec mona niewyran sylwetk
spikera zapowiadajacego kolejne przygody Reksia). Musisz jeszcze dostroi
swj telewizor do dugoci fali, na ktrej
ja pracuj. Ustaw wic swj odbiornik na
36 kana VHF i regulujc powoli pokrtem patrz na ekran a ukae si jasna
plansza znapisem grnej czci.
Jeli dysponujesz kolorowym telewizorem, ktry nie pracuje wsystemie PAL,
NIE BJ SI MNIE!
czeka ci niestety zawd Obraz bdzie
czarnobiay. Nie ma na to rady. Chyba,
e zdecydujesz si na kosztown (kilkanacie tysicy) przerbk telewizora.
Dopiero teraz moemy przystpi do
rozmowy. Swoj drog musz ci wyjani, e ta rozmowa bdzie polegaa na
wykonywaniu przeze mnie twoich polece. Mog zadawa pytania, ale wycznie takie, ktre ty (lub inny programista)
uoylicie dla mnie wczeniej. Jest jednak pewna trudno: aden zkomputerw (przynajmniej na razie) nie rozumie
nic, jeli bdziesz si do niego zwraca
tak, jak do kolegi zklasy. Po prostu jestemy na to jeszcze zbyt gupie. Do
celu wydawania polece komputerom
stworzono specjalne, uproszczone jzyki, zwane jzykami programowania. Ja,
oraz wikszo moich kolegw (mwi
tu o komputerach osobistych i domowych) posugujemy si jzykiem zwanym BASIC. Nie oznacza to niestety,
e wszystkie mikrokomputery posuguj
si tym samym jzykiem. Przeciwnie,
odmian BASICa jest prawe tyle ile jest
modeli mikrokomputerow.
Mwisz, e syszae o jeszcze innych jzykach? Masz racj. Po prostu

BASIC jest dla mnie zrozumiay od chwili wczenia, jeli jednak masz ochot
porozmawia wLOGO lub innym jzyku
musisz wprowadzi odpowiedni program iod tej chwili zapomn oBASICuibd rozmawia tylko wLOGO.
Iznowu si rozgadaem. Owgrywaniu programu zkasety magnetofonowej
porozmawiamy pniej, aty tymczasem
sprbuj wyda mi jakie polecenie. Pomog ci, napisz:
PRINT WITAJ KOLEGO
Oznacza to, e mam napisa (PRINT
znaczy pisz) tekst, ktry znajduje si
w cudzysowach. Jeli teraz przyciniesz klawisz RETURN, poniej pojawi
si napis:
WITAJ KOLEGO
oraz komunikat otym e jestem gotw do wykonywania dalszych polece.
Wten sposb wydae mi polecenie
w tzw. trybie bezporednim, a mwic
po ludzku, do natychmiastowego wykonania. Programowanie w BASICu polega jednak na czym innym. Wszystkie
No
rozkazy s ponumerowane a ja wykonuj je w kolejnoci od najmniejszego

do najwikszego numeru. Chyba ze po
drodze trafi na instrukcje skoku, ale
otym pniej bo itak pewnie ju masz
niezy mtlik wgowie.
Numery rozkazw piszesz na pocztku linii, nie musisz przy tym zaczyna
od numeru pierwszego ani nastpnie
zwiksza je o 1 Wykonujc program
szukam po prostu rozkazu onajniszym
numerze, a po jego wykonaniu znowu
wybieram najniszy zpozostaych.
Napiszmy wic ponownie nasz rozkaz, tym razem znumerem linii:
10 PRINT WITAJ KOLEGO
Tym razem po naciniciu klawisza
RETURN napis nie pojawi si. Pozornie
nic si nie stao, ale ja zapamitaem
sobie twj rozkaz i mog go w kade;
chwili wykona Napisz wic: RUN
Sowo to oznacza rozpocznij wykonywanie programu. Po wciniciu
RETURN na ekranie pojawi si dobrze
znany tekst:
WITAJ KOLEGO
READY
!
e
i
zc
re
a
n
Rzecz jasna wykonujc twoje polecenie nie zapomniaem jego treci i jeli bdziesz mia ochot powtrzy to
wielokrotnie. Wiadz, e troch umczy
ci mj wykad i pracowite wpisywanie
rozkazw Naley ci si troch rozrywki.
Zagldnij jeszcze raz dc mojego pudeka Powinna si tam znajdowa kaseta
z nagranym programem demonstracyjnym.
Jest? To bardzo dobrze przygotuj
teraz magnetofon (Przyznam ci si.
ze najbardziej lubi wsppracowa
z najprostszymi typami magnetofonw.
W celu nagrania programu z kasety
musisz mnie podczy do gniazda
suchawkowego a w magnetofonach
produkcji zachodniej do gniazda oznaczonego symbolem EAR. W pudeku
znajdziesz odpowiedni kabelek. Zanim
jednak wetkniesz drugi koniec tego kabelka do mojego gniazda (oznaczonego
take EAR) bd uprzejmy wyczy
mnie zsieci.
Awic jeste ju gotowy. Magnetofon
zosta podczony, kaseta zprogramem
(przewinita na pocztek) jest juz rwnie na swoim miejscu Ja, jak zwykle
oczekuj twoich rozkazw. Polecenie
wczytania programu ztamy wydaje si
przez napisanie sowa LOAD po ktrym
nastpuje nazwa programu napisana
w cudzy sowach. Jeii natomiast nie
znasz nazwy programu, moesz napisa dwa cudzysowy obok siebie iwwczas wczytamy pierwszy program, ktry
bdzie nagrany na tamie napisz wic
LOAD
nacinij RETURN i wcz magnetofon (odtwarzanie).
Zwykle po zakoczeniu wczytywania
program wypisuj na ekranie komunikat:
OK
READY
co oznacza, e wszystko w porzdku i jestem gotowy. Teraz moesz uruchomi program przy pomocy znanego
ci ju rozkazu RUN Czasem jednak
programista yczy sobie, abym od razu
po zakoczeniu wczytywania sam si
uruchomi. Wwczas na ekranie moe
pojawi si napis:
STOP THE TAPE
PRESS ANY KEY
czyli zatrzymaj magnetofon inacinij
dowolny klawisz. W tym momencie zaczyna si zabawa...
Gorzej, gdy na ekranie pojawi si
napis:
LOAD ERROR
oznacza to bd wczytywania. Musisz wwczas zacz wszystko od pocztku.
Aco teraz? Teraz biegnij szybko do
kiosku po nastpny numer BAJTKA.
Twj komputer
DZIE DOBRY!
BAJTEK 1/86
Okrelenie "profesjonalna manufaktura" usyszaem od dyrektora Kurylca: Potrafiem robi doskonay sprzt pod wzgldem jakociowym twierdzi
dyrektor natomiast nie jestemy przy stosowani do
wielkoseryjnej produkcji urzdze profesjonalnych. Ta
maoseryjno, ktr dzi wida na wydziaach, wynika z profilu produkcyjnego Elwro wprowadzonego
wpoowie lat 70. Nie chcemy rezygnowa ztego co robimy. yjemy wszak zeksportu, mamy mocn pozycj
i specjalizacj w krajach RWPG. Ale zdajemy sobie
spraw, e dzi stoimy przed now epok.
CZYLI PROFESJONALNA MANUFAKTURA

START
kolejnych klawiszy a nastpnie wykonanie polece

wywietlanych na ekranie jest banalnie proste.
Pocztki Elwro to 1959 rok, spoeczna inicjatywa

wrocawskich naukowcw i inynierw, zgoda wicepremiera Jaroszewicza iprzyznany przez lokalne wadze teren oraz stary budynek po cukrowni. Pocztkowo produkowano tu podzespoy radiowotelewizyjne
iprzecznik kanaw. Ale ju 4 lata pniej rozpoczto
seryjne wytwarzanie Odry 1003, komputera II, tranzystorowej generacji. W1966 roku witowano pierwsz
setk maszyn cyfrowych zwrocawskiej fabryki.
Dyrektor ds. technicznych, Jan Kurylec, mwi ozakadach, e dzi s ju kolosem. Oczywicie w warunkach polskich. Na licie 500 najwikszych przedsibiorstw przemysu przetwrczego Elwro" zajo
w1984 roku 153 miejsce, awarto produkcji signa
blisko 8,5 miliarda zotych. Nale wic do czowki
krajowej elektroniki produkujc komputery i systemy komputerowe III generacji, podsystemy teleprzetwarzania, mikrokomputery. A oprcz tego rnoci
elektroniczne kalkulatory, aparatur pomiarow,
chromatografy gazowe i sprzt uytkowy z Elwirk
elektronowymi organami wcznie. Wtym roku warto produkcji ma zbliy si do 10 miliardw zotych;
poowa przewidziana jest na eksport. Jednak tak naprawd mikrokomputery s dopiero melodi przyszoci. Jedyny seryjnie produkowany to 8bitowy Elwro
500 wraz zkolejnymi mutacjami 513 i523. Urzdzenie
przeznaczone jest przede wszystkim dla administracji, ksigowoci, dziaw planowania, rachuby pac
w stosunkowo nieduych zakadach przemysowych
iinstytucjach.
Zobaczylimy interes do zrobienia mwi dyrektor ds. handlowych Jerzy Chechowski.
Interes jest, ale do... skromny. Mikrokomputerw
z serii 500 zakady wytwarzaj moe 350, 400 sztuk
rocznie.
TRUDNY DZIE
POWSZEDNI
Mikrokomputery serii Elwro 500

Jednostka centralna
pami staa ROM 12 KB,
pami operacyjna RAM 48 KB,
4 kanay we/wy 8b, rwnolegle,
kana szeregowy (opcja),
8 poziomw przerwa wektoryzowanych.
Drukarka: Robotron 1152
Pami na dysku elastycznym
2 jednostki pamici na dysku,
nonik: dysk 8calowy,
zapis: jednostronny, zpojedyncz gstoci,
pojemno uytkowa dysku ok. 256 KB Monitor
ekranowy Neptun16 wierszy po 64 znaki wwierszu monochromatyczny zzielon powiat.
Dyskowy System Operacyjny EMOS kompatybilny zsystemem CP/M 2.2
Uytkownicy s z nich jak twierdz we Wrocawiu zadowoleni. Wanie uruchamiany jest kolejny
egzemplarz w zakadach lniarskich w Czstochowie.
Specjalny program przygotowany we wsppracy
z zaprzyjanionymi informatykami z Akademii Ekonomicznej pozwala na pen komputryzacj zapisu
gospodarki magazynowej. Pani Zdzisawa Jaska,
ktra demonstruje dziaanie mikrokomputera Elwro
523 zoprogramowaniem dla tej wanie fabryki zarcza, e przeszkolenie pracownikw dziau zbytu izaopatrzenia nie powinno zaj wicej jak kilka godzin.
W kocu woenie dysku elastycznego, nacinicie
BAJTEK 1/86
To jest, monaby powiedzie, optymistyczny fina.

Otym jak do niego dochodzi, zjakimi kopotami trzeba si boryka, sporo moe powiedzie inynier Jan
Olejnik, szef wydziau maszyn cyfrowych, na ktrym
robota jak mwi rwie si przy kadym opnieniu
ze strony kooperantw i poddostawcw. Wrd nich
take innych wydziaw izakadw "Elwro". Azdarzaj
si, niestety, czsto.
O, wczoraj ledwie tu mona byo chodzi, tak by
korytarz zawalony, bo akurat przysza dostawa elementw mwi Jan Olejnik ale szczliwie rozadowalimy zator.
Rwnolegle montuje si tu 24 wyroby i nietrudno
sobie wyobrazi, jak wyglda rytmiczno pracy wwarunkach nierwnomiernoci dostaw. Podobnie bywa
na innych wydziaach, a wynajdowanie prac zastpczych dla zaogi, to chleb powszedni ich kierownikw.
Dlatego mona powiedzie, e gwny zakad komputerowy "Elwro" to profesjonalna manufaktura, bo iseryjno produkcji niewielka, isystem dziaania wydaje
si odlegy od nowoczesnoci.
I tak dobrze, e ludzie chc pracowa. Przy niskich pensjach to zajcie waciwie dla hobbystw
uzupenia inynier Olejniak.
Istotnie, "Elwro" zajmujc 153 miejsce wkraju znajduje si na zaledwie 445 pozycji pod wzgldem pac,
cho nasycenie wysokokwalifikowan kadr jest tu
wielokrotnie wysze ni whutach lub innych kolosach
przemysu cikiego.
Elektroniczne Zakady Naukowe byty

moj wymarzon szko. Pragnem sta
si jej uczniem ze wzgldu na moje zainteresowania elektronik cyfrow. Bardzo
baem si egzaminw wstpnych, lecz gdy
nadszed ten dugo oczekiwany moment
nie czuem wikszego strachu. Egzaminy
zdaem dobrze.
Wpierwszym tygodniu nauki dokadnie
obejrzaem szkol, poznaem kilka kolegw
zklas starszych, ktrzy zapoznali mnie ze
zwyczajami tu panujcymi. Nie rozumiem
jednak jednego zwyczaju trwajcego ju od
wielu lat, a mianowicie zakadania emblematu dopiero w szkole i zdejmowania go
zaraz po ukoczeniu lekcji. Uczszczanie
do EZNu, jak i noszenie tarczy jest zaszczytem, ktrego nie kady moe dostpi.
Urzdzenie klas jest o wiele bardziej
atrakcyjne ni to byo wmojej dotychczasowej szkole. Od pierwszego wejrzenia mona pozna, e nie jest to szkoa biedna, tylko posiada bardzo monego opiekuna.
(Wypowiedzi uczniw pierwszych klas).
Tym opiekunem s zakady Elwro.Elwro
znaczy Elektronika Wrocawska.
SZANSA
Now epok wpostaci pojedyczych modeli mona obejrze w pracowniach badawczych; zainteresowani poznali take wrocawskie propozycje w czasie
ostatnich Targw Poznaskich.
Awic Elwro 600 profesjonalny komputer osobisty, dla sekretarki, inyniera, naukowca inauczyciela,
zpolsk ju drukark produkcji zakadw wBoniu.
Jeszcze eby chcieli j sprzedawa take wkraju, nie
tylko za granic wzdycha jeden zinynierw.
Elwro 600
Jednostka centralna
pami ROM 8 KB,
pami RAM 64 KB,
2 kanay we/wy 8b, rwnolege,
kana szeregowy opcjonalnie,
8 poziomw przerwa wektoryzowanych Pami
na dyskach elastycznych 2 lub 4 jednostki,
magnetyczny dysk elastyczny 51/4 cala
zapis: jednostronny zpojedyncz gstoci
(opcjonalnie zpodwjn gstoci,
pojemno uytkowa jednego dysku ok. 75 KB.
Monitor: pojemno 2000 znakw (25 wierszy po
80 znakw wwierszu), 256 znakw semigraficznych grafika 480 x 200 punktw.
Idruga propozycja: Elwro 800, nagrodzony medalem
na Targach, waciwie ju nie mikrokomputer, lecz caa
ich rodzina umoliwiajca tworzenie systemw jedno
i wieloprocesorowych, 8 i 16bitowych. Opracowano
je w Politechnice Poznaskiej i Instytucie Komputerowych Systemw Automatyki iPomiarw we Wrocawiu.
Gwne zastosowania mikrokomputerw serii Elwro 800 mwi inynier Eugeniusz Stencel to automatyzacja pracy biurowej, zdalne inteligentne terminale
komputerowe, sieci lokalne, systemy wspomagania
projektowania, systemy sterowania procesami technologicznymi np. w cementowniach oraz urzdzeniami
automatyki przemysowej irobotami.
Na dostaw mikrokomputerw zakady zoyy
ofert do Urzdu Postpu NaukowoTechnicznego
iWdroe. Jeli produkcja zostaaby objta systemem
zamwie rzdowych wcigu kilku lat monaby ich dostarczy trzydzieci tysicy.
O ile przeamiemy analfabetyzm informatyczny
wspoeczestwie wtrca in. Olejnik, ktry czasami
ma chwile zwtpienia i sceptycznie zapatruje si na
moliwo masowej sprzeday profesjonalnych komputerw.
Poszczeglne konfiguracje Elwro 800 mog by
tworzone znastpujcych moduw:
moduu mikrokomputera 16bitowego,
moduu mikrokomputera 8bitowego,
moduu inteligentnego sterowania pamici na
dyskach elastycznych,
moduu pamici systemowej RAM opojemnoci
256 KB.
moduu sterownika wywietlacza telewizyjnego
iklawiatury,
moduu sterownika pamici na dysku twardym
typu Winchester*),
moduu pamici systemowej RAM 256 KB zkodami korekcyjnymi (ECC*)
moduu sterownika monitora graficznego kolorowego*),
moduu sterownika sieci lokalnej wg standardu
ETHERNET*),
moduu sterownika linii komunikacyjnej zprotokoami BSC (SDLC) HDLC (wopracowaniu).
moduu inteligentnego sterownika wielokanaowej
transmisji szeregowej.
GRA O JUTRO
Przeama barier braku wiedzy mona zaczynajc od podstaw, od nauki w szkole. W zwizku
z przygotowywanym programem rzdowym Elwro
zoyo take ofert wsprawie komputera szkolnego.
Ministerstwo Owiaty iWychowania po konsultacjach
zinformatykami ipedagogami sformuowao nastpujce wymagania: pami wewntrzna nie mniej ni 64
KB, pami zewntrzna na dyskach elastycznych, ale
z moliwoci przyczenia magnetofonu kasetowego, monitor ekranowy z grafik, klawiatura odpowiadajca polskim normom ipolski alfabet na wszystkich
urzdzeniach wyjciowych, moliwo przyczenia
drukarki, struktura otwarta caoci umoliwiajca
montowanie rnych kombinacji izestaww oraz prac wsieci. Oprogramowanie zapewniane bezporednio przez producentw powinno obejmowa jzyki
LOGO, PASCAL i BASIC, programy i procedury obsugi urzdze peryferyjnych, graficzne, operowanie
dwikiem, operowania na tekstach oraz dyskowy
system operacyjny kompatybilny zCP/M.
Kto nie zna si na rzeczy niech uwierzy, e to cakiem przyzwoite wymagania. Kto zna si, wie ju, e
owiata nie jest zainteresowana byle czym.
Elwro nie zamierza te dostarcza byle czego.
Przy spenieniu kilku istotnych warunkw mogliby
produkowa docelowo 100 tysicy sztuk rocznie.
Obecnie trzecia nowo zakadw Elwro 700 Solum
spenia tylko cz wymaga. Egzemplarz, a waciwie jeden zmodeli konstrukcyjnych, ktry mi pokazywano wsppracuje tylko zkasetofonem i na przykad nie ma jeszcze grafiki, ale wszystkie problemy
s ju wkocowej fazie rozwizywania iprace zostan zakoczone w1986 roku. Nic dziwnego zatem, e
dyrektor Chechowski, ktry wtrzecim zdaniu naszej
rozmowy chce sfinansowa cay numer Bajtka, eby
odpowiednio zareklamowa Elwro, wszstym kategorycznie odmawia zgody na rozmow zkonstruktorami. Tajemnica?
Nie, po prostu pod adnym pozorem nie wolno
im przeszkadza wyjania.
Chcemy, eby nasza oferta bya konkurencyjna
cenowo wobec mikrokomputerw napywajcych do
Polski kanaami prywatnymi dodaje dyrektor Kurylec Jednostka centralna z zasilaczem przy takiej
skali produkcji nie powinna kosztowa wicej ni 100
tysicy zotych.
To rzeczywicie wzgldnie niedrogo... ale liczc
dolara po czarnorynkowym kursie.
Wiemy o tym, ale przy obecnych cenach bazy
elementowej w kraju i pastwach RWPG, nie ma
szans na produkcj taszych komputerw replikuje
inynier Stencel.
Zamwienie rzdowe oznaczaoby pewno dostaw podzespow ielementw elektronicznych, drukarek, monitorw, dyskw oraz fundusze na rozbudow zakadw; mwi si, bagatela, o 23 a nawet
10 miliardach zotych, zalenie od tego czy fundusze
suyyby realizacji rnych zamwie rzdowych, czy
take na czym wrocawskim inynierom najbardziej
zaley budowanie centrum produkujcego elementy
ipodzespoy.
Oznaczaoby take istotnie nowy etap w rozwoju
polskiej elektroniki mikrokomputerowej.
Dzi najbardziej potrzebny nam jest rozwj bazy
elementowej twierdzi inynier Stanisaw Majdak
z Biura Systemw Uytkowych Musimy sami lub
w kooperacji z RWPG zacz produkowa w duej
iloci obwody scalone, sterowniki, elementy pamiciowe, urzdzenia peryferyjne.
Amoe lepiej byoby zamieni Elwro wmontowni komputerw dobrej firmy zachodniej, jak to si
dzieje w szybko rozwijajcych si krajach Dalekiego
Wschodu?
Nie, nie protestuje inynier Majdak ju raz si
na tym wyoylimy wlatach 70, to byoby szkodnictwo gospodarcze.
My mamy obowizki statutowe uzupenia dyrektor Kurylec i na przykad, sie komputerowa
wPolsce obejmujca ZETO ma dzi warto 90 mld
zotych. atwo wyliczy ile potrzeba sprztu na jej stae odnawianie. AElwro odpowiada iza ZETO.
Kto zatem otrzyma zamwienia? Wgrudniu, kiedy
odwiedziem zakady, ostateczne decyzje jeszcze nie
zapady.
Piotr Aleksandrowic.
BAJTEK 1/86
ROLOG jest jzykiem nietypowym,

programowanie
wnim przypomina
bardziej rozmow
ni
operowanie
nazwami zastrzeonymi czy rozkazami jak wBASICu i PASCALu.
Suy on do przetwarzania
jzykw naturalnych,
list danych itp...
Szczeglnie nadaje si do budowania inteligentnych baz danych odostpie w jzyku naturalnym, Kompilatorw, systemw
strategicznych, jzykw problemowych czy programw
sprawdzajcych poprawno dowodw twierdze.
Pen definicj jzyka PROLOG opracowa w1972r.
Alain Colmeraur. PROLOG dostpny jest na wielu mikrokomputerach opartych na mikroprocesorach: Z80
pod systemem CP/M80 oraz 8088/86 podsystemem MSDOS ikomputerach wyposaonych wsystem
operacyjny UNIX.
Implementacj PROLOGu na komputer ZX Spectrum jest microPROLOG. Poniewa jego syntaktyka
mogaby si wydawa nieco zawia dla osb nie obeznanych zgramatykami metamorficznymi, opracowano
pewne rozszerzenie jzyka podstawowego o nazwie
SIMPLE. Tak wic w pierwszej kolejnoci nagrywany
program PROLOG anastpnie SIMPLE (komend load
SIMPLE). Na kasecie firmowej po gwnym pliku zawierajcym Prolog znajduje si kilkadziesit plikw o kolejnych nazwach SIMPLE, SIMTRACE, s to programy
systemowe, do uytku tylko przez Prolog.
Rozpoczniemy od podawania przykadw wskadni
uproszczonej. Przykady zaczerpnito z ksiki Clark
K.L. Emmals R., McCabe F.G. AmicroPROLOG Primer" Logic Programming Associates L.T.D., 1983.
Podstawowe wyobraenia w PROLOGu to twierdzenia ipytania. Twierdzenia okrelaj pewien obiekt lub
ich grup oraz ustalaj relacje midzy nimi. Oto przykad
zda poprawnych pod wzgldem logicznym: Jan jest ojcem Piotra, Darek jest bratem Piotra. Nie s natomiast
zdaniami w sensie logicznym nastpujce stwierdzenia:
Czy jutro bdzie pogoda? Chyba pjd do kina.
Zdania: Jan jest ojcem Piotra i Darek jest bratem
Piotra, moglibymy zapisa poprawnie pod wzgldem
syntaktycznym nastpujco:
Znak "&." ukazuje si zawsze na pocztku nowej
linii ioznacza gotowo systemu do przyjcia kolejnego zlecenia. Wysanie przez system komunikatu "Error:
2" oznacza, e program SIMPLE nie zosta nagrany.
Naley go nagra komend load SIMPLE i powtrzy
poprzednio wykonane operacje. &.add (John fatherof
Peter) &.add (Dark brotherof Peter) Relacje zachodzce midzy obiektami mona zapisywa wformie postfiksowej, tj. takiej, wktrej nazwa wasnoci wystpuje
po nazwie obiektu, posiadajcego t wasno. &.Henry
male Henryk pe mska &.Jane female Jane pe
eska Ozdaniu, wktrym nazwa relacji poprzedza list obiektw, mwimy, e ma form prefiksow.
&.gives (John Mary flower) daje (Jan Marii
kwiat)
&.reads (Mark book) czyta (Marek ksik)
Nawias zastosowano w celu oddzielenia obiektw
od relacji.
Za relacj, w ktrej jej nazwa wystpuje midzy
obiektami nazywamy relacj infiksow np.
&.Henry fatherof Elizabeth Henryk ojciec Elbiety.
Podstawow form relacji jest forma prefiksow.
Zdania dwuskadnikowe mog rwnie by pisane
wformie prefiksowej.
Stwierdzenia:
fatherof (Henry Elizabeth)
oraz
Henry fatherof Elizabeth
s rwnowane.
Wmatematyce ilogice obiekty, midzy ktrymi zachodzi relacja nazywamy argumentami. Mwimy
opierwszym, drugim itd., argumencie. Warto pamita, e microPROLG wypisuje zdania zawsze wformie postfiksowej.
Wiedza, ktr ju posiadamy, pozwala nam na stworzenie maej bazy danych. Bdzie ona opisywaa relacje
zachodzce w pewnej rodzinie. Przy okazji poznamy
wszystkie komendy PROLOGu. Nie jest ich wiele.
Wprowadmy nastpujce zdania.
&.add (Elizabeth motherof Henry)
&.add (Katherine motherof Maryj
&.add (Ann motherof Elizabeth 2)
&.add (Henry fatherof Edward)
&.add (Jane motherof Edward)
&.add (HenrySnr male)
&.add (Elizabeth 2 female)
&.add (Katherine female)
&.add (Mary female) &.add (Elizabeth 2 female)
&.add (Ann female)
&.add (Female (Jane))
&.add (Male (Edward))
Ostatnie dwa zdania zapisalimy wformie prefiksowej. Przy pomocy zlecenia add moemy dodawa do
naszego zbioru wkadej chwili dowoln ilo informacji
w postaci zda. Dane, ktre dotychczas wprowadzilimy, s pogrupowane pod wzgldem relacji, jakie midzy nimi zachodz. PROLOG zna wic nastpujce
obiekty:
HenrySnr
Henry
Mary
Elizabeth
Elizabeth 2
Ann
Edward
Jane oraz relacje:
fatherof
motherof
male
female
Istnieje komenda, ktra znacznie przyspiesza wprowadzenie listy obiektw otej samej wasnoci. Jest ni
accept. Po wpisaniu accept male (lista mczyzn) otrzymujemy: male iteraz wpisujemy nazw obiektu (na zakoczenie przyciskamy Klawisz ENTER). Wnowej linii
ukazuje si kolejne male isystem oczekuje na wprowadzenie nowego obieku lub sowa end koczcego wprowadzenie listy obiektw. Np.:
accept mae
male. (HenrySnr)
male. (Henry)
male. (Edward) czytamy teraz nasze dane uywajc
komendy list all
&.list all
HenrySnr fatherof Henry Henry fatherof Mary
Henry fatherof Elizabeth Henry fatherof Edward
Elizabeth motherof Henry Katherine motherof
Mary Ann motherof Elizabeth 2 Jane motherof
Edward HenrySnr male Henry male itd.
Moemy wybra pojedyncz relacj iwypisa obiekty speniajce j. Uczynimy to wnastpujcy sposb: po
komendzie list wypiszemy nazw relacji
& list motherof Elizabeth motherof Henry Katherine motherof Mary Ann motherof Elizabeth 2
Jane motherof Edward &
Aby zapisa ten plik danych na tamie piszemy:
&.save RODZINA Zpowrotem adujemy do komputera plik rozkazem
&.load RODZINA
Kasowanie lub dopisywanie dowolnych zda w microPROLOGu jest bardzo proste. Zdanie: Katherine
motherof Mary moemy skasowa wdwojaki sposb.
Piszc
&.delete (Katherine motherof Mary) lub
&.delete motherof 2
Wpierwszym przypadku wskazujemy dokadnie na
relacj, wdrugim czynimy to porednio przez wskazanie
numeru, pod ktrym dana relacja si znajduje. Podobnie jeli przy instrukcji add podamy numer, to zdanie,
ktre wpiszemy znajdzie si wodpowiednim miejscu.
add.5 (Katherine motherof Mary) Komenda kill
w poczeniu z nazw relacji kasuje wszystkie zdania
wykorzystujc dan relacj Kill male
Cay program kasujemy przy pomocy Kill all. Istnieje
take komenda NEW. Kasuje ona nie tylko wszystkie
dane, lecz i program SIMPLE. Po uyciu tej komendy
trzeba powtrnie zaadowa SIMPLE.
PRO
LOG
cz.1
PROGRAMOWANIE W JZYKU LOGIKI

8
BAJTEK 1/86
PROGRAMOWA MOE KADY

Potrafimy ju tworzy zbiory danych i czyta je.
Obecnie nauczymy si zadawa komputerowi pytania
tak, by uzyska na nie odpowiedzi. Nadal bdziemy si
posugiwali danymi dotyczcymi rodziny. Najprostsza
form pytania jest proba opotwierdzenie faktu. Pytamy si, czy Henryk jest ojcem Elbiety 2? WPROLOGupytanie to zadajemy wsposb nastpujcy:
&.is (Henry fatherof Elizabeth 2) na co PROLOG
odpowiada:
YES
Odpowied na pytanie: is (.....) polega, po prostu,
na sprawdzeniu czy zdanie (.....) lub inne, rwno
wane, figuruje na licie danych. Duo bardziejskomplikowane jest pytanie typu: Czy jest znana matka Marii?
WPROLOGupytanie takie wyglda nastpujco:
&.is (x motherof Mary) Czyli: czy znany jest taki
obiekt x, e zdanie: x motherof Mary jest prawdziwe.
PROLOG znajduje zdanie: Katherine motherof Mary
iwysya odpowied YES
Wtym przypadku x jest zmienn. Zmienna jest traktowana wPROLOGujako obiekt nieznany. Jej odpowiednikiem moe byc wjzyku naturalnym na przykad
kto co. Zmienne oznaczamy literami x,y,z,X,Y,Z,
(due litery oznaczaj zbiory). W przypadku wikszej
iloci zmiennych, moemy je indeksowa np. x1, x2,
x3...
Kto jest ojcem Edwarda? WPROLOGupiszemy:
&.which (x: x fatherof Edward)
czyli: znajd taki obiekt x, e prawdziwe jest zdanie:
x fatherof Edward. PROLOG dopuszcza take pytania
zoone, np.: Czy Henryk senior jest ojcem Henryka
iEdwarda?
&.is (HenrySnr fatherof Henry 1. and Henry
Snr fatherof Edward) NO
Znak 1 pojawia si po przejciu do nowej linii (nacinicie klawisza ENTER) ioznacza, e zdanie nie zostao zamknite znakiem) imoe by kontynuowane.
Do podstawowych relacji arytmetycznych nale:
SUM, TIMES, LESS, INT.
Mog one przyjmowa warto 1 (prawda), 0
(fasz).
Relacja SUM (x y z) jest prawdziwa jedynie wtedy,
gdy z= x + y.
&.is (SUM (30 30 50))
YES
Pytanie owynik dodawania formuujemy wnastpujcy sposb:
&.which (x: SUM (20 30 x))
50
Wynik odejmowania np.(5030) moemy otrzyma
na trzy sposoby:
&.which (x: SUM (50 30x))
20
lub:
&.which(x: SUM (30*50) 20
czy te: &.which (x: (x 30 50)) 20
W relacji SUM moe wystpowa tylko jedna niewiadoma. Relacja INT moe suy do sprawdzenia czy
dana liczba jest cakowita lub zmiennoprzecinkowa bez
czci uamkowej, oraz do wyznaczania cakowitej czci liczby FP (Floating Point zmiennoprzecinkowym).
Pytania formuujemy wsposb nastpujcy:
&.is (45 INT)
YES
&.is (467 INT) NO
&.is (3.567E3 INT) YES
Natomiast przy wyznaczaniu czci cakowitej piszemy:
&.which (x:3.45 INT x)
3
&.which (x:3.56398E3 INT x) 3563
eby sprawdzi czy jaka liczba jest czci cakowit innej, moemy poczy relacj INT zEQ (od ang.
EQual rwne).
Relacja TIMES ma nastpujc definicj: TIMES (x
y z) zachodzi wtedy itylko wtedy, gdy z= x y. Relacj
TIMES uy moemy (analogicznie jak SUM) na kilka
sposobw:
&.is (TIMES (3 4 12))
YES
&.which (x: TIMES ( 3 4 x)) 12
&.which (x: TIMES (3 x 12)) &.is (TIMES (3 y 12)
& y INT) YES
to ostatnie pytanie ma na celu sprawdzenie czy wynik dzielenia 12 przez 3 jest cakowity. Jeli natomiast
chcemy zrealizowa dzielenie cakowite, piszemy:
&.which (x: TIMES (24 y 126) & x INT y) 5
ostatnie pytanie moglibymy zinterpretowa nastpujco: jaki x jest czci cakowit takiego y, e 24 X
y = 126. Relacja LESS moe by uywana jedynie do

sprawdzania pewnych wyrae:
LESS (x y) zachodzi wtedy itylko wtedy, gdy x jest
mniejsze od y.
&.is (3 LESS 4) daje odpowied
YES gdy 3 jest mniejsze od 4. Podobnie na:
&.is (4 LESS 3)
Prolog odpowiada: NO
Rwnie pytania: &.is (TIMES (3 x 10) & TIMES (3 x
y) 1. SUM (y z10) zLESS 0.1 E5 YES
Cyfry ukazujce si zlewej strony ekranu oznaczaj
liczb niezamknitych nawiasw. Prolog nie pozostawia
bez odpowiedzi. Bardziej zaawansowanym mionikom
microPrologupozostawiam analiz semantyczn powyszego pytania.
LESS moe rwnie porwnywa zmienne acuchowe, szeregujc je alfabetycznie.
&.is (FRED LESS FREDDY)
YES
&.is (ALBERT LESS HAROLD) YES
&.is (SAM LESS BILL) NO
Przy formuowaniu pyta naley pamita otym, e
Prolog wszystkim wyraeniom logicznym iarytmetycznym nadaje wartoci kolejno od strony lewej do prawej.
Dlatego na pytanie:
&. which (x: SUM (y 10 x) TIMES (2 5 y)) Prolog
odpowiada: (zbyt wiele zmiennych)
Too many variables, za na analogiczne:
&.which (x: TIMES (2 5 y) SUM (y 10 x))
20
Wyledzi moment historyczny, w ktrym liczydo dosigo Rozumu, jest rwnie trudno, jak w, co
map przemieni wczowieka.
Stanisaw Lem GOLEM XIV
Interesujcy jest sposb, w jaki Prolog odpowiada
na zwyke pytania: is (.....) gdzie ,...... jest dowolnym
zdaniem nie zawierajcym zmiennych np. by znale
odpowied na pytanie: &.is (Henry male)
Prolog wyszukuje wszystkie obiekty posiadajce cech male:
HenrySnr male
Henry male
Edward male nastpnie przyrwnuje Henry do
pierwszego obiektu ijeli s one rwne, przechodzi do
nastpnego.
Gdy znajduje obiekt Henry, to przekazuje wiadomo
YES, wprzeciwnym wypadku NO.
Gdy wtakim pytaniu wystpuje zmienna, to Prolog
najpierw stara si nada jej jak warto (liczbow
lub literow), a caa dalsza procedura jest taka sama.
Dlatego przy rozbudowanych pytaniach jest do sprawdzenia bardzo wiele warunkw i czas oczekiwania na
odpowied si wydua.
W celu gbszego zrozumienia oraz przeledzenia
etapw wartociowania kadego zdania (pytania lub
stwierdzenia) mona skorzysta z programu SIMTRACE. Wczytujemy go komend Load SIMTRACE

Blok SIMTRACE jest napisany w oryginalnym microPrologu (podobnie jak SIMPLE) isuy do ledzenia
pracy systemu. Napiszmy:
&.alltrace x: HenrySnr fatherof x
1. and x male
Pierwszym wyraeniem, ktrego warto logiczn
mona zbada, jest: HenrySnr fatherof x, dlatego
SIMTRACE wypisuje wiadomo:
(1) HenrySnr fatherof x trace? zzapytaniem, czy
ledzi przebieg dobierania obiektw do x wcelu uzyskania logicznej prawdy.
Jeeli chcemy oglda przebieg procesu wartociowania pytania, naciskamy y lub ENTER, za n
wprzeciwnym przypadku. Jeli naciniemy y nastpna
wiadomo wyglda nastpujco:
(1) solved: HenrySnr fatherof Mary Prolog odnalaz obiekty Mary owasnoci:
HenrySnr fatherof Mary Teraz SIMTRACE analizuje nastpny warunek ipisze:
(2) Maty male trace?
Po naciniciu y otrzymujemy failing (2) izaraz potem failing (1)
Przyjrzyjmy si dokadnie dziaaniu SIMTRACE:
System rozpatrywa najpierw pytanie HenrySnr
fatherof x. Pierwszym obiektem, znalezionym i speniajcym pierwszy warunek by XMary. Lecz nastpny
warunek brzmia: male. Prolog podstawi pod X Mary
iuzyska zdanie Mary male, nie znalaz go jednak wsowniku relacji, wic przyj je za faszywe. Blok SIMTRACE
wysa wtym momencie wiadomo oniespenieniu drugiego warunku przez obiekt XMary std wanie failing
(2). Pozostao wic ju tylko obliczenie koniunkcji dwch
zda: prawdziwego ifaszywego, wwyniku ktrego SIMTRACE wysa now wiadomo: failing (1) oznaczajc
niespenienie koniunkcji obydwu warunkw. Blok SIMTRACE moemy skasowa komend:
&.kill simtracemod
Znajomo pracy systemu przydaje si przy tworzeniu ekonomicznych pyta. Zdania:
&.which x: Henry fatherof x and x male oraz
&.which x: male and Henry fatherof x
dadz t sam odpowied zt rnic, e wpierwszym przypadku Prolog znajdzie wszystkie takie x, e
Henry fatherof x, anastpnie sprawdzi, ktre speniaj
warunek: x male, w drugim przypadku Prolog postpi
wrcz odwrotnie najpierw znajdzie takie x, dla ktrych wychodzi x male, anastpnie sprawdzi, ktre znich
speniaj warunek: Henry fatherof x. Wduych bazach danych wielokrotnie wikszych ni nasza RODZINA odpowied na pierwsze pytanie zostanie udzielona
bardzo szybko wporwnaniu zdrugim.
Adam Krauze
(lat 18)
BAJTEK 1/86
Przypuszczalnie potrafisz zmusi

swj komputer do wykonywania mniej
lub bardziej wyrafinowanych rysunkw na
ekranie. Nie znajdziesz wic wtym opracowaniu opisu dziaania elementarnych
procedur grafiki wia. Nie bdziemy te
omawia takich czynnoci, jak nagrywanie
na tam i adowanie swego programu,
albo korzystanie z edytora. Zatrzymamy
si tylko na chwil przy niektrych, rzadziej by moe uywanych auytecznych
procedurach Logo.
Zajmiemy si (jeeli, oczywicie, masz
na to ochot) rzutowaniem, zwanym wrysunku technicznym aksonometri. Program nie jest trudny, ale do jego penego
zrozumienia potrzebna jest znajomo
podstaw geometrii analitycznej przestrzeni dwu i trjwymiarowej z zakresu
szkoy redniej. Jeeli zdecydujesz si na
troch gbsz analiz tego, co wprowadzisz na swj komputer, zwr uwag na
jedn z moliwych metod pracy z Logo,
sposb tworzenia "narzdzi" do dalszej
pracy i moliwo stawiania sobie coraz
trudniejszych zada bez potrzeb pisania
nowego programu, a jedynie przez rozszerzenie tego, co ju mamy.
We wszystkich tekstach Logo bdziemy uywali penego alfabetu polskiego,
aby nie musia traci czasu np. na domylanie si, e BLAD" to to samo, co
po polsku BD". Rzecz jasna, uywajc
Spectrum czy Commodore napiszemy a"
zamiast "", "I" zamiast "" itd.
Zaczynamy...
...od prostego wiczenia, ktrego
efekty mog by nam wprzyszoci przydatne. Nietrudno si domyli, e nasze
rzutowanie bdzie miao wiele wsplnego z rysunkiem technicznym. Wiemy, e
wrysunku tym uywa si rnych rodzajw linii; w szczeglnoci dotyczy to ich
gruboci. Ma to znaczenie estetyczne
i praktyczne w ten sposb rysunek
staje si bardziej czytelny. Poniewa
rozdzielczo ekranu ZX Spectrum jest
mimo wszystko do niewielka, rysunki
wykonywane liniami jednakowej gruboci
mog nie dawa waciwego wyobraenia o ksztacie rzutowanej bryy. Wobec
tego sprbujmy umoliwi programicie
(azatem sobie) krelenie na ekranie linii
o wybranej gruboci. Przyda si to rwnie i w Commodore Logo. Przyjrzyjmy
si takiej procedurze:
TRZECI
TRZECI
WYMIAR
Starannie przemylana grafika stanowi bardzo powany atut Logo. Od niej te rozpoczyna si kurs tego
jzyka w wikszoci podrcznikw.
Niniejszy artyku adresowany jest do tych, ktrzy posiedli ju umiejtno posugiwania si Logo w podstawowym zakresie. Treci jego jest realizacja prostej
grafiki trjwymiarowej.
w takiej sytuacji zmieni jej tre posugujc si edytorem. To rozwizanie nie
jest jednak zadowalajce, szczeglnie
gdy np. mamy nakreli figur zoon
z30 odcinkw, zktrych kady jest innej
gruboci ni jego poprzednik. Na szczcie zmiany definicji procedury mona
dokona przez wykonanie odpowiedniego fragmentu programu.
TO NOWE : procedura
IF NAMEP : procedura [ERA
SE : procedura]
END
TO L. CIENKA
NOWE naprzd
DEFINE naprzd [[:odl] FD
TO NAPRZD :odl
:odl]]
FORWARD :odl
END
masz wtpliwoci, do czego waciwie

suy NOWE iczy nie wystarczyoby uycie ERASE, napisz:
ER Franuszek
Spowoduje to pojawienie si komunikatu
ER doesn't like FRANUSZEK as input
Stanowi to odpowied na twoje pytanie. Po prostu nie mamy cakowitej
pewnoci, czy w momencie wywoania
NOWE naprzd istnieje ju procedura o podanej nazwie. Przejdmy do linii
grubszych.
TO L. GRUBA NOWE "naprzd DEFINE "naprzd [[:odl] [REPEAT

2 [FD odl RT 90 FD 1 RT 90]]
[FD :odl]] END
END
Wykonuje ona dokadnie to samo, co
FORWARD zatem kreli lini, ktr nazwalibymy cienk" (cieszej na naszym
komputerze ju nie da si otrzyma).
Chcielibymy jednak, aby ta sama procedura NAPRZD wytwarzaa na nasze yczenie linie grubsze. Moemy oczywicie
10
BAJTEK 1/86
To ju znamy napisanie L. CIENKA

powoduje, e definiowana jest od nowa
procedura NAPRZD opostaci ju nam
znanej. Jak wida, parametrem DEFINE
jest lista list, stanowicych kolejne wiersze tworzonej procedury. Za pierwszy
wiersz przyjmuje si list parametrw.
Wprzypadku ich braku lista ta jest pusta,
ale musi rwnie zosta zapisana. Jeeli
TO L.B. GRUBA NOWE "naprzd

DEFINE "naprzd [odl][FD
:odl RT 90 FD 1 RT 90] [FD
:odl RT 90 FD 2 RT 90][FD :odl
RT 90 FD 1 LT 90]]
END
By moe taki zapis treci procedury
nie jest dla ciebie wystarczajco czytelny.
Wtakim razie napisz:
L.B. GRUBA PO naprzd

atwiej ci bdzie w ten sposb zrozumie, wjaki sposb otrzymujemy lini
podwjnej (L. GRUBA) i potrjnej (L.B.
GRUBA) gruboci. Wane jest, aby po
wykonaniu NAPRZD w zawsze
znajdowa si w tej samej pozycji, co
po wykonaniu FORWARD, anie np. o1
krok w lewo. Zaley nam przecie, aby
mona byo uywa tych dwch procedur
zamiennie.
Obejrzyjmy teraz efekt naszej pracy.
Napisz:
CS L. GRUBA NAPRZD 70
apotem np.
HOME LT 45 NAPRZD 100

Przekonasz si, e NAPRZD nie
dziaa dokadnie tak, jak bymy chcieli:
linia si w pewnym miejscu rozdwaja.
Jest to zwizane zrozdzielczoci ekranu, wobec czego zadowolimy si tym, co
mamy. Oczywicie rysowanie linii pogrubionych trwa znacznie duej ni linii zwykych. Pewne zwikszenie tempa mona
uzyska przez uprzednie ukrycie wia
HT.
Na tym koczymy wstp.
Przypomnijmy, sobie nasze szkolne
wiadomoci o rzutach aksonometrycznych. Poniszy rysunek przedstawia najczciej spotykane rodzaje tych rzutw.
Wykonujc rzut aksonometryczny pewnego przedmiotu postpujemy wedug
kilku zasad:
umieszczamy przedmiot w przestrzeni tak, aby moliwie najwiksza liczba krawdzi i cian bya
rwnolega do osi ukadu wsprzdnych.
jeeli krawd przedmiotu jest
w rzeczywistoci rwnolegy do
ktrej zosi ukadu, to dugo jej
rzutu jest rwna dugoci rzeczywistej tej krawdzi przemnoonej
przez odpowiedni podziak,
okrelon dla danej osi.
jeeli krawd przedmiotu jest
w rzeczywistoci rwnolega do
ktrej zosi ukadu, to jej rzut jest
rwnolegy do rzutu odpowiedniej
osi. Jest to zawenie pewnej
oglnej zasady, dotyczcej rzutw
rwnolegych.
Inaczej mwic, w przestrzeni trjwymiarowej wyrniamy trzy wzajemnie
prostopade kierunki, odpowiadajce
osiom ukadu wsprzdnych. Do jednoznacznego okrelenia rzutu aksonometrycznego wystarczy nam sze wartoci
liczbowych: kierunki rzutw osi ukadu
na paszczynie rzutowej oraz podziaki przypisane tym osiom. Zapiszmy to
wLogo.
OSIE 135 0 225 PODZIAKI 1 0.5

1
OSIE 90 0 225 PODZIAKI 1 1
0.5
IF MEMBERP :nazwa [boczny b]

[OSIE 0 0 90 PODZIAKI 0 1 1
SC STOP]
Zanim zajmiemy si przeoeniem

powyszego na jzyk konkretnego rysunku, napiszmy jedn procedur RZUT,
ktrej parametr stanowi bdzie nazw
danego rzutu aksonometrycznego.
Chcemy, aby np. napisanie
IF MEMBERP nazwa [z. przodu z]

CS STOP]
MAKE kty :y
MAKE ktz :zEND
TO PODZIAKI :x :y :z
RZUT jednomiarowy
END
y
IF MEMBERP :nazwa
Przy pisaniu tej procedury wygodnie

jest si posuy klawiszem .EXTENDED MODE R. Powoduje to, e jako
bieca linia zostaje wypisany ostatni
wprowadzony wiersz Logo. Rodzaj rzutu
moemy teraz ustali przez podanie
jego nazwy, np.
[jednowiarowy j][OSIE 120 0

1:1
240 PODZIAKI 1 1 1 CS STOP]
RZUT boczny
TO RZUT :nazwa
IF MEMBERP :nazwa
[prostoktny p][OSIE 90 0 225
PODZIAKI1 1 .5 CS STOP]
IF MEMBERP :nazwa [wojskowy w]

[OSIE 135 0 225 PODZIAKI 1
.5 1 CS STOP]
1:1
1200
240
1:1
y
y
RZUT lotniczy
1:1
1:1
1200
2400
2250
1350 1:1
x
1:1
x
1:2
MAKE podzz :zEND
NAPRZD :odl * :podzx END

TO LEWO :odl PRAWO :odl END
LEWO moglimy te zapisa tak:
1:1
TO LEWO :odl SETH :ktx +180
135
0
90 1:1
1:1
NAPRZD :odl * :podzx END
2250
1:1
z
1:2
OSIE 120 0 240 PODZIAKI 1 1 1
xx
2250
y
1:1
1:2
2250
Nie czyni to zbyt duej rnicy, uyj

wic wersji, ktra ci bardziej odpowiada.
Postaraj si teraz samodzielnie zdefiniowa procedury GRA, D, PRZD,
TY. Porwnaj wynik swojej pracy zponiszym.
TO GRA :odl SETH :kty

NAPRZD :odl * :podzy END
900 1:1
na ekranie pojawi si komunikat Nie

znam takiego rzutu!, a program, w ktrym bdne wywoanie wystpio, zostanie przerwany.
Zacznijmy od rysowania odcinkw
rwnolegych do osi ukadu. Teraz przydadz nam si wartoci szeciu wczeniej zadeklarowanych zmiennych.
TO PRAWO :odl SETH :ktx
TO D :odl GRA :odl END
Mamy ju do dyspozycji narzdzia,

pozwalajce na wykonywanie rysunkw.
Na pocztek nakrelimy na ekranie ukad
wsprzdnych, co da nam wstpne
wyobraenie o postaci przyszych rzutw. Przedtem jednak napiszemy krtk
procedur, przydatn w kadej grafice
wia, powodujc podniesienie pira
i opuszczenie go po wykonaniu pewnej
sekwencji czynnoci.
TO HOP :co.zrobi
PENUP
RUN xo.zrobic
PENDOWN
END
albo uywajc tylko jej jednoliterowego skrtu:

RZUTb
Wywoanie RZUT p, RZUT j, RZUT
wdaje nam jeden ze znanych rzutw aksonometrycznych. Rzuty grny, boczny,
z. przodu to standartowo uywane ruchy
prostoktne. Zauwa, e jedn zosi eliminujemy zrysunku przez przypisanie jej
podziaki 0. Wreszcie rzut trzy.czwarte
da nam nieco inny widok rysowanej bryy.
Wprzypadku napisania np.
1:1
1:2
MAKE podzy :y
Parametry procedury OSIE podawa

bdziemy jako wartoci
ktw, jakie tworz rzuty osi ukadu
zpionem ekranu, liczone zgodnie zruchem wskazwek zegara: tak samo jest
w przypadku instrukcji SETH i wygodnie bdzie trzyma si jednej konwencji. Oczywicie wartoci te podane s
wstopniach. Pozostae dwa znane nam
rzuty aksonometryczne zdefiniujemy
przez
rzutu!] TOPLEVEL
spowodowao przypisanie odpowiednich wartoci naszym zmiennym.
MAKE podzx :x
Przy pomocy procedur OSIE i PODZIAKI moemy teraz w atwy sposb

przypisa wartoci zmiennym ktx,
kty, ktz, podzx, podzy, podzz. Na
przykad ukad jednomiarowy okrelimy
przez
IF MAMBERP :nazwa [trzy.

czwarte t][OSIE 100 0 235
PODZIAKI 1 1 .65 CS STOP]
PRINT [Nie znam takiego
TO OSIE :x :y :z
MAKE ktx :x
IF MEMBERP nazwa [grny g]

CS STOP]
TO PRZD :odl SETH :ktz

NAPRZD odl * podzz END
TO TY :odl PRZD :odl END
Parametrem uytego tu RUN jest lista

czynnoci do wykonania, a zatem tekst
Logo ujty wnawiasy kwadratowe. Przykad zastosowania poniej.
TO UKAD
L.CIENKA HOP [HOME]
PRAWO 200 HOP [HOME]
GRA 200 HOP [HOME]
PRZD 200 HOP [HOME]
END
Napiszmy teraz np.
RZUT prostoktny UKAD

No, tak: nie dao to podanego wyniku, poniewa ekran znajduje si wtrybie
WRAP. w po przekroczeniu granicy
ekranu pojawia si na jego przeciwlegej krawdzi, co psuje efekt trjwymiarowoci. Do naszych celw najbardziej
przydatny jest tryb WINDOW. Poprawmy
nasz rysunek.
WINDOW CS RZUT p UKAD

Jeeli chcesz, obejrzyj te ukad wsprzdnych wpozostaych rzutach.
By moe jedn z pierwszych przez
ciebie zdefiniowanych procedur Logo
bya ta rysujca prostokt. Dokonajmy
tego samego w trzech wymiarach. Poniewa na razie umiemy porusza wia
tylko wkierunkach osi ukadu, nasz prostokt moe lee wjednej zpaszczyzn
rwnolegych do xz lub xy. Sprbuj sam
BAJTEK 1/86
11
ani razu PROST.YZ. Ostatnia instrukcja

HOP nie ma znaczenia dla samego rysunku. Powoduje za to, e po wykonaniu
procedury w znajdzie si dokadnie
wpozycji wyjciowej. Powiemy, e pozycja wia jest niezmiennikiem procedury
KOSTKA. Jest to zasada, ktrej warto
przestrzega.
Narysuj teraz kilka prostopadocianw w rnych rzutach. Gdy to ci si
znudzi, napisz
RZUT t KOSTKA 40 40 40
Na ekranie ukae si szecian. Niemniej jednak rzut otrzymany wwyniku
napisa procedury PROST.XY PROST
.YZ, a dopiero potem ewentualnie popraw je wedug poniszego wzoru:
TO PROST .XY :x :y
GRA :y
TO PROST .YZ :y :z
GRA :y
PRZD :z
D :y
TY :z
PRAWO :x
END
D :y
Warto zwrci uwag, e tre tych

procedur podlega pewnym konwencjom.
W przeciwnym wypadku mogoby si
zdarzy, e napisawszy.
PROST.XY 50 10
LEWO :x
END
TO PROST .XZ :x :z
PRZD :z
PRAWO :x
TY :z
LEWO :x
END
nie bdziemy wiedzieli, czy rysowany

prostokt ma wysoko 50, aszeroko
10, czy odwrotnie. Wtym przypadku zdecydowalimy si na podawanie parametrw wporzdku alfabetycznym.
Mona oczywicie ustali inn regu, trzeba jednak si jej trzyma konsekwentnie wcaym programie.
Przy okazji warto te poruszy kwesti tzw. nazw znaczcych. Staralimy
si dotychczas, aby wszystkie wystpujce wprogramie nazwy procedur izmiennych byy adekwatne do ich zawartoci.
Nie byo to postpowanie przypadkowe.
Oczywicie, z punktu widzenia Logo
jest obojtne, czy nazwiesz pewn procedur NAPRZD czy HUHU. HAHA.
Ta druga nazwa moe si nawet wyda
mieszniejsza, natomiast niesie ze sob
inn niedogodno. Gdy nagrasz cay
program na tam ipowrcisz do niego,
powiedzmy, za miesic, wiele czasu zajmie ci przypomnienie sobie, co waciwie HUHU. HAHA wykonuje a co HIHI.
HOHO? .Naley unika rwnie do
rozpowszechnionej praktyki nazywania
zmiennych jak leci, tzn. kolejnymi literami alfabetu, gdy nie s one bezporednio
zwizane ztreci programu.
Z naszych prostoktw moemy ju
skada rysunki trjwymiarowe. Oto prociutki przykad.
Otrzymujemy taki rysunek: Otwiera

si przed tob pole do wasnych dowiadcze. Oto jeszcze jeden przykad figury
przestrzennej zoonej zkwadratw...
Nastpnym etapem pracy bdzie rysowanie prostopadocianu o zadanej
dugoci bokw.
PROST .XY :x:y
mao w szecian przypomina. Wnioskujemy, e przez uycie procedur OSIE

iPODZIAKI zrnymi parametrami moemy do dowolnie deformowa rzutowane bryy. Zrb kilka dowiadcze tych
deformacji. Jeeli otrzymany rzut odpowiada ci, moesz go doczy do procedury RZUT.
Mamy teraz do dyspozycji do narzdzi, aby poprbowa swych si przy
rzutowaniu rnego typu bry prostopadociennych. Na pocztek moesz
HOP [TY :zGRA :y]
sprbowa np.
TO KOSTKA :x :y :z
PROST .XY :x :y
PROST .XZ :x :z
HOP [PRZD :z]
PROST .XZ :x :z
HOP [GRA 70]

L.B.GRUBA
KOSTKA 30 15 50
HOP [D 70 PRAWO 30]
L.GRUBA
KOSTKA 40 45 50
END
Oczywicie proste bryy mona skada wcoraz bardziej skomplikowane ich
ukady, a do utraty czytelnoci rysunku.
Kilka przykadw moesz obejrze poniej.
No, tak mgby kto powiedzie
dobrze, ale przecie nie wszystkie krawdzie bry musz by do siebie prostopade. Jak narysowa dowolny odcinek
wnaszym rzucie?
Przyjrzyjmy si poniszemu rysunkowi.
Przedstawia on pewien odcinek
w przestrzeni trjwymiarowej. Stanowi
on jakby przektn pewnego prostopadocianu obokach, dajmy na to, dx, dy,
dz. Krawdzie tego prostopadocianu
potrafimy ju przeby przy pomocy wia. Nasuwa si wic nastpujcy algo-
END
L.CIENKA HT
REPEAT 10 [PROST.XZ 30 50
HOP [GRA 3]]
12
BAJTEK 1/86
TO PRZYKAD
L.CIENKA KOSTKA 30 70 50
HOP [D :y]
RZUT jednomiarowy
CS OSIE 90 20 200 PODZIAKl

1.2 1 .85 KOSTKA 40 40 40
Warto powiczy troch wyobrani

przestrzenn, analizujc dziaanie tego
fragmentu. Interesujce, e nie uylimy
PROGRAMOWA MOE KADY

rytm.
wedug poniszego wzoru:

TO GRA :odl ODC 0 :odl 0
TO ODC :dx :dy :dz
END
MAKE x XCOR
Moemy teraz atwo narysowa prostopadocian np. z przektnymi cian.

Napisanie jej procedury to wiczenie dla
ciebie.
Na zakoczenie omwimy krtko kilka procedur, ktre wzbogac nasz grafik ociekawe moliwoci.
MAKE y YCOR
HOP [PRAWO :dx GRA :dy PRZD
:dz] SETPOS SE :x :y
END
Nie jest to jednak dobre rozwizanie.
Po pierwsze wykonujemy kilka niepotrzebnych ruchw wiem, po drugie
po zakoczeniu wykonywania ODC
znajduje si on wpunkcie wyjcia, anie.
jak chcielibymy, na kocu rysowanego
odcinka. Lepiej bdzie uy matematyki
w celu wyliczenia wsprzdnych rzutu
tego koca, anastpnie przywoa wia do tego punktu.
TO OBRCONE :kt MAKE katx

:ktx + :kt MAKE kty :kty
+ :kt MAKE ktz :ktz + :kt
END
OBRCONE powoduje, i rysunek
(lub jego cz) zostaje obrcona opodany kt.
bicie przedmiotu, wzgldem paszczyzny

xy.Analogicznie dziaaj ponisze procedury:
TO SYMETR.XZ
MAKE kty :kty + 180
END
TO SYMETR.YZ
MAKE ktx :ktx + 180
END
Wiemy, e zoeniem dwch symetrii
jest obrt. Moemy zatem obejrze nasz
przedmiot zdrugiej strony.
TO OD. TYU
SYMETR.XY
SYMETR.YZ
END
TO SYMETR.XY MAKE ktz :ktz

t 180 END
TO OD.SPODU
SYMETR.YZ
TO ODC :dx :dy :dz
PRAWO, GRA iPRZD wedug

poniszego wzoru:
MAKE now.xcor (SUM XCOR

:podzx * :dx * SIN :ktx)
TO GRA :odl
ODC 0 :odl 0
Moemy take nasz rysunek dowolnie powikszy albo zmniejszy przez

proporcjonalne zwikszenie podziaek
na wszystkich osiach.
podzy * :dy * SIN :kty :podzz

* :dz * SIN : ktz)
END
Moemy teraz atwo narysowa pro-
MAKE now.ycor (SUM YCOR

:podzx * :dx * COS :ktz
podzy * :dy * COS :kty :podzz
* :dz * COS :ktz
SYMETR.XZ
END
TO ZBLIENIE :krotno
PODZIAKI :krotnos * :podzx :
krotno * : podzy : krotno
* podzz END
Daje to nam moliwo powikszenia
SETH TOWARDS SE :now.xcor

:now.ycor
dowolnego elementu rysunku. Usprawnimy to przy pomocy dwch poniszych

procedur:
NAPRZD
ODLEGO :now.xcor now.ycor
END
TO WOK.PUNKTU :x :y :zMAKE
x.0 ( :x) MAKE
TO ODLEGO :x :y
y ( :y)
MAKE deltax :x XCOR
MAKE z.0 ( :z) END
MAKE deltay :y YCOR
TC ZERO
OUTPUT SORT [:deltax *
HOP [HOME GRA :y.0 PRAWO :x.0

PRZD :z.0] END
:deltax + :deltay * :deltay]

END
Sposb posugiwania si nimi jest nastpujcy: list procedur realizujcych rysunek poprzedzamy wywoaniem ZERO.
UstaIe; to niejako pocztek ukadu wsprzdnych wpunkcie, wktrym rozpoczyna
si rysowanie bryy. Parametrami WOK.
PUNKTU s wsprzdne przestrzeni trjwymiarowej liczone od tego wanie punktu. Oto prosty przykad.
Zamiast poprzedniego SETPOS uylimy sekwencji, ktra pozw la na uycie

NAPRZD a zatem i krelenie linii grubych. Zauwa, e uywajc TOWARDS
iSETPOS naley napisa
SETPOS SE :x :y
anie
SETPOS [:x :y]

Sprawdzi dziaanie ODC moemy
np. przez
TO PROSTY.PRZ ZERO
stopadocian np. z przektnymi cian.
Napisanie jej procedury to wiczenie dla
ciebie.
Na zakoczenie omwimy krtko kilka procedur, ktre wzbogac nasz grafik ociekawe moliwoci.
TO OBRCONE :kt
RZUT t KOSTKA 60 60 60 ODC
60 60 60
Otrzymamy szecian i jego przektn. Zauwaymy te, e ODC dziaa bardzo powoli wporwnaniu znp. PRAWO.
Spowodowane jest to powolnym obliczaniem funkcji SIN iCOS przez ZX Spectrum. Gdyby nie ten fakt, moglibymy
zmieni definicje
PRAWO, GRA iPRZD
MAKE katx :ktx + :kt

MAKE kty :kty + :kt
MAKE ktz :ktz + :kt END
OBRCONE powoduje, i rysunek
(lub jego cz) zostaje obrcona opodany kt.
TO SYMETR.XY
MAKE ktz :ktz t 180
END
SYMETR.XY daje nam lustrzane od-
KOSTKA 10 10 10 END
Jeeli teraz chcemy obejrze zbliska
jeden z wierzchokw szecianu, piszemy
RZUT j ZBLIENIE 200 WOK.

PUNKTU 10 10 10 PROSTY.PRZ
Trzeba pamita, e uycie RZUT
przywraca standartow sytuacj, tzn.
usuwa dziaanie procedur ZBLIENIE,
OBRCONE, OD.SPODU itp.
Zastosowanie otrzymane, wten sposb grafiki trjwymiarowej zaley ju od
problemu. Moe te ci niecierpliwi powolno dziaania Sinclair Logo nie

ma na to jednak rady. Miejrm nadziej,
e otrzymane rzuty interesujcych bry
zrekompensuj ci te niedostatki. Oto
przykad rzutu domu ikolejne przyblienia jego fragmentu klamki okiennej.
Wymyl co lepszego!
twojej inwencji. Daje si odczu brak

moliwoci zasaniania linii, tzn. pomijania w rysunku linii, ktre normainie
nie s widoczne. Ze wzgldii na elementarny charakter ninieisze go opracowania pominlimy rozwizanie tego
BAJTEK 1/86
13
wioseka
OBOK KOMPUTERA
Opisane w tym artykule urzdzenie

wsppracujce z mikrokomputerem nie
doczekao si jeszcze polskiej nazwy. W
jzyku angielskim brzmi ona paddle, co
oznacza wioso, a raczej pagaj. Wydaje
si, e porwnanie jest trafne (patrz zdjcie). Poniewa jestemy przeciwnikami
bezmylnego zamiecania naszego jzyka obcymi sowami, proponujemy nasz
rodzim nazw wioseka.
Zesp dwch wioseek podczany jest
poprzez wspln wtyczk do wejcia
drka sterowego. Dziki temu, do kompu
tera posiadajcego dwa takie porty, moemy
podczy cztery wioseka. Ten manipulator
wykona moe sobie bez trudu nawet

zupenie pocztkujcy majsterkowicz. Jest
to prostsze nawet ni budowa drka sterowego i pod warunkiem, e zgromadzimy
potrzebne elementy, nie zajmie nam wicej
ni godzin.
Do budowy wioseek potrzebne ci bd:
dwa potencjometry 1 M(0,5 1 W)
dwa przeczniki astabilne (czyli takie,
ktre po zwolnieniu nacisku wyczaj
si)
kilka metrw czteroyowego przewodu
wtyczka (np. Eltra 881)
dwa adne (koniecznie) pudeka z tworzywa sztucznego. Teraz wystarczy w
9 REM WIOSELKA
90 PRINT chr$(147)
10 C=12*4096
100 PRINT P1=; P1, P2=; P2
20 F
OR I=0 TO 63: READ A: POKE
C+I,A: NEXT I: REM WPISYWANIE
PROGRAMU MASZYNOWEGO
110 PRINT P3=; P3, P4 = ; P4
30 S
YS C: REM URUCHOMIENIE
PROGRAMU MASZYNOWEGO
130 GOTO 30
39 R
EM ODCZYTYWANIE ZAWARTOSCI
KOMOREK PAMIECI
40 P1=PEEK(C+257)
50 P2=PEEK(C+258)
60 P3=PEEK(C+259)
1 2 3 4 5
6 7 8 9
Rys. 1. Schemat wtyczki typu Eltra 881 (widok od
strony stykw).
1
199 R
EM DANE DLA PROGRAMU
MASZYNOWEGO
200 D
ATA 162,1,120,173,2,220,141,
0,193,169,192,141,2,220,169
210 D
ATA 128,141,0,220,160,128,
234,136,16,252,173,25,212,157
220 D
ATA 1,193,173,26,212,157,3,
193,173,0,220,9,128,141,5,193
80 F
1=PEEK(C+261) :
F2=PEEK(C+262)
230 D
ATA 169,64,202,16,222,173,0,
193,141,2,220,173,1,220,141
89 REM WYDRUK DANYCH
240
DATA 6,193,88,96
BAJTEK 1/86
Rafa ochowski
120 PRINT F1 = ; F1, F2=; F2
70 P4=PEEK(C+260)
14
kadym pudeeczku zamontowa potencjometr i przecznik i poczy je

wtyczk wedug schematu na rys. 2.
Prawda, e proste?
Po zakoczeniu pracy moemy sprawdzi, czy nasze urzdzenie dziaa, przy pomocy nastpujcego programu. Program
przeznaczony jest na Commodore 64.
7
2
3
Rys. 2. Schemat elektryczny zespou wioseek.
SPOSOBY I SPOSOBIKI
Tir na nOg
SPECTRUM i klakson
Program przeznaczony jest dla
uytkownikw ZX Spectrum, ktrzy nie
opanowali jeszcze jzyka maszynowego a chcieliby poeksperymentowa
zdwikiem na SPECTRUM. Ponisze
programy maszynowe (umieszczone
w DATA) mona wykorzysta we wasnych programach.
Jak to wykona? O tym za chwil.
Na pocztek wprowadzamy poniszy
program, zwracajc uwag, by nie pomyli si winstrukcjach DATA. Zwrcie
uwag, e ostatni liczb wkadej linii
jest 201 RET).
Po wprowadzeniu programu uruchamiamy go zleceniem RUN. Po usyszeniu sygnau dwikowego moemy
wyprbowa brzmienie poszczeglnych
dwikw.
itp.
S to wybuchy, odgosy klaksonw
Mona modyfikowa dwiki za pomoc instrukcji POKE np.

POKE 60013, agdzie a= 100^ 238
POKE 60028, agdzie a= 10^ 254
POKE 60038, agdzie a= 0+4
POKE 60214, agdzie a= 0+2
Oczywicie przed wykonaniem instrukcji POKE musimy zatrzyma program przy pomocy BREAK, natomiast
uruchamiamy go ponownie za pomoc
GO TO 60 (nie RUN). Wcelu nagrania
na tam samego programu maszynowego (a waciwie podprogramw)
uyjemy instrukcji SAVE "nazwa" CODE
60000, 231.
10 CLEAR 59999
20 FOR a=60000 TO 60231: READ b: POKE a,b:
NEXT a
30 BEEP .1,50
40 PAPER 4: INK 0: BORDER 4: CLS
50 PRINT FLASH 1;AT 10,7;Wcisnij klawisz
1-8
60 IF INKEY$=1 THEN RANDOMIZE USR 60000
200 GO TO 60
1000 DATA 58,72,92,31,31,31,6,240,14,254,37
,32,6,238,16,237,121,38,238,45,32,244,238,1
6,237,121,46,254,16,236,201
2000 DATA 1,4,250,33,0,2,17,2,0,229,213,19
7,205,181,3,193,209,225,125,145,111,16,242
,201
3000 DATA 17,98,100,38,10,58,72,92,31,31,31
,14,254,238,16,237,121,67,16,254,37,32,244,
28,21,32,232,201
4000 DATA 243,6,200,17,1,0,33,100,0,197,21
3,229,205,181,3,225,209,193,35,16,244,251,
201
5000 DATA 58,72,92,203,63,203,63,111,30,0,2
2,128,213,67,16,254,10,230,248,181,211,254,
12,21,32,243,209,28,21,32,237,201
6000 DATA 38,3,58,72,92,203,63,203,63,203,6
3,111,30,0,22,32,213,67,16,254,10,230,248,1
81,211,154,12,21,32,243,209,28,21,32,237,37
,32,220,201
7000 DATA 243,1,255,63,33,0,0,126,211,254,3
5,11,120,177,32,247,251,58,72,92,203,63,203
,63,203,63,211,254,201
8000 DATA 6,1,197,33,0,1,17,4,0,229,205,18
1,3,225,17,16,0,167,237,82,32,240,193,16,2
33,201
CO JEST GRANE
Poszczeglne dwiki moemy wywoywa przy pomocy:

RANDOMIZE USR 60000
RANDOMIZE USR 60031
RANDOMIZE USR 60083
RANDOMIZE USR 60106
RANDOMIZE USR 60138
RANDOMIZE USR 60177
RANDOMIZE USR 60206
We wasnych programach w BASIC
moemy wykorzystywa to instrukcje
zamiast np. BEEP. W tym celu przed
wpisywaniem programu nagrywamy
ztamy poprzednio nagrane bity zleceniem LOAD "nazwa" CODE.
Krzysztof Bielewicz
10 CLEAR 59999
20 FOR a=60000 TO 60231: READ b: POKE a,b:
NEXT a
30 BEEP .1,50
40 PAPER 4: INK 0: BORDER 4: CLS
50 PRINT FLASH 1;AT 10,7;Wcisnij klawisz
1-8
200 GO TO 60
1000 DATA 58,72,92,31,31,31,6,240,14,254,37
,32,6,238,16,237,121,38,238,45,32,244,238,1
6,237,121,46,254,16,236,201
2000 DATA 1,4,250,33,0,2,17,2,0,229,213,19
7,205,181,3,193,209,225,125,145,111,16,242
,201
3000 DATA 17,98,100,38,10,58,72,92,31,31,31
,14,254,238,16,237,121,67,16,254,37,32,244,
28,21,32,232,201
4000 DATA 243,6,200,17,1,0,33,100,0,197,21
3,229,205,181,3,225,209,193,35,16,244,251,
201
5000 DATA 58,72,92,203,63,203,63,111,30,0,2
2,128,213,67,16,254,10,230,248,181,211,254,
12,21,32,243,209,28,21,32,237,201
6000 DATA 38,3,58,72,92,203,63,203,63,203,6
3,111,30,0,22,32,213,67,16,254,10,230,248,1
81,211,154,12,21,32,243,209,28,21,32,237,37
,32,220,201
7000 DATA 243,1,255,63,33,0,0,126,211,254,3
5,11,120,177,32,247,251,58,72,92,203,63,203
,63,203,63,211,254,201
8000 DATA 6,1,197,33,0,1,17,4,0,229,205,18
1,3,225,17,16,0,167,237,82,32,240,193,16,2
33,201
Cuchulainn to celtycki heros, bohater

niezliczonych opowieci, poda ludowych
przekazywanych z ust do ust. Jego losy
niesychane przypominaj dzieje greckiego
Heraklesa. Obydwaj s pbogami, cho
narodzili si jako synowie ludzi miertelnych.
Mamy okazj wzi udzia w jednej
z przygd Cuchulainna. W tym celu musimy si jednak uda do wiata zmarych.
Wedug nauki druidw, celtyckich mdrcw
kapanw, dusze ludzi nie umieraj lecz
po mierci wchodz w inne ciaa. Dusza
ludzka moe si odrodzi nie tylko w ywym stworzeniu, lecz take w przedmiotach martwych, kropli rosy, fali morskiej,
gwiedzie... Jeli wierzy druidom, dusze
oczekujce na swe kolejne wcielenie przebywaj na mitycznej wyspie na oceanie.
W mitologii cetyckiej kraj ten nosi wiele
nazw: Tir na mBeo Ziemia ywych, Tir na
mBan Ziemia Kobiet, May Meld Rwnina Rozkoszy czy wreszcie Tir na nOg
Ziemia Modych.
Do tej wanie krainy udaje si Cuchulainn by zdoby Wielk Piecz Caluma.
Nie jest to jednak zadanie proste. Wpierw
naley zgromadzi kilka innych, magicznych przedmiotw. Trzeba odnale Tygiel
Dagdy (Dagdas Cauldron) zwanego Dobrym Bogiem lub Stwrc, trzeba rwnie
posi wczni Lugha (spear of Lugh)
boga soca iwiata, oraz Czarny Kamie
Fala (Black Stone of Fal). Niezbdny jest
rwnie miecz nalecy do jednorkiego
boga Nuady (Great Sword of Nuada).
Trudno zdobycia magicznych przedmiotw polega nie tylko na ich odnalezieniu. Trzeba jeszcze przekona ich obecnych wacicieli by zgodzili si odda je
nam. Uczyni to jeli spenimy ich dania
iwykonamy to co nam karz. Nie bdzie to
atwe. Na ciekach, drogach, wjaskiniach
napotykamy na wiele rnych przedmiotw.
Niektre znich mog by nam bardzo uyteczne, lecz nie moemy nosi ich ze sob
zbyt wiele zaledwie cztery. Naley wic
dobrze si zastanowi, ktre znich zachowa, aktre wyrzuci.
Wdrujc przez Tir na nOg musimy
strzec si niektrych jego mieszkacw,
szczeglnie niemile bywa spotkanie ze
zoliwym duchem ciemnoci Sidhe.
Wkraczajc do Ziemi Modych stajemy si
niemiertelni, tak jak wszystkie inne stworzenia tam przebywajce, nie musimy rwnie troszczy si o poywienie. Gdy jednak zostaniemy pokonani przez ktrego
z duchw, magiczna sia przenosi nas na
powrt do Bram Kraju Modoci, przed Otarz Pieczci (Altar of the Seal). Wszystkie
przedmioty, ktre mielimy przy sobie pozostaj na miejscu naszej poraki.
Obraz na ekranie przypomina film animowany. Sterowanie naszym bohaterem
odbywa si poprzez klawiatur. Wprawym,
dolnym rogu ekranu znajduje si lista posiadanych przedmiotw, wlewym jest kompas okrelajcy kierunek marszu. Obok
kompasu ukazuj si napisy zawierajce
informacje i ostrzeenia o istotach, ktre
przebywaj wpobliu. Poniej pojawiaj si
rwnie polecenia ipytania, ktre kieruj do
nas inni mieszkacy krainy Tir na nOg.
Klawisze dolnego rzdu powoduj ruch
w prawo i w lewo (np. M w lewo, SYMBOL
SHIFT wprawo).
Klawisze AL powoduj zmian kierunku
obserwacji wlewo lub wprawo.
Klawisze OP su do podnoszenia iwyrzucania przedmiotw (np. O podnoszenie,
lwyrzucenie).
Klawisze 79 umoliwiaj wybr przedmiotu, ktrego mamy zamiar uy (ukazuje
si przy nim gwiazdka).
Klawisze 1,0, SHIFT, SPACE umoliwiaj
uycie wybranego przedmiotu.
Roman Poznaski
BAJTEK 1/86
15
UN DHOMNUIL
ZAMEK SIDHE
GDZIE ZNAJDUJE SI
WIELKI MIECZ NUADA.
KRL
DHOMHUIL
ROZMYLA
O KRUKACH
IR FALAMH
PUSTKOWIE - MONA TAM DOTRZE
Z TRZECH RNYCH MIEJSC
NATOMIAST WYJCIE JEST
WYJCIE
TYLKO JEDNO
SWITYNIA
BADRIGA
ZAMEK
MAINGATEA
BADHELMKRUKW
MIEJSCE
DO DOLINY
GARSTW
BITWY
ALEJKA
OTARZ
PIE-CZCI
KRYJWKA
RUADA
BIBLIOTEKA, KTR
STRZEE SIDHE
BIBLIOTEKA
I KRYJWKA RUADA.
MAJ WIELE DRZWI
NIEKTRE Z NICH
S NIEWIDZIALNE
MAY
TUNEL
OREST OF CERN
(LAS CERNA). YJE TAM
MYLIWY I ZNAJDUJE SI
WCZNIA LUGHA
SL
WEJCIE
DO KUNI
CALUMI
GROTA
MYLIWEGO
TU
PRZEBYWA
SIDHE,
SUGA
HARFY
POCZENIE
Z DOLIN
GARSTW
WROTA JASKINI
TUNEL LUB BYSKAWICZNE
PRZENIESIENIE
NIEWIDZIALNE
DRZWI
ZAROLA, W KTRYCH CZYCHA
NIEBEZPIECZESTWO
DO LASU
PRZENIESIENIE DO 14
DO WULKANU CERDACH
DO DOLINY CALUM (GARSTWA)
TUNEL MIDZY BAZ BURZ
(STORM BASE) A RWNIN LAWY
(LAVA FLATS)
DO LASU
TIR FALAMM - PUSTKOWIE
TIR FALAMH
DO ALEJKI
WEJCIE DO GRY ANLIN
WYJCIE DO GRY ANLIN
OKRESOWE PRZENOSZENIE
DO BAZY BURZ
JASKINIA BURZ,
KTREJ STRZEE
SIDWE
PORTAL
NLIN
ST
KRZY
CELTYCKI
LODOWA
JASKINIA
Z ZEWNTRZ
Z SIECI
MAY
SZCZYT
SGORRBRAG
WI-TYNIA
RR
SGO -LIN
H
B
N
DU AD A O
PON KRYT
U
TU RNY ALA
F
CZA IE
KAM
LIGE WARRENS
DRZEMICY
SLIGEN
WODNA
JASKINIA
EARDACHCALUM
KUNIA CALUMA
DOM OGNISTEGO
WA,KTRY
STRZEE
TYGLA
TYLNE
DRZWI
NATHAIR!
RW-NINA
LAWY
Niewielu modych czytelnikw Bajtka wie, e dugopis wypacza charakter. Tak przynajmniej twierdzili moi
nauczyciele ponad wier wieku temu dbajc onienaganny charakter pisma. Niezastpionym narzdziem
do nauki pisania miaa by stalwka wobsadce (uwaga
czytelnicy, objanie sw stalwka iobsadka nie znajdziecie wsowniczkach mikrokomputerowych). Czy nauczyciele mieli racj? Dzi trudno to oceni, gdy ten
artyku pisz na nowym narzdziu do wypaczania charakteru komputerze osobistym IBM PC zaopatrzonym wprogram redagowania tekstw, awydrukuje go
drukarka graficzna Gemini10X PC z szybkoci 120
znakw na sekund.
Jeli ju cofnlimy si oponad wier wieku, to zachowajmy pewn chronologi. Kilka lat pniej wszkole redniej dugopis zdoby ju prawo obywatelstwa.
Potem wiele lat bez zmian ipierwsza praca zkomputerem. Obliczenia do pracy dyplomowej wykonane na
komputerze GIER duskiej firmy Regne Centralen.
Programy w jzyku Algol przepisywane przez panie
maszynistki na perforowan (dziurkowan) tam papierow i wyniki oblicze odbierane po kilku dniach
z przegrdki w orodku obliczeniowym. mudne wieczorne poszukiwanie bdw na tamie wijcej si jak
serpentyna w caym pokoju, zaklejanie dziurek, cicie
i klejenie. Potem praca zawodowa i komputer Odra
1204. Nadal tama papierowa i Algol. Po kilku latach
Odra 1305, Fortran i karty perforowane. Olbrzymi postp na kartach oprcz dziurek by take wydrukowany tekst lub liczby, apoprawki mona byo wprowadzi dokadajc lub zmieniajc karty. Czasem zdarzyo
si, e plik kart rozsypa si operatorowi maszyny albo
czytelnik je troch przetasowa, ale c znaczy godzina
lub dwie ukadania wporwnaniu zmilionami operacji,
ktre wykonuje za mnie komputer rozwizujc rwnania rniczkowe. Przy sporym wysiku mona te byo
zaprogramowa komputer, aby wydrukowa portret
Einsteina (lub czciej akt dziewczyny) zoony z liter
alfabetu, ale na pisanie tekstw trzeba byo poczeka
jeszcze 10 lat.
BEZ BRUDNOPISU
O
C
A
N I
Y
Z NIA
S
A
M ISA
P
O
D
E
Z
C
Z
S
JE
18
BAJTEK 1/86
Dzi, siedzc zklawiatur na kolanach wfotelu przed

monitorem wystukuj bez wahania sowa i zadania,
czytam je na ekranie, poprawiam, usuwam, wstawiam
nowe. Ekran jest pocztkowo brudnopisem, potem
staje si kolejn wersj artykuu, aby wkocu przybra
posta ostatecznego tekstu zwyrwnanymi marginesami, ktry moe by zapamitany na dyskietce, apotem
wielokrotnie wydrukowany dowolnym krojem czcionki.
Opiszmy to jednak systematycznie. Tekst wpisywany jest zklawiatury tak samo jak na maszynie do pisania zt rnic, e po zapisaniu jednego zwiersza nie
trzeba przesuwa waka (lub wzka jak wmaszynach
elektrycznych) do nowego wiersza, gdy program dba
o to, aby automatycznie przenie wyrazy wystajce
poza prawy margines do nowego wiersza i jednoczenie rozszerzy odstpy midzy wyrazami w wierszu
tak, aby ostatni wyraz koczy si dokadnie na prawym
marginesie. Tekst wyrwnany do prawego marginesu
wyglda znacznie efektowniej ni tekst zposzarpanym
marginesem, ale nie zawsze taka forma jest najlepsza.
W korespondencji bardziej elegancko jest pozostawi
margines nie wyrwnany. Dla niezdecydowanych komputer jest idealnym narzdziem pracy. Gotowy tekst
mona formatowa na rne sposoby, oglda nowy
ksztat na ekranie iwielokrotnie zmienia.
Przed przystpieniem do pisania uytkownik komputera moe skorzysta zsamouczka wpostaci programu, ktry wywietla na ekranie kolejne litery i wyrazy
odpowiadajce systematycznym wiczeniom ukadu
palcw na klawiaturze, bada szybko pisania iliczb
popenianych bdw, dopuszcza do nastpnej lekcji
dopiero po opanowaniu lekcji wczeniejszych. Typowym programem nauki pisania jest Typing Tutor.
Ale powrmy do pisania tekstu. Jeli popenilimy
bd lub chcemy zmieni fragment tekstu, wpisujemy
na ekranie nowy tekst, ktry zastpuje poprzedni lub
ustawiamy pod bdn liter kursor (migajc plamk
wietln) i stosujc klawisz Del (od ang. delete=usuwa) usuwamy ten bd. Jeli chcemy midzy uprzednio napisane wyrazy wstawi nowe, wwczas wciskamy
klawisz Ins (od ang. insert=wstawia) iwpisujemy nowy
tekst midzy te wyrazy. Do przesuwania kursora uywamy klawiszy kierunkowych oznaczonych strzakami
(ktre nie wystpuj wzwykej maszynie do pisania) lub
Z A S T O S O WA N I A
innych klawiszy, ktre pozwalaj od razu przesu n
kursor do nastpnego lub poprzedniego sowa, zdania,
fragmentu tekstu, pocztku lub koca wiersza, strony
lub caego tekstu.
OGONEK DO E
S tae inne rnice wklawiaturze komputera wporwnaniu zmaszyn do pisania. Po pierwsze nie ma polskich znakw alfabetu takich jak , lub . Ale za to jest
klawisz zmieniacza Alt. Moemy zaprogramowa klawiatur tak, e jednoczenie wcinicie klawisza zmieniacza ilitery a, spowoduje wpisanie na ekran znaku reprezentujcego liter , uycie Alt ie pozwala uzyska na
ekranie znak reprezentujcy , itp. Po drugie, klawisz Y
iZs zamienione miejscami wporwnaniu zklawiatur
polskiej maszyny do pisania. Typowa klawiatura komputerowa oparta na amerykaskim ukadzie maszyny do
pisania nosi nazw QWERTY (od pierwszych piciu liter wdrugim od gry rzdzie klawiszy). Przyzwyczajeni
do udoskonalania wszystkich wytworw techniki skonni
jestemy sdzi, e ukad klawiszy zosta opracowany
po wielu latach prb, tak aby mona byo bez wysiku
jak najszybciej pisa. Tymczasem, ukad klawiszy zosta
celowo dobrany w1873 r. tak, aby piszcy mia trudnoci
w szybkim pisaniu, gdy w pierwszych maszynach do
pisania, czcionki zakleszczay si przy zbyt szybkim uderzaniu wklawisze. (Potwierdza to take moje dowiadczenie zuytkowania polskiego walizkowego ucznika).
Dzi opracowane s nowe ukady klawiatury, m.in. bardzo popularyzowana w St. Zjednoczonych klawiatura
Dvoraka, ale przyzwyczajenie jest silniejsze itylko nieliczni prbuj wyama si zobowizujcego standardu.
Jeli ju zatrzymalimy si tak dugo przy klawiaturze, to trzeba wspomnie, e wkomputerze osobistym
moemy przeprogramowa znaczenie poszczeglnych
klawiszy wedug wasnego uznania, awic take zgodnie
zpolsk klawiatur lub jakimkolwiek innym standardem,
aco wicej na jednym klawiszu uytym jednoczenie ze
zmieniaczem moemy zapamita cay wyraz lub nawet
zdanie, ktre bdzie napisane za kadym razem, gdy
uyjemy ten klawisz. Powrmy jednak do pisania iredagowania tekstw. Jeli tekst nie wypenia caego wiersza, wwczas moe by automatycznie umieszczone po
rodku, przesunity do prawego lub lewego marginesu.
Szeroko szpalty mona zmienia wzalenoci od potrzeb. Jeli przekracza ona szeroko ekranu, wwczas
obraz przesuwa si nad kolejnymi fragmentami tekstu
wlewo lub wprawo.
Programy redagowania tekstw nosz wjzyku angielskim nazwy word processors lub text editors. Kady, kto pisa jakikolwiek program na komputerze domowym, stosowa pewn odmian programu redagujcego
najczciej edytor wierszowy. Wodrnieniu od edytora wierszowego, wprogramach redagowania tekstw
mona przeglda ipoprawia cay tekst od razu, anie
tylko wiersz programu wywoany na ekran.
W wikszoci profesjonalnie stosowanych programw redagowania tekstw na ekranie monitora mona
obserwowa do 25 wierszy po 80 znakw w wierszu.
Komputer IBM PC moe pracowa wtrybie tekstowym
lub graficznym. Wtrybie tekstowym znaki na ekranie generowane s przez odpowiedni ukad scalony. Generator
znakw IBM zawiera 256 znakw, ale nie ma wnim liter
typowych tylko dla polskiego alfabetu. Dlatego wanie
na ekranie do reprezentowania tych liter mona wybra
dowolne inne rzadko uywane znaki, ktre nastpnie
bd przez drukark drukowane we waciwej postaci
polskich liter. Wrnych zespoach prowadzone s prace nad skonstruowaniem generatora polskich znakw
opartego na programowanym ukadzie scalonym typu
EPROM.
W trybie tekstowym, wywietlany znak zbudowany
jest wmatrycy 8x8, aprzy stosowaniu specjalnego monitora typu TTL opodwyszonej rozdzielczoci wmatrycy 9x14. Osoby osabszym wzroku mog pracowa
zprogramami, ktre wywietlaj tylko 40 znakw wwierszu.
Tryb pracy zaley od stosowanego programu redagowania tekstw. Wtrybie graficznym na ekranie moe
by indywidualnie wywietlony kady element obrazu
(ktrych wwysokiej rozdzielczoci jest 640x200), awic
mona dowolnie ksztatowa znaki. Przy pracy wtrybie
graficznym mona zdefiniowa na ekranie dowolne wasne litery, mona pisa pismem pochyym (kursyw),
stosowa podkrelenia, zoone symbole matematycz-
ne, itp. Jeli wzrok pozwala, mona zbudowa litery

wmatrycy 4x7 punktw, ktrych wjednym wierszu zmieci si 140.
BEZ BRUDNOPISU
Z tego co napisaem dotd o programach pisania
i redagowania tekstw wynika, e komputer moe
zastpi piro lub maszyn do pisania, gumk ikartk papieru. Domy teraz do tej listy noyczki i klej.
Dowolny wybrany fragment tekstu mona usun lub
przenie winne miejsce. Fragmenty innych materiaw mona przenosi i wcza w dowolnym miejscu
do pisanego tekstu. Poczenie formatowania i przenoszenia tekstu pozwala uzyska tekst uformowany
wkolumny.
Raz napisany list moe by wykorzystany dla wielu
adresatw. Na yczenie program wyszukuje w caym
tekcie dowolne wyrazy, na przykad imi inazwisko,
izastpuje je innymi. Nie jest to godna polecenia metoda przy listach miosnych, ale za to jake poyteczna
wlistach handlowych. S zreszt jeszcze sprawniejsze
metody powielania korespondencji do rnych adresatw. W tekcie korespondencji umieszcza si odpowiednie symbole wmiejscach, ktre powinny by zmienione ijednoczenie przygotowuje si list adresatw.
Odpowiedni program drukuje kolejne strony wstawiajc
wmiejscach oznaczonych wczeniej umownymi symbolami kolejne pozycje zlisty.
Pewne moliwoci programw redagowania tekstw
s na razie niedostpne przy pisaniu tekstw polskich,
ale dla osb prowadzcych korespondencj wjzyku
angielskim stanowi nieocenion pomoc. W tekstach
angielskich mona sprawdzi prawidowo pisowni
porwnujc wszystkie sowa tekstu ze sownikiem ortograficznym zapisanym na dyskietce. Istniej metody
kodowania, ktre pozwalaj zapisa 50 tys. sw na
64 KB (rednio po 10,5 bitw na sowo). Istniej na
dyskietkach sowniki zawierajce ok. 125 tys. sw angielskich. Jeli wnapisanym tekcie wystpuje sowo,
ktrego nie ma wsowniku, wwczas mona doczy
je do sownika lub poprawi. Niektre programy sugeruj list sw, ktre mog by uyte zamiast bdnego
sowa. Na przykad, po wykryciu bdnie napisanego
sowa bjutiful, program sugeruje osiem moliwych poprawnych sw, awrd nich beautiful. Dla osb, ktrym nie wystarcza poprawno, program dostarcza na
yczenie list sw opodobnym znaczeniu. Dodatkowo
program moe policzy liczb sw wtekcie isprawdzi ile znich to rne sowa, aile sw si powtarza.
Mionicy krzywek mog znale programy, ktre
wyszukuj ze sownika odpowiednie sowa. Uytkownicy dbajcy ostyl mog sprawdzi, ile napisali wtekcie zda twierdzcych, pytajcych, rozkazujcych, ile
zda krtkich (poniej 14 sw) aile dugich (powyej
30 sw), ile razy powtrzyli to samo sowo, a take
mog wykry wswoim tekcie izmieni wyraenia nie
zalecane przez jzykoznawcw.
TO NIE KONIEC
Tyle dobrego dla tumacza. Aco jeszcze dla autora polskich tekstw? Automatycznie sporzdzany spis
treci na podstawie zaznaczonych w tekcie tytuw
rozdziaw i automatycznie sporzdzany indeks na
podstawie zaznaczonych w tekcie wybranych sw.
Poszczeglne fragmenty tekstu, np. rne zestawienia, mona automatycznie sortowa, to znaczy porzdkowa wedug alfabetu lub numeracji. W tablicy liczb
wystpujcej w tekcie mona podsumowa automatycznie kolumny. Korzystajc z rozkazw programu
redagowania tekstw mona przywoa na ekran dowolny fragment utworzonego wczeniej tekstu, np. tabel zamiany jednostek lub tumaczenie obcego sowa.
W programach rozwijania tekstw (ang. idea processors) mona zacz pisanie od zwizego konspektu
(gwnych punktw zamierzonego tekstu), a nastpnie dopisywa kolejne punkty, podpunkty irozwija je
Wkadej chwili mona na ekranie obejrze spis punktw ipodpunktw lub zapisany wnich tekst. Pozwala to
wyrazi myl wuporzdkowanej logicznie strukturze.
W innych programach, tzw. pakietach zintegrowanych, moliwe jest powizanie tekstu z wykresami
iwynikami oblicze. Przy kadej zmianie wzaoonych
wartociach mona ponownie przeliczy rwnania
i wydrukowa nowe wykresy oraz nowy tekst z automatycznie zmienionymi wynikami. Specjalne programy
umoliwiaj uzyskanie na drukarce graficznej dowolnego ksztatu czcionki, atake odwrcenie wydruku o90
stopni, dziki czemu mona wydrukowa tekst szerszy
ni waek drukarki.
Niedugo wydruk na kartce papieru nie bdzie potrzebny. Ju dzi midzy uytkownikami komputerw
osobistych informacje dotyczce programw i katalogw przegrywane s zdyskietki na dyskietk. Wwielu
krajach teksty mona przesya telefonicznie podczajc komputer do sieci telekomunikacyjnej przez
modem. Zamiast przepisywa lub kopiowa potrzebne
fragmenty patentw, ustaw, niedostpnych ksiek
mona skorzysta zusug sieci komputerowych zaopatrzonych w bogate banki danych i wczyta potrzebne
dane do wasnego komputera. Znany autor powieci
fantastycznonaukowych Arthur C. Clarke pisze swoje powieci na komputerze osobistym w Sri Lance,
anastpnie przesya je telefonicznie czem satelitarnym do wydawcy wNowym Jorku.
CO WYBRA
Ale wrmy do rzeczywistoci. Przedstawione
moliwoci pisania iredagowania tekstw s wyborem
z wielu rnych programw dostpnych na komputer
IBM PC. Dziki konkurencji midzy wieloma firmami
tworzone s coraz nowsze i doskonalsze programy.
Niektre znich charakteryzuj si prostot uytkowania, inne realizuj wiele funkcji ale kosztem znacznego
skomplikowania obsugi.
Najbardziej popularnym, lecz do zoonym programem redagowania tekstw jest Wordstar firmy
MicroPro, ktry moe by uzupeniony o wiele programw dodatkowych, np. MailMerge do powielania
korespondencji do rnych adresatw. W trybie graficznym mona pracowa pod programem Word firmy
Microsoft. Dobry sownik synonimw zawiera program
Word Proof. Program Multimate firmy SoftWord Systems wykorzystuje jeden z najwikszych sownikw,
oparty na amerykaskim Websterze. Najbardziej znanymi pakietkami zintegrowanymi s Symphony (firma
Lotus) iFramework (AshtonTate), ktre pracuj wtrybie graficznym. Do redagowania klawiatury mona stosowa programy Prokey (firma RoseSoft) in Superkey
(Borland), do uzyskania wydruku rnymi rodzajami
czcionki program Fancy Font (SoftCraft), ado odwrcenia wydruku o 90 stopni program Sideways
Software). Do rozwijania tekstw mona stosowa
m.in. ThinkTank (Living Videotext) iwspomniany wczeniej Framework. Styl pisania pozwala poprawi program Grammatik firmy Aspen Software.
Kilka rad praktycznych dla czytelnikw, ktrzy planuj wykorzystanie komputera do pisania tekstw. Przy
wyborze komputera, oprcz ceny naley rozpatrze
takie elementy jak: szybka pami zewntrza (najlepiej stacja dyskietek), profesjonalna klawiatura (jak
w maszynie do pisania), rozdzielczo ekranu (dusza praca przed ekranem telewizora jest uciliwa,
awprzypadku telewizora kolorowego take szkodliwa
dla zdrowia ze wzgldu na promieniowanie; dobrze
pracuje si zmonitorami, ktre wywietlaj tekst wbarwie pomaraczowej ale to kwestia indywidualnego
odczucia), drukarka graficzna o dobrej jakoci druku
umoliwiajca definiowanie znakw przez uytkownika (tzw. download characters), no ipami operacyjna
(im wiksza tym lepiej). Uytkownik zainteresowany
wszechstronnymi zastosowaniami powinien zwrci
uwag na liczb dostpnych programw.
Wtej chwili, najwiksza liczba programw do zastosowa profesjonalnych dostpna jest na komputery IBM
PC oraz 8bitowe komputery pracujce pod systemem
operacyjnym CP/M ikomputery Apple. Programy redagowania tekstw dostpne s take na mikrokomputery
domowe, przykadowo: Atari Writer na komputer Atari,
Easy Writer iQuick Brown Fox na Commodore 64, Tasword iSpectral Writer na Spectrum. Ograniczenia redagowania tekstw na komputerach domowych wi
si gwnie zmoliwociami sprztowymi. Cho teoretycznie kady zestaw mona rozbudowa tak, aby stosowa go do redagowania tekstw, to jednak koszt takiej
rozbudowy jest niewiele niszy ni koszt zakupu sprztu
ostandardzie profesjonalnym, takiego jak IBM PC.
Romuald Szuniewicz
BAJTEK 1/86
19
Drogi
Chciabym poinformowa, e istnieje wKutnie pierwszy

wwojewdztwie pockim klub mikrokomputerowy Horacy, pod patronatem ZSMP ikutnowskich zakadw pracy.
Na pytania czytelnikw odpowiada Marcin
Czonek naszego klubu moe mie od siedmiu do stu lat
Waligrski, lat 20, student drugiego roku Iniwcale nie musi jednoczenie nalee do ZSMP. Obecnie
formatyki Uniwersytetu Warszawskiego.
czonkw jest ponad 100 (dziaamy dopiero 2,5 miesica),
awpywaj wci nowe deklaracje. Sal wypoyczya nam
jedna ze szk podstawowych. Sami musimy j zaadaptowa do warunkw, wjakich powinien dziaa klub. Za dwa
tygodnie mamy nastpne, pite spotkanie ibdziemy ju
mogli popracowa na dwch ZX Spectrum idwch Commodore 64. Moliwe, e uda si nam do kwietnia powikszy stan posiadania do 1015 sztuk komputerw.
Mamy ju swj statut i7osobowy zarzd, ktry wybiera bdziemy co 2 lata. Mamy te regulamin, okrelajcy m.in. kary inagrody dla czonkw.
Wmiar,
jak BAJTEK
obrasta wpirka,
zmienia si rwnie
charakter listw
od Czytelnikw.
Coraz wicej wnich
konkretnych
problemw, zjakimi
stykaj si amatorzy
wieczorw
przy klawiaturze
komputera,
coraz wicej
informacji
otrudnociach,
ktre pokonywa
musz entuzjaci,
lecz rwnie
oosigniciach.
Sporo te
otrzymalimy uwag
krytycznych,
za ktre dzikujemy.
20
BAJTEK 1/86
Dariusz Biekowski
ul. Rychtelskiego 18
99300 Kutno 2
Wprawdzie pierwsza jaskka wiosny nie czyni,
a jednak mam nadziej, e ten list z Kutna stanowi
tylko zalek naszej wiedzy na temat polskich klubw
mikrokomputerowych. Bardzo jest nam ona potrzebna, dlatego jeszcze raz zachcam do korespondencji,
czy to za porednictwem ankiety czy winnej formie.
Od momentu wysania listu klub Horacy upora si
ju zapewne zwieloma trudnociami. Prosz oryche
nadesanie nam staego adresu tego klubu. Chtnie go
opublikujemy.
Posiadam, wprawdzie AticAtac, lecz wkocowej fazie wczytywania strony tytuowej zapenienia ekranu
wywietla si TAPE LOADING ERROR. Zawsze w tym
samym miejscu wic co nie wporzdku zkaset. Czy
jest moliwo wczytania programu mimo posiadania
uszkodzonej kasety? Nie mog si ztym upora...
Dariusz Spychalski
ul. Afrykaska 2
81107 Gdynia
Diagnoza jest zapewne suszna: moe to by zbyt
niski poziom nagrania albo mechniczne uszkodzenie
tamy. Skoro si jednak szczliwie zoyo, e bd
wystpi przy adowaniu winiety programu waciw
jego tre da si uratowa. Oto moliwy sposb.
Po pojawieniu si komunikatu obdzie naley zatrzyma magnetofon, anastpnie wykona LIST. Na ekranie
ukae si wydruk krtkiego programu wBasicu.
Zanim mu si przyjrzymy, poznajmy sposb, wjaki
programy firmowe zapisywane s na kasetach. Kady
taki program moe zawiera do trzech zasadniczych
czci:
1) Program adujcy, napisany w Basicu. Jego zasadnicz funkcj jest zaadowanie pozostaych czci
programu oraz uruchomienie go. Poza tym czsto
powoduje, e nagwki poszczeglnych moduw nie
ukazuj si na ekranie. Czasami, zwaszcza jeeli brak

jest punktu 2), moe rwnie drukowa na ekranie komunikat typu ATIC ATAC IS LOADING. PLEASE
WAIT.
2) Wspomniana wpytaniu strona tytuowa, czyli
winieta programu. Nie ma ona adnych funkcji poza
dekoracyjnymi.
3) Waciwy program, napisany wjzyku wewntrznym izoony zjednego lub kilku moduw wystpujcych kolejno na tamie (AticAtac to ten drugi
przypadek).
Jak widzimy, usunicie czci 2, ana dobr spraw
i1, jest moliwe bez szkody dla samego programu.
W przypadku, gdy cz 3 skada si z jednego
moduu binarnego, moemy go zaadowa piszc po
prostu LOADCODE i po zakoczeniu adowania
uruchomi przez skok do odpowiedniego miejsca pamici. Gdy jednak mamy pod rk program adujcy,
atwiej jest go zmodyfikowa, nadajc mu podan
posta. Tak rwnie zrobimy wprzypadku wieloczonowoci programu binarnego.
No, wanie: przyjrzyjmy si naszemu wydrukowi
na ekranie. Tak on wyglda w przypadku AticAtac
iinnych gier sygnowanych ULTIMATE PLAY THE
GAME:
0 CLEAR 24574: BEEP .1,1: BEEP .1,2:BEEP
.1,2: BEEP .1,3:BEEP .1,4:BEEP .1,5:PAPER 0:
BORDER 0: INK 7: BRIGHT 1: CLS: PRINT BRIGHT 1;
INK 7; AT 9,6; ATIC ATAC IS LOADING;
AT 12,0; PLEASE WAIT: PRINT AT 0, 0: LOAD
SCREEN: INK 0: PAPER 0: PRINT AT 6,0:LOAD
CODE: PRINT AT 6,0: LOAD CODE: PRINT
AT 6,0: LOAD CODE: PRINT AT 6,0: LOAD
CODE: PRINT USR 23424
Odrzumy teraz wszystko, co wpowyszym programie nie jest dla nas wane. Oto moliwy skutek takiego
postpowania.
1 CLEAR 24574
2 LOAD SCREEN 3 FOR i=l T0 4: LOAD
CODE : NEXT i4 PRINT USR 23424
Widzimy wyranie, co si waciwie dzieje. Linia
4 uruchamia ju zaadowany program. Bd wystpi
przy adowaniu winiety, zatem naley przepisa linie
1,3 i 4 (poprzednio wykonujc NEW w celu usunicia starego programu adujcego). Wkocu wciskamy
RUN i uruchamiamy magnetofon. Gra zaaduje si
iautomatycznie uruchomi.
Mona te prbowa uruchomi program, gdy bd
wystpi podczas wczytywania jego waciwej treci.
Wystarczy wtym celu wykona ostatni komend programu adujcego. Oczywicie nie ma przy tym adnej
gwarancji, e program bdzie wogle dziaa.
Powyszy sposb postpowania daje si zastosowa, oile tylko program adujcy nie jest np. wspecjalny sposb zabezpieczony przed wydrukowaniem.
SPRENIE ZWROTNE
Bajtku!
Mam wiele wtpliwoci dotyczcych gry Piknik z2

numeru BAJTKA...
Grzegorz Byczkowski
ul. Piotrkowska 235/145 9
0456 d
Program Piknik okaza si dla niektrych naszych

czytelnikw by zagadk nie do rozwizania. Wyjaniam
wic kilka wtpliwoci pana Grzegorza Byczkowskiego
i innych czytelnikw, sdzc, e tym samym chocia
czciowo zadowol tych, ktrym wpisanie programu
si nie powiodo.
a. W wierszach 10 40 zdefiniowane s symbole
graficzne uyte wprogramie (jest ich 20), przedstawiane pniej jako A.. T. Ptla dokonujca tej czynnoci
to linia 10, za linie nastpne zawieraj dane (DATA),
pobierane z listy kolejno przez instrukcj READ. Do
zdefiniowania kadego znaku potrzeba 8 liczb istd wewntrzna ptla FOR n=0 TO 7.
b. Zmienne tekstowe a$ .. g$ to wizerunki wystpujcych wgrze obiektw (zwierzt). Mona je obejrze po
napisaniu iuruchomieniu linii 10 40.
c. Instrukcja POKE adr, n powoduje, e wkomrce
pamici oadresie adr zostaje umieszczona warto n.
d. Wlinii 70 32SG8 SG8 oznacza GRAPHICS
SYMBOL SHIFT 8. Te klawisze i w takiej kolejnoci
naley wcisn, aby otrzyma waciwy znak.
e. Instrukcja BEEP n, m powoduje, e Spectrum generuje dwik odugoci n liczonej wsekundach iwysokoci m wptonach, gdzie BEEP n, 0 daje dwik
owysokoci rodkowego C.
f. Funkcja ATTR (x,y) okrela cechy aktualnie wywietlanego pola literowego ekranu o wsprzdnych
x,y. Cechami tymi s kolor ta, druku itp. Szczegy
winstrukcji Spectrum.
Jeli przepisalimy program raz inie dziaa on dobrze, przepisalimy drugi raz i obraz na ekranie jest
inny ni za pierwszym razem TO ZNACZY, E ROBIMY BDY PRZY PRZEPISYWANIU (jest to pewna oglna zasada). Ijeszcze jedna uwaga. Czsto myli
si ze sob dwie rzeczy: umiejtno programowania
oraz znajomo maszyny i jej tylko waciwych cech
(chodzi nam akurat oZX Spectrum). Na przykad dla
zrozumienia algorytmu omawianej gry nie jest konieczne dokadne orientowanie si, co maszyna robi przy
wykonywaniu linii 10 40. Wystarczy jeeli powiemy,
e wptli tej definiowana jest grafika gry reszta za
jest kwesti odpowiedniej realizacji tego faktu na danym typie komputera. Pan Byczkowski niepotrzebnie
martwi si niezrozumieniem programu ochronnego
znumeru 1 BAJTKA. Wgruncie rzeczy jest on napisany wkodzie maszynowym, ato nie naley do tej dziedziny wiedzy, wjak Pan aktualnie si zagbia. Przy
okazji jednak zetkn si on zpowan wad Basica,
ktry zmusza programist do nadmiernego zajmowania si cechami maszyny iimplementacji, utrudniajc
skoncentrowanie si wycznie na rozwizywanym
problemie. ycz postpw wnauce.
Wjaki sposb uzyska odstp czasowy wrealizacji programu? Tzn. na monitorze wywietla si pewna sekwencja ichc, eby wykonanie instrukcji CLS iwywietlenie
nastpnej sekwencji byo poprzedzone np. 20 sekunaami
przerwy.
P.F.
(nazwisko
iadres do wiadomoci redakcji)
Przewanie stosuje si jeden sposb:
FOR x= 1 TO n: NEXT x
TO .SOWNIK
.PRIMITIVES
END
Jest to oczywicie wyjcie dalekie od doskonaoci.
Zapewne te wygodniej bdzie pozosta przy angielskiej
wersji, przynajmniej do czasu, a (miejmy nadziej) bdzie mona kupi polskie Logo, przynajmniej dla Spectrum iC64.
Aoto lista kilku ksiek, ktre mog by przydatne dla
uytkownika Commodore 64.
Bruce Bayley Commodore 64 Exposed Melbourne
House Publishers, 131 Trafalgar Road, Greenwich, London SE10 tego samego wydawcy Clifford and Mark Ramshaw Commodore 64 Games Book
Ian Stewart and Robin Jones Easy Programming
for the Commodore 64 Shiva Publishing Ltd., 4 Church
Lane, Nantwich, Cheshire CW5 5 RQ
A.J. Jones Mastering the Commodore 64
Ellis Horwood Ltd., Market Cross House, Cooper
St., Chichester, West Sussex P019 1EB tego wydawnictwa
T. Barrett Winning Games on the Commodore 64
T. Matthews Winning Strategy Games on the Commodore 64
Nie jestem niestety wstanie poleci adnego polskiego wydawnictwa, po prostu z tego wzgldu, e takich
publikacji brak. Pewne informacje z interesujcej nas
dziedziny mona odnale wczasopismach Informatyka, Mody Technik, Horyzonty Techniki, Przegld
Techniczny, Delta.
Moe pomoecie mi w uzyskaniu programu gry Atic

Wmiejsce parametru n wstawiamy dan dugo Atac, wwersji na Spectrum?
odstpu, dajmy na to 1000. Oczywicie wjednostkach
maszynowych, ktrych rzeczywista dugo zaley od
Witold Hejnowicz
typu komputera iszybkoci dziaania translatora.
ul. eromskiego 18/2
Niektre maszyny si wyposaone wBasic ze stan22400 Zamo
dardowo okrelon instrukcj PAUSE.
Dla ZX Spectrum np. PAUSE 50 powoduje przerwaProsz oprzysanie mi programw na komputer Atari.
nie wykonania programu na ok. 1 sek.
Damian Motek
Niedawno kupiem sobie komputer Commodore 64.
ul. Wodzisawska la
Pragn bliej si znim zy idlatego chciabym opanowa
44325 Mszana, woj. katowickie
jzyk Logo w wersji polskiej, a take Basic. Czy polskie
Logo mona w jaki sposb samemu zaprogramowa?
Redakcja BAJTKA nie prowadzi akcji wysykowej
Jakie ksiki lub czasopisma mam naby, aby czego si wodniesieniu do adnych programw, czy to wformie
nauczy?
druku, czy na kasetach.
Dariusz Klacewicz
ul. Wrblewskiego 4717
58105 widnica
Czy programy przeznaczone dla Spectrum mog by

uywane na Amstradzie CPC 464?
Krzysztof Bugaj
Obawiam si, e nawet zwyka przerbka anglojPozna
zycznego Logo dla takich maszyn jak Commodore czy
Spectrum wymaga duej wiedzy fachowej. Zwykemu
Nie, procesor wprawdzie jest ten sam w obu mamiertelnikowi pozostaje rozwizanie poowiczne, lecz szynach (std zapewne zrodzio si pytanie), ale jest to
proste, polegajce na zdefiniowaniu polskich nazw jako jedno zniewielu podobiestw obu urzdze. Pomijajc
procedur Logo, np.
inne sprawy, sposb zapisu programu na tamie (zblokowanie, sygna pilotujcy) s zupenie inne.
TO NAPRZD :x
FD :x
Marcin Waligrski
END
TO CZE
BYE
END
TO PIERWIASTEK :n
OUTPUT SQRT :n
END
TO PRAWDA
OUTPUT TRUE
END
TO WYKONAJ :lista
RUN : lista
END
Wszystkich zainteresowanych podnoszeniem kultury informatycznej wnaszym kroju,

osoby posiadajce dowiadczenie wuytkowaniu mikrokomputerw, wszystkich, ktrzy
chc zBAJTKIEM wsppracowa lub choby wymieni uwagi, prosimy okontakt zredakcj. Adres do korespondencji:
Redakcja Sztandaru Modych
00687 Warszawa
ul. Wsplne 61
BAJTEK
Telefony 295106
BAJTEK 1/86
21
JAK TO ROBI INNI
Synny nowosybirski Akadiemgorodok. Koniec stycznia. Przez bajkowo onieony sosnowobrzozowy las id do Centrum Obliczeniowego, na spotkanie z akademikiem Andriejem
Jerszowem. Wrd rnojzycznej literatury lecej na biurku i krzesach w gabinecie tego
najwybitniejszego radzieckiego informatyka spostrzegam styczniowy numer amerykaskiego pisma BYTE".
Nie wie Pan Profesor za
pewne, i BYTE" ma ju swego
modszego socjalistycznego krewniaka mwi iwycigam ztorby
cztery pierwsze numery naszego
Bajtka".
BAJTEK"? umiecha si
Jerszow. Ale oczywicie syszaem.
Skd?! wykrzykuj.
Pisa mi otym Profesor Wadysaw Turski. Gratuluj! Czy moecie zostawi mi chocia po jednym
numerze waszego dodatku?
wiat, jak si po raz kolejny
okazao, jest bardzo may... Wzamian za cztery Bajtki" otrzymuj
od prof. Jerszowa komplet redagowanego przez niego radzieckiego
pisma mionikw informatyki pt.
"Mikroprocessornyje
sriedstwa
isistemy". Wprawdzie oficjalna redakcja tego (na razie) kwartalnika
mieci si wMoskwie, ale zarwno
redaktor naczelny jak iredakcyjny
sztab wywodz si std zSybe-
22
BAJTEK 1/86
ryjskiego Oddziau Akademii Nauk

ZSRR. Std zreszt wywodzi si
wikszo wszystkiego co nowe
w radzieckiej informatyce; bez ryzyka bdu mona postawi tez, i
gdyby nie Syberyjski Oddzia AN
to podjcie p roku temu wZSRR
powszechnego programu edukacji
informatycznej spoeczestwa po
prostu nie byoby moliwe.
Za spraw ksiki E.Rogersa iJ.

Larsen gono jest ostatnio w Polsce oGorczce Krzemowej Doliny".
Tymczasem mao kto wie, ze nasi
wschodni ssiedzi rwnie maj
swoj legendarn dolin, ktrej historia nie jest wcale mniej frapujca
od historii Silicon Valley. Mam oczywicie na myli Zot Dolin, wktrej w1957 roku akademii K. Michai
Bajtek
na Syberii
awrientiew rozpocz budow syberyjskiego miasteczka nauki.

Dla awrientiewa ijego przyjaciuczonych, z ktrymi dokona
"wielkiego desantu" na Syberi od
pocztku byo jasne, e nie ma co
marzy o nowoczesnej nauce bez
szerokiego stosowania metod elektronicznej techniki obliczeniowej.
Dlatego stworzono nowoczesne
Centrum Obliczeniowe, do ktrego
zaangaowano najwybitniejszych
specjalistw z caego Zwizku Radzieckiego. Jeden z pierwszych
dyrektorw Centrum akademik
Gurij Marczuk jest obecnie wicepremierem rzdu ZSRR, przewodniczcym Pastwowego Komitetu
ds. Nauki iTechniki.
AAkadiemgorodku wszystko jest
naj... Centrum Obliczeniowe dysponuje najnowoczeniejszymi typami komputerw z superszybkimi
BESM6 wcznie... Szerokim zastosowaniem najnowszych technik
cyfrowych zajmuje si na codzie
Instytut Automatyki i Elektrometrii,

pooony nawiasem mwic o 200
metrw od Centrum Obliczeniowego. A gdy ptora roku temu na
porzdku dnia stana w Zwizku
Radzieckim kwestia powszechnej informatyzacji spoeczestwa
i wprowadzenia informatyki do
programw szkolnych okazao si,
e to wanie nowosybirski Akadiemgorodok jest tym, ktry ma
najszersze dowiadczenia wzakresie upowszechniania komputerw
osobistych. Od 10 lat nowosybirscy
uczeni zakademikiem Jerszowem
na czele nauczali bowiem eksperymentalnie podstaw informatyki
uczniw miejscowych szk. Przypadek? Tych przypadkw wyprzedzania przez Sybirakw innych regionw jest tak duo, e stao si to
ju prawidowoci!
Gdy uznano, e potrzebny jest
wZSRR nowy instytut naukowy zajmujcy si koordynacj nauczania
informatyki w szkoach to nikogo
ju nie zdziwio, e na jego lokalizacj wyznaczono Akadiemgorodek, adyrektorem mianowano prof.
Igora Bobko dotychczasowego
vicedyrektora Centrum Obliczeniowego.
Dyrektor Igor Bobko, od niedawna czonekkorespondent Akademii Nauk Pedagogicznych ZSRR,
jest obecnie jednym z najbardziej
zajtych ludzi w Akadiemgorodku.
Udaje nam si jednak umwi na
wsplny obiad w Domu Uczonych.
Moemy si dziki temu zapozna
ze szczegami dnia codziennego
radzieckiego przyspieszenia.
Zazdro bierze, gdy widzi si,
wjak zdecydowany ikompleksowy
sposb nasi ssiedzi wdraaj do
praktyki podejmowane przez siebie
decyzje.
Natychmiast po powoaniu instytutu wydzielono dla niego nowy
kilkupitrowy gmach (miaa si tu
mieci inna instytucja), przydzielono pul mieszka dla nowych
pracownikw, zapewniono miejsca
w przedszkolach i obkach oraz
przydzielono niezbdne rodki
transportu. Pierwszy autokar (odbierano go wRydze) jadc do Nowosybirska zabra po drodze zMoskwy pierwsz parti zzakupionych
u Japoczykw 10 tys. sztuk komputerw osobistych firmy Yamacha. Z pomoc tych komputerw
Igor Bobko i jego ludzie zbiera
bd niezbdne dowiadczenia dydaktyczne. Uruchomione zostan
eksperymentalne klasy i pracownie...
Wikszo kadry Instytutu
bior std, z Akadiemgorodka
mwi Bobko. Lepszych nigdzie
nie znajd!
Gdy potem zwiedzamy Uniwersytet Nowosybirski (10 minut spacerem przez las od Centrum Obliczeniowego) raz po raz odczuwam
zazdro wchodzc do kolejnych
wyposaonych w mikrokomputery pracowni. To samo odczucie
powraca przy zwiedzaniu synnej
nowosybirskiej szkoy matematycznofizycznej czy te zwykych
szk oglnoksztaccych pooo-
nych w Sowietskim Rejonie czyli

w tej dzielnicy gdzie znajduje si
Akadiemgorodok.
Okazuje si, e radziecka modzie nie tylko uczy si infor matyki, ale rwnie modzie (ta troch
starsza) informatyki naucza.
Uwaamy, e Komsomo powinien wzi patronat nad wykorzystaniem techniki obliczeniowej
przekonuje nas Igor Kuzniecow,
I sekretarz Komsomou Rejonu
Sowietskiego. Tylko bowiem
modzi ludzie, ktrzy swj kontakt
z komputerem zaczynali od szkolnej awki mog przekona innych
do swobodnego posugiwania si
now technik.
eby poprze swe pogldy czynem modzi uczeni z Akadiemgorodka wzili spoeczny patronat nad
prowadzeniem kursu informatyki
wnowosybirskich szkoach. Prowadz te kursy doksztacajce dla nauczycieli tego nowego przedmiotu.
Uwaaj, e jest to ich wkad wwykonanie zada jakie postawi przed
radzieckim spoeczestwem XXVII
Zjazd KPZR. Uwaamy, e nasza dziaalno spoeczna powinna
by przede wszystkim zwizana
z nasz dziaalnoci naukow
mwi Kuzniecow. Ae informatyka
i automatyzacja to sprawy najwaniejsze wic zajmujemy si informatyk iautomatyzacj!
Jakie rady pytam akademika Jerszowa chciaby Pan da,
Czytelnikom BAJTKA, dopiero
co rozpoczynajcym swoj przygod zinformatyk?
Przede wszystkim odpowiada Andriej Jerszow chciabym powiedzie, e bardzo si ciesz zwydania waszego pisma. Zazdroszcz
go Wam! Bardzo podoba mi si jego
nazwa BAJTEK. Jest to sowo bardzo pikne ibardzo polskie.
To wietnie, e BAJTEK powsta
wramach gazety modzieowej. Bo
modzie nie powinna czeka na niczyje decyzje, ani na niczyj zgod,
gdy w gr wchodzi rozwijanie szerokiego programu edukacji informatycznej, ktrej pierwszym etapem
powinno by opanowanie umiejtnoci posugiwania si komputerami
osobistymi. Nie trzeba czeka, a
przyjd one do szkoy. Mona organizowa kluby komputerowe, mona
wymyle sto innych sposobw...
Dzisiaj jest to ju zreszt hobby tasze od popmuzyki.
Pierwsze, co chciabym yczy
Czytelnikom BAJTKA kontynuuje Andriej Jerszow to przede
wszystkim bezgraniczny entuzjazm.
Informatyk nie mona zajmowa
si zmusu, ani si inercji, ani dlatego, e twoi ssiedzi tym wanie si
zajmuj... Trzeba samemu chcie,
ito chcie bardzo mocno.
Chciabym te yczy, aby ten
wstpny okres entuzjazmu bardzo
szybko przeksztaci si w denie
do profesjonalnego opanowania
komputera. Jest to bowiem nasz
partner od dzi, a po wsze czasy,
dajcy moliwo w rnorodnych zastosowaniach realnego
polepszenia warunkw naszego ycia.
Na koniec chciabym powiedzie,
e pene opanowanie techniki komputerowej stawia wysokie wymagania intelektualnego poziomu kultury
oglnej... Naley, jak mona najszybciej, poczu si czowiekiem silnym
i dojrzaym. Naley jak najszybciej
okreli sw dalsz drog yciow,
swoje zainteresowania icele.
Ijeeli czowiek przejdzie te trzy
etapy od wstpnej fascynacji,
poprzez profesjonalne korzystanie
zkomputera, a do wspicia si na
wyszy poziom w swym wasnym
rozwoju to bdzie znaczyo, e
nie na darmo straci swe lata!
... egnam si ze Zot Dolin,
przykryt teraz metrow warstw
niegu. Nie raz jeszcze do niej na
amach BAJTKA wrcimy.
Waldemar Siwiski
Czytelnikom Bajtka gratulacje zokazji

ukazania si takiego znakomitego dodatku do Waszej modzieowej gazety, yczenia bezgranicznego entuzjazmu i duych
sukcesw wopanowaniu techniki komputerowej, wyraenie przekonania ostaoci
kontaktw polskich iradzieckich mionikw informatyki
Akadiemgorodok
A.Jerszow
25.01.86
BAJTEK 1/86
23
Nakadem wydawnictwa Basic Books

z Nowego Jorku ukazaa si w 1984 r. ksika Everetta M Rogersa i Judith K. Larsen
pt. Gorczka Krzemowej Doliny ". W ywej,
lecz wnikliwej formie przedstawia ona proces
ksztatowania si specyficznej kultury rodowiska wysokiej technologii" (high technology), twrcw pprzewodnikw, obwodw
scalonych, komputerw i ich oprogramowania, atake ich sukcesy iniepowodzenia, wyton prac irozrywki.
Krzemowa Dolina
przypomina czowieka,
ktry biegnie
przed walcem parowym.
Uciec przed nim
to adna sztuka,
mon to robi co dnia.
Ale jeli kto usidzie,
to walec przerobi go
na nalenik.
Poniej rozpoczynamy druk wybranych fragmentw ksiki.
Bob Boschert,
prezes firmy
Boschert Electronica,
1983.
Midzy Frisco aSan Jose

Podobnie jak orodkami postpu techniki byy niegdy Manchester, dolina Saary i Pittsburg, tak swj
matecznik ma te iprzemys mikroelektroniczny. Krzemowa Dolina mieci si w Kalifornii, na dugim na
30 i szerokim na 10 mil obszarze midzy San Francisco i San Jose. Dzi jest sawna, ale przez pierwsze
20 lat nawet nie miaa nazwy. Mwiono o niej, nieco
niezrcznie uywajc okrele: przemys elektroniczny
zachodniego wybrzea", Palo Alto" lub powiat Santa
Clara". Wowym czasie Krzemowa Dolina nie potrzebowaa jednak nazwy, bowiem przemys ten mia wwczas
jeszcze ma skal iby nieznany.
Nazw Krzemowa Dolina" uku w r. 1971 redaktor
gazety piszcej o nowociach przemysu pprzewodnikowego MICROELECTRONICS NEWS Don C.
Hoefler. Przemawiaa ona do wyobrani i miaa sens.
Podstawowym wyrobem miejscowych firm opierajcych
si na zaawansowanych technikach s pprzewodnikowe kostki wykonywane zkrzemu, achocia rejon ten
nie stanowi doliny wcisym, geograficznym znaczeniu
tego sowa, to wikszo firm ma siedziby na rwninie
ograniczonej z jednej strony wzgrzami z drugiej za
Zatok San Francisco. Przy pewnej dozie wyobrani
mona wic przyj, e jest to dolina.
Nazwa przyja si izaczto jej uywa powszechnie. Wrodkach przekazu zaczo pojawia si coraz
wicej wieci o Krzemowej Dolinie o wspaniaych
wyrobach elektronicznych, ludziach zostajcych zdnia
na dzie milionerami, o nowo powstajcych gaziach
przemysu, takich jak mikroelektronika iinynieria biologiczna. Coraz wicej artykuw oKrzemowej Dolinie
zaczo pojawia si wFORTUNE, TIME iBUSINESS
WEEK.
Witajcie wKrzemowej Dolinie

Podrujc samochodem przez Krzemow Dolin
powinno si logicznie zaczyna od Uniwersytetu Stanford. Na terenie tej uczelni mieci si Park Badawczy
Stanforda siedziby HewlettParkarda i dziesitkw
innych firm, ktre byy tu najwczeniejszymi przybyszami. Cay kompleks, jakim jest Krzemowa Dolina, wzi
pocztek wanie od Uniwersytetu Stanford (niektrzy
twierdz nawet, e to on wanie jest odnoszc najwiksze sukcesy firm w tym regionie). Jadc na poudnie
wkierunku San Jose postpuje si wzasadzie wlad za
procesem rozwoju Krzemowej Doliny, tak jak dokonywa
si on zroku na rok. WPalo Alto mona dostrzec kilka
wysokociowcw bdcych siedzib firm inwestycyjnych,
operujcych kapitaem poszukujcym. Dostarczaj one
funduszy inynieromprzedsibiorcom zakadajcym
24
BAJTEK 1/86
setki odpryskowych firm, eksploatujcych innowacje

techniczne opracowane winnym przedsibiorstwie.
Nastpnie przybywamy do Mountain View siedziby firmy Fairchild Semiconductors, ktra sama zrodzia
wiele firm odpryskowych". Par mil dalej, natrafiamy na
najwiksz koncentracj firm przemysu pprzewodnikowego wSunnyvale, Cupertino iSanta Clara. Tu wanie mieci si dzi serce Krzemowej Doliny. Intel ma
siedzib w Santa Clara, w pobliu znajduje si AMD
(Advanced Micro Devices) i Bar pod Koem od Wozu,
bdcy knajp, do ktrej zwykli wpada inynierowie
ztutejszych firm. Na prawo, wrd niskich wzgrz, ley
Los Atlos ulubione miejsce na rezydencje nowo upieczonych milionerw. Wpobliu wCupertino mieci si
firma Apple iinne nowsze przedsibiorstwa.
Na drugim kocu Krzemowej Doliny znajduje si

San Jose szybko rosnce miasto zamieszkiwane przez mniejszoci etniczne, z ktrych skada si
wikszo wykwalifikowanych robotnikw fizycznych
pracujcych w firmach Krzemowej Doliny. S wrd
nich Meksykanie, Filipiczycy, Wietnamczycy. Uciekajc przed niebotycznymi cenami domw w powiecie
pnocnym", gdzie zamieszkuje wikszo inynierw
ikierownikw, skupiaj si gwnie wpowiecie poudniowym". Gdy jedzie si w Santa Clara, Sunnyvale
i Cuppertino do San Jose, po przekroczeniu granic
miasta dostrzega si wyrany spadek statusu spoecznoekonomicznego: wikszy ruch, gstszy smog,
wiksze przestpczo. Problemy spoeczne istniej
nawet wraju.
SPRZENIE ZWROTNE
Aczkolwiek San Jose jest gwnie sypialni" Krzemowej Doliny, firmy mikroelektroniczne lokuj si
ostatnio zarwno tam, jak iwpobliskich miasteczkach
satelickich, jak np. Milpitas iAlviso. Tamtejsze zakady
s zazwyczaj modsze imniejsze, ni ich odpowiedniki wsercu Doliny, par mil na pnoc. Nowsze obiekty
mieszcz si na poudniowym obrzeu kompleksu high
technology", Krzemowej Doliny zabrako bowiem gruntw. Wiele najnowszych zakadw produkcyjnych nie
mieci si nawet wKalifornii, ulokowano je wTeksasie,
Colorado, w Oregonie lub dziki tanioci tamtejszej
siy roboczej iniskim cenom domw nawet wMalezji,
na Filipinach czy wMeksyku. Amimo to, nawet jeli zakady produkcyjne wznosi si gdzie indziej, laboratoria
pozostaj wKrzemowiej Dolinie.
Niemal caa Krzemowa Dolina ley wpowiecie Santa Clara, ktry wlatach pidziesitych by zagbiem
liwkowym Ameryki. Wprzemyle przetwrczym wcaym powiecie pracowao 800 osb, z czego poowa
wprzetwrniach owocowych. Dzi po drzewach owocowych niemal nie ma ladu.
Spoeczestwo informacyjne
Krzemowa Dolina, to miejsce, wktrym zrodziy si
kieszonkowe kalkulatory, gry video, komputery domowe, telefony bezprzewodowe, technika laserowa, mikroprocesory izegarki cyfrowe. Niemal wszystkie nowe
wyroby przemysu elektronicznego, jakie pojawiy si
w ostatnich latach, wywodz si z Krzemowej Doliny.
Okoo 62% firm zrzeszonych wAmerykaskim Stowarzyszeniu Elektronicznym, czyli 1.111, mieci si wKalifornii. Massachusetts znajduje si na drugim miejscu,
majc ich tylko 112. Siedziba gwna stowarzyszenia
mieci si wPao Alto.
Krzemowa Dolina reprezentuje kapitalizm w stylu
olimpijskim. O jej awansie ekonomicznym wiadczy
fakt, e staa si ona dziewietym co do wielkoci
orodkiem przemysu wUSA, awarto sprzeday tutejszych wyrobw wynosi ponad 40 mld dolarw rocznie. Co roku powstaje tu okoo 40 tys. nowych miejsc
pracy, z ktrych wikszo jest w jaki sposb zwizana z technikami informacyjnymi. Krzemowa Dolina
jest niemal doskonaym przykadem spoeczestwa
informacyjnego", wktrym wikszo pracownikw zajmuje si zbieraniem irozprowadzeniem informacji lub
wytwarzaniem sucych do tego urzdze. Miejscowa
gospodarka rozwija si najszybciej w caej Ameryce,
i prosperuje najlepiej ze wszystkich regionw Ameryki. Wpowiecie Santa Clara rednia dochodw rodziny
wynosi ponad 30 tys. dolarw rocznie. Od r. 1970 do
1980 San Jose przeskoczyo na licie najwikszych
miast Ameryki z29 miejsca na 18, jest wic najszybciej
rosncym miastem w caych Stanach Zjednoczonych.
Kompleks zaawansowanej techniki, taki jak Krzemowa
Dolina jest take skupiskiem elity intelektualnej. Na maym terenie mieszka ponad 6 tys. doktorw nauk, czyli
co szsty doktor nauk wKalifornii, bdcej wszak stanem onajwikszej koncentracji tak wysoko wyksztaconych osobnikw wAmeryce.
Jose Riley, byy dyrektor firmy elektronicznej, ktry
pomaga zaoy lukratywny Klub Dziesicioboju (gdzie
roczna skadka wynosi 1500 dolarw) powiada: Wpromieniu 12 minut jazdy od tego klubu pracuje 220 tys.
osb zczego 80 tys. ma wysze wyksztacenie a75 tys.
opija si prac. Inny dyrektor powiedzia nam: Nasze
credo brzmi ciko pracowa, hucznie si bawi inie
dba o rnic midzy prac a zabaw. Nie ma midzy nimi adnej rnicy". WKrzemowej Dolinie panuje
osobliwy styl pracy iycia. Inynierowie pracuj przez 7
dni wtygodniu po 15 godzin dziennie, za wielu znich
zamierza za dziesi lat zosta milionerem i wycofa
si zinteresu.
Firma inwestycyjna Thompson Tuckman Anderson Inc. zPalo Alto stwierdzia, e midzy wzgrzami
Los Altos aAtherton (pnocna 1/3 Krzemowej Doliny)
mieszka 15 280 milionerw. Nie wszyscy ci bogacze
dorobili si na zaawansowanej technice, mimo to jednak Krzemowa Dolina jest miejscem najwikszego skupienia noworyszy wStanach Zjednoczonych.
Co dokadnie znacz sowa zaawansowana technika" (high technology?)
Przemys zaawansowanej techniki cechuj:
1. wysokie kwalifikacje pracownikw, wroo ktrych jest wielu naukowcw iinynierw;
2. szybkie tempo rozwoju;
3. wysoka proporcja wydatkw na badania iprace
rozwojowe do wartoci sprzeday;
4. istnienie globalnego rynku na jego wyroby.
Mamy tu nie tylko do czynienia zszybkim postpem
techniki, lecz rwnie z jej nieustannymi zmianami,
dokonujcymi si w tempie wiele szybszym ni gdzie
indziej. Elektronika nie jest dzi jedyne dziedzin przemysu zaawansowanej techniki, inne jego gazie to
inynieria genetyczna, przenys lotniczny ikosmiczny,
farmaceutyczny i aparaturowy. Wewntrz przemysu
elektronicznego niekre brane przemys komputerowy i przewodnikowy opieraj si na najszybciej
rozwijajcych si technologiach. Mikroelektronika jest
wic najbardziej zaawansowane ze wszystkich technik
zaawansowanych.
Narodziny elektroniki wPao Alto

Latem 1912 roku w maym domku pod numerem
913 przy ulicy Emersona wPao Alto zaszo wydarzenia
oniezwykej wadze wdziejach elektroniki. Lee de Forest
idwaj koledzy, badacze zFederal Telegraph Company
firmy dziaajcej wpocztkach przemysu elektronicznego, pochylili si nad stoem obserwujc much spacerujc po kartce papieru. Wsuchiwali si we wzmocniony 120 razy dwik wydawany przez jej nogi; kady jej
krok brzmia, jak na defiladzie. Wtedy wanie pierwszy
raz uyto do wzmocnienia sygnau lampy prniowej.
Oznaczao to narodziny elektroniki iotworzyo drog do
rozwoju radia, telewizji, radaru, magnetofonw ikomputerw. Dawny dom de Foresta przy ulicy Emersona, to
dzi pusta parcela zaronita chwastami i zarzucona
zomem, przy chodniku mieci si jednak pamitkowa
tablica, umieszczona przez wadze miejskie. Napis na
niej gosi, i wtym miejscu Lee de Forest zFederal Telegragh Company wynalaz lamp prniowe, ktra moga
funkcjonowa jako wzmacniacz.
Zasadnicze role dla pocztkw Krzemowej Doliny
odegra Uniwersytet Stanforda, azwaszcza przejty
wizj przyszoci jego wiceprezesa Fryderick Terman. W r. 1920 Uniwersytet Stanforda by uczelni
trzecioligow iprowincjonalne, funkcjonujc na zasadach zamiejskiego klubu. Ju wr. 1960 znalaz si
wrd najznakomitszych uniwersytetw kraju. Awans
uczelni pomg w starcie przemysu mikroelektronicznego Krzemowej Doliny, za Krzemowa Dolina
pomoga Uniwersytetowi Stanforda sta si tym, czy
jest on dzisiaj.
PISALI OBAJTKU
ZBYSAW RYKOWSKI:
W ostatni pitek wrzenia Sztandar Modych

zawiadomi czytelnikw: Bajtek ju wkioskach Ruchu! Nie bya to informacja cisa. Bajtka wkioskach
ju nie byo. Kajtka nie ma, burczy zniecierpliwiona kioskarka, tak samo jak niedawno odburkiwaa na pytanie
opast do zbw.
eby umiechn si do tego tytuu, trzeba wiedzie
co to jest bajt. Bajt, prosz pastwa to najkrtszy, adresowany cig bitw. Bajtek tak si ma do bajtu, jak
wierszczyk do wierszcza za kominem. Bajtek to
posta znowej bajki. Jego przyjacielem jest minikomputer. Znim mona si najlepiej bawi. Ale mona te
znim dokonywa cudw. Wtym samym czasie gdy ojcowie Bajtka skadaj wstpn deklaracj: ambicj
zespou redakcyjnego jest najoglniej mwic
zwalczanie analfabetyzmu mikrokomputerowego wPolsce. US News and World Report wieszczy najblisz
przyszo minikomputerw: bd szybsze, bardziej
inteligentne i przyjazne czowiekowi oraz opowiada
najnowsz bajk oekranie wideo, ktry czyta ztwoich
ust, oczu gestw, przewidujc ispeniajc twoje yczenia.
Nowe bajki pobudzaj wyobrani...
Polityka 19851012
WALDEMAR SOBIECKI:
"Nikt nie wie, ile mikrokomputerw znajduje si

w prywatnym posiadaniu w naszym kraju. Niektrzy
mwi o 50 tys., ale s to tylko dane szacunkowe.
Przyjmujc jednak t liczb plus kilka tysicy urzdze
komputerowych w szkoach, rozmaitych klubach i instytucjach imnoc to przez trzy (rednia, naszym
zdaniem, liczba uytkownikw kadego mikrokomputera) otrzymamy wprzyblieniu obraz rynku, dla ktrego
powoano do ycia "Bajtka" pierwsze wPolsce pismo
powicone wycznie tematyce mikrokomputerowej.
No i teraz staje si jasne, dlaczego pierwszy numer,
mimo bazarowej ceny (60 z) iubogoci szaty graficznej (wier "Sztandaru Modych") okaza si meteorem
w kioskach. Rynek okaza si tak chonny, e pokn
do spory nakad wdwa dni ito jest pierwszy punkt
dla "Bajtka".
(Razem)
Wreszcie jest! Specjalne pismo dla entuzjastw
mikrokomputerw "Bajtek" ujrzao wiato dzienne.
Comiesiczny dodatek do "Sztandaru Modych" i"Odrodzenia" zainteresuje zarwno stawiajcych pierwsze
kroki, jak itych, ktrzy maj ju pewne dowiadczenie
wtej dziedzinie.
("Express Wieczorny")
"Serwus Bajtek jak dobrze, e jeste" taki tytu znalaz si tu pod winiet drugiego numeru "Mikrovilagu",
rwnie debiutujcego na wgierskim rynku prasowym,
magazynu dla entuzjastw mylcych maszyn. Autor
JOZSEF Laszlo z wyczuwaln sympati przedstawia
swoim rodakom nasze, sztandarowe dziecko.
Przechrzczony na wgierski "Bajtek" zdaniem kolegi po pirze przyjby imi Bajtocska. Wkorespondencji zWarszawy jest ochci wtajemniczenia polskich
nastolatkw przez twrcw "Bajtka" wsekrety komputerowego wiata, osprzyjajcej tej pasji polityce cowej,
onajciekawszych publikacjach tylko drugiego numeru,
bo jak zaznacza wgierski dziennikarz nie udao
mu si zdoby numeru pierwszego, cay bowiem nakad rozchwytywano wcigu minut, co wiadczy owielkim zainteresowaniu na tego rodzaju pisma.
Wgierski korespondent koczy przekonaniem, e
Bajtocska ma przed sob wietlan przyszo. Gwarantuje to pokolenie, ktre w kad niedziel toczy
si na "pchlim targu" wok wymarzonych maszyn, nie
mogc si doczeka, kiedy te urzdzenia pojawi si
wszkoach.
BAJTEK 1/86
25
HARDWARE
Dotychczasowy, imponujcy postp wdziedzinie
mikrokomputerw spodziewany jest rwnie w 86
roku. Jaki za sprzt okae si zwycizc w tegorocznym wycigu, mona si ju dzisiaj domyla.
Dokadne prognozowanie dotyczce rynku mikrokomputerowego jest obecnie znacznie trudniejsze ni kiedykolwiek przedtem. Zbyt wiele bowiem
pojawio si nowych urzdze, zbyt szybko wzrasta
moc komputerw i moliwoci urzdze peryferyjnych. Biorc pod uwag ten gwatowny rozwj,
nieatwo jest wierzy obiegowym prognozom, ktre
mwi ospodziewanym osabieniu rynku komputerw domowych.
Spord komputerw domowych te, ktre wyposaono wpami RAM opojemnoci 128 kB, aktre wwikszoci pojawiy si jesieni ubiegego roku powinny
stanowi otegorocznym sukcesie swoich producentw.
Do niefortunny start przey Commodore 128. Po
dostarczeniu pierwszych egzemplarzy na rynek okazao si, e jego hardware posiada pewne wady. W ten
sposb, wobec niemonoci pokrycia oywionego popytu, firma Commodore znalaza si wnieprzyjemnym
pooeniu.
Mimo to, komputer ten posiada do pewn przyszo. Pomoga mu wtym kompatybilno zC64, ktrego bezprzykadny sukces wie si zwielkim bogactwem oprogramowania oraz urzdze dodatkowych.
Wykorzystuje on szeroko rozpowszechniony wwiecie
od kilku lat system operacyjny CP/M dla komputerw
8bitowych, jednake przy niezbyt atrakcyjnej szybkoci. Do sukcesu tego komputera przyczyni si zpewnoci wersja zwbudowanym napdem dyskowym, ktra
powinna znale si na rynku na pocztku tego roku
pod nazw 128D.
Ze spokojnym sumieniem mona wry sukces
rwnie komputerowi Schneider CPC6128 posiadajcemu system CP/M oraz tanie ikompletne wyposaenie, podczas gdy dni jego poprzednika CPC664 s policzone. Trudniejszy jest sd wprzypadku komputerw
takich jak Enterprise oraz Sinclair QL. Oba posiadaj
niezaprzeczalne zalety techniczne, ale rwnie pewne
osobliwoci. Z tych wzgldw nie ciesz si one tak
dobr opini jak modele Commodore czy Schneider.
Zbyt dugo trzeba byo zreszt czeka od czasu ich
pierwszej prezentacji do chwili zakupu, co jak wiadomo

zdowiadczenia dziaa raczej odstraszajco na zapalecw komputerowych.
Co za si tyczy komputerw o wikszej mocy, to
wpierwszym rzdzie atwo jest przepowiedzie sukces
jak najbardziej zasuony modelom Atari 520 ST+ oraz
260 ST. Wyposaone wprocesor MC 68000, olbrzymi
pami RAM opojemnoci 512 kB lub nawet 1 MB oraz
uyteczny system operacyjny przedstawiaj przy
swej cenie 1300 marek wcieniu wszystkie porwnywalne komputery.
Ponadto firma Atari ma wzgldem tych modeli pewne zamiary. Chodzi przede wszystkim o 400 programw, wrd ktrych ma si znale program redagowania tekstw oraz przetwarzania tablic.
Ponadto planowane s pewne poprawki amianowicie polepszona grafika na ekranie i szybszy procesor
(o czstotliwoci wikszej ni 8 Mhz). Dodatkowo, jak
twierdzi sama firma, wanie na pocztku tego roku dla
1 MB wersji 520 ST+ ma by zaprezentowany wielodostpny system operacyjny Unix wwersji V.
Mwi si take o dalszym powikszeniu pamici
roboczej. Wprawdzie nie przewiduje si moliwoci zewntrznego rozszerzenia pamici za pomoc nowych
128 kB moduw, ktre opuciy wanie laboratoria, to
jednak model ST mona rozbudowa wewntrznie do
pojemnoci 4 MB.
Iwkocu mona mie rwnie nadziej, e pojawi
si wreszcie moduy ROM, zawierajce system operacyjny. Do tej pory znajduje si on wpamici RAM komputera izajmuje tam bd co bd 192 kB.
Oba komputery Atari ztrudem przypominaj zwygldu typowe komputery osobiste, jakie mona sobie
wyobrazi wbiurze. Ponadto nie posiadaj one adnego dostpu do bogatego oprogramowania komputerw
osobistych IBM. Jednake szybka sprzeda pierwszych
26
BAJTEK 1/86
8000 egzemplarzy do listopada ubiegego roku pozwala

przypuszcza, e komputer ten dziki swoim wybitnym
zaletom technicznym zafascynuje wielu nabywcw.
To samo dotyczy dugo otaczanego tajemnic komputera Amiga Commodore. Do tej pory wyldowa on
na rynku amerykaskim, ale niebawem znajdzie si
rwnie wEuropie.
Ten kto mia okazj zetkn si ztym komputerem,
nie moe oprze si wielkiemu wraeniu jakie pozostawia grafika pod wzgldem mnogoci kolorw oraz szybkoci, jak rwnie wysoki poziom generowania dwikw. Mimo to pewn barier dla tego komputera stanowi,
przynajmniej przejciowo, ubogie oprogramowanie.
Stosownie do jego moliwoci, jego cena ktra
zpewnoci waha si bdzie pomidzy 5000 a6000
marek jest bardziej ni umiarkowana. Przewysza
ona jednak znacznie cen Atari, co nie wry mu podobnego zbytu.
Amiga, pomimo swego zabawowego charakteru,
przeznaczona jest by moe dla bardziej powanego uytkownika ni modele Atari ST. Z tego wzgldu
Commodore powinien bardziej obawia si konkurencji ze strony Apple ll iklasycznych komputerw osobistych nawet wprzypadku gdy przewysza je znacznie
sw moc.
Braki spowodowane nieistniejcym oprogramowaniem ma od biedy pokry urzdzenie dodatkowe, ktre
zdaniem producenta zapewni powinno kompatybilno
zIBM PC. Zpowodu braku praktycznego dowiadczenia naleaoby jednak troch zaczeka, aby przekona
si, jak dalece taka kompatybilno zachodzi.
Oglnie rzecz biorc, wprzypadku komputerw domowych, jak rwnie komputerw, ktrych do tej grupy
zaliczy ju nie sposb, zaznacza si ostra konkuren-
86
cja. Z pewnoci aden komputer nie zdobdzie ju
zdecydowanej przewagi na rynku, jak to udao si C64,
by moe rwnie dziki temu, e komputer ten stale
obecny jest na rynku iwci ilo sprzedanych egzemplarzy stanowi pokan liczb. Jego bezporedni konkurent wwersji kasetowej, Schneider CPC464 posiada
rwnie wtym roku wszelkie dane do utrzymania drugiego miejsca.
Osobny rozdzia stanowi komputery domowe konstruowane wedug standardu MSX. Wedug wypowiedzi
prawie wycznie japoskich producentw, d oni nie
tylko do osignicia chwilowych sukcesw wtej technice, lecz do trwaego umocnienia swej pozycji na rynku
komputerw domowych.
Komputery MSX pdziy do tej pory ywot raczej
wukryciu. Wtym roku ma to si jednak odmieni. Jeli

wierzy zachodnioniemieckim porednikom, do koca
roku 85 drog do pek handlowych znalazo w tym
kraju 100 tysicy komputerw MSX ito nie tylko dziki
obnionej cenie.
Poza tym firma Philips nie jest ju jedynym producentem wEuropie sprztu MSX: wmidzyczasie doczyy do nich firmowe Loewe Opta iOlympia. Pierwszy
przy pomocy tej techniki zamierza wyposay stanowiska BTX, druga system przetwarzania tekstw.
Obecnie pojawi si na rynku zachodnioniemieckim
pierwsze komputery pracujce wstandardzie MSX2.
Rni si on od pierwszej wersji przede wszystkim
ulepszon grafik. Wsumie naley liczy si ze stopniowym wzrostem udziau komputerw MSX na rynku
komputerw domowych.
Jeli ju mowa otrwaych sukcesach, to nie wolno
oczywicie pomin firmy Apple. Komputer Apple II by
wogle jednym zpierwszych mikrokomputerw ipozostaje razem z Apple III, Lisa i Macintosh do dzisiaj
podpor przedsibiorstwa.
Dwa pierwsze z wymienionych wyej modeli nie
s ju produkowane, trzeci uzyska na pocztku pewien sukces, jednak nie taki jakiego oczekiwano. Nie
bez znaczenia by fakt, e oprogramowanie komputera
wporwnaniu zIBM PC pozostawao przez dugi czas
do skpe. Nie pomogo rwnie wyposaenie tego
urzdzenia w atrakcyjne elementy obsugi w postaci
okien, czy myszy. A w midzyczasie straciy one sw
atrakcyjno.
Tak wic Apple II podstarza si ze swoimi gad
getami. Ponadto komputer ten od duszego ju czasu
pdzi marny ywot wfirmie Apple, ajego moc jak sycha, jest celowo utrzymywana na niskim poziomie, aby
nie wchodzi on innym modelom w parad. Z drugiej
strony za cen komputera Apple II mona tymczasem
naby komputer osobisty omoliwociach technicznych
zblionych do IBM PC, pomijajc ju cakowicie nowe
produkty, takie jak Commodore 128, Schneider 6128
lub modele ST wyposaone wolbrzymi pami.
Wraz zustpieniem Stevena Jobsa, jednego zzaoycieli firmy, od ubiegej jesieni Apple podlega pewnej
reorientacji. Przed Macintoshem pojawiaj si interesujce moliwoci rozbudowy, w postaci sieci oraz
dysku twardego 20 MB. Ten ostatni podczony jest do
interfaceudla zewntrznego napdu dyskowego itym

samym musi poprzesta na szybkoci przesyania danych wynoszcej 500 kbitw na sekund. Zazwyczaj dla
dyskw twardych szybko ta jest 10krotnie wiksza.
Dla przyszego sukcesu komputera moe by rzecz waniejsz byby fakt, i powinien on posiada
wbudowany twardy dysk (10 lub 20 MB), moliwo
poczenia drukarki znajdujcej si na rynku oraz dodatkow pami robocz (RAM do wielkoci 2 MB). Te
dodatkowe rozszerzenia nie pochodz wycznie od
Apple, jak rwnie program Switcher, ktry umoliwia
jednoczesn obecno w pamici wicej ni jednego
programu zmoliwoci szybkiego przeczania sterowania pomidzy nimi. Apple zapewne zwrci uwag na
te dodatki.
Moe to take odnosi si do produktu, ktry stawia na gowie Macintosha. Nazywa si on MacCharlie
iczyni zMacintosha sprzt kompatybilny hardwareowo isoftwareowo zIBM PC.
Zreszt fama gosi, e przygotowywany jest nowy
model Apple II, ktrego processor dostosowany jest
do istniejcego oprogramowania Apple i trybu 16
bitowego.
Za ile
Ubiegy rok charakteryzowa si bezprzykadnym
spadkiem cen na rynku komputerw osobistych. Mona dzisiaj zakupi kompletny system zwyposaeniem
uytkowym (256 kB RAM, dwa napdy dyskowe) za
kwot nieprzekraczajc 3000 marek.
W walce cen zwyciaj tylko takie firmy, ktre s
wstanie zapewni klientowi rozsdn pomoc, np. wpostaci godnego zaufania dostawcy. Dobrym tego przykadem jest Commodore. Jakkolwiek komputer osobisty tej firmy nie stanowi najwyszej oferty, to znajduje
CO WARTO PRZYWIE
si on cigle na czoowym miejscu listy bestsellerw
magazynu CHIP. Znaczna obnika cen tych komputerw przysporzya im nowe rzesze nabywcw, poniewa
nisza cena zmniejsza ryzyko wadliwego zakupu.
Szczeglny akcent w tej karuzeli cen ustanowia
w kocu 1985 roku na rynku komputerw osobistych
firma Tandon. Za cen 7000 marek firma oferuje komputer zmonitorem, napdem dyskowym, 256 kB RAM
oraz dyskiem twardym 20 MB. Kompatybilny zIBM PC
AT model tej firmy posiadajcy pami RAM opojemnoci 512 kB oraz procesor Intel 80286 kosztuje 11 000
marek.
Dysk twardy wkomputerach tej klasy sta si wmidzyczasie elementem okrelajcym cen. Jak wynika
z wypowiedzi producenta amerykaskiego, ktry do
tej pory by wycznym dostawc napdw dyskowych,
skonstruowano szczeglnie tani wersj tego urzdzenia.
Poniewa spadek cen komputerw uzaleniony jest
midzy innymi od coraz taszych pamici masowych,
atwo zrozumie, e tanie bd same komputery. Fachowcy twierdz, e wkrtce nie bdzie mona napotka komputera osobistego, ktry nie posiadaby dysku
twardego oraz komputera domowego bez napdu dyskowego. Rwnie napd tamowy dla ochrony danych
nie wykracza ju poza cen komputera osobistego.
Pozostaje jeszcze postawi pytanie, gdzie podziay
si wszystkie pozostae komputery bdce wynikiem
tego gwatownego rozwoju a pojawiajce si na rynku. Niektre z nich nie osigaj wprawdzie zawrotnej
sprzeday, to jednak znajduj swj krg uytkownikw
ipewn szczegln pozycj na rynku. Do nich zaliczy
mona zpewnoci komputery osobiste takich tirm jak
Tandy, Triumph, Adler, Victor, Apricot, NRC atake
Siemens.
Niektre komputery domowe dziki radykalnej obnice cen nabieraj nowego rozpdu iosigaj czoowe miejsca na listach przebojw, jak to miao miejsce
w przypadku Sinclair Spectrum lub Atari 800 XL.
Zpewnoci jednak nie bd one stanowiy zagroenia
dla czowki.
Peryferia
Rozwj techniczny oraz ceny urzdze peryferyjnych nie bd podlega tak gwatownemu prze biegowi
jak wprzypadku samych komputerw. Pewien wyrany

trend zaznacza si poprzez fakt, e dni drukarki zkkiem czcionkowym s policzone, nawet w przypadku gdyby jej szybko wzrosa w midzyczasie do 90
znakw na sekund. Tymczasem nieskazitelny wydruk
daj jednoczenie dwie inne techniki: laserowa iprzewodnictwa termicznego.
Ta ostatnia pozwala w specjalnym wykonaniu na
uzyskiwanie znakomitych obrazw kolorowych na papierze. Jeli jednak chodzi o szybko i jako pisma
to nowe wzorce w tym zakresie ustala maszyna do
pisania IBM typ 6750. Podczona do komputera osobistego jako drukarka osiga szybko 60 znakw na
sekund. Jej tajemnica zawarta jest wtamie kolorowej
(nie tak znowu taniej). Specjalna warstwa folii zawiera
przewodniki prdu elektrycznego, ktre wytwarzaj ciepo iprzenosz wten sposb barwnik na papier.
Dziki takiej konstrukcji unika si podgrzewania
gowicy drukujcej, nie musi ona zatem stygn do
momentu wydrukowania nowego znaku co wpywa na
zwikszenie szybkoci drukowania.
Drukarka laserowa, wktrej promie lasera zapisuje obraz na bben, pojawia si na rynku w ubiegym
roku wcenie 10000 marek. Rwnie tyle samo kosztuj drogie typy drukarek zkkiem czcionkowym. Wiele
przemawia za tym, e wtym roku pojawi si znacznie
tasze modele.
Spadaj rwnie ceny drukarek mozaikowych. Istniej ju modele dla IBM PC za cen poniej 1000 marek. Jednoczenie pojawia si coraz wicej urzdze,
ktrych wydruk osiga prawie jako pisma (przez
zwikszenie iloci igie wgowicy drukujcej) lub ktre
daj wydruki kolorowe.

(CHIP 186)
tum. Janusz Kazimierczyk
Nowy
krok
naprzd
Sinclaira?
SPECTRUM
128 PLUS
Zpomoc miesicznika Your Computer postaramy

si przedstawi nowy pomys Sir Clivea, zrealizowany
przez hiszpask firm INWESTRONICA SPECTRUM 128 PLUS.
Jedynymi zewntrznymi znakami rnicymi model
128 od znanego od zeszej wiosny Spectrum Plus 48kB
s: biay symbol 128, zewntrzny aluminiowy radiator
oraz dodatkowa klawiatura cyfrowa. Unowoczeniony
model jest obecnie sprzedawany w Hiszpanii, ale jeli
zamierzasz odwiedzi firm COSTA INWESTRONICA
(obecnego producenta) i przywie nowe Spectrum
(aprzy okazji zimow opalenizn), to nie fatyguj si. Jeli
poczekasz do wiosny na wyprodukowanie brytyjskiego
128, zapacisz za niego okoo 150 funtw, podczas gdy
hiszpaska wersja kosztuje o100 funtw wicej. Dlaczego wic Sir Clive kae gra Zjednoczonemu Krlestwu
drugie skrzypce? Krtko mwic problemy finansowe
tego lata zmusiy Sinclaira do zaprzedania duszy diabu
araczej spce DIXONS. Zgodzia si ona wzi od niego nadwyki mikrokomputerw QL iSpectrum Plus, jeli
on zkolei zgodzi si nie wypuszcza adnych nowych
modeli do wit Boego Narodzenia. Ale Sir Clive rozpaczliwie potrzebowa pokaza, e przygotowuje nowe
modele jeszcze wtym roku. Std umowa zHiszpani.
Spectrum 128 posiada klawiatur identyczn zmodelem Plus, jeli nie liczy kilku kosmetycznych poprawek,
ktre wprowadzono aby sprosta normom hiszpaskim.
Gniazda wejcia EAR iwyjcia MIC zostay przeniesione
zczci tylnej na stron lew. Obok umieszczono po raz
pierwszy wejcie RS232, ktre moe suy midzy innymi do przyczenia interfaceu MIDI. MIDI ma by standardem umoliwiajcym wspprac instrumentw muzycznych zmikrokomputerem. Pozwala to przeksztaca
fragmenty muzyki wzalenoci od upodoba oraz uzyska ich interpretacje na ekranie. Wczci tylnej zcze
krawdziowe pozostao na swoim miejscu. Nowy model
moe wsppracowa ze wszystkimi urzdzeniami peryferyjnymi wyprodukowanymi dotychczas. Nowoci jest
natomiast wyjcie monitorowe (RGB) umieszczone na
miejscu gniazd EAR i MIC. W nowym modelu 128 zo
sta rwnie wbudowany modulator dwikowy oparty
na chipie od Amstrada AY38910, ktry zasila podobnie jak winnych mikrokomputerach gniazdo TV.
Niestety, mam smutn wiadomo dla mionikw
gier mikrokomputerowych, w 128 co jest duym zaniedbaniem nie zamontowano gniazda dla drkw
sterowych (joystickw) chocia niektre wytwrnie oprogramowania bd niewtpliwie korzystay z klawiatury
cyfrowej 128. Jest ona najbardziej wyrniajcym si
elementem w nowym Spectrum. Na pierwszy rzut oka
przypomina kalkulatora umocowany zprzodu komputera za pomoc skrconego kabla telefonicznego. Moesz
uywa jej 15tu przyciskw jak zwykego kalkulatora,
ktry pokazuje wyniki na ekranie, albo do wprowadzania
danych liczbowych (co czyni wprowadzanie listingw troch mniej mczcym).
Mikrokomputer Spectrum 128 Plus posiada dwa tryby
pracy. W pierwszym naladuje swojego poprzednika
Spectrum 48kB akceptujc cae jego oprogramowanie,
natomiast w trybie 128 oferuje rozbudowan pami.
Dodatkowe 64kB pamici jest niestety dostpne tylko
wkodzie maszynowym. Nowy 32kB ROM obejmuje stary 16kB, oraz oddzielny system operacyjny dla 128.
Sinclair 128 ma taki sam specjalizowany ukad ULA jak
Spectrum 48, tote rozkady kolorw ipraca na ekranie
s identyczne (rozdzielczo 256 x 192 oraz 8 kolorw).
Tekst moe by przechowywany wpostaci oddzielnych
stron. Mapy pamici s ju wrkach wikszoci producentw oprogramowania. Firma Ocean demonstruje
ju wersje programu Match Day (mecz pikarski) ktry
korzysta zulepszonego zapisu dwiku (wiwatujce tumy, gwizdek sdziego itp). Podobnie zakoczony jest ju
program Super Test dla 128, jak i wersja trzyczciowej epopei NEVERENDING STORY.
Wersja Spectrum 128 jest cigle prototypem izanim
ukae si na wiosn przyszego roku na rynku brytyjskim mog zosta wprowadzone pewne niewielkie zmiany, ale niezalenie od jego brakw wyglda na to, e bdzie on stanowi podstaw dla nowych modeli Sinclaira
wroku 86.
Sawomir Polak
BAJTEK 1/86
27
SAMI O SOBIE
Y
YB
S
W
R
PI
Wdn. 21 listopada 1985 r. szefowie dwch

supermocarstw Zwizku Radzieckiego
iStanw Zjednoczonych podpisali wsplne
owiadczenie, wktrym m.in. czytamy: "...
Chodzi owspprac wrozwoju wymiany
wdziedzinie owiaty, wopracowywaniu
programw nauczania za pomoc
mikrokomputerw do prowadzenia zaj
wszkoach podstawowych irednich..."
JAK WYMYLIEM BAJTKA

Gdy spotkaem go po raz pierwszy mruga do mnie z kta za prezydium Rady Spdzielni Mieszkaniowej
Grczewska. Po raz siedemnasty
analizowano wpyw reorganizacji na
perspektywy wybudowania w naszym
30tysicznym, oddalonym o 12 km od
Prezydenta, miecie centrali telefonicznej, szkoy lub choby sklepu. Od razu
zrozumiaem czego chcia: obrciem
si do ssiada z zawodu dyrektora wydawnictwa wRSW Prasa izaproponowaem, by cos wsplnie zrobi, apismo
dla mikrofanw najlepiej. Wwczas,
w 1983 r. nie uwierzy. Zapyta: kto to
kupi? iwizja si rozwiaa.
Rok pniej ten sam ssiad trci
mnie okciem: mwie powanie? Wkcie za prezydium znw kto si wykrzywia ibez sw pojem oco chodzi: tym
razem jego rysy byy wyraniejsze, aza
nim sta cay tum modych kumpli. Mia
koszulk znapisem Delta ichodzi za
mn odtd krok wkrok. Musiaem go nazwa iopisa.
By std, z Woli, imi powinno by
zatem swojskie, by mody, a zarazem
nad wiek powany, chcia nawizywa
do najlepszych wzorw. Nudzia go pusta
paplanina, e postp techniczny wanym
jest i basta. Wola siga do pki z zatrudnymi dla niego tomami biblioteki inynierii oprogramowania. Tam by konkret.
28
BAJTEK 1/86
Imi Bajtek z pocztku przyj niechtnie, lecz gdy szukaem lepszego

zrozumiaem nagle, e myl ju onim
jak o... Bajjku. Pozosta wic BAJTKIEM.
Nagle pojawi si i nagle znik. Cisn
wkt koszulk znapisem Delta, abez
niej okaza si tak blady, e a niewidoczny. Szukaem go w Sztandarze
Modych.
Szukaem go w Przegldzie Technicznym. Tu nazwano go Przegld
Komputer. Tak powanie, e a skrcao
go ze miechu, gdy potem o tym opowiada. Dobrze, e cho obok trafia na
winiet jego najlepsza jak dotd podobizna ztemperwk wdoni.
Wiosn 1985 r. skonny ju byem
onim zapomnie, nie zapomnia jednak
nasz znajomy dyrektor Maciej Hoffman.
Wzi go do siebie igdy przynaglony telegramem znw zajrzaem do Sztandaru BAJTEK rzdzi ju tam ca grup
kumpli. Znalaz tam locum, a na karcie
meldunkowej mia napisane imi BAJTEK. Wielu nie wierzyo wwczas w to
imi, ale byo ju ono zapisane w metryce. Rzecz przesdzi prof. Wadysaw
M. Turski, stronicy zwykle od modych
cwaniakw, ktry wanie ze wzgldu na
imi przyj go zotwartymi rkami.
Wadysaw Majewski
Na pocztku 1983 roku w Klubie Sigma

przy ul Mazowieckiej w Warszawie zorganizowaem spotkanie zdziennikarzami powicone mikrokomputerom. Wygosiem tam
krtki referat o czekajcej nas informacyjnej
rewolucji cywilizacyjnej. Zaproszeni gocie
wprawdzie tematu nie podjli, ale z zainteresowaniem obejrzeli przedstawiony sprzt
mikrokomputerowy izochot przyczyli si
do propozycji zaoenia klubu mikrokomputerowego. Ofiarowaem swj sprzt, brakowao
tylko lokalu.
Mino kilka miesicy i lokalu nadal nie
byo. Na szczcie wKlubie Osiedlowym Wilanw przy ul. Sobieskiego zwolnio si kilka
pomieszcze, ajego kierownik Pan Bajkowski
entuzjastycznie przyj m| pomys zaoenia
sekcji komputerowej. Tak powsta, pierwszy
wPolsce, Klub Mikrokomputerowy Abakus.
Jaki by mj cel?
Jeszcze w czasach szkolnych szukaem
moliwoci usprawnienia prymitywnego systemu owiatowego, a pniej prbowaem
znale rozwizanie rnorodnych problemw ekonomicznych i spoecznych. Doszedem w kocu do wniosku, e wsplnym
mianownikiem niemal wszystkich problemw
jest... ludzka gupota. Jest ona powodem
bdnych decyzji, niszczenia dbr, niegospodarnoci zej organizacji, marnotrawstwa,
pijastwa, narkomanii itd. Problem ten nigdy
nie zosta rozwizany wskali masowej (zdotychczasowych najlepszy by system staroytnych: ucze mistrz, niemoliwy jednak
do zastosowania na skal oglnospoeczn)
a o jego trudnoci wiadcz wszystkie nieudane prby reform owiatowych na caym
wiecie. Wefekcie, do dnia dzisiejszego obowizuje redniowieczny prymitywny sposb
nauczania, w ktrym przekazywana wiedza
jest przyswajana pamiciowo, wjednakowym
rytmie przez grupy po kilkadziesit osb, co
wszybko zmieniajcym si wiecie daje coraz bardziej opakane rezultaty.
Od dawna szukaem lekarstwa na t

najwiksz plag spoeczn idoszedem do
wniosku, e problem ten jest moliwy do rozwizania przy pomocy nowoczesnej techniki,
mikrokomputerw (permanentna interaktywno) ivideo (motywacje). Dlatego zainwestowaem wstworzenie wspaniaego narzdzia
edukacyjnego jakim bdzie (mikro) video
komputer, amoja praca spoeczna wKlubie
miaa by poligonem dowiadczalnym.
Problem sprztu dla Klubu rozwizaem
kupujc go za wasne pienidze. Trzy lata
temu, gdy na propozycje upowszechniania
mikrokomputerw w Polsce ludzie stukali
si w czoo, przekonywanie rnych instytucji o potrzebie zakupw mikrokomputerw
za dewizy byo strat czasu. Kady dzie
spnienia na "mikroinformatyczny ekspres",
jak to si adnie dzisiaj mwi, to miliony dolarw straty dla Polski. eby jeszcze lepiej
si "usprawiedliwi" przytocz sowa organizatora konsorcjum producentw robotw E.
Nowaka, dyrektora "Hydomatu": "Moliwe, e
prymitywnie pojmuj patriotyzm utosamiajc
go nie zumieraniem za spraw, lecz ztrudn prac wytwarzajc nowe dobra. Uwaam, e czowiek, ktry ma wiadomo, e
moe dla gospodarki, dla przemysu zdziaa
co wicej, atego nie czyni, jest ajdakiem
wobecnej sytuacji kraju moe nawet zdrajc"
("Stolica" 851117) Nie potrafi tego lepiej
powiedzie
Bdc rwnie ekonomist, uwaam
czynnik ludzki za najwaniejszy w rozwoju,
majcy nieporwnywalnie wiksze znaczenie
ni surowce, energia, technologia czy kapita.
Na dodatek jego wzgldne znaczenie wmiar dematerializacji ekonomii wiatowej, wci
ronie. Oczywicie mogem innym wskazywa co maj robi, pisa raporty iartykuy do
prasy, namawia ministerstwa, resorty, zakady pracy ifirmy polonijne, poucza co naley
do ich obowizkw. Lubi jednak mie efekty
zmojej pracy iwybraem drog dania dobrego przykadu, zaraenia innych, sprowokowania ich do dziaania.
Jakie cele mia realizowa Klub?
Do najwaniejszych nale, upowszechnianie i popularyzacja mikroinformatyki udostpnianie sprztu wszystkim zainteresowanym, tworzenie kultury mikroinformatycznej,
dziaalno naukowa idydaktyczna oraz dystrybucja informacji.
Najatwiej byo popularyzowa. Cotygodniowy dzie otwarty z pokazem sprztu
ioprogramowania, turnieje szachowe zudziaem mikrokomputerw (po 2 w Warszawie
i Krakowie), udzia w wystawach sprztu,
comiesiczne pokazy w Klubie Sigma przy
ul. Mazowieckiej, wszkoach ina uczelniach,
w programach telewizyjnych i radiowych,
w instytucjach i zakadach pracy. W sumie
zorganizowalimy sto kilkadziesit takich pokazw, aukoronowaniem dziaalnoci popularyzacyjnej bya inicjatywa iwsporganizacja
Dni Kultury Mikroinformatycznej pod koniec
maja tego roku iMikroexpo 85 wgrudniu 85.
Sprzt byl udostpniany czonkom Klubu od
30tu do 60ciu godzin tygodniowo, wzalenoci od moliwoci lokalowych, na zasadzie
stworzonego przeze mnie mikrosystemu
ekonomicznego. Aby uaktywni naszych
czonkw wprowadzilimy tzw. Punkty Aktywnoci Klubowej, przydzielane za wypoyczanie Klubowi sprztu, prowadzenie wykadw,
organizacj imprez, tumaczenia itd., umoli-
ANKIETA
wiajce ich posiadaczom korzystanie z potencjau informatycznego Klubu. System ten
posiada jeszcze jeden dodatkowy element;
oprcz cigle zmieniajcego si salda punktw, suma wszystkich zdobytych punktw od
pocztku przynalenoci do Klubu stanowia
o wartoci spoecznej kadego czonka, co
dawao okrelone korzyci, np. wypoyczanie literatury isprztu do domu.
Podstawow form tworzenia kultury
mikroinformatycznej byty konkursy na programy gier edukacyjnych. Uwaaem element gry za niemniej wany ni nauczanie,
wcelu rozwizania podstawowego problemu
edukacyjnego, ktrym jest motywacja. Zpowodu powszechnego braku mikrokomputerw, pierwszy konkurs zosta zorganizowany
na sam pomys gry edukacyjnej (z ZX81
jako pierwsz nagrod) jeszcze w 1983
roku, a kilka miesicy pniej w czerwcu
1984 roku rozstrzygnity zosta konkurs na
program (Inagroda ZX Spectrum). Zdawaem sobie doskonale spraw, e maa ilo
sprztu wPolsce, agwnie brak podstawowej wiedzy na ten temat nie mog da rewelacyjnych wynikw konkursw, ale nie by to
cel najwaniejszy. Chodzio oto, aby polskie
spoeczestwo dowiadujc si oistnieniu mikrokomputera, bardziej kojarzyo go zedukacj ni zgupawymi grami zrcznociowymi.
Problemy te byy dyskutowane podczas
tzw. dyskusji decydentw mikroinformatyki,
na ktre zapraszaem przedstawicieli ministerstw, producentw sprztu, informatykw,
nauczycieli ipracownikw naukowych. Staraem si wnich skierowa uwag wszystkich
zainteresowanych na fakt, e mikrokomputer
jest tylko szczyt olbrzymiej, cigle rosncej
gry lodowej, ktr nazwaem kultur mikroinformatyczn.
Od przedszkola
Niemal od pocztku istnienia Klubu prowadzona bya dziaalno dydaktyczna wpostaci nauki obsugi sprztu iprogramowania.
Wlokalu na Sobieskiego uczylimy Basica,
Fortha iPascala oraz prowadzilimy zajcia
zbudowy mikrokomputerw iich oprogramowania wAssemblerze. Natomiast wAlejach
Jerozolimskich, ze wzgldu na centralne pooenie Klubu idu ilo chtnych, prowadzilimy wykady wkilku grupach wiekowych.
Uruchomilimy dodatkowo wykady programowania wjzyku maszynowym iLogo, natomiast specjalne programy nauki pisania dla
23letnich dzieci byy nie tylko ciekawym
eksperymentem, lecz przede wszystkim
miay omieli doros cz spoeczestwa,
ktra jeszcze czsto panicznie boi si komputera. Eksperyment z 3letnimi dziemi
okaza si bardzo obiecujcy. W 1985 roku
zakupiem nawet specjalny mikrokomputer
zbardzo dobr grafik, Amstrad 464, do tych
zastosowa.
Innym eksperymentem bya prba stworzenia mikrospoeczestwa informatycznego
na 3 turnusie kolonii letniej wTleniu. Do nauki programowania zastosowaem zrobiony
z udziaem dzieci film video oraz specjalne
tabelki, ktre nie tylko symuloway dziaanie
komputera, ale sprawdzay rwnie uruchamiane programy. Pozwolio to znacznie odciy mikrokomputery. Najwikszy jednak
nacisk zosta pooony na sam umiejtno
posugiwania si nowoczesnym sprztem.
Dzieci nie tylko robiy fil my zycia kolonijnego przy pomocy kamery wideo, ale rwnie
montoway najciekawsze odcinki przy pomocy dwch magnetowidw, redagoway gazetk kolonijn przy uyciu programu komputerowego przetwarzajcego tekst drukujc j
na drukarce. Podobnie opracowyway kolonijny rozkad zaj. Przewidziane byo rwnie
uycie mikrokomputerw do nauki jzykw,
gry wszachy, plastyki, do obsugi kolonijnych
imprez sportowych. Zprzyczyn niezalenych
eksperyment ten zosta przerwany. Podobnie
nie doszo do penej realizacji nowego programu dziaalnoci Klubu, a waciwie Stowarzyszenia Mikrokomputerowego Abakus,
gdy pod koniec 1984 r. zosta on zarejestrowany. Nowy program przewidywa do koca
1985 r. utworzenie kilku innych klubw na terenie Warszawy, wktrych wykorzystane byyby filmy video idowiadczenia dydaktyczne
zkolonii wTleniu do masowego nauczania
mikroinformatyki, mia zosta sfinalizowany
kolejny konkurs na program gry edukacyjnej,
bank informacji o mikroinformatyce w ramach zainicjowanej przeze mnie federacji
klubw mikrokomputerowych, bank tumacze zliteratury iczasopism zagranicznych,
czasopismo klubowe, nowe filmy iprogramy
edukacyjne. Wsplnie zinnymi klubami wramach wspomnianej federacji Stowarzyszenie
przygotowywao du wystaw mikroinformatyczn Mikroexpo 85 iplanowao wspprac
zinnymi organizacjami iinstytucjami wkraju
i za granic. Przewidywaem udostpnienie
mikrokomputerw domom dziecka oraz ich
wykorzystanie do zwalczania tzw. patologii
spoecznej, a w szczeglnoci prowadzenie zaj w zakadach wychowawczych
ikarnych. Reasumujc, gwnym zadaniem
Klubu w pierwszym okresie jego dziaalnoci, bya prba pokonania bariery psychologicznej, najwikszej, awedug mnie jedynej
powanej, na drodze postpu. Oceniam,
e cel ten zosta osignity iKlub wznacznym stopniu przyczyni si do popularyzacji mikroinformatyki w Polsce. Gorzej byo
z tworzeniem kultury mikroinformatycznej,
a w szczeglnoci programw gier edukacyjnych. Niestety, nie udao mi si przekona
innych czonkw Klubu do energiczniejszych
dziaa w tym celu, ani znale odpowiednich funduszy. Dlatego z radoci powitaem wiadomo o tworzonej we Wrocawiu
fundacji edukacji komputerowej (sam zrobiem pierwsze kroki prawne iprzygotowaem
statut do utworzenia podobnej). Wyrasta tym
samym powany partner Stowarzyszenia do
realizacji nakrelonych przeze mnie trzy lata
temu celw, awszczeglnoci do pokonania
barier psychologicznych na drodze zastosowa edukacyjnych mikrokomputerw. Otym,
e nie s to bariery bez znaczenia wiadczy
cay wachlarz perypetii zjakim od pocztku
boryka si Klub. Liczyem si ztym, ale ju
dwa lata temu wwywiadzie dla Informatyki
wyraziem przekonanie, e wszelkie dziaania hamujce rozwj, ograniczajce uspoecznienie zastosowa komputerw s zawracaniem kijem rzeki. Rzeka informatyczna
na pewno popynie dalej icoraz szerzej, jest
tylko problem czasu i... ponoszonych po
drodze strat. Dowodem na to s wiadome
i dalekowzroczne dziaania przywdcw
narodw (wspomniane na wstpie wsplne
owiadczenie ZSRR iUSA) izwykych obywateli.
Leszek Wilk
KLUBOWY BANK DANYCH

Mamy ju w naszym kraju kilkaset
klubw komputerowych. Jedne powstaj w szkoach, inne w zakadach
pracy, domach kultury. Jest te wiele
grup, spotykajcych si na gruncie
towarzyskim. Brak informacji powoduje, e kluby dziaaj czsto obok
siebie, nic o tym nie wiedzc.
W podobnej sytuacji znajduj
si indywidualni uytkownicy. W
szczeglnoci dotyczy to posiadaczy mniej popularnych mikrokomputerw, takich jak np. DRAGON.
Wielu amatorw informatyki, mieszkajcych w niewielkich miejscowociach wyraa ochot nawizania
kontaktw listownych i wymiany
dowiadcze z innymi mionikami
tej techniki.
BAJTEK podejmuje si poredniczy w nawizywaniu kontaktw

pomidzy klubami i indywidualnymi amatorami informatyki. Rzecz
jasna, na pocztek musimy uzyska moliwie pene informacje.
W tym numerze publikujemy
ankiet skierowan do wszystkich
(take tych nieformalnych, nigdzie
nie zarejestrowanych) klubw. Za
miesic podobn ankiet damy do
wypenienia indywidualnym uytkownikom komputerw.
Zebrane t drog informacje
posu BAJTKOWI do stworzenia
Klubowego Banku Danych, z ktrego korzysta bd mogli (mam
nadziej, e ju wkrtce) wszyscy
chtni.
Nazwa klubu:
.........................................................................................................
Opiekun (szkoa, zakad pracy itp.):
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Adres klubu:
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Czy klub posiada agencje w innych miastach?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Nazwisko i adres prezesa:
.........................................................................................................
.........................................................................................................
tel.....................................................................................................
Telefony innych czonkw klubu:
.................................................... tel. . .............................................
.................................................... tel. . .............................................
.................................................... tel. . .............................................
.................................................... tel. . .............................................
.................................................... tel. . .............................................
Data utworzenia klubu:
.........................................................................................................
Ilo czonkw:
.........................................................................................................
Warunki przyjmowania czonkw:
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Formy dziaania klubu:
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Czym si interesujecie najbardziej?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Jakie s wasze zamierzenia w przyszoci?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
BAJTEK 1/86
29
SAMI O SOBIE
Urzdzenia peryferyjne:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Oprogramowanie wasne:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
firmowe:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Literatura:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Czasopisma: +f
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Wypenij! Wytnij! Wylij na nasz adres: Bajtek, 00687 Warszawa, ul. Wsplna 61
Posiadane mikrokomputery:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Co chcielibycie znale w BAJTKU? ?

.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Co macie do zaproponowania innym klubom?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Czego spodziewacie si po kontakcie z innymi klubami?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Uzupenienie Informacji
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Data..................................................................................................
30
BAJTEK 1/86
Krzysztof Surgowt (zprawej) iPiotr Tymochowicz podczas nagrywania kolejnego Halo komputer!
HALO KOMPUTER!
Komputery goszcz co raz czciej
wnaszych domach. Telewizja Polska rozpocza niedawno nadawanie cyklu Halo
komputer ktry mamy nadziej bdzie wspiera wysiki Bajtka wpopularyzacji tej tematyki. Zamieszczona poniej
rozmowa zautorami programu Krzysztofem Surgowtem iPiotrem Tymochowiczem to wynik naszej reporterskiej wizyty
utelewizyjnej konkurencji.
Bajtek: Wystartowalicie ostro, macie
za sob ledwie dwa miesice, aju owas
gono. Jedni mwi le, inni w samych
superlatywach. Jak do tego doszo?
Krzysztof Surgowt: Nie chciabym parafrazowa synnego niegdy powiedzenia
Czesawa Niemena, e niewane jak mwi
Niemna czy Niemena byle mwili bo nie
ukrywam, i zaley nam eby mwili dobrze.
To jest chyba naturalne gdy si co robi
chciaoby si dobrze. Aczy nam si to udaje to inna sprawa.
Ale powanie jak do tego doszo. Byo
to po prostu wyjcie naprzeciw olbrzymiemu
spoecznemu zainteresowaniu szczeglnie
wrd ludzi modych. Byy ju co prawda na
antenie programy zajmujce si t tematyk
myl tu szczeglnie o"Sondzie" i"Spektrum" ale zapotrzebowanie jest tak wielkie,
e postanowiono poszerzy t tematyk.
Itak pewnego dnia znalazem si na "dywanie" uswojego Dyrektora pani Anny RoselKiciskiej i... powsta "Halokomputer".
Skd taki dziwaczny tytu no bo
komputer to jasne, ale po co to "halo"?!
Piotr Tymochowicz Pocztkowo
chcielimy stworzy widzom moliwo pisania prostych programw w jzyku LOGO
ktry ze wzgldu na atwo iprzejrzysto
staramy si upowszechnia. Napisane programy miay by dyktowane przez telefon,
anastpnie "na ywo" oceniane wnaszym
programie
Ale na razie nic ztego nie wyszo
dlaczego?
PT Myl, e do tego tematu wrcimy
kiedy widzowie oswoj si zLOGO. Wten
sposb kady nawet ten bez komputera
bdzie mg si sprawdzi jako programista.
Mamy dla was dobr wiadomo
Bajtek" bdzie drukowa materiay dotyczce LOGO.
KS Tym lepiej rozszerzy to krg zainteresowanych a powiem jeszcze, e
planujemy stworzenie Centralnego Banku
Programw wLOGO zktrego bezpatnie
bdzie mg korzysta kady kto wykae
si elementarn przynajmniej umiejtnoci
programowania wtym jzyku.
PT LOGO to tylko fragment naszej dziaalnoci. Chcemy rwnie amoe przede
wszystkim przekona, "e nie taki diabe
straszny..." sowem, e nie jest to sztuka dla
wtajemniczonych za korzysta zgotowych
programw uytkowych moe praktycznie
kady po zapamitaniu kilku instrukcji itakie programy rwnie pokazujemy.
Na przykad...?
KS Moe ci zaskocz, na przykad
gry, jednak nie proste gry zrcznociowe
od ktrych na og rozpoczyna si kontakt
zkomputerem ale gry edukacyjne, suce

chociaby do nauki jzykw obcych. Poza
tym programy stosowane wzarzdzaniu, do
oblicze statystycznych, programy do redagowania tekstw (polecam szczeglnie kolegom dziennikarzom), banki danych...
PT Moe nazwa "bank danych" brzmi
gronie ale to czsto prozaiczna sprawa.
Ot choby pokazywana przez nas komputerowa ksika telefoniczna ktra tym si
rni od normalnej e umoliwia wyszukanie numerw szybko ibezbdnie, nawet jeli
uytkownik czciowo zapomnia lub pomyli
dane.
Te programy komunikuj si zuytkownikiem wjzyku angielskim, azatem,
sabo dostpne dla przecitnego uytkownika.
KS Masz racj ale tylko czciowo.
To fakt, e biblioteka polskich programw jest
jeszcze do uboga ale szybko si powiksza. Przykadem moe tu by prezentowany
przez nas program firmy CSCKajkowscy na
nazw "TEXT" sucy do redagowania
taka "mylca" maszyna do pisania. Program
podkrelam wcaoci po polsku iwdodatku z polskimi objanieniami dla osb,
ktre jeszcze nie umiej si nim posugiwa.
Atakich programw jest wiele izapewniam
ci, e bdziemy pokazywa je nadal.
Do redakcji Bajtka przychodz listy,
wktrych czytelnicy pytaj, czy jest sens
mwienia o komputerach jeli nie ma
ich wdostatecznej iloci na rynku?
KS Myl, e ty znasz dobrze odpowied na to pytanie. Jak zapewne doskonale wiesz mimo braku komputerw cay,
ubiegoroczny nakad Bajtka znika zkioskw
byskawicznie.
Ale do rzeczy. Uwaamy mwi tu wtej
chwili rwnie wimieniu Piotra e nie tylko jest sens ale wrcz konieczno. Bez
informatyki nie moe si wtej chwili obej
aden kraj ktry powanie myli orozwoju
ipostpie cywilizacyjnym. Czy nam si to podoba, czy nie musimy si przepraszam
za nieadne sowo komputeryzowa eby
za par lat nie obudzi si "na drzewie".
Czy mona uczy poprzez telewizj?
PT Dobrze wiesz, e posugiwanie si
komputerem to naprawd nic trudnego
myl tu oczywicie opraktycznych zastosowaniach. Rwnie programowanie nie musi
by trudne. Udowodnia to wjednym zprogramw 9letnia Krysia, ktra bez adnego
przygotowania potrafia w cigu 15 minut
napisa par poprawnych programw graficznych wLOGO. Dzieci imodzie to chyba
znaczca cz naszej widowni ale mamy
nadziej, e s istarsi. Chcielibymy dotrze
do ludzi po trzydziestce ktrzy czsto uwaaj, e to nie dla nich.
KS Marzy nam si wzorem bratankw
Wgrw ktrzy wswojej telewizji zorganizowali kurs BASICa zrobienie takiego kursu
wPolsce. Tyle, e w... LOGO. Przymierzamy
si do tego wsplnie, ale co ztego wyjdzie
na razie nie wiadomo. Jako ciekawostk dodam jeszcze, e najstarszy uczestnik kursu
wgierskiego mia 78 lat!
(B)
TYLKO DLA PRZEDSZKOLAKW

Jeszcze tylko instrukcja kasujca ekran i ptla
opniajca (bez niej nasz Kubu bdzie taczy zbyt
szybko).
2 FOR 1=1 TO 1000: NEXT

5 PRINT chr$(147)
Cze Maluchy
Proponuj Wam zabaw w pisanie gry komputerowej. Zaczniemy od najwaniejszej rzeczy, czyli zaprogramowanie bohatera Kubusia Literki. Potem nauczymy go taczy.
%%
(..)
()
)(
=XX==
XX
XX
II
II
<II>
%%
(..)
()
)(
==XX==
XX
A
XX
I
I
<I
Nie przejmujcie si, to wcale nie bdzie trudne.

Znacie ju wszyscy instrukcj PRINT czyli "pisz". Przypomn tylko, e rozkaz:
PRINT "NAPIS"
oznacza, i komputer ma wydrukowa na ekranie
sowo NAPIS . Wczytajmy wic nastpujcy program:
10 PRINT
%%
20 PRINT (..)
30 PRINT ()
40 PRINT
)(
50 PRINT ==XX==
60 PRINT
XX
70 PRINT
XX
80 PRINT
II
90 PRINT
II
100 PRINT <II>
Zapewne ju na pierwszy rzut oka zauwaylicie,
e kolejno wywietlane na ekranie znaki utworz rysunek ludzika. Teraz moemy go w kadej chwili wywoa
na ekran poprzez uruchomienie programu rozkazem
RUN. Nasz Kubu nie wyglda jednak zbyt ciekawie,
stoi sobie nieruchomo i bardzo przypomina stracha na
wrble.
Ale obiecaem przecie, e nauczymy go taczy.
Pokamy mu wic jak naley podnie nog. Dopiszmy do programu:
130
140
150
160
170
PRINT
PRINT
PRINT
PRINT
PRINT
XX A
XX
I
I
<I
Poniewa gowa i rce nie bd si porusza, pokazujemy wycznie nogi Kubusia. Oczywicie musimy
go nauczy take podnoszenia drugiej nogi.
Pora wyjani, jak naprawd nasz Kubu bdzie
si porusza. Podzielmy sobie naszego ludzika na dwie
czci:
200
210
220
230
240
PRINTA XX
PRINTXX
PRINT
I
PRINT
I
PRINT
I>
pierwsza to cz nieruchoma, a wic gowa i rce,

druga natomiast bdzie si zmienia nogi. Naley tak uoy program by drukowa w kko najpierw
pierwsz cz ludzika, nastpnie za jedn z pozycji
drugiej czci. Oczywicie pozycje drugiej czci ludzika musz si rwnie zmienia w kko. Jeli dodatkowo, za kadym razem skasujemy ekran, uzyskamy
wwczas wraenie ruchu.
Zanim jednak zabierzemy si do tego programu przypomnimy sobie, jak dziaa instrukcja GOTO
(skocz). Na przykad rozkaz:
GOTO 50
oznacza, e komputer ma przej do wykonania instrukcji zapisanej w linii o numerze 50. W ten sposb
moemy pomin pewien fragment programu lub wrci do wczeniejszych polece.
Trzeba rwnie wytumaczy Kubusiowi w jakiej
kolejnoci ma podnosi nogi. Wprowadzamy sobie w
tym celu zmienn o nazwie NOGA. Dla naszego komputera kada zmienna ktr moemy sobie nazwa
zupenie dowolnie oznacza jak konkretn liczb.
Jeli napiszemy:
NOGA = 1
lub w przypadku SPECTRUM
LET NOGA = 1
wwczas komputer bdzie pamita, e pod nazw
NOGA kryje si liczba 1, a do chwili napotkania innego rozkazu, np.:
Nareszcie koniec! Moemy uruchomi program i

podziwia naszego tancerza. Moe nie jest zbyt pikny, ale za to nasz wasny. I co najwaniejsze, dokadnie
wiemy jak to si dzieje!
Mj Kubu powsta w COMMODORE, jednak bez
trudu mona przenie ten program na kady inny
komputer. Wystarczy instrukcj kasowania ekranu
zmieni na
CLS
W przypadku SPECTRUM czy ZX81 naley pamita, e zmienn okrelamy instrukcj LET np.:
LET NOGA = 2 oraz dodatkowo okreli pocztkow warto zmiennej
1 LET NOGA = 0
To wszystko.
Przyjemnej zabawy!
Romek
0 REM KUBUS LITERKA

2 FOR I=1 TO 1000: NEXT
5 PRINT CHR$(147)
9 PRINT: PRINT: PRINT: PRINT
10 PRINT
%%
20 PRINT
(..)
30 PRINT
()
40 PRINT
)(
50 PRINT ==XX==
NOGA = 2
52 IF NOGA=1 THEN 130
LET NOGA = 2
lub
60 PRINT
XX
70 PRINT
XX
80 PRINT
II
90 PRINT
II
Przykad:
100 PRINT
<II>
IF NOGA = 1 THEN GOTO 100
110 NOGA=1
w tym momencie komputer zapomina o liczbie 1 i

noga bdzie dla niego liczb 2.
I jeszcze jedna, niezbdna instrukcja: jeeli IF "warunek" jest speniony wtedy THEN wykonaj "polecenie".
a wic jeeli zmienna o nazwie NOGA ma warto

1 przejd do wykonania instrukcji w linii 100. Umwmy
si, e jeli NOGA przyjmie warto zero Kubu powinien sta dwoma nogami na ziemi, jeeli NOGA bdzie
rwna 1, ma podnie pierwsz nog, jeli 2, drug.
(Swoj drog, ktra noga jest pierwsza....?)
Moemy wic dopisa do naszego programu:

Widzicie jak potrzebne jest numerowanie linii w odstpach co 10?
Na koniec pozostaje nam dopisanie rozkazw zmieniajcych warto NOGA i zapewniajcych powrt do
pocztku programu po wydrukowaniu kadej pozycji.
180
190
250
260
NOGA=2
GOTO 2
NOGA=0
GOTO 2
120 GOTO 2
130 PRINT
XX
140 PRINT
XX
150 PRINT
160 PRINT
170 PRINT
<I
180 NOGA=2
190 GOTO 2
200 PRINTA
XX
210 PRINTXX
220 PRINT
230 PRINT
240 PRINT
I>
250 NOGA=0
260 GOTO 2
BAJTEK 1/86
31
przepustk w XXI wiek!

Bajtek 1/86

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Bajtek 1/86

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bajtek 1/86

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Z MIKROKOMPUTEREM

MIESICZNY DODATEK DO SZTANDARU MODYCH

BAJT to 8 bitw, podstawowych jednostek informacji.

dzie 200 tys. egzemplarzy, czyli czterokrotnie

PROGRAMOWA MOE KADY

Czym chce by BAJTEK? W tej sprawie

JAK TO ROBI INNI

TYLKO DLA PRZEDSZKOLAKW

BAJTEK powsta w sposb nietypowy, jest

BAJTEK MIESICZNY DODATEK DO SZTANDARU MODYCH. ADRES: 00687 Warszawa,

POSTANOWIEM, MUSZE MIE

Jak zacza si twoja komputerowa pasja?

Postanowiem, e grami komputerowymi bd zajmowa si najwyej przez pierwsze trzy tygodnie.

ka. Zkolei informatyka to wedug niektrych tylko

ludzki jest zdecydowanie subiektywne i moe by

NO, NARESZCIE KTO OTWORZY MOJE PUDEKO

Mwisz, e syszae o jeszcze innych jzykach? Masz racj. Po prostu

rozkazy s ponumerowane a ja wykonuj je w kolejnoci od najmniejszego

CZYLI PROFESJONALNA MANUFAKTURA

kolejnych klawiszy a nastpnie wykonanie polece

Pocztki Elwro to 1959 rok, spoeczna inicjatywa

Mikrokomputery serii Elwro 500

To jest, monaby powiedzie, optymistyczny fina.

Elektroniczne Zakady Naukowe byty

ROLOG jest jzykiem nietypowym,

PROGRAMOWANIE W JZYKU LOGIKI

PROGRAMOWA MOE KADY

y = 126. Relacja LESS moe by uywana jedynie do

stwierdzenia) mona skorzysta z programu SIMTRACE. Wczytujemy go komend Load SIMTRACE

Przypuszczalnie potrafisz zmusi

masz wtpliwoci, do czego waciwie

TO L. GRUBA NOWE "naprzd DEFINE "naprzd [[:odl] [REPEAT

To ju znamy napisanie L. CIENKA

TO L.B. GRUBA NOWE "naprzd

Wtakim razie napisz:

L.B. GRUBA PO naprzd

HOME LT 45 NAPRZD 100

OSIE 135 0 225 PODZIAKI 1 0.5

IF MEMBERP :nazwa [boczny b]

Zanim zajmiemy si przeoeniem

IF MEMBERP nazwa [z. przodu z]

Przy pisaniu tej procedury wygodnie

[jednowiarowy j][OSIE 120 0

IF MEMBERP :nazwa [wojskowy w]

MAKE podzz :zEND

NAPRZD :odl * :podzx END

TO LEWO :odl SETH :ktx +180

NAPRZD :odl * :podzx END

OSIE 120 0 240 PODZIAKI 1 1 1

Nie czyni to zbyt duej rnicy, uyj

TO GRA :odl SETH :kty

na ekranie pojawi si komunikat Nie

TO PRAWO :odl SETH :ktx

TO D :odl GRA :odl END

Mamy ju do dyspozycji narzdzia,

albo uywajc tylko jej jednoliterowego skrtu:

Parametry procedury OSIE podawa

spowodowao przypisanie odpowiednich wartoci naszym zmiennym.