GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN SALII VE GVENL ETMLER

ALIANLARIN YASAL HAKLARI

VE SORUMLULUKLARI

ETMC

YAVUZ ZNDER
MAKNE MHENDS, C SINIFI GVENL UZMANI

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

1) LERN ANAYASAL TEMEL HAKLARI

2) SOSYAL GVENL HAKKI: SGORTALI OLMA HAKKI
3) RGTLENME VE TOPLU SZLEMES HAKKI
4) KANUNUNA GRE HAK VE YKMLLKLER
5) CRET HAKKI VE CRETN KORUNMASI
6) ALIMA SRES VE NN ALIMA SRES AISINDAN KORUNMASI
7) DNLENME HAKKI
8) SALII VE GVENL HAKKI
9) STANDARD DII ALIMA DURUMLARINA GRE HAKLARI
10) GEN LERE ZG HAKLAR VE SALANAN KORUMALAR
11) KADIN LERE ZG HAKLAR VE SALANAN KORUMALAR
12) SZLEMESNN SONA ERMESNE BALI HAKLARI
13) SZLK SGORTASI VE SALANAN YARDIMLAR

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

1) LERN ANAYASAL TEMEL HAKLARI

* alanlarn temel haklar: alma Hakk ve zgrl
* Anayasann 49. maddesi alma herkesin hakk ve
devidir. Devlet, alanlarn hayat seviyesini ykseltmek,
alma hayatn gelitirmek iin alanlar korumak,
almay desteklemek ve isizlii nlemeye elverili
ekonomik bir ortam yaratmak iin gerekli tedbirleri alr
Anayasada gvence altna alnan temel ii haklar:
*Sosyal gvenlik hakk (AY/m.60)
*rgtlenme hakk, toplu i szlemesi ve grev hakk (AY/m.51/1)
*Angarya yasa (AY/m.18)
*Asgari cretin salanmas ve adil cret hakk (AY/m.55)
*Dinlenme hakk (AY/m.50/3)
*Kadn ve ocuklarn alma artlar asndan korunmasna ilikin haklar (AY/m50/1)

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

2) SOSYAL GVENL HAKKI: SGORTALI OLMA HAKKI

nsan Haklar Evrensel Bildirgesine gre, sosyal gvenlik
hakk her insan iin vazgeilmez temel bir haktr.
Anayasamzn 60. maddesinde yer alan bu hak, iinin
almaya balamasyla kendiliinden kazanlan bir haktr.
Sigortalln balangc asndan deneme sresi sz
konusu deildir. Sigortallk hakk, ie/iyerine adm
attnz anda balar.

Sigortallarn salk haklarndan yararlanma koullar 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve

Genel Salk Sigortas Kanununun genel salk sigortas hkmleri erevesinde son
bir ylda 30 gn genel salk sigortas primi demi olan sigortallar, salk hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

3) RGTLENME VE TOPLU SZLEMES HAKKI

alanlarn temel haklarndan olan rgtlenme hakk
2821 sayl Sendikalar Kanununda ve toplu i szlemesi, grev hakk, 2822 sayl Toplu Szlemesi, Grev
ve Lokavt Kanununda (TSGLK) dzenlenmitir.
Sendikalar Kanununa gre i szlemesine dayanarak
tm alanlar, ii saylr ve ii sendikasna ye olabilir. Kanunu kapsam dnda alan iiler de,
Sendikalar Kanunu kapsamndadr.
Sendikaya ye olma zgrl, anayasal gvence
altnda olup, hi kimse sendikaya ye olmaya veya
olmamaya zorlanamaz. (TSGLK/m.22)

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

4) KANUNUNA GRE HAK VE YKMLLKLER

Sporcular, rehabilite edilenler ile i sal ve gvenlii
hkmleri sakl kalmak zere raklar, 4857 sayl
Kanununun uygulama kapsam dnda olup, dier tm
iiler

Kanunundan

yararlanr.

Belirli

sreli

szlemenin dzenlenmesi, yaplacak iin belirli sreli

olmasna baldr. in sona erecei sre nceden
belirlenemiyorsa, szlemeye iin sona erecei tarih
yerine iin tamamlanmas veya belirli bir olgunun
ortaya kmas da szleme sonu olarak konabilir
verenin Yasal Ykmllkleri:

inin Yasal Ykmllkleri:

* cret deme

*ini

* iyi Koruma

ykmll

* ilere eit davranma

*verenin emir ve talimatlarna uyma ykmll

* verenin Kanunundan doan

*inin sadakat ve iyiniyetle iini grme ykmll

ykmllleri

bizzat

yapma ve zenle

yerine

getirme

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

5) CRET HAKKI VE CRETN KORUNMASI

cret, bir kimseye bir i karlnda iveren veya
nc kiiler tarafndan salanan ve para ile
denen tutardr ( K./m.32/1). Geni anlamda
cret ya da giydirilmi cret, iiye para olarak
denen ve para ile llmesi mmkn yardmlar
(yiyecek, giyecek yardm vb. sosyal yardmlar)
kapsayan crettir.
ilerin cretler asndan korunmas asndan
nemli dier bir husus, adil ve eit ie eit
cret ilkesidir.
verenler altrdklar iiye o ay iinde yapacaklar her trl demenin kanuni
kesintiler dldkten sonra kalan net tutarn, bankalar araclyla demekle
ykml olup, bu nitelikteki her eit istihkaklarn (alacaklarn) zel olarak alan
banka hesaplar dnda deyemezler ( K./m.32).

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

Asgari cretveyaminimum cret;iilerebir almagnkarl olarak denen
ve

iiningda,konut,giyim,salk,ulam,kltrvb.

gereksinimlerini

gnnfiyatlar zerinden en az dzeyde karlamaya yetecek cret.

i creti en ge ayda bir denir. veren tarafndan cretleri aa indirmek
istendii takdirde, crette indirim alma koullarnda deiiklik anlamna gelir ve
iinin onay olmadan, cretinden herhangi bir indirim yaplamaz.
cretlerin bankadan denmesi gereken hallerde, iinin net cretinin tamam (varsa
sosyal yardmlar, ikramiye, fazla alma creti vb. her trl cret ekinin tamam)
bankadan denmelidir. cretin bir ksmnn bankadan kalann elden denmesi,
geerli ve yasal deildir.
veren toplu szleme veya hizmet szlemelerinde gsterilmi olan sebepler
dnda iiye cret kesintisi cezas veremez. i cretlerinden ceza olarak
yaplacak kesintilerin iiye hemen sebepleriyle birlikte bildirilmesi gerekir. i
cretlerinden bu yolda yaplacak kesintiler bir ayda 2 gndelikten veya para bana
yahut yaplan i miktarna gre verilen cretlerde iinin 2 gnlk kazancndan fazla
olamaz ( K./m.38).

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

cret deme borcunun yerine getirilmemesi halinde iinin haklar (bavurabilecei
yollar) nelerdir?
1. grme borcundan kanmas: cret deme borcunu yerine getirmeyen iveren
karsnda, ii de iverene kar i grme borcunu yerine getirmekten kanabilir.
creti deme gnnden itibaren yirmi gn iinde zorunlu bir neden dnda
denmeyen ii, i grme borcunu yerine getirmekten kanabilir. ilerin bu
nedenle almadklar iin i szlemeleri feshedilemeyecek ve yerine yeni ii
alnamayacak veya bu iler bakalarna yaptrlamayacaktr. Bylelikle iveren cret
deme borcunu yerine getirmeye zorlanmakta ve cret deme borcunu yerine
getirene kadar ayn ii bakalarna yaptrmas da engellenmektedir.
2. cretin denmesindeki gecikme zamanna faiz iletilmesini isteme hakk:
Gnnde denmeyen cretler iin mevduata uygulanan en yksek faiz oran
uygulanr.
3. szlemesini derhal fesih hakk: i cretini almad veyahut cretini eksik
ve ge ald takdirde, iinin i szlemesini bildirimsiz feshetme hakk
bulunmaktadr ( K./m.24/2 e). uygulanr.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

6) ALIMA SRES VE NN ALIMA SRES AISINDAN KORUNMASI

lkemizde de alma sresi gnlk 7.5 saat ve
haftalk azami 45 saat olarak snrlandrlmtr.
Yedi buuk saatten fazla sreli ilerde bir saat,
ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmeleri alma
sresinden saylmaz ( K. /m.68/2,3,4).
alma sresi gnde 11 saati ve

alma hayatnda gece en ge saat 20.00de

haftada 45 saati amamak zere,

balayarak en erken saat 06.00ya kadar geen

haftann 6 ya da daha az gnne eit dnemdir ( K./m.69/1 ve 3).Gece almalar

yedi buuk saati aamaz.
ya da farkl srelerle datlabilir.
Fazla alma, haftalk krk be saati aan almalardr. Fazla almalarn toplam bir
ylda 270 saatten fazla olamaz ( K./m.41/8,45 ve FY/m.5). Fazla almann gnlk
snr,kanunda aka dzenlenmemi ise de, gnlk alma sresi 11 saati aamayacandan, gnde 11 saate kadar fazla alma yaptrlabilecektir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

7) DNLENME HAKKI
Dinlenme hakk, temel bir insan hakk olup;
Anayasamzda da vazgeilmez bir hak olarak
vurgulanmtr. Bu erevede Kanununda yllk
cretli izin hakk vazgeilmez bir hak olarak ele
alnmtr ( K./m.53/2). Bu nedenle, cretinin
denmesi suretiyle iinin yllk iznini iyerinde
alarak geirmesi sz konusu olamaz.
yerinde ie balad gnden itibaren, deneme sresi de iinde olmak zere, en az bir
yl alm olan iilere yllk cretli izin verilir ( K./m.53/1).
ilerin evlenmelerinde gne kadar verilen izinler, ana veya babalarnn, elerinin,
karde veya ocuklarnn lmnde 3 gne kadar verilen izinler ( K./m.46,55), ayrca
kadn iilere verilen doum izinleri ( K./m.74), cretli izinlerdir. Erkek iilerin,
elerinin doum yapmas durumunda da gn izin verilmektedir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

8) SALII VE GVENL HAKKI

verenler, iyerlerinde i sal ve gvenliinin
salanmas iin gerekli her trl nlemi almak,
ara ve gereleri noksansz bulundurmakla
ykmldrler.
16 yan doldurmam olanlar, kadnlar ve
yapaca

ile

ilgili

almam

olanlar,

olarak
ar

ve

mesleki
tehlikeli

eitim
iler

kapsamndaki bir ite altrlamaz ( K./m.85)

veren iiyi ie balatrken ve periyodik muayenelerle iilere salk muayenesi
yaptrmak - ve giderlerini karlamak -zorundadr.
ilerin iyerlerindeki salklarnn gzetilmesi hakk, en temel haklarndandr.
verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl
nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmakla ykmldrler.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn
denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli
tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve
gvenlii eitimini vermek zorundadrlar ( K./m.77).
szlemesi ekinde bulunan, i sal ve gvenlii talimatlar, i szlemesi
niteliindedir ve iinin bu kurallara uymas ( Kanunu ve ilgili ynetmeliklere aykr
olmadka) gerekir.
yerinde i sal ve gvenlii asndan iinin saln bozacak veya vcut
btnln tehlikeye sokacak yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan
ii, iyerindeki Sal ve Gvenlii Kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini
ve gerekli tedbirlerin alnmasna karar verilmesini talep edebilir. Kurul ayn gn acilen
toplanarak kararn verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar iiye yazl olarak
bildirilir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

sal ve gvenlii kurulunun bulunmad iyerlerinde talep, iveren veya iveren
vekiline yaplr. i tespitin yaplmasn ve durumun yazl olarak kendisine
bildirilmesini isteyebilir. veren veya vekili yazl cevap vermek zorundadr. SG Kurulu
iinin talebi ynnde karar vermesi halinde ii, gerekli i sal ve gvenlii tedbiri
alnncaya kadar almaktan kanabilir. inin almaktan kand dnem iinde
creti ve dier haklar sakldr.
iler, dzenlenecek olan i sal ve gvenlii eitimlerine katlmak ve bu konudaki
talimat

ve

prosedrlere

uymak,

verilen

eitim

dorultusunda

davranmakla

ykmldrler.
inin uymakla zorunlu olduu i sal ve gvenlii kurallar, ou kez i szlemesinin
eki olarak yazl hale getirilir. Bu kurallara uymamak ii asndan i szlemesinin
gereini yerine getirmemek anlamna gelir ve iverene i szlemesini
derhal (tazminatsz) feshetme hakk verir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

9) STANDARD DII ALIMA DURUMLARINA GRE HAKLARI

Standart d alma dzeni ise, geici ilerde
alanlar, alt iverenlere bal olarak belirli sreli i
szlemelerine dayal olarak alanlar ile tipik i
ilikisi dnda kalan ksmi sreli alma, ar
zerine alma gibi alma biimlerine uygun
olarak alanlar kapsar.
yerinde tam sreli i szlemesi ile yaplan emsal almann te ikisi oranna
kadar yaplan alma ksmi sreli almadr (Ksmi Sreli alma Yn/m.6).
Geici i ilikisi, en fazla 6 ay sreyle kurulur. Yenilemek iin iinin rzasn almak
kouluyla, geici i ilikisi 2 kez ve azami 18 ay kurulabilir.
Bir iyerindeki yardmc ilerde veya asl iin bir blmnde i alan taeronlarn
sadece bu ite istihdam ettikleri iiler asndan taeron alt iveren ve iin yapld
iyeri ivereni ise asl iverendir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

10) GEN LERE ZG HAKLAR VE SALANAN KORUMALAR

Kanunumuza

doldurmam

gre,

ocuklarn

on

be

yan

altrlmalar

yasaktr. Mesleki eitim rencileri (stajyer

ve raklar), eitim amac ile iyerinde
bulundurulduklarndan sadece ii retmek
amacyla altrlabilirler. retime katk
yapmalar beklenemez.
Kanunumuzda on be yan tamamlam, ancak on sekiz yan tamamlamam
olanlar, gen ii olarak kabul edilmitir. Mesleki eitim rencileri (stajyer, rak), usta
reticinin bilgisi ve izni olmadan makine ve tezgahlar kullanamaz. yerinde
yapacaklar faaliyetler, eitimlerine uygun ve paralel bir ekilde usta retici
gzetiminde yaplr.
Gen iiler iin gnlk alma sresi, en fazla gnde sekiz ve haftada krk saattir.
Gen (ve ocuk) iiler, ulusal bayram ve genel tatil gnlerinde altrlamazlar. Ayrca
bugnlere ilikin cretler bir i karl olmakszn denir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

11) KADIN LERE ZG HAKLAR VE SALANAN KORUMALAR

Kanunu ile kadn iilere, cinsiyete dayal
ayrmclk yasa ve eit davranlmas hakk
getirilmitir. veren kadn iiye ayn veya eit
deerde bir i iin cinsiyet nedeniyle daha dk
cret kararlatrlamaz.
Kadn

iileri

altrma

yasaklar

unlar

kapsamaktadr:
Yer ve sualt ilerde altrma yasa / Ar ve tehlikeli ilerde altrma yasa /
Gece altrma yasa / Kadnlarn zel gnlerinde (ay halinde) altrma
yasa
Gebe, yeni doum yapm ve emziren iiler gnde yedi buuk saatten fazla
altrlamaz. Kadn iiler, gebe olduklarnn hekim raporuyla tespitinden itibaren
douma kadar geen srede gece altrlamazlar.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

12) SZLEMESNN SONA ERMESNE BALI HAKLARI

gvencesi sistemi, i szlemesinin iverence
keyfi nedenlerle feshini nlemeye ynelik yasal
dzenlemeleri ierir.
Belirsiz sreli i szlemesinin iveren tarafndan
feshi, Szlemesinin bildirimli (sreli) feshi veya

Szlemesinin

derhal

feshi

eklinde

gerekleebilir.
arama izninin sresi gnde iki saatten az olamaz ve ii isterse i arama izin
saatlerini birletirerek toplu kullanabilir. Bildirim artna uymayan taraf, bildirim
sresine ilikin cret tutarnda tazminat demek zorundadr. Buna ihbar tazminat
ad verilir.
Bir iinin i szlemesi iveren tarafndan fesih hakknn ktye kullanlmas eklinde
sona erdirilmise ihbar tazminatndan ayr olarak, ihbar tazminatnn 3 kat tutarnda
bir kt niyet tazminat da dzenlenmitir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

gvencesinin kapsam; 30 veya daha fazla ii altran yerlerde (iverenin ayn i
kolunda) birden fazla iyeri bulunmas halinde en az 6 ay alan iilerle snrldr.
Mahkeme feshin geersizlii kararyla birlikte dava sresine ilikin iinin 4 aylk
cretine ve iveren iiyi ie balatmazsa deyecei tazminata da hkmeder. Bu
tazminatn miktar iinin 4 ila 8 aylk creti tutarnda bir paradr (hakimin takdirine
gre).Bu tazminata i gvencesi tazminat denir.
veren, alma artlarnda esasl deiiklik yapmak istediinde, bunu tek tarafl
yapamayacaktr. inin de onaynn alnmas yasal zorunluluktur. veren alma
koullarnda deiiklik yapmak istediinde, bunu yazl olarak iiye bildirecektir. i
deiiklik nerisini alt ign iinde yazl olarak kabul ederse, i ilikisi bu yeni
koullarla devam edecektir.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

szlemesinin iveren tarafndan derhal fesih hakk; salk sebepleri, Ahlak ve iyi
niyet kurallarna uymayan haller, verenden kaynaklanan zorlayc sebepler ve iden
kayaklanan zorlayc sebepler
Szlemesinin i tarafndan feshi 1) Szlemesinin i Tarafndan Bildirimli
(Sreli) Feshi 2) Szlemesinin i Tarafndan Hakl Nedenle (Derhal) Feshi eklinde.
Szlemesinin i tarafndan hakl nedenle derhal feshinde 1)salk sebepleri 2)ahlak
ve iyi niyet kurallarna uymayan davranlar 3)zorlayc sebepler eklinde sralanabilir.
inin alt iyerinde iin durmasn gerektirecek (1haftadan fazla sreyle) zorlayc
sebebin bulunmas. iye 1 hafta sre ile yarm cret denir ( Kanunu madde 24).
Kdem tazminat, i szlemesi yasada ngrlen durumlardan birisi ile sona eren ve
belirli sre kdemi bulunan iiye veya iinin lm halinde miraslarna iveren
tarafndan denmesi gereken, iinin alma sresine ve cretine gre belirlenen
parasal haktr.

GLSAN PROFL BORU VE CAM

LEME

ALIANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI

13) SZLK SGORTASI VE SALANAN YARDIMLAR

Devlet, isizlerin i bulmas iin gerekli nlemleri almak
zorundadr. sizlik sigortas, isizliin meydana getirmi
olduu tahribat ortadan kaldrmaya ynelik, tazmin edici
nlemlerin alnmas ihtiyacndan domutur.
sizlik sigortas prime dayal bir sosyal sigorta koludur. sigorta kolundan
yararlanmann nkoulu alrken isiz kalnmasdr.
sizlik sigortasndan yararlanmak iin, prim deme koullarn salam olmak
gerekir. Son 3 yl iinde en az 600 gn prim demi olmak (son 120 gn kesintisiz)
gerekir.
600 gn prim demi olanlara 180 gn,
900 gn prim demi olanlara 240 gn,
1080 gn ve daha fazla prim demi olanlara 300 gn sre ile isizlik denei denir.
Gnlk isizlik denei, sigortalnn son drt aylk prime esas kazanlar dikkate
alnarak hesaplanan gnlk ortalama brt kazancnn yzde krkdr.