Ass 014 (1881)

ACTA
SANCTAE S E D I S
IN COMPENDIUM OPPORTUNE REDACTA ET ILLUSTRATA
STUDIO KT CURA
IOSEPHI PENNACCHI ET VICTORE PIAZZESI

SEU
Acta iuridica et solemniora ex Supremo Romano Pontifice immediate dimanantia: acta

inter ea quae publici fieri possunt iuris, sive sint Decreta, sive Instructiones, sive Responsa,
et alia huiusmodi;. praesertim vero Causarum expositiones et resolutiones ex variis
EE. Cardinalium Sacris Congregationibus, ad ecclesiastici iuris accuratam intelligentiam
et observantiam conferentes, in compendium diligenti studio redactae: alia denique iuridica,
quibus opportune illustrantur quae in expositis actis vel difficultatem parere possint, vel
ad vigentis iuris notitiam ulterius conducant: in utilitatem eorum qui in Ecclesiae legibus
studiose dignoscendis, et in regimine christiani gregis, vel in colenda Domini vinea
sedulo adlaborant.
ROMAE
TYPIS POLYGLOTTA K OFFICINAE
S. C. DE PROPAGANDA FIDE
MDCCCLXXXI.
Reprinted with the permission of Libreria Editrice Vaticana
JOHNSON REPRINT CORPORATION
I l i Fifth Avenue, New York, N. Y. 10003
JOHNSON REPRINT COMPANY LTD.

Berkeley Square House, London, W. 1
First reprinting, 1968, Johnson Reprint Corporation

Printed in the United States of America
a
SANCTISSIMI DOMINI NOSTRI
L E O N I S
DIVINA.
IE?
_tr
PROVIDENTIA.
JtL
IX!
I l i
EPISTOLA ENCYCLICA
AD PATRIARCHAS PRIMATBS
ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS UNIVERSOS CATHOLICI ORBIS
GRATIAM ET COMMUNIONEM CUM APOSTOLICA SEDE HABENTES
Yenerabilibus fratribus Patriarchis, Primatibus, Archiepiscopis et Episcopis universis catholici Orbis gratiam et communionem cum
Apostolica Sede habentibus.
LEO PP. XIII.

Venerabiles
Fratres
Salutem
et Apostolicam
Benedictionem-
Diuturnum illud teterrimumque bellum, adversus divinam Ecclesiae auctoritatem susceptum, illuc, quo proclive erat, evasit, videlicet in commune periculum societatis humanae , ac nominatim
civilis principatus, in quo salus publica maxime nititur. Quod
hac potissimum aetate nostra factum esse apparet. Cupiditates enim
populares quamlibet imperii vim audacius hodie recusant , quam
antea: et tanta est passim licentia, tam crebrae seditiones ac turbae, ut iis qui res publicas gerunt non solum denegata saepe obtemperatio , sed ne satis quidem tutum incolumitatis praesidium
relictum esse videatur. Diu quidem data est opera, ut illi in contemptum atque odium venirent multitudini; conceptaeque flammis
invidiae iam erumpentibus, satis exiguo intervallo summorum principum vita pluries est aut occultis insidiis aut apertis latrociniis
ad internecionem expetita, ohorruit tota nuper Europa ad potentissimi Imperatoris infandam necem : attonitisque adhuc prae sceleris magnitudine animis, non verentur perditi homines in cetero
Europae principes minas terroresque vulgo iactare.
S a e c , quae sunt ante oculos , communium rerum discriminagravi Nos sollicitudine afficiunt, cum securitatem principum , et
EPISTOLA ENCYCLICA
tranquillitatem imperiorum una cum populorum salute propemodum

in singulas horas periclitantem intueamur. Atqui tamen religionis christianae divina virtus stabilitatis atque ordinis egregia firmamenta reipublicae peperit, simul ac in mores et instituta civitatum penetravit. Cuius virtutis non exiguus neque postremus fructus est aequa et sapiens in principibus et populis temperatio iurium atque oinciorum. Nam in Christi Domini praeceptis atque
exemplis mira vis est ad continendos tam qui parent , quam qui
imperant in officio, tuendamque inter ipsos eam, quae maxime secundum naturam est, conspirationem et quasi concentum voluntatum, unde gignitur tranquillus atque omni perturbatione carens
rerum publicarum cursus. Quapropter cum regendae Ecclesiae
catholicae, doctrinarum Christi custodi et interpreti, Dei beneficio
praepositi simus, auctoritatis Nostrae esse iudicamus, Venerabiles
Eratres, publice commemorare quid a quoquam in hoc genere officii catholica veritas exigat; unde illud etiam emerget, qua via et
qua ratione sit in tam formidoloso rerum statu saluti publice consulendum.
Etsi homo arrogantia quadam et contumacia incitatus frenos
imperii depellere saepe contendit , numquam tamen assequi potuit
ut nemini pareret. Praeesse aliquos in omni consociatione hominum
et communitate cogit ipsa necessitas: ne principio vel capite , quo
regatur, destituta societas dilabatur et finem consequi prohibeatur,
cuius gratia nata et constituta est. Verum si fieri non potuit, ut
e mediis civitatibus politica potestas tolleretur, certe libuit omnes
artes adhibere ad vim eius ele van dam, maiestatemque minuendam:
idque maxime saeculo XVI, cum infesta opinionum novitas complures infatuavit. Post illud tempus non solum ministrari sibi libertatem largius, quam par esset multitudo contendit; sed etiam originem constitutionemque civilis hominum societatis visum est pro
arbitrio confingere. Immo recentiores perplures, eorum vestigiis
ingredientes qui sibi superiore saeculo philosophorum nomen inscripserunt, omnem inquiunt potestatem a populo esse; quare qui eam
in civitate gerunt, ab iis non uti suam geri, sed ut a populo sibi
mandatam, et hac quidem lege, ut populi ipsius voluntate , a quo
mandata est, revocari possit. Ab his vero dissentiunt catholici homines, qui ius imperandi a Deo repetunt, velut a naturali necessarioque principio.
Interest autem attendere hoc loco, eos, qui reipublicae praefuturi sint, posse in quibusdam caussis voluntate iudicioque deligi
EPISTOLA ENCYCLICA
multitudinis, non adversante neque repugnante doctrina catholica.

Quo sane delectu designatur princeps, non conferuntur iura principatus: neque mandatur imperium, sed statuitur a quo sit gerendum. Neque hic quaeritur de rerum publicarum modis : nihil
enim est, cur non Ecclesiae probetur aut unius aut plurium principatus , si modo iustus s i t , et in communem utilitatem intentus.
Quamobrem, salva iustitia, non prohibentur populi illud sibi genus
comparare reipublicae, quod aut ipsorum ingenio, aut maiorum institutis moribusque magis apte conveniat.
Ceterum ad politicum imperium quod attinet, illud a Deo proficisci recte docet Ecclesia; id enim ipsa reperit sacris Litteris et
monumentis christianae vetustatis aperte testatum ; neque praeterea ulla potest doctrina cogitari, quae sit magis aut rationi con^
veniens, aut principum et populorum saluti consentanea.
Revera humani potentatus in Deo esse fontem, libri Veteris testamenti pluribus locis praeclare confirmant. Per me reges regnant,... per me principes imperant, et potentes decernunt iustitiam (1). Atque alibi : Praebete aures vos qui continetis nationes,... quoniam data est a Deo potestas vobis, et virtus ab Altissimo (2). Quod libro Ecclesiastici idem continetur : In unamquamque gentem Deus praeposuit rectorem (3). Ista tamen,
quae Deo auctore didicerant, paullatim homines ab ethnica superstitione dedocti sunt ; quae sicut veras rerum species et notiones
complures, ita etiam principatus germanam formam pulchritudinemque corrupit. Postmodo, ubi Evangelium christianum afulsit, verit a t i vanitas cessit, rursumque illud dilucere coepit, unde omnis auctoritas manat, nobilissimum di vinumque principium. Prae se ferenti atque ostentanti Praesidi romano absolvendi condemnandi potestatem, Christus Dominus, non haberes, respondit, potestatem adversus me ullam, nisi tibi datum esset desuper (4). Quem locum
s. Augustinus explanans, Discamus, inquit, quod, dixit, quod et
per Apostolum docuit, quia non est potestas nisi a Deo (o). Doctrinae enim praeceptisque Iesu Christi Apostolorum incorrupta
vox resonavit tamquam imago. Ad Romanos, principum Ethnicorum.
imperio subiectos, Pauli est excelsa et plena gravitatis sententia :
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Prov. VIII, 15-16.

Sap. VI, 3-4.
Eccl. XVII, 14.
Ioan. XIX, 11.
Tract. CXVI in Ioan. n. 6.
EPISTOLA ENCYCLICA
Non est potestas nisi a Deo ; ex quo tamquam ex caussa illud

concludit: Princeps Dei minister est (1).
Ecclesiae Patres hanc ipsam, ad quam fuerant instituti, doctrinam profiteri ac propagare diligenter studuerunt. Non tribuamus,
s. Augustinus ait, dandi regni atque imperii potestatem, nisi vero
Deo (2). In eamdem sententiam s. Ioannes Chrysostomus : Quod
principatus sint, inquit, et quod alii imperent, alii subiecti sint,
neque omnia casu et temere ferantur,... divinae esse sapientiae
dico. (3) Id ipsum s. Gregorius Magnus testatus est inquiens: Potestatem Imperatoribas ac regibus caclitiis datam fatemur (4).
Immo sancti Doctores haec eadem praecepta etiam naturali rationis
lumine illustranda susceperunt, ut vel iis, qui rationem solam ducem sequuntur , omnino videri recta et vera debeant. Et sane
homines in civili societate vivere natura iubet seu verius auctor
naturae Deus: quod perspicue demonstrant et maxima societatis conciliatrix loquendi facultas et innatae appetitiones animi perplures,
et res necessariae multae ac magni momenti, quas solitarii assequi
homines non possunt, iuncti et consociati cum alteris assequuntur.
Nunc vero neque existere neque intelligi societas potest, in qua
non aliquis temperet singulorum voluntates ut velut unum fiat ex
pluribus , easque ad commune bonum recte atque ordine impellat ;
voluit igitur Deus ut in civili societate essent , qui multitudini
imperarent. Atque illud etiam magnopere valet, quod ii, quorum
auctoritate respublica administratur, debent cives ita posse cogere
ad parendum, ut his plane peccatum sit non parere. Nemo autem
hominum habet in se aut ex se , unde possit huiusmodi imperii
vinculis liberam ceterorum voluntatem constringere. Unice rerum
omnium procreatori et legislatori Deo ea potestas est : quam qui
exercent , tamquam a Deo secum communicatam exerceant necesse est. Unus est legislator et iudex, qui potest perdere et liberare (5). Quod perspicitur idem in omni genere potestatis. Eam,
quae in sacerdotibus est, proficisci a Deo tam est cognitum, ut ii
apud omnes populos ministri et habeantur et appellentur Dei. Similiter potestas patremfamilias expressam retinet quamdam effigiem
ac formam auctoritatis, quae est in Deo, a quo omnis paternitas
(1)
(2)
(3)
(4)
15)
Ad Rom. XIII, 1, 4.
De Civ. Dei, lib. V, cap. 2 r
In epist, ad Koro, homil. XXIII, n. 1.
Epist. lib. II, epist. 61.
Iacob. IV, 12.
EPISTOLA ENCYCLICA
in caelis et in terra nominat ar (1). Isto autem modo diversa genera potestatis miras inter se habent similitudines, cum quidquid
uspiam est imperii et auctoritatis , eius ab uno eodemque mundi
opifice et domino, qui Deus est, origo ducatur.
Qui civilem societatem a libero hominum consensu natam volunt , ipsius imperii ortum ex eodem fonte petentes , de iure suo
inquiunt aliquid unumquemque cessisse , et voluntate singulos in
eius se contulisse potestatem, ad quem summa illorum iurium pervenisset. Sed magnus est error noii videre, id quod manifestum est,
homines, cum non sint solivagum genus, citra liberam ipsorum voluntatem ad naturalem communitatem esse natos: ac praeterea pactum, quod praedicant, est aperte commentitium et fictum, neque
ad impertiendam valet politicae potestati tantum virium, dignitatis, firmitudinis , quantum tutela reipublicae et communes civium
utilitates requirunt. Ea autem decora et praesidia universa tunc
solum est habiturus principatus, si a Deo, augusto sanctissimoque
fonte, manare intelligatur.
Qua sententia non modo verior, sed ne utilior quidem reperiri
ulla potest. Etenim potestas rectorum civitatis, si-quaedam est divinae potestatis communicatio, ob hanc ipsam caussam continuo adipiscitur dignitatem humana maiorem: non illam quidem impiam et
perabsurdam, imperatoribus ethnicis divinos honores affeetantibus
aliquando expetitam: sed veram et solidam , eamque dono quodam
acceptam beneficioque divino. Ex quo subesse cives et dicto audientes esse principibus, uti Deo, oportebit non tam poenarum formidine, quam verecundia maiestatis, neque assentationis caussa , sed
conscientia officii. Qua re stabit in suo gradu longe firmius collocatum imperium. Etenim istius vim officii sentientes cives, fugiant
necesse est improbitatem et contumaciam, quia sibi persuasum esse
debet, qui politicae potestati rsistant, hos divinae voluntati resistere, qui honorem recusent principibus, ipsi Deo recusare.
Ad hanc disciplinam Paulus Apostolus Romanos nominatim
erudiit: ad quos de adhibenda summis principibus reverentia scripsit tanta cum auctoritate et pondere , ut nihil gravius praecipi
posse videatur. Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita
sit: non est enim potestas nisi a Deo: quae. autem sunt, a Deo
ordinatae sunt. Itaque qui resistit potestati. Dei ordinatione, resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt....
(1) Ad Ephes, III, Hi
EPISTOLA ENCYCLICA
Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram, sed etiam
propter conscientiam (1). Et consentiens est Principis Apostolorum
Petri in eodem genere praeclara sententia : Sab iecit estote omni
humanae creaturae propter Deum, sive regi quasi praecellenti,
sive ducibus tamquam a Deo missis ad vindictam malefactorum,
laudem vero bonorum, quia sic est voluntas Dei (2).
Una illa hominibus caussa est non parendi , si quid ab iis postuletur quod cum naturali aut divino iure aperte repugnet: omnia
enim, in quibus naturae lex vel Dei voluntas violatur, aeque nefas
est imperare et facere. Si cui igitur usuveniat, ut alterutrum malle
cogatur, scilicet aut Dei aut principum iussa negligere, Iesu Christo
parendum est reddere iubenti quae sunt Caesaris Caesari , quae
sunt Dei Deo (3), atque ad exemplum Apostolorum animose respondendum: obedire, oportet Deo magis quam hominibus (4). Neque
tamen est, cur abiecisse obedientiam, qui ita se gerant, arguantur;
etenim si principum voluntas cum Dei pugnat voluntate et legibus, ipsi potestatis suae modum excedunt, iustitiamque pervertunt:
neque eorum tunc valere potest auctoritas, quae, ubi iustitia non
est, nulla est.
Ut autem iustitia retineatur in imperio, illud magnopere interest, eos qui civitates administrant intelligere, non privati cuiusquam commodo politicam potestatem esse natam: procurationemque
reipublicae ad utilitatem eorum qui commissi sunt, non ad eorum
quibus commissa est, geri oportere. Principes a Deo optimo maximo,
unde sibi auctoritas data, exempla sumant : eiusque imaginem sibi
in administranda republica proponentes, populo praesint cum aequitate et fide, et ad eam, quae necessaria est, severitatem paternam
caritatem adhibeant. Huius rei caussa sacrarum Litterarum oraculis monentur, sibimetipsis Regi regum et Domino dominantium aliquando rationem esse reddendam; si officium deseruerint, fieri non
posse, ut Dei severitatem ulla ratione effugiant. Altissimus interrogabit opera vestra et cogitationes scrutabitur.
Quoniam cum
essetis ministri i-egni illius, non recte iudicastis,... horrende et
cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his qui praesunt fiet.... Non enim subtrahet personam cuiusquam Deus, nec
verebitur magnitudinem cuiusquam, quoniam pusillum et magnum
(1)
(2)
(3)
(4)
Ad Rom. XIII, 1, 2, "5.

I Petr. II, 13-15.
Matth. XXII, 21.
Actor.. V, 29.
EPISTOLA ENCYCLICA
ipse fecit, et aequaliter cura est illi de omnibus. Fortior bus autem fortior instat cruciat io (1).
Quibus praeceptis rempublicam tuentibus, omnis seditionum vel
caussa vel libido tollitur : in tuto futura sunt honos et securitas
principum, quies et salus civitatum. Dignitati quoque civium optime
consulitur: quibus in obedientia ipsa concessum est decus illud retinere, quod est hominis excellentiae consentaneum. Intelligunt
enim, Dei iudicio non esse servum neque liberum; unum esse dominum omnium, divitem in omnes cjui invocant illum (2): se autem
idcirco subesse et obtemperare principibus, quod imaginem quodammodo referant Dei, cui servire regnare est.
Hoc vero semper egit Ecclesia, ut christiana ista civilis potestatis forma non mentibus solum inhaeresceret , sed etiam publica
populorum vita moribusque exprimeretur. Quamdiu ad gubernacula
rei publicae imperatores ethnici sederunt, qui assurgere ad eam imperii formam , quam adumbravimus, superstitione prohibebantur,
instillare illam studuit mentibus populorum, qui simul ac christiana
instituta susciperent, ad haec ipsa exigere vitam suam velle debebant. Itaque pastores animarum , exempla Pauli Apostoli renovantes, cura et diligentia summa populis praecipere consueverunt,
principibus et potestatibus subditos esse, dicto obedire (3) : item
orare Deum pro cunctis hominibus, sed nominatim pro 'egibus et
omnibus qui in sublimitate sunt: hoc enim acceptum est conam
Salvatore nostro Deo (4). Atque ad hanc rem omnino praeclara
documenta christiani veteres reliquerunt: qui cum ab imperatoribus
ethnicis iniustissime et crudelissime vexarentur, numquam tamen
praetermiserunt gerere se obedienter et submisse, plane ut illi crudelitate, isti obsequio certare viderentur. Tanta autem modestia,
tam certa parendi voluntas plus erat cognita , quam ut obscurari
per calumniam malitiamque inimicorum posset. Quamobrem qui pro
christiano nomine essent apud imperatores publice caussam dicturi,
ii hoc potissimum argumento iniquum esse convincebant in christianos animadvertere legibus quod in oculis omnium convenienter
legibus in exemplum viverent. Marcum Aurelium Antoninum et
Lucium Aurelium Commodum filium eius sic Athenagoras confidenter alloquebatur: Sinitis nos, qui niJiil mali patramus , im(1)
(2)
(3)
(4)
Sap. VI, 4, 5, 6, 8.
Rum. X, 12.
Ad Tit. III, 1.
I Timoth II, 1 3.
10
EPISTOLA ENCYCLICA
mo omnium
piissime iustissimeque eum erga Deum,
tum erga imperium vestrum nos gerimus , cxagitari, rapi, fugar i (1). Pari modo Tertullianus laudi christianis aperte dabat,
quod amici essent Imperio optimi et crtissimi ex omnibus : Christianus nullius est hostis, nedum Imperatoris, quem sciens a Deo
suo constitui, necesse est ut ipsum diligat et revereatur et honore, et salvum velit cum toto romano imperio (2). Neque dubitabat affirmare , in imperii finibus tanto magis numerum minui inimicorum consuevisse , quanto cresceret christianorum : Nunc pauciores hostes habetis prae multitudine christianorum, pene omnium
civitatum pene omnes cives christianos habendo (3). Praeclarum
est quoque de eadem re testimonium in Epistola ad Diognetum,
quae confirmat, solitos eo tempore christianos fuisse L o n solum inservire legibus , sed in omni officio plus etiam ac perfectius sua
sponte facere, quam cogerentur facere legibus: Christiani obsequantur legibus , quae sancitae sunt, et suae vitae genere leges supersunt.
Alia sane tum caussa erat, cum a fide christiana , aut quoquo
modo ab officio deficere Imperatorum edictis ac Praetorum minis
iuberentur: quibus temporibus profecto displicere hominibus quam
Deo maluerunt. Sed in iis ipsis rerum adiunctis tantum aberat ut
quicquam seditiose facerent maiestatemve imperatoriam contemnerent, ut hoc unum sibi sumerent, sese profiteri et christianos esse
et nolle mutare fidem ullo modo. Ceterum nihil de resistendo cogitabant; sed placide atque hilare sic ibant ad tortoris equuleum, ut
magnitudini animi cruciatuum magnitudo concederet. Neque absimili ratione per eadem tempora christianorum vis institutorum
spectata est in militia. E r a t enim militis christiani, summam fortitudinem cum summo studio coniungere disciplinae militaris: animique excelsitatem immobili erga principem fide cumulare. Quod
si aliquid rogaretur quod non esset honestum, uti Dei iura violare
aut in insontes Christi discipulos ferrum convertere, tunc quidem
imperata facere recusabat, ita tamen ut discedere ab armis atque
emori pro religione mallet, quam per seditionem et turbas auctoritati publicae repugnare.
Postea vero quam respublicae principes christianos habuerunt,
multo magis Ecclesia testificari ac praedicere institit, quantum in
(1) Legat pro Christian.
(2) Apolog. n. 35
(3) Apolog. n. 37.
EPISTOLA ENCYCLICA
auctoritate imperantium inesset sanctitatis : ex quo futurum erat,

ut populis, cum de principatu cogitarent, sacrae cuiusdam maiestatis species occurreret, quae ad maiorem principum cum verecundiam
tum amorem impellerei. Atque huius rei caussa sapienter providit
ut reges sacrorum solemnibus initiarentur, quod erat in Testamento
Yeteri Dei auctoritate constitutum. Quo autem tempore civilis
hominum societas, tamquam e ruinis excitata imperii romani , in
spem christianae magnitudinis revixit, Pontifices Romani, instituto
imperio sacro . politicam potestatem singulari ratione consecraverunt. Maxima quidem ea fuit nobilitatis ad principatum accessio :
neque dubitandum quin magnopere illud institutum et religiosae
et civili societati semper fuisset profuturum, si quod Ecclesia spectabat , idem principes et populi semper speetavissent. Et sane
quietae res et satis prosperae permanserunt quamdiu inter utramque potestatem concors amicitia permansit. Si quid tumultuando
peccarent populi, praesto erat conciliatrix tranquillitatis Ecclesia,
quae singulos ad officium vocaret, vehementioresque cupiditates partim lenitate, partim auctoritate compesceret. Similiter si quid in
gubernando peccarent principes, tum ipsa ad principes adire* et populorum iura, necessitates, recta desideria commemorando, aequitatem, clementiam , benignitatem suadere. Qua ratione pluries est
impetratum, ut tumultuum et bellorum civilium pericula prohiber/en tur.
Contra inventae a recentioribus de potestate politica doctrinae
magnas iam acerbitates hominibus attulerunt, metuendumque ne
extrema malorum afferant in posterum. Etenim ius imperandi nolle
ad Deum referre auctorem, nihil est aliud quam politicae potestatis et pulcherrimum splendorem velle deletum et nervos incisos.
Quod autem inquiunt ex arbitrio illam pendere multitudinis, primum opinione falluntur, deinde nimium levi ac flexibili fundamento
statuunt principatum. His enim opinionibus quasi stimulis incitatae populares cupiditates sese efferent insolentius , magnaque cum
pernicie reipublicae ad caecos motus, ad apertas seditiones prodivi
cursu et facile delabentur. Revera illam, quam Reformationem vocant, cuius adiutores et duces sacram civilemque potestatem novis
doctrinis funditus oppugnaverunt, repentini tumultus et audacissimae rebelliones, praesertim in Germania, consecutae sunt ; idque
tanta cum domestici deflagratone belli et caede , ut nullus pene
locus expers turbarum et cruoris videretur. Ex illa haeresi ortum duxit saeculo superiore falsi nominis philosophia, et ius quod
12
EPISTOLA ENCYCLICA
appellant novam, et imperium populare, et modum nesciens licentia, quam plurimi solam libertatem putant. Ex liis ad finitimae
pestes ventum est, scilicet ad Communismum, ad Socialismum, ad
Nihilismum, civilis nominum societatis teterrima portenta ac pene
funera. Atqui tamen fautorum malorum vim nimis multi dilatare
conantur, ac per speciem iuvandae multitudinis non exigua iam miseriarum incendia excitaverunt. Quae hic modo recordamur, ea nec
ignota sunt nec valde longinqua.
Hoc vero est etiam gravius, quod non habent principes in tantis periculis remedia ad restituendam publicam disciplinam pacandosque animos satis idonea. Instruunt se auctoritate legum, eosque,
qui rempublicam commovent, severitate poenarum coercendos putant.
Recte quidem: sed tamen serio considerandum est, vim nullam poenarum futuram tantam , quae conservare res publicas sola possit.
Metus enim, ut praeclare docet sanctus Thomas, est debile fundamentum; nam qui timore subduntur, sc occurrat occasio qua possint impunitatem sperare, contra praesidentes insurgunt eo ardentius, quo magis contra, voluntatem ex solo timore cohibebantur. Ac praeterea ex nimio timore plerique in desperationem incidunt: desperatio autem audacter ad quaelibet attentanda praecipiat (1). Quae quam vera sint, satis experiendo perspeximus.
Itaque obediendi altiorem et efficaciorem caussam adhibere necesse
est, atque omnino statuere, nec legum esse posse fructuosam severitatem, nisi homines impellantur officio, salutarique metu Dei permoveantur. Id autem impetrare ab iis maxime religio potest, quae
sua vi in animos influit, ipsasque hominum flectit voluntates , ut
eis, a quibus ipsi reguntur, non obsequio solum, sed etiam benevolentia et caritate adhaerescant ; quae est in omni hominum coetu
optima custos incolumitatis.
Quamobrem egregie Pontifices Romani communi utilitati servisse
iudicandi sunt, quod Novatorum frangendos semper curaverunt tmidos inquietosque spiritus; ac persaepe monuerunt, quantum ii sint
civili etiam societati periculosi. Ad hanc rem digna, quae commemoretur , Clementis VII sententia est ad .Ferdinanduni Bphemiae
et Hungariae regem : In hac fidei caussa tua etiam et ceterorum
principum dignitas et utilitas inclusa est, cum non piossit illa
convelli, quin vestrarum etiam rerum labefactationem secum trahat; quod clarissime in locis istis aliquot perspectum sit. At(1) De Regim. Prineip. lib. I, cap. 10.
EPISTOLA ENCYCLICA
13
que in eodem genere summa providentia et fortitudo enituit Decessorum Nostrorum, praesertim autem Clementis X I I , Benedicti XIV,
Leonis X I I , qui cum consequentibus temporibus pravarum doctrinarum pestis latius serperet, se<;f,arumque audacia invalescere^, opposita auctoritatis suae aditum illis intercludere conati sunt. Nos
ipsi pluries denunciavimus (piam gravia pericula impendeant , simulque indicavimus, quae sit coram propulsandorum latio optima.
Principibus, ceterisque rerum publicarum moderatoribus praesidium
religionis obtulimus, populosque hortati sumus, ut summorum bonorum copia, (piam Ecclesia suppeditat, maxime uterentur. Id nunc
agimus, ut ipsum illud praesidium, quo nihil est validius, sibi rursus oblatum principes intelligant : eosque vehementer in Domino
hortamur, ut religionem tueantur, et, quod interest etiam reipublicae, ea Ecclesiam libertate frui posse sinant, qua sine iniuria et
communi pomicio privari non potest. Proiecto Ecclesia Christi neque principibus potest esse suspecta,, neque populis invisa. Principes quidem ipsa monet sequi iustitiam, nullaque in re ab officio declinare: at simul eorum roborat multisque rationibus adiuvat auctoritatem. Quae in genere rerum civilium versantur, ea in potestate suprcmoque imperio eorum esse agnoscit et declarat : in iis,
quorum iudicium, diversam licet ob caussam, ad sacram civilemque
pertinet potestatem, vult existere inter utramque concordiam, cuius beneficio funestae utrique contentiones devitentur. Ad populos
quod spectat, est Ecclesia saluii cunctorum hominum nata, eosque
semper dilexit uti parens. Ea quippe est, (piae caritate praeeunte
mansuetudinem animis impertiit, humanitatem moribus, aequitatem
legibus : atque honestae libertati nuspiam inimica tyrannioum dominatum semper detestari consuevit. Hanc, (piae insita in Ecclesia
est, bene merendi consuetudinem paucis praeclare expressit sanctus
Augustinus: Docet (Ecclesia) renes jirosjiicere />o/mUs, omnes ppalos se su Iniere regibus: ostendens quemadmodum et non omnibus omnia, et omnibus caritas, et nulli debetur iniuria (1).
His de caussis opera vestra, Venerabiles Fratres, valde utilis
ac plane salutaris futura est, si industriam atque opes omnes, quae
Dei munere in vestra sunt potestate, ad deprecan da societatis humanae vel pericula vel incommoda Nobiscum contuleritis. Curate
ac providete ut, quae de imperio deque obediendi officio ab Ecclesia
catholica praecipiuntur, ea homines et plane perspecta habeant, et
(1) Do morib. Eccl. lib. 1, cap. 30.
14
EPISTOLA ENCYCLICA
ad vitam agendam diligenter utantur. Vobis auctoribus et magistris

saepe populi moneantur fugere vetitas sectas, a coniurationibus abborrere, nihil seditiose agere: iidemque intelligant, qui Dei caussa
parent imperantibus, eorum esse rationabile obsequium, generosam
obedientiam. Quoniam vero Deus est qui dat salutem regibus (1),
et concedit populis conquiescere in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiduciae et in requie opulenta (2). Ipsum necesse est orare
atque obsecrare , ut omnium mentes ad honestatem veritatemque
flectat, iras compescat, optatam diu pacem tranquillitatemque orbi
terrarum restituat.
Quo autem spes firmior sit impetrandi, deprecatores defensoresque salutis adhibeamus, Mariam Virginem magnam Dei parentem,
auxilium christianorum, tutelam generis humani: s. Iosephum castissimum sponsum eius, cuius patrocinio plurimum universa Ecclesia confidit: Petrum et Paulum principes apostolorum, custodes
et vindices nominis christiani.
Interea divinorum munerum auspicem Vobis omnibus, Venerabiles Fratres , Clero et populo fidei Vestrae commisso Apostolicam
Benedictionem peramanter in Domino impertimus.
Datum Romae apud s. Petrum die xxix Iunii A. MDCCOLXXXI,
Pontificatus Nostri anno quarto.
LEO P P . X I I I .
(1) Psal. CXLIII, 11
(2) Isai. XXXII, 18.
i5
EX 8. CONGREGATIONE CONCILI
Pii
RELICTI
Die 29 Maii 18S0.

C o m p e n d i u m f a c t i . P l u s vir Simeon anno 1861
postremo
quo decessit elogio, inier cetera disposuit: relinquo s u m m a m

octocento florenoruin, ut ex fructibus huius s u m m a e , celebrentur quotannis et in perpetuum duodecim a n n i v e r s a r i a ,
in suffragium animae meae, uxoris filiorumque m e o r u m , onerans de his anniversariis D. Lucam G. et post eius m o r t e m ,
iuniorem Capituli sacerdotem. P o s t obitum testatoris, R m u s
Episcopus supradictum pium relictum, r a t u m habuit, ad rem
misso epistolio ad Capitulum Cathedralis dato die 1 I a n u a rii 1862.
E vivis sublato Canonico G. pium relictum, sede v a c a n t e ,
per decretum Vicarii Capitularis diei 29 Augusti 1 8 7 3 ,
collatum fuit Ioanni B. qui, licet n a t u m i n i m u s e s s e t , novissime canonicatum obtinuerat, quique illud perpetuo r e t i n u i t . V i t a functo Ioanne B', per decretum Ordinarii de die
30 Iulii anni 1877 idem collatum fuit actuali possessori
canonico Iosepho B. qui postremo loco inter canonicos conn u m e r a t u s fuerat, licet omnium n a t u maior esset.
V e r u m t a m e n cum de mense februario anni 1878 inter
canonicos Cathedralis cooptatus fuisset D. Ioannes V. hic
q u a t e n u s iunior Capituli canonicus a R m o Ordinario petiit:
an ad se pertineret anniversariorum celebratio, atque usufructus relictae sortis. Ordinarius petenti respondit: sese p u t a r e , legatum p i u m , de quo est sermo, n a t u r a m induisse b e -
16
PII RELICTI
neficii simplicis, post Ordinarii acceptationem; ita ut i u x t a

fundatoris v o l u n t a t e m , semel collto, dum i n v e s t i t u s v i v a t ,
fruendi hoc l e g a t o ius possideat. T u n c Orator ad S. C. C o n gregationem recurrens, dubiorum in calce exscriptorum petiit
solutionem.
Disceptatio
Simplex
beneficium
yno|>tca.
haud
esse
dubium quod spectat, ambigendum
videtur.
Ad
non videtur
primum
pium
reli-
ctum Simeonis inter Beneficia ecclesiastica adnumerari non

posse.
Sane
tissimum
neficium
rum,
tii
ad
constituendum
requiruntur ,
art. 1
uti
1880
n.
videre
.
Ad
est
Quod habeat
tradita
seqq.
in
primum
ficium Ecclesiasticum
2.
ad
et
verum
per
cum
causa
Beneficium
Ferraris
communi
Volaterranae
dubium;
nempe:
1.
Episcopi auctoritate
aliquid
sex
po-
verbo
Be-
canonista-
diei 20
Quod
fuerit
MarBene-
erectum;
spiritualitatis adnexum ;
3.
Quod
conferatur a persona
ecclesiastica; 4. Quod conferatur C l e -
rico,
tonsura i n i t i a t o ;
scilicet
saltem
5.
Quod
sit perpe-
t u u m ; 6. Quod sibi non possit retineri, sed necessario sit conferendum
alteri.
Iamvero in pio relicto Simeonis deficit primum requisit u m , quod nempe E p i s c o p i auctoritate in titulum fuerit erec t u m : ergo concludendum videtur non esse v e r u m Beneficium
ecclesiasticum: et supervacaneum est de aliis
quirere,
requisitis i n -
quia Beneficium esse non potest, nisi canonice ere-
ctum f u e r i t ,
ad tradita
per
Rotam
decis. 8 n.
7 coram
Malvasia.
Fortius hoc tenendum, si prae oculis habeatur Decretum
Episcopi diei 4 Ianuarii 1 8 6 2 , quo edicitur pium testatorem,
summam florenorum 8 0 0 reliquisse titulo l e g a t i et quo facultas conceditur pro acceptatione
dicti
legati.
A c c e d i t in
instrumento seu a c t u fundationis, neque verbum neque v o l a

occurrere de erectione pii relicti in t i t u l u m Beneficii; passim vero nomen legati u s u r p a r i ,
ac canonicum G.
eiusque
PII RELICTI
17
successores ad pium relictum legatariorum nomine donari.

Ex quo concludendum v i d e t u r , pium relictum Simeonis i n t e r
legata pia recensendum esse.
Peior a u t e m evaderet conditio Canonici B. in hypothesi
quod hoc pium relictum v e r u m Beneficium dicendum esset.
Cum enim ipse i a m possideat canonicatum in Ecclesia C a t h e d r a l i , simulque aliud simplex Beneficium in Dioecesi, nec
non perpetuo g a u d e a t legato Scozzi; t e r t i u m Beneficium i n compatibile esset, ad t r a d i t a per Conc. Tridentinum Sess.24
c. 17 de reform.
Ad secundum dubium quod a t t i n e t , n o t a n d u m v e n i t , quod
si verba iunior sacerdos Capituli sensu litterali ac n a t u rali a c c i p i a n t u r , i n t e r p r e t a n d a v i d e n t u r de canonico sacerdote , n a t u m i n i m o , non vero de sacerdote ultimo loco i n ter Canonicos cooptato. Sane testator non dixit ultimus canonicus Capituli: quae quidem verba Canonicum postremo
loco n o m i n a t u m significarent ; sed honoravit iuniorem sacerdotem Capituli; nemo a u t e m non videt h a n c locutionem
a priori longe differre, ac testatorem ad a e t a t e m honorati
respexisse. Cum autem in facto constet canonicum V. i n t e r
illos Capitulares n a t u m i n i m u m et novissimum esse, concludendum videtur, pium relictum ipsi conferendum esse.
Neque qui semel illud obtinuit, eodem perpetuo gaudere
debere videtur, prout proponitur in tertio dubio, sed solummodo quoad usque iunior perseveret, inter capitulares sive
quoad a e t a t e m , sive quoad tempus nominationis ad Canonicatum; vix ac enim novus canonicus n o m i n a t u r aliis iunior,
pro eodem conditio impletur, a testatore v o l i t a , ad assecutionem pii relicti, simulque deficit pro illo qui a n t e a obtinebat, quia iunior i n t e r canonicos amplius non est.
Ad q u a r t u m dubium quod s p e c t a t , locum esse videtur
repetitioni r e d i t u u m pii r e l i c t i , favore Canonici V. a die
quo hic in possessionem canonicatus immissus fuit. Sane cum
canonicum B . non l a t e r e t , sacerdotem V . iuniorem i n t e r C a pitulares esse, a p e r t e liquet ipsum ab ea die usque in p r a e sens in mala fide constitutum fuisse, ideoque fructus pii l e Acta, Tom. XIV. fase. CLVI1.
18
PII RELICTI
g a i i non fecisse suos, ad eosque restituendos compellendum

esse; nihil enim certius q u a m quod a possessore malae fidei
fructus restitui debeant usque ab initio, I. Certum 22. ff.
de rei vindic, L Sed etsi 25 ff. de petit, haer ed., Rota coram Crescentio decis. 23 num. 4, et in Romana seu Bergomen.
Primogeniturae
15 Iunii
1789 coram
Cesarei.
Q u i n t u m denique dubium affirmativo responso d i m i t t e n dum videretur favore Canonici V. vel Capituli, r e m a n e n t e
penes Episcopum iure visitationis quoad eiusdem legati a d i m p l e m e n t u m . Cum enim testator edixerit: relinquo sortem 800
florenorum, onerans
de
his duodecim
anniversariis
iuniorem sacerdotem Capituli, ad iuniorem Capituli sacerdotem
pertinere videtur legatum eiusque a d m i n i s t r a t i o ; legatum
enim ad eos p e r t i n e t , quibus legati verba conveniunt: Rota
decis. 270 n. 7 cor. Malvasia; Mans, consult. 25 n. 12,
Caren. resolut, fovens. 45 n. 4, Rota
in recent, decis. 302
n.
15 part.
18, in Romana pecuniaria
12 Martii 1759
. 3 cor. Elephantutio. P r a e t e r e a cum Episcopus Capitulo
facultatem concesserit acceptationis legati, implicite recognovisse videtur ad Capitulum ipsum pertinere eiusdem a d m i n i s t r a t i o n e m et collationem. Quod et actualis Antistes probasse dicendus videtur, quum de anno 1877 Capitulo m a n d a v i t , ut sors legati ipsius in capitulari arca a s s e r v a n t u r .
E r g o concludendum videtur al) administratione et collatione
pii relicti esse arcendum Episcopum.
SIMPLEX BENEFICIUM ESSE VIDETUR. E X a l t e r a vero p a r te a n i m a d v e r t e n d u m o c c u r r i t , quod sive spectetur* legati
indoles et m u n i a , sive conferendi modus, et personae quibus et a quibus confertur, dubitari non posse videtur quin
pium relictum Simeonis, inter Beneficia vel Capellanas
Ecclesiasticas sit a d n u m e r a n d u m . Sane cum testator reliquerit flornos 8 0 0 ad hoc, ut ex eorum fructibus duodecim a n n i v e r s a r i a quotannis in perpetuo celebrarentur, fundasse dicendus videtur ecclesiasticam Capellaniam, quin
opus esset decreto -erectionis ex p a r t e Ordinarii-: quia ut
e r i g a n t u r Capellani a e sufficere fructus assignatos respon-
PII RELICTI
19
d i t S. C. C. in Savonen. 4 Augusti 1725. Quod fortius t e n e n d u m , si prae oculis h a b e a t u r , testatorem voluisse supradicta a n n i v e r s a r i a celebranda esse a iuniore Sacerdote Capituli , quae verba Ordinem presbyteralem in Capellano,
actu requirere v i d e n t u r , subindeque n i l magis eiusdem v o l u n t a t i consonum est, q u a m ut Capellania ecclesiastica dic a t u r , ceu perpendit S. O. in Firmana Capell. 29 Augusti 1722 . 7, quaeque in omnibus beneficio ecclesiastico
a e q u i p a r a t u r S. C. in Viterbien. Capellaniae IO Iunii 1876
. Posita. Concludendum igitur videtur, pium relictum, de quo
est sermo, Beneficium ecclesiasticum vel ecclesiasticam C a pellaniam dicendum esse.
Quae quidem Capellania Canonico postremo n o m i n a t o
conferenda v i d e t u r , licet n a t u m i n i m u s non sit. H a n c enim
fuisse m e n t e m fundatoris uno ore t e n e n t R m u s Episcopus
et Canonici Ecclesiae Cathedralis. Iamvero in omnium oculos insilit, m a g n i ponderis esse huiusmodi testimonium, eique
fidem adiungendam esse; testimonia enim eorum qui praeseferunt scientiae causam, familiaritatem vel consuetudinem
cum t e s t a t o r e , graviora haberi debent si cum t e s t a m e n t i litera et testatoris v o l u n t a t e consentiant, ad firmata per Rotam decis. 146 n. 15 coram Malvasia; Gabriel, conclus. 3
n. 3, Menoch. de coniect. ult. volunt. Hh. 5 num. 15 et
Rot. in rec. decis. 260 num. 13 part. 9> coram. Canili,
dec. 260 num.
3.
H a n c a u t e m i n t e r p r e t a t i o n e m , de facto recepisse volunt a t e m testatoris firmat observantia; pium relictum enim a n teactis retro temporibus collatum semper fuit Canonico iunior!, seu postremo nominato. Ex quo concludendum videt u r ad hunc pertinere ex voluntate fundatoris, non vero ad
natu minimum.
Qui a u t e m semel illud o b t i n u i t , quoad vixerit eodem
gaudere debere videtur, prout in tertio dubio proponitur, ac
per consequens canonicum B. non teneri ad illud d i m i t t e n dum favore canonici V. H a n c fuisse testatoris m e n t e m , erui
posse videtur ex eo quod expresse disposuit , quod canoni-
20
PII RELICTI
cus Gr. eodem perfrueretur usque ad vitae e x i t u m ; nec non

ex eo quod canonicus B. qui pium relictum post p r i m u m
obtinuit, usque ad m o r t e m et ipse illud r e t i n u i t . I a m v e r o
nihil t u t i u s afferri potest ad v o l u n t a t e m testatoris i n t e r p r e t a n d a m , q u a m consuetudo illorum qui antea successerunt, ad
t r a d i t a per Rotam in recent, decis. 254 num. 6 part. 15[,
in nuperrim. decis. 28 num. 4 tom. 6 coram
Ansaldo;
decis. 706 n. 8, et in Ariminen. Immissionis 5 Iulii 1772
.
final,
coram Origo , et decis. 129 n. 7 coram Malvasia.
E x quo sponte v e l u t i . s u a f l u i t , canonicum V . quavis r a tione d e s t i t u t u m esse ad p e r c e p t i s fructus repetendos. Dato,
atvero m i n i m e concesso, quod ipse pium relictum possidere
debeat quousque iunior perseveret, haud melior actoris hac
in p a r t e causa evadit. Quandoquidem v i d e t u r locum non esse
repetitioni redituum pii relicti favore Canonici V. nisi a
die 27 Maii 1 8 7 9 , qua per recursum eiusdem Canonici ad
S. C. C. in dubium revocatum fuit ius Canonici B. in eoque desiit bona fides. Sane neminem l a t e t fructus ex eo die
restituendos esse, quo per interpellationem in possessore desiit bona fides. Rota decis. 132 num. 2 coram Malvasia,
et in Asculana
fideicommissi
2 Iunii 1777 . 11 cor. Muto,
et in Firmana immissionis in specie
super
fructibus 4
Iulii 1791 . 2 coram eod. Malvasia.
Ex superius dictis prono veluti alveo fluere v i d e t u r , ius
collationis in t h e m a t e ad Episcopum p e r t i n e r e ; ad t r a m i t e s
enim sacrorum canonum, Episcopus est ordinarius collator
Beneficiorum suae dioecesis, sive a g a t u r de Beneficiis liber a e c o l l a t i o n i s , sive de Beneficiis i u r i p a t r o n a t u s obnoxiis.
F a c t a vero collatione, veluti consectarium sequitur ad eum
p e r t i n e r e a d m i n i s t r a t i o n e m , cuius favore ipsa collatio facta
fuit.
Quin ad obtinendam in t h e m a t e administrationem, C a p i t u l u m subsidium captare valeat ex eo quod sors pii relicti
deposita fuit in arca capitulari; id enim ad cautelam, et quo
t u t i u s custodiretur factum est, ceu Episcopus in sua inform a t i o n e t e s t a t u r . Ex quo concludendum videtur ius collatio-
PII RELICTI
21
nis ad Episcopum, administrationem ad Canonicum B. p e r tinere.

Hisce u t r i n q u e perpensis, remissum fuit E E . P P . sapientiae ac i u r i s peritiae, quonam responso dirimenda essent
Dubia.
I. An pium relictum
Simeonis
beneficium
ecclesiasticum, vel potius
legatum pium
dicendum
sit
in
casu.
I I . An
idem relictum canonico natu
minimo,
vel potius postremo
nominato,
conferendum
sit
in
casu.
I I I . An
qui semel obtinuit, perpetuo,
vel potius quoad
usque iunior perseveret, eodem gaudere debeat
in casu.
Et quatenus negative ad p r i m a m p a r t e m , affirmative ad
secundam
I V . An et a quo tempore sit locus repetitioni redituum
pii relicti favore canonici
V. in casu.
V. An et cui competat ipsius relicti administratio
et
ius
collationis in
casu.
RESOLUTIO. Sacra C. C o n c i l i i , re cognita , sub die 29
Maii 1880, respondendum censuit:
Ad I.
Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
Ad
IL
Negative ad primam partem, affirmative
ad secundam.
Ad
III.
Affirmative ad primam partem, negative ad secundam.
Ad
IV.
Provisum
in praecedenti.
Ad
V.
Ius conferendi spectare ad Episcopum, administrationem spectare ad Canonicum legatarium,
firma
tamen remanente custodia titulorum
reditus publici in capsa
capitulari.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. In quamplurimis differre ecclesiastica beneficia

gatis piis et a capellanis laicalibus.
a le-
22
PII RELICTI
I I . Substantiale t a m e n discrimen inter beneficia ecclesiastica et alia pia relicta, in hoc praecipue consistere quod
in beneficiis et capellaniis ecclesiasticis fundandis, decretum
erectionis, et in eorumdem collatione canonica i n s t i t u t i o
omnino r e q u i r a n t u r ; quae non r e q u i r u n t u r pro piis legatis
a u t laicalibus capellaniis.
I I I . Capellanas laicales et legata pia p a r u m i n t e r sedifferre; hinc illae ceu legata pia considerari solent.
I V . P i u m relictum in t h e m a t e accensendum esse legatis piis; quod ex v o l u n t a t e testatoris obtineri nequit, nisi a
canonico, cui,, ab Episcopo conferendum est, qui ex iure est
collator ordinarius beneficiorum suae dioecesis.
V. Beneficia et legata pia praesumi perpetua, nisi cont r a r i u m clare d e m o n s t r e t u r ex voluntate t e s t a t o r u m , vel
quia S u m m u s Pontifex perpetuitatem abstulerit, et i n v e x e rit manualitatem.
V I . Hinc legatum pium in t h e m a t e semel collatum p o stremo ad canonicatum evecto , ab isto retineri potest d o nec i n t e r vivos a g a t .
DISPENSATIONIS AB I R R E G U L A R I T A T E
Die 29 Maii 1880.
Per summaria precum

COMPENDIUM
FACTI.
Episcopus U.
sacratissimo
Principe
commendavit pro dispensatione ab i r r e g u l a r i t a t e ex defectu

corporis, quemdam Salvatorem qui Ecclesiasticae militiae n o men dare v e h e m e n t e r exoptabat. Porro defectum, quo laborat,
refert Episcopus in eo esse quod ex male reducta luccatione
brachium sinistrum ad cubitum nullatenus flectat, sed m a n e a t e x t e n s u m . E x quo f i t :
DISPENSATIONIS AB IRREGULARITATE
23
1. Quod albam, ut commodius fat, ab eodem sinistro

brachio induere incipiat ;
2. Quod manus nequeat sursum elatas a n t e pectus
habere, sed eas sive iunctis, sive non, u n a cum brachiis,
laeso conformando s a n u m , ne indecore discordent, pene
recta parallella ad p l a n u m linea teneat extensas;
3. Quod in osculando A l t a r i idem brachium versus po steriorem Mensae p a r t e m debeat producere, ne ulla eveniat
incongrua corporis contorsio;
4. Quod in sumptione s. Hostiae patenam eidem s u p ponat pene Corporali a d h a e r e n t e m , ac eodem modo habeat
Purifcatorium ad communionem Calicis;
5. Demum quod in danda populo benedictione laesum
brachium suo inhaerens lateri teneat e x t e n s u m , ne i n convenientius illud per obliquimi versum inguen dexterum
ducere cogatur.
Quum autem nec brachium ad n u m e r u m , nec m a n u s
ac digiti ullo vitio afficiantur, a u t vel laevissima a suis
actibus et motibus impediantur difficultate, omnia quae
respiciunt sacramenti elevationem, sacrae Hostiae fractio nem atque purificationem vasorum, rite persolvit. Insuper
in iis etiam quae n o t a t a fuere, nil videtur in operante
adeo indecens occurrere quod adstantium vel moveat risum
vel pietatem offendat.
GRATIA DENEGANDA VIDETUR. Omnes corpore vitiatos esse

arcendos a ss. Ordinibus, ne scandalum a u t saltem populi
admirationem causent in sacro litando, e r u i t u r ex Can. Illi iter at os dist. 36 - ibi - Illitteratos aut aliqua corporis
parte
vitiatos
vel
imminutos,
nullus praesumat
ad
clericatus ordines promovere.
Cui concinit
Cap.
Presbyterum
de Cleric. aegrot. in quo E u g e n i u s P a p a sacerdoti non perm i t t i t missam celebrare quia, ut Pontifex ait,- nec secure
propter
debilitatem, nec
sine
scandalo
propter
deformit-
24
tem membri hoc fieri posse con fidimus. Id ipsum t a n d e m

s t a t u i t u r in tit. XIX Lib. i Decret,
de corpore vitiatis
ordin. vel. non. Cum itaque in facto consistat, quod v i t i u m
quo in t h e m a t e orator laborat, huiusmodi sit, ut neque secure propter debilitatem, nec sine scandalo, a u t saltem sine
populi a d m i r a t i o n e , ipse Missam celebrare q u e a t ; sponte veluti sua s e q u i t u r , eumdem ad ecclesiasticam m i l i t i a m et
ordines suscipiendos a d m i t t i non posse. Quinimo cum a g a t u r de promovendo, non autem de promoto ad sacros ordines,
ratio suppetit qua a sacra militia facilius repellendus sit clericus i s t e , ceu ex thesauro resolutionum s. C. C. eruere est.
GRATIA CONCEDENDA VIDERETUR. V e r u m t a m e n ex alia
p a r t e a n i m a d v e r t e n d u m occurrit, superallatam brachii r i g i d i t a t e m huiusmodi haud esse, quae i r r e g u l a r i t a t e m ob corporis defectum in Can. Mit. dist. 26 et in Cap. Presbyterum de Cleric. aegrot. vel in Cap. 1. et 6 de corpore
vitiatis ordin, vel non e o m m i n a t a m inducat. Ex factorum
siquidem historia, quam superius i n n u i m u s , nobis scire d a t u m
est, quod v i t i u m , quo Salvator V. laborat, neque sacrarum
r u b r i c a r u m , quae pro sacro litando praescribuntur, observant i a m i m p e d i t , neque scandalum seu admirationem populi
Missae sacrifcio adstantis caust.
V e r u m t a m e n admissa etiam hypothesi, in t h e m a t e agi de
corporis defectu, qui i r r e g u l a r i t a t e m inducit, nonnullae t a men suppetunt causae, quae dispensationem ab huiusmodi
i r r e g u l a r i t a t e concedere suadent. Adest praeprimis Episcopi
v o t u m : ast quanti Episcopi votum faciendum sit, ex eo coll i g i t u r quod Summus Pontifex solet in hisce negotiis r e m
t o t a m iudicio Episcopi committere, veluti Reiffenst. t r a d i t
tit. 20 num. 37 de corpore vitiatis etc. citans Rebuffum in
praxi beneficiorum .
de dispensatione cum corpore vitiatis
num. 7 - i b i - N o n solet P a p a cum corpore vitiatis directe
dispensare ; sed rescribit potius ordinario loci, ut si ex
inspectione oculari cognoverit non adesse t a n t a m deformi t a t e m , ut exinde possit in populo scandalum oriri, nec
ullus Canonum obsistat, ipse dispenset.
25
Adest secundo loco praeclarum Salvatoris i n g e n i u m , et

iuvenibus erudiendis. p e r i t i a cum probata dispositione animi
ad clericalem m i l i t i a m , illiusque candidi mores, et p r a e his
etiam omnibus g r a v e iudicium Episcopi super praecisa n e cessitate Sacerdotum in sua dioecesi. Hisce p r a e n o t a t i s q u a e situm est quomodo essent dimittendae preces clerici Salvatoris.
RESOLUTIO. Sacra Concilii Congr. sub die 29 Maii 1880
respondit:
Arbitrio
et
conscientiae
Episcopi, f acto
verbo cum
SSmo.
ERECTIONIS HOSPITALIS
Die 26 Iunii et 24 Iulii 1880.
COMPENDIUM F A C T I . Canonicus A n t o n i u s M a e s t r i , suis e x -
t r e m i s tabulis t e s t a m e n t a r i i s , reliquit, titulo l e g a t i , s c u t a 4 0 0 0

parvamque domum, eum in finem ut Hospitale,ad sublevandam
inopiam infirmitate laborantium, aedificaretur. Cum a u t e m
ad hoc laudabile opus aggrediendum tale legatum satis non
esse v i d e r e t u r , praestolari piae v o l u n t a t i s executores optimo
consilio s t a t u e r u n t , ut sors fructibus a u g e r e t u r . Aliquos vero
post annos ex pia largitione Octavii Mazzoni M a e s t r i , ad
eundem finem, alia s u m m a accessit; t a n t a q u e pecuniae copia
subinde in p r a e s e n t i a r u m habetur q u a n t a m opus postulare
existimatur.
' V e r u m legata domus ex peritorum iudicio haud apta est;
nec propter a n g u s t i a m loci et aeris insalubritatem alibi
erigi Hospitale non valet nisi in Ecclesia SSmae V i r g i n i
de P a c e dicata, quae e x t r a oppidum sita est. Architectus cui
26
m a n d a t u m fuit, ut lineis describeret aedificii erigendi ichnog r a p h i a m , diligenti studio omnibus bene perpensis r e n u n c i a v i t , quod Hospitale occuparet partem Ecclesiae posteriorem,
cum p a r v a adiacenti platea, sa cristiani et duo a l t a r i a . P a r s
a u t e m a n t e r i o r ecclesiae eiusdem, r e s t a u r a t a cultui omnino
r e s t i t u e r e t u r . C u m a u t e m haec Ecclesia ad Collegiatae C a p i t u l u m spectet, hinc de compensatione largienda actum fuit,
atque altero audito viro, in a r t e perito, hac super secunda
quaestione, constitutae fuerunt mille libellae, impendendae F a bricae Ecclesiae Collegiatae, ad quam etiam conservatio p e r t i n e t praedictae Ecclesiae.
Qua de re supplex oblatus fuit libellus, ut s. Sedes perm i t t e r e t occupationem p a r t i s praedictae Ecclesiae, solutis
mille libellis, pro Hospitalis erectione. Episcopus de informatione r o g a t u s , v o t u m emisit favorabile; proposuitque ut
mille libellae adhiberentur in restauratione Collegiatae, potius quam i n v e s t i r e n t u r .
SSiseegtatio
syaiopiic.
QUAE SUPPLICI LIBELLO ADVERSANTUR. Conservationem

imo et r e s t a u r a t i o n e m f a t i s c e n t e m Ecclesiarum quantopere
c o m m e n d a r u n t T r i d e n t i n i P a t r e s ut deprehendatur, satis est in
cap. 7 sess. 21 de Reform, oculos iniicere; et ad huius p r a e cepti t r a m i t e s sacra haec Congregatio saepe Ecclesiarum d e molitioni obstitit, uti in Ravennaten. 29 Iulii 1775 et in
Aesina
Demolitionis 26 Augusti 1780.
Quod
si facultas
haec aliquando indulta fuit, gravibus de causis c o n t i g i t , et
praesertim ob irreverentiae ac profanationis periculum, cui
aliqua Ecclesia obnoxia e r a t , quod abest in t h e m a t e .
At maiora u r g e n t , quandoquidem in t h e m a t e a g i t u r de
alienatione Ecclesiae. Sciunt a u t e m et qui nihil sciunt, E c clesias utpote res sacras Deoque dicatas, e x t r a h u m a n u m commercium positas esse, subindeque earumdem alienationem
prohiberi u t r u m q u e ius amico foedere praedicat. L. si in
emptione 34 .
Omnium ff. De contr.
empt., L. 2 et 9
27
Cod. De religiosis et sumpt. f nn., Can. Si quis obiecerit 1

q. 3 et Cap. Querelam 14 De Simon.
Quin adiutorium q u a e r a t u r in conversione Ecclesiae ad
Hospitale, et necessitate ob deficientiam alterius aptioris
loci. Facile enim id credi non potest. Non a g i t u r enim de
insula undique domibus i n s t r u c t a , sed de parvo p a g o , cuius fines ampliari v a l e n t . Insuper a n i m a d v e r t e n d u m agi
de re e x t r a commercium p o s i t a , eo quia Deo d i c a t a , subindeque ad nullum usum, licet p i u m , converti nequit ceu
ex sententia D. Thomae docet Card. Capisuccus Controv. II.
De vot. sol. quaest, un. . 2 vers. Contra haec - ibi - S . T h o mas cum dicit res divinas non esse convertendas in usum
h u m a n u m , loquitur de usu h u m a n o generalissimo; nec l i mutationem ullam apposuit, ut intelligatur se loqui de usu
h u m a n o non solum p r o f a n o , ad quem nulli dubium est,
res divinas non posse converti, sed etiam pio, qui simul
est usus h u m a n u s , unde consulto s. Doctor u t i t u r illa voce
de usu h u m a n o , absque ulla limitatione, ut omnem h u m a n u m usum comprehenderet.
QUAE SUPPLICI LIBELLO FAVENT. Contra sed vero perpendas novum haud esse in Ecclesia, quae recte vocatur vera
m a t e r pauperum, ut ipsius bona, imo vasa sacra u t i calices
et res pretiosiores vendi possint ad exercenda opera pietat i s , puta ad redimendos captivos, ad egenorum inopiam cal a m i t a t e m q u e sublevandam, ut h a b e t u r in Can. Aurum 12
quaest. 2. I n t e r haec autem pietatis opera maximo favore
semper Hospitalia gaudere videntur, cum sint m a n e n t i a et
continuata c a r i t a t i s opera: ac proinde nil m i r u m si nostro
in casu Ecclesia concurrat in illius Hospitalis aedificationem,
etiam p a r t e m Ecclesiae de P a c e cedendo, quod demum nihil
aliud esset, nisi rem sacram ad usum aeque pium concedere.
Haec insuper concessio totum u t i l i t a t i s et nil d e t r i m e n t i
affert, nam cum Ecclesiae de P a c e , in qua p a r u m sacra per a g u n t u r , restauratio graves postulet quotannis impensas, facile eveniret quod lapsu temporis, deficientibus n u m m i s , in
squalidiorem s t a t u m reduceretur , et fortasse necesse foret
28
eam propter indecentiam claudere: hinc melius esse v i d e t u r

p a r v a m habere, sed o r n a t a m Ecclesiam, quam m a g n a m , s q u a lore sordibusque h o r r e n t e m .
Neque difficultas ex. populi a d m i r a t i o n e , scandalo, vel ex
venditione exurgere potest. Populi enim a d m i r a t i o n e m et scand a l u m , ex hospitii aedificatione, valde o p t a t a a plebe, procul
esse t e s t a t u r Episcopus. Venditionem a u t e m haud a iure ita
reprobari, u t n u l l a t e n u s p e r m i t t i possit. P r o s t a n t enim e x e m pla, quae c o n t r a r i u m suadent. Ita in Spoletana Capellae 9
Sept. 1730 dub. 1 confir. 17 Nov. 1731 et 12 Febr. 1735
exposuit S e m i n a r i u m , se in solo L a t e r a n e n s i duas d i r u t a s
possidere Ecclesias, u n a cum nonnullis bonis in castro V a l lis sitas, ideoque supplicavit pro opportuna abalienendi v e n i a , et i m p e t r a v i t . Monasterio Vallis viridis ob m o t u m t e r rae d i r u t o , moniales m i g r a r u n t ad castrum v e t u s , n o v u m que ibi monasterium c o n s t r u x e r u n t . Ut autem monasterii
clausura conficeretur, postularunt p a r v a m ac depressam E c clesiam monasterio p r o x i m a m d i r u i , Ecclesiae diruendae
p r e t i u m patronis exolvere vel aliam in situ ipsis accepto r e a e d i f i c a s p a r a t a e . Voti compotes factae sunt moniales, sed
pro exequutione remissa res fuit ad Cardinalem Praefectum
ad m e n t e m : Hieracen. Exempt. 6 Dee. 1760 dub. 2. Nec,
ceteris missis, desunt exempla in hac ipsa alma U r b e , in
qua concessa fuit faciliti) s destruendi Ecclesias atque in profanos usus convertendi, quemadmodum accidit t r i g i n t a ferme
abhinc annis de Ecclesia s. S t e p h a n i , quae prospiciebat E c clesiam s. Luciae vulgo del Gonfalone , in qua modo domus e x t r u c t a m a n e t : necnon de alia Ecclesia s. Mariae ad
Spolia Christi n u n c u p a t a , in qua p a r i t e r domus v i g i n t i ferme abhinc a n n i s e x t r u c t a fuit.
tlisce i g i t u r utrinque breviter d e l i b a t i s , remissum
E E . P P . iudicio sequens enucleare
fuit
Dubium.
An
casu.
et
quomodo
annuendum
sit
precibus
oratoris
in
29
RESOLUTIO. S. Concilii Cong. re cognita sub die 24 I u lii 1 8 8 0 respondere censuit: Affirmative iuxta votum Episcopi, facto verbo cum SSffao.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. Ecclesiam r i t e vocari pauperum m a t r e m ; cum saepe

saepius i n d u i s e n t sacras res pretiosiores venundari ad e x e r cenda pietatis opera: puta ad redimendos captivos, ad egenorum inopiam et c a l a m i t a t e m sublevandam.
I I . Aurum Ecclesia habet, non ut servet,, sed ut eroget, et subveniat in necessitatibus. Quid, opus est custodire
quod
nihil
adiuvat? Nonne
dicturus
est
Dominus: cur
passus es
tot inopes fame emori? et certe habebas aurum j,
unde
ministrasse.^
alimoniam; * (Can.
Aurum 12
quaest. 2-)
III. Ideo mirum haud esse, ([nod etiam in t h e m a t e ind u i s e n t Apostolica Sedes, ut pars ecclesiae, pretio modico,
cederetur in aedificationem Hospitalis , in quo continuata
c h a r i t a t i s opera exhibentur, erga inopes, morbo laborantes.
EX S. CONGR. EPISCOPORUM ET REGULARIUM

REDUCTIONIS PENSIONIS
Diebus 28 Iunii 878 et 17 Decembris 1880.
COMPENDIUM FACTI. Archiepiscopus Dioecesis O. A n t o n i u s
S. mense M a r t i i 1 8 7 6 S. Sedi exponebat ex decreto P i i VI

felicis recordat. edito die 9 M a r t i i 1 8 0 3 Mensae suae onus
erga Episcopalem B. fuisse impositum, pensionem solvendi
a n n u a m in libellis 4 8 0 0 . Huiusmodi oneri satis fieri potuis-
30
se absque g r a v i incommodo, tempore quo p r a e t e r libellas

centummille a n n u i reditus Archiepiscopalis Mensa O. possidebat sed praesenti hoc tempore, post bonorum Ecclesia sticorum Usurpationen!, non plus quam decem et octo mille
libras pro annuo reditu a publico aerario adsignatas h a bet, idque cum onere quorumdam debitorum : ( t r i b u t o r u m a Gubernio impositorum). Quaerit igitur ipse Archiey> piscopus O r a t o r (ita preces prosequebantur) an t e n e a t u r
ex isto reditu pensionem illam, vel aliquam eius p a r t e m
Episcopali Mensae B. persolvere, vel an queat se ab hoc
onere, stantibus extraordinariis r e r u m m u t a t i o n i b u s , t o t a l i t e r absolutum p u t a r e . Quod probe iure necessarium
omnino est, t u m ne B. Mensa, iure suo, si adhuc e x t a t ,
iniuste fraudetur , t u m ne in casu contrario indefinitum
onus Mensae i m p r u d e n t e r impositum in futurum relin quatur.
Cum ex p a r t e Episcopi fe. obsisteretur, et servandam esse
pensionem d e m o n s t r a r e t u r , res coram plena Congregatione
disputanda d e m a n d a t a est.
O. Rationibus introitus et exitus suae Mensae ad acta exhibitis Archiepiscopus Antonius S.

ostendebat: r e d i t u m oneribus obrutum ad praesens haberi in
libellis 2 1 3 6 1 : 2 5 . Oneribus vero detractis in libellis 7 0 8 0 : 9 8 ,
superesse libellas 14280: 67 dum e contra eo tempore quo
pensio imposita est, inter 1 0 0 , 0 0 0 et 1 2 0 , 0 0 0 libellas r e ditus n u t a r e consueverat. E n o r m e m differentiam causam
habere ab decimarum absolutione: seque reapse tenuisse, cessante decimarum e x a c t i o n e , pensionem quoque cessare debuisse. Id facto fuisse confirmatum: nam quindecim abhinc
annis Episcopus B. nihil de huiusmodi pensione obmussitavit.
EPISCOPI B. DEDUCTIONES. A n t e omnia monebat non agi
in casu de vera pensione, titulo lucrativo imposita, sed de
ARGUMENTA ARCHIEPISCOPI
31
responsione, oneroso titulo constituta, pro dotatione in compensationem fundorum rusticorum, qui a Mensa B. avulsi,
Sedi O, adsignati fuerunt a Summo Pontifice Pio V I I die 9
M a r t i i 1 8 0 3 : ope Bullae Apostolicae quae ita se habet: Ad
Mensae B. dotationem , pensionem a n n u a m ab omni et
quocumque onere liberam, immunem et exemptam per petuis futuris temporibus d u r a t u r a m , bismille et quingen t a r u m libellarum similium, super Mensae Archiepiscopa lis O. fructibus, reditibus, et proventibus, per praesentes
reservamus, et ad illam ex n u n c modernum et pro tem pore existentem Episcopum B. illiusque Mensam Episco palem nominamus Huius vero summae solutionem locum
habuisse usque ad a n n u m 1 8 5 2 .
Contendebat secundo loco Mensam O. 18,000 annuas libellas percipere: Mensam vero B. vix .1436: 16. Nec expensas pro concionatone quadragesimali tempore , neque alias
huiusmodi sibi opponi posse, pro reditu debitricis Mensae
minuendo. Se concipere nequire qua ratione per decimarum
abolitionem cessasse pensionem ipse censeat, qui alias p e n siones absque ulla exceptione persolvit. Ceterum decimarum
abolitionem sibi opponi nequire alia etiam de causa: quia
nempe Bulla P i a n a Mensae B. donationem super reditibus
in genere Archiepiscopalis Sedis imposuit, non super uno
vel altero reditu t a x a t i v e designato.
Addit ideo pensionem ab anno 1852 exactam amplius
non fuisse, quia Mensa B. vacabat, et v a c a n t e anno 1860
etiam Archiepiscopali Sede O. regium Aerarium omnia sua
fecisse utriusque Mensae bona. Archiepiscopum Antonium S.
sibi i m p u t a r e debere, quod tributa Mensae imposita fuerint
absque detractione pensionis de qua quaestio est, q u a m denunciare n o l u i t .
Tandem, eo quod Bulla P i a n a declaravit Mensae B. assignari pensionem a n n u a m , ab omni et quocumque onere
liberam, perpetuis futuris temporibus, teneri merito posse,
vectigalia omnia ab Archiepiscopali Mensa O. esse substinenda. Tamen se consensum praestare pro pensionis d i m i -
$2
n u t i o n e , habita t r i b u t o r u m ratione, ad libellas 3 0 0 0 , a die 18

Iunii 1 8 7 4 , qua Archiepiscopus reditus percipere cepit: i m m o
quoad t r a n s a c t u m tempus , se alicui condonationi p a r a t u m
exhibere. Haec vero omnia s e r v a t u r u m se p o l l i c e r i , d u m modo brevi manu solutio pensionis locum h a b e r e t , ne G u b e r n i u m vectigalia pensionis i t e r u m peteret.
ANIMADVERSIONES EX OFFICIO. Sedulo esse investigandum
Consultor aiebat, an vera pensio, vel potius dotatio in casu
existeret: ex hoc enim pendere applicationem decreti Cum
nuperrimis. Pensionis n a t u r a m excludere videri n o t a m p e r p e t u i t a t i s : n a m pensio definitur a Gigante dpens. 1 n.
certa pars
fructuum, ad tempus, non in perpetuum
separata. Ex perpetuitate Canonistas distinctionem i n t e r beneficium et pensionem m u t u a r i ceu ait Fagnan. in cap. ad audientiam de rescr.
n.
98 Beneficium
Ecclesiasticum
eco
sui natura debet esse perpetuum , pensio' autem
non est
perpetua,
sed
temporalis.
A t t a m e n non esse praetereunda illa decreti Cum nuperrimis verba quae h a b e n t : nullo facto
inter ipsamet beneficia ipsasque pensiones discrimine. Hoc sub respectu
forsan
aliquam a d m i t t i posse reductionem. I m m o s. C o n g r e g a t i o n e m capita reductioni subiecta indicasse in Romana seu
Firmana
Reductionis pensionis
diei
5
Aprilis
1878. R e ductionem in casu fortius locum habere posse, si ob solutionem brevi manu peragendam, pensionatus vectigal n u l l u m persolvat.
Hisce disputatis E m i s P a t r i b u s propositum fuit d i r i mendum
7
Dubium.
An, quomodo, a qua die et in qua summa applicandum sit decretum Cum
nuperrimis relate
ad pensionem
mensae Episcopalis B. in casu.
E t i n generalibus comitiis diei 2 0 Iunii 1878 responsum prodiit:
33
Ad mentem: mens est ut Mensa O. super propriis reditibus per solvat libellas 3000 deductis expensis, brevi manu,
libertate relicta
Episcopo
B.
tramigendi
super pensionibus
in antecessum
haud solutis.
CAUSAE PROSEQUUTIO
Biennio ab hac resolutione transacto, ad s. Sedem recursum h a b u i t novus Archiepiscopus O. Bonfilius M . , qui d e functo Antonio S. successerat. Hic adducens indefenso A r chiepiscopo Antonio S. resolutionem diei 28 Iunii 1878 edit a m fuisse, quasi per restitutionem in i n t e g r u m , emissae decisionis revisionem expostulabat. N a r r a b a t enim pensionem
Episcopo B. concessam in libellis 3 0 0 0 , i t a Mensam O.
o b r u e r e , ut T i t u l a r i impossibile sit proprio decori pro videre, nec non officialium ac familiarium suorum m e r c e dibus satisfacere, Mensae onera sustinere, pauperum n e cessitatibus occurrere, Seminarii m a n u t e n t i o n i providere
aliasque expensas inevitabiles quam plurimas obire.
Precibus ad S. O. E p . et R e g . a Pontifice ablegatis, eiusdem S. C. Moderatores causam reproponi m a n d a r u n t : haud
remota i n t e r i m , editae resolutionis exequutione, rescribentes
sub die 12 A u g u s t i 1880: Reproponatur in plenario Auditorio s.
Ordinis, praemonitis partibus,
non retardata
interim solutione libellarum 3000, iuxta
resolutionem
S.
C.
die 28 Iunii 1878.
Novi ARCHIEPISCOPI NOVAE DEDUCTIONES. F a c t i circumstantias recolebat ille, quibus stantibus P i u s V I I Mensae B. pensionem libellarum 4 8 0 0 constituit, ut ostenderet t o t u m eo
tempore Archiepiscopo O. onus impositum fuisse, ac pensionem veram esse eam, de qua a g i t u r . E t e n i m verbum pensio quod in Pontificia Bulla existit, rem a pensione diversam significare nequire, prouti est, non dotationem. Insuper
Bullae contextu inspecto, expressum in ea haberi ' cum vero
nuper expressi reditus, infra clarius explicandi ad mensae
Episcopalis B. dotationem non satis esse v i d e a n t u r , -pen.Acta, Tom. XIV, fase. CLVII.
34
sionem a n n u a m etc. Haec a u t e m secumferre non dotationem, sed existentis iam dotationis supplementum, favore
Episcopi B. Pontificia v o l u n t a t e concessum, quod pensionis
essentiam non d e s t r u i t .
Hisce in facto praeiactis, duas iuris quaestiones propon e b a t . 1. An obligatio pensionem solvendi d u r a v e r i t usque
adhuc 2. q u a t e n u s affirmative, an pensionis diminutio locum
h a b e a t ad n o r m a m decreti Cum nuperrimis.
Quoad p r i m u m quaesitum, ostendens Mensae O. conditionem funditus esse i m m u t a t a m , cum nec decimae nec bona
stabilia, neque aliud caput quodcumque impositae pensionis
t e m p o r e existens in praesenti supererit, contendebat pensionem in v a n a s auras abiisse, deficiente eiusdem fundament o . Neque respondendum esse, loco bonorum stabilium vel
c a p i t u m mobilium, haberi reditum a Gubernii aerario solvendum. H u n c namque esse mere personalem , a Gubernii
arbitrio dependentem, a dotationis n a t u r a penitus diversum,
cumque ea n u n q u a m confundendum.
Quoad secundum i t e r u m demonstrata v e r a e pensionis i n dole, mordicus insistebat pro eius diminutione vel etiam extinctione. Cum enim pensio sit certa pars fructuum alicuius
beneficii, eius sortem sequi deberet. Mensam O. 100,000 a n nuas libellas iam possedisse: in praesenti vix 13712: 38 serv a r e , hoc est vix sextam antiqui reditus p a r t e m . P r o p o r tione eadem, quoad pensionem i n s t i t u t a , erui: de libellis 4 8 0 0
vix 4 1 5 : 2 0 Episcopo B. deberi. Ex his detracto tributo
t r i g i n t a libellarum pro quolibet centenario, m a n e r e libellas 2 9 3 : 2 6 .
C e t e r u m mensam B. satis locupletem factam fuisse a n no 1 8 0 3 , cum loco sex oppidorum Dioecesi A. assignatorum,
sex h a b u i t oppida florentissima a Dioecesi O. avulsa: quibus
nonnisi ad a b u n d a n t i a m pensio addita est. Verum esse in
p r a e s e n t i , r e d i t u m ex publico Aerario t a n t u m in libellis 7 4 3
Episcopo B. fuisse constitutum: ast illum aliunde h a b e r e ,
unde defectui amplissime suppleat.
EPISCOPI B . RESPONSIONES. E X Bullae verbis, ac ex ipsis
35
adversis a r g u m e n t a t i o n i b u s (ita ipse) p l a n u m fit pensionem

in dotationis supplementum concessam fuisse Mensae B. in
p e r p e t u u m . Quoties vero pensio perpetua est, concidit cum
censu, et non videtur differre a censu novo ceu uno ore
t r a d u n t canonistae ac praecipue Card. Be Luca et Pikier.
Nec v e r u m est anno 1803 l o c u p l e t i o r e s factam fuisse M e n sae B. conditionem, n a m loco sex oppidorum quorum populus a n i m a r u m 1 1 , 1 6 8 constabat, sex oppida recepit a n i m a rum numero 4 8 6 0 . Cum vero ex hac m u t a t i o n e Mensae dotatio d e t r i m e n t u m persentiret, aequum fuit, pensione p e r petua eius damno providere. E r g o pensio, t u m causa inspecta ob quam concessa est, t u m eius p e r p e t u i t a t e , verae dotationis indolem sumpsit, nullo modo cum pensione, qua t a l i ,
confundendam.
Haec non ad mei ipsius commodum, sed ut Mensae mihi
t r a d i t a e i u r a s a r t a tectaque s i n t . T r a n s e u n t Episcopi, mensa
autem m a n e t : quae nisi pensionem exigeret, nec congruam
attingeret ( 1 ) . E t e n i m dum Archiepiscopus O. 1 8 , 0 0 0 libellas ex traditis sibi publici reditus titulis exigit, Episcopus B.
libellas t a n t u m 7 4 3 ex iisdem titulis habet. Cetera incerta
omnino sunt, et a Gubernii Moderatorum v o l u n t a t e omnino
dependentia.
Monstruosa est proportio ex adverso i n s t i t u t a pro pensionis diminutione adstruenda. P o n i t enim a n t i q u u m r e d i t u m in libellis 1 0 0 , 0 0 0 , nulla onerum (quae g r a v i a e r a n t )
habita ratione: novum r e d i t u m , oneribus cuiusque generis subductis, indicat. E x libellis 4 1 8 , 2 0 t r i b u t u m t r i g i n t a libellar u m pro unoquoque c e n t e n a r i o , iam detractum cum suum
reditum a d m i n i m u m cohibuit, iterum s u b d u c i t , cum m a nifesta invocatae proportionis laesione et computationis errore. Quo super capite satis iam l a r g i t u m est, cum loco l i bellarum 4 8 0 0 , t a n t u m 3 0 0 0 Mensae B. de bono et aequo
adsignatae s u n t .
His aliisque amplissime disputatis propositum est
(1) Confer deductiones quae prostant in Vol. VII, pag. 327.
36
llubium
An et quomodo recedendum sit a resolutione edita in

generalibus
comitiis diei 28 Iunii
1878 in
casu.
Et in Congregatione generali habita sub die 17 Decembris 1880 E m i P a t r e s responsum d e d e r u n t :
In decisis
et amplius.
Ex
HIS
OMNIBUS
COLLIGES:
I. Pensionem perpetuam quae in supplementum dotationis Beneficii seu Mensae conceditur, caput mobile conficere
beneficii p r o p r i u m , atque a vero censu non differre.
I I . Ad
normam
decreti Cum nuperrimis, reductionem
proportionalem pensionum instituendam esse post congruae
conciliaris praelevationem.
I I I . Concurrentibus circumstantiis prouti in casu, satis
aequitati consultum fuisse, cum ratione h a b i t a diminutionis
r e d i t u u m pensionati, t r i b u t a fere omnia ipsius pensioni propria pensionarius in se sumpsit.
I V . Gravibus de causis,' praesertim cum a personis in E c clesiae H y e r a r c h i a eminentibus g r a v a m i n a afferuntur, quasi
per restitutionem in integrum alicuius supremae decisionis
revisionem quandoque concedi.
V. Id fieri ob aequitatem illam quae in Ecclesiae iudiciis suprema lex est, ne ob accuratae indaginis defectum,
cuiusque negotia, ac praesertim iustitia , d e t r i m e n t u m patiantur.
37
EX S. CONGREGATIONE INDICIS
DECRETUM
Feria II die 20 Iunii 1881
e
^Jacra
Congregatio Eminentissimorum ac Reverendissimorum
Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium a SANCTISSIMO
DOMINO NOSTRO LEONE PAP A XIII Sanctaque Sede
Apostolica Indici librorum pravae doctrinae, eorumdemque
proscriptioni, expurgationi, ac permissioni in universa christiana Republica praepositorum et delegatorum, habita in
Palatio apostolico vaticano die 20 et 27 Iunii 1881 damnavit
et damnat, proscripsit proscribitque, vel alias damnata atque
proscriptam Indicem librorum prohibitorum referri mandavit et mandat quae sequuntur Opera.
Sac. C. M. CURCI. La Nuova Italia e i Vecchi Zelanti. Studii utili
ancora all'ordinamento dei partiti parlamentari. Firenze, Fratelli Bencini editori, 1881. Decr. S. Off. Fer. IV. die 15 lumi 1881. Auctor laudabiliter se subiecit et opus reprobavit.
BURWOUF EMILE. Le Catholicisme contemporain. Paris, Calman Lvy
diteur, 1879. Decr. 14 Februarii 1881.
Auctor (Placido Casangian etc.) operis cui titulus: Risposta finale
degli Orientali agli Occidentali: prohib. Decr S. Off. 12 Martii 1873 laudabiliter se subiecit et opus reprobavit.
Feria II die 21 Iunii 1881

BURNOUF EMILE. La science des Religions. Paris, Maisonneuve e C,
1876.
RENAN ERNEST membre de l'Institut. L'Antchrist. Paris, Michel

Lvy frres diteurs. 1873.
L'Eglise Chrtienne. Paris, Calman Lvy diteur. 1879.
JACOLLIOT LOUIS. Les Fils de Dieu. Paris, 1875.
Le Pariah dans l'humanit. 1876.
Gense de l'humanit , Ftichisme , Polithisme , Monothisme.
Paris, 1876.
Histoire des Vierges. 1879.
38
DECRETUM
GrREGOROvius FERDINANDO. Le tombe dei Papi. Prima traduzione ita

liana rivista ed accresciuta dall'autore. Un volume. Roma,"
fratelli Bocca e Comp. lib. edit., 1 8 7 9 .
Urbano V I I I e la sua opposizione alla Spagna ed all'Imperatore.
Episodio della guerra dei trent'anni. Un volume. Roma, fratelli
Bocca etc., 1 8 7 9 .
CASALIS BERNARDO Avvocato. Libro di lettura per il popolo italiano.
Saluzzo, tipografia fratelli Lobetti-Bodoni, 1 8 8 0 .
MARSELLI NICCOLA. Le origini dell'Umanit. Torino e Roma, Ermanno Loescher, 1 8 7 9 .
Le grandi razze dell'Umanit. Torino, etc., 1 8 8 0 .
Auctor (Migorel cur de Maltable) operis cui titulus: La semaine
ou le 3"commandement de Dieu, cum praefatione ms. et numismate panni coloris rubri in quo haec verba leguntur Dieu
le veut et N. D. de la Salette prohib. Decr. 6 Decembris 1875, laudabiliter se subiecit et opus reprobava.
Itaque nemo cuiuscumque gradus et conditionis praedicta Opera
damnata atque proscripta, quocumque loco, et quocumque
idiomate, aut in posterum edere, aut edita legere vel retinere audeat, sed locorum Ordinariis, aut haereticae pravitatis Inquisitoribus ea tradere teneatur sub poenis in Indice
librorum vetitorum indictis.
Quibus
SANCTISSIMO
DOMINO
NOSTRO
LEONI PAPAE XIII per me infrascriptum S. I. C. a Secretis relatis,
SANCTITAS
SUA Decretum probabit, et promulgari praecepit. In quorum fidem etc.
Datum Romae die 20 Iunii et 16 Iulii 1881.
F R . T H O M A S M \ C A R D . M A R T I N E L L I Praefectus.
Fr. Hieronymus Pius Saccheii Ord. Praed.

S. Ind. Congreg, a Secretis.
Loco
Sigilli.
Die 21 Iunii et 16 Iulii 1881 ego infrascriptus Cursor testor supradicta Decreta affixa et publicata fuisse in Urbe.
Vincentius Benaglia Curs. Apost.
39
EX AEDIBUS VICARIATOS
LITTERAE Emi. Cardinalis Vicarii de mandate SSmi. D. N. Leonis XIII

ad Episcopos datae, quoad sacrilegum commercium falsarum reliquiarum.
Illme ac Revme Domine

Vigesimus iam. i ere annus est, ex quo nullum beatorum martyrum corpus e coemeteriis romanis , quae Catacumbae dicuntur, in
lucem extractum, piae fidelium venerationi , legitima auctoritate,
propositum est. Quapropter, licet petentibus multis, ut sibi aliqua
martyrum corpora concederentur, nullo modo piis eorum desideriis
satisfieri potuit. Sed proximis his praeteritis annis, eiectis e suis
aedibus cum viris religiosis , tum virginibus sacris , effectum est,
ut plures ecclesiae diruerentur vel publicarentur, et Sanctorum reliquiae, quae iamdiu e coemeteriis extractae et arcatis ligneis reconditae intra monasteriorum claustra vel sub altaribus delitescebant, una cum reliqua ecclesiarum supellectile per Italiam publice
venumdarentur. Non defuerunt homines a fide alieni, et vel ipsis
infidelibus christiani homines peiores , qui spe, lucri eas emerent,
earumque veluti monopolium constituere adniterentur.
Quod exsecrabile commercium statim ac innotuit Sanctissimo
Domino Nostro Leoni X I I I , Pontifici Maximo , venditores pariter
atque emptores ab incoepto deterruit eo decreto , quod eius iussu
sacra Congregatio Indulgentiis et sacris Reliquiis praeposita edidit
die 21 Decembris anno 1878 (1). Attamen, quae temporum perversitas est, homines pecuniae tantum inhiantes animaeque negligentes,
cum non amplius in Pontifice Maximo eam potestatem revereantur,
qua a re tam nefaria coerceri potuissent, occulte ac maiori studio
ab incoepto opere minime destiterunt.
(1) Habes hoc decretum Vol. XI pag. 365.
40
LITTERA
Interim vero plures Christifideles, ignorantia huius decreti, Dei

et religionis amore ducti, recte se agere putantes si ex infidelium
manibus reliquias martyrum redimerent, arculas ligneas quibus
illae continebantur, ingenti etiam pretio, sibi comparaverunt, easque ad lipsanothecam urbanam, ut probarentur, detulerunt. Earum
igitur nonnullae veteres litteras authenticas secum afferebant, aliae
autem iis prorsus carebant; omnes cum signis, tum ceteris indiciis
antiquitatis speciem praeseferebant. Instituto examine retentisque
arculis, quae dubiae fidei visae sunt, quidquid iis continebantur in
subterranea coemeteria delatum est. Ac dolendum profecto plures
huiusmodi reliquias Romae emptas , quin ad iudicium deferrentur
Cardinalis in Urbe Vicarii (qui solus de Reliquiis in suburbanis
hypogaeis veterum christianorum repertis, rite ac legitime iudicare
potest), in dissitas terras perla tas fuisse, ea forte spe ut ab exterarum regionum Episcopis probarentur.
Quum vero perditi homines ex hoc sacrilego commercii genere,
non modica lucra assequerentur, novam fraudem moliri coeperunt.
Etenim arculas ad instar veterum et legitimarum, cum ossibus supposititias, cum signis ex antiquis expressis, ita composuerunt, ut
legitimis similes essent; neque veriti sunt ipsas authenticas litteras
eadem fraude et arte confingere, quo pacto plures in dolum induxerunt. Has insidias et fraudes non semper licuit detegere , imo
timendum est ne ipsi sacrae lipsanothecae ministri , dolis irretiti,
in falsariorum fallacias quandoque inciderint. Quapropter diligenti
investigatione nunc acta coniiciuntur, quibus inquiritur, qui sceleris
auctores et qui illis adiutores fuerint. Interim ab ipso Pontifice
Maximo munus mihi demandatum est monendi Episcopos, ut martyrum corpora, quae e romanis veterum Christianorum coemeteriis
prodiisse dicuntur, quaeque utcumque recognita Ecclesiarum praesulibus nunc exhibentur, generatim suspecta habeant, neque fidelium
cultui proponi permittant, donec novis litteris moneantur qua ratione circa ea se gerere debeant.
Quae res cum magni momenti sit commendatur prudentiae Amplitudinis Tuae, cui fausta omnia ac felicia precor a Domino.
Datum Romae ex aedibus Vicariatus, XVI kalend. Februarii 1881.
Addictissimus servus verus
R. CARD. VICARIUS
41
A P P E N D I X
I.
IN QUA PLURA REFERUNTUR DECRETA S. RITUUM

CONGREGATIONIS
OYETEN.
Rmus D. Benedictus Sans y Fores Episcopus Oveten. ut circa liturgiam omnia recte atque ordinate procedant, insequentia Dubia Sacrorum Rituum Congregationi solvenda proposuit, videlicet:
P. 1.
Dubia
circa recitationem
Officii.
DUBIUM I. Ad Officium Titularis Ecclesiae Parochialis sub ritu

duplici primae classis cum Octava
tenentur tantum Parochi seu VieeParochi, an etiam Coadiutores ad
nutum eis ab Ordinario dati, ut in
administratione Sacramentorum aliisque Parochialis Officii ministeriis
iisdem inserviant?
DUBIUM II. Statutum fuit de communi consensu inter Apostolicae Sedis Nuncium in Hispania et civilem
potestatem ut Coadiutoriae iuxta
novissimam conventionem instituendae sint perpetuae, collativae, veraque ecclesiastica beneficia: quod
tamen numquam fit ob rerum perturbationem, quae executionem illius Conventionis impediunt. Si negative ad primum Dubium , quaeritur: tenebunturne post executio-
nem praedictae Conventionis tamquam Beneficiarii atque adscripti

stricte ?
DUBIUM III. Ex Coadiutoribus
nonnulli ab Ordinario adscribuntur
servitio Parochorum , qui praeter
Ecclesiam Parochialem aliam filialem habent, ut ibi residentes omnia
vel nonnulla Sacramenta, Viaticum
et Extremam Unctionem saltem Fidelibus ministrent a Parocho dependentes, tenentur Coadiutores ad
Officium Titularis illius Ecclesiae
vel tenetur Parochus tantum vel
ambo?
DUBIUM IV. Qui titulo Patrimonii ordinantur, statim alicui Ecclesiae adscribuntur ut in ea Missam
celebrent et Parochis inserviant,
non tamen tamquam proprie Coadiutores. In his Ecclesiis Officium
choraliter non recitatur. De iure
videtur non habere nec posse Officium Titularis recitare sub ritu duplici primae classis; nonnulli tamen
teneri se iudicant ex titulo adscriptionis, et de facto recitant. Sustinerine potest et ad omnes haec praxis extendi?
DUBIUM V. Maxima Paroeciarum pars huius Dioeceseos ex variis oppidulis seu pagis efformantur:
nonnullae ex uno tantum. Ab immemorabili Titularis Ecclesiae Pa-
42
APPENDIX I.
rochialis tamquam Patronus loci

P. 2.
seu locorum eiusdem Paroeciae colitur , eiusque dies a fidelibus uti Dubia, circa Officia Titularium,
Festus habetur sub utroque praecepto. Iis in Paroeciis tenenturne
DUBIUM I. Nonnullae ex Paroeomnes clerici ad Officium Titularis, ciis titulo ss. Iusti et Pastoris et
tamquam Patroni loci seu loco- ss. Cosmae et Damiani fuerunt ererum ?
ctae. Una invenitur titulo s. Iusti
DUBIUM VI. Titulo Capellaniae tantum, alia titulo s. Cosmae, tercollativae sacros Ordines suscepe- tia denique s. Hemeterii, cui in Karunt non pauci. Hae Capellaniae lendario Hispaniae coniunctim cum
non tantum in Altaribus seu Capel- eius fratre s. Celidonio eodem die
lis Ecclesiarum parochialium fun- officium assignatur. Die IX Augudatae fuere sed etiam in parvis Sa- sti s. Iustus, qui cum fratre Pastore
cellis intra Nobilium domus et in celebratur in Hispania. Die XXVII
pagis aedificatis cum onere cele- Septembris s. Cosma cum Damiano
brandi Missam et populum docendi Fratre officium habente.Die XXVIII
sive omnibus Dominicis sive aliquan- Novembris s. Acischis, cui cum Sodo iuxta fundationem. Ex bis Cap- rore Victoria officium datur in Hipellanis sunt qui ad Titularis suae spania. Hi omnes in lectionibus seCapellae , ab Ecclesia parochiali cundi Nocturni ita copulantur, ut
separatae, Officium sub ritu duplici separari non possint, praesertim
primae classis cum Octava existi- cum iisdem loco , tempore et tormant se teneri et de facto recitant, mentis Martyrium consummaverit.
etiamsi postea Parochiam titulo pro - Merati in additione ad Gavantii
prio vel in oeconomatu teneant, et Commentaria Tom. II. sect. III.
onera Missarum locatim adimpleant cap. X. De occurrentia Officii- diper alium in Capella. Alii minime vini seu de Translat. Festor. . VIII
se obligatos censent. Tenentur ad ait: Non esse dividendos eos sanrecitationem Officii Titularis Ca- ctos, qui iuncti sunt per se, et quapellarum separatim a Parochiali si ex natura rei, cum videlicet aliqua inter eos consanguinitas vel
templo extructarum?
DUBIUM VII. Ex Parochis sunt affinitas intersit: ss. igitur Marcus
nonnulli, qui aliam Ecclesiam seu et Mrcellianus qui erant fratres
Sacellum habent praeter parochiale ideo non sunt dividendi , licet in
non tamen stricte filiale declaratum, praedicta Ecclesia reperiatur Relised ex antiquo annuente Ordinario quia insignis tantum de s. Marcelpro commoditate Fidelium longe a liano. Qui non sunt pariter diviParochia degentium, ibidem per se dendi etiamsi unus eorum esset Pavel per alium Missam celebrant et tronus vel Titularis. In Decreto
in nonnullis Sacramenta, praeter tamen Sacrae Rituum CongregatioBaptismum , administrant. Tenen- nis diei 2 Maii 1 8 0 1 legitur: Si
turne ad Officium Titularis praefa- Officium celebrandum sit sub ritu
inferiori, non esse separandum Fetae Ecclesiae recitandum ?
)ix i.
43
stum sanctorum Septem Fratrum, sunt praefati Sancti cum decem sint
sed de omnibus Officium coniunctim Paroeciae s. Felicis, et sic de
peragendum. Quatenus sequi non s. Mammete etc.
liceat Merati doctrinam, quomodo
DUBIUM IV. Inter s. Felicis Ecordinandum erit Officium in prae- clesias una est perantiqua, in qua
fatis diebus ? Quomodo et quando
ab immemorabili Officium celebrade Sanctis separandis et transfe- tur non die I Augusti sed XXI Ferendis, cum intra Octavam s. Titu- bruarii, et populus festum in utrolaris nulla sit dies libera? Notan- que foro servat. In illa etiam imadum est quod ss. Hermeterius et go s. Felicis duobus abhinc seculis
Celidonius orationem et hymnos ha- sculpta mitra et baculo est insignibent proprios et quod ss. Iustus et ta. In antiquis et recentioribus EcPastor non tantum orationes et hym- clesiae scriptis Parochia s. Felicis
nos, sed antiphonas, responsoria, M. tantum nuncupatur, sicut relilectiones in tertio Nocturno, et Mis- quae Dioeceses quae eumdem habent
Titularem, et s. Felicem Africanum
sam.
DUBIUM II. Inter Titulares in- die I Augusti venerantur. Ratio
venitur etiam s. Fructuosus Ep. celebrandi Officium die XIX FeMart. de quo in Breviario Hispano bruarii alia esse nequit nisi quod
agitur die XXI Ianuarii simul cum in antiquo Breviario Ovetensi hac
ss. Augurio et Eulogio Diaconis eius- die de eo fiebat. Legitur enim:
dem, pro separatione eorum po- XIX Februarii ss. Felicis et Matestne sequi regula a sacra Rituum chabeorum MM. (fuit I Augusti).
Congregatione tradita die IV Se- Hinc eruitur s. Felicem Africanum
ptembris 1745 n Aqun, pro sepa- esse huius Ecclesiae Patronum. Reratione s. Dionysii et eius in mar- linquendum est ne Officium in die XIX
tyrio Sociorum tam in oratione, Februarii vel potius in die I Auquae propria est et unicuique ac- gusti reponendum ? Quid de praecepto audiendi sacrum et abstinencommodata, quam in reliquis?
di a servilibus usque nunc a populo
DUBIUM III. Titulares sunt
servato, si ad I Augusti transferas. Georgius M. die XXIII Aprilis
tur Officium? Eritne conveniens fes. Felix Africanus die I Augusti,
stum pro foro externo in eadem die
s. Mammas die VII Augusti, s. Rosa
relinquere ad evitanda scandala FiViterbiensis die IY Septembris,
delium, qui in sua rusticitate de
s. Aemilianus Conf. XII Novembris
his discernere nequeunt?
et s. Saturninus Ep. M. XXIX NoDUBIUM V. Dies in Martyrolovembris, et quibus in aliis Dioecesibus Hispaniae Officium celebratur gio s. Christophoro assignata est
cum lectionibus pro secundo No- XXV Iulii, in quo celebratur Fecturno approbatis , et in Officio stum s. Iacobi Apostoli Hispaniae
s. Mammetis etiam pro tertio No- Patroni : s. Christophorus ergo
cturno. Postulat Orator extensio- transferri debet. In citato Brenem earum Lectionum pro Eccle- viario Ovetensi de illo fiebat die
siis Dioecesis, in quibus Titulares XXYII eiusdem mensis, et in una
44
APPENDIX I.
saltem ex paroeciis illius Sancti

in hac ipsa die ex tunc celebratur ut Titularis, translato s. Pantaleone, qui ritu seraiduplici in Hispania celebratur. Poteritne aliis
haec ipsa dies perpetuo tamquam
propria assignari iuxta antiquum
Breviarium, ab illa Octavam incipiendo, ne nimium retardetur Officium s. Titularis, cum nulla dies
vacua inveniatur usque ad XXVI
Augusti ?
DUBIUM VI. S. Adrianus Martyr
trium Parochiarum Titularis est.
Ex his in una numquam de eo fiebat Officium, in aliis die VIII Septembris, translato Officio Nativitatis B. M. V.: in antiquo Breviario
OfScium s. Adriani in Dioecesi celebrabatur dieVII eiusdem Septembris
ne festum Nativitatis transferretur.
Potestne in posterum ita fieri recitando Officium Titularis die VII Septembris vel die IX sicut in Dioecesi Salmatieen., in qua sub ritu semiduplici ab omnibus celebratur?
DUBIUM VII. Festum Ssmi Nominis Iesu , in secunda Dominica
post Epiphaniam celebrandum, occurrere potest cum s. Antonio Abbate Titulari, vel cum ss. Fabiano
et Sebastiano etiam Titularibus
nonnullarum
Ecclesiarum.
Dies
XXVIII Ianuarii, ad quam transferendum est illud Festum iuxta Rubricas, impedita est Festo s. Iuliani Ep. Conf. sub ritu duplici secundae classis in hac Dioecesi sine
Octava. Alia dies ante Quadragesimali libera fortasse non erit cum
prima sit XXI Februarii, et in Ecclesia s. Fabiani et similiter in Ecclesia s. Sebastiani XXI, cum dies
XX assignetur tamquam sedes pro-
pria s. Martyris a Socio Titulari

separati. In Decreto sacrae Rituum
Congregationis diei II Septembris 1 7 9 0 pro Hispania legitur:
Officium Ssmi Nominis reponendum esse ab Episcopo in aliam diem
infra eamdem (octavam s. Iuliani)
translato quocumque alio Festo,
nisi sit altioris ritus. Cum vero
in hac Dioecesi ex Decreto 21 Iulii 1 8 7 0 Festum s. Iuliani sine Octava celebretur, quaeritur, quomodo
facienda sit praedicta translatio
Ssmi Nominis Iesu ? Sequenda estne
regula in Decreto stabilita, etiamsi
s. Iulianus non habeat Octavam?
DUBIUM VIII. S. Romanus Abbas Titularis est unius ex Ecclesiis
Parochialibus. Eius festum celebratur die XXVIII Februarii etiam in
anno bisextili iuxta Decreta sacrae
Rituum Congregationis die 7 Septembris 1 6 8 0 et 1 Martii 1 6 8 1 . In
illo enim declaratur Officium particulare assignatum pro die XXV
Februarii, nisi sit Titularis aut Pa
troni, transferendum esse ad primam diem Officium novem lectionum non impeditam; in hoc respondit sacra Congregatio idem intelligendum esse de aliis Officiis occurrentibus in sequentibus diebus
Februarii. Cum ergo s. Romanus sit
Titularis Ecclesiae et Patronus loci
suam sedem retinet in anno bissextili, ideoque die XXVIII celebratur. Eius Octava fere numquam terminatur propter Quadragesimam.
Usque ad finem huius saeculi semel
tantum integram habebit octavam.
Tam propter hoc, tam propter frequentem diei octavae frequentiam,
quae in anno communi erit VII Martii, in bissextili vero die VI, non
mutatur in perpetuum officium s.Thomae Aquinatis die VII occurrens,

sed transfertur tamquam accidentaliter impeditum, si integra celebratur Octava s. Romani in anno communi, recte ne agitur ?
DUBIUM IX Die XXXI Decembris in aliquibus Paroeciis celebratur Officium s. Columbae V. M. titularis eorumdem , ideoque perpetuo impeditur Officium s. Silvestri
P. C. Quaeritur ergo an reducendum sit semper ad ritum simplicem vel potius ad V Ianuarii transferendum , sicut ex constitutione
Gregorii Papae XIII transfererebatur in Hispania Officium s. Thomae
Cantuariensis occurrens in Dominica infra Octavam Nativitatis Domini Nostri Iesu Christi, eo quod
impedita esset dies XXX propter
festum Translationis s. Iacobi Apostoli.
Sacra porro eadem Congregatio, ad relationem subscripti Secretarii, audito voto in scriptis alterius ex Apostolicarum Caeremoniarum Magistris, omnibus mature perpensis ac consideratis, rescribendum
censuit:
1. Quoad Dubia circa recitationem Officii:
Ad I. Ad Officium Titularis Ecclesiae teneri quoque Coadiutores
in casu.
Ad II. Affirmative.
Ad III. Negative ad primam partem, seu teneri Parochum tantum.
Ad IV. Negative iuxta Decretum in una Mechlinien. Diei 7 Decembris 1844.
Ad V. Affirmative.
Ad VI. Negative.
Ad VII. Negative.
ix i.
45
2. Quoad vero Dubia circa officia Titularium:
Ad I. Praedictos Sanctos per se
et ex natura rei coniunctos in Kalendario descriptos, quorum vel alter est Titularis Ecclesiae, vel alterius insignis Reliquia asservatur
in Ecclesia, non esse separandos.^
Ad II. Affirmative iuxta schema
propositum.
Ad III. Pro gratia iuxta petita.
Ad IV. Nihil innovandum.
Ad V. In praefatis Ecclesiis tantum hanc consuetudinem tolerari
posse.
Ad VI. Die octava Septembris
colebrandum esse Festum s. Adriani Titularis Ecclesiae, translato in
diem primam liberam Officio Nativitatis B. M. V. iuxta Rubricas.
Ad VII. Festum Ssmi Nominis
Iesu in primam diem liberam esse
transferendum, iuxta Decretum in
una Mechlinien, diei 22 Maii 1841
ad 3 in casu.
Ad VIII. Inductam consuetudinem servandam esse.
Ad IX. Affirmative ad primam
partem; negative ad secundam.
Atque ita rescripsit indulsit et
servari mandavit die 11 Aug. 1877.
SENEN.
Director Kalendarii pro divino
Officio recitando sacroque peragendo in Archidioecesi Senensi sequentia Dubia sacrae Rituum Congregationi pro opportuna resolutione
subiecit, nimirum:
DUBIUM I. An in Secreta Missae
Festi Septem Dolorum B. M. V.
legi debeat suo suorumque vel
suae suorumque prouti in nonnul-
46
APPENDIX I.
lis recentioribus Missalis Romani

editionibus invenitur?
DUBIUM II. Quoties tempore paschali administrandum est Ssmum
Eucharistiae Sacramentum ante ac
post Missam deRequie, debetne dici
oratio de tempore atque addi alleluia in versiculis?
DUBIUM III. Quando Feria VI
in Parasceve detegitur Crux, Rubrica Missalis praecipit pro secunda
actione ut discooperiatur brachium
dexterum Crucis, sed in Caeremoniale Episcoporum" praescribitur ut etiam detegatur caput Crucifixi. Quaeritur an observandum sit praescriptum Caeremoniale Episcoporum ?
DUBIUM IV. Quum nonnullae appareant discrepantiae inter Ritus
Generales Missalis et Rubricas Ordinis Missae, quaeritur an hisce vel
illis standum sit ; et nominatim
1. utrum observandum sit quod habetur in Ritu celebrationis Missae
tit. IV. n. 3. scilicet dicto Evangelio versus crucem elevans et extendens manus quod ex ordine Missali .sic legitur, Deinde... extendens, elevans, iungens; 2. An efformanda sit crux super oblata quando statuitur in Ritu celebrandi Missam N. 1. hoc modo Hoc sanctum
sacrificium vel sicuti ponitur in
Canone nempe Hoc sanctum ;
3. An servanda sint adamussim quae
continentur in 4. et 5. tit. X post
verba Deinde dispositi etc. usque
ad verba <c Calicem salutaris, quae
omnia in Canone non eodem ordine
sunt disposita?
DUBIUM Y. An patena debeat
esse eiusdem materiae ac cuppa ca-
licis; et an planetae ex lana confectae permittantur ?

DUBIUM VI. In una Pisarum diei
15 Maii 1819 decretum fuit quod
ubi festum s. Urbani Pont. Mart.
celebrandum sit sub ritu duplici,
recolatur die 25 Maii, translato festo s. Gregorii VII P. C: quaeritur
an standum omnino sit huic decreto
vel potius dispositioni Kalendarii
pro Clero Romano, in quo festum
s. Gregorii VII fixe assignatum est
die 25 Maii, translato illo s. Urbani ad diem 28 eiusdem mensis?
DUBIUM VII. An ubique tenendum
sit quod resolutum fuit in una Ordinis Minorum s. Francisci diei 8 Augusti 1835, ut nimirum versiculis
primi nocturni in officio Translationis almae Domus Lauretanae sit iste
Hic domus Dei est et jporta coeli ?
DUBIUM YIII. An possit Sacerdos Missam celebrare sine ministro
quotiescumque deficiat, vel non sit
idoneus, neque adsit gravis necessitas celebrandi ?
Sacra vero Rituum Congregatio,
postquam alterius ex Apostolicarum
Caeremoniarum Magistris votum exquisierit, ad relationem subscripti
Secretarii enunciatis Dubiis accurate perpensis sic rescribere rata est:
Ad I. Detur Decretum in una Ratisbonen, die 25 Maii anni huius (1).
Ad II. Dilata, et exquiratur votum alterius ex Apostolicarum Caeremoniarum Magistris.
Ad III. Standum est in casu Episcoporum Caeremoniali utpote clariori.
Ad IV. Orator consulat probatos auctores.
(1) Vide decretum eiusmodi Vol. XIII, pag. 273.
i.
47
cretum in una Pisauren. diei 15
Maii 1819.
Ad YII. Standum Decreto 8
Augusti 1835.
Ad VIII. Orator consulat probatos auctores. Atque ita rescripsit
die 18 Decembris 1877.
IX
Ad V. Quoad primam partem,

detur Decretum in una s. Hippolyti diei 31 Augusti 1867 ad Dubium IV; (1) quoad secundam partem,
usus Ecclesiarum laneas casulas
non admittit.
Ad VI. Affirmative iuxta De-
S U P P L E M E N T U M
DECRETA GENERALIA CAUSAS SERVORUM DEI RESPICIENTIA
In Generalibus Decretis a S. M.
Urbano PP. VIII editis super moderatione cultus Dei famulis praestandi omnino praecipitur ut sive
Causa procedat per viam non cultus, sive per viam casus excepti,
particularis processus praecedere
debeat una cum subsequenti pronuntiatione Ordinarii, seu Iudicis
ab Apostolica Sede delegati, vel super cultu non exhibito vel super
casu axcepto. Quibus Decretis diu
conformis extitit Sacrae Rituum
Congregationis praxis uti patet ex
eiusdem Congregationis Actis. Quin
etiam, prouti testatur S. M. Benedictus PP. XIV in suo opere de
Canonizatione Sanctorum Lib. 1 1 .
Cap. 23 N. 10 inductum fuit ad
normam eorumdem Decretorum ut
per particularem processum nedum
probaretur cultus initium, seu fundamentum casus excepti, verum etiam cultus eiusdem iugis continuatio, usque ad sententiam hac de re
editam sive ab Ordinario, sive a
Iudice ab Apostolica Sede delegato

subinde tamen accedente expresso
vel tacito S. Sedis consensu, iudicialis illa ac legitima inquisitio intermitti coepit , et per extraiudiciales probationes deventum est ad
declarationem casus excepti. Verum
cum Emi Patres sacris tuendis Ritibus Praepositi particularis processus confectione valde conferre
animadverterint accuratiori causarum examini, re mature perpensa,
auditoque s. Fidei Promotore hodiernis Comitiis ad Vaticanum habitis, Generalium Decretorum tenorem ac veterem S. Congregationis
praxim districtius in posterum observari iusserunt. Proinde statuere
ut deinceps ad approbationem cuiuslibet ex casibus exceptis non deveniatur, nisi praecesserit particularis Processus tam super cultus
initio, seu super fundamento casus
excepti, quam super cultu continuatione usque ad sententiam ab Ordinario, seu ab Iudice ab Aposto-
(1) Habes hoc decret. Vol. XII, pag. 33.
48
IX .
APPEl
liea Sede delegato emananda, qua

declaretur casum de quo agitur comprehendi inter exceptos a memoratis Decretis S. M. Urbani PP.. VIIIsi Ssmo Domino Nostro placuerit.
Die 5 Decembris 1868.
Facta autem per subscriptum
Secretarium Ssmo Domino Nostro

Pio Papae IX relatione, Sanctitas
Sua Decretum Sacrae Congregationis approbavit, ac confirmavit, typisque editum publicari praecepit
die 10 eiusdem mensis et anni.
II.
Sacra Rituum Congregatio expendens Processus sive Ordinaria
sive Apostolica auctoritate pro Servorum Dei Beatificatione et Canonizatione extra Urbem confectos gravem quandoque irregularitatem adnotare debuit in eo sitam, quod personis certum officium in processu
instruendo gerentibus, postquam illo
fungi coeperunt, venia data fuerit
perdurante adhuc sive Ordinaria
sive etiam Apostolica eiusdem Causae inquisitione, officio primo dimisso, aliud diversae indolis assumendi et exercendi. Haec autem
officiorum permutatio cum Iuris regulis minime consona videatur, eadem Sacra Congregatio in Ordinariis huius diei Comitiis ad Vaticanum habitis ad praedictum removendum abusum et suspicionem
quamlibet etiam levem in re tam
gravis momenti prorsus eliminandam, censuit prohibendum, si Ssmo

placuerit, ne deinceps in condendis
quibusvis Processibus tam Ordinariis, quam Apostolicis, ad eiusdem
Servi Dei Causam pertinentibus,
eadem persona diversis officiis ne
successive quidem, utcumque priori
expleto et dimisso, fungi possit sub
poena nullitatis. Die 10 Decembris 1870.
Factaque de praemissis per subscriptum Secretarium Ssmo Domino
Nostro Pio Papae IX fideli relatione, Sanctitas Sua praefatam Sacrae Congregationis decisionem ratam habuit et confirmavit, eamque
praesenti generali Decreto promulgari et ab omnibus servari mandan t . Contrariis non obstantibus quibuscumque. Die 23 eiusdem mensis
et anni (1).
(1) Explicit appendix quarta Decretorum S. C. Rituum, adiicienda collectioni

Gardellini. Quae appendix continet decreta ab anno 1867 ad annum 1877.
49
EX ACTIS CONSISTORIALIBUS
De
Consistorio secreto habito die 4 Augusti 1881.
SANCTISSIMI
L
DOMINI
O
NOSTRI
DIVINA PROVIDENTIA
IP
~ P _A. I S
ALLOCUTIO
HABITA DIE IV AUGUSTI MDCCCLXXXI AD S. R. E. CARDINALES
IN AEDIBUS VATICANIS
Venerabiles
Fratres
Convocare ad Nos maturavimus amplissimum Collegium Vestrum,

ut de creandis Episcopis acturi, oblata opportunitate uteremur ad
significandum Vobis animum Nostrum doloremque impertiendum,
haud multis ante diebus susceptum ob res atrociter nefarieque in
Urbe aetas, cum Pii IX f. r. Decessoris Nostri cineres efferrentur.
Be quo quidem facto inopinato et indigno dilectum Filium Nostrum
Cardinalem a negotiis publicis ad Europae principes referre imperavimus , re recenti. Nihilominus allata magno Decessori Nostro
iniuria et pontificia violata dignitas, Nos hodierna die vocem promere omnino iubent, ut animi Nostri sensa a Nobismetipsis publice
confirmentur, intelligantque catholicae gentes omni, qua possumus,
ratione et memoriam viri sanctissimi vindicatam , et maiestatem
Pontificis maximi per Nos esse defensam.
Pius I X , ut probe nostis, Venerabiles Fratres, corpus suum in
Basilica Laurentiana extra pomarium condi iussit. Itaque cum supremam eius voluntatem hac in re perfici oporteret, monitis iis qui
securitatem publicam tueri debent, constitutum fuerat, ut ex Basic a , Tom. XVI, fase. CLVIII.
SO
ALLOCUTIO
lica Vaticana corpus aveheretur silentio noctis, eoque tempore quod

esse solet maxime quietum. Item ducendum funus esse placuit non
eo apparatu qui pontificiae dignitati Ecclesiaeque institutis conveniret , sed quem praesens romanae urbis conditio sineret. Verum
eius rei vulgatur repente fama Urbe tota: quare populus romanus
beneficiorum ac virtutum tanti Pontificis memor, sponte demonstrat
velle se parenti publico obsequium pietatemque supremam testificari. Quod quidem grati et amantis animi testimonium plane futurum erat populi romani gravitate et religione dignum, cum nihil
aliud esset propositum quam aut funus decenter prosequi, aut, qua
incederet, frequentes ac venerabundos adesse.
Ad constitutam diem horamque pompa funebris e templo Vaticano processit, ingenti multitudine ex omni civium ordine per compita perque vias circumfusa. Magnus piorum hominum numerus
circa feretrum , maior pone comitabatur, incessu pacatu et gravi.
Ab his quidem aptas tempori preces fundentibus nec vox nec significatio ulla extitit, quae lacessere quemquam , aut turbas quoquo
modo ciere posse videretur. Sed ecce vel a principio non ignota flagitiosorum manus incompositis clamoribus lugubre officium perturbare. Mox aucto numero et audacia, ingeminare terrores ac tumultus, rebus sanctissimis maledicere, spectatissimos viros sibilis conviciisque accipere : vultuque et voce et ira minaces circumvenire
hostiliter lugubrem comitatum, et verberibus saxisque certatim petere. Immo , quod nulla barbaria tentavisset , ne reliquiis quidem
Pontificis sanctissimi pepercerunt. Non modo enim nomen Pii IX
contumeliose appellatum, sed in currum quadrigarum, quo reliquiae
verebantur, coniecti lapides , pluriesque inclamatum, proiiciendos
inhumatos cineres. Continuatumque longo viarum t r a c t u , duarum
horarum spatio, turpe spectaculum. Quod si non ad extrema ventum est, moderationi eorum t r i b u a t u r , qui quamvis omni vi petulantiaque lacessiti iniurias patienter ferre maluerunt, quam
ullo modo sinere ut inter illud pietatis officium funestiora contingeret.
Haec facta nota omnibus et publicis confirmata monumentis dissimulare aut denegare ii, quorum interest, nequicquam conantur:
eadem, quocumque fama nuntiavit, non modo catholicarum gentium
animos moerore compleverunt, sed Uberrimam indignationem cunctorum hominum moverunt apud quos valet humanitatis nomen.
Undique commeant ad Nos quotidie litterae labem dedecoris et immanitatera sceleris exsecrantium.
i
ALLOCUTIO
51
Sed maximam sollicitudinem animique angorem Nobis ante alios

attulit casus nefarius et gravis. Quoniam autem officio impellimur,
ut maiestatem Pontificatus romani verendamque Decessorum Nostrorum memoriam tueamur , idcirco teterrimum facinus in conspectu
Vestro, Venerabiles Fratres, conquerimur et deploramus, illatamque
expostulamus iniuriam, cuius ad eos culpa pertinet, qui nec iura
religionis nec civium libertatem adversas impiorum hominum furorem defenderunt. Atque ex hoc ipso perspiciat catholicus orbis
quanta Nobis in Urbe securitas relinquatur. Cognitum perspectumqne e r a t , coactos Nos esse ad asperam multisque de caussis
non ferendam conditionem: hanc tamen recens eventus, de quo loquimur, magis patefecit ac illustravit, simulque ostendit, si acerbus
Nobis est rerum praesentium status, acerbiorem esse expectationem
reliquarum. Quod si evectos per Urbem Pii IX cineres indignissimae perturbationes maximique tumultus consecuti sunt, quis praestare queat, non eamdem improborum futuram audaciam, si Nos incedere convenienter dignitati Nostrae per Urbem spectarent? Praesertim si datam sibi caussam putarent, quod Nos officium coegisset
aut latas in Urbe leges non iustas damnare, aut quicquam aliud
publice non iure gestum reprehendere. Quapropter magis magisque
intelligitur, non alio modo Nos Romae nunc posse consistere quam
in aedibus Vaticanis captivos. Immo si quis attente certe indicia
consideret, quae passim erumpunt, simulque cogitet, aperte coniuravisse sectas in excidium catholici nominis, non sine caussa affirmari potest, adversus Ecclesiam Christi et Pontificem maximum,
fidemque avitam Italorum perniciosiora consilia maturari.
Nos quidem ad istos ingravescentis certaminis gradus diligenter, uti debemus, attendimus: eodemque tempore quid Nobis ad defensionem maxime expediat ponderamus. Spe omni in Deo posita,
dimicare summa contentione certum est pro incolumitate Ecclesiae,
pro libertate Pontificis, pro iuribus et maiestate Sedis Apostolicae:
in eoque certamine nec labores fugere, nec difficultates reformidare.
Neque propugnatur! soli sumus, quoniam virtuti constantiaeque Vestrae, Venerabiles Fratres , plurimum in omnes partes confidimus.
Ac non levi etiam vel solatio vel adiumento est voluntas et religio 'Romanorum, qui multis insidiis circumventi atque omnibus artibus sollicitati, tamen in obsequio Ecclesiae, in fide Pontificis maximi singulari fortitudine perseverant, nullumque locum praetermittunt demonstrandi quam alte eas virtutes insculptas animo retineant.
52
ALLOCUTIO
De Hierarchia ecclesiastica
instituta in Bosnia et Erzegovina.
Interea vero, quamquam in summis iis, quas diximus, et temporum et rerum difficultatibus versemur, tamen muneris Apostolici
memores, operam Nostram in re catholica vigilanter administranda
collocare, quantum licet, non praetermittimus; atque adiuvante studium Nostrum summa Dei benignitate, christianarum gentium utilitati servire pergimus. Quam ad rem libentes commemoramus
hoc loco collatas nuper in Bosniam et Erzegovinam curas. Cum
enim valde cuperemus rem sacram in iis regionibus melius ordinare
firmiusque stabilire , communicatis cum carissimo in Christo Filio
Nostro Francisco Iosepho Austriae Imperatore et Hungariae rege
apostolico consiliis, hierarchiam ecclesiasticam in iis provinciis constituendam curavimus. Huius rei caussa sedem urbis Seriensis,
quae Bosniensium urbium princeps habetur, Archiepiscopali et Metropolitana dignitate auximus , ac Verhbosnensem appellari iussimus: eidemque sedes episcopales tres, nempe Banialucensem, Mandetriensem seu Dumniensem, Mercanensem et Tribuniensem Kagugusini Episcopi administrationi concreditam, tamquam provinciales
adsignavimus et addiximus, earumque sedium Episcopos Archiepiscopi Verhbosnensis suffraganeos futuros decrevimus. Mandavimus
porro, Venerabiles F r a t r e s , ut exemplaria Apostolicarum Litterarum, quas de ecclesiastica hierarchia in memoratis regionibus constituta in luce edi iussimus, Vobis tradantur, ut ex iis varias rerum sacrarum in iis locis vices, et totam rei a Nobis gestae rationem intelligatis.
Hanc providentiae rationem a Nobis initam eo certe valituram
confidimus, ut inter Slavorum populos, qui lucem diligunt, gloriosis
eorum Apostolis et Patronis caelestibus suffragantibus, Christi religio ampliora incrementa suscipiat, ac tamquam ex fecundo semine
laeta salutis seges, Dei gratia fovente, succrescat ac floreat.
Confirmatio electionis
Patriarchae
Ciliciensis Armeniorum.
Nunc pergratum est referre ad Vos, Venerabiles Fratres, de recenti cooptatione Patriarchae Ciliciensis Armeniorum. Etenim luctuoso illo, quod nostis, fere sublato dissidio, patriarchali se digni-
ALLOCUTIO
S3
tate sponte abdicavit Venerabilis F r a t e r Antonius Hassun, cui ob

laborum ac virtutum merita romanae purpurae honorem deferendum censuimus. Quamobrem providimus , ut Venerabiles Fratres
Episcopi Armenii in Synodum congregati novum Patriarcham eligerent seu postularent. Coortis ex inopinato difficultatibus, rem distulerunt; sed tandem synodali conventu habito in aede honori sancti Nominis Deiparae sacra, die sexta superioris mensis, Venerabilem Fratrem Stephanum Azarian, Archiepiscopum Nicosiensem, in
partibus infidelium, Patriarcham Ciliciensem, Petri X nomine appellantes , maiore suffragiorum parte renunciarunt. Iidem deinde
Episcopi litteris die octava superioris mensis ad Nos datis , suae
observantiae testibus, omnia a se in hac electione gesta Nobis significarunt; atque intelligentes Patriarchalem dignitatem , omnem
vim et firmitatem suam a beato Petro Apostolorum Principe accipere, qui divina ordinatione agnis et ovibus praepositus claves regni caelorum communicandas ceteris solus accepit (1) , a Nobis,
ut par erat, per preces postularunt, ut Synodalem electionem Apostolica Nostra auctoritate confirmare vellemus. Id pariter suppliciter Nos rogavit Venerabilis Frater Stephanus Azarian Patriarcha
electus seu postulatus, qui epistola ad Nos missa die octava superioris mensis , una cum formula professionis fidei a se subscripta,
quam ad formam ab Urbano V I I I propositam coram Synodo edidit,
obsequii et devotionis sensus erga hanc Apostolicam Sedem luculenter exposuit, et in eius fide et auctoritate se perpetuo futurum
declaravit. Firma itaque fiducia est Nobis , Venerabiles Fratres ,
eumdem Patriarcham electum seu postulatum, qui in varietate munerum quae gessit, observantiae erga Romanam Ecclesiam, peritiae
in rebus agendis, constantiae in catholica unitate tuenda perspicua
argumenta semper exhibuit, omnem operam daturum, ut in eo amplissimo gradu quem obtinet, omnibus boni Pastoris partibus tum
verbo, tum exemplo, tum studio in animarum salute quaerenda, fideliter satisfaciat. Hac fiducia erecti, de consilio Nostrae Congregationis Fidei Propagandae Orientalium Ecclesiarum negotiis praepositae, precibus eiusdem electi seu postulati Patriarchae et Coepiscoporum eius annuendum censuimus, et eumdem Stephanum Azarian in Patriarcham Ciliciae Armeniorum Apostolica Nostra auctoritate confirmandum et canonice instituendum decrevimus.
Itaque auctoritate Omnipotentis Dei, sanctorum Apostolorum
(1) S. Optat. Milev. I. VIII.
54
ALLOCUTIO
Petri et Pauli ac Nostra confirmamus et approbamus electionem

seu postulationem a Venerabilibus Fratribus Episcopis Armeniis
Ciliciae factam de persona praedicti Archiepiscopi Stephani Azarian, quem absolvimus a vinculo fquo]tenebatur Ecclesiae Nicosiensi
in partibus infidelium, ac transierimus ad Patriarchalem Ecclesiam Ciliciae Armeniorum , praeficientes eum Patriarcham et Pastorem eidem Patriarchali Ecclesiae, prout in Decreto et Schedula
consistorialibus exprimetur, contrariis quibuscumque hon obstantibus. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.
Sanctissimus P a t e r , h a b i t a a l l o c u t i o n e , sequentes proposuit E c c l e s i a s :
PATRIARCHALEM ECCLESIAM AR-
MENIORUM Ciliciae, vacantem per
liberam renunciationem a Sanctitate Sua admissam R. P. D. Antonii Petri IX Hassun , qui

postea ad Cardinalatus dignitatem evectus est, titulo Vestinae
ss. Martyrum Vitalis, Gervasii
et Protasii; favore Rev. Patris,
D. Stephani Azarian Archiepiscopi Nicosiensis i. p. i. qui ab
Antistitibus Catholicis Ciliciae
rite electus seu postulatus est,
assumpto Stephani Petri X nomine.
Ad Ciliciae Patriarchatum
pertinent Armenii qui incolunt
Ciliciam , Armeniam minorem ,
Cappadociam et Syriam, insuper
et Mesopotamiam , quae tamen
Patriarchis in administrationem
data fuit ad beneplacitum Sedis
Apostolicae. Deinde vero ex eiusdem indulgentia illi etiam accessit universa ecclesiastica provincia Constantinopolitana Armen o r u m , olim a sa. me. Pio V I I I
erecta, et a sa. me. Pio P P . IX

patriarchatu Ciliciensi perpetuo
unita, Apostolicis litteris datis
die 12 Iulii an. 1867. Ex quo
Patriarcha Cilicien. non in Monte Libano, prout antea, sed in urbe Constantinopolitana residet,
ac eamdem Constantinopolitanam
Ecclesiam ordinaria iurisdictione
moderatur.
Promotus fuit in Patriarcham
R. P. D. Stephanus Azarian, qui
in Urbe Constantinopolitana natus die 31 Decembris 1826 , in
Pontificio Collegio Urbano educatus et sacerdotio auctus, ministerii ecclesiastici muneribus in
eadem civitate integre defunctus,
Vicariam Patriarchae potestatem,
difficillime etiam tempore exercuit, et ad archiepiscopalem Ecclesiam Nicosiensem i. p. i. a sa.
nie. Pio P P . IX promotus, catholicam unitatem a recentiori Armeniorum schismate discissam
strenue defendit, suamque devotionem Apostolicae Sedi compro-
PROPOSITIONES EPISCOPALES
bavit. Fidei professionem a sa.

me. Urbano V I I I Orientalibus
propositam rite emisit in synodo
Episcoporum Armenio rum,a quibus electus seu postulatus fuit,
eiusque formulam manu sua signatam ad Apostolicam Sedem
misit.
METROPOLITANAM
ECCLESIAM
CALARITAN. vacan, per obitum

bo. me. Ioannis Antonii Balma,
ultimi illius Archipraesulis apud
romanam curiam defuncti, favore
R,. P. Vincentii Gregorii Berchialla, Presbyteri Congregationis Oblatorum beatae Mariae virginis. Hic ex legitimis, catholicis,
honestisque parentibus Albae
Pompeiae progenitus, et in quinquagesimo octavo aetatis suae anno constitutus est. Presbyter Congregationis Oblatorum beatae Mariae virginis effectus et in sacra
theologia dudum doctorali laurea
donatus, suae Congregationis Procuratori s Generalis munere hucusque perfunctus est.
METROPOLITANAM
ECCLESIAM
VIENNEN, favore R. P. D. Caelestini Ganglbour, Ordinis s. Benedicti, Abbatis monasterii Kremsmuster.

METROPOLITANAM
ECCLESIAM
GOAN. in Indiis Orientalibus, vacan, per obitum bo. me. Ayris

d'Ornellas de Vasconcellos,ultimi
illius Archiepiscopi extra romanam curiam defuncti; favore R.P.
D. Antonii Sebastiani Valente,
presbyteri dioeceseos Beiensis, ad
55
praesentationem Serenissimi Portugalliae et Algarbiorum Regis

fidelissimi. Antonius Sebastianus
Valente ex legitimis, catholicis,
honestisque parentibus in Portu
s. Mariae, archidioeceseos Hispalensis, fortuito progenitus et in tricesimo sexto aetatis suae anno constitutus , penes Conimbrigensem
universitatem theologica in facultate Professoris munere perfunctus est.
ARCHIEPISCOPALEM ECCLESIAM
TYREN. sub Patriarcha Hierosolymitano in partibus infidelium

vacan, per obitum bo. me. Caroli
Iosephi Benedicti ab Argentau,
ultimi illius Archiepiscopi, extra
romanam curiam defuncti , favore R. P. D. Dominici Iacobini
presbyteri romani. Qui penes
Pontificium seminarium Romanum quondam linguae graecae
professor , ibique hodiedum studiis Praefectus adlectus, Congregationum ab Indulgentiis ac
sacris Reliquiis, supremae Inquisitionis, et ab Ecclesiasticis Negotiis Consultoris munere perfunctus est. Officialem olim in
Congregatione de Propaganda, in
Brevium secretaria Substitutum,
in ecclesiasticis negotiis a Secretis, et hucusque S. R. E. Bibliotbecarii agens vices, inter Sanctitatis Suae domesticos Antistites adscitus , atque ad praesens
usque patriarchalis basilicae Vaticanae Canonicus renunciatus
est.
56
PROPOSITIONES EPISCOPALES
decora tam et a primaeva erectione sua vacantem ; favore R. D.

petuo canonice unitas, vacan, per Sallustiani Crespo presbyteri arobitum bo. me. Caietani Eran- chidioeceseos Caracenss, seu s. Iaceschini, ultimi illarum E p i - cobi de Benezuela, ad praesentascopi , extra romanam curiam tionem, vigore Indulti Apostolici,
defuncti; favore R. D. Sebastia- perillustris Viri reipublicae de
ni G-aleati presbyteri Imolensis. Benezuela, vel Caracensis praesiSacro Presbyteratus ordine ac dis. Presbyteratus ordine et in sain utroque iure dudum docto- cra theologia dudum doctorali
rali laurea donatus, ad ecclesia- laurea donatus , in ecclesiasticis
sticas peragendas functiones se- obeundis functionibus apprime
dulum applicuit" animum. Inter enituit. Pluribus annis animapro-Synodales examinatores , ac rum curae addictus in Orti,
seminarii dioecesani Deputatos Tinaco et Caracas, cuius in seadscitus, Imolense in Cattedrali minario vices egit Rectoris , et
canonicus ad praesens usque re- ecclesiasticae historiae Professor
n u n c i a t i est.
ac ultimo etiam Rector. Caracense in urbe penes illam univerCATHEDRALES ECCLESIAS MELPHIEN. et RAPOLLEN. invicem per- sitatem sacrae theologiae Profespetuo canonice unitas, vacan, per soris, ad s. Annam Curionis, [todimissionem a R. P. D. Ignatio tiusque archidioecesis Provisoris,
Sellitti, ultro libenterque in ma- Vicarii in spiritualibus Generanibus Sanctitatis Suae peractam lis, atque Gubernatoris hucusque
ab eademque admissam, favore perfunctus est muneribus.
R. D. Iosephi Camassa presEPISCOPALEM ECCLESIAM SAMEN.
byteri Lyciensis dioecesis. Qui sub Archiepiscopo Ephesino in
sacro Presbyteratus ordine du- partibus infidelium, vacan, per
dum auctus, in ecclesiasticis obitum bo. me. Nicolai de Marperagendis functionibus sedulo tino, ultimi illius Episcopi extra
incubuit, et penes Lyciense semi- Romanam curiam defuncti,favore
narium sacrae theologiae profes- R. D. Benedicti Mariani presbysor hucusque renunciatus est.
teri Sublacensis Abbatiae, qui in
ECCLESIAM CALABOSIEN. seu DE Suffraganeum Sabinensem depuCALABOZO in ditione de Benezuela tatus fuit ad pontificalia ceteAmericae Meridionalis a sa. me. raque pastoralia munia in civitate
Pio P P . IX per Apostolicas lit- ac dioecesi Sabinense obeunda.
Pluribus annis pro dioecesiteras a Ad universam agri Dominici 'curam v datas nonis Mar- bus Montis Falisci, ac Viterbientii 1 8 6 3 Cathedralitatis honore sis Vicarii in spiritualibus GeCATHEDRALES ECCLESIAS MACE-
RATEN. ac TOLENTIN. invicem per-
m OPOSITIONES EPISCOPALES
neralis munere successive perfun.

ctus , ac postrema illa Sede vacante Vicarius Capitularis, atque
57
nuperrime Sacrosanctae Patria rchalis Archibasilicae Lateranensis Canonicus renunciatus est.
P e r Breve autem pontificium sequentes collatae fuerunt

Ecclesiae:
ECCLESIA ARCHIEPISCOPALIS A N -
CYRAN'. in partibus infid. R. P.

D. Fideli Suter, translato ex Ecclesia Rosalien. in partibus.
PORTEN. in statibus Americae foedere iunctis, erecta a Sanctitate

Sua, R. D. Ioanni Mac-Mullen
ex Archidioecesi Chicagien.
ECCLESIA ARCHIEPISCOPALIS STA-
ECCLESIA CATHEDRALIS TREN-
UROPOLITAN. in part. infid. R. P.

D. Massaia, translato e Cassia in
partibus.
TONEN. erecta a Sanctitate Sua,

R.D.Michaeli O'Farrell, Parocho
in civitate Neo-Eboraci.
ECCLESIA CLTHEDRALIS PORTUS
GRATIAE
R. D. Reginaldo Mac-
Donald Parocho e Pitou, Dioecesis Arichatensis.

ECCLESIA CATHEDRALIS
CROS-
SEN. R. D. Kiliano Flasch, Rectori Seminarii Salesiani apud

Milwaukee.
ECCLESIA CATHEDRALIS NOVAR-
IEN. R. D. Winando E. Wigger,

Parocho Missionis e Madison.
ECCLESIA CATHEDRALIS DAVEN-
ECCLESIA EPISCOPALIS MARTIA-
NEN. in partibus infidelium R. P.

Fr. Vincentio Pesci a Florentia
e Minorum Cappuccinorum , deputato Vicario Apostolico Patnensi.
ECCLESIA EPISCOPALIS THENE-
DEN. in part. infid. R. D. Iosepho

Fenouil, alumno Seminarii Parisii pro exteris missionibus, deputato in Vicarium Apostolicum
e Yun-Nan.
68
EX S. CONGREGATIONE CONCILII
MATRIMONII
Die
il
Septembris
1880,
et 29
Ianuarii
1881.
COMPENDIUM FACTI. Caietanum B. a e t a t i s suae vigesimum
q u a r t u m a n n u m agens e t M a r i a V . annos n a t a 1 8 , ambo Dioecesis R. in faciem Ecclesiae die 4 Maii 1 8 7 3 m a t r i m o n i u m

r i t e c e l e b r a r e n t , actu civili penitus praetermisso. E a d e m die
inceperunt individuam vitae consuetudinem ducere et consummationi m a t r i m o n i i operam d a r e ; sed per quatuor menses
frustra id t e n t a r u n t , dum M a r i a , uti asseritur, ad iura m a ritalia reddenda, incapax est i n v e n t a . Ipsa, ut cognosceret
qua ex causa o r t u m haberet eius i m p o t e n t i a , de consensu
m a r i t i , cum P a r e n t i b u s suis p e r i t u m in a r t e chirurgica consuluerunt ; qui censuit, p r a e v i a inspectione, puellam laborare
plena Atresi, et u t e r u m et vaginam deficere omnino. Caietanus id sciens s t a t i m ad domum p a t e r n a m remisit uxorem:
et p r i v a t a auctoritate coniuges sese s e p a r a r u n t quoad t h o rum et quoad habitationem ; (et h a n c separationem r a t a m
h a b u i t R m u s Archiepiscopus decreto proprio ad hoc emanato).
Die a u t e m 6 Decembris 1873 Caietanus a R n i o Archiepiscopo R . suppliciter petiit, u t nullum declararetur M a t r i m o n i u m ob impotentiam Mariae ad reddendum debitum coniugale,
prout ipse expertus fuerat, et prout C h i r u r g u s i u d i c a v e r i t ; ut
aliam mulierem in uxorem ducere posset. Sed ut prudentius
in re t a n t i momenti procederetur, alii duo Medico-Chirurgi,
probi ac fide digni, sub vinculo i u r a m e n t i , a C u r i a R e l e c t i
MATRIMONII
5&
fuere ad aliam inspectionem corporis puellae, a n t e q u a m i n i t i a r e t u r formaliter processus. Absoluta inspectione, dicti duo
periti in scriptis simul deposuerunt, M a r i a m impotentem esse
ad reddendum debitum coniugale.
P o s t hanc secundam inspectionem coniuges C a i e t a n u s
et Maria die 10 Ianuarii 1875 comparuerunt a n t e R m u m
D n u m V i c a r i u m foraneum et u n a n i m i t e r i n s t e t e r u n t pro d e claratione n u l l i t a t i s eorum matrimonii ; ut ipse Vicarius g e neralis Uteris datis die 29 eiusdem mensis t e s t a t u r .
T u n c Archiepiscopus m a n d a v i t , ut conficeretur formalis
processus ; sed h a b i t a ratione ad temporum tristitiam , ad
coniugum p a u p e r t a t e m , et ad m a x i m a m distantiam coniugum
a Curia episcopali, ipsemet Archiepiscopus casum exposuit
S. C. C. ac simul petiit, ut in conficiendo processu pro
nullitate m a t r i m o n i i , omitti possent examen testium septimae
m a n u s , et inspectio corporis m u l i e r i s . Cui responsum fuit
die 20 F e b r u a r i i 1876: Prout exponitur non expedire. I t e m
sub die 20 Maii eiusdem anni iterum responsum fuit: Erfoi
Patres
s.
Congregationis
Concilii haud
praeteriri posse
censuertcntj sive examen testium
septimae manus, sive solemnitates,
et
cautelas
iniunctas pro
inspectione
corporis
mulieris,
quae
substantiam
ipsam
probationis
afficiunt.
Omnibus igitur apte dispositis, actus processus ad n o r m a m Const. Bened. X I V Dei miseratione et ad n o r m a m
Instructionis editae ab S. C. C. 22 Augusti 1840 initiati fuer u n t . Caietanus regulariter citatus interrogatusque fuit; sed
M a r i a noluit amplius sese inspectioni formali subiicere, a t q u e
ab hac obstinatione removeri omnino non potuit. Dum autem
ad formam iuris et responsionis S.C.C.confciebatur processus,
Caietanus m a t r i m o n i u m civile cum alia muliere c o n t r a x i t .
Sub die autem 8 Novembris 1879 E m u s Archiepiscopus
t r a n s m i s i t ad S. C. C. actus processus, suppliciter p e t e n s , ut
Apostolica Sedes dispensare d i g n a r e t u r super solemnitate p r o cessus quoad inspectionem corporis mulieris, ob absolutam
reni t e n t i a m , q u a m ipsa pertinaciter opposuit.
Hisce habitis, et perspecta coniugum paupertate concessum
60
MATRIMONII
fuit causam oeconomice proponi cum voto theologi et canonistae et animadversionibus defensoris matrimonialis vinculi
ex officio, quorum synopsim d a m u s .
0igrei>tatio Sysioptica.
Inquirendum sibi, a i t iste, a n ex actis

processualibus, aliisque assequi posset certitudinem moralem
de inconsummatione m a t r i m o n i i . Et re quidem vera ex
depositione i u r a t a C a i e t a n i , e t t e s t i u m septimae m a n u s
ab ipso Caietano a d d u c t o r u m constaret, quod m a t r i m o n i u m non
solum non fuit c o n s u m m a t u m , sed neque c o n s u m m a r i pot u i t ob insuperabilem impotentiam puellae. Ex depositionibus Mariae a u t e m , p a r i t e r iuramento f i r m a t i s , videretur
r e t i n e n d u m , quod m a t r i m o n i u m fuerit revera c o n s u m m a t u m .
Ast Snchez lib. 7 de Impedim. Matrim, disp. 109 n. 9
a i t : Mulieri se cognitam a viro asserenti, est potius c r e dendum, q u a m viro n e g a n t i . . . V e r u m auctor ipse s t a t i m
s u b i u n g i t . . . nisi v i r convincat, eam per aspectum corporis
esse v i r g i n e m , tunc enim potius viro est fides h a b e n d a . >
In t h e m a t e a n i m a d v e r t e n d u m est,depositiones Caietani semper
fuisse concordes i n t e r se et cum depositionibus testium septimae manus; nedum illorum testium quos ipse Caietanus
adduxit, sed etiam cum depositionibus t e s t i u m , quos adduxit
M a r i a , dum actum est de facto consummationis. Indicium
proinde ex hoc erui posse v i d e t u r , v e r i t a t e m stare ex p a r t e
Caietani ; et coniuges i n t e r se non colludere, eoquod etsi a
m a r i t o separata m a n e a t mulier, t a m e n non desiderat dissolutionem vinculi m a t r i m o n i a l i s . Insuper assertiones et depositiones Mariae haud sibi invicem cohaerent.
Asseruit primo quod m e n s t r u a n u m q u a m h a b u i t , et q u a m vis aliquod desiderium a m p l e x u u m sessualium in se e x p e r t a
fuerit, ab ipsis postea a b h o r r u i t propter v e h e m e n t e m dolor e m , quem in t e n t a n d a copula p a t i e b a t u r . Deinde i n t e r r o g a t a
iudicialiter, ait: se m e n s t r u a r e g u l a r i t e r habere, neque abhorrere a copula,etiamsi dolorem e x p e r t a f u e r i t . I u r a t a vero peritia
C h i r u r g o r u m et eorum relatio, licet fuerint extraiudiciales, t a VOTUM THEOLOGI.
MATRIMONII
61
men m a g n i ponderis p u t a r i d e b e n t , quia iudiciali depositioni

M a t r i s M a r i a e conformes fuerunt. Ex. his enim constat M a r i a m
tali laborare incommodo, ob quod m a t r i m o n i i consummatio
impossibilis e v a d a t ; quum asseruerint aliquid vere e x t r a o r d i n a r i u m , quod nempe m u l i e r utero et v a g i n a c a r e a t . L o q u i t u r de hoc impedimento Zacchias lib. 9 Quaestionum
Medico-legalium Tom. 2 tit. 3 quaest. 5 n. 3. Dico se eundo quod coitus impedimentum consideratum a Canonistis
in muliere ob uteri clausuram, non semper est ob d u r i t i a m
et crassitiem eius partis quae hymen dicitur
sed aliud
genus clausurae fit interdum , sed rarius ab alia quadam
m e m b r a n a p r e t e r n a t u r a l i , ut etiam medici omnes f a t e n t u r
quae in paucis quidem reperitur, quia ut dixi res prae ternaturalis est. Quae m e m b r a n a , ait ille, si i n v e n i a t u r
prope e x t e r n u m u t e r i osculum, ac nullo foramine pervia sit,
ut in casu de quo agimus verificatur, impossibilis est m a t r i m o n i i consummatio. Hinc M a r i a sola omnino r e m a n e t in
suis assertioni bus , quae m a t r i m o n i i consummationem a d s t r u e r e videntur ; dum t a m e n contradictionibus i m p l i c a n t u r .
Quamobrem hic casus reponendus videretur in illorum n u mero, in quibus vir contra mulierem probat, non esse secut a m m a t r i m o n i i consummationem. Addi etiam potest quod
ait Snchez lib. 7 de matrim, disp. 107 n. 3. Quando
impotentia iudicio medicorum est e v i d e n s , i u r a m e n t u m
coniugum non est necessarium. In casu de quo a g i t u r
i m p o t e n t i a mulieris evidens fit ex iudicio medicorum.
Non est a u t e m posthabendum quod multi testes l o q u u n t u r
de conatibus viri ad copulam; ex quo dubium enasci posset
de consummatione sequuta. Ex his depositionibus t a m e n cons t a t v i r u m fudisse semen, absque t a m e n debita vasis mulieris
penetratione. Quo in casu Theologi communiter cogitant non
dari v e r a m m a t r i m o n i i c o n s u m m a t i o n e m ; quia ut ait La
Croix lib. 6 part. 3 n. 793... talis seminatio non sufficit
> per se, ut tales coniuges, modo n a t u r a l i censeantur fieri
u n a caro
Et Coscius de separat. Tori lib. 3 cap. 2
n . 230. Clarissimum est coniuges n u m q u a m f i e r i , nec esse
5
62
MATRIMONII
posse u n a m c a r n e m , si cum p e n e t r a t i o n e carnalis n o n i n > t e r v e n i a t copula.

Quod a u t e m i m p e d i m e n t u m hoc m a t r i m o n i u m praecesserit,
ex ipsius M a r i a e depositionibus eruere d a t u m est. In suis
contradictionibus fatetur t a m e n quod sicut iu ultimis, i t a in
primis conatibus ad copulam perficiendam, semper eumdem
dolorem p a t i e b a t u r . Stando enim iudicio medicorum a g i t u r
de m e m b r a n a , v a g i n a m occludente ; quae i m p e d i m e n t u m cons t i t u i t n a t u r a l e et intrinsecum. N a m quando constat de i m potentia n a t u r a l i et intrinseca, p r a e s u m i t u r quod praecesserit;
quia quod a n a t u r a inest, semper inesse v i d e t u r . Confirmatur
id a perpetua carentia m e n s t r u o r u m , quam ipsa medicis et
uni ex testibus confidentialiter fassa est, quamque eius m a t e r
sub i u r a m e n t o t e s t a t u r .
Adesse in t h e m a t e causas graves pro dispensatione m a t r i m o n i i r a t i , haud dubitare licet. Adest primo alienatio animorum; per quam causam ex theologis dispensatio i m p e t r a r i
potest. Neque reconciliationis spes affulget, ex quo praecipue
Caietanus a n i m u m et cor ad aliam convertit mulierem. Adest
etiam timor scandali : et revera m a g n u m g e n e r a t u r scandal u m ex eo quod C a i e t a n u s , dum adhuc alligatus r e m a n e t
M a r i a e , cum alia muliere m a r i t a l i t e r conversatur, sibique
u n i t a m r e t i n e t , ex contractu c i v i l i , quod m a t r i m o n i u m i n iuria v o c a n t .
VOTUM CANONISTAE. De nullitate matrimonii ex capite
impotentiae non constare satis, censuit Canonista. N a m A r chiepiscopus conficere nequivit, ob Mariae r e p u g n a n t i a m , actus
processus. Hinc haberi nequivit, ceu probatio plene concludens
de n u l l i t a t e huius m a t r i m o n i i , inspectio quam periti e x t r a iudiciales fecerunt. N a m ut inspectio haec, sit legitima p r o batio huius i u d i c i i , debet confici ad formam iuris; prout
docet Instructio S. C. C. diei 22 A u g u s t i 1 8 4 0 ( 1 ) . A t q u i
inspectioni peritorum m u l t a defuerunt; non fuerunt c i t a t a e
p a r t e s , nempe t a m coniuges, q u a m defensor m a t r i m o n i i ; d e fuit b a l n e u m , per quod meliori modo cognosci posset a r c t i (1} Habes eiusmodi Instructionem Vol. I, 439.
MATRIMONII
63
tudinis qualitas; aliaque m u l t a defuerunt. Haec o m n i a q u u m

sint praescripta ad detegendam v e r i t a t e m , afficiunt s u b s t a n t i a m probationis, ac proinde eius formam s u b s t a n t i a l e m . Et
ide"> eorum omissio v i t i a t i u s t a m probationem ac processum
ex P ir in gli tit. 11 de frigid, et male f. n. 33.
Cum autem dicta inspectio facta non fuerit i u x t a Const.
Dei miseratione, nempe vocando defensorem v i n c u l i , ideo
fit nullius vel insufficientis valoris . En constitutionis v e r ba....
Quaecumque vero, eo-(defensore) non legitime citato aut
intimato,
in iudicio peracta fuerint, nulla, irrita,
cassa declaramus, ac pro nullis, cassis,
ac irritis haberi
volumus
Quoad inconsummationem m a t r i m o n i i vero
censuit Canonista, ex tabulis processualibus constare , m a t r i m o n i u m in casu non fuisse c o n s u m m a t u m : idque e r u i t u r ,
ait iste, ex confessione i u r a t a viri, ex depositione i u r a m e n t o
firmata mulieris, ex testimonio septimae m a n u s , et ex i n spectione corporis mulieris facta a tribus peritis. Et q u a m v i s
testimonium hoc peritorum non sit plene concludens pro iudicio vero de n u l l i t a t e m a t r i m o n i i , m u l t u m valet ad comprobandam inconsummationem m a t r i m o n i i . Quia si probationes extraiudiciales in causis , in quibus stricte observatur
ordo iudiciarius v a l e a n t pro informatione ac instructione
mentis iudicis De Luca lib. 15 part. 1 de iudiciis disc. 33
n. 9, multo magis in hac causa v a l e n t , in qua post alias
iuridicas probationes, et extraiudiciales et suppletivae et a d miniculativae a d m i t t u n t u r ; non solum pro instructione ac
informatione m e n t i s iudicis, sed etiam in a l i a r u m probation u m explicationem ac confirmationem; et quia hoc t e s t i m o nium peritorum exactissime explicat ac confirmat id quod
deposuit M a r i a , quoad suam incapacitatem retinendi semen.
Et hic m i l i t a t -peritis in arte credendum est ad definiendas quaestiones etiam in iudicio. - L. penal, c. de iud.
Cap. Significasti de homicid. Ad excludendam omnino m a trimonii consummationem , haud obliviscendum est, uxorem,
vagina et utero c a r e r e , iuxta peritorum expositiones: et ideo
m a t r i m o n i u m huiusmodi m a n e t t a n t u m r a t u m .
64
MATRIMONII
Ast, prosequitur C a n o n i s t a , si adfuerint iustae ac urgentes

causae, peti potest ab Apostolica Sede dispensatio super
m a t r i m o n i o r a t o et non consummato. Quas causas adesse in
t h e m a t e non d u b i t a t Canonista, aiens : u n a ex causis i u s t i s
ac urgentibus ad dispensandum super m a t r i m o n i o r a t o est
- quando vir, omni conatu, quaerit uxorem repellere, absque
sanioris
mentis probabili spe, et cum sibi maxime displiceat, maiora scandala
secutura
timentur. - P e r h a n c c a u sam Pontifices reapse dispensasse super m a t r i m o n i o rato et
non consummato, p e r m u l t i referunt Canonistae. In casu nostro
h a n c adesse causam dubitare non licet ; n a m C a i e t a n u s ,
inito civili matrimonio cum alia, demonstrat suam absolut a m resolutionem non amplius sese reconciliandi cum uxore,
a qua solvi exposcit omni cum a n x i e t a t e . Alia etiam adest
causa in p e r m a n e n t i discordia inter nostros coniuges. H a n c
discordiam adesse in t h e m a t e abunde d e m o n s t r a n t t e s t e s :
quod a n t e m m u t u a discordia causa sufficiens sit pro dispensatione concedenda, i n t e r alios, habet Snchez lib. 2 disp. 16
num.
4.
P o t i s s i m a v e r o , i n t e r alias causas, q u a r u m i n t u i t u d i spensatio conceditur , ait Snchez loc. cit. n. 3 est gravis
timor scandali futuri,
quia
id cedit in magnum damnum
commune: et cum 'Snchez s e n t i u n t doctores. In t h e m a t e
p r a e t e r e a dispensatio consulit bono ac decori sacramenti m a t r i m o n i i . E x r e l a t i o n e enim peritorum e r u i t u r rationabiliter credi
posse iu uxore deesse v a g i n a m atque u t e r u m , et per consequens ipsam impotentiam esse p e r p e t u a m , et antecedentem.
H i n c concludit Canonista: quamvis in t h e m a t e deficiat
certitudo moralis de n u l l i t a t e m a t r i m o n i i , quia defuerunt p r o bationes plene concludentes , ut alias dictum fuit ; t a m e n
maior probabilitas, ex dictis, s t a t pro n u l l i t a t e m a t r i m o n i i
quam pro v a l i d i t a t e . Neque obstat cap. licet ex quadam iti
fine de testib. ubi h a b e t u r quod in dubio semper iudicandum
sit de valore m a t r i m o n i i ; quia huic difficultati respondit
Reiffenstuel lib. 4 tit. de frigid, et male f. n. 28 C u m
Abate et aliis doctoribus dicens illud p r o c e d e r e q u a n d o
MATRIMONII
65
m a t r i m o n i u m potest consummari et h a b e r e ' s u u m effectum,

bonum videlicet prolis, et remedium concupiscentiae. Non
item si hoc haberi nequit, prout fit existente periculo i m potentiae (1).
Ex quibus conclusit Canonista, per h a n c dispensationem
consuli bono ac decori sacramenti m a t r i m o n i i , saluti spirituali v i r i , quieti ac honori mulieris.
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS s . V I N C U L I . P r a e m i s i t defensor
atresiam seu perfectam a r c t i t u d i n e m in mulieribus e x t r a o r d i n a r i a m esse; et m o n s t r u m esse u t e r i et v a g i n a e deficientiam.

Quamobrem ab egregiis viris in a r t e medica, saepe declaratae
fuerunt illusiones, illorum medicorum opiniones qui a u t u m a r e n t
esse posse m u l i e r e m utero et vagina omnino c a r e n t e m . Quum
a u t e m in t h e m a t e haud constet probationibus concludentibus
de u t e r i et vaginae deficientia, agi nequit de n u l l i t a t e m a t r i m o n i i . Neque dicere licet m u l i e r a r c t a est et ad coitum i n capax; rgo m a t r i m o n i u m , saltem ex hoc capite, n u l l u m est.
N a m mulieris arctitudo impedimentum d i r i m e n s utique cons t i t u i t si n a t u r a l i s sit, antecedens et p e r p e t u a Snchez lib. 7
disp. 93 de matrim, qu. 2 ( 2 ) .
P e r i t i in a r t e medica, in t h e m a t e de q u a l i t a t e a r c t i t u d i n i s
n u l l u m proferunt iudicium, cum toti sint in deneganda uteri e t vaginae existentia. E x eorum t a m e n silentio e r u e r e
possumus, quod M a r i a , absque mortis p e r i c u l o , incisionem
p a t i q u e a t . N a m m e m b r a n a quae in illa inferius r e p e r t a est,
p r a e t e r n a t u r a l i s esse videtur, non admodum d u r a , sed mollis
(1) Etiam Coscius de separat, tor.
lib. 3. c. 2. n. 36. et seq. aliam adducit rationem ad iustificandum dispensationem dandam in dubio, ceu in themate u Tunc etiam, quia agitur de in ferenda iniuria et praeiudicio eidem sa cramento matrimonii, directa contraria
procedit regula, nimirum quod in du* bio standum sit pro exclusione matri monii: et viva ratione, quia i foro
n externo, in quo iudicat Ecclesia, tole rabilius et honestius est per canoniAeta, Tom. XIV. fase, O.LVI11.
eas leges et probationes, et iuxta disciplinam Ecclesiae matrimonium dissolvere, quam, nomine et iure matrimonii, occasionem incontinentiae praebere, et continuum confovere peccatum.
(2) Ex. cap. Fraternitatis de frigid^
et malef. deprehenditur qualis arctitudo
dici possit perpetua Nos tamen perspieaciter attendentes illud non ess
perpetuum, quod praeter miraculum,
per opus humanum, absque corporali
periculo, poterat removeri.
5
66
MATRIMONII
et prope v a g i n a e osculum p o s i t a ; ideoque ea esse, ut facile

curari possit. P r o i n d e ceu i m p e d i m e n t u m haberi nequire pro
m a t r i m o n i o dirimendo, si morbus curabilis sit, etiamsi illa
incisionem recuset. Quod si etiam h a c super re dubium aliquod oriri p o s s i t , haec sententia sustinenda foret ex comm u n i adagio : in dubio standum esse pro matrimonio.
Neque melioribus auspiciis res definiri potest per dispens a t i o n e m : n a m gravis enascitur difficultas ex actis t a m i n trinsece , q u a m extrinsece consideratis. Et ceteris p r a e t e r missis, a i t Defensor, deest omnino probatio pro non consumm a t i o n e m a t r i m o n i i ex corporis mulieris inspectione. Id grave
esse docet Snchez lib. 2 de matrim, disp. 13 n-. 1, 2,
cum inspectio corporis mulieris necessaria sit, ut credi possit
sponsis, se m a t r i m o n i u m non consummasse iurantibus : quia
agitur de
virgine,
quae
ut talis post aspectum apparere
potest.
Dici nequit in casu mulierem rcusasse inspectionem :
eam recusavit t a n t u m ne i t e r u m novis doloribus et molestiis subiiceretur ceu evenit quum chirurgi , per violentos
digitorum suorum m o t u s , u t e r u m in ea requirebant. At modo
a d m o n i t a quod inspectio fieret per obstetrices, et quidem
per visum et leves t a c t u s , ut unice constaret eam v i r u m
non fuisse e x p e r t a m , certe non recusare!. Et quidquid futurum
esset, saltem de inspectionis possibilitate iuridice constaret.
Inspectio a primo perito facta nil prodest, quia caret
omnibus requisitis a lege praescriptis ; nam a sponsae p a r e n tibus electus fuit et de inspectione facta fidem dedit, nullo
i u r a m e n t o firmatam. Ceteri ab Ordinario deputati absque
balneo fecerunt, neque seorsim, sed una simul inspectionem
fecerunt. Hinc si, etiam iudicio consultorum, ex hac inspectione concludens probatio haberi n e q u e a t , ex defectu form a e , pro definienda m a t r i m o n i i n u l l i t a t e , neque habetur pro
inconsummatione declaranda, Quae enim per Instructionem
S. O. C. definita sunt, sive de forma processus, sive de i n spectione corporis coniugum, v a l e n t , sive a g a t u r de verificanda impotentia, sive de verificanda inconsummatione.
MATRIMONII
67
Exclusa vero huiusmodi probatione, nulla alia r e m a n e t ,

nisi quae exurgere posset ex confessione c o n i u g u m ; quae
m u l t u m valet si conformis sit, i u r a t a , collusionem excludens.
A s t in muliere conformitas deest; ita ut qui inconsummationem defendere v u l t , accusat de mendacio m u l i e r e m ; quo
t a m e n iure nescitur, dum puella ab omnibus testibus dicatur
honesta atque religiosa. Alii dicunt eam , ingenii defectu,
errasse , dum respondit sese credere, iam m a t r i m o n i u m ex
commixtione seminum consummatum fuisse. Ex qua confessione potius eruenda est p r o b a t i o , quod vere m a t r i m o n i u m
c o n s u m m a t u m fuerit, neque agi queat de dispensatione concedenda.
Ait enim S. C. O. in
Valentinen, matrimonii
24 Martii 1764. De dispensatione iudiciorum fundamen tum et basis universa est, ut primo et manifeste constet
de matrimonio non consummato ; aliter in quocumque d u bio, t a m q u a m de re interdicta et supra h u m a n a m potesta tem posita, canones non loquuntur.
Quoad existentiam gravis causae loquendum haud est, a i t
defensor, existente dubio de matrimonii c o n s u m m a t i o n e . Q u a m obrem conclusit iste: quum nullum m a t r i m o n i u m d e c l a r a r i
nequeat ob impotentiam mulieris, de qua satis non c o n s t a t ;
et quum dispensatio concedi nequeat, quia de inconsummatione probatio sufficiens non adest, ideo omnis petitio r e i i cienda est.
Hisce praehabitis, proposita fuere enodanda
Dubia.
I. An
constet de nullitate matrimonii in casu.

E t quatenus n e g a t i v e .
I I . An
sit
consulendum
SSmo pro dispensatione super
matrimonio rato et non consummato
in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. Congr. re cognita, sub die 11 S e ptembris 1 8 8 0 respondere censuit :
Ad
1 Providebitur in secundo.
Ad II
Affirmative, vetito mulieri transitu ad alias nuptias,
inconsulta
s.
Congregatione.
68
MATRIMONII
R e p r o p o s i t a , de more, quaestio haec sub dubitandi form u l a : - An sit standum vel recedendum a decisis in casu.
Sacra eadem Cong. Concilii sub die 29 I a n u a r i i 1 8 8 1 .
respondit - In decisis. Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. R e q u i r i , p r a e t e r alia, seminum commixtionem et cop u l a m a p t a m ad generationem, ut vir et mulier per u n i o n e m c a r n a l e m fiant u n a caro ; et m a t r i m o n i u m c o n s u m m a t u m dici queat.
I I . Ideo i m p o t e n t i a m censeri, quatenus v i r vas femineum
p e n e t r a r e non possit, quamvis in illius i n t r o i t u semen effuderit.
I I I . P e r p e t u a m m e n s t r u o r u m c a r e n t i a m i n femina i n nuere impotentiae i m p e d i m e n t u m .
I V . M a t r i m o n i u m in t h e m a t e non fuisse c o n s u m m a t u m ,
evinci per confessionem i u r a t a m coniugum, per septimae
m a n u s testimonium et per corporis inspectionem, a t r i b u s
peritis a c t a m .
V. P e r dispensationes ab Apostolica Sede indultas consuli
bono ac decori sacramenti m a t r i m o n i i , saluti spirituali et
quieti coniugum; qui nomine et iure m a t r i m o n i i , existente
periculo i m p o t e n t i a e , occasionem haberent incontinentiae, et
continuum confoverent peccatum.
V I . Ideo existentibus in casu canonicis causis, dispensationem super matrimonio rato concessam fuisse, sub conditione t a m e n ne mulier ad alias t r a n s e a t n u p t i a s , inconsulta
s. Congregatione C. quoniam m u l t a adsunt indicia de e i u s dem perpetua et insanabili impotentia.
69
MATRIMONII
Die il Decembris 1880 et 9 Aprilis 1881
COMPENDIUM FACTI. Die
6 Aprilis a n n i
1870
Princeps
P e t r u s P. annos n a t u s 40 , Lutetiae P a r i s i o r u m a sex

circiter annis degens, emigrationis c a u s a , et Comitissa
Theodora vidua, eiusdem dioecesis, aetatis suae anno 3 8 , quae
dictam urbem paucis antea diebus petierat, ad m a t r i m o nium c o n t r a h e n d u m , de facto nuptias in p r i v a t a domo
cuiusdam sacerdotis Iosephi H. a quo nuptialem benedictionem
recepere, inter se i n i v e r u n t . P r i v a t a m quoque s y n g r a p h a m
contracti coniugii, suo aliisque duobus nominibus, qua t e s t i bus, subsignatam, praedictus Sacerdos Principi t r a d i d i t .
A t , ad t r a m i t e s sacrorum canonum ac Tridentini Concilii sanctionum, res processisse non videntur ; siquidem, uti
ex actis processualibus in Parisiensi curia exaratis colligitur,
neque Sacerdos erat proprius sponsorum parochus, neque
delegationem a proprio ipsorum parocho vel Ordinario obtin u e r a t , neque duo testes in s y n g r a p h a subsignata ritui n u ptiali adfuisse v i d e n t u r , sed t a n t u m mulier quaedam, Comitissae cubicularia.
Paucis a sic inito connubio elapsis diebus, coniuges B r u xellas p e r r e x e r u n t , animo inibi figendi domicilii, ubi degentibus, mulier utero gravis filium enixa est die 17 F e b r u a rii anni 1 8 7 2 .
V e r u m duos vel tres post anuos a pueri n a t i v i t a t e , de
validitate huius matrimonii suspicio exorta est, qua quidem
in dies excrescente, Princeps totis viribus adlaboravit, ut
coniugem Theodoram ad r e n o v a n d u m consensum coram p r o prio Parocho et testibus induceret, ipsaque constanter r e -
70
MATRIMONII
n u e n t e , se ab invicem s e p a r a r u n t , ac separati semper in

posterum p e r m a n s e r u n t .
Aliquo t a n d e m tempore t r a n s a c t o , Theodora archiepiscopalem C u r i a m Parisiensem a d i i t , petens u t m a t r i m o n i u m
ab ipsa cum P r i n c i p e contractum , nullum d e c l a r a r e t u r ;
et relatione facta Apostolicae S e d i , die 16 Iunii 1 8 7 9 ,
E m o Archiepiscopo P a r i s i e n s i commissum est, ut ad tramitem
Const.
Benedicti
XIV - Dei
Miseratione - procederet
ad
instruendam hanc causam matrimonialem, usque ad sententiam
definitivam.
E m u s Archiepiscopus iudicem delegavit ac t r i b u n a l r i t e
constituit, a quo actis ad exitum perductis, atque vinculi
Defensore minime contradicente, definitiva sententia l a t a e s t
qua n u l l i t a s m a t r i m o n i i , ob dirimens clandestinitatis i m p e d i m e n t u m fuit declarata. Ab hac s e n t e n t i a , protinus appell a v i t ad S. C. C. vinculi defensor ex officio.
r
Disceptatio synoptica.
COMITISSAE DEFENSIO. Ac in primis orator qui pro n u l l i t a t e p u g n a t , recolit impedimentum clandestinitatis, ad t r a dita per Scavini
Theol. Mor. tom. 4 pag. 509 edit. Paris.
situm esse in decreto Tridentini Concilii Sess. 24 cap. 1 de
Ref. Matr. quo praecipitur ut cuncta fidelium m a t r i m o n i a
celebrentur coram proprio P a r o c h o , vel alio Sacerdote de
ipsius P a r o c h i a u t Ordinarii licentia, et simul coram duobus vel tribus testibus; ac m a t r i m o n i a aliter contracta, irr i t a et n u l l a , coniugesque ad sic contrahendum inhabiles
omnino d e c l a r a n t u r ; ita ut teste s. C. C. penes F a g n a n u m ,
huiusmodi clandestina coniugia neque in sponsalia t r a n s i r e
possint.
I a m v e r o , cum a g a t u r in t h e m a t e de matrimonio c o n t r a cto in loco ubi T r i d e n t i n u m p r o m u l g a t u m fuit, cumque d e fecerint proprius P a r o c h u s , sive Sacerdos de P a r o c h i vel O r dinarii licentia, nec non bini saltem t e s t e s ; ambigendum
non esse a i t , quin huiusmodi m a t r i m o n i u m n u l l u m et i r r i t u m prorsus sit declarandum.
MATRIMONII
71
Quod autem de facto, subsumit, haec omnia in casu d e fecerint, ex i u r a t a coniugum, Sacerdotis qui m a t r i m o n i o
praefuit, ceterorumque testium unanimi depositione, abunde
colligi t e n e t . I u r a t a m porro coniugum depositionem maximo
in pretio habendam esse docet Baldus in leg, Testium ff.
de testih. n. 36; et sacri canones fidem habendam esse coniugum confessioni, de inconsummatione deponendum p r a e cipiunt, uti patet ex cap. Propostati 4 de probat. Conson a n t resolutiones S. C C . praecipue in Burdigalen. Dispensationis matrimonii diei 26 Februarii
1825%.In
summario.
Q u a n t i vero valeat conformis depositio omnium t e s t i u m ,
quavis exceptione maiorum, nemo est qui ignoret, cum duo
testes conformes plenam probationem faciant: L. Ubi numerus ff. de test.; Cap. Super hoc de renunc; Cap. In
nostra de test, et attestt. Quod si accedat ipsius rei i u r a t a
confessio, Sacerdotis nempe qui nuptiis benedixit, absque licentia parochi vel Ordinarii, res extra omnem dubitationis
aleam certo certius ponitur ; iudicialis enim rei confessio cui
testium omnium conformis depositio suffragetur, est regina
probationum, facit r e m manifestam, inducit notorium i u r i s ,
et h a b e t v i m sententiae et rei iudicatae : Fieiffenst. lib. 2
Decret, tit. 18 n. 62 et 64
Iamvero, prosequitur, ex hac unanimi et conformi i u r a t a
depositione coniugum, testium et Sacerdotis qui nuptiis b e nedixit, viginti d e s u m u n t u r , quae simul sumpta luce m e r i diana clarius d e m o n s t r a n t , m a t r i m o n i u m de quo in t h e m a t e ,
i r r i t u m et n u l l u m prorsus esse ob impedimentum clandestinitatis proprie dictae. Ac 1. constare sustinet mulierem t e m pore contractus matrimonialis Parisiis domicilium non h a buisse. Sane ipsa deposuit, se pridie t a n t u m diei n u p t i a r u m ,
Parisios ad ventasse, atque ad hoc adamussim ut m a t r i m o nium contraheret, et Bruxellas deinde r e v e r t e r e t u r , a n i m o
inibi figendi domicilii. Consonant depositiones P r i n c i p i s , S a cerdotis aliorumque t e s t i u m . E x quo concludit orator, mulierem,
tempore quo m a t r i m o n i u m contraxit, domicilium Parisiis non
habuisse.
72
MATRIMONII
2. Constare mulierem, e L i t h u a n i a venientem nulla secum tulisse m o n u m e n t a , quibus Sacerdos m a n d a t u m haberet,

adsistendi matrimonio, cui adstipulatur confessio ipsius S a cerdotis, dicentis nullam ad m a t r i m o n i u m contrahendum obtinuisse delegationem.
3. Constare quod Sacerdos H. neque a Curia Archiepiscopali Parisiensi delegationem acceperat.
4. Constare m a t r i m o n i u m hoc, vere fuisse contractum
die 6 Aprilis 1870 in aedibus Sacerdotis. P a t e r e ait ex
chartula, ab ipso Sacerdote t r a d i t a P r i n c i p i , post initum coniugium et ex depositionibus dicti Sacerdotis, viduae, P r i n cipis, nec non ex depositionibus aliorum t e s t i u m .
5. C o n s t a r e praefatum Sacerdotem, ad hoc electum fuisse
ab uno P r i n c i p e . Id deducitur ex confessione mulieris, Sacerdotis et Principis ipsius.
6. Constare Sacerdotem H. nullo unquam tempore fuisse
proprium P a r o c h u m sive P r i n c i p i s , sive viduae, tam in P o lonia quam P a r i s i i s . Hoc t e s t a n t u r coniuges et Sacerdos ipse.
7. Constare m a t r i m o n i u m ita secreto fuisse c o n t r a c t u m ,
sive ne prioris viri familia offensionem susciperet, sive ne
uxoris bona a Gubernio Russo t r i b u e r e n t u r fsco: ex eo quod
Princeps exui e r a t , et propter politicas vicissitudines d a m n a tus.
8. Constare ad secretum servandum, neque testes vocatos
fuisse, unamque t a n t u m puellam fuisse praesentem. Conson a t depositio Sacerdotis aientis se non exegisse praesentiam
duorum testium, duoque nomina testium in c h a r t u l a subsig n a t a , ab ipso conscripta ex arbitrio fuisse. Tandem conson a t depositio Principis t e s t a n t i s , praeter puellam S. neque
virum, neque servum, nec ancillam matrimonio, qua testes,
interfuisse.
9. Constare quod ad servandum secretum, m a t r i m o n i u m
hoc in regestis parochialibus t r a n s c r i p t u m non fuit, et illius
probatio pendebat a chartula,' quam Sacerdos Principi t r a diderat. Id eruitur ex depositionibus Sacerdotis ipsius, coniugum et puellae S.
MATRIMONII
73
10. Constare coniuges intentionem habuisse serio et libere m a t r i m o n i u m contrahendi.

1 1 . Constare mulierem, quaquaversus, in bona fide e x t i tisse, et retinuisse m a t r i m o n i u m valide fuisse contractum.
12. Constare ex hoc matrimonio n a t u m fuisse infantem
mense Februarii a n n i 1 8 7 2 . Hoc colligitur ex regesto b a p t i zatorum Ecclesiae parochialis s. Bonifacii in Ixelles, suburbio Bruxellensi, nec non ex conformibus depositionibus coniugum et testis D.
1 3 . Constare nonnisi post quatuor vel quinque a n n o r u m
spatium, dubium serio conceptum fuisse a coniugibus circa
matrimonii validitatem. Id deducitur ex depositionibus coniugum et testium, qui t e s t a n t u r nonnisi circa a n n u m 1875
vel .1870 huiusmodi dubium serio e n a t u m fuisse.
14. Constare, mulierem, cognita nullitate m a t r i m o n i i ,
statim a Principe recessisse. Hoc probat depositionibus ipsius
mulieris aientis, cohabitationem cessasse ab anno 1875 vel
1876, et testis D. deponentis eandem cohabitationem cessasse ab anno 1 8 7 5 .
15. Constare coniuges n u n q u a m consensum rnovasse, n e que inter se, neque coram proprio Parocho. Id evincere s t u det ex depositionibus coniugum et testium, qui fere u n a n i miter testati sunt, Principem omnem dedisse operam, ut m u tuus consensus coram proprio Parocho testibusque requisitis
renovaretur; sed mulierem constanter renuisse.
16. Constare coniuges numquam sanationem in radice
ab Apostolica Sede postulasse.
17. Constare mulierem iudicium instituisse n u l l i t a t i s
m a t r i m o n i i . Id evidenter probari tenet ex firma voluntate
ipsius mulieris petendi declarationem nullitatis, iudici P a r i siensi manifestata, nec non ex iudicis ipsius definitiva sent e n t i a , qua nullitas matrimonii declaratur.
1 8 . Constare mulierem modo non duci ad postulandam
declarationem nullitatis sui m a t r i m o n i i , eo quod aliud m a trimonium contrahere cupiat.
19. Constare coniugum reunionem esse impossibilem. Sane
74
MATRIMONII
mulier i n t e r r o g a t a de rationibus eam impellentibus ad n u l litatem petendam, respondit : defectus totius respectus, m i nae violentae Principis erga m e , meosque filios ; eius afFectata
impietas, electio institutoris pro meo filio, ad septam internationalem pertinentis, efficiebant ut eius violentiae continuo extimescere deberem. Adiecit e t i a m : c o n t e m p t u s , quo
prosequor principem, propter eius abusum fiduciae m e a e , n u m quam sineret ut unio haec apud ecclesiam i n s t a u r a r e t u r . Quae
omnia una ferme echo confirmantur a supradictis testibus, inter
quos D. Henszel deposuit se p l u r i m u m adlaborasse, ut coniuges ad concordiam et renovationem consensus adduceret;
sed incassum, quia mulier constantissime r e s t i t i t . Non difformi t a n d e m est depositio P r i n c i p i s .
2 0 . Constare demum non adfuisse collusionem inter coniuges, ad nullitatis sententiam obtinendam. Id deducitur ex
u n a n i m i depositione coniugum et testium, qui u n a n i m i t e r
declarant, P r i n c i p e m convalidationem, viduam, e contra, sent e n t i a m n u l l i t a t i s toto corde optare.
Ex i u r a t i s ergo, concludit orator, depositionibus coniugum,
Sacerdotis, qui nuptiis benedixit, puellae quae unice m a t r i monio a d s t i t i t , et omnium testium i n d u c t o r u m , luculentissime a p p a r e t , m a t r i m o n i u m hoc contractum fuisse absque p r a e sentia proprii P a r o c h i et saltem duorum testium, ideoque de
eius n u l l i t a t e ambigendum non esse. F o r t i u s id tenendum
p u t a t , si qualitates quae mulierem bellissime exornant, prae
oculis h a b e a n t u r . Ipsa enim, testibus Iudice Parisiensi et
aliis, est mulier christiana, ex. honorabili familia orta, h u manissima educatione decorata, aestimatione et veneratione
digna, pietati et christianae charitati in pauperes assidue
dedita. Iamvero mulieri probatae conscientiae, quae i u r a t ,
m a t r i m o n i u m clandestinum bona fide contraxisse, omnem
fidem adhibendam esse, praesertim cum alter coniux omnesque inducti testes in idem u n a n i m i t e r conveniant, u n a echo
docent doctores, tenuitque S. C. C. in Ianuen. Dispensationis
matrimonii, diei 27 Aprilis 1844 . Frustra. M a t r i m o n i u m
ergo, de quo in casu, vere et proprie, in sensu Ecclesiae,
MATRIMONII
75
clandestinum, fuisse colligit defensor ideoque ipso iure nullum

et irritum.
V e r u m t a m e n , prosequitur orator, puer n a t u s e x h u i u s modi m a t r i m o n i o , a coniugibus habito t a m q u a m valide inito,
dispositione iuris est legitimus. Sane, iuris dispositione, i l l e gitimi dicuntur filii ex copula fornicaria o r t i ; qui vero ex
iustis nuptiis, vel ex m a t r i m o n i o putative iusto orti s u n t ,
concurrente bona fide amborum coniugum, vel etiam unius
saltem ex eis, in favorem liberorum, legitimi dicendi s u n t .
P a t e t ex cap. 2 Qui filii sint legitimi, et docent Reiffenst.
eod. tit. num. 5; Schmalz g. h. tit. num. 16; De Luca de
dote disc. 145 num. 113.
Cum a u t e m in casu coniuges bona fide c o n t r a x e r i n t cor a m P r e s b y t e r o , qui nomine Ecclesiae eorum matrimonio benedixit, ambigendum non esse, edicit, de legitimitate filii.
P r i n c i p e m a u t e m in bona fide fuisse ex eo deducit, quod
ipse t e s t a t u s est se iudicasse
Sacerdotem principalia iuris
ecclesiastici
fundamenta
novisse.
At quidquid sit de bona fide Principis, dubitandum non
est, et nemo umquam dubitavit de bona fide Comitissae: et
hoc sufficit omnino, ex dispositione iuris, ad filium l e g i t i m u m
declarandum: secus e n i m , ad instar monstri, p a r t i m legitimus
et p a r t i m illegitimus esset ; quod concipi nullo modo potest,
ad t r a d i t a per Schmalzgr. loc. cit. Accedit etiam P r i n c i pem optare filium esse l e g i t i m u m , atque ob id saepius i n stetisse, ut mulier consensum renovaret. De l e g i t i m i t a t e ergo,
concludit orator, huius filii dubium oriri non potest.
DEFENSORIS SACRI VINCULI ANIMADVERSIONES. Conquerituriste, quod defensor apud Curiam Parisiensem nil egerit pro
validitate m a t r i m o n i i t u e n d a ; et postea tria in capita suas
animadversiones dispertitur, in quorum primo de actibus
processualibus; in secundo de facti certitudine ; in tertio d e m u m de iuris dispositione c e r t a t .
Ad p r i m u m igitur orationis caput deveniens, quaedam
in actis deesse sustinet, quae ad veritatem adstruendam i n dubie necessaria esse contendit. Totius revera quaestionis
76
MATRIMONII
cardinem reperiri debere t e n e t in agendi ratione Sacerdotis H.

qui vel sacrilegus vel mendax dicendus est. Ipse siquidem
matrimonio benedixit, in bona fide coniuges reliquit, et modo
m a t r i m o n i u m ipsum, ex defectu iurisdictionis, nullum declar a t . Age de praedicti Sacerdotis moribus, de quibus certo
certius in tali causa inquisitio e r a t p e r a g e n d a , nullum in
processu h a b e t u r v e r b u m , cum t a n t u m ille perhibeat exulasse a
p a t r i a atque fixisse P a r i s i i s domicilium, in paroecia s. P h i lippi. Neque ulterius Archiepiscopum, neque Vicarium gen e r a l e m , neque P a r o c h u m s. G e r m a n i , in cuius paroecia m o r a b a t u r sponsus, interrogato* fuisse constat, de concessa vel
non licentia eidem Sacerdoti, quam modo acceptam hic d e n e g a t ; neque demum a testibus in processu adductis a m u liere, unde hoc scirent, e x p e t i t u r ; cum de facto occulto a g e r e t u r quod ex sola Sacerdotis confessione cognosci poterat.
Sed prae ceteris graviorem defectum l a m e n t a t u r vindex in
omissione auditionis testium, qui subscripti e x t a n t in fide
M a t r i m o n i i , e x a r a t a m a n u ipsius presbyteri. Omissionem enim
huiusmodi nullimode excusari posse t e n e t ; quandoquidem ipse
Sacerdos fatetur eosdem defuisse in matrimonii celebratione
et dein, ne forte in contradictionem incideret, asserit ipsis
patefecisse fraudem, et eos hanc adprobasse. Tandem a n i m a d v e r t i t quod mulier epistolam anno 1878 sibi a presbytero H. conscriptam iudici exhibuit, deque hac presbyter i n quisitus reposuit scripseram hanc l i t t e r a m , ut accusationem
a v e r t e r e m , qua dicebatur me spoliare fortunis voluisse Comitissam, favore P r i n c i p i s . Ex hac porro responsione dubium
oriri, u r g e t , quandam collusione m intercessisse inter mulierem et Sacerdotem, vel saltem, i n t u i t u querimoniarum m u lieris, eumdem t u r p i t e r m e n t i r i . H a r u m a t vero l i t e r a r u m ,
quae m a x i m a m afferre lucem p o t e r a n t , ne exemplar quidem
in actis reperiri queritur. Quare ex iis omissionibus deducit
non omnia in luce clarescere; subindeque iudicii comperendinationem ex tot tantisque substantialibus in processu defectibus a S. C. decernendam esse concludit ad hoc ut p r o cessuales actus expleantur.
MATRIMONII
77
Ad secundum caput deinde progrediens, totus in eo est

Matrimonii Defensor ut certitudinem celebrati coniugii a s serat, t u m ex fide authentica celebrationis, e x a r a t a m a n u
Sacerdotis, qui ritus omnes Ecclesiae adhibuit ; t u m ex facto
coniugum, qui ex die celebratarum n u p t i a r u m iuribus m a trimonii operam dederunt, et filium inde o r t u m , ut l e g i t i m u m inscribi c u r a r u n t in regestis baptizatorum ; t u m denique ex facto ipsius Sacerdotis, qui praeter testimonium
exhibitum ad famam sponsorum praecavendam, P a t r i n i m u n u s
in baptismate pueri explevit. Donec ergo contrarium non
evincatur, actus ille pleno in suo robore m a n e a t oportet,
iuxta t r i t a m iuris regulam : actus quilibet in sua e x t e r n a
forma legalis est s u s t i n e n d i s , nisi aliter evidentissime dem o n s t r e t u r . Evidentissimas autem probationes in contrarium
minime adesse prosequitur. Quandoquidem inverisimile est,
sacerdotem ad matrimonii benedictionem processisse absque
ulla delegatione, quum scire deberet, m a t r i m o n i u m clandes t i n u m , ubi T r i d e n t i n u m p r o m u l g a t u m est, nedum illicitum
esse, sed etiam nullum et sub g r a v i prohiberi. Hisce s t a n tibus, iuxta criminalis iuris t r a c t a t o r e s , non facile a d m i t t i potest quempiam grave patrasse crimen, nisi impulsum a g r a v i
et sufficienti c a u s a ; quae quidem cum in Sacerdote adfuer i t , dicendum esset eumdem imbecillitate et ignorantia l a borare. Sed etiam hoc excluditur ex testimonio Principis
qui Sacerdotem declarat aestimatione dignum, et principalia
iuris ecclesiastici fundamenta noscere. Cum itaque neque
corruptioni, neque m e t u i , neque ignorantiae a u t imbecillitati
t a n t u m facinus tribui posse constet, inverisimile esse concludit illud p e r p e t r a t u m fuisse a praefato Sacerdote, subindeque adeo labili et levi fundamento adstrui nequit m a t r i monii n u l l i t a s .
Neque ad haec obiici valet ipsius Sacerdotis i u r a t a confessio, se nempe matrimonio interfuisse absque P a r o c h i et
Ordinarii licentia. Quum autem adsit causa mentiendi in
Sacerdote, pro nihilo habenda est ista confessio - Sacerdos
enim novit querimonias mulieris in v i r u m et in seipsam.
78
MATRIMONII
Accusabatur Sacerdos quod conciliavisset istud m a t r i m o n i u m in u t i l i t a t e m viri et in d a m n u m mulieris. Ideo s c r i bens ad mulierem indicavit modum quo libertatem suam r e cuperaret. Compescuit n a m q u e mulieris querimonias, ne s i bi d a m n u m inferret, m a t r i m o n i u m c o n t r a c t u m nullum fuisse,
ex defectu iurisdictionis, ipsi declarando ; dicendum ergo a d fuisse causam d m e n t i e n d u m , cum prorsus a l t e r a non a p p a r e a t ad m a t r i m o n i u m scienter sacrilege celebrandum. I t a que ut hoc sacrilego reveletur crimine, illud eidem i m p u t a n d u m superest, cuius causa evidens apparuit.
Minusque regerere fas est, sacerdotis assertionem comprobari t e s t i u m depositionibus, ad quos confugit mulieris
defensor. Siquidem ex ipsis plerique se hoc nescire respondent, unus vel a l t e r se hoc credere, duo t a n t u m m o d o positive
d e n e g a n t , neque nescitur unde h a n c cognitionem isti hauser i n t , cum a g a t u r de facto vel potius de omissione actus, qui
u n i sacerdoti innotuit, et super quo a l t u m silentium t e n u i t .
Denique, pergit, veluti ad u l t i m a m naufragii t a b u l a m
confugiens mulieris P a t r o n u s , concordem coniugum, u n a cum
famula, assertionem evincere m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m , ex t e stium defectu in celebratione. Grave hoc esset, inquit m a trimonii defensor. Sed quid? cum in s y n g r a p h a e x a r a t a
ipsius Sacerdotis m a n u , testes nominati et obsignati r e p e r i a n t u r ; neque in c o n t r a r i u m suppetit r a t i o , eo quia ad d e ponendum non i n v i t a t i , cum in vivis adhuc sint. Si sponsi
testes h a u d v i d e r i n t , poterit hoc ex industria Sacerdotis r e peti, ut t i m o r i Principis consuleret, ne m a t r i m o n i u m rescir e t u r : quae hypothesis licet excludi velit ex illorum t e s t i monio : t a m e n illa posita, subiective vera esset coniugum
famulaeque assertio, non v e r a et falsa obiective.
Ad t e r t i u m denique suae orationis caput descendens b r e v i t e r Defensor, a n i m a d v e r t i t actus sacramentales, ad quos
r e q u i r i t u r Ecclesiae iurisdictio, Ecclesiam supplere, si adsit
in sponsis bona fides, ut t r a d i t Pontus de Matrimonio lib. 5
cap. 20: q u a m in t h e m a t e plenius adfuisse, a r g u m e n t i s ex
facto deductis, d e m o n s t r a t .
MATRIMONII
79
T a n d e m a n i m a d v e r t i t legem ecclesiasticam a d m i t t e r e
epikejam, q u a m quidem T r i d e n t i n u m ipsum non e x c l u d i t ,
adeo ut quando quis non possit ad proprium parochum a c cedere , contrahere sufficiat coram duobus testibus et quolibet Sacerdote : quod confirmatur doctrina G u r y de Matr.
num. 483, et s. C. Congregationis responsione diei 22 Aprilis 1795 a P i o VI adprobata. A u t u m a t autem m e t u m , quo
a u g e b a t u r sponsus, casum constituere, quo recursus ad p r o prium parochum v e t a b a t u r . Quibus semel admissis e x u l a r e
prorsus cogitur difficultas de deficientia testium ; quia certo
certius alter e r a t coniugum famula, alter vero ipse presbyt e r , utpote qui m u n e r e parochi in casu non amplius fungebatur.
His praemissis propositum fuit diluendum
Dubium.
An
sententia
confirmanda
vel
Curiae
Archiepiscopalis
infirmanda
in
Parisiensis
sit
casu.
RESOLUTIO.Sacra Cong.Concilii, re discussa sub die 11 Decembris 1 8 8 0 , respondere censuit :

Firma
remanente
susceptae prolis
legitimitate, sententiam
esse
confirmandam.
I m p l o r a t a a u t e m nova audientia per vinculi defensorem,
i t e r u m causa discussa fuit, die 9 Aprilis 1 8 8 1 sub hoc d u b i o An sit standum vel recedendum a decisis in casu. - Et
responsum paruit - In decisis.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. Ubi T r i d e n t i n u m publicatum fuit, nulla atque i r r i t a

declaranda esse m a t r i m o n i a , quae inita fuerint absque proprio
P a r o c h o , sive Sacerdote, de P a r o c h i a u t Ordinarii licentia,
et absque duobus saltem testibus.
I I . Neque proprium P a r o c h u m haberi posse, quoties deficiat
domicilium, a u t quasi domicilium c o n t r a h e n t i u m .
80
MATRIMONII
I I I . In t h e m a t e omnia haec defuisse, constare ex i u r a t a

et unanimi depositione coniugum, sacerdotis qui m a t r i m o n i o
praefuit, aliorumque t e s t i u m .
I V . De l e g i t i m i t a t e prolis e n a t a e ex matrimonio i n v a lido h a u d esse d u b i t a n d u m , quoties in celebratione eiusdem
m a t r i m o n i i bona adfuerit fides, ex p a r t e saltem unius ex
contrahentibus ( 1 ) .
(1) Confer. Vol. XII pag.422.
I N T E R P R E T A T I O N I S R E S C R I P T I (1)
Die
14
Augusti
1880.
COMPENDIUM FACTI. P e t r u s Nicolaus Canonicus Ecclesiae

Cathedralis P. s u r d i t a t e aliisque incommodis, ex aetate prope
octogenaria laborans, post laudabile servitium 31 a n n o r u m ,
qua P a r o c h u s , et 20 a n n o r u m , qua Canonicus, die 20 Maii
a n n i 1879, u l t r o libenterque assentientibus R m o Episcopo
et Capitulo Ecclesiae Cathedralis, a S. C. Congregatione
i n d u l t u m dispensationis a chorali servitio obtinuit, ad triennium,
amissis
distributionibus
inter
praesentes
tantum.
At vero circa huius rescripti interpretationem discrepantia exorta est i n t e r I n d u l t a r i u m et Capitulum, siquidem
contendentibus Canonicis, P e t r u m Nicolaum non obstante
indulto, t e n e r i ad hebdomadas faciendas, nec non ad celebrationem
omnium
Missarum
conventualium,
quibus
jpro sua vice singuli Capitulares tenentur; ipse e contra
se ab huiusmodi oneribus prorsus exemptum e x i s t i m a t . Qua(!) Confer. Vol. VI pag. 414 et 421.append. VIII.
INTERPRETATIONIS RESCRIPTI
81
propter controversiam ad S. C. C. detulit petens u t r u m

cogi possit ad
celebrationem per se, vel per alios
Missarum conventualium,
et
aliarum
in feriis seti vigiliis celebrandarum,
intra
praedictum
triennium.
Disceptatio synoptica.
IURA INDULTARII. AC in primis constat, indulta abessendi

a chori servitio pro diebus et horis ratione m u n e r u m , sive
ad c e r t u m t e m p u s , infirmitatis causa, passim concedi a S. C.
Congregatione. Hoc a u t e m secumfert i n d u l t u m abessendi,
ut eo praeditus omnes fructus capiat., et distributiones ordinarias, ad t r a d i t a per Bonifacium VIII in cap. un. de
Cleric. non resident, in 6; ubi Pontifex post vetitas Clericis
residentibus, sed divinis officiis non interessentibus, q u o t i dianas distributiones, illos ab hac censura excipit, quos infirmitas, seu
iusta
et rationabilis corporis
necessitas,
aut
evidens Ecclesiae utilitas ecocusaret. Quae quidem i u s t a et
rationabilis corporis necessitas t u m m a x i m e valere debet,
cum per supremum s. Sedis iudicium recognita, t a m q u a m
causa sufficiens indulto concedendo h a b i t a fuerit. Quare nihil
m i r u m , si in h a n c sententiam constanter iudicaverit S. C. C.
uti in Viterbien. 26 Augusti 1628, in Romana 13 Maii 1651,
in Romana
19 Aprilis
1692,
in Leodien.
Iurium Parochialium 19
Aprilis
1704,
et in Mantuana
Iubilationis
16 Martii
1737.
Inde etiam sequitur ut indultarius percipiat emolumenta
anniversariorum quae fiunt in anno, nisi expresse aliter
testato res disposuerint, ut in Novarien. Iubilationis 19 Novembris 1781, et in Lnen. Sarzanen. Iubilationis 30 Aprilis 1684. Nihilominus immunis est ab omnibus oneribus et
functionibus canonicalibus, ita ut nec per se, nec per alium
ad eas implendas t e n e a t u r , u t i praesertim de Missa convent u a l i respondit s. Congregatio in Aquipendii, Iubilationis
23 Martii 1697, et in Senen.
Celebrationis et Applicationis
Missae Conventualis 12 Maii 1759; imo nec ad residendum
Acta, Tom. XIV. fase. CLVIIL
96
82
t e n e t u r , ut in s.
Angeli in Vado 15 Aprilis 1690, in
Patavina Iubilationis
9 Iunii
1714, et in
dubiis iubilationum
17 Decembris 1718 ad V dubium. Ex quo concludendum, Canonicum P e t r u m Nicolaum,intra t r i e n n i u m i n d u l t i ,
non teneri ad hebdomadas faciendas, nec ad celebrationem
Missarum conventualium, vel de feria aut vigilia, sive per
se sive per alium; et nihilominus lucrari distributiones ordinarias.
Neque obstat quod duo Canonici iubilati eiusdem Ecclesiae
Cathedralis ab huiusmodi oneribus non e x i m a n t u r ; secus
enim de iubilationis, ac de temporaneae exemptionis indulto
iudicandum est. De indulto siquidem iubilationis iuxta communes normas; de peculiari autem temporaneae exemptionis
g r a t i a iuxta clausulas a S. C. appositas ratio habenda est.
Neque consuetudinis vim obiicere licet, cum ea adeo recens
sit, ut nonnisi anno 1872 initium sumpserit.
IURA CAPITULI. Ex altera parte Capitulum contendit,
Canonicum i n d u l t a r i u m d u r a n t e triennali indulto teneri sive
per se, sive per a l i u m , ad hebdomadas faciendas, nec non
ad celebrationem Missarum conventualium, de feria et vigilia,
quibus pro sua vice singuli Capitulares t e n e n t u r ; et ab eo
lucrandas t a n t u m m o d o esse distributiones, quae ex propria
dotatione seu praebenda deducuntur, non vero eas quae ex
ceterorum fallen tus, vel ex anniversariis et aliis fundationibus proveniunt, nisi choro adsit.
Quod ut probet, recolit iubilationem non esse de iure
communi, sed introductam ex peculiaribus aliquarum E c c l e siarum s t a t u t i s , quae t e s t a n t e Benedicto X I V Inst. Eccl. 107
n. 64, m i n i m e censuit Gregorius X I V improbanda. I u r a
ergo et onera iubilati ex constitutionibus et consuetudine
cuiusque Ecclesiae v e n i u n t dimetienda. Constitutiones Ecclesiae P. licet hac de re nihil decernant, accessit t a m e n consuetudo, cuius vi duo Canonici, qui iubilationis i n d u l t u m a
Capitulo simul et ab Episcopo assecuti fuerunt, hebdomadis
et omnibus Missis conventualibus t e n e b a n t u r vel per se vel
per alios, et t e n e t u r adhuc unus ex eis qui superstes est,
83
a t q u e in a e t a t e plusquam octogenaria c o n s t i t u t u s . E r g o , concludit, etiam Canonicus P e t r u s iisdem oneribus subiacere debet.

F o r t i u s , subdit, conclusio procedit in t h e m a t e , cum non
a g a t u r de Canonico iubilate), bene vero de simpliciter exempto
ad t r i e n n i u m , qui a e q u i p a r a n d i ^ videtur infirmis, quique
proinde nonnisi de beneficiis eisdem, a iure impertitis gaudere
debet. Cum a u t e m infirmus hebdomadis et Missarum celebrationi vel per se vel per alium teneatur,, neque Canonicus
P e t r u s huiusmodi onere levandus v i d e t u r .
Quo posito, duo onerum genera Canonicatibus Ecclesiae
i n h a e r e n t i a d i s t i n g u i t : alia quae praebendae fructus directe
et per se afficiunt, et a quibus si quis e x i m a t u r , non solum
labor non exiguus, sed e t i a m g r a v a m e n pecuniarium ceteris
Canonicis accrescerei; alia vero qua*} nonnisi levem laborem
personalem ipsis imponunt. P r i o r i generi accenset hebdomadas
et Missas, quae per t u r n u m celebrantur ab omnibus Canonicis; secundo vero quaedam alia servitia, quae sive a iure,
sive a peculiaribus Ecclesiae s t a t u t i s , Canonicis i m p o n u n t u r .
Iam vero, licet Canonicus P e t r u s in v i m obtenti rescripti exemptus dici valeat ab oneribus secundi generis; a
prioribus t a m e n solutus non videtur, secus enim ceterorum
Canonicorum labor a u g e r e t u r , et eorum reditus ac proventus
i m m i n u e r e n t u r . Sciendum enim est in Ecclesia Cathedrali P.
n u l l a m esse massam communem, nullos reditus peculiares
ex quibus d e t r a h a t u r stipendium Missarum conventualium et
a l i a r u m quae per t u r n u m d i s t r i b u u n t u r , sed unumquemque
Canonicorum illas celebrare et applicare sumptibus propriis,
seu aere proprio. Quapropter si Canonicus P e t r u s , in v i m
obtenti indulti exemptus evaderet a supradictis oneribus, et
nihilominus distributiones ordinarias perciperet, sequeretur
quod ipse nonnisi commodum, ceteri vero nonnisi incommodum p e r s e n t i a n t , ad sua enim eiusque onera adimplenda t e n e r e n t u r . H i n c concludit, privilegium ab Induitario obtent u m , utpote odiosum, stricte i n t e r p r e t a n d u m , e t Canonicum
P e t r u m ad supradicta onera sive per se sive per alium a d i m plenda, adigendum esse.
84
Hisce u t r i n q u e perpensis, E E . P P . iudicio remissum fuit

decernere quonam responso d i m i t t e n d u m esset
nubium
An
Canonicus Petrus,
intra
triennium indulti, teneatur
per se vel per alium ad hebdomadas faciendas, nec non
ad celebrationem
Missarum conventualium,
vel
de
feria
aut vigilia in casu.
RESOLUTIO. Sacra C . C . sub die 1 4 Augusti 1 8 8 0 , r e
perpensa, censuit respondendum:
Negative
quoad
hebdomadas.
Affirmative
quoad
celebrationem
Missarum.
Ex
HIS
OMNIBUS
COLLIGES:
I. E r u i ex Benedicto X I V de Synod. Dioec. I. 13 cap. 9

n. 15, obtinentem iubilationem habere ius ad omnes p r a e bendae fructus, dum non t e n e t u r amplius choro interesse,
neque residere in loco ubi obtinuerit chorale beneficium.
I I . I n d u l t u m iubilationis t a m e n concedi uti praemium
q u a d r a g e n a r i i servitii choralis, laudabiliter praestiti: quo
cessante, cessat huius remunerationis causa.
I I I . Eiusmodi indulto d o n a t u m , i m m u n e m esse ab o m nibus oneribus et functionibus canonicalibus : ita ut n e que per se, neque per aliam personam his satisfacere t e neatur ( 1 ) .
I V . Adiuncta t a m e n specialia aliquando efficere posse, ut
i n d u l t u m non habeat plenam remunerationis r a t i o n e m , et
aliquas limitationes accipere queat.
V. Ideo in t h e m a t e dum i n d u l t a r a i s e x i m i t u r ab hebdom a d i s , obligatur ad celebrationem Missarum conventualium,
de feria et de vigilia, quia cum non adsit Massa communis
pro Missarum eleemosynis, quilibet aere proprio applicat.
(I) Sacra C. Congr. in Aquipendii
Iubilationis 23 Martii 1696 respondit, inultarium non teneri ad Missam conTentualem: et in nna Civitatis Castel-
lanae 29 Nov. 1776 censuit, eumdem non

teneri ad peragendam hebdomadam, sicut ceteri canonici.
85
EX 8. CONGR. EPISCOPORUM ET REGULARIUM
S U P E R RESERVATIONE PENSIONIS
ET BENEPLACITI
APOSTOLICI
Die 17 Decembris 1880
COMPENDIUM FACTI. A n n o v o l v e n t e 1 8 6 9 p a r o e c i a s . M i c h a e -
lis A r c a n g e l i , oppidi R. vacans effecta est. Municipium B.

cui ex i u s p a t r o n a t u s parochi nominatio p e r t i n e t , concursum indixit: et publico in concursu indicto, monitum v o l u i t
parochum eligendum, praeter alia onera, futurum subiectum
obligationi solvendi a n n u a s libellas 3 0 0 , aequas in p a r t e s
dividendas: et pro u n a p a r t e , hoc est pro libellis 150, d e stinanda* m a n u t e n t i o n i iuvenis pauperis studiorum causa,
pro alia p a r t e > seu pro reliquis libellis 150 assignandis
c a p e l l a n o q u i in Ecclesia s. Mariae ab A n g e l i s , festis diebus
Missam celebraret.
Hisce constitutis oneribus, sacerdos Ioseph paroeciam
o b t i n u i t , qui pensionis solvendae n o t i t i a m h a b u e r a t , eiusque
solutionem Iubens volens pollicitus e r a t . Cum vero nonnisi
intercedente Beneplacito Apostolico huiusmodi onera p a roeciis imponi q u e a n t . Episcopus E cui oppidum R. subest,
in Bullis canonicae institutionis Iosephi favore expeditis,
cavebat expresse Nobis curae e r i t , quandocumque
apud Pontificem, qui p r i v a t i v a pollet potestate, implo r a r e super bona Paroeciae pensionem a n n u a m p e r p e -
86
SUPER RESERVATIONE PENSIONIS
t u a m t e r c e n t u m libellarum, aeque p a r t i e n d a m , i u x t a id
quod Nobis a n n u e n t i b u s , ac Pontificiam approbationem
r e s e r v a n t i b u s , n o t u m factum est publice ab ipso Municipio
iis omnibus qui ad praefatam paroeciam concurrere existimarunt.
N u m approbationem de qua loquutus est Episcopus,
u n q u a m ipse obtinuerit a Pontifice, saltem o r e t e n u s , h a u d
constabat, deerant enim in Curia documenta. Constat sed in
facto pauperem iuvenem oppidi R ab anno 1870 Seminarium
ingressum fuisse; et P a r o c h u m Iosephum semestris pensionem
die 20 Decembris 1812 rependisse. Insequenti t e m p o r e , cum
a Seminarii moderatoribus pensio pluries petita esset, opponebat P a r o c h u s , modo Beneplaciti Apostolici defectum,
modo r e d i t u u m parochialium t e n u i t a t e m , qui nec congruae
sui sustentationi satis e r a n t . Quare Seminarii moderatores
S . C . E p . e t R e g . supplices adierunt postulantes I u t e x
pontificia
gratia pensio
confirmaretur,
quam
forsan
oretenus Sa. Me.
Pius IX approbavit; 2 decerni: an posito
quod a Pontifice gratia concedatur, rebus ita se habentibus,,
prouti
narratae sunt, pensiones
insolutae rependendae sint,
et in qua summa solutio locum habere debeat.
Ordinarii informatione requisita, aliisque omnibus ad exit u m perductis, quae moris s u n t , causa coram plena C o n g r e gatione proposita est.
o
Disceptatio Synontiea
QUAE SEMINARII
MODERATORES ARGUMENTA
ADDUCERENT.
I n d u b i u m esse in facto, aiebant i p s i , parochum Iosephum

onus in se suscepisse , cum paroeciam obtinuit, pensionem
solvendi a n n u a m libellarum 3 0 0 . Id enim n o t u m fecit o m nibus Municipium R . i n ipsamet concursus indictione. E r g o
certum p a r i t e r esse, Iosephum ad pensionem solvendam t e n e r i ,
quae onus constituit in continenti ab eo a s s u m p t u m , eo ipso
quod in paroeciae possessionem immissus fuit.
Nec valide ab eo obiici parochialium r e d i t u u m t e n u i t a t e m :
misso n a m q u e quod n u l l a m reditus diminutionem passus esset
87
a die quo paroeciam o b t i n u i t , ac ideo rediret ratio assumptae

obligationis, constitisse in facto, eius antecessorem, iisdem
cum reditibus plura operatum esse, ac non tenue h a e r e d i t a t i s
compendium reliquisse, cum v i t a functus est.
Superesse quaestionem iuris circa defectum Beneplaciti
Apostolici. V e r u m circa h a n c quaestionem a n i m a d v e r t i posse.
Beneplaciti concessionem in casu esse praesumendam : cum
omnia suadeant Episcopum, qui Beneplaciti necessitatem n o verat , quique exequutioni negocium commiserat, cum iuvenem clericum pensione libellarum 150 a parocho solvenda
in Seminario posuit alendum, oretenus a P a p a Beneplacitum
obtinuisse.
I u x t a communem canonistarum s e n t e n t i a m , oracula vivae
vocis esse concessiones privile g ioram seu gratias factas a
supremo principe v.g. Summo Pontifice sola, voce, seu oretenus sine scriptura. Huiusmodi vero oracula in authentica et non authentica
dividi.
Ferraris Biblioth. Canon,
verbo oracula N. 3. Neque ad essentiam et s u b s t a n t i a m
privilegii requiri s c r i p t u r a m : sed etiam oretenus sive vivae
vocis oraculum concessum subsistere. Cap. si quis cum
Cleric. decr. caus.
1 qu. 4 et Extravagans Etsi Dominici
de poenit.
et remission.
V e r u m esse huiusmodi oraculorum efficaciam t a n t u m ad
forum i n t e r n u m cohiberi, cum in foro externo saltem t e s t i monialis probatio r e q u i r a t u r , iuxta praescriptionem Iulii I I I .
sa. m e . et R e g . 52 Cancellariae. V e r u m quoque esse
S u m m u m Pontificem Gregorium XV in constitutione quae i n c i pit Romanus Pontifex, omnes g r a t i a s , p r i v i l e g i a , i n d u l t a , v i vae vocis oraculo concessa revocasse, exceptis concessis ad supplicationem
Regum, nec non
illis
manu Cardinalium firmatis. Nihilominus huiusmodi constitutionem ab U r b a n o V I I I
in constitutione Alias felicis recordationis, officialibus et m i nistris qui eorum officiorum seu m u n e r u m r a t i o n e concessionibus et dispositionibus quibuscumque per Pontificem faciendis,
seque Pontificiis m a n d a t i s et iussionibus exequendis, aliisque
negotiis gerendis cum eodem Pontifice t r a c t a n t , noluit fidem
88
haberi quoad ea, quae ad cuiuslibet eorum officium seu m u n u s ,

quo f u n g u n t u r , p e r t i n e n t .
C e t e r u m in casu praesumi nequivisse, O r d i n a r i u m res E c clesiasticas- a p p r i m e edoctum, absque Apostolico Beneplacito,
cuius necessitatem in ipsa Bulla ipse professus fuerat, e x e quutioni mandasse reservationem pensionis supra parochiale
beneficium, quae in censuras incidisset, ad t r a d i t a per i l l m u m
ac r m u m dominum Trombetta Praxeos Reg.
Cap. V de
Benepl.
Ap. i u x t a constitutiones Innoc. XII 11 Novembris 1692, et Benedict. X I I I quae incipit Quanta cura Be
parodi.
Eccl. pensionimi
onere
non
gravandis.
T a m e t s i , his omnibus a d m i s s i s , parochum ad pensionis
solutionem aeque teneri, quia illam accepto h a b u i t . Valide
enim contrahit qui cum reservatione Beneplaciti Apostolici
contrahit Rota coram Olivatio decis. 607 et 49 tit. 6. Ideo
a die quo a l u m n u s in Seminario degere cepit, ipsum t e n e r i
a n n u a s libellas 150 persolvere. A t t a m e n ad cautelam Pontificium
Beneplacitum
explicitum
implorari posse,
quod
parochi obligationem in exequutione ponendam esse ferret, a
die quo suscepta e s t . P a r o c h i enim obligationem, secum tulisse
ab initio conditionem si nempe Papa dispensaverit: conditionis a u t e m e v e n t u m r e t r o t r a h i ad tempus contractus Vinn.
Instit. Lib. III tit. 16 n. 4.
Conditio existens
retrotrahitur
ad tempus contractus:
hoc est,
ubi
semel existit conditio,
perinde habetur ac si ab initio, sine conditione obligatio contracta fuisset L. 11 ff. Qui potiores in pignore . 1. Paulus
ad L. S ff. deperic. et commodo rei venditae. Nec diversimode, Iuris ecclesiastici peritos docere contrahi posse , ac
etiam beneficium resignari, sub conditione relata in consensum superioris. Cap. final, de 'pactis et Cap. Quaesitum de
rerum
per mut.
QUAE PAROCHUS IOSEPHUS OPPONERET. Adversarii iter a
contrario sensu incipiens parochus, animadvertebam in iure
facultatem pensiones imponendi, super beneficiis ecclesiasticis,
s. Sedi p r i v a t i v e spectare. I t a speciali edicto praescripsisse
sa. m e . Innocentium III eiusque praescriptiones confir-
89
masse Benedictum X I V in constitutione quae incipit Quanta

pastoribus. In facto vero constare Ordinarium diem s u p r e m u m vidisse, quin Beneplacitum Apostolicum postularet.
Quod quidem factum ostendere, ab impositione pensionis
abstinere voluisse illum duabus de causis. 1. quia Municipium a conventione recedere volebat, 2. quia ob exactionem
pensionis a n t e gratiae concessionem, reservatio n u l l i t a t e i n fecta e r a t . Id erui ex ipsa formula L i t t e r a r u m Apostolicarum
quae
habet: m gore Litterarum
Apostolicarum desuper
conficiendae" um, nec ante alias praesens reservatio nulla ipso
iure.
Nec esse oggerendum, obligationem parochi firmam m a nere, quia eam una cum paroecia suscepit. Duo n a m q u e , eius
obligationem excludere. 1. error super paroeciae reditibus ,
quorum t e n u i t a s in posterum eidem apparuit, cum paroeciae
possessionem consequutus est. 2. quia parochus consensum
p r a e s t i t i t pro pensione imponenda ad t r a m i t e s iuris. I a m
vero cum impositio ad t r a m i t e s iuris locum non h a b u e r i t , consensus et obligatio inde descendens, evanescunt.
Quoad pensiones insolutas, earum restitutioni mordicus
obsistit, immo condictione indebiti, portiones iam solutas se
r e p e t e r e velle p r o t e s t a t u r .
His hinc inde deductis, proposita sunt enodanda:
Dubia.
I. An et quomodo
sustineantur pensiones impositae
per praebenda parochiali
in
casu.
Et quatenus affirmative
I I . An et quomodo sit locus rptition?' pensionum
solutarum
in
casu.
su-
in-
RESOLUTIO. E m i e t R m i P a t r e s S . C . E p . e t R e g . c o n s t i -
t u e n t e s , generali in coetu diei 17 Decembris 1 8 8 0 , respondendum censuerunt :

Ad I. Affirmative, facto verbo cum SSmo.
90
Ad
minarii:
tendam,
II.
Affirmative quoad partem pensionis
quoad aliam vero partem, ex
gratia
facto -nerbo cum SSio.
Ex
HIS
favore Seesse remit-
COLLIGES:
I. Valere obligationem q u a m parochus in suscipienda p a roecia c o n t r a x i t , cum reservatione Beneplaciti Apostolici.

II Opinionem praevalere] quae t e n e t , contractus initos
cum reservatione Beneplaciti Apostolici esse g e n e r a t i m in se
validos, si t a m e n non sit t r a d i t a possessio.
I I I . Beneplacitum Apostolicum posse etiam oretenus i m p e t r a r i , et oraculum ita concessum in iure subsistere.
I V . Licet n u l l u m adsit i m p e t r a t i oraculi t e s t i m o n i u m ,
t a m e n quandoque, ut in casu, a t t e n t a eius qui c o n t r a c t u m
exequutus est d i g n i t a t e , ac doctrina, praesumi potest, g r a t i a m
quam vivae vocis oraculo se p e t i t u r u m pollicitus fuerat, i m petratami fuisse.
V. P o s i t a a u t e m parochi contrahentis obligatione , ad
cautelam petito explicito Pontificis B e n e p l a c i t o , eum non
eximi ab eiusdem obligationis exequutione, a die quo in p a roeciae possessionem immissus fuit: cum conditio, si P a p a
dispensaverit, r e t r o t r a h i t u r ad tempus c o n t r a c t u s .
V I . Ideo dum in casu S. O. pensionimi impositiones sustineri decernebat, clausulam adiiciebat facto verbo cum SSmo.
Posita vero pensionimi impositione, nonnisi ex g r a t i a , et Iacto
verbo cum SSmo, p a r t e m insolutarum pensionimi r e m i t t e n d a m
esse s t a t u e b a t .
91
DECRETUM
Quo declaratur ac statuitur, Regulares et Alumnos Congregationum
votorum simplicium, e claustris expulsos in Gallia, obedire teneri Ordinariis, in quorum Dioecesi commorantur, etiam in muneribus sacris obeundis, ac praesertim in cura animarum exercenda.
Cum Regulares Ordines ac pia Instituta tantopere de re christiana ac civili Societate benemerita, etiam in Gallia haud levia,
luctuosis hisce temporibus, passa fuerint detrimenta, s. haec Congregatio Negotiis et Consultationibus Episcoporum et Regularium
praeposita, de expressa Apostolica Auctoritate, necessariis et opportunis instructionibus Generales illorum Moderatores munire haud
praetermisit. Etenim ad Religiosos eiusdem Regni, vi maiori e claustris electos, quod iam s. Poenitentiaria pro Regularibus Italiae
constituit, extendendum ita esse existimavit : u Curandum nempe
n esse pro viribus ut Regulares expulsi a propriis conventibus in
n alios Conventus collocentur ac recipiantur. Quatenus vero Regun lares expulsi, praesertim ob defectum domorum, alibi collocari
n nequeant, concurrentibus gravibus iustisque causis, super quibus
>
>
conscientia Superioris Generalis graviter onerata remaneat, ipse
n Superior Generalis Apostolica Auctoritate eisdem indulgere pon terit, ut manere valeant extra Claustra sub obedientia Ordinarii
Loci, tamquam saecularizati ad tempus et ad nutum s. Sedis ac
ipsius Superioris, in habitu Religioso, ac etiam, quatenus ita fen rat necessitas, in habitu Presbyteri saecularis quoad Sacerdotes,
n et in habitu laicali, modesti coloris, quoad Laicos seu Conversos,
n retento tamen interius aliquo signo habitus religiosi, servatis
n quantum NERI potest substantialibus votorum, ac relaxatis reguLI lis quae cum novo eorum statu minime fuerint compatibiles .
Cum vero ex huiusmodi Religiosis extra Claustra commorantibus
haud pauci inveniantur, qui adiutricem manum Ordinariis utiliter
praebere possunt in animarum salute procuranda, haud abs re visum est, ut ii interim, donec praesentia rerum adiuncta perduraverint, in vinea Domini excolenda mandatis Ordinariorum sub quorum
obedientia vivunt obtemprent cum quoad ea quae sacrum ministerium, tum praecipue quoad ea, quae curam animarum respiciunt.
92
DECRETUM
Quare SSmus Dominus Noster Leo divina providentia P P . X I I I ,

cui relatio de hac re facta est ab infrascripto Secretario praedictae
sacrae Congregationis in Audientia diei 29 Iulii curr. anni 1881,
perpensa universa rerum ratione, declarandum ac statuendum esse
censuit, prout praesentis Decreti tenore declaratur ac statuitur,
Regulares in Gallia e claustris expulsos ac sub obedientia Ordinariorum constitutos tamquam saecularizatos ad tramitem suprascriptae Instructionis, durantibus praesentibus rerum adiunctis, eisdem
Locorum Ordinariis in quorum dioecesi commorantur, etiam in muneribus sacri ministerii obeundis, ac praesertim in cura animarum
exercenda obedire omnino teneri, et idipsum Sanctitas Sua intelligendum esse voluit de Alumnis piorum Institutorum seu Congregationum votorum simplicium , qui suppressionis causa in eadem
Regularium conditione versantur. Constitutionibus Apostolicis ac
proprii Ordinis vel Instituti aliisque in contrarium facientibus etiam
speciali ac individua mentione dignis non obstantibus quibuscumque.
Datum Romae ex Secretaria eiusdem sacrae Congis die 30 Iulii 1881.
EX S. CONGREGATIONE RITUUM
Decretum quo vetatur suspensio tabellarum votivarum, quae partem
corporis minus honestam referant.
VASTEN, S E U THEATINA
Perillustris
ei
Revme Domine
uti frater
Parochus una cum Clero Ecclesiae sub titulo sanctissimi Salvatoris, loci vulgo Casalbordino istius Dioecesis Vasten, exposuit huic
s. Rituum Congregationi quod in rurali Ecclesia s. Mariae a miraculis nuncupata, fideles ad eas convenientes in signum gratiarum ,
quas a Deipara se accepisse tenent, suspendere consueverunt penes
eius altare tabelias votivas, ex cera confectas, partem illam humani
corporis referentem, cuius sanationem eiusdem Beatae Mariae Virginis ope obtinuerunt.
DECRETUM
93
Quoniam vero Amplitudo Tua nuper mandavit, ut ab altari eae

ex huiusmodi votivis tabellis tollerentur, quae partem corporis minus honestam (1) exhibent ; idem Parochus- etsi, uti asserit, huic
mandato morem gesserit, voluit tamen s. Rituum Congregationi insequentia dubia, italico idiomate expressa, declaranda humillime subiicere, nimirum (2).
L In moltissime Chiese, non solo di questa, met di altre diocesi si osservano sospesi tali ex-voti in ceree: sono dunque dar itcner si come ornamenti indecenti e sconvenienti nel sacro tempio?
IL Nel caso suesposto, vale a dire, emanata dal Vescovo la
prescrizione di dovrsi rifiutare, e non pi sospendere gli ex-voti
in cera, nella parete, dietro Valtare della Vergine, come dovrei regolarsi il Parroco e il Clero per lo scandalo, cd i reclami dei fedeli f
Sacra porro eadem Congregatio, audita sententia in scriptis alterius ex ipsius consultoribus , re mature perpensa, sic rescribere
rata est.
Ad I. Affirmative,
Ad I I . Ad mentem. Mens est ut Parochus ipse edoceat populum de indecentia expositae consuetudinis, morem et Unicorum redolentis, omnique studio adhortetur fideles, ut sapienti Amplitudinis Tuae mandato libenti animo religiosissime pareant.
Dum autem hanc s. Congregationis resolutionem ac mentem Amplitudini Tuae significo, praefato Parocho authentice significandam,
ut ipsa diu felix et incolumis vivat ex animo adprecor
Amplitudinis Tuae
Romae die 23 Martii 1881.
Uti frater addictissimus
D. CARO.
B A R T O L I N I U S S.
Placidus
R.
C.
PRAEF.
Rolli S. R.
C. Secretarius'.
Perillustri et Rmo Domino uti Fratri

Archiepiscopo Theatino
Administratori Dioeceseos Vasten.
(1) S. Lig. lib. III n. 423.
(2) Versio latina, duorum dubiorum,
I In quamplurimis Ecclesiis nedum istius, sed et aliarum Dioecesium suspensa
inspiciuntur eiusmodi ex-voto in cera;sunt
ergo habenda ceu ornamenta indecentia
atque inconvenientia in sacro Templo.
II In casu supra exposito, idest ex

quo Episcopus iussit ex-voto in cera esse
respuenda, neque amplius suspendenda
in pariete, post altare virginis, quomodo
sese habebit Parochus et Clerus propter
scandala et reclamationes fidelium?
9i
DECRETUM
Limana-Beatificationis et Canonizationis Ven. Servi Dei Francisci

Camacho Eeligiosi Professi Ordinis Sancti Ioannis de Deo.
SUPERR DUBIO
An constet de Virtutibus Theologalibus
ritate in Deum et Proximum> nec non de
dentia, Iustitia, Fortitudine et Temperantia
in gradu heroico, in casu et ad effectum de
Fide, Spe et CaCardinalibus Pruearumque adnexis

quo agitur ?
Venerabilis Franciscus Camachus Ordinis Sancti Ioannis de

Deo, Institutoris eius fidelissimum exemplar, ortus est in oppido Xeres Archidioeceseos Hispalensis anno salutis MDCXXIX
ex honestis piisque parentibus agrorum cultui addictis. Ut per
aetatem ei l i c u i t , militiae nomen dedit ; ac lubrica vitae castrensis ratione in vitia paullatim deflexit: confectis deinde stipendiis plures Americae regiones orasque pervagatus est, omni
penitus abiecta animae cura. Aetatis autem anno trigesimo
quarto Limae commorans, audita Venerabilis Francisci de Castillo
concione, animo perculsus, facta est super eum manus Domini.
Dives enim in misericordia Deus mortuum peccatis convivificavit
eum in Christo ita supervenientibus saeculis, ut scribit Apostolus,
ostendens abundantes divitias gratiae suae. Salutari quippe sacramento animae sordibus extersis, alterum in virum immutatus,
in forum prosiliit et coram illudente plebe gladium et alia m u n dam amictus insignia proiecit: hinc uti demens petulanter iudicatur, saxis et fuste graviter confunditur. Exinde magis magisque caritate in Deum effervescens iuxta hortatum Moderatoris conscientiae suae, ac prodigioso comite Coenobium Sancti Ioannis de Deo deducitur. A fratribus libentissime exceptus solemnia vota nuncupavit an. MDCLXIV. Disciplinam accuratissime
servavit ac mira virtutum omnium exercitatione religiosae familiae
exemplum praefulsit. Sacramentis ferventi pietate quotidie r e -
DECRETUM
95
ficiebatur, noctem fere totam flexis genibus in caelestium contemplatione extrahebat, humi stratus brevissimo indulgebat somno,
quippe qui mirabile semper exhibuit excruciandae carnis specimen: ieiunium enim ad mediam servavit, viginti siquidem annis uno
sustentatus quotidie pane oleo acetoque carnis consperso, flagellis nec semel in die sese cruenter dilaniabat. Humilitatis
studio triginta quinque annis mendicandi vicatim onus sustinuit,
ut compendiaria quodammodo caritatis industria omnibus aegrotis , et pauperibus quibusque prodesse valeret. Tanto vero
christianae perfectiouis exemplo, supernisque donis , quibus a
Deo illustrabatur, publicam adeptus sanctitatis famam ingentes
pecuniae summas quaeritando corrogavit, quibus pro Superiorum
placito amplissimum valetudinarium templumque aedificaverit,
ac ita potuerit et aegrorum curationi opportunius providere,
collatisque subsidiis quamplures a peccato vel a peccandi periculo avertere.
Assiduo tandem poenitentiae rigore et laboriosis caritatis
operibus penitus attritus, aqua interrate oppressus decubuit, ac
ferventi humilitatis et pietatis spiritu Sacramenta iterato suscepit,
diuque cum morte luctatus mirabilis patientiae in angoribus
morbi documenta edidit, ac dum inter mortuis labiis Crucifixi
imaginem deoscularetur, spiritum Deo placidissime reddit anno
MDCXVIII, aetatis suae sexagesimo nono. Sanctimoniae autem
fama, qua vivens fruebatur, confirmata atque aucta est post
eiusdem obitum, instructoque Processu informativo super eius
Virtutibus, eoque iuxta morem discusso, sa. me. Benedictus XIV
anno MDCCLIII decimotertio Kalendas Octobris Commissionem
Causae propria manu signavit. Absoluta deinde omnia acta
fuere ad causae progressum iuxta apostolicas constitutiones ; at
notissima temporum adiuncta propositioni causae moram fecerunt
ad annum usque tricesimum tertium huius saeculi, in quo tandem discussa primo causa in Antepraeparatorio coetu XV Kalendas
Octobris. In duabus postea Congregationibus praeparatoriis ex
pontificio indulto actum est de Venerabilis Servi Dei Virtutibus,
nimirum XVII Kalendas Octobris anno MDCCCXXXIV, secundo
VIII Kalendas Maias anno MDCCCLXXVII. Generalia Comitia
96
DECRETUM
habita sunt coram Sanctissimo Domino Nostro LEONE PAPA XIII

in Apostolico Vaticano Palatio Kalendis Iulii anni nuper elapsi,,
ac Rmus Card. Aloisius Oreglia a Sancto Stephano Causae Relator
Dubium proposuit: An constet de Virtutibus Theologalibus
Fide, Spe et Caritate in Deum et Proximum, et nec non de Cardinalibus Prudentia,
Iustitia,
Fortitudine,
Temperantia, earumque adnexis in gradu heroico, in casu et ad effectum de
quo agitur? Tum Rmi Cardinales sacris tuendis Ritibus p r a e positi, tum Patres Consultores suffragium ex ordine ediderunt.
Iisque auditis, Sanctissimus Dominus Noster rei gravitatem anima
reputans hortatus est omnes ut Superni consilii spiritum a Patre
luminum incessanter implorarent. Iteratis itaque in spiritu h u militatis ad Deum precibus, hisce praesertim diebus, in quibus
magnum haereditatis nostrae mysterium perfectum est, consulto
sententiam suam aperire decrevit hac solemni die Dominica Circumcisum sacra ac post oblatam placatioiiis hostiam in privato
pontificio Sacello, ad nobiliorem aulam pergens, solio s e d e n s ,
accitis Rmo Cardinali Dominico Bartolini sacrorum Rituum Congregationi Praefecto, et Rmo Cardinali Aloisio Oreglia a Sancto
Stephano Causae Relatore, simulque R. P. Laurentio Salvati
s. Fidei Promotore, meque infrascripto Secretario solemniter declaravit: Constare de praedicti Ven. Servi Francisci Camacho
Virtutibus Theologalibus Fide, Spe et Caritate in Deum et Proximum, nec non de Cardinalibus Prudentia, Fortitudine et Temperantia earumque adnexis in gradu heroico, in casu et ad effectum de quo agitur.
Hoc autem Decretum in Sacrorum Rituum Congregationis Acta
referri et evulgari mandavit Kalendas Ianuarii anno MDCCCLXXXI
D.
CARD. BARTOLINIUS S. R. C. PRAEFECTUS
Loco gg Sigilli
Placidus Rulli S. R. C. Secretarius.
97
SANCTISSIMI
DOMINI
NOSTRI
L E O N I S
DIVINA PROVIDENTIA
P A P A E
XIII
LITTERAE APOSTOLICAE
QUIBUS HIERARCHIA EPISCOPALIS
IN BOSNIA ET HERZEGOVINA INSTITUITUR
LEO
SERVUS
EPISCOPUS
SERVORUM
DEI
Ad Perpetuam Rei Memoriam.
Ex hac augusta Principis Apostolorum Cathedra, in qua Deo

placuit humilitatem Nostram collocare, cunctas orbis regiones Nostri
ministerii curis complectentes , adhibendam a Nobis esse omnem
operam agnoscimus, ut catholica religio, mater et magistra omnis
rectae disciplinae omnisque civilis humanitatis, ubique in dies maiora
incrementa suscipiat, ac populi omnes ad humanae et caelestis felicitatis iter tenendum eius ductu ac praesidio adiuventur. Hoc in
ministerio, dum animus Noster ex conspectu et gravitate malorum,
quae humanam societatem premunt, ex pertinaci bello, quo sancta
haec Sedes ab hominibus religioni infensis impetitur, non levi acerbitatis sensu afficitur, Clementissimus Deus opportuna Nobis suae
benignitatis solatia deesse non patitur, secundos exitus studiis Nostris
pro salute animarum saepe tribuens, ac propitius efficiens, ut catholica fides pluribus in locis graviter concussa et oppugnata, in
aliis suam sedem statuat feliciter, suique salutaris regni fines proferat. Huius porro solatii non levem fructum excepimus in iis illustribus filialis animi et devotae voluntatis testimoniis, quae Slacta, Tom. XIV, fasc. CLI X.
98
vonicae nationis gentes, insignis christianae familiae pars, ob paternum studium, quo ipsarum bonum promovere studemus, Nobis
grata dilectionis vice publice exhibuerunt. Ex quibus rebus, quantum salutis eorum desiderium Nos movet, tantum etiam spei magnitudo Nos erigit qua fore non dubitamus, ut eiusdem nationis
homines, qui adhuc catholicae unitatis exsortes sunt, post tristes
rerum vices quas diu pertulerunt, cogitantes felicitatem dierum
quibus maiores eorum, ad christianam et civilem vitam instituti,
Apostolicae Sedi adhaerebant, et felicem fratrum conditionem, qui
in fide Romanae Ecclesiae manentes, in ea semper tutelam, solatium, praesidium matris amantissimae paratum habuere, in eius
gremio fidum perfugium quaerant, et firmo fidei caritatisque vinculo
cum ea coniungantur.
In hac autem sollicitudine et dilectione, qua Slavicas gentes
omnes complectimur, plurimum gaudemus opportunitatem Nobis
oblatam esse, qua spiritualibus necessitatibus et rationibus eorum
consulere possemus, qui in provinciis Bosniensi et Herzegovinensi
degunt, quae ob temporum vices mutato in iis regionibus reipublicae statu, nunc a carissimo in Christo Filio Nostro Francisco
Iosepho Austriae Imperatore et Hungarie Rege Apostolico tenentur
et administrantur. Nam cum pro munere Nostro opportunum putaremus, res religionis in iis provinciis ad eam formam adducere,
quae novae rerum publicarum conditioni melius responderet, et gentibus illis ad uberius percipienda Ecclesiae adiumenta prodesset,
Nos spectatissimi Imperatoris et Regis sincerae religioni et pietati
confisi, cum Eo egimus, ut Sua studia Nobiscum coniungeret, et
benevola voluntate Nostris desideriis obsecundaret. Spes et vota
Nostra optatos exitus habuere: Augustus enim Imperator et Rex,
cui cognominis Apostolici, dignitas ad nobiles virtutes Maiorum
Suorum ^praesentandas incitamento est, officia et desideria Nostra
perhumaniter excepit, Eoque favente Nobis datum est, ut novam
ecclesiasticam provinciam constituere possimus in ea Illyrici parte,
cuius illustrem memoriam Catholicae Ecclesiae fasti posteris prodiderunt.
Ac sane compertum est certisque testatum historiae monumentis, Illyrici provincias, quae usque ad Istrum flumen pertinebant,
evangelica luce ab initio fuisse illustratas Apostoli gentium ministerio, qui ad Romanos scribens ac memorans ea, quae per ipsum
Christus operabatur verbo et factis in virtute signorum et prodigiorum, in virtute Spiritus Sancti, aiebat se ab Hierusalem per
99
circuitum usque ad Illyricum replemsse evangelium Christi (1).

Scilicet ille ministrum Christi in gentibus se exhibebat totum. Illyricum percurrens, velut antiqui Patres memoriae tradidere (2);
ac ubique spargens scintillas fidei, quas auspex Spiritus Sanctus
cxcitabat, vivascjue semper servabat. Quum itaque Doctor gentium
divini verbi semen iis regionibus diffudisset, quas postea discipuli
eius et Apostolorum Principis, Lucas (3), Clemens (4) ac Titus (5)
sedulo excoluerunt, mirum dictu est quantopere res christiana proiecerit, quantaque habuerit incrementa, ecclesiastica hierarchia constituta, in qua episcopales sedes Thessalonicensis, Salonitana ac
Sirmiensis principatum obtinebant, quae merito a duobus Principibus
Apostolorum primos Pastores suos accepisse gloriantur. Neque regionibus illis defuit martyrum decus aut doctorum illustrium, in
quibus memorare praestat clarissimum illud occidentalis Ecclesiae
lumen, ac eximium divinarum litterarum interpretem, Hieronymum,
qui apud veteres fines Pannoniorum et Dalmatarum (6) primam
lucem hausit.
Romani autem Pontifices Praedecessores Nostri nullam benevolentiae, nullam suarum curarum partem Illyrici provinciis unquam
deesse passi sunt;imo in finibus iis, quae orientem magis spectant,
quosdam constituerunt sacrorum Antistites, qui vicaria Apostolicae
Sedis potestate praeessent, adhibitis nempe Thessaloicensis Ecclesiae
Episcopis, qui hoc ministerio fungerentur. Ita provinciae' illae Romanorum Pontificum non intermissis curis prospere floruerunt, quod
magnus Nicolaus I Praedecessor Noster, datis ad Michaelem Imperatorem litteris, declarabat his verbis: Illyricana dioecesis Antecessor um Nostrorum temporibus, scilicet Damasi, S'iridi, Innocentii, Bonifacii, Caelestini, Sixti, Leonis, Hilarii,
Simplicii,
Felicis atque Hormisdae sanctorum Pontificum sacris dispositionibus augebatur' ( 7 ) . Quin etiam hisce litteris antiquiores epistolae
alterius magni Praedecessoris Nostri Gregorii I perpetuum atque
illustre monumentum exhibent cum supremae auctoritatis,tum praecipuae sollicitudinis et effusae caritatis, qua haec Romana Sedes
(1) Rom. XV. 19.
(4) Farlat. lllyric. sacr. tom. I. pro(2) S. Asierius Episc.Amaseae homleg. part. III . I.
v. in Princip. Apost. Cf. s. Hieron.
(5) S. Hieron. in cap. IV. epist. II.
ep.LIX. ad Marcellam; s. Greg. Nyssen.
ad Timoth.
orat. de s. Stephano Protoni; Ioana .VIII. (6) Idem de -viris illustri!, cap. It.
ep. CIX ad Petrum Comit; s. Petrus
(7) S. Nicol. I PP. epist. IV ad
Damian, sermo de ss. Apost.
Mich. Imp.
(3) S. Epiphan. haeres. LI.
400
pro re nata necessitatibus Pastorum ac fidelium regionum earumdem, in aedificationem et augmentum mystici corporis Christi, opitulari consuevit.
At vero fatiscentibus Romani imperii viribus, quum ii, qui suprema potestate pollebant, impares essent cohibendis gentium exterarum copiis irrumpentibus undique et omnia late populantibus,
etiam regiones illae florentissimae a G-othis et ab Hunnis primo,
mox ab Avaris et a Slavonis occupatae sunt. Quare in ea tristi
vice caedium et vastationum, non modo plures ex urbibus vetustate
et amplitudine insignibus excisae sunt, sed etiam plures e nobilioribus sedibus episcopalibus omnino defecerunt. Sed neque vis animi,
neque studium defecit Romanorum Pontificum, qui curis conlatis ad
sarcienda damna, ad ruinas fulciendas, omnem operam dedere partim
solandis miseris et iacentibus erigendis, partim instituendis ad christianae vitae mores rudibus illis convenis, ut ex eis tamquam vivos
lapides honori spiritualis domus, et nobiles christianae humanitatis
alumnos bono civilis societatis conflarent. Et sane saeculo septimo,
quum Servii et Croatae e Carpathiis montibus profecti in regionibus
Slavoniae, Croatiae, Serviae, Dalmatiae et Istriae sedes suas figrent, Ioannes IV Pontifex Maximus dum Ecclesiae Romanae fundebat opes in levamen eorum, quos misera servitus premebat, ac
sanctorum Martyrum reliquiis tutam quietis sedem parari curabat,
sui etiam muneris duxerit novorum convenarum saluti consulere,
misso ad eos Martino Abate, viro sanctissimo, qui ipsos ex errorum
tenebris ad evangelicae veritatis lucem adduceret ( 1 ) . Neque vero
dubitandum est, quin Episcopi et Sacerdotes ex urbe Roma missi
ab eodem Pontifice, aliisque proximis eius Successoribus, ad omnia
pietatis opera instituerint eos Slavoniae populos, qui meridionales
audiunt, illosque lavacro regenerationis expiatos una cum duobus
Principibus Porino et Porga, tamquam primitias cognatarum gentium, in ovile Iesu Christi exceperint (2).
Haec porro Praedecessorum Nostrorum sollicitudo insigniter
etiam eluxit insequentibus saeculis, quibus studio Romanorum Pontificum Nicolai I, Hadriani II et Ioannis VIII, adiutoribus sanctissimis viris Cyrillo et Methodio germanis fratribus, quorum religionem et cultum magno cum animi Nostri solatio nuper latius
praeferendum augendumque censuimus, Slavicae gentes quae ab austro
ad boream pertinent, plenius hauserunt evangelicae doctrinae lumen,
(1) Liber Pontif. in Ioan. IV.
(2) Constantin Porphyrogen. de administr. imper. cap. XXX, XXXI, XXXII.
101
ac per eam ad humanum civilemque cultum deductae, sanctae religionis et iustitiae formam induerunt (1).
Quum igitur Slavonicae gentes mirum in modum ad catholicam
veritatem conversae in communionem fidei et caritatis cum Apostolica
Sede venissent, arctam cum ea coniunctionem, filialis studii nexibus
devinctae, diu retinuerunt, et ex illa, unde unitas sacerdotalis,
unde salutis doctrina manat in totum orbem, tamquam e vivo fonte
roris caelestis hauserunt ubertatem. Regnis imo ac principatibus
Slavici nominis constitutis, positum in more fuit Slavicorum Regum
et Principum, ut in fidem et tutelam sese reciperent beatissimi
Petri, quem colebant in Ipsius Successoribus, utpote haeredibus
potestatis eius, quam Ipse a Pastore aeterno in gregem christianum
universum acceperat. Sed enim, postquam nonnullae ex iis gentibus,
rebellis sequutae Photii vestigia, e materno complexu recesserunt
Catholicae Ecclesiae frustra retinere abeuntes, et devios revocare
conantis, quasi palmites e vite abscissi exaruerunt, et e fiorenti
statu in eas aerumnas miserosque casus prolapsae sunt, quos suis
monumentis historia posteritati tradidit. Quare Nobis, plurium
saeculorum experientia edoctis, potiori iure licet eas gentes eompellare et alloqui iis verbis, quibus Ioannes V I I I Decessor Noster,
quasi rerum futurarum praescius, eas ad unitatem catholicam revocare contendebat. Aiebat enim: Reminisci debetis quanta eosdem
praedecessores vestros prospera evidentissime comitabantur, quando ad limina Petri Apostoli caelestis regni clavigeri devoto pectore
quasi proprii filii confluebant, et quanta postmodum nunc usque
sustinetis adversa, cum ab ea Sede 6. Petri vos quasi alienos
separare non dubitastis (2).
Variis hisce rerum vicibus obnoxii etiam fuere populi, qui Bosniae
et Herzegovinae regiones, ad quas modo convertimus curas Nostras,
incoluere. Provinciae enim istae variis Principibus finitimarum gentium, prout quisque viribus magis pollebat, obtemperarunt; modo
ab iis qui Serbiae vel Croatiae praeerant, modo ab aliis dominatoribus subactae. Hinc fieri non potuit, ut a funesta errorum lue,
quae circa illas serpebat, immunes evaderent. Quum autem saeculo
duodecimo in potestatem regum Hungariae, regni Ramae nomine
suscepto, devenerunt, ad Ecclesiae communionem reversae, fiorentis
denuo religionis fructibus usae sunt. Ast ea res laeta licet, tamen
diuturna non fuit: etenim non multo post e vicinis Bulgariae finibus
(1) Ioan. VIII ep. ad Michael. Borisium regem Bulgar.
(2) Epist. CCXXXIV ad Cleric. Salonit.
102
alia mala labes in eas irrepsit lateque grassata est, priori longo
pestilentior ac foedior, ex antiquis Manichaeorum erroribus orta,
quae Patarenorum sectae nomen indidit. Ex liae autem tristi colluvie, quae per tria fere saecula regiones illas foedavit, plurima
et exitiosa damna in eorum populorum fidem moresque redundarunt.
Nihilominus in ea calamitate temporum luculenter enituit Romanorum Pontificum zelus et paterna sollicitudo eo constanter intenta,
ut ex agro Domini zizania evelleret, christianae fidei germina tue retur ac aleret, atque ita sincerae pietatis cultum instauraret.
Namque, ut alios missos faciamus, praecipuam ac praeclarissimam
partem supremi ministerii sui in eam rem contulerunt Innocentius I I I , Honorius I I I , Gregorius IX, Innocentius IV. Nicolaus IV,
Ioannes XXII", Benedictus X I I , Urbanus V, Gregorius X I , Eugenius IV ac Nicolaus V, qui partim crebris legationibus et apostolicis
litteris ad Principes ac Praesules missis, partim sacris expeditionibus
hominum apostolicorum, qui zelo flagrantes animarum salutem curarent, partim frequentia mansionum pro his passim conditarum,
quae futurae erant nobiles religionis et sanctimoniae sedes, illud
praestiterunt, ut corruptas hominum mentes, qui errores inter et
mala morum inveteraverant, sensim ad suave iugum evangelicae
legis subeundum inflecterent. Cuius rei laudem, haud exigua ex
parte, sibi vindicant sodales e religiosis familiis sanctorum Francisci
et Dominici, ex quibus non pauci, ab haereticis caesi, gloriosam
pro Christi nomine mortem oppetierunt.
Nec destitit interim haec Sancta Sedes duas illas provincias aliis
atque aliis benef actis afficere, maxime ex eo tempore quo regnum
Bosniacum fuit constitutum. Scilicet quum saeculo XIV, concessu
Ludovici Regis Hungariae, Stephanus Tuartkus qui Bosniae praeerat,
Bannus eorum lingua appellatus, assumpsisset ipse regium nomen
et cultum, adiecto ditioni suae principatu Culmia in Herzegovinensi tractu, qui s. Sabae ducatus etiam dicebatur, ex eo tempore
Romanos Pontifices iugiter appellare opemque rogare consueverunt
Bosniae Reges, in maximis ac necessariis rei publicae temporibus,
nec illis unquam a Decessoribus Nostris consilia, auxilia, solatia,
omnia demum paternae charitatis officia defuerunt. Huius rei insigni
documento est Catharina Bosniae Regina illustris, quae patriae
excidio impendente, tutum in hac alma Urbe Asylum et a Decessoribus Nostris dignum suo fastigio cultum nacta est, quaeque
propterea, morte appetente, in supremis testamenti tabulis, quibus
Romanam Sedem Bosniaci regni heredem instituebat, gratiam sibi
103
praestitam ac munificentiam in se collatam a Summis Pontificibus

Pio II et Sixto IV diserte commemorandam censuit (1).
Sed inter sedulas curas, quas Apostolica Sedes in Bosnienses
contulit, memoria praecipue dignum est studium illud, quod pluries
Romani Pontifices prae tulere, ut in ea regione ecclesiasticam hierarchiam constituerent, augendo nempe tum dioeceses tum sacrorum
Antistitum numerum, prout rerum conditio et utilior rei sacrae
procuratio apud Bosnienses postulare videbatur. Indubia enim monumenta testantur, postquam Slavicae gentes, quae australem regionis partem incolebant, catholicae pietatis fidem suscepere, res
sacras in amplissima illa regione longo temporum cursu unius tantum Episcopi regimine fuisse administratas, qui pro publicis eorum
locorum vicibus metropoliticae iurisdictioni modo Salonitanae sedis
aut Spalatensis, tum Diocletianae aut Antibarensis, alias etiam
Ragusinae et quandoque Colocensis, tamquam suffraganeus obnoxius
erat (2). Cum hic esset rei sacrae status in Bosnia, Praedecessor
Noster Innocentius I I I , qui saeculo X I I I ineunte studio incensus
religionis rebus in eo regno consulendi Iohannem de Casemario
suum et Apostolicae Sedis Legatum illuc miserat, ex eius litteris
intellexit religionis conditiones in Bosniensium finibus poscere, ut
episcopales sedes in iis omnino augerentur. Noveritis, ita enim
Legatus scribebat, quod in regno... de Bosna non est nisi unus
Episcopatus, et Episcopus modo mortuus est. Si posset fieri quod
aliquis Latinus ibi poneretur et aliqui etiam ibi tres vel quatuor
crearentur novi, non modicum exinde utilitatis accrescerei ecclesiasticae, quia regnum est ad minus diaetarum decem et plus (3).
Cum ei* Pontifici datum non fuisset, ut, sicuti optabat, hoc pium
et salutare consilium ad exitum adduceret, Gregorius IX, qui ipsi
post Honorium I I I in Pontificatu successit, pro suo fidei conser-.
vandae ac propagandae in iis partibus zelo, eius implendi ac perficiendi cura suscepta, anno MCCXXXIII litteras dedit ad Iacobum
Cardinalem Episcopum Praenestinum Apostolicae sedis in Pannonia
Legatum, eiusque fidei et prudentiae commisit, ut novae in Bosnia
episcopales instituerentur sedes, ac Episcopi eligendi solida scientiae
et pietatis laude fulgerent (4). Etsi flagrantissimum huius etiam
Pontificis studium optatum exitum habere non potuit, operam tamen
(1)
(2)
(3)
(4)
Assemanni kal. Eccl. univ. tom. v, part. I cap. III pag. 96.
Pariat Illyr. sac. tom. IV, p. 37 seqq.
Innoc. III lib. VI, ep. CXL Iolian. de Casemario ad Pont.
Regest. Gregor. IX, lib. VII ep. CLXIV.
104
LITTERAE
APOSTOLICAE
adhibuit, ut dignior Antistes Bosniensis Ecclesiae sacris praeesset,

cuius dignitatem delato etiam Apostolici Legati munere, amplifi
candam censuit ( 1 ) .
In sequentibus autem temporibus Eugenius IV vestigiis Decessorum inhaerens, cum Stephano Thomae Bosniae Regi regalis coro-,
nae decus tribueret, de sacrae potestatis gradibus in eius regno
stabiliendis cum ipso agendum putavit. Cum hic Princeps metu ingruentium hostium oblatae occasioni defuisset, ac Stephanus filius,
qui patri in regno successit, maiorem vim animi ostendens, ad
Apostolicam hanc Sedem legatione missa, oblata patri occasione libenter se usurum declarasset, Pius II Pontifex Maximus S. E. R.
Cardinalibus in consilium adhibitis, novas cathedrales sedes in Bosnia
instituendas easque idoneis rectoribus committendas decrevit, atque
haec per regios Legatos ad Regem ipsum afferri curavit (2). At
dum, impedimentis omnibus sublatis, opportuna facultas data videbatur religionis rebus apte in Bosnia constituendis, rerum publicarum status, qui in deterius in ea regione quotidie ruebat, miserandum in modum eversus est; atque ita consilia et curae irritae
cecidere, quas per plura saecula ad promovendas Bosniensium utilitates Praedecessores Nostri conferre nunquam intermiserant.
In maxima hac perturbatione rerum, religione pariter magnis
calamitatibus perculsa, Episcopus, qui unus pastorale ministerium
apud Bosnienses exercebat, solum vertere coactus, Diakovae in finitima Slavoniae urbe suam sedem collocavit. Herzegovinae gentibus,
pari rerum calamitate afflictis gravibus quoque impedimentis interceptus fuit usus sacrae potestatis Episcopi Mercanensis et Tribuniensis, cuius illae magna ex parte pastorali regimine utebantur,
dum reliquarum partium cura ad finitimos Dalmatiae Episcopos
pertinebat. Cum itaque eo res adductae fuissent, ut suorum Pastorum
praesidium gentes illae amplius experiri non possent, Romani Pontifices eo acrius incensi ad opem ferendam, quo maiore in discrimine
earum versabatur salus, excitato virorum apostolicorum zelo, ac
opera adhibita sacri Consilii christiano nomini propagando, meliori
qua fieri potuit ratione, fidei in iis partibus tuendae et religionis
detrimentis sublevandis consuluerunt. Qua in re luculenter enituit
sodalium Franciscalium ex ordine veteris observantiae constantia
et virtus, qui operam in iis provinciis propagationi fidei navantes,
pro una interdum etiam sanguinem fuderunt, pluribus relatis salutis
(1) Ibid. lib. XII, ep. CCCLIV.
(2) Gobelin, cnmmentar Pii II, lib. XL
105
fructibus, egregie de religione sunt meriti. Cum porro Praedecessores Nostros non laterent gravia damna queis obnoxii sunt ii, a
quibus longe abest procuratio Pastoris, auctoritate Eorum decreto
edito a sacro Consilio propagandae fidei praeposito, anno MDCCXXXV
die V Novembris, Apostolicus Vicariatus institutus est, qui in locum
episcopalis Bosniae sedis suffectus, Bosniensibus simul et Herzegovinensibus prospiceret; atque huius ministerii munus viro episcopali
dignitate aucto fuit creditum, ut in Bosnia suam sedem statuens,
spirituali utriusque provinciae procuratione rite fungeretur;
At cum Deo favente laeti fructus ex hisce curis extarent, et
fidelium numerus feliciter augeretur, anno MDCCCLII Decessor
Noster felicis recordationis Pius IX ad christianum nomen latius
propagandum et fovendam unitatem spiritus in vinculo pacis inter
operarios, qui in vinea Domini laborant, peculiarem et proprium
religionis rebus in Herzegovina curandis Vicariatum Apostolicum
constituit, servata tamen episcopali sede Mercanensi et Tribuniensi,
cuius administrationem conlatis antea cum imperiali Austriae Gubernio consiliis, Gregorius XVI Episcopo "Ragustino demandaverat.
Quae rationes, Praedecessorum Nostrorum providentia initae, in
illarum provinciarum bonum apprime redundarunt, in quibus oblata
hominibus veritatis excipiendae opportunitas et ad christianam professionem colendam auxilia efiecere, ut fides, religio et pietas ampla
in iis incrementa susciperet.
At nunc singulares grates Deo Clementissima a Nobis in humilitate cordis agendas esse intelligimus, cum Eius munere Nobis
datum sit, ut post tot saeculorum lapsum, post tot luctuosas rerum
vices, quod olim incliti Nostri Praedecessores summis votis optabant,
quod ad res Ecclesiae in superius memoratis provinciis ad meliorem
statum adducendas pertinet, opportune praestare et perficere, ecclesiastica scilicet hierarchia in iis constituenda, possimus. Non enim
dubitandum est quin hierarchica ecclesiasticae rei administratio, in
qua, velut in compage humani corporis, varietas ipsa graduum et
officiorum, ob commune fidei et caritatis vinculum et supremi auctoritatem capitis omnia moderanti s et agentis; ad mutuum omnium
partium inter se consensum et incolumitatem mirifice redundat, ubi
illis provinciis fuerit constituta > dum sensim praesidia augebit, quae
ad religiosum cultum animorum spectant, ac omnium vires ad commune bonum impellet, eo valitura sit, ut fideles in christianae vitae
officiis una eademque disciplinae ratione utantur, ac pacis et caritatis nexu omnium animi arctius consocientur.
106
Nos itaque rogatis, ut negotii gravitas postulabat, Venerabilium

Fratrum Nostrorum S. E. R. Cardinalium sententiis, ac totius rei
ratione accurate perpensa, levantes oculos in montes unde Omnipotentis Dei venit auxilium, ac propitiam cpem implorantes Immaculatae Dei Matris, sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, sanctorumque Pontificum Confessorum Cyrilli et Methodii, qui evangelii
lumine inter Slavicas gentes olim invecto, eis nunc caelesti patrocinio
suffragantur, motu proprio, certa scientia ac matura deliberatione
Nostra deque amplitudine Apostolicae auctoritatis, ad maiorem Dei
Omnipotentis gloriam et religionis 'catholicae inter easdem gentes
exaltationem ac incrementum, constituimus ac decernimus, ut in
Bosniae et Herzegovinae districtibus iuxta canonicarum legum praescripta hierarchia ordinariorum Episcoporum instituatur et fiat, qui
a sedibus nomen accipient, quas hisce Nostris litteris erigimus, et
in ecclesiasticam provinciam constituimus.
Ac primum a territorio, iurisdictione, administratione, regimine
Episcopatus Bosniensis, qui a fel. rec. Clemente XIV Apostolicis
litteris die IX Iulii anno MDCCLXXIII datis, instante Maria Theresia Hungariae Apostolica et Bohemiae Regina Illustri, finitimae
Ecclesiae Sirmiensi aeque principaliter et in perpetuum fuit unitus,
omnes regiones et loca citra Savum existentia, quae politicis Bosniae
finibus comprehenduntur, auctoritate Apostolica in perpetuum seiungimus, distrahimus, separamus, itemque Apostolicus Vicariatus
in Bosniensi et Herzegovinensi districtibus constitutos, eadem auctoritate supprimimus, xtinguimus ac suppressos declaramus. Deinde
in eodem territorio novam provinciam ecclesiasticam constituimus,
quae quatuor tantum dioecesibus iuxta modum qui sequitur constabit, donec Nobis datum fuerit, ut sedes numero plures insti fuamus.
Cum urbs Seraium, vulgo Sarajevo, in medio paene Bosniensis
regionis posita eiusque princeps, ratione situs ac opportunitate loci
advenis et negotiatoribus admodum pervia, maiorem prae aliis civitatibus commoditatem Catholicis praebeat, ut ad eam propter
usus suos commeare possint, cumque etiam catholici Episcopi apud
eam urbem in "Werhbosnensi oppido hospitam sedem interdum habuerint, quo tempore, ut fama est, Patarenorum sectae asseclis
saevientibus tutum perfugium quaerebant, hinc sedem Seraiensis
urbis, Werhbosnensem ei titulum tribuentes, in archiepiscopalem
et metropolitanam sedem et aliarum sedium caput, quae sunt et
erunt in utraque Bosniensi et Herzegovinensi provincia per Nos
107
aut Successores Nostros Bomanos Pontifices in posterum erigendae,

auctoritate Apostolica tenore praesentium instituimus, facimus ac
declaramus, eidemque sedes episcopales tres, nempe duas, quas novas
erigimus in civitatibus Banialuco et Mandetrio, vulgo Mostar, et
aliam iam erectam Mercanensem et Tribuniensem, quam Episcopus
Ragusinus donec aliter provideatur administratoris titulo procurabit, tamquam provinciales adsignamus, addicimus, attribuimus ;
earum vero Episcopos pro tempore existentes in Archiepiscopi
Werhbosn ensis suffraganeos, qui iuri eius archiepiscopali et metropolitico subsint, accensemus, ac huiusmodi Ecclesiarum clerum
populumque xmiversum, quorum causae ad memoratum Archiepiscopum iuxta sacrorum statuta canonum referantur, ipsi Archiepiscopo
quoad archiepiscopalia et metropolitica iura pariter subiicimus. Quod
autem pertinet ad novam dioecesim Mandetriensem, cuius in finibus
civitas Dumnensis est, vulgo Davno, quam veteres Delminiumdixere,
unde Dalmatarum nomen est ortum, Nos ratione habita eam urbem
cum circumiectis oppidis, ut vetera monumenta tradunt, episcopalis
sedis, quae Dumnensis seu Dalmatiae vocabatur, dignitate obtinuisse (1), volumus et mandamus, ut Episcopus Mandetriensis Dumnensi etiam vel Dalminiensi titulo, quo illustris illius cathedrae
memoria in posteris vigeat, perpetuo utatur ac decoretur.
Agentes autem de finibus, quibus novae dioeceses, quas supra
memoravimus, contineantur, eos in hunc qui sequitur modum statuimus, assignamus et circumscribimus, et ab omnibus perpetuo ac
inviolabiliter servari iubemus atque mandamus: nimirum archiepiscopalis sedes Werhbosnensis eum Bosniae tractum complectetur,
qui ad septemtriones, qua Savum fluit, ab ostiis fluminis Verbitzae
ad fauces Drini patet. Ad occasum partem illam, quae Verbitza
alluitur, ab huius ostiis ad Dolnje-Skoplje, atque hinc meridiem
versus ad montes Dinaricos, quibus Bosnia ab Herzegovina dirimitur.
Fines ad austrum ii erunt, qui a Suica ad oram, qua Rama in Naronem labitur, inde a Narone ad G-lavatioevum, inde a Glavaticevo
orientem versus ad Drinum, inde a Drino ad fluvium Limum pertinent. Postremo ea pars, quae fluviorum Limi et TJvaci cursu
continetur. Limites ad ortum ea parte definientur, quae ab TJvaco
fluvio ad montem Ivicam, a Drino usque ad ostia huius amnis protenditur.
Paroeciae autem, quae in descriptis finibus locum obtinent, sunt
quae sequuntur:
(1) Cf. s. Gregor, m. lib. 1, ep. XXXVIII.
108
Serajevo, Ban-Brdo, Kiseljah, Kreevo, Podhum, Kula, Kupres,

Suhopolje, Trisani, Rama, Uzd, Bugojno, Skoplje, Golo-Brdo,
Rastovo, Fojnica, Brestovsko, Gromiljak, Busovaoa, Pomilaje,
Dobretii, Koriani, Peine, Oraje, Dolac-Tranvnik, Gueia-Gora,
Buoii, Vitez, Crkvica, Zenica, Osova, Zepe, Radunice, Ponievo,
Komuina, Belja Zabljak, Sutinska, Vare, Vijaka, Moranani,
Tuzla, Breke, Zovik, Broki, Gorica, Ulice, Vidovicie, Dubrava,
Spionica, Tramosnjica, Graclaeac, Tolisa, Domaljevac, Tiina,Garevo,
Dubica, Potoani, Svilaj, Brood, Koratje, Zeravac, Derventa, Plehan, Foca, Siva.
Regio autem episcopalis sedis Banialucensis reliqua Bosniae parte
constabit, quae ad septemtriones iis definitur limitibus, quibus
Croatiae regnum a Bosnia dirimitur: ad occasum iis finibus, qui
Croatiae sunt quique Dalmatiae sunt, Heranum usque: ad meridiem
ea ora, quae ab Herano ad Suicam pertinet: ad ortum demum
iisdem limitibus, quos superius archidioecesi Werhbosnensi descrip
simus.
Ea in regione continentur paroeciae, qua sequuntur: Banjaluka,
Kotorise, Sokoline, Varcas, Jaice, Glamo, Grahovo, Petrievac,
Ivanjska, Gradika, Sasina, Stratinska, Volar, Stara-Rieka, Biha,
Popovii, Vidoi, Cukli, Listani, Ljubuni, Livno-Gorica.
Dioecesis Mandetriensis et Dumnensis totum Herzegovinae tra
ctum obtinebit, qui inter fines dioecesis "Werhbosnensis et Bania
lucensis a borea, inter fines Dalmatiae usque ad urbem Metkovi
ab occasu, inter fines dioecesis Mercanensis et Tribuniensis ab austro
atque inter districtum quem vocant Novofori, vulgo Novi-Bazar.
ab ortu, continetur.
Paroeciae, quae ad hanc dioecesim pertinent, sunt quae sequun
t u r : Mostar, Siroki-Brig, Ljuti-Dolac, Cerin, Gradnii, Gabela,
Humac, Veljai, Klobuh, Rasno, Ruici Drinovci, Forica, Posuje,
Vir, Roskc-Polje, Grabovica, Bukovica, J5upanjac, Sujica, Seonica,
Rakitno, Kocerin, Grradac, Goranci, Drenica, Konjic.
Dioecesis Mercanensis et Tribuniensis fines suos integros retinebit, servato pariter paroeciarum numero, quae nunc Episcopi administrantis iurisdictionis subiiciuntur.
Quoniam vero in cathedralibus Ecclesiis Canonicorum Collegium
loco Senatus est, qui Episcopo adsidet in divinis celebrandis officiis
eique in administranda dioecesi suam operam navat; atque etiam
per illud cathedrae episcopalis ornatur dignitas, divini cultus auge
t u r decus, et fidelium pietas magis incenditur, Apostolica Nostra
109
auctoritate in archiepiscopali sede Werhbosnensi illico et perpetuo

instituimus cathedrale Capitulum constans ex ecclesiasticis idoneis
viris, aequali prorsus voce et votis in suis comitiis et quibusque
deliberationibus gavisuris, qui ad instar aliarum Cathedralium tum
divina officia et munia ecclesiastica, tum onera et quaevis alia,
quae huiusmodi virorum coetuum propria sunt, rite diligenterque
statutis temporibus obire teneantur, eique insuper facultatem facimus
capitulares sibi conficiendi constitutiones sacrorum canonum sanctionibus et Tridentino Concilio plane consentaneas, quae nihilominus
ordinarii Antistitis approbatione indigeant, ut legis vim sibi vindicare queant.
Volumus porro et mandamus, ut in aliis quoque episcopalibus
sedibus, quas modo erigendas statuimus, proprium cuiusque Canonicorum Collegium seu Capitulum constituatur, cum primum per
temporum rerumque adiuncta licuerit.
Ad curas autem ministerii Nostri illud etiam maxime pertinere
intelligimus, ut auctis episcopalibus in Bosnia et Herzegovina sedibus, succrescant in iis Presbyteri indigenae numero plures, qui morum innocentia, pietatis cultu, ardore zeli praestantes, probeque
litteras ac scientias edocti,omnes sacerdotalis officii partes uberi cum
fructu obire valeant, et ad fidem propagandam in natalibus regionibus studiose suas vires intendant. Quapropter pro certo habentes non defuturam tantae rei munificam liberalitatem pientissimi
Imperatoris et Regis Apostolici, statuimus ac decernimus, ut interim, nulla mora interiecta, in archidioecesi Werhbosnensi Clericorum Seminarium provinciale instituatur, quo necessitati prospici
queat cum archidioecesis illius, tum caeterarum dioecesium, quas
eidem suffraganeas adiunximus. Ac bona prorsus spe nitimur ea ratione ac ope evangelicos operarios quamplures optime comparatos
e clero saeculari extituros, qui fideliter alacriterque excolant vineam Domini, uno caritatis et concordiae spiritu cum religiosarum
disciplinarum alumnis coniuncti, quos dignis officiis prosequi par
est ob diuturnos labores, quibus de ecclesia et de animarum salute
benemereri in iis regionibus sedulo studuerunt. Volumus autem ea
accurate servari, quae sapienter a Tridentina Synodo statuta sunt,
tum quoad eiusdem Seminarii regimen, tum quoad instructionem et
bonorum administrationem.
Sic igitur in Bosniae et Herzegovinae districtibus ecclesiastica
provincia unica, quantum praesentes res ferunt ex uno Archiepiscopo seu metropolitano Antistite et tribus suffraganeis Episcopis
ilO
constituta, Nobis et Romanis Pontificibus Successoribus Nostris iam

nunc reservatum declaramus, 'ut erectas et institutas dioeceses in
alias, ubi opus erit, partiamur, earumque numerum augeamus, limites immutemus, ac quidquid aliud expedire in Domino visum fuerit libere perficiamus. Interim Archiepiscopo et Episcopis supradictis praecipimus et mandamus, ut relationes de suarum Ecclesiarum
statu ad Apostolicam Sedem debitis temporibus mittant, nec desistant Nos instructor reddere de iis omnibus, quae pro officii munere
ac spirituali fidelium bono nunciare et referre se teneri intellexerint. In sacro vero cleri populique regimine atque in caeteris, quae
ad pastorale misterium pertinent, Archiepiscopus et Episcopi praefati omnibus fruantur iuribus et facultatibus, quibus alii aliarum
gentium catholici Archiepiscopi et Episcopi ex communi sacrorum
canonum et apostolicarum constitutionum vi fruuntur ac frui poterunt iisdemque pariter obstringantur obligationibus, quibus alii Antistites ex eadem communi et generali Catholicae Ecclesiae disciplina obstringuntur. Quaecumque propterea sive ex antiqua Ecclesiarum Bosniae et Herzegovinae ratione, sive in subsequenti Missionum conditione ex peculiaribus constitutionibus aut privilegiis
vel consuetudinibus viguerint, mutatis nunc circumstantiis, nullum
posthac sive ius sive obligationem inducent. Atque ad eum finem,
ut nulla in posterum suboriri dubitatio valeat. Nos iisdem illis peculiaribus constitutionibus ac privilegiis cuiuscumque generis et consuetudinibus a quocumque etiam vetustissimo et immemorabili tempore inductis, omnem prorsus obligandi aut iuris afferendi vim ex
plenitudine Apostolicae auctoritatis adimimus. Proinde Archiepiscopo et Episcopis praedictis integrum erit ea decernere, quae ad
communis iuris executionem pertinent, quaeve ex generali lege sacrorum Antistitum auctoritati permissa sunt. Ulterius intendimus,
ut cuncta ad res, iura et personas ecclesiasticas respective pertinentia, de quibus in hisce praesentibus nulla facta est mentio, nullaque inlata specialis providentia, ea omnia iuxta canonice vigentem Ecclesiae disciplinam ultro habenda , dirigenda et declaranda
sint.
Nunc vero aspicientes in auctorem fidei et consummatorem Iesum,
qui intima cordis Nostri scrutatur, qui novit quo desiderio flagremus dilatandi gloriam Nominis Sui, et quo caritatis moveamur affectu ad curandam aeternam Slavicarum gentium salutem , quam
non aliter eas assequi posse nisi in sinu Catholicae Ecclesiae cognoscimus, firmam prorsus fiduciam fovemus gentes ipsas, quarum bo-
iii
num in, iis, quae a Nobis sunt decreta, spectavimus, nihil potius
habituras, quam ut huic Apostolicae Cathedrae super quam Ecclesia aedificata est, maiore in dies devotae voluntatis obsequio et studio iungantur. Immo Episcopis et Sacerdotibus inter eas numero
auctis, quibus nullum unquam Apostolicae curae officium deesse patiemur, minime dubitamus non modo Catholicae Ecclesiae filios hac
opportunitate usuros, ut magis magisque in religione et pietate
proficiant, sed etiam deviis fratribus, qui eiusdem soli et eiusdem
sermonis communione sociantur, stimulos additum iri, ut ad eius
matris se recipiant sinum, quae omnes pariter in Christo Iesu per
evangelium genuit. Annuat propitius dives in misericordia Deus,
qui facit mirabilia magna solus, ad quem flectentes genua et expandentes manus vota cordis Nostri fervida extollimus, ut ipsi etiam caelestis gratiae lumine perfusi, fractis miseri dissidii laqueis,
verum ovile Christi ingrediantur , utque occurrentes in unitatem
fidei, sint Nobiscum unum corpus in Christo.
Decernimus tandem has Nostras litteras nullo unquam tempore
de subreptionis aut obreptionis vitio, sive intentionis Nostrae alioque quovis defectu notari vel impugnari posse, et semper validas
ac firmas fore, suosque effectus in omnibus obtinere ac inviolabiliter observari debere. Non obstantibus Apostolicis atque in synodalibus , provincialibus et universalibus Conciliis editis generalibus
vel specialibus sanctionibus, nec non veterum sedium existentium
olim in Bosnia et Herzegovina et Missionum ac Vicariatuum Apostolicorum inibi postea constitutorum, et quarumcumque Ecclesiarum ac piorum locorum iuribus aut privilegiis iuramento etiam confirmatione Apostolica, aut alia quacumque firmitate roboratis, caeterisque contrariis quibuscumque. His enim omnibus tametsi pro
illorum derogatione specialis mentio facienda esset, aut alia quantumvis exquisita forma servanda, quatenus supradictis obstant, expresse derogamus, et quorumcumque interesse habentium consensui
plenarie supplemus. Irritum quoque et inane decernimus si secus
super his a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter
contigerit attentari. Volumus autem ut harum litterarum exemplis etiam impressis, manuque publici Notarii subscriptis et per
constitutum in ecclesiastica dignitate virum suo sigillo munitis,
eadem habeatur fides, quae Nostrae voluntatis significationi ipso
hoc diplomate ostenso haberetur.
Nulli ergo omnino hominum liceat nunc paginam Nostrae erectionis, constitutionis, institutionis, restitutionis, dismembrationis,
112
suppressionis, adsignationis, adiectionis, attributionis, decreti, mandati ac voluntatis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si
quis autem haec attentare praesumpserit, indignationem Omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum Eius se noverit incursurum.
Datum Romae apud S. Petrum Anno Incarnationis Dominicae
millesimo octingentesimo octogesimo primo III Nonas Iulii, Pontificatus Nostri Anno IV.
C.
CARD. SACCONI
PRO-DATARIUS =
T. CARD. MERTEL.
VISA
DE CURIA I. DE AQUILA E VICECOMITIBUS
Loco J3$ Plumbi

Reg.
in Secret. Brevium
I. CUGNONIUS
113
RESIDENTIAE ET SUSPENSIONIS
Die
14 Augusti
1880.
COMPENDIUM FACTI. In Oppido sancti S t e p h a n i Dioecesis B.
e x t a t P l e b a n i a r u r a l i s , cuius Archipresbyter t i t u l a r i s est

ipse Episcopus, cura autem actualis ab eo g e r i t u r per Oeconom u m C u r a t u m , ad nutum amovibilem.
Munus hoc per aliquot annos obivit sacerdos P. V e r u m hic,
inconsulto Episcopo, dioecesim deseruit, et inito concursu,
a n i m a r u m curam suscepit archipresbyteralis Ecclesiae in
Dioecesi F. et per delegatum Episcopi huiusce dioecesis, in r e a lem et corporalem illius possessionem immissus est. De hoc
certiorem fecit Episcopum B. datis ad eum Uteris die
5 Martii 1 8 8 0 .
Haec demira tus Episcopus B. die 9 Martii 1 8 8 0 Sacerdoti poenam suspensionis a divinis indixit innixus Tridentino Sess. XXIII, cap. 16. nisi infra tres dies rediret ad
suam Dioecesim, et praecise ad Ecclesiam sancti S t e p h a n i ;
sed incassum, spreta per sacerdotem P. proprii P a s t o r i s voce.
Aegre id ferens Episcopus, querelas suas S. C. C. detulit
die 1 5 M a r t i i , quibus t u m praedicti sacerdotis, t u m Episcopi
T. agendi rationem l a m e n t a t u r , et sequentia proposuit d i r i menda dubia.
I. An praeceptum a Nobis sub die nona M a r t i i huiusce
a n n i sit apprime observandum a sacerdote P.
I I . An et quomodo ipsemet Sacerdos cogi q u e a t , ut
in Dioecesi B. quam citius r e v e r t a t u r .
Acta, Tom. XIV. fase, GLIX.
114
RESIDENTIAE
Episcopus T. de informatione ET voto rogatus respondit:

SESE censere ius ESSE sacerdoti' P. oeconomo, ad n u t u m
amovibili, q u a e r i t a n d i locum meliorem et p e r p e t u u m ; neque
potuisse eumdem excludere a possidenda illa paroecia, ex
quo Episcoporum sit r i t e consulere animabus sibi concreditis.
Disceptatio Synoptica
IURA ARCHIPRESBYTERI. In primis videtur iste iure p r o pria Dioecesi discessisse et proinde praeceptum Episcopi B.
diei 9 M a r t i i ab eo observandum non esse, et hoc non uno
EX Capite.
Et primo. Nullo iure cautum est, Episcopos posse cogere
ad residentiam qui beneficia residentialia non habent ad
t r a d i t a per D e - M a r t i n i s Resolut. Iur. lib. lc. 107 n. 1
et seq. Quod si cogi non possunt ad residentiam stricto iure
qui simplicibus beneficiis f r u u n t u r , m u l t o m i n u s cogi poter u n t qui n u l l a beneficia possident, et ad t i t u l u m p a t r i m o nii Ordines sacros susceperunt, iusta eumdem De-Martinis
loc. cit. n. 3. Garzia p. 3 cap. 2 n. 4, Pigliateli.. Con"
suit. 56 tom. 3 n. 22. P o r r o in casu nostro sacerdos P.
nullo vero beneficio residentiali potitur; hinc stricto iure ad
residentiam cogi non poterat.
Secundo. Ex decreto Concilii T r i d e n t i n i Sess. XXIII,
cap. 16 de Ref. ad residentiam cogi non poterat sacerdos P.
quia nulli Ecclesiae adscriptus fuit. Deest enim huius adscriptionis actus, cui suppleri non poterat per m a n u s Oeconom i - C u r a t i ad nutum Episcopi, quod idem sacerdos obivit;
quia m u n u s hoc non est vere beneficium, quod conferatur
in t i t u l u m , cum ei desit perpetuitas necessaria ad constituendum v e r u m beneficium. Hinc poterat a Dioecesi propria
discedere, etiam r e p u g n a n t e Episcopo, i u x t a sententiam P i g n a t e l l . loc. cit. n. 3> Garz, de Benefic. par. 2 cap. *5.
n. 102. G a l l e m a r t . declarat, ad Conc. Trid. Sess. 23. c.
16 de Ref. et S. C. C. in Eugubina 21 Ian. 1797.
Nec obstat adscriptio si reapse facta fuit. N a m T r i d e n t i n u m in citato decreto loquitur de iis, qui inconsulto Epi-
RESIDENTIAE
IIS
scopo discedunt.Quod si petita venia, eamque iniuste deneg a n t e Episcopo, discedant, etiamsi adscripti s i n t , ad * residentiam non t e n e n t u r , ex D e - M a r t i n i s loc. cit. n. 8: in quo
quidem differt adscriptio Conci]ii Chalcedonensis ab adscriptione T r i d e n t i n i , ut late disserit Benedictus X I V . de Syn.
Dioeces, lib. XI c. 2. n. 8 et seq. Nam r e q u i r i t u r iusta
causa denegandi discessum adscripto, cui p r a e t e r a t e n e t u r
congrue providere Episcopus ex Nicoglio Lucubr. Can. lib.
1. . 22 n. 3. et C a r d . D e - L u c a diseurs. 2. adnot. ad
Conc. Trid. n. 4. Quod si sacerdos P. veniam ab Episcopo
non petiit, hoc fecit, non ob aversionem erga proprium P a storem; sed quia certo sciebat, Episcopum eam iniuste denegat u r u m ; prout ipse manifestavit in epistola ad A n t i s t i t e m T.
Tertio. Ob t e n u i t a t e m praebendae sacerdos P. ad residentiam cogi non poterat. N a m in iure cautum e s t , quod
ad residentiam non cogit praebenda, quae adeo tenuis est,
ut ne id quidem, quod ad v i t a m necessarium est, suppeditet.
At in casu nostro e m o l u m e n t u m , ab Episcopo sacerdoti P.
assignatum, impar e r a t ferendis t u m ipsius, tum familiae
necessitatibus, prout ipse in citata epistola ad A n t i s t i tem T. exposuit. N i m i u m hinc durum esset, ut residentiae
onere g r a v a r e t u r sacerdos hic qui ex sua prebenda curata
ad nutum Episcopi, victum consequi nequit; cum e contra
iustitiae et aequitati consonum sit, ut qui A l t a r i inservit
de Altari vivere debeat. Hoc in casu P r a e b e n d a t u m ad residentiam non teneri docuit Card. P e t r a Ad Const. Apost.
in Const. Innocent. X I I . et s. Congregatio in Veliterno
21 Sept.
1816.
Cum itaque sacerdos P. alicui Ecclesiae non adscriptus,
neque ullo beneficio donatus, quo lege residendi o b s t r i n g a t u r ,
iis Clericis accensendus v i d e a t u r , qui sui iuris s u n t , ac
libere pro lubitu, Episcopo etiam inconsulto, possunt a Dioecesi discedere, ex sacri huius Ordinis decreto, quo edixit
die 5 Decembris 1574, in una Ariminen. Clericum, qui
certo loco non est adscriptus , ab
Episcopo suo invitum
non posse retineri,, ne a sua Dioecesi recedat* et alibi
146
RESIDENTIAE
parochialem accipiat. Quod quidem ex a l i a r u m quoque Cong r e g a t i o n u m responsis, apud ecclesiasticae disciplinae i n t e r pretes asserit esse receptum Girald. in Thes. de poen. par.
2 ver. Resid. Leuren. Ius Can. lib. 1 tit. 22 num. 9 2 .
Quarto denique: dato e t i a m , quod neque ex deficientia
veri Beneficii residentialis, et alicui Ecclesiae adscriptionis,
neque ex t e n u i t a t e emolumenti erui possit, quod sacerdos P.
se a iurisdictione Episcopi B. e x i m a t , eiusque ad p r o p r i a m
Dioecesim illum revocantis iussa declinet; t a m e n ex alio
c a p i t e , . scilicet ex n u l l i t a t e decreti diei 9 Martii' 1880
ad obtemperandum Episcopi praecepto cogi nequit. Et r e vera , sacerdos P. ad Archipresbyteratum a d s c i t u s , eius
possessionem r i t e i n i v i t , et proinde A n t i s t i t i s T. subditus
evasit.
P o r r o in iure s t a t u t u m est, ut suspensio suam vim habea t , opus esse, ut qui eam irrogat, potestate irrogandi poll e a t . A t q u i Episcopus B . sacerdoti P . eamdem i n t i m a v i t
e x t r a suum t e r r i t o r i u m , ubi. ipse Archipresbyteratus officium
exercebat, adeoque impune eidem non parere p e r m i t t e b a t u r .
E r g o concludi potest, sacerdotem P . a b Episcopi B . obedientia esse liberum, et proinde praeceptum diei 9 M a r t i i
observare non t e n e r i .
IURA EPISCOPI. Ex altera p a r t e plura occurrunt, quae
iura Episcopi B . t u e n t u r . E t primo quidem Concilii Chalcedonensis sexti constitutio, q u a m Tridentini P a t r e s r e n o v a t a m
voluerunt, s t a t u i t , u t Clerici u n i v e r s i , statae cuidam E c clesiae a d s c r i b a n t u r , ipsique operam i t a assiduam praestare
debeant, ut qui locum, inconsulto Episcopo, deserant, sacror u m exercitio sint interdicendi, Conc. Trid. Sess. XXIII,
cap. 16 de Ref. ; et licet ex B e n e d . X I V . monitu adscriptio
istaec diversa sit ab illa, quam antiqui canones faciendam
praescripserunt, constat t a m e n , clericos inde districte p r o hiberi, ne invito Episcopo alio secedant. Et hoc e t i a m in
Concilio R o m a n o comprobatum est, Tit. 6 cap. 6: atque
i t a pluries a S. C. C. et vetustis et recentioribus responsis fuit diserte sancitum; Senogallien. 19 Aug. 1592, Ostunen.
RESIDENTIAE
H 7
20 Ian. 1616, A m e r i n a 8 Maii 1756, Nucerina 5. Sept.

1818, R e a t i n a 26 Ian.
1833.
C u m i g i t u r e x dictis p a t e a t , sacerdotem P . Ecclesiae
Archipresbyterali in Oppido s. Stephani operam s u a m t a m quam a n i m a r u m rectorem navasse; quae res plusquam, simplicem adscriptionem i m p o r t a t , aperte p a t e t , nullo i u r e ,
ipsum praefatam Ecclesiam deserere potuisse; et proinde
Episcopum B. usum fuisse iure suo, cum illum censuris ad
residentiam revocavit. E t quamvis complura per nonnullos
auctores afferantur, quibus adversus testatissimum hoc episcopale ius asseritur, Clericos, qui non habent beneficium
in
titulum praecisum
et personalem
residentiam
requirens,
discedere posse, et ire quo velint, neque Episcopos dimissorias literas eisdem posse denegare; atque in h a n c s e n t e n t i a m
nonnullas veteres S. C. C. resolutiones afferant; t a m e n F a gnanus monet cavendum esse ab
id genus
collectoribus,
ipsorumque sententiam citato Conc. Trid. decreto prorsus
adversari contendit in cap.
Admonet n. 15 de Renunciat.
Quia Clerici servitio alicuius Ecclesiae adscripti, et pro eiusdem Ecclesiae necessitate seu u t i l i t a t e o r d i n a t i , h a b e n t u r
t a m q u a m servi, a u t coloni glebae addicti, qui sine Domini
venia fundum deserere n e q u e u n t , hinc nec discedere possunt ab Ecclesia, neque recedere ab obligatione cum ea cont r a c t a ; ideoque potest Episcopus literas dimissorias eis n e gare., Menoch. de arbit. eas. 422- n. 3, Grarzia de benef. p. 2
cap. 5 n. 102, s. Congregatio in R e a t i n a
Ianuarii 1833,
s. G e r m a n i 12 Augusti 1871 .
Verum.
F r u s t r a a u t e m adducitur S. C. Congregationis resolutio
in A r i m i n e n . 5 Decemb. 1574; quia haec resolutio de C l e r i co edita est, qui certo loco nullatenus adscriptus fuerat:
adscriptum quippe retineri posse invitum,
eodem
decreto
s. Congregatio m a n d a v i t . Sed ex Ordine sacerdotali, quem
i n Dioecesi B . suscepit sacerdos P . a r g u i debet, eum Ecclesiae suae et praesertim Ecclesiae sancti S t e p h a n i , quo in
loco n a t u s e s t , addictum fuisse atque per h a n c adscriptionem legi T r i d e n t i n i omnino satisfactum, etiamsi id ex actis
i 18
RESIDENTIAE
d e m o n s t r a r i non possit, quia quidquid gestum e s t , iure et

secundum legem factum p r a e s u m i t u r , nisi c o n t r a r i u m evidenter demonstretur.
E t d a t a e t i a m hypothesi, quod sacerdos P . i n sua ordinatione alicui Ecclesiae adscriptus non fuerit, n i h i l t a men id ei prodesset. Nam i u x t a Const. Innoc. X I I I incipient e m Apostolici Ministerii, d a t a m ad i n s t a u r a n d a m ecclesiasticam disciplinam in R e g n i s H i s p a n i a r u m , et a B e n e d i cto X I I I per aliam Const. quae incipit In supremo ad u n i versos Ecclesiae Antistites extensam, unusquisque, qui alicui Ecclesiae adscriptus in s. Ordinatione non fuerit, debet
a proprio Episcopo postmodum adscribi. En Apostolicae Constitutionis verba : Quod si qui modo r e p e r i u n t u r vel clericali Tonsura i a m i n i t i a t i , vel ad ordines sive minores sive
maiores iam promoti*, qui nulli certae Ecclesiae a u t loco
pio adscripti fuerint, Episcopi adscriptionem huiusmodi vel
a seipsis vl a praedecessoribus suis o m i s s a m , s t a t i m supp l e a n t ^ E r g o etiamsi huiusmodi adscriptio i n Ordinatione
sacerdotis P. omissa fuerit; potest nunc ab Episcopo B.
suppleri.
Antiquiores resolutiones S . C . C , quibus edicitur, quod
Clericus, qui certo loco non
est
adscriptus ab
Episcopo
suo, invitus non potest retineri,
ne a sua dioecesi recedat,
et alibi parochialem accipiat, eo sensu accipiendae s u n t , quod
Episcopus non possit Clericos invitos retinere sine iusta causa,
et nisi eisdem de congrua substentatione p r o v i d e a t , C a r d ,
De Luca disc. 2 Adnot. ad Conc. Trid. n. 4, s. Congregatio in Nucerina 5. Septemb. 1818; quae conditio in posterioribus resolutionibus semper i n v e n i t u r apposita, ut v i dere est in R e a t i n a 26 Ian. 1833, s. G e r m a n i 12 Augusti
1871.
Iusta a u t e m causa h a b e t u r , ut quis Dioecesi serviat quando
adscriptio uni t a n t u m Ecclesiae facta est : et cum Ecclesia,
cui quis adscriptus est, sit omnino destituta, t u n c cogi p o test ad residentiam e t i a m simplex Sacerdos adscriptus, etsi
residentiale non habeat beneficium; D e - M a r t i n i s Resolut.
RESIDENTIAE
119
iur. lib. I cap. 107 num. 4. H a n c necessitatem in facto

militare pro Ecclesia s. Stephani probat ipse Episcopus ad
S. C. C. scribens.
P e r p e r a m porro a d sacerdotem P . a b Episcopi B . i u risdictione eximendum r e c u r r i t u r ad n u l l i t a t e m decreti
diei 9 M a r t i i 1880. N a m c e r t u m est presbyterum i s t u m ab
Episcopo B. fuisse o r d i n a t u m , ac proinde ei subditum effectum. Et subditus effectus est non p e r s o n a e , sed E p i scopo, et Episcopo quidem q u a t e n u s iurisdictionem exercebat
i n Dioecesi B . i n qua sacerdos P . o r t u m h a b u i t , ordinationem suscepit et e qua discessit.
Quandoquidem in iure exploratum e s t , quemlibet subd i t u m , absque licentia et consensu superioris sui, ab eius
auctoritate subduci h a u d posse. N a t u r a siquidem dominii
i m p o r t a t , ut qui rei dominus est, de eo pro lubitu suo disponere, et eam a quocumque sibi vindicare valeat. P o r r o
sacerdos P . Episcopi B . subditus est titulo sive o r i g i n i s ,
sive domicilii. At certum est, Episcopum r e g u l a r i t e r posse
suspensionem inferre proprio subdito, qui sit e t i a m e x t r a
propriam Dioecesim, si absit iudicii strepitus. N a m si a
proprio Episcopo suspensio feratur
per praeceptum particulare, tunc hac censura l i g a b i t u r subditus etiam in aliena
Dioecesi commorans, quia praeceptum immediate afficit person a m ubicumque sit. I t a censet Scvini lib.1.tract.IV disp. III
de censuris cap. I., qui in suis adnotationibus dicit, quod
r e m a n e t suspensus sacerdos, etiam in aliena Dioecesi, si delictum censeatur commissum in propria Dioecesi, u t i est de
censura l a t a in eos qui non resident ; vel si Episcopus censuret Clericum, qui tali Ecclesiae assistere debeat, et e x t r a
Dioecesim sit, et r e n u a t assistere ; et ratio e s t , quia peccatum non residentiae i n t r a proprium t e r r i t o r i u m censetur
c o n s u m m a r i . V. Liguori Homo Apost., tract. XIX n. 5,
et Op. Mor. I. VII n. 22. I g i t u r suspensio per praeceptum
particulare l a t a in sacerdotem P. qui Ecclesiae s. Stephani
assistere debebat, et renuebat, valida est, etiamsi in Dioecesi T. m o r a r e t u r .
d 20
RESIDENTIAE
Denique ad Episcopi ius m a g i s magisque firmandum, a d duci potest p r a x i s S . C C . quae i n similibus casibus s e m per declaravit, sacerdotes a u c t o r i t a t i episcopali rebelles censuris cogi posse, ut ad propriam dioecesim quantocius r e v e r t a n t u r . Duas speciminis g r a t i a adducam facti species: P r i m a
sit Nucerina Residentiae et
Suspensionis 29
Sept.
1818.
In ea a g e b a t u r de Gervasio Aleandri, oriundo e Dioecesi N u cerina, qui in Dioecesim T u d e r t i n a m sese contulerat, ibique
R h e t o r i s et R e c t o r i s m u n e r e in Seminario fungebatur. Hic
contendebat, se non potuisse a proprio Episcopo in dioecesi
retineri, eo quod nulli Ecclesiae in ordinatione esset adscrip t u s . T a m e n S. C. C. s t a t u i t , sustineri decretum suspensionis in eum ab Episcopo Nucerino l a t u m , et praeceptum
quo illum ad suam dioecesim revocabat, dtcmmodo Episcopus provideat
Aleandrum
de congrua in Dioecesi substentatione.
A l t e r a sit Reatina Residentiae 26 Ianuarii 1833.
In
ea sermo e r a t de Gaspare Britio e Dioecesi R e a t i n a , ab eius
Episcopo ad p r i m a m tonsuram initiato , t u m inter alumnos
s. Vincentii a P a u l o R o m a e cooptato, atque ab E m o Urbis
Vicario ad minores et sacros Ordines p r o m o t o , adsignato
eidem a p a r e n t e patrimonio in agro R e a t i n o . P o s t aliquot
annos sacram illam familiam deseruit, et in p a t r i a m r e v e r sus, m u n u s docendi pueros suscepit. Quinto post a n n o , ad
Archipresbyteratum in Oppido Montis Boni Sabinensis Dioecesis, facto feliciter periculo, ab E m o Sabinensi Episcopo
assumptus est, atque in possessionem, expeditis Apostolicis
Uteris , immissus, et Vicarii etiam foranei munere deinde
cumulatus. V e r u m r e n u e n t e Episcopo R e a t i n o facultatem d i scedendi eidem concedere, imo eumdem revocante, S. C. C.
eum, ut rediret, cogi posse respondit, dummodo de congrua
eidem
ab
Episcopo provideatur.
Hisce r i t e perpensis remissum fuit E E . P P . iudicio sequens dirimere
RESIDENTIAE
Dubiam
An
sustineatur dispositio Episcopi B. die 9 Martii 1880
edita, ita ut et quomodo
sacerdos P. ad propriam dioecesim redire teneatur in casu.
RESOLUTIO. Sacra C C . sub die 1 4 Augusti 1 8 8 0 , r e cog n i t a , censuit respondendum :
Affirmative
in
omnibus,
dummodo
de
congrua
eidem
Sacerdoti
ab
Episcopo provideatur.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. Neminem l a t e r e , presbyteros fieri Episcoporum subditos

per sacram ordinationem; et subditos, absque superioris a s sensu, nequire ab eius a u c t o r i t a t e sese subducere.
IL Ideo posse Episcopos districte prohibere ne clericos
alio secedant, eosdemque, etiam invitos, r e t i n e r e , dummodo
adsit iusta causa et ipsos de congrua substentatione p r o v i deant.
I I I . P a r i t e r esse in potestate O r d i n a r i o r u m interdicere sacrorum exercitium clericis alicui ecclesiae adscriptis, ac, eo
inscio, recedentibus, vi T r i d e n t i n i Sess. 23 cap. 16 a i e n t i s
quod si locum,
inconsulto Episcopo, deseruerit ei sacrorum exercitium inter dicatur .
I V . P r a x i m S. C. C in similibus casibus declarasse, sacerdotes a u c t o r i t a t i episcopali rebelles, censuris cogi posse,
ut ad p r o p r i a m dioecesim quantocius r e v e r t a n t u r .
V. Neque d u b i t a r i posse, censuram l a t a m ^praeceptum
particulare in personam ligare subditum, e t i a m commorant e m in aliena D i o c e s i : censura enim, hoc modo l a t a , seq u i t u r personam ceu u m b r a corpus.
V I . Sacerdotem in t h e m a t e , subditum sui Episcopi per
domicilium et sacram ordinationem, adscriptum propriae ecclesiae, quam u t i pastor regebat, iure i n t e r d i c t u m fuisse a
sacrorum exercitio, donec ad propriam rediret paroeciam, q u a m ,
inscio Episcopo, deseruerat.
m
S U S P E N S I O N I S
Die 94 Iulii 1880.
COMPENDIUM FACTI. Archiepiscopus C. ut exornare suum
Metropolitanum t e m p l u m et exquirere posset sepulchrum s. I a cobi, adhuc absconditum, proposuit Capitulo Metropolitano, ut
ad id i m p e n d e r e n t u r quotannis, sexaginta millia regalia h i spanica; quorum v i g i n t i millia solveret fabrica Ecclesiae, alia
q u a d r a g i n t a millia Archiepiscopus. Quibus u n a n i m i t e r adprobatis, E m u s Archiepiscopus Capitulum rogavit, ut aliquot
Canonici e capitularibus eligerentur, qui in promotione et
directione operum, pro capitulo agentes, Archiepiscopum adiuvarent.
Qua de re opera incoepta fuerunt et sepulchrum s. Iacobi
i n v e n t u m est. Accidit interea ut Decanus Capituli diem obiret s u p r e m u m ; cuius successor in decanatu divisit Capitulum in duas partes: q u a r u m una et sanior adhaeret O r d i n a rio, alia m o d e r a t u r a Decano. P a r s haec arguti as multiplicat,
oppositiones et obstacula operum prosequutioni i n g e m i n a t ,
cum scandalo religiosae plebis. Hisce malis aliisque mederi
exoptans E m u s Archiepiscopus, quasdam celebravit familiares collationes, ipsis petentibus et convenientibus canonicis
universis. Omnes adeo de adimplendo eius m a n d a t o modo
et forma
taxative determinato u n a n i m i t e r assensi s u n t ,
ut visa sit optatae spes pacis exoriri. Ast paulo post i t e r a n tur obstacula et difficultates : qua de re huiusmodi obstaculis
finem aliquando impositurus E m u s Archiepiscopus funda tus in unanimi conventione
supradicta,
formales litteras
misit capitulo: i. ut capitulariter confirmaret quae for maliter
et communi consensu acceptata fuerunt
in prae-
SUSPENSIONIS
123
laudatis collationibus; 2.
ut consentirei
vel
dissentirei
suo proposito in prosecutione
operum
decorationis Cd"
pellarum s. Iacobi, ut procedere posset secundum ius.
Has litteras nisi praesente capitulo non aperiendas, Decanus
a p e r u i t , r e t i n u i t quin capitulum audiret : nequire se l i t t e r a s
capitulo t r a d e r e , audacter, iniuriose E m o Archiepiscopo
respondit. Insuper hac de re in actione capitulari, a capitulo i n t e r r o g a t u s , l i t t e r a r u m praesentationem r e n u i t . T u n c
Ordinarius Pontificem exoravit, ut sua auctoritate a n i m a d v e r t e r e t in Decanum, t a l i t e r a g e n t e m .
Deinde Archiepiscopus requisitus a S. C. Congreg, r e t u lit : Decanum confiteri abusuum p e n e t r a t i o n e m , quamvis
in v a n u m excusare contendat ; quin imo p a r a t u m esse ad
graviora et peiora. R e t u l i t e t i a m , ipsum Decanum et eius
asseclas, audivisse in choro sedentes, et capite cooperto, l e ctionem Brevis pontificii, pro impertienda solemniter I n d u l gentia plenaria, cum benedictione Apostolica; dum P r a e s u l a l i i que stando et discooperto capite, ut par e r a t , id p e r a g e r e n t .
Quare cum t a m g r a v i a facta haudquaquam tolerari posse
viderentur, iussi sunt Decanus eiusque fautores spiritualia
exercitia per decem dies in pia domo, ab E m o Archiepiscopo
decernenda, peragere. A s t , referente Archiepiscopo, nemo
obedivit ; omnes praedicti m a n d a t i a u t h e n t i c i t a t e m , si unus
excipiatur, hac de re iudicium proferre nolens, in dubium r e vocantes vel sese innocentes, vel m a n d a t a , si a u t h e n t i c a , v i tiosa esse, vel ad S u m m u m Pontificem sese appellaturos p r o fitentes, spiritualia exercitia omnino peragere r e n u e r u n t .
Alia hinc iniuriosa e n a r r a n d o horum canonicorum facta,
E m u s Archiepiscopus petiit, ut hi canonici cum Decano suspenderentur, et voce activa et passiva p r i v a r e n t u r ad long u m t e m p u s , ne reatio fieret in Capitulo, post Archipraesulis
m o r t e m , ceu m a l a pars sperat.
Disceptatio synoptica
IURA ARCHIEPISCOPI. Facinora in Ordinarium p a t r a t a a

Decano eiusque asseclis mereri poenas ab Archiepiscopo p o -
124
SUSPENSIONIS
stulatas facile evinci potest. Neminem enim profecto l a t e t ,

clericorum delicta suspensione p u n i r i , privatione praecipue
aliquando vocis activae et passivae, praeter alios probant
Passerinius de canonica electione cap. 10. num. 140, Garcas de
Benef. parte III. cap. 2 num. 526, Scarfantonius
in Ceccoperium lib. IV. tit. 3. Neque Decanus et eius a s seclae dici queunt p u n i r i inauditi : nam si aliquod ius h a berent, hoc non esset defendendum scandalis, irreverentia et
t u r p i rebellione, in O r d i n a r i u m . Ex factis enim gestis, erui
d a t u m est, hos capitulares bellum impudens indixisse E m o
Praesuli.
Nullaque ratione sese defendere potest Decanus quod a p e r u e r i t l i t t e r a s E m i O r d i n a r i i , eidemque responsum dederit
proprio a r b i t r i o , innixus capitularibus constitutionibus quae
cavent, ne Decanus aliquid r u r s u m Capitulo proponat, de quo
in alia actione i a m d i s p u t a t u m fuerit, et quia huiusmodi l i t teras aperire consueverunt praecedentes Decani. E m u s P r a e sul enim, cuius m a n d a t a r i u s tunc solum e r a t Decanus, l i t t e ris suis Capitulum alloquebatur, aliquid p r i m a vice proponens,
ut i n v e t e r a t a m oppositionem,tandem aliquando posset auferre.
Salva e r a t igitur Decani conscientia et iurisiurandi religio.
F a l s u m a u t e m est, teste E m o Archiepiscopo, morem illum
obtinuisse, a Decano p r o l a t u m . P r a e t e r e a ipse Decanus ,
oblato accusationis libello, E m u m Archiepiscopum, in ipsa
sua Curia Archiepiscopali, in ius vocare ausus est, et p r o t e r v e in accusatione persistere , non obstantibus iustis et
repetitis prohibitionibus.
Insuper summo Pontifici praedicti canonici rebelles libellum
obtulerunt, in quo contra E m u m P r a e l a t u m viginti t r i a accusationum capita descripta s u n t . C u m , quoad haec, a clarissimo viro
informationes quaesitae fuerint, hic a probatis perspicuisque
viris, notitiis diligentissime collectis, nil aliud r e t u l i t esse a c cusationes eas, q u a m vel audaces et impudentes calumnias,
vel evidentissimas falsitates, vel assertiones, quacumque probatione carentes, vel facta, quorum nihil canonicis iis i n t e rerat : si quid excipiatur, de quo suo tempore a g e t u r , cuius
SUSPENSIONIS
125
t a m e n g r a t i a , si quid iuris Canonici habent, ad perduellionem devenire non debuissent. Quae quidem accusandi r a t i o
non defendendorum i u r i u m a m o r e m , sed E m u m P r a e l a t u m
ad versandi a n i m u m abunde patefecit, ceu claris verbis B e canus ipse p r a e t u l i t . A i t enim E m u s Archiepiscopus: Alias
in medio suorum et aliorum audientium, in ipsomet
claustro publico, templo metropolitano adnexo,
audacter
(Decanus) aiebat:
ego Praelatum conteram.-
E t s i a u t e m negent Decanus et asseclae sedisse, cooperto
capite, dum Apostolicae L i t t e r a e legerentur, ab aliis a d s t a n tibus enixe id testificatur, per acta a Notario confecta et ab eisdem subscripta. Adsunt etiam alia facta, quae o b s t i n a t a m
inobedientiam et perduellionem canonicorum in Ordinarium
d e m o n s t r a n t , ceu ex verbis Archiepiscopi deprehenditur. Cum
invitassem, ait iste, Decanum ut mihi exhiberet t i t u l u m ca nonicum licentiarum celebrandi, praedicandi, confessiones que audiendi, non t a n t u m mihi respondit i r r e v e r e n t i s s i m e ,
sed etiam provocavit ad tribunalia, et revera p r a e s e n t a v i t
audacissimam querelam contra me in supradicto t r i b u n a l i
dioecesano. I n t e r e a cum ipsi prohibuissem celebrare usque
dum praesentare t t a l e m t i t u l u m , fassus est non habere :
non celebrat, et eifrons coram capitulo repetit : non me
humilio, praeferoque non celebrare . Et inferius. Ipse
scit promptum me esse ad h a n c licentiam ( n e m p e cele b r a n d i ) , ipsi concedendam, si levissime t a n t u m se humiliat^
ipsam expetendo : t a m e n propter suam a r r o g a n t i a m renuit
h a n c levissimam h u m i l i a t i o n e m , et p a r a t u s est i t a perse verare ad indefinitum tempus . Et rursum de eodem a i t :
nec celebrat, nec praedicat, nec fere c a n t a t , nec p e r m a n e t
in Choro, sed t a n t u m ad rebellionem e x c i t a t , incautos se ducit, a t q u e , ut ita dicam, ecclesiam contra ecclesiam ef format .
P r a e t e r e a , postquam spiritualia exercitia peragere reus a r u n t , duo ex iis canonicis ad sua et capituli i u r a , a m p l i s sima potestate a Capitulo praediti, uti aiebant, dimissorialibus litteris non petitis, R o m a m a d v e n t a r u n t . R e p e t e b a n t
126
SUSPENSIONIS
se E m i Archiepiscopi venia non indigere, neque ab eodem

veniam recusari posse, cum capituli p a r t e m agentes, pro capituli iuribus, contra eumdem, vindicandis, U r b e m p e t i i s sent. At cum hoc falsum sit, dimissoriales scilicet literas
i m p e t r a r e debuissent, ius t a m e n experituri si forte recusatae fuissent, R o m a e iis celebrandi facultas merito facta non
est. I n s t i t e r u n t canonici, sed cum i m p e t r a r e nil potuissent,
nisi predictas litteras consecuti non essent, m a l u e r u n t diu
R o m a e pervicaci animo celebratione abstinere, quam a suo
praelato quidquam postulare. Quae quidem contumacia, duritia, superbia, inobedientia m a x i m e eminet, dum spiritualia
exercitia peragendi i m p e r i u m , obstinato animo, Canonici r e belles r e s p u u n t .
Neque dubitari potest, ait Ordinarius, Decanum et eius
asseclas mereri suspensionem ab officio, et privationem vocis
activae et passivae. E o r u m enim a g e n d i - r a t i o in congregationibus capituli talis est, ut p a r t i adversae nil dicere l i ceat ; et aliquando necessitate coacta relinquit aulam capit u l a r e m ; m a n e n t e in illa Decano cum suis, qui decernunt,
nomine Capituli, quidquid ipsis placuerit. Eoque pervenit
factio haec, ut duobus canonicis R o m a m euntibus, quin iure
eos Capitulum misisset, facultatem concesserit impendendi
quidquid pro lubito censuerint. At sentientes revera eos h a u d quaquam t a m ingenti potestate praeditos esse, C a p i t u l u m
quoddam, ad h a n c eis tribuendam Decanus eiusque fautores
convocare s t u d u e r u n t . Adversus hanc Capituli convocationem
pars t a m e n sana et Archiepiscopo adhaerens, protestationem
confecit, R o m a m m i t t e n d a m , sequentibus innixa rationibus:
I suffragiorum numerus capitularium medietatem non a t t i g i t , quo modo de gravissimis negotiis statui nequit. 2 E m i nentissimus Archiepiscopus vocatus non fuit, cum ex Hispaniae disciplina vocari debuisset. 3. Quatuor a d m i n i s t r a t o r u m
m u n e r e fungentes suffragium t u l e r u n t , cum hoc neri nequiret ; a g e b a t u r enim de facultate ipsis tribuenda. 4 . Demptis
istorum suffragiis, iam suffragiorum n u m e r u s contrariis minor
est. 5. Cum de negotio a g e r e t u r , quod gravissima incommoda
o
SUSPENSIONIS
127
Capitulo afferre poterat, vi constitutionum convocandi e r a n t ,

qui u l t r a decem leguas absentes non e r a n t , quod factum non est.
Deinde Archiepiscopus a u t u m a n s vera esse omnia quae in
protestatione r e l a t a s u n t , quoad reliqua capitula, h a b i t a a D e cano, aliisque rebellibus ait : Si bene perpenduntur sessiones capitulares,
eoo quibus haurire
intendunt
suas facultates
ad contradicendum, sunt vere
nullae,
sicut evidenter
apparet in quatuor protestationibus, hucusque
a bonis canonicis praesentatis. T a n d e m quoad adversariorum i n t e n t i o n e m
adiecit Ordinarius: Nihil non molitur iste homo cum suis
ad
augendum
numerum proselitorum
in
Capitulo.
Inter
alia
ita minitant renuentes suum consortium : cito
morietur
Praelatus, tunc
nostrum
erit gubernium,
quia sumus plures in Capitulo;
Vae igitur vobis in illis diebus!
Quae cum ita s i n t , cum nullum resipiscentiae signum
praedicti praebeant, et inobedientes contumacesque persever e n t , cum E m i a u c t o r i t a t e m nihili faciant, huiusque sacrae
Congregationis m a n d a t a facile spernent, cum admirationem
et scandalum bonorum p a r i a n t , cum peiora in posterum
mala timeri merito p o s s i n t , fortiter agendum atque ipsi
poenis, ab E m o Archiepiscopo postulatis, m u l t a n d i v i d e n t u r .
IURA CANONICORUM. V e r u m ex alia p a r t e cum a g a t u r
de gravissimis poenis, Canonicis irrogandis, aliqua a n i m a d vertenda sunt. Canonici qui R o m a m v e n e r u n t , ut Capituli
nomine hac in causa a g e r e n t , oblatis precibus, spiritualium
exercitiorum poenam differri petierunt, ne innocentes punir e n t u r , cum i n n o c e n t i a m suam iidem comprobare vellent.
Quod de aliis poenis, iisdem irrogandis, dici potest. Sane
eos accusavit E m u s Archiepiscopus; at t a m Decanus, quam
ceteri canonici, qui forent puniendi, oblatis hac de re p r e cibus, falsitatis a r g u u n t universas E m i Archiepiscopi accusationes. Hinc nisi prius de iis factis iuridice constet, quor u m rei ab eodem canonici facti s u n t , hi profecto puniri non
posse v i d e n t u r . P o r r o de quibusdam non penitus constat ,
cum, p r a e t e r E m i Archiepiscopi testimonium, nulla h a b e a t u r
probatio.
128
SUSPENSIONIS
Quin imo m i r a t u r Decanus se t a m pessimum h o m i n e m ,

a tempore quo Vicarius Capitularis e x t i t i t , ab E m o Archiepiscopo describi , cum ab eodem plura honorifica m u n e r a
consecutus sit. Qua de re eius l i t t e r a s , quibus ipsi h a e c
m u n e r a d e m a n d a t a s u n t , afferens, contradictorio saltem ab
E m o Archiepiscopo t r a c t a r i conqueritur. Negat se i n v e r e cunde et audacter eidem respondisse; quod ut probet, suas
eidem missas epistolas profert, quae prostant in actis ; n e g a t
se inobedientiam et rebellionem in P r a e l a t u m promovere ,
cum nil aliud faciat, q u a m i u r a capituli d e f e n d e r e ; n e g a t
demum, uti ceteri Canonici, v e r i t a t i i n n i t i Archiepiscopi a c cusationes.
Si Decanus et ceteri canonici, pertinaci v o l u n t a t e , s p i r i t u a l i a exercitia peragere r e c u s a v e r u n t , hoc factum e s s e ,
a i u n t , t u m quia de m a n d a t i a u t h e n t i c i t a t e ipsis non cons t a b a t , t u m quia inauditi et indefensi, contra ius condemnati sunt.
P r a e t e r e a etsi plura indecore et a u d a c t e r praedicti comm i s e r i n t , cum de gravioribus poenis a g a t u r , illud exquirendum est an quaedam excusationis causa h a b e a t u r . P o e n a
enim hoc in casu i m m i n u e n d a foret. V e r u m ut hoc p a t e a t ,
de quaestionibus iis a n t e a disceptandum esset, quae factis
de quibus n u n c a g i t u r , occasionem, dederunt, At cum de iis
nondum vobis, E m i P a t r e s , iudicium quaesitum s i t , d e
poenis ipsis irrogandis iudicium quoque p r o t r a h e n d u m esse
videtur.
Sane alicuius excusationis causae facile inveniri p o t e r u n t .
Clarissimus enim et probatissimus vir cuius iudicium hac in
Causa quaesitum est, miseranda dissidia E m u m Archiepiscopum i n t e r et Capituli p a r t e m devitari potuisse refert, si
aliter E m u s P r a e s u l sese gessisset cum quibusdam canonicis,
qui officiis et muneribus insigniores, laudem p r o m e r i t i s u n t ,
quique a n t i q u o r u m morum tenaciores, P r a e s u l i obstare ass a v e r u n t . Dissidiorum factorumque, inde sequentium, causam
forsan fuisse refert, aliquid, contra maioris Capituli p a r t i s
suffragia, decrevisse E m u m Archiepiscopum; et ab eodem,
SUSPENSIONIS
129
oborta suspicione, quosdam seminarii professores ipsumque

R e c t o r e m , eo quod cum maiore p a r t e Capituli suffragium
tulissent, ab officio destitutus fuisse. Inde i r a e , et insanus
ille agendi modus, qui facillime ab i r r i t a t i s animis procedit.
Neque p r a e t e r e u n d u m est, eos privatione vocis, m a x i m e
activae, p u n i r e , a n t e q u a m de universis eorum quaestionibus
cum E m o Archiepiscopo iudicium l a t u m sit, et g r a v i u s videri
et difficiliorem reddere eisdem propriam defensionem. H a e enim
poena m u l t a t i , nec quidquam pro defensione c a p i t u l a r i t e r
agere, nec quod magis est , impensas ex aerario capituli
hauriendas decernere possent.
Demum cum quorundam Canonicorum a n i m i adeo e x a g i t a t i fuerint, ut p l u r a i a m orta scandala et miseranda facinora p e r p e t r a t a s i n t , cavendum videtur , E m i P a t r e s , ne
quid peius ex aerioribus poenis e x u r g a t .
Hisce breviter expositis, multisque t a m e n reticitis, quae
ob cleri r e v e r e n t i a m proferri nequeunt, enucleandum propositum fuit
Ilubium
An
et
quomodo
annuendum
sit
Emi
Archiepiscopi
precibus
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra Congr. Concilii, re ponderata, sub die
24 Iulii 1880 censuit esse respondendum :
Affirmative
et
Decanum
multandum
esse
suspensione
ab officio; eumdemque Decanum et alios tresdecim
canonicos suscriptores, tum libelli supplicis die 24 Martii 1880,
tum libelli 11 Kalendas Iunii
1880,
typis editi, privandos esse voce activa et passiva, ad nutum s.
Sedis ; ac
firmis
remanentibus
indictis
exercitiis
spiritualibus,
intra
octiduum,
a
notificatione huius decreti, peragendis. Praedictos
insuper suscriptores
libelli, typis editi, infra enunciatum
terminum,
retractare debere verba contumeliosa in
Emum
Archiepiscopum,
expressa sub
comminatione graviorum
poenarum.
Acta,
Tom.
XIV.
fate.
LI
X.
SUSPENSIONIS
130
Ex
HIS
COLLIGES:
I. Canonicorum culpas r i t e puniri p o s s e , praecipue a

Sede Apostolica , suspensione ab quicio et privatione vocis
activae et passivae n e m i n e m latere ; quatenus officio t benefcio vocis in Capitulo u t a n t u r ad seditiones e x c i t a n d a s , et
ad rebellionem in O r d i n a r i u m confovendam.
I I . Canonicos in t h e m a t e m e r i t o perculsos fuisse videri,
gravibus poenis, et comminatione g r a v i o r u m , ni r e t r a c t e n t
libellum e d i t u m contra O r d i n a r i u m ; n a m eorum agendi ratio
haud visa est habere obiectum, propria defendendi i u r a , sed
solummodo adversandi E m i Ordinarii m e n t e m ( 1 ) .
(1) Praeter supplicem libellum, Summo Pontifici oblatum a Canonicis dissidentibus, in quo viginti tria accusationum capita regesta fuerunt adversus
Emum Archiepiscopum, et alius ab eisdem editus fuit libellus. In primo iuxta
clarissimi viri informationes, non habebantur nisi accusationes, qualibet pro-
batione destitutae; ita ut in meras resolverentur calumnias. In secundo libello, qui merito famosus dici potuit;
quique typis editus in publicum divulgatus fuit, talia contra Ordinarium congesta fuerunt, quae efflngi et in lucem
edi possent tantum a viris deperditas,
malqe passione exagitatis.
-AA/VI/VW*-
S U P E R VALIDITATE CAPITULI
Die 14 Augusti 1880.
COMPENDIUM FACTI. Ex temporum iniuria, aeris insalub r i t a t e aliisque de causis Capitulum T. eo in s t a t u r e p e r i t u r ,

ut quandoque neque conventuale s a c r u m , neque: chori servitium, prout decet, persolvi v a l e a t . E a p r o p t e r de Episcopi
consilio t u m Archiepresbyter, t u m Canonicus P . a n n o 1879
s t a t u e r u n t quod, praevio Capituli consensu, SSmo preces of-
SUPER VALIDITATE CAPITOLI
131
ferrentur, ut sacerdos Antonius finitimae Dioecesis, eliger e t u r in Canonicum h o n o r a r i u m , cum iure successionis ad
canonicalem praebendam, primo v a c a t u r a m . Ad hoc itaque
congregatum fuit C a p i t u l u m die 26 Iunii 1879, praevio sueto
monito, affixo in Sacrario, praevio campanae sonitu in p r a e cedenti die, praeviisque monitionibus per Sacristam factis,
de more singulis Canonicis, ut refert Episcopus. Sessioni capitulari undecim interfuerunt- Canonici, quibus n u n c i a t u m
obiectum ab Archipresbytero manifestatum fuit, per secreta
suffragia probandum vel reprobandum, et pro ipso reapse sex
favorabile v o t u m e m i s e r u n t .
Altera at vero die sex Canonici P r o - V i c a r i o G e n e r a l i ,
qui et Canonicus est, et dictis interfuerat comitiis, supplicem dedere libellum pro dicta resolutione cassanda, t a m quia
ad Constitutionum capitularium praescripta, singuli Canonici
moniti haud fuerant, q u a m quia tribus a n t e diebus negotium
p e r t r a c t a n d u m expressum non fuerat, quemadmodum ipsaer
m e t m a n d a n t C o n s t i t u t i o n e s : et voti compotes facti s u n t .
Quandoquidem die 28 Iunii, edito a Vicario decreto, Sessio
capitularis invalida declarata fuit, et i r r i t u m quidquid i n , e a
gestum est. E x i n d e sub die 29 dicti mensis r u r s u s congregato Capitulo, de eadem re p e r t r a c t a t u r o , et cum octo i n terfuissent C a n o n i c i , quia Archipresbyter e t Canonicus P .
ab aula discesserant, cum septem votis facta propositio reiecta fuit.
Quod aegre ferens sacerdos A n t o n i u s , iam electus, ad S . C C
ad volavi t, dato supplici libello. Episcopus de sententia et voto
rogatus a n i m a d v e r t i t : in sessione capitulari, h a b i t a die 26
Iunii, nullam obiectionem a u t protestationem emissam fuisse;
quinimo actui capitulari omnes subsignasse: et ideo quoad
Capituli v a l i d i t a t e m , n u l l u m superesse dubium videri. Quoad
convocationis l e g i t i m i t a t e m , r e t u l i t , omnia r i t e praemissa
fuisse v i d e r i , eo quod omnes i n t e r f u e r u n t . Et si quid u t i
sustantiale omissum fuisse censetur, c u r n a m nemo p r o t e s t a v i t
antequam Sessio capitularis expleretur? Hinc de l e g i t i m i t a t e
quoque convocationis haud esse dubitandum v i d e r i .
132
SUPER VALIDITATE CAPITULI
Disceptatio syiioptiea
IURA SACERDOTIS ANTONII. Huius defensor quatuor in iure
necessaria esse m e m i n i t , ut actus capitularis pleno in suo r o bore consistat : n e m p e 1. ut Capitulum sit legitime congreg a t u m ; 2. ut vocentur omnes habentes vocem in capitulo; 3.
u t negotium c a p i t u l a r i t e r e x p e d i a t u r ; 4 . t a n d e m u t maior
pars suum i n t e r p o n a t consensum. Omnes a u t e m conditiones
in t h e m a t e adamussim fuisse observatas s u s t i n e t . Q u a n d o quidem Capituli convocatio, ut habet E p i s c o p u s , facta fuit
formis suetis; C a p i t u l u m a u t e m legitime c o n g r e g a t u m dicit u r , si convocatio i u x t a solitum facta fuit, quemadmodum docet Pignatell. tom. 1. cons. 3 4 .
Quod m a g i s magisque clarere u r g e t ex ipso actu capit u l a r i , ex quo e t i a m deprehenditur a l t e r a m ex requisitis conditionibus in actu fuisse t r a d u c t a m . Ex eo enim rotundis
verbis perlegitur a p r i m a d i g n i t a t e , videlicet A r c h i p r e s b y tero, convocatum fuisse, atque praevia monitione facta per
nostrum
Sacristam
singulis Canonicis. De observantia i g i t u r primae et secundae conditionis ambigi nullimode posse
concludit.
Minusque de t e r t i a et q u a r t a dubitari posse contendit.
Teste enim ipsa h a b i t a e sessionis r e l a t i o n e , convocationis
causa patefacta fuit ad hoc, ut deliberatio libere fieret per
secreta suffragia quorum sex, ex undecim, favorabilia, et q u i n que propositioni c o n t r a r i a r e p e r t a fuere. Neque ad eamdem
infirmandam deduci posse, prosequitur quod a l t e r ex Canonicis non fuerit vocatus. Hic n a m q u e chronica infirmitate
laborans, pluribus abhinc a n n i s , in lecto iacet, nec solet, nec
valet i n t e r v e n i r e C a p i t u l i s . Quapropter, ipsius p r a e t e r i b o ,
si forte evenit ex Sacristae culpa, nihil officere posse contendit v a l i d i t a t i actus c a p i t u l a r i s , cum a g a t u r de actus p r a e teritione, qui supervacaneus et inutilis fuisset.
Quapropter omnibus perpensis, in propatulo esse contendit, de v a l i d i t a t e controversi Capituli dubitari h a u d posse,
433
et per consequens decretum P r o - V i c a r i i Generalis reiiciendum esse. Eo vel fortius in hac secunda conclusionis p a r t e
insistendum prosequitur, quia ipse P r o - V i c a r i u s t a m q u a m
pars et iudex in praesenti controversia considerari debet,
n a m uti Canonicus Capitulo interfuit, suffragium t u l i t , mox,
sine speciali m a n d a t o , uti P r o - V i c a r i u s sessionem h a b i t a m
cassavit, quod q u a m in iure absurdum sit nemo est qui non
videat.
Huc accedere a i t quod decreti dispositio talis est, ut novum convocet C a p i t u l u m ; at ex dispositione T r i d e n t i n i in
sess. 25 cap. 6 De reform, non est in facultate Vicarii G e neralis convocare Capitulum in absentia Episcopi, sed tale
ius exercendum ab iis de Capitulo, ad quos hoc de iure vel
consuetudine
spectat.
QUAE OPPONUNTUR SACERDOTI ANTONIO.
Quatenus eius-
modi quaestionem intrinsecus inspiciatur, haud controversa

sessio capitularis sustinenda videtur. Non inficior sane, quod
et adversarius fatetur, Capitulum legitime congregatum dici
quando, cetera i n t e r requisita, convocatio iuxta solitum facta fuerit. Solitum a u t e m servari in Ecclesia T. ostendunt
ipsius Ecclesiae Constitutiones in cap 13 part. 1 - ibi F i r m a r e m a n e t consuetudo, qua s t a t u i t u r ut C a p i t u l u m
convocetur ab Archipresbytero. . . . P r a e c e d e n t i vespere
campanae sonitu de celebratione Capituli signum d e t u r ,
et Sacrista minor Canonicos singulos admoneat . I a m vero singulos Canonicos per Sacristam m i n i m e fuisse m o n i tos, hic ipse t e s t a t u r dicens: sese omisisse admonere duos
Canonicos, et m u l t a t u m fuisse a Capitulo. Cum i g i t u r C a pituli congregatio iuxta solitum facta non fuerit , cumque
Canonici nou vocati agere possint de contemptu, et sic r e solutio i r r i t a n d a Cap. Quod sicut 28 et cap. 42 De elect.
Reiff. Ius. can. tit. De
iis
quae fiunt
a
maiori parte
Cap. n. 12, Schmalg. eod. tit. n. 10 v i d e r e t u r nedum
praefatam capitularem sessionem invalidam esse, sed optimo
iure a legitimo Superiore i r r i t a t a m fuisse. P r a e t e r e a duo i n v i t a t i non fuerunt Canonici, contra Constitutionum praescri-
134
SUPER VALIDITATE CAPITUM
p t a . U n d e in forma convocationis peccatum fuit ; quamvis eor u m unus adfuerit. Alius a u t e m etsi infirmus i n v i t a r i debuer a t , non quidem ut interesset Capitulo, sed ut procuratorem
designaret a u t suum v o t u m domi scrutatoribus ad eum accedentibus d a r e t . Sic expresse Reiff, loc. cit. tit. de elect n. 191
- ibi - E t i a m talium infirmorum vota sunt inquirenda. . .
> Eiusmodi infirmus potest a u t procuratorem constituere, qui
suo loco eligat, a u t si m a l i t , per semetipsum dare votum
> s u u m , atque in hoc posteriori casu scrutatores debent ad ipsum
accedere et suffragium ipsius recipere. Et sic Schmalg ;
Be elect. n. 27, Piring. eod. tit. n. 146 et alii communiter.
Nec satis. Praescribunt Constitutiones loc. cit. expediens
esse ut tribus a n t e diebus in scriptis convocetur Capitulum
e x p r i m a t u r q u e negotium quod erit p e r t r a c t a n d u m . . . nisi
prudentia ad silentium de re agenda imponat, quae tunc
generice e x p r i m a t u r . In facto a u t e m edicunt C a p i t u l a res, neque in genere, neque in specie p e r t r a c t a n d u m in Capitulo nogotium manifestatum fuisse.
In perdita t a m e n hypothesi quod ex se sessio illa valeat
s u s t i n e r i , a t t a m e n nihil proficit Sacerdotis Antonii causae.
E t e n i m satis notum est in iure quod resolutiones semel in
Capitulo captae, licet validae sint, possunt nihilominus m u t a r i , corrigi et v a r i a r i , dummodo eadem interveniat solemn i t a s in corrigendo, quae i n t e r v e n i t in statuendo, ut respondit S. C. Ep. et Reg. in Ceneten. 11 Martii 1615 ad
quintum dub. teste Monacelli in suo formul, part. 1 tit. 5
form. 2 n. 35. Quod in t h e m a t e contigisse perhibet ipse
capitularis actus de die 29 Iunii 1879, fidem faciens Capit u l u m ab Archipresbytero congregatum fuisse, praevia monitione
facta per
nostrum
sacristam
singulis
Canonicis.
Cum i g i t u r resolutio illa legitime fuerit revocata, per resolutionem posteriorem capitulariter emissam, nedum controversae sessionis validitas sacerdotis Antonii causae non proficeret, v e r u m etiam si ipsa consisteret, i r r i t a n d a esset.
Quibus hinc inde perpensis E E . P P . rogati fuerunt u t
sequens enodarent
132$
LLUBIIAM
An constet de validitate sessionis

Capitularis diei 26
Iunii
1879, ita ut decretum
Pro-Vicarii
Generalis infirmandum sit in casu.
R e s o l u t i o . Sacra C. Concilii, re cognita, sub die 1 4 A u gusti 1 8 8 0 censuit esse respondendum:
Affirmative
Ex
in
omnibus.
quibus
c o l l i g e s :
I. Capitula habere societatis rationem : hinc eorum actio

explicatur socialiter, seu ut dici solet capitulariter in comitiis ; ad quae omnes i n v i t a r i debent, ut legitime coadunata
dicantur.
I I . Ius convocandi capitulum pertinere ad praesidem, seu
ad p r i m a m d i g n i t a t e m Capituli; quae varia esse potest i u x t a
locorum consuetudinem, et decretum erectionis capituli ( 1 ) .
I I I . I u x t a ea quae decernit Trid. Sess. 25 cap. 6. V i carium Episcopi, etiam assente Episcopo, convocare nequire
Capitulum, a u t eiusdem praepedire convocationem.
I V . Cum omnes canonici adesse debeant comitiis capitularibus, ne captae resolutiones vi d e s t i t u a n t u r ; ideo etiamsi
unus ex vocandis non fuerit vocatus neque interfuerit, actus
capitulares infirmari q u e u n t , si ille reclamet et se despectum seu non i n v i t a t u m probet.
V. Omissionem in t h e m a t e , sacristae c u l p a , haud esse
videri sufficientem causam, quae infirmet a c t u m c a p i t u l a r e m ;
quia ex duobus non vocatis unus tamen adfuit sessioni cap i t u l a r i , alter vero chronica infirmitate d e t e n t u s , nec solet
nec valet intervenire capitulis.
(1) Quocumque appelletur nomine
prima post Episcopum dignitas, ipsa est
praeses Capituli, et ad ipsam pertinet
convocare Capitulum. Magna apud capi-
tula viget diversitas in hoc: ita ut in

quibusdam Capitulis prima dignitas ait
Archidiaconus, in aliis Praepositus, in
aliis Decanus, in aliis Primicerio.
136
PRAECEDENTIAE ET IURIS DEFERENDI C & U C M
Die
14 Augusti 1880.
COMPENDIUM FACTI. Episcopus P. dioecesanam Synodum

celebravit eiusque decreta die 12 Septembris 1878 solemniter p r o m u l g a v i t . E i u s cap. I I I . a r t . 6 n. 2 quoad praecedentias in functionibus Ecclesiasticis i t a statuebat : In fun
ctionibus Ecclesiasticis, idest in iis in quibus cum sacro
aliquo
indumento prodeundum
est, primum
semper lo
cum obtinent Praepositi; sequuntur Archipresbyteri, tum
Rectores, demum coadiutores
servato
inter pares pro
motionis
Ordine. Quod si quando
Clerum per Parochias
y> convenire oporteat, ordine quo in statu Clri inscribun tur singulae Paroeciae convenient. > I t e m cum a n i m a d verteret esse contra rubricas et varias S. R R . C. resolutiones quod in processionibus, ad quas i n t e r v e n i t C a t h e d r a l i s
C a p i t u l u m cum civitatis C l e r o , nedum Cathedralis C r u x sed
etiam aliae e l e v e n t u r , nempe Crux S e m i n a r i i , sub qua eius
a l u m n i , et C r u x P r a e p o s i t u r a e s. Michaelis, sub qua r e l i quus civitatis Clerus congregatur, duxit suae sollicitudinis
pastoralis esse huiusmodi abusum depellere, in vigorem r e vocata Caeremonialis dispositione, quae lib. 2 c a p . 33 n. 5
in processionibus h u n c ordinem praescribit Ibunt
pri
mo minister portans
Crucem
Ecclesiae
Cathedralis
deinde si aderunt Clerici Seminarii, et post eos Curati
Ecclesiarum
Parochialium
cum
cottis,
tum
Ecclesiae
Collegiatae, et ultimo loco Clerus Ecclesiae Cathedralis

C o n t r a huiusmodi P r a e s u l i s dispositiones i n s u r r e x i t P r a e positus s. Michaelis, sustinens, post P r a e p o s i t u m Cathedralis,
semper praecedentiam sibi, utpote digniori, competere supra
alios civitatis Praepositos, inter quos t a n t u m a n t i a n i t a t i s
r
PRAECEDENTIAE
137
ordo ast servandus ; deinde propugnat ius sibi esse elevandi

Crucem iii processionibus generalibus, ad quas Cathedralis
intervenit C a p i t u l u m , haec sua i u r a derivans ex nonnullis
d e c r e t a episcopalibus, et praesertim ex decreto Episcopi de
R u b e i s a n . 1566 in quo d e c e r n i t u r : quod Praepositi Colleg i a t a r u m procedere debent i u x t a ordinem promotionum suar u m ad praeposituras, excepto Praeposito s. Michaelis m a ioris, qui i n t e r Collegiatarum Ecclesiarum praepositos priorem locum perpetuo obtinebit.
EA QUAE ADVERSANTUR PAROCHO s. MICHAELIS. Nihil d u -
bii est, P a r o c h u m s. Michaelis, quando cum Clero suae E c clesiae procedit, debere praecedere ceteris praepositis, non
s e p a r a t i m intervenientibus , sed cum clero suae paroeciae ;
id iure meritoque ei debetur post cathedralem Ecclesiam,
t u m ratione a n t i q u i t a t i s , t u m ratione privilegiorum, quibus
licet d e m i n u t i s , adhuc s. Michaelis Ecclesia fruitur, neque
hoc denegat Episcopus; imo expresse hunc honorem P a r o c h o
s. Michaelis defert in Synodo Cap. 3 n u m . 2 a r t . quod si
quando
Clerum per Paroecias convenire
oporteat,
ordine
quo in statu
Cleri
inscribuntur, singulae
Paroeciae conveniant. In dyptico vel tabella, Paroecia s. Michaelis secundum locum o b t i n e t , post C a t h e d r a l e m . Sed aliud est
considerare Paroeciam cum suo Clero c o a d u n a t o , aliud est
spectare singulatim eorum Rectores. U t i q u e Ecclesia s. M i chaelis habet semper praecedentiam ob superius exposita, quae
praecedentia realis dici debet; sed non i t a cathegorice de
ipsius Praeposito relate ad Confratres pari d i g n i t a t e fulgentes asseri potest. I n t e r hos non ordo Ecclesiarum servandus,
sed potius promotionis seu a n t i a n i t a t i s ita docente F e r r a r i s v.
praecedentia n. 83:
inter
milites enim
eiusdem
ordinis
ille praecedit qui antiquior est in militia Z. 2. Cod, de
Offic. Magistri off. et 4 de tironib. Hinc praescriptio synodalis non videretur improbanda.
138
PRAECEDENTIAE
Nihil a u t e m prodesse decretum Episcopi de Rubeis a n . 1566,

quia aperte a d v e r s a t u r iuri communi s t a t u e n t i , i n t e r dignit a t e pares ordinem a n t i a n i t a t i s esse servandum S. O. R. in
Meliten. 9 Maii 1709. Barbos, summa apost. Decis. Verb.
praeced. n. IO, et ideo nullius roboris et firmitatis est h a b e n d u m , i u x t a ea quae t r a d i t Bened. X I V . 1. c. cap. 1. n. 1.
Insuper, etiamsi dici velit, quod decreta episcopalia sint
substinenda, quia m a t e r i a p r a e e m i n e n t i a r u m custodiae et iudicio O r d i n a r i i commissa r e p u t a t u r , nil id proficeret P a r o cho s. Michaelis. Cum enim actualis Antistes eadem polleat
potestate ac praedecessores , nil v e t a t quominus hic poster
riori lege tollat et a b r o g e t : scitum est profecto quod omnis
res per quas causas nascitur per easdem et dissolvitur L.56 ff.
de Regul. Iur. et in conflictu q u a r u m legum vincit posterior
i u x t a illud Lex posterior derogat priori L. 1 ff. ad leg.
Aquil. Neque per consuetudinem eiusmodi decreta subsign e n t u r : quia, ceu retulit Ordinarius, a d s u n t , consuetudinis
favore facta dubia, seiuncta, et s i n g u l a r i a ; adversus quae alia
prostant facta luculentiora, certa atque recentia.
V e r u m posito etiam quod consuetudo evidenter esset dem o n s t r a t a , non ideo invalida et nulla dici deberet Constitutio
synodalis, n a m cum consuetudo maiorem v i m habere n e queat quam lex , illa dici deberet iam abrogata a praecit a t a dioecesana lege , praesertim cum ob iridescentes abusus et m u t a t a s rerum c i r c u m s t a n t i a s , non possit amplius
retineri u t i rationalis, sed potius evaserit corruptela. Quod
magis valere debet in t h e m a t e cum in m a t e r i a praecedentiae amplissima t r i b u t a sit potestas Episcopis a Tridentini
lege sess. 25
de Regular, cap. 13.
Non m i n u s a u t e m debili fundamento videtur inniti quod
Parochus in Secunda dubii parte contendit, nempe quod in
processionibus, ubi Clerus indistincte i n t e r v e n i t , nedum C a thedralis, sed etiam s. Michaelis Praepositus, crucem elevandi
ius habeat, innixus p a r i t e r decreto praecitati Episcopi de R lib i s : contra enim adest expressa dispositio Caeremonialis
lib. IL cap. 33 n. 5 - ibi - ibunt... primo minister por-
PRAECEDENTIAE
139
tans Crucem Ecclesiae Cathedralis

deinde, si
aderunt,
clerici
Seminarii et post
eos
curati Ecclesiarum
Parochialium cum cottistum Ecclesiae Collegiatae et ultimo loco
Clerus Ecclesiae Cathedralis. Cui legi etiam consonant v a riae decisiones S.C. R i t u u m quibus praescribitur, quod quando
in processionibus i n t e r v e n i t Capitulum Cathedralis,unica Crux
est deferenda nempe, Ecclesiae C a t h e d r a l i s . Sic S . R R . C .
in Pisauren. 22 Maii 1632 et magis praecise in Fanen.
21 Iulii 1645. F e r r a r i s Ver. Crux n. 14.
Neque aliquid valet consuetudo plusquam c e n t e n a r i a , cui
i n n i t i t u r P a r o c h u s s. Michaelis; eo quod consuetudo contra C a e remoniale, abusus appellatur a S. R. Cong. in u n a Corduben.
3 Aprilis 1 6 8 8 . E t Innocentius X I I I Constit. Apostoli'ci muneris
Ordinariis facultatem a m p l a m concessit huiusmodi estirpandi consuetudines. Episcopi, abusus omnes qui in Ecclesiis
saecularibus a u t regularibus contra praescriptum Caere monialis
irrepserint, debent omnino removere . Quod
a u t e m in praesens consuetudo supra quam fundat suum ius
Praepositus s. Michaelis sit improbanda, t u m ob m u t a t a s
circumstantias, t u m ob abusus ex ea derivantes et alia i n commoda, facile negotium est in aprico ponere ex his quae
Episcopus in suis informationis u t e r i s r e t u l i t .
EA QUAE FAVERE VIDENTUR PAROCHO S. MICHAELIS. F a -
vore huius P a r o c h i haec adnotanda sese offerunt. Ad diiudicandas quaestiones praecedentiae inter Parochos ex variis
S. C. R i t u u m decisionibus spectari debet nobilitas seu p r a e rogativa Ecclesiae parochialis : i t a s t a t u t u m r e p e r i t u r in u n a
sten. 21 Martii 1605 relata a F e r r a r i s v. Praecedentia
num. 8. Pressius vero et cathegorice haec doctrina expon i t u r in Asculana 10 Maii 1642, in qua S. R. C. decrevit.
In praecedentiis Parochorum attendendam esse a n t i q u i t a tem et dignitatem Ecclesiae Parochialis, non a u t e m ipsorum
P a r o c h o r u m . Et optimo sane iure, omnis e n i m dignitas et
praerogativa in Parocho, uti t a l i , derivai ab Ecclesia quam
repraesentat et cui est spirituali connubio coniunctus. Haec
in iure : in facto autem ambigi nequit quod Ecclesia s. M i -
140
PRAECEDENTIAE
chaelis ceteris P r a e p o s i t u r a l i b u s a n t i q u i t a t e p r a e s t e t : ipsa

enim eius origo ad septimum saeculum ascendit, dum aliar u m Ecclesiarum erectio ad aevum posterius refertur. N i mis a u t e m longum esset dicere de d i g n i t a t e et privilegiis
Ecclesiae. Et quoad d i g n i t a t e m satis est recolere , ex a n tiquissimis O r d i n a r i o r u m decretis.erui, paroeciam s. Michaelis et eius P a r o c h u m semper sibi p r i m u m locum vindicasse,
post C a t h e d r a l e m . Quoad privilegia, p r a e t e r alia q u a m p l u r i m a , inest P r a e p o s i t o s. Michaelis ius sedendi ad sinistram
Episcopi in Synodo dioecesana. Cum itaque de a n t i q u i t a t e
et d i g n i t a t e Ecclesiae P r a e p o s i t u r a l i s s. Michaelis, prae aliis
parochialibus Ecclesiis, certo certius constet ad t r a m i t e s p r a e citatae doctrinae S. R R . Congr. eius P a r o c h u s aliis confratribus praecedere debet, t u m in processionibus, t u m in
aliis conventibus.
Quae conclusio magis etiam sustinenda videtur, si exp e n d a t u r quod Parocho s. Michaeli suffragatur possessio et
consuetudo existens ab anno 1 4 0 3 ; et licet tempore H y p p o liti de Rubeis fuerit i n t e r r u p t a ob Cleri dissensiones et rixas,
t a m e n ex hoc aevo, quo fyic decretum, i a m superius r e l a t u m ,
edidit, usque ad praesens non probatur i n t e r r u p t a a u t ab aula
recessisse.
I a m vero q u a n t i facienda sit observantia in m a t e r i a p r a e cedentiae, nemo est qui non videat. Consuetudo enim in h a c
m a t e r i a facit u t r a m q u e p a g i n a m , ceu notat R o t a in recent,
par. 18 decis. 78 num. 6 et decis. 232 num. 2 coram
Olivano, P i g n a t . t. 6. consult. 67 num. 5; s. Concil.
Congreg,
in
Acheruntino Praecedentiae 23
Augusti 1870
. Omnis autem. Quae observantia etsi dispositioni iuris
repugnet, a t t a m e n dicitur regulam praebere in praecedentiis
statuendis, licet m i n u s dignum dignioribus p r a e f e r a t , ceu
monet Card. De Luca adnot. ad Concil. Trid. discur. 38
num. 6, et de Regularib. discur. 19 num.- 2, S. C. C.
in
Casalen. praecedentiae 25 Maii 1817 . Hoc primum.
f
Post haec inutiliter ad Parochi s. Michaelis ius labefactandum induceretur praescriptio synodalis A n t i s t i t i s actua-
PRAECEDENTIAE
141
l i s ; haec enim esset reprobanda cum novitates nonnisi cum

scandalo i n d u c a n t u r ob elegantem rationem D. A u g u s t i n i
in epist. 10 cap. 5 ad Inquisii. Ianuar, n i m i r u m quod ipsa
mutatio
consuetudinis
quae adiuvat utilitate,
novitate perturbat. Et Bened. X I V De Synod, dioecesana lib. 11 cap. 5.
monet, non evadere novitatis n o t a m , illam synodalem Constitutionem quae v u l t abrogare consuetudinem, iam in Dioecesi existentem. Quare 'lex synodalis in t h e m a t e , ut n o v i t a t e m inducens, et ut praeiudicialis iuri t e r t i i , v i d e t u r nihili
esse facienda.
Ex hucusque disputatis favore Parochi s. Michaelis v i detur etiam ipse m a n u t e n e n d u s in possessione deferendi c r u cem in generalibus processionibus. Consuetudo enim contra
praescripta Caeremonialis erit utique corruptela quando cultus divinus p a t i t u r dispendium. Atqui nullum in t h e m a t e
praeiudicium ei i r r o g a t u r , si a l t e r a crux post Cathedralem
elevetur : hactenus enim n u l l u m scandalum et admiratio in
populo g e n e r a t a est : imo potius contrarium forsan contingeret si m u t a t i o fieret: quare videtur P a r o c h u s s. Michaelis
in possessione conservandus, nedum ex eo quod haec longaeva
est, sed etiam quia episcopalibus decretis fulcitur.
Hisce in u t r a m q u e p a r t e m p r a e n o t a t i s ,
dirimendum sequens
propositum fuit
Dubium
An
sustineatur
decretum
synodale,
seu potius constet
iure praecedentiae
et deferendi crucem favore Praepos. Michaelis in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. C. re disceptata sub die 14 A u g u sti 1 8 8 0 respondere censuit: Decretum sustineri quoad ius
deferendi crucem,
quo vero ad praecedentiam non sustineri.
de
siti
Ex QUIBUS COLLIGES:
I. Ad resolvendas praecedentiae quaestiones i n t e r parochos, a t t e n d e n d a m esse potius dignitatem et antiquitatem

Ecclesiae paroecialis, quam ipsorum parochorum.
142
PRAECEDENTIAE
I I . O m n e m d i g n i t a t e m et p r a e r o g a t i v a m in parocho, u t i
t a l i , derivare ab Ecclesia q u a m r e p r a e s e n t a t , cuique est connubio spirituali coniunctus.
I I I . In t h e m a t e videri ambigi non posse quod P r a e p o s i t u s s. Michaelis ceteras p r a e s t e t P r a e p o s i t u r a s d i g n i t a t e , ant i q u i t a t e et privilegiis, et quod p r a e t e r e a Praeposito suffrag e t u r possessio et consuetudo.
I V . Ex Caeremoniali Episcoporum, cui vis legis u n i v e r salis inest, et ex resolutionibus s. R i t u u m Congregationis
erui, u n i c a m Ecclesiae Cathedralis crucem at tollendam esse,
quoties in processionibus i n t e r v e n i a t Capitulum C a t h e d r a l i s .
V. Ab eadem s. R i t u u m C o n g r e g a t i o n e , consuetudinem
contra Caeremoniale appellari abusum, omnino removendum
per Ordinarios locorum, i u x t a Const. Apostolici muneris
Benedicti X I I I .
V I . Censeri p r a e s e r v a t a s solummodo consuetudines i m memorabiles, ceteroquin laudabiles, licet Caeremoniali cont r a r i a s , eoquod Pontificales Constitutiones dum omnes g e n e r a t i m c o n t r a r i a s t o l l u n t consuetudines, de immemorabilibus
expressam m e n t i o n e m non faciunt ( 1 ) .
(1) Clemens VII, opera doctissimorum
virornm, Caeremoniale Episcoporum primus omnium ordinavit pro universa Ecclesia, anno 1600. Correctum deinde fuit
ab Innocentio X et tandem a Benedicto XIII sacrorum rituum peritissimo.
Constitutiones ad hoc editae a tribus
Pontificibus nullum habent verbum quoad
consuetudines immemorabiles, ceteroquin
laudabiles, etsi caeremoniali contrarias.
Unde iuxta receptam iuris regulam, praeservatae censeri debent eiusmodi consuetudines, donec aliter declaretur. Et s.Rituum Congregatio declarationes plures
emisit, in quibus expresse praeservantur
praedictae immemorabiles consuetudines.
Sic in una Hispaniarum apud Gardellini
11 Iunii 1605 sub n. 266,resolutum fuit.
a Quia in Ecclesiis Eegnorum Hispaniae,
ex antiqua et immemorabili consuetu-
d i n e , multa diverso modo fiunt ab eo,

y> quod in Caeremoniali Episcoporum de
claratur et ordinatur , partim ex A postolica concessione, partim ex mihi strorum varietate, partim etiam ex DIR
versa Ecclesiarum, Altarium, et Chori
situatione, ideo ad instantiam et pro
parte omnium Ecclesiarum in Hispa niae Regnis'S. R. C. supplicatum fuit
declarari, librum praedictum Caere monialem Episcoporum, nuper editum,
n non tollere immemorabiles Ecclesiali rum consuetudines.
Eadem S. R. C. ut alias saepe ad
instantiam particularium, ita nunc ad
instantiam omnium Ecclesiarum in His p a n i a e regnis, dictum librum Caey> remonialem
immemorabiles
atque
laudabiles
consuetudines non tolle' re, declaravit.
PRAECEDENTIAE
143
V I I . Consuetudinem in t h e m a t e , plures attollendi cruces

in processionibus, quamvis longaevam, haud immemorabilem
esse; quinimo, ex dicto Episcopi, causam praebere q u a m p l u rimis incommodis et abusibus; ideo. a s. Congregatione r e iectam fuisse videri.
Indulge t ur Episcopis Europae facilitas prorogandi Iubilaeum in sua

quisque Dioecesi usque ad diem octavum inclusive proximi mensis
Decembris.
Appropinquante t e r m i n o extraordinarii Iubilaei a S a n ctissimo Domino Nostro Leone P a p a X I I I universo C a t h o lico Orbi per L i t t e r a s - Militans Iesu Christi Ecclesia - die
X I I superioris M a r t i i i n d i c t i , plures locorum in E u r o p a O r dinarii preces eidem Sanctissimo Domino obtulerunt, petentes
ipsius Iubilaei prorogationem, eam praecipue ob causam ut
sacris Ecclesiae ministris tempus suppeteret v a r i a s et
inter se dissitas ac plerumque asperas Dioecesum regiones
l u s t r a n d i , et fideles, praesertim agricolas, ad s a l u t a r e m g r a tiam et remissionem consequendam fructumque Iubilaei percipiendum verbi Dei praedicatione atque spiritualibus exercitiis opportune excitandi.
Quas quidem preces Sanctissimus Dominus benigne
excipiens, huic sacrae P o e n i t e n t i a r i a e committere d i g n a t u s
est ut locorum in E u r o p a Ordinariis facultatem faceret prorogandi Iubilaeum usque ad diem octavum inclusive p r o ximi mensis Decembris, Immaculatae Deiparae semper V i r gini sacrum.
Quare haec sacra Poenitentiaria de expressa Apostolica
a u c t o r i t a t e omnibus et singulis locorum in E u r o p a Ordinariis
facultatem concedit, qua praesens Iubilaeum in sua quisque
Dioecesi et pro grege sibi commisso prorogare possint ac v a leant usque ad diem octavum inclusive mensis Decembris
vertentis a n n i , servata in reliquis omnibus forma ac tenore
144
LITTERAE
m e m o r a t a r u m L i t t e r a r u m - Militans Iesu Christi Ecclesia - ;

contrariis quibuscumque , e t i a m speciali mentione d i g n i s ,
non obstantibus.
D a t u m R o m a e in s. P o e n i t . die V I I Sept. M D C C C L X X X I .
ALOISIUS CARD. B I L K ) P. M.
Hippolytus
Can.
Palombi
S.
P.
Secretarius.
MONITUM quoad usum sacrorum paramentorum
ex gossypio, lino, aut lana confectorum.
AVVERTIMENTO
VERSIO LATINA
Quantunque la s. Congregazione elei Riti abbia pi volte

dichiarato illecito Vuso delle plante e di altri simili sacri paramenti, fatti con tessuti di cotone o di lino od anche di lana,
nondimeno da alcuni fabbricatori di tali tessuti vengono posti in vendita siffatti paramenti,
quasi che essi dalla medesima
s. Congregatione siansi ora permessi. A togliere pertanto qualsivoglia falsa opinione in una
cos importante materia, vengono avvertiti i Revmi Ordinarii
Diocesani, che i decreti emanati
gi su questo argomento dalla
stessa s. Congregazione, rimangono in pieno vigore, ri esiste
alcuna nuova disposizione, che li
abbia in veruna guis a modificat i.
Dalla Segreteria della S. C.
dei Riti li 28 Luglio 1881.
Il Segretario
Etsi s. Congregatio Rituum

saepe illicitum declaraverit usum
casularum, aliorumque similium
sacrorum paramentorum ex tela
gossypii aut lini aut etiam lanae confectorum ; attamen a nonnullis fabricatoribus harum telarum , paramenta eiusmodi ita
venundantur, quasi ab ipsa s. Congregatione nunc eadem permissa
fuerint. Ad omnimodam igitur
tollendam, in re tam gravi, falsam opinionem, monentur Revmi
Ordinarii Dioecesium, decreta iam
emanata, quoad hanc rem, ab eadem s. Congregatione, in sua plena permanere vi ac robore, neque
ullam existere nuperrimam dispositionem, quae aliquo modo eadem modifica verit.
Ex Secretaria s. Congregationis Rituum, die 28 Iulii 1881.
PLACIDO
HALLI
PLACIDUS HALLI
Secretarius
145
LITTERAE
SSMI
D. N.
LEONIS
XIII
DATAE ARCHIEPISCOPO MECHLINIENSI
OMNIBUSQUE BELGII EPISCOPIS
Dilecto Filio Nostro Victori Augusto S. R. E. Card. Deschamps Archiepiscopo Mechliniensi et omnibus Venerabilibus Fratribus Belgii
Episcopis.
LEO PP. X I I I .
Dilecte Fili Noster et Venerabiles Fratres salutem et Apostolicam Benedictionem.
Licet multa postremis hisce temporibus, in Belgio contigerint
rei catholicae perniciosa, quae animum Nostrum magno dolore affecerunt, solatium tamen consolationemque percepimus ex multis
constantis amoris fideique testimoniis a catholicis Belgii viris Nobis
exhibitis, quoties opportuna se se offerret occasio. In primis autem
Nos recreavit et recreat egregia vestra in Nos voluntas, studiumque
a vobis impensum, ut christianus populus vobis commissus in fidei
catholicae sinceritate et unitate persistat, et amore in Ecclesiam
Christique Vicarium in dies crescat. Placet autem id Vobis maxime
laudi tribuere, quod optimae iuventutis institutioni omni industria
studetis, providentes ut in primis litterarum scholis de religione
doctrina large adolescentibus tradatur. Nec minore cura contenditis
ut christianae educationi cuncta benevertant in Gymnasiis etiam
et Lyceis, et in ipsa Lovaniensi studiorum Universitate.
Nihilominus hac in re quieto aut securo Nos animo esse non
sinunt quae catholicorum hominum concordiae periculum creare
penes Belgas videntur, eosque in contraria studia distrahere. Supervacaneum porro est hic memorare quae fuerint veteres recentesque
dissidiorum caussae, occasiones, incitamenta, inde etiam profecta,
unde minus expectandum esse videbatur: ea vos, dilecte Fili Noster
et Venerabiles fratres, prae ceteris intelligitis et Nobiscum deploratis, cum probe noveritis nullo unquam tempore tantam fuisse
concordiae inter omnes catholicos viros conciliandae et servandae
necessitatem, quantam hoc nostro, quo christiani nominis hostes
unanimi impetu Ecclesiam undique adoriuntur.
Itaque de ea tuenda solliciti, monemus, minus eidem favere
nonnullas de iure publico controversias, quae solent animos apud
vos maxime, commovere: versantur autem circa necessitatem vel opAata. Tom. XIV, fase. OL r
446
LITTERAE
portunitatem exigendi ad Catholicae doctrinae normam recentes rei

publicae formas, iuris novi, ut aiunt, principiis innixas.Profecto
Nos ipsi ante omnes summopere cupimus ut humana societas christiano more componatur, atque ut omnes civitatis ordines divina
Christi virtus penetret ac pervadat. Id Nobis propositum esse statim
ostendimus a Pontificatus Nostri exordiis, publicis editis documentis;
potissimum autem Litteris Encyclicis, quas adversus socialismi
errores, et nuper de politico principatu evulgavimus. Attamen catholici viri omnes, si utiliter in commune bonum elaborare velint,
prae oculis habeant et fideliter sequantur oportet consultam agendi
rationem, quam in his rebus adhibere solet Ecclesia: quae licet
caelestium doctrinarum integritatem iustitiaeque principia inviolabil
firmitate tueatur, maximeque enitatur ut privatis actibus publicisque institutis et moribus eadem principia moderentur; aequam tamen
habet rerum, locorum, temporumque rationem; et saepe ut in humanis rebus assolet, quaedam ali quandiu tolerare cogitur mala,
quae removeri vix aut ne vix quidem possunt, quin gravioribus
malis et perturbationibus aditus aperiatur.
Illud insuper in controversiis agitandis cavendum est, ne modus
transiliatur, quem aequitatis caritatisque leges praescribunt; neve
temere insimulentur, vel in suspicionem adducantur viri ceteroquin
Ecclesiae doctrinis addicti, maxime autem qui in Ecclesia dignitate
et potestate praecellunt. Id quidem tibi, dilecte fili Noster, contigisse dolemus, qui Ecclesiae Mechliniensi Archiepiscopi auctoritate
praees, quique ob egregia tua in Ecclesiam merita et catholicae
doctrinae tuendae studium, dignus es habitus qui Patrum Cardinalium Collegio a Decessore Nostro f. r. Pio IX adscribereris. Per
se autem apparet, hanc in falsas insimulationes quemlibet vocandi
levitatem alieno nomini detrahere, mutuae caritatis vincula relaxare, iniuriamque iis inferre quos Spiritus Sanctus posuit Episcopos
regere Ecclesiam Dei: ideoque ut ab ea omnes catholici viri temprent summopere cupimus, graviterque monemus. Quibus quidem
scire satis sit, Apostolicae Sedi Romanoque Pontifici, ad quem
omnibus semper patet accessus, officium esse demandatum , catholicas ubique veritates tuendi, cavendique ne quid in Ecclesia serpat
aut disseminetur, quod de fide et moribus doctrinae officere vel
cum ea discrepare videatur.
Ad vos quod attinet, dilecte Fili Noster et Venerabiles Fratres,
summa diligentia curate ut omnium doctorum virorum, et eorum
praesertim, quibus iuventutis instituendae munus per vos est ere-
LITTERAE
147
<litum, una sit mens eademque sententia in Lis, in quibus Apostolicae Sedis auctoritas dissentiendi libertatem non relinquit. In his
autem quae sapientum disputationibus libere permittuntur ita, Vobis
suadentibus ac mpnentibus, ingenia exerceantur , ut sententiarum
diversitas animorum unitatem et voluntatum concordiam non abrumpat. Qua de re plena sapientiae ac gravitatis praecepta doctis
viris tradidit immortalis memoriae Pontifex Decessor Noster Benedictus XIV in Constitutione u Sollicita ac provida ; imo etiam
exemplar ad imitandum proposuit sanctum Thomam Aquinatem, qui
pacato semper stilo et gravi dicendi forma utitur, non solum cum
docet, veritatemque argumentis communit, sed etiam cum adversarios
urget et insectatur. Placet Nobis haec eadem Decessoris Nostri praecepta iterum sapientibus commendare, idemque exemplar exhibere,
ex quo non modo discant qua ratione sit cum adversariis agendum,
sed etiam qualem in philosophicis et theologicis disciplinis doctrinam tradi oporteat et coli. Non semel vobis, dilecte Fili Noster
et Venerabiles Fratres, significavimus quantopere Nos optemus ut
sancti Thomae sapientia in scholis catholicis restituatur et maximo
ubique in honore habeatur. Auctores etiam Nos fuimus constituendi
in Lovaniensi Academia altioris philosophiae, ad mentem s. Thomae, magisterium; qua in re, sicut et in ceteris omnibus, paratissimos vos nacti sumus desideriis Nostris obsequi voluntatemque
Nostram perficere. Coepta igitur alacriter insistite, et studiose curate, ut in eadem Academia christianae philosophiae uberes fontes,
e s. Thomae Aquinatis operibus erumpentes, large copioseque auditoribus recludantur, et ad omnium aliarum disciplinarum utilitatem
deriventur. Qua in re neque consilium neque operam Nostram, ubi
opus fuerit, Vobis unquam deesse sinemus.
Interim vero a Deo qui fons sapientiae est et pacis auctor
caritatisque amator, opportunam necessitatibus opem imploramus,
et caelestium munerum copiam omnibus adprecamur. Quorum auspicem et singularis benevolentiae Nostrae testem Apostolicam Benedictionem vobis, dilecte Fili Noster et Venerabiles Fratres, simulque universo Clero et populo curis vestris credito peramanter
in Domino impertimus.
Datum Romae apud S. Petrum die 3 Augusti 1881.
Pontificatus Nostri Anno Quarto.
148
MATRIMONII
Die
IL Septembris
1880
COMPENDIUM FACTI. V e r t e n t e anno 1870 coram Oeconom o curato Ecclesiae B . m a t r i m o n i u m i n i e r u n t P e t r u s a e t a tis 3 6 a n n o r u m e t R o s a annos n a t a . 1 8 . P o s t matrimonii
celebrationem unusquisque suam domum p a t r i a m q u e petiit,
quia sponsi de p a r e n t u m consilio, et u t i l i t a t i s g r a t i a , comm u n i consensu s t a t u e r u n t ad mensem A u g u s t u m eiusdem anni,
cohabitationem differre. Sed postmodum nec cohabitatio, nec
m a t r i m o n i i consummatio locum habuit.
I t a q u e R s a die 6 A u g u s t i 1 8 7 1 , libellum obtulit Curiae ut m a t r i m o n i u m i r r i t u m declararetur ob defectum consensus, asserens deceptam se fuisse t a m a P e t r o , quam a suo
C u r a t o , eo quod ipsa eorum dictis quiescens usque tunc crediderat, P e t r u m 26 annos habere, cum revera ipse P e t r u s
37 annos compleverit. Quae conditio, ait ipsa, a postulante
apposita fuit ceu essentialis ; sine qua n u m q u a m contraxisset cum dicto P e t r o .
Vicarius Capitularis, processum neri c u r a v i t : testes aliquot auditi s u n t , cum vero presbyter, qui nuptias benedixer a t , t e s t a r e t u r , n u l l a m fuisse expressam conditionem et cum
alius presbyter, qui mulieris defensionem susceperat, se v i ctum fassus, ab illo officio se dimiserit, Vicarius ipse processum non perfecit, nullamque sententiam t u l i t ; quia m o r a l i t e r certus e r a t , R o s a m pro solutione sui m a t r i m o n i i n u l l o
MATRIMONII
149
Talido atque efficaci a r g u m e n t o n i t i posse. Sed R o s a die 24

A u g u s t i eiusdem a n n i connubium civile contraxit cum V i n c e n tio ex quo tres filios peperit, quorum unus t a n t u m m o r t u u s e s t .
Haec omnia e n a r r a t Episcopus in supplici libello, dato
ad S u m m u m Pontificem, q u o ' s o s p i t e l a e t a m u r , die 19 I u lii 1879: quo humillime rogabat, ut m a t r i m o n i u m r a t u m et
non c o n s u m m a t u m a u c t o r i t a t e Pontificis dissolveretur ad t o l l e n d a m publici scandali occasionem. E a d e m die responsum
fuit: Eidem
Episcopo, qui, praevia
mulieris petitione in
scriptis,
conficiat
processum
tam
super
secuta
consummatione
matrimonii,
quam
super
causis
dispensationis,
servata forma Const.
S. M. Benedicti XIV Dei Miseratione, cum facultate etiam subdelegandi,
servatis s e r v a n dis,
pro
examine partium, quatenus una
vel ambae extra
dioecesim
demorentur, de resultantibus
certioret,
et
processum
transmittat
ad s.
Congregationem .
Itaque duplex processus confectus est, unus in dioecesi
mulieris et alter in dioecesi viri ; ac utrobique defensores i u r a t i , articulos r i t e proposuere, et testes item i u r a t i , septeni
ct septeni, p r a e t e r ipsos coniuges, e consanguineis et affinibus a u t proximis auditi s u n t coram defensoribus ipsis ; et
t r e s aliae mulieres, a R o s a in medium -allatae, i n t e r r o g a t a e sunt i n s t a n t e defensore. Sub die a u t e m 7 Octobris 1879
Antistes ad S. O. Congr. h u n c duplicem processum t r a n s t u l i t .
Cum vero Rosa per a t t e s t a t i o n e m proprii Episcopi p r o p r i a m docuisset p a u p e r t a t e m in Audientia diei 12 I a n u a r i i 1880
SSmus
benigne
annuit
ut
causa proponatur
coram
sacra
Congregatione oeconomice cum
voto
Theologi et Canonistae
et
cum
animadversionibus
defensoris
matrimonialis vinculi ex officio, quorum synopsim d a m u s .
VOTUM THEOLOGI. E a , qua p a r e r a t , diligentia q u u m p e r pendisset processus acta Theologus, in sententiam i v i t , m a t r i m o n i u m P e t r i cum R o s a c o n t r a c t u m , validum fuisse,
nec non r a t u m et non c o n s u m m a t u m ; ac denique rationes
adfuisse et a r g u m e n t a , quibus ab Apostolica Sede dispensatio
licite i m p e t r a r i possit.
150
MATRIMONII
A d evincendum valide c o n t r a c t u m fuisse eiusmodi m a t r i m o n i u m , i n n u i t n u l l u m adfuisse impedimentum d i r i m e n s ;

n i h i l i n u t r a m q u e p a r t e m intercessisse, quod voluntates i n firmaret, vel a proposito nubendi removeret, n u l l a m q u a e stionem animos amovisse, nullum incussum fuisse m e t u m ,
n u l l u m q u e timorem corda turbasse. Consensus a u t e m c o n t r a h e n t i u m , ait Theologus, sponte prolatus fuit coram parocho
proprio et duobus testibus. H i n c , pro sacramenti r e v e r e n t i a ,
eius firmitas t u e n d a est i u x t a Apostolum 1. Cor. 7 His
autem qui matrimonio
iuncti
sunt,
praecipio,
non ego,
sed Dominus
uxorem a viro non discedere: quod si discesserit,
manere
innuptam,
aut viro
suo reconciliari. Et
vir
uxorem
non
dimittat.
Ast mulier, post duos menses, alio forsan i n v e n t o a m a n t e ,
qui magis eam alliciebat, consensum p r a e s t i t u m r e t r a c t a r e
cogitavit, asserens hunc conditionaliter dedisse nempe si P e t r u s r e v e r a 36 haberet annos.
In m u t u o consensu, ceu docet Eugenius IV in decreto
pro A r m e n i s , causa efficiens m a t r i m o n i i utique reperitur ;
sed consensus iste p e r s o n a m , cum qua contrahere quis vult
eius qualitates respicit ( 1 ) . Et ideo error vel dolus circa qualitates personae, m a t r i m o n i u m non i r r i t a t , nisi versetur circa
s u b s t a n t i a m , seu nisi consensus subsit conditioni sine qua
non contrahi velit m a t r i m o n i u m . Quo in casu deficiente conditione, deficit conditionatus, idest consensus. In casu n o s t r o , consensum fuisse conditionatum, ex processu deprehendi
nequivit ; quum testes omnes ne verbum quidem faciant de
conditione hac ( 2 ) .
() Generaliter loquendo error vel
dolus circa qualitates personae, consensum non infirmt, quia in iis quae constituunt statum ex sua natura irrevocabilem, ut matrimonium, voluntas iuxta
naturam rei, de qua agitur, consentit
absolute et independenter ab aliis conditionibus , praeter eas, quae sunt de
substantia eiusdem contractus. "Unde
Schmalzgrueber lib. 4.tit. 1. n. 447 ait:
Si talis error matrimonium vitiaret,.

plurima matrimonia magno prolium, magno reipublicae damno et scandalo publico dissolveretur: cum saepissime in
contractu interveniat error circa qualitatem. .
(2) Post matrimonium initum rescivit
Rosa a garrula femina aetatem Petri.
Ergo status Rosae erat in errore, non in
dubio aut in aliqua haesitatione cum
MATRIMONII
ib
Haud c o n s u m m a t u m fuisse hoc m a t r i m o n i u m -probari n e quit per aspectum corporis mulieris, eoquod ab alio cum sit
deflora t a , m a t e r est t r i u m filiorum. H i n c est potius recurrendum ad aliud s i g n u m , nempe ad familiaritatem a n t e m a trimonii celebrationem et ad demonstrationem amoris i m p e tuosarn. Ast haec signa in casu desunt, ideo a r g u e n d u m R o s a m
perseverasse in m a t r i m o n i o rato et non consummato. R e s p o n siones conformes P e t r i et R o s a e , etsi seorsim d a t a e , id a u t u m a n t ; quod a testibus omnibus firmatur. N a m dum in
sponsis defuerunt amoris impetuosi signa et omnis familiar i t a s , a n t e m a t r i m o n i u m n u m q u a m cohabitarunt, e t n u m q u a m
soli p e r m a n s e r u n t , m a t r i m o n i o i n i t o . Gravis discordia, quae
nunc separat animos, et scandalum a muliere d a t u m , sufficiens esse v i d e n t u r et iusta causa ad dispensationem obtinendam in casu. R o t a decis. 86 n.le7.
VOTUM CANONISTAE. Non esse discutiendam m a t r i m o n i i
v a l i d i t a t e m ob errorem a e t a t i s , ait Canonista, quia conficta,
et m i n i m e in contrahendo expresse adiecta fuit illa conditio
a muliercula. De mendacio huius conditionis loquitur E p i scopus, et res ipsa docet unde orta sit haec simulatio. P e t r u s enim cum frigidius se gereret, tunc ipsa cogitare coepit
de matrimonio i r r i t o , propter viri a e t a t e m ut alteri i n d u l g e r e i , cui a n i m u m iam applicuit. P r o s e q u i t u r a u t e m C a n o nista dicens, t r i a esse p r a e m i t t e n d a dispensationi pontificiae,
qua m a t r i m o n i i r a t i vinculum dissolvatur: n e m p e probationes matrimonii non c o n s u m m a t i ; t u m dissidii, odii i m p l a c a bilis , inimicitiarum ; denique supplicationes utriusque coniugis Fagnan. in
cap. Ex parte de convers. coniug. n. 26.
Quae omnia adesse in t h e m a t e demonstravit ; quibus a d d i t u r
scandali cessatio, et proles e concubinatu suscepta.
Hisce t a m e n praeiactis, expetit Canonista an in t h e m a t e
talis sit r e r u m necessitas, an causa ita iusta et t a m magni
m o m e n t i , ut aequum sit sacri vinculi dissolutionem a P o n praeberet consensum: et ideo erat in
morali impossibilitate apponendi conditionem, sine qua ipsa matrimonium non
contraxisset. Appositio conditionis est

revelatio dubii; ast cum dubium absit,
neque appositio conditionis sequittr.
152
MATRIMONII
tifce postulare; responditque sibi non v i d e r i . Pontifices enim

facultatem dissolvendi m a t r i m o n i a r a t a possident ad Ecclesiae r e g i m e n , ad bonum commune Ecclesiae, ad gravissima
ab Ecclesia d a m n a a v e r t e n d a , sive rixas et caedes i n t e r familias praeverfendas, quae ex male ominatis connubiis oriri
solent. In t h e m a t e r i x a r u m , et caedium timori nullus est locus. Timor m a g n i scandali futuri videtur potius reperiri in
a d m i r a t i o n e qua h a e novae n u p t i a e percellerent incolas oppiduli, in quo mulier domicilium habet. N a m decem post a n nos p o s t u l a t u r finem scandalis facere, maiori forsan populi
offensione : eoquod exposcitur ut adulterae n u p t i a e , quae e x communicationis, et publicae exsecrationis iaculo i a m p r i d e m
percelli m e r e b a n t u r , disrupto sacro m a t r i m o n i i vinculo, ab
Ecclesia c o n s a c r e n t u r ( l ) . Huiusmodi Ecclesiae disciplinae r e l a xatio non ea est quae arcet scandala ab Ecclesia ! Desinent
ne scandala, quatenus Sedes Apostolica, dissimulando scelera, beneficiis compleat impudentem mulierem, quae sacram e n t u m polluit a d u l t e r i o , quae leges ecclesiae coram m a g i s t r a t u civili, ethnico et infideli, ludibrio habuit? quaeque sicam i n t e n t a n s viro (furialis mulier) eius m a c h i n a t a est m o r tem ? (2)
Temporum acerbitatem nemo i g n o r a t : sed est qui dubitet an necesse sit eandem r a t i o n e m habere vulgaris mulierculae, e vico rustico, prope ignoto, et viri adulteri, in carce-
ri) In Cap. Cum haberet de eo

qui duxit consulitur Pontifex quid esset statuendum de duobus adulteris, qui
in hoc statu decem filios procreaverant.
Vir enim habens legitimam uxorem, adulterii consuetudinem cum famula confovebat In ius vocatus vir adulteram dimisit; sed postea in idem scelus relapsus
cum adultera per decennium est commoratus, decem procreando filios. Respondit Pontifex ut separentur omnino:
et eis competenti poenitentia iniuncta,
perpetua
continentia
indicatur
Multiplicitas prolis, magis eorum

crimen exag gerat,
diuturnitas
temporis
peccatum non minuit, sed augmentt.
Leo Papa statuit ut nullus ducat in
matrimonium,
quam
adulterio polluit; quod uti connubium, tam Gregorius Papa, quam Tiburiensis synodus
detestantur .Merito igitur a gratia expedita repelleretur femina procax in casu.
(2) Ita mulier odio prosecuta est virum ut in insidiis conata sit sica vitam eidem adimere ceu ex actibus processualibus constat.
MATRIMONII
153
r e m detrusi, q u a m fortasse expedit quandoque h a b e r e in

g r a t i a m v i r o r u m p r i n c i p u m , a u t pro r e g n o r u m pace curanda?
ANIMADVERSIONES
DEFENSORIS
S. VINCULI.
Praemisit
se
haud convenire posse cum Theologo et C a n o n i s t a quoad m a trimonii istius inconsummationem, cum de hoc non probe
constet. E t r e quidem v e r a consultores d e s u m u n t a r g u m e n t a
pro inconsummatione ex coniugum assertione, i u r a m e n t o firm a t a , ex testimonio septimae m a n u s , et ex eo t a n d e m quod
sponsi n u m q u a m u n a simul h a b i t a v e r i n t , et proinde coire
n e q u i v e r i n t . Sola coniugum assertio, etiam i u r a m e n t o firm a t a non est sufficiens, quia collusione non c a r e t . Dispensatio e n i m urget pro muliere, ut liberius cum amasio m a nere possit, u r g e t pro viro ad c r i m i n a et offensas sibi illatas
a muliere vindicandas. Et re quidem vera docent omnes,
deficiente corporis inspectionis adminiculo, non esse s t a t i m
credendum coniugum assertioni, nisi aliunde c o n s t e t , post
m a t r i m o n i u m r a t u m n u m q u a m convenisse. Quod a u t e m P e t r u s et R o s a n u m q u a m fuerint simul, sive domi, sive r u r e ,
sive quocumque alio loco, et non solum per diem, sed n e que per h o r a m , facile a d m i t t i nequit, cum non adsit causa
t a n t a e et t a m d i u t u r n a e separationis.
Huius facti mulier causam assignat dicens : hoc evenisse
quia conventio i n t e r eos a d e r a t , sponsum eam in p r o p r i a m
domum non esse a d d u c t u r u m , nisi prius a laboribus r u r a l i bus requiesceret. Admissa e t i a m hac causa, forsan ex ea n e cessario fluit se i n t e r i m nequivisse m u t u o c a r n a l i t e r cognoscere ? Coniuges e r a n t legitimi, qui licet simul non cohabit a v e r i n t , ea libertate quae coniugibus licet, iure optimo frui
poterant.
I a m vero t r a n s l a t i t i u m est ex sola possibilitate carnalis
consummationis, copulam intercessisse existimari, ac proinde
denegandam dispensationem. In casu q u a m v i s v i r mulier
et testes asserant coniuges p l u r i u m m e n s i u m spatio n u m quam u n a simul eodem domo esse commoratus, t a m e n eorum assertiones non satis concludentes a p p a r e n t , quia non
sunt conformes.
154
MATRIMONII
Defensor t a n d e m a i t quod dato et non concesso m a t r i m o n i u m non esse c o n s u m m a t u m , u n a t a n t u m existeret causa,

ad dispensandum, nempe necessitas reparandi scandala, quae
m a n a n t ex d a m n a t o mulieris contubernio. V e r u m causa haec
potius q u a m favorabilis dispensationi est prorsus c o n t r a r i a ,
cum futura esset in m a l a e mulieris favorem, ceu i n n u i t Consuli or canonista.
Quibus votis et animadversionibus perpensis, enodandum
propositum fuit sequens
Dnbinin
An sit consulendum SSmo pro dispensatione super

matrimonio rato, et non consummato in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii, re disceptata sub die 11
Septembris 1880 censuit respondendum :
Non
expedire.
Ex QUIBUS COLLIGES
I. Cum m a t r i m o n i u m , ex n a t u r a sua, sit s t a t u s firmus

et irrevocabilis, generaliter errorem et dolum infirmare n e quire eiusdem sacramenti validitatem et p e r p e t u i t a t e m .
I I . Consensus e n i m , qui est causa m a t r i m o n i i efficiens,
respicit personam, non eius q u a l i t a t e s ; et c o n t r a h e n t i u m vol u n t a s absolute consentit et independenter ab aliis conditionibus, p r a e t e r eas, quae sunt de substantia eiusdem contractus.
I I I . Mulierem in t h e m a t e utique errasse a u t deceptam
fuisse circa v i r i a e t a t e m , sed cum de hoc, a n t e m a t r i m o n i u m , non dubitavisset, ideo e r a t in morali impossibilitate
conditionem apponendi, sine qua ipsa m a t r i m o n i u m non cont r a x i s s e t , quia appositio conditionis est revelatio dubii, quod
non adfuit in casu.
I V . P o t e s t a t e dissolvendi m a t r i m o n i a r a t a R o m a n o s P o n tifices u t i ceu remedium ad gravia ab Ecclesia a v e r t e n d a
d a m n a , ad rixas et caedes i n t e r familias p r a e v e r t e n d a s , quae
ex m a l e ominatis connubiis oriri solent.
MATRIMONII
15
V. Ast quamlibet causam h a u d satis esse, sed g r a v i s s i m a m requiri ad hoc, ut Pontifex eiusmodi adhibeat auctor i t a t e m , qua uti solet ad regimen et bonum Ecclesiae.
V I . Quamobrem in p r a x i expendendum esse videri an
expetita dispensatio ab Apostolica Sede conferat ad b o n u m
commune Ecclesiae, vel g r a v i u s valeat inferre d a m n u m ob
futura scandala, quae gignere queat.
V I I . In t h e m a t e forsan dispensationis g r a t i a m d e n e g a t a m fuisse ob t i m o r e m ne scandala desinerent, ne Sedes A p o stolica cumulare beneficiis videretur v u l g a r e m atque i m p u dentem mulierculam, quae S a c r a m e n t u m adulterio polluit
legesque Ecclesiae ludibrio h a b u i t , coram civili m a g i s t r a t u ,
et ne videatur de sua malitia commodum reportare. Cap.
Intelleximus
de
iudiciis.
V I I I . Quapropter feminae dispensationem postulanti a c commodatum videri responsum Alexandri III Cap. Licet 3
de Sponsa duor. - Non licet mulieri, alteri nubere : et si
nupseritj etiamsi carnalis copula sit secuta, ab eo separari debet ; et ut ad primum redeat.,
ecclesiastica distrielione
compelli.
MATRIMONII ( 1 )
Die 29
Ianuarii 1881
COMPENDIUM FACTI. P e t r u s annos natus 33 Albinae e i u s dem loci a m a t o r e m se p r a e b u i t , quae initio a n n i 1 8 7 3

praegnans effecta, in lucem edidit puellam, non sine t a m e n
(1) Causa haec gravissima talibus irretita invenitur difficultatibus, quae arduae resolutionis eamdem reddunt. Hinc
prudenter se gessisse videtur s. C. C.
iudicando non constare de -nullitate matrimonii, quin illud ex adductis docu-
mentis declararet invalidum, ut videbatur. Ita ut si alia luculentiora adducerentur documenta, evenire posset ut
nullitas eiusdem declararetur ab eadem
s. Congrgation.
156
MATRIMONII
r u m o r e in ea regione pervolitante, puellulae p a t r e m P e t r u m

extitisse, licet ipse aliquando id deaegasset i n d i g i t a n s , t a m quam a u c t o r e m , quemdam Otavium Albinae quoque a m a t o r e m , qui i a m e vivis discesserat. In facto t a m e n e s t , si
fides depositioni extraiudiciali P a r o c h i adhibenda sit, P e t r u m p r a e g n a n t i a e Albinae auctorem fuisse ; quandoquidem
ille refert, post p a r t u m Albinae, t u m ut scandalum aliquo
modo r e p a r a r e t, t u m ut mulieris p a r e n t u m cederet i n s t a n t i i s , ad se P e t r u m vocasse, eumque h o r t a t u m fuisse ut A l b i n a m uxorem duceret, t u m legitimandae prolis causa, t u m
implendae promissionis g r a t i a . P e t r u s adstitit, factique v e r i t a t e m declarando, adiecit se ducturum uxorem Albinam
s t a t i m ac sibi m a t e r assensum praeberet. V e r u m t a m e n cum
m a t e r a Parocho vocata consensum praebere renuerit, subd i t , P e t r u m omnem cum Albina relationem abrupisse.
Quamdam, posteriori tempore, Sabinam, Albinae consob r i n a m , deperire P e t r u s coepit; quae cum ab ipso p r a e g n a n s
reddita fuisset, p a r e n t u m minis impulsus sive ad m a t r i m o n i u m i n e u n d u m infra octo dies, sive ad effectus subeundos
denuntiationis, de t e n t a t o abortu apud civile t r i b u n a l , ad
P a r o c h u m contendit, eum in finem, ut c r a s t i n a die dicto
adsisteret m a t r i m o n i o . At P a r o c h u s dilationem suasit ut adire
posset proprium Ordinarium ; a quo oraliter dispensationem
quaesivit super praedicto i m p e d i m e n t o ; quod, ut ipse a i t ,
iudicavit occultum, licet occultum t a n t u m esset formaliter,
sed non materialiter, ac dispensationem oraliter obtinuit.
Nuptiae i g i t u r , praeviis sponsalibus coram laica auctorit a t e , die 5 Maii 1874 P e t r u m inter et Sabinam, coram E c clesia celebratae fuerunt. Decem circiter post dies a celeb r a t o "connubio Sabina infantem peperit, quem P e t r u s uti
prolem suam agnovit, et proprio agnomine donavit, quique
paucos post dies ad superos evolavit. Inito m a t r i m o n i o , P e t r u s neque caeremoniam civilem explevit, neque u m q u a m
Sabinam in domum suam c o n d u x i t , licet fateatur rursus
eamdem carnaliter cognovisse ; imo post aliquod tempus uxor e m penitus deseruit.
MATRIMONII
157
Quae cum ita essent atque reconciliationis spes evanida

in posterum apparuisset, d u b i t a t u m a Parocho fuit de m a t r i monii v a l i d i t a t e ; unde anno 1875 ad s. P o e n i t e n t i a r i a m
recursus h a b i t u s est, ut in foro conscientiae decernere d i g n a r e t u r , n u m in facultate ab eadem Episcopis concessa sup e r impedimentis m a t r i m o n i i occultis comprehenderetur facultas dispensandi super impedimentum m a t r i m o n i i materialiter publicum , sed formaliter occultum, et responsum
editum fuit : Non comprehendi. Mox, ut r e f e r t , P e t r u s a
quodam sacerdote edoctus fuit de n u l l i t a t e praefati m a t r i monii, hinc penes Curiam institit die 23 Decembris 1876,
ut n u l l u m declararetur, t u m causa timoris, t u m causa affin i t a t i s impedimenti. At cum in processus decursu i n s t a n t i a m ad secundum t a n t u m caput coarctaverit, hinc processus
hoc super capite coram Curia E p i s c o p a l i , confectus fuit.
Auditis testibus et rationum momentis a Defensore officii deductis, Curia, a t t e n t i s omnibus quae in facto deducta
fuerunt, atque resolutione s. Poenitentiariae Apostolicae d a t a
sub die 18 Augusti 1872 in Almerien. (in qua proposito
dubio u t r u m Episcopi possint valide dispensare ab i m p e dimentis m a t r i m o n i u m dirimentibus, iure ecclesiastico, suos
dioecesanos, iunctos matrimonio civili t a n t u m , quando a l i quis eorum ita g r a v i t e r i n f i r m a t u r , ut in mortis articulo
sit et petat m a t r i m o n i i S a c r a m e n t u m , responsum e s t : quoad
impedimenta publica Episcopum nullatenus dispensare posse)
declaravit m a t r i m o n i u m inter P e t r u m et Sabinam c o n t r a c t u m , ob impedimentum affinitatis, ex copula illicita n u l l u m
fuisse. Ab hac t a m e n decisione defensor vinculi appellavit
ad s. Sedem ; a qua indultum fuit ut causa oeconomice t r a c t a r e t u r cum votis Theologi, Canonistae et animadversionibus defensoris vinculi.
VOTUM THEOLOGI. Cum praemonuisset iste, in serie a c t u u m
processualium nihil esse reprehendendum, observandam sibi
esse p u t a v i t i d e a m qua tota actorum series informatur; quum
aliquae responsiones s. P o e n i t e n t i a r i a e v i d e a n t u r constituere
basim et n o r m a m totius processus, atque e t i a m e m a n a t a e
158
MATRIM ONO
s e n t e n t i a e a Curia Episcopali. Et quia responsiones s. P o e n i t e n t i a r i a e clare a s t r u u n t quod i m p e d i m e n t u m materialiter publicum et formaliter occultum u t i publicum r e t i n e r i
debet ; et consequenter non potest Episcopus ipsum relaxar e , vi f a c u l t a t u m , quas habet ab ipsa s. P o e n i t e n t i a r i a ; ideo
t a m iudex in hac causa, quam compilator a c t u u m processualium, h a u d solliciti fuerunt de investigatione formalis
publicitatis, et p r a e oculis t a n t u m m o d o h a b u e r u n t i n v e s t i g a tionem materialis publicitatis. Ex actis processualibus cons t a t i m p e d i m e n t u m fuisse a n t e m a t r i m o n i u m materialiter
publicum ; non constat vero quod fuerit etiam formaliter
publicum ; quia in actibus probatum non i n v e n i t u r : d u m ,
diligentiori adhibita investigatione, probari potuisset. Depositiones enim nonnullorum testium, saltem notabile dubium i n g e r u n t de formali publicitate impedimenti.
Posito ergo quod ex actibus r e s u l t e t t a n t u m m o d o prob a t a publicitas materialis impedimenti, s t a n d u m ne est sent e n t i a e Curiae Episcopalis, vel ab ipsa recedendum? In hoc
quaesito omnis i n v e n i t u r difficultas quam haec causa complectitur. P r i u s q u a m e m i t t e r e t propriam s e n t e n t i a m Consult o r p r a e m i t t e n d u m etiam p u t a v i t :
o
I . Quod Episcopi Italiae h a b e n t ad t r i e n n i u m pagellam

s. P o e n i t e n t i a r i a e in qua sub N . 10 eisdem facultas concedit u r dispensandi super occulto impedimento primi nec non
p r i m i et secundi, ac secundi t a n t u m gradus affinitatis, ex
illicita carnali copula provenientis, etiam in m a t r i m o n i i s
> contrahendis, quando t a m e n omnia sint p a r a t a ad n u p t i a s ,
> nec m a t r i m o n i u m absque periculo gravis scandali differri
possit, usque dum ab Apostolica Sede obtineri posset d i s pensatio.
2. Quod u l t r a dictam s. P o e n i t e n t i a r i a e facultatem, a canonistis et Theologis uti certum h a b e t u r , Episcopos iurisdictionem h a b e n t e s , posse ex se, non quidem ordinario, sed
e x t r a o r d i n a r i o iure, id est. ex t a c i t a Pontificis concessione,
si u r g e a t necessitas, et a g a t u r de impedimento occulto, in
aliquo peculiari casu, dispensare suos subditos. Quae opinio
0
MATRIMONII
159
ab Apostolica Sede n u m q u a m reprobata fuit. Q u a m s e n t e n t i a m t e n e n t Scavini Theol, m o r a l . Tom. 3, lib. 3 tract. 12,
disp. 3 cap. 2; Bened. XIV Synod. Dioeces, lib. 9 cap. 2
n. 2; Pignattellus Tom. 3 consult. 33 n. 4; P e t r u s Giovine
de dispensationibus matrimonialibus Tom. 1 . 3 3 5 n. 1.
Hinc e x t r a dubium positum videtur, habere Episcopos, i n dependenter a qualibet facultate s. P o e n i t e n t i a r i a e , sed ex
p r a e s u m p t a vel ex t a c i t a Pontificis v o l u n t a t e , potestatem dispensandi in impedimento occulto, in c a s u ' u r g e n t i s necessitatis.
3. Quod in casu nostro factum t a n t u m m o d o e x a m i n a r e
debemus, abstractionem faciendo ab hoc, an sit c o n g r u e n t e r
vel incongruenter positum. E t i a m s i enim d a r e t u r quod fuer i t illicite celebratum M a t r i m o n i u m , validitas ipsius semper
consisteret, nisi substantialis i n t e r v e n i a t defectus. Hinc omnes
theologi et canonistae uno ore fatentur, s t a n d u m esse pro v a liditate vinculi, quoadusque c o n t r a r i u m , cum morali c e r t i t u dine, probetur. A i t enim Coscius de separat, tor. coniug.
I. 1. cap. 6 n. 35 cum a g a t u r de m a t e r i a gravissima ac i r ritando m a t r i m o n i o , i a m consummato, r e q u i r u n t u r proba> tiones undequaque certae et concludentes.
4 . Quod, ob rationes relatas in expositione facti, casus
praesens sit locandus i n t e r illos, pro quibus non p a t e t r e cursus ad Apostolicam Sedem, ob angustiam temporis ; g r a via enim m a l a i m m i n e b a n t P e t r o nisi m a t r i m o n i u m iniret
a n t e p a r t u m Sabinae.
5. Quod ex actibus processualibus non constet qua p o testate usus sit Episcopus relaxando i m p e d i m e n t u m . Et dato
quod usus fuerit potestate sibi concessa a s. P o e n i t e n t i a r i a ,
profecto non cessavit in illo potestas, quam habet ex t a c i t a
vel i n t e r p r e t a t i v a Pontificis concessione.
Hisce praenotatis inquirendum m a n e t an Episcopus r e laxare potuerit i m p e d i m e n t u m vi facultatis sacrae P o e n i t e n t i a r i a e . C e r t u m v i d e t u r quod ille qui relaxationem impedim e n t i , petiit et ille qui r e l a x a v i t , vi dictae facultatis, in
bona fide i n v e n i u n t u r , p u t a n t e s clausulam illam, dummo-
160
MATRIMONII
do sit occultum, i n t e r p r e t a n d a m esse pro occulto t a n t u m modo formaliter et non materialiter. Benedictus X I V a i t ,
communiorem esse sententiam illam quae t e n e t , quod dum
i m p e d i m e n t u m est m a t e r i a l i t e r publicum et formaliter occultum,
verificetur clausula illa - dummodo
impedimentum sit occultum -. Et q u a m v i s Benedictus X I V Instit. 87
. 42 non acceptet h a n c s e n t e n t i a m , uti doctor particularis,
non uti Pontifex, sustineri t a m e n potest, et sua gaudet p r o babilitate, ceu a p p a r e t ex Bonacina tract, de disp. 1. q u a e st. 2 puncto 2 n. 7. Ad verte illud dici occultum quod non
est publicum, idest quod nascitur a maiori p a r t e viciniae,
vel paroeciae vel oppidi et post pauca Addo i m p e d i m e n > t u m censeri occultum, etiamsi res ipsa sciatur, sed i g n o > r e t u r secundum rationem i m p e d i m e n t i , seu i m p e d i m e n t u m
non sit publicum, quatenus i m p e d i m e n t u m , licet sciatur a
duobus vel t r i b u s , ut bene t r a d i t Snchez de matrim, lib, 8
disp. 27 n. 50, R e g i v a l d u s et alii, quos in simili retuli de
censuris ; n a m qualitas adiuncta verbo intelligi debet i u x t a
q u a l i t a t e m verbi I. in delictis 1 ff. de novalibus. Cum
a u t e m illa particula occultum sit velut qualitas afficiens
illud verbum impedimentum, quod censetur i g n o r a r i , nisi
sciatur u t i i m p e d i m e n t u m , sequitur impedimentum cen seri occultum si res ipsa i g n o r e t u r ut i m p e d i m e n t u m : ut
si copula sciatur, sed ignoretur ex ea o r t u m esse impedi m e n t u m . Et hoc valet etiamsi forte non i g n o r e t u r u t i i m p e d i m e n t u m a duobus vel tribus ut dictum est : n a m quod
duobus vel tribus n o t u m est non dicitur publicum, sed oc cultum.
Casus de quo a g i t u r visus est consultori in allatis verbis
contineri, saltem prouti a processu resultat ; habemus enim
quod m a t e r i a l i t e r n o t u m est i m p e d i m e n t u m et formaliter
t a n t u m m o d o duobus vel t r i b u s . Si ergo supponamus quod
Confessarius habuisset a s. P o e n i t e n t i a r i a facultatem r e l a xandi hoc ipsum i m p e d i m e n t u m cum clausula dummodo sit
occultum, potuisset i u x t a Bonaccinam et communiorem sent e n t i a m , r e l a x a r e i m p e d i m e n t u m . Hoc posito non videmus
MATRIMONII
161
quare non p o t u e r i t Episcopus relaxare i m p e d i m e n t u m a u t vi

facultatis s. P o e n i t e n t i a r i a e , a u t saltem vi probabilis p o t e statis, qua gaudent Episcopi ex praesumpta Pontificis volunt a t e . Neque responsiones s. P o e n i t e n t i a r i a e l i m i t a r e posse
v i d e n t u r h a n c secundam Episcoporum potestatem ad dispensandum t a n t u m m o d o in "occulto impedimento, quod sit t a l e
formaliter et m a t e r i a l i t e r , non enim a g i t u r de facultate ab
ipso e l a r g i t a . H a e duo facultates considerari q u e u n t , ceu duo
rivuli a suprema, quae est in Ecclesia R. Pontificis p o t e s t a t e d i m a n a n t e s , unus a b altero independenter. Aliunde
quando i m p e d i m e n t u m est occultum f o r m a l i t e r , per celebrationem m a t r i m o n i i v i t a r i possunt et v i t a n t u r de facto
g r a v i a scandala, neque ex celebratione m a t r i m o n i i aliquod
scandalum sequitur.
Tandem concludendo ait consultor: cum haec potestas s e cunda Episcoporum sit e x t r a o r d i n a r i a et a t t i n g i nequeat a
responsionibus s. P o e n i t e n t i a r i a e ; et cum fundetur in i n t e r p r e t a t i v a Pontificis v o l u n t a t e , supponi nequit quod S u m m u s
P o n t i f e x velit denegare dispensationem, quando qui p e t i i t ,
et illi qui dispensatione u t u n t u r , omnes in bona fide s u n t ,
ceu evenit in casu. N a m P a r o c h u s , Episcopus et c o n t r a h e n tes omnes in bona fide i n v e n i u n t u r : et ideo nullitas m a t r i monii haud satis probata videtur ; eoquod si non est omnino
c e r t u m , saltem valde probabile est Episcopum valide i m p e d i m e n t u m relaxasse.
VOTUM CANONISTAE. Cum cogitarem, ait iste, an aliqua
alia adesset potior r a t i o asserendi coniugii, r i t e initi coram
Ecclesia, auctoritate E m i Archiepiscopi, t r i u m a n n o r u m s p a tio a nemine in dubium revocati, illa potissimum occurrit,
quod scrupulus i r r i t a e dispensationis, valde i n c e r t a m o r i g i n e m habet, totaque haec controversia fundamento caret i n dubitatae et legitimae auctoritatis. N a m p r o b a n d u m esset
defuisse in Archiepiscopo a u c t o r i t a t e m relaxandi i m p e d i m e n t u m , saltem dubie publicum. Si E m u s Archiepiscopus a d h u c
in vivis ageret, ipsum sciscitari, ab ipso rei v e r i t a t e m poscia, Tom. XIV. fase. OLX.
11
162
MATRIMONII
semus exquirere. Nunc a u t e m , etsi hoc testimonio caremus,

duo t a m e n haec certo scimus et P e t r i noxam fuisse publice
n o t a m , et Archiepiscopum ab huiusmodi impedimento dispensasse. Quis n o s t r u m pro certo affirmet Archiepiscopum
Cardinalem n u l l a e x t r a o r d i n a r i a facultate fuisse p r a e d i t u m ,
p r a e t e r illas quae ceteris i m p e r t i r i solent Episcopis? Et si
hac facultate caruit Archiepiscopus, quis sibi persuadeat,
nihil quaesisse, nihil dubitasse, saltem n u m illud, quod n u n t i a b a t u r ut occultum, posset facile evadere publicum ? E r g o dicendum videtur a u t e x t r a o r d i n a r i e sibi concessa a u c t o r i t a t e relaxa v i t i m p e d i m e n t u m , a u t certe dicendum est in dubio seq u u t u m fuisse s e n t e n t i a m Ligorii seu Doctorum quos l a u d a t . Scribit enim s. Doctor lib. 6 n. 902. Ceterum p r o habiliter dicunt communissime Doctores, generice loquendo
>
de omnibus casibus sive impedimentis Pontifici reservatis

quando d u b i t a t u r an indigeant dispensatione. Quia cum
in casibus, qui frequenter occurrunt, posset inferior d i s pensare in lege s u p e r i o r i s , bene poterit Episcopus in impedimentis dubiis d i s p e n s a r e ; eo quod in iis frequenter
contigit dubitare de indigentia dispensationis.
Nemo a u t e m dixerit in illis circumstantiis commode adiri
potuisse Sedem Apostolicam, cum P e t r u s n u p t i a s postero die
inire petebat, minaeque i n s t a r e n t g r a v i u m m a l o r u m . In h u iusmodi rerum eventibus Episcopi etiam a publicis impedim e n t i s dispensare possunt ut Ligorius lib. 1 n. 154 d o cuit : I t e m potest Episcopus dispensare in legibus commu> nibus pontificis v. g r . in impedimentis m a t r i m o n i i . . . quando
non est facilis aditus ad P a p a m et periculum est in m o r a ,
> quia hoc expedit ad commune b o n u m . . . . Et in his o m n i bus dicuntur Episcopi dispensare iure ordinario, cum
talis facultas eis competat vi proprii officii, cui est per petuo a d n e x a . Et ideo possunt eam delegare, ut certum
est. I g i t u r ex sententia Ligorii P r a e l a t u s usus est fac u l t a t e , quae ei iure ordinario competeret, vi proprii officii,
cui est perpetuo adnexa : ergo s t a t m a t r i m o n i u m P e t r i cum
Sabina.
MATRIMONII
63
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS VINCULI. P r a e m i s i t sese l i -
b e n t e r s e n t e n t i a m consultorum amplecti, qua ambo c o n v e n i u n t , m a t r i m o n i u m i n casu validum esse. A n i m a d v e r t i t t a men in primis, t o t a m disceptationem versari in s t a t u e n d o ,
u t r u m affinitatis i m p e d i m e n t u m in casu h a b e n d u m sit u t i
occultum vel non ; et u t r u m et quando in i m p e d i m e n t i s iure
ecclesiastico dirimentibus, scilicet in secundo g r a d u ex copula illicita, Episcopis dispensandi potestas sit.
Occultum aliquid esse dicitur, quando licet aliquibus n o t u m , non est t a m e n n o t u m nisi paucis de c o m m u n i t a t e . Sic
in p a r v a c u m m u n i t a t e quod duobus vel tribus, et in m a g n a ,
quod sex vel septem notum est, occultum d i c i t u r ; i t a t a m e n ut c e r t u m id apprehendat ur; illud vero non occultum,
quod licet a paucioribus cognitum in periculo t a m e n est, ut
facile ad aliorum cognitionem deveniat. Quoad m a t r i m o n i i
impedimenta occultum esse potest vel materialiter vel formaliter; primum cum occultum est factum,ex quo o r i t u r i m p e d i m e n t u m ; secundum cum factum notum est, sed i g n o r a t u r
ex eo impedimentum o r i r i . At hic gravis e x a g i t a t u r q u a e stio, an posita facili cognitione, si ius ignoretur, impediment u m simpliciter occultum dici queat. P l u r i m i t u m v e t e r e s ,
t u m recentiores theologi et canonistae id affirmant. R a t i o
adducitur a Bonacina in tract, de leg. disp. 1. quaest. 2.
une 2. n. 7. Addo impedimentum censeri occultum,
etiamsi res ipsa sciatur, sed ignoretur secundum r a t i o n e m
i m p e d i m e n t i , seu impedimentum non sit publicum, q u a tenus i m p e d i m e n t u m . . . .
I m p e d i m e n t u m in t h e m a t e visum defensori est m a t e r i a l i t e r et formaliter occultum. P r i m u m quia a g i t u r non de
simplici amicitia quae i n t e r P e t r u m et Sabinam intercedebat, sed de cognitione copulae carnalis inter eos h a b i t a e , quod
certe nosci haud poterat, nisi illi manifestaverint, dum P e t r u s semper n e g a v i t , et forsan uni P a r o c h o fassus est. Secundum a u t e m quia inter testes duo t a n t u m m o d o asserunt,
i m p e d i m e n t u m affinitatis inter sponsos existere se cognoscere:
et quia P a r o c h u s ipse impedimentum a n i m a d v e r t e n s , illud
164
MATRIMONII
formaliter occultum declaravit, illudque ut t a l e Episcopus

retinuit.
In casu a u t e m i m p e d i m e n t u m saltem formaliter occultum
fuisse denegari nequit ; et super huiusmodi i m p e d i m e n t a d i spensationem impertiendi Episcopos pollere potestate facile
d e m o n s t r a t u r . Nullibi certe in iure expresse hoc r e p e r i t u r ,
sed est doctrina communis theologorum et c a n o n i s t a r u m , q u o r u m a u c t o r i t a t e m t u t o sequi fas est. N a m etsi Bened. X I V .
in c o n t r a r i u m sentiat, t a m e n in Inst it. 87 42 t e s t a r i coactus est, scriptores
fere omnes putare satisfieri Poenitentiariae
mandato, quo illud iubetur : dummodo impedimentum
sit
occultum.
H i n c iudex qui p r o t u l i t sententiam pro n u l l i t a t e m a t r i monii deceptus videtur ex p r a x i s. P o e n i t e n t i a r i a e , quae l i cet per t r i e n n i u m h a n c facultatem Episcopis concedat, s e m per vocabulum occultum in rescriptis adhibet. Sed s. T r i b u n a l h a u d excludit ius Episcopis competens, a theologis et
canonistis d e c l a r a t u m et admissum ex i n t e r p r e t a t i o n e m e n tis S u m m i Pontificis, ne scandala o r i a n t u r , dispensandi in
impedimentis occultis eo sensu quo doctores t r a d u n t , scilicet i m p e d i m e n t u m materialiter publicum, sed formaliter occ u l t u m . Et ideo etiam concesso quod s. P o e n i t e n t i a r i a s t r i ctiori sensu h a n c facultatem t r i b u a t , nulla dici posset d i s pensatio d a t a , si Episcopus e sola potestate usus fuerit.
Sed hoc a d m i t t i nequit : constat enim alio ex capite h u i u s modi potestate pollere Episcopos, ex i n t e r p r e t a t i v a P o n t i ficis v o l u n t a t e . Insuper in eo qui dispensat, intentio deesse
non potest, se velle dispensare, q u a n t u m in se facultatis e s se possit, et casus indigeat ( 1 ) . Haec praedominans i n t e n (1) Quid enim est intentio, nisi actus voluntatis, quo in finem per media
tenditur? Non in media sed in finem
tendet voluntas. Et s. Thomas 1. 2. q.
12 ar. 2. ait: Intentio respicit finem
secundum quod est terminus voluntatis.i Est amor efficax finis, cum proposito assumendi media ad illud asse-
quendum accommodata.Ergo si quis media,

in promptu habeat, etiamsi habere se
nesciat, sive non cogitet, vult certe illis
uti, neque enim aliter dici posset habere voluntatem efficacem. Quilibet enim
praesumitur eligisse viam (vel saltem
eligere voluisse) per quam dispositio sua.
sit utilis et habeat effectum.
MATRIMONII
165
i i o e s t : et proinde efficax fit actus concessionis; quia si

quae est potestas, non d e s t r u i t u r ex eo quod in actu de ea
non cogitatur.
Neque difficultatem facessit responsum d a t u m a s. P o e n i t e n t i a r i a in Almerien. 28 Augusti 1872; quia responsum
s. Tribunalis casum p a r t i c u l a r e m r e s p i c i t : loquitur n e m p e
de illo, qui in periculo mortis m a t r i m o n i u m c o n t r a h e r e v u l t ,
q u i n , p r a e t e r scandalum ex matrimonionio civili, n u l l a alia
m a l a , vel scandala sint v i t a n d a , u t i n t h e m a t e n o s t r o v e rificatur. Non agebatur e n i m in casu nostro de scandalo r e mo vendo ob incestuosum c o n t u b e r n i u m , sed potius de rixis
inter, sponsum et sponsae parentes dirimendis, et quod g r a t i u s est, ne coram civili auctoritate de t e n t a t o abortu ag e r e t u r quaestio, cum sponsorum infamia et totius oppidi
scandalo.
Conclusit t a n d e m vinculi defensor, quod etiamsi haec
o m n i a n u t a r e n t , t a m e n m a t r i m o n i u m i n t h e m a t e i n suo
robore p e r m a n e r e t . Inconcussa enim sententia est, in defectu
iurisdictionis, q u a m Ecclesia supplere p o t e s t , Ecclesiam
i u r i s d i c t i o n e m reapse supplere, si a g a t u r de errore c o m m u n i
et simul bona fides existat ( 1 ) .
Hisce omnibus ergo ponderatis, sequens enodandum p r o positum fuit
nubium
An sententia
Curiae sit confirmanda
vel
infirmanda
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra O. Concilii, re discussa, sub die 29
I a n u a r i i 1881 censuit r e s p o n d e n d u m :
Non
constare
de
matrimonii
nullitate.
(1) Docet s. Doctor de Ligorio lib. 6.
Tract. 4 cap. 2. n. 173 licitum esse milustrare sacramentum Poenitentiae cum
probabili iurisdictione, quando adest graTis necessitas aut magna utilitas: cur
non potuerit Episcopus, in casu necessitatis, uti facultate quam multo prob*'
biliter habebat, relaxandi dictum imper
dimentum?
466
MATRIMONII
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. M a t r i m o n i u m quod resolutum declaraverat s e n t e n t i a

Curiae episcopalis, in sua vi et robore p e r m a n e r e , ex quo
E m i s P a t r i b u s p r u d e n t e m e m i t t e r e placuit s e n t e n t i a m , e x a d ductis documentis,
non constare de nullitate
matrimonii.
I I . P r a e t e r facultatem a s. P o e n i t e n t i a r i a Episcopis concessam, dispensandi super impedimento occulto ex copula
illicita, ex Doctorum s e n t e n t i a competere Episcopis, ex iure
e x t r a o r d i n a r i o seu ex t a c i t a Pontificis concessione facultat e m dispensandi subditos super eodem impedimento, si n e cessitas u r g e a t .
I I I . E t e n i m praesumi S u m m u m Pontificem delegare
Episcopo potestatem dispensandi, quum tales u r g e n t r e r u m
c i r c u m s t a n t i a e , quibus nec Summus Pontifex consuli q u e a t ,
nec m a t r i m o n i i contractus, ad quem omnia sunt disposita
differri possit sine scandalo, et p a r a t o r u m ad nuptias i n famia ( 1 ) .
I V . P r a e s e n t e m casum inter illos recenseri p o s s e ,
pro quibus non p a t e t recursus ad Apostolicam Sedem, ob
a n g u s t i a m t e m p o r i s , q u u m a g e r e t u r de dirimendis rixis i n t e r sponsum et sponsae p a r e n t e s , et ne quaestio de t e n t a t o
abortu coram civili m a g i s t r a t u deferretur cum sponsorum
infamia et g r a v i totius populi scandalo.
(1) S. Thomas 1. 2. q. 95. ar. 6. c.
a Omnis lex ordinatur ad communem
v hominum salutem; et in tantum obti net vim et rationem legis. Secundum
vero quod ab hoc deficit, virtutem
n obligandi non habet... Contingit ausi tem multoties, quod aliquid observari
communi saluti est utile ut in pluri* bus; quod tamen in aliquibus casibus
est maxime nocivum. Quia igitur le gislator non potest omnes singulares
# casus intueri, proponit legem secun dum ea, quae in pluribus accidunt. Si
emergat casus, in quo observatio ta lis legis sit damnosa communi saluti,
non est observanda... Si sit subitum
periculum, non patiens tantam moram,
ut ad superiorem recurri possit, ipsa
necessitas dispensationem habet adne s a m , quia necessitas non subditur
legi... Qui in casu necessitatis agit,
praeter verba legis, non iudicat de
ipsa lege, sed iudicat de casu singu Iuri, in quo videt verba legis obsern vanda non esse. *
MATRIMONII
167
V. Communiorem esse Doctorum s e n t e n t i a m quae t e n e t ,

quod dum i m p e d i m e n t u m sit materialiter pubblicum et
formaliter occultum verificetur clausula illa - dummodo i m pedimentum sit occultum - quae apponi solet a s. P o e n i t e n t i a r i a dum facultatem concedit.
V I . I m p e d i m e n t u m enim censeri occultum etiamsi res
ipsa sciatur, sed i g n o r e t u r secundum r a t i o n e m impedimenti;
seu impedimentum non sit publicum, quatenus impediment u m , licet sciatur a duobus vel t r i b u s .
V I I . Impedimentum in t h e m a t e videri in allatis verbis
contineri, quum materialiter quamplurimis n o t u m e s s e t ,
formaliter vero duobus vel tribus t a n t u m ; ideoque valide
dispensatum esse posse ab Episcopo nunc vita functo, q u a libet ex utraque facultate usus fuerit.
PARTICIPATIONIS FRUCTUUM ET DISTRIBUTIONUM
Die
14 Augusti 1880.
COMPENDIUM FACTI. In perturbatione r e r u m politicarum

Hispaniae, dum novum Gubernium renueret solvere canonicales pensiones, Iosephus Canonicus dereliquit Cathedralis
locum, aufugitque in p a t r i a m s u a m . Idque ille fecit, ceu r e t u l i t , nedum ut devitaret pericula c a r c e r i s , sed e t i a m ut
propriae consuleret substentationi. R e d i i t postea ad C a t h e dralis locum, sed novo orto civili bello, iterum patrios r e m e a v i t lares anno 1870, patefacta, ut ille ait, v o l u n t a t e abeundi
t u m Episcopo, t u m Capitulo.
Confecto bello, rebusque compositis ad residentiae locum
remeavit die 10 F e b r u a r i i 1877 et sui Canonicatus portionem a Gubernio solutam, quae penes Capitulum loco depositi
asservabatur, r e p e t i i t . Sed incassum: quandoquidem C a p i t u -
468
PARTICIPATIONIS
l u m i n n i x u m cuidam dispositioni S t a t u t o r u m c a p i t u l a r i u m portionem solvere r e n u i t . E a p r o p t e r canonicus Iosephus supplici

oblato libello die 21 M a r t i i 1 8 7 7 , ad S. C. C. confugit, enixe
rogans ut declararet sibi ius esse contra C a p i t u l u m , t e m p o r e
quo abfuit, Canonicatus sui participationem t a m persolutam
q u a m persolvendam vindicandi, vel saltem ut cum eo benigne dispensetur.
Dlfteeptntlo yni)tic*
QUAE
CONTRA ORATOREM FACERE
VIDENTUR.
In p r i m i s
frustra Orator adlaborare videtur, ut suam d i u t i n a m i u s t i ficare absentiam v a l e a t , t u m m e t u carceris, t u m defectu cong r u a e sustentationis. Neminem enim l a t e t , m e t u m u t excuset ab obligatione, et in casu ab onere residendi, debere esse
t a l e m , qui in hominem constantem c a d a t : neque enim v a n i
timoris ulla excusatio est L. Metum 6. 7. ff. quod metus
causa I. 184 de Regul. 9; nec sufficit quolibet t e r r o r e a d ducto q u e m q u a m timuisse I. metus 3 ff. eco quibus causis
maiores. Nec satis gravis est metus vexationis alicuius, nisi
et vincula praesentia potens adversarius m i n a t u s sit L. ult.
. ff. quod metus causa; m e t u m enim non iactationibus
t a n t u m vel contestationibus, sed atrocitate facti p u r g a r i conv e n i t L. 7. et 9 cit. tit. et Bossius cap. 11 . 4 n. 14, 16
s t a t u i t ad constituendum m e t u m legaliter iustum seu cadent e m in v i r u m constantem, nedum requiri quod malum sit
absolute et in se magnum et grave, sed etiam quod metuens non possit facile illud depellere aut illi occurrere.
Hisce in casibus vere quis dici posset impotens ad resistend u m : i m p o t e n t i a enim dicitur ut t r a d i t Barbos, de Canonicis cap. 24 n. '39 quando absentia non est v o l u n t a r i a sed
ab aliquo facto causatur; ita ut non stet per beneficiatum
q u o m i n u s resideat. Deinde iuxta famigeratam r e g u l a m quod
m e t u s non p r a e s u m i t u r , esset ab allegante probandus et quidem plene et concludenter, ad t r a d i t a a Piton. Discep. 110
n. 34, a Voet lib. 4. tit. 2 n. 14. Atqui haec omnia in t h e -
PARTICIPATIONIS
169
m a t e deficere, facile ex ipsa relatione Episcopi p a t e t : Nec

enim, a i t ,
constat
Oratorem iuste aut iniuste carceratum
fuisse, nec ad id coinquisitum scio, nec credo nec illi quemquam intendisse minas unquam audivi. Non maior i g i t u r
illi q u a m ceteris Canonicis t i m o r i m m i n e b a t . C u m i t a q u e
hi beneficii sedem non reliquerint, nec orator relinquere debuit.
Q u a r e cum nec carceris, nec v i t a e t i m o r O r a t o r i i m m i n e r e t , iusta illi causa residentiae deserendae defuisse dicenda
est, ac nedum distributiones amisisse dicendus est, i u x t a
Cap. unie, de Cleric. non resident, in 6, sed e t i a m fructus
praebendae, quibus privandus est, iuxta sanctionem T r i d .
cap. 12 sess. 23 de Reform, quin effugium invenire possit
si a g a t u r de a n . 1870 in s t a t u t i s Capitularibus quae decern u n t , ad lucrandam grossam sufficere 4 menses sive continuos sive interpolatos. Scitum enim est quod inferior derogare non valet legi superioris, idest legi universali Ecclesiae
quae eiusmodi s t a t u t a expresse sustulit in Concil. T r i d . d.
cap. 12 . praeterea < ibi > Cuiuslibet statuti, ita P i g n a telli Consultat. 115 n. 3 t. 9.
Posito etiam quod inopia pressus fuisset Canonicus, non
proprio m a r t e ei e r a t deserenda residentia, sed ea causa C a pitulo et superiori e r a t patefacienda; a quibus nedum tacita
sed expressa licentia tribuenda e r a t . A u d i a t u r sane P i g n a t e l .
consult. 26 num. 13 - ibi de iusta vero causa est textus ad cap. un. de Cler. non residen, in 6 post mediet.
- ibi - exceptis illis quos infirmitas
seu iusta et rationabilis corporis
necessitas,
aut
evidens Ecclesiae utilitas
excusar et, quod in usum revocavit Trid. d. sess. 24 cap. 12,
et declaravit S.
C. Episcoporum in
Landen.
4
Aprilis
1607, inquiens quod causa iusta debet approbari non solum a Capitulo, sed etiam ab Ordinario.
P o s t hoc vero
inutile foret ad dispensationis g r a t i a m convolare ut dictus
Canonicus fructus praebendae et distributiones repetere posset a Capitulo, siquidem P r i n c e p s g r a t i a s non concedit in
praeiudicium t e r t i i cap. Quamvis de rescriptis in 6. P r a e iudicium in t h e m a t e adesset, cum Canonicis vel Ecclesiae
170
PARTICIPATIONIS
deberent dicti fructus et distributiones accrescere i u x t a Glos,

in Clem. 2 v. pars dimidia et T r i d . sess. 21 Cap. 2
sess. 24 cap. 12. P i g n a t e l l . consult. 124 num. 17 t. 1.
QUAE FAVERE ORATORI VIDENTUR. Contra vero expenden-
d u m quod, iusta et legitima causa absentiae subsistente, Canonicus absens et fructus praebendae et distributiones l u c r a t u r . Causae vero recensentur a Bonifacio V I I I in cap. unie,
de Cler. non resid. in 6
- ibi - exceptis liis quos infirmitas vel
iusta et rationabilis
corporis
necessitas
aut
evidens Ecclesiae utilitas . . .
quam
Const. in usum revocat Trid. sess. 24 cap. 12 de Reform.
I a m vero on residendi i u s t a m causam praebere Canonicis bellum eiusque m e t u m firmat Rota Decis. 141 n. 1
par. 17 in Recent. - ibi - Cum bellum eiusque solus t i mor praebeat iustam causam non residendi, ut tenet B a r bosa in collectait, ad Conc. Trid. sess. 24 cap. 1 n. 100
de Re format. Moneta de distri, quotid. par 2 glos. 5
< num. 73 . . . r a t i o quia nemo t e n e t u r v i t a m s u a m p e riculo exponere ut n o t a t u r in cap. 1 De Cleric. non re sid. et in capit, cum personae ubi gloss, in verbo de
pericul. n. 6. Et ad h u n c effectum idem operatur m e t u s
et suspicio belli quod ipsum bellum et sufficit iustus t i mor, quamvis m a l u m a u t periculum non contingat, C r a v e t
4. n. 5 cons. 318 cum aliis: et hoc valet etiamsi bellum
non sequatur . Cfr. etiam P i t o n , discept. Eccl. n. 11
ubi c i t a t u r etiam dictum tragici Senecae Peior est bello
timor ipse belli . R a t i o a u t e m est, ut a i t Barbosa de canonicis cap. 34 num. 39 quia mens s. Pontificis in cap.
unie, de Cler. resid. in 6
est excludere ab istis d i s t r i butionibus negligentes vel contemnentes residere, non a u t e m i m p o t e n t e s ; et impotentia dicitur quando absentia non
est v o l u n t a r i a , sed ab aliquo facto c a u s a t u r ita ut non s t e t
per beneficiatum quominus resideat Calder, caus. 17 de
praeben.ubi considerat non solum vim de facto i l l a t a m , sed
etiam probabiliter praevisam excusare a residentia, quia non
debet quis expectare periculum personae Cfr. Rota coram
PARTICIPATIONIS
171
Molines decis. 808 num. 8 et seqq. Nec alia fuit m e n s

S. O. Congregationis in Fundana diei 3 Iulii 1734, in
Carpen.
17 Septembris 1616, et in n u p e r r i m a Palentina
distributionum diei 20 Iulii
1878.
(1)
Cum i g i t u r , ut metus iustus legaliter sit seu cadens in
v i r u m constantem, non oporteat u t adsit v e r a e t realis m a gni m a l i illatio in m e t u e n t e m , quia tunc non m e t u s seu
t i m o r sed d a m n u m diceretur, sed sufficiat m a l u m inferend u m seu mali periculum i m m i n e r e , seu, quod idem est, sufficiat t i m o r iustus et probabilis illationis m a l i , ad t r a d i t a
per L. 1 nec timorem ff. de eo quod metus causa et L. 3
. Armis ff. de vi et vi armata, et tradunt Mascard, conclus. 1057 n. 17 et alii consequens e s t , iustam et l e g i t i m a m fuisse causam quae praefatum Canonicum a residentia
arcuit. Quin iuvare v a l e a n t capitulares defectus sive licentiae, quae ab Episcopo et Capitulo petenda e r a t ut fructibus
praebendae et distributionibus frui posset, vel saltem p r o t e s t a t i o facienda. N a m n o t a t P i t o n , discept. Eccl. 36 num. 4
quando a g i t u r de Canonicis seu Beneficiatis et in his casibus in quibus sunt licentiati a iure, non r e q u i r i t u r licentia
hominis seu superioris, ut distinguendo inter Canonicos et
Curatos t e n e n t Barbos, de Canonicis cap. 24 n. 26. P i g n a t . cons. 36 num. 4 t. 9. Rota decis. 117 n. 17 part. 15
recent. F a g n a n . in cap. Relat. num. 18, Garz, de benef,
p. 3 c. 2 num. 95.
Hisce breviter t u m in iure t u m in facto r a t i o n u m m o m e n t i s
praelibatis, E E . P a t r i b u s remissum fuit sequens dirimere
Dubium
An et qui fructus praebendae

tributiones pro absentiae
tempore
sepho in casu.
(1) Confer hanc quaestionem Vol. XI
pag. 589 relatam. Animadverte tamen
differentiam inter illam et presentem
quaestionem. In illa, ait Episcopus, haud
canonicalis et quae
debeantur sacerdoti
disIo-
temere canonicos metuisse exilium aut

deportationem, quam vitarunt aufugiendo; in ista nisi vanus adest timor, qui
nullam parit excusationem.
172
PARTICIPATIONIS
RESOLUTIO. Sacra C. C. re disceptata sub die 14 A u g u sti 1880 r e s p o n d i t : Negative, excepto tempore, quo iudicio
Episcopi
rationabilis
adfuit
absentiae
causa.
Ex QUIBUS COLLIGES:
I. N u l l a m esse excusationem v a n i t i m o r i s ; sed solummodo m e t u m cadentem in v i r u m constantem excusare posse

canonicum ab onere residendi.
I I . Ad constituendum m e t u m legaliter iustum, et cad e n t e m in v i r u m c o n s t a n t e m , nedum requiri quod m a l u m
s i t in se m a g n u m et g r a v e , sed etiam quod metuens non possit facile illud depellere.
I I I . I m p o t e n t e m ad resistendum censeri, qui huic m e t u i
occurrere nequeat : etenim verificatur impotentia, quando a b sentia non est v o l u n t a r i a , seu quando non stet per benefic i a t u m , quominus resideat.
I V . M e t u m , propter quem onera non implevit propria
Canonicus in t h e m a t e , videri h a u d esse legaliter i u s t u m , n e que excusare a r e s i d e n t i a , q u u m debitis d e s t i t u a t u r requisitis.
V. Constare enim, ait Episcopus, n u m q u a m Canonicum
istum iuste a u t iniuste carceratum a u t conquisitum fuisse,
neque eidem minas quemque intendisse.
R E I N T E G R A T I O N I IN PAROECIAM
Die 24 Aprilis et 29 Maii 1880.
COMPENDIUM FACTI. Sacerdos Ludovicus L. supplici libello

diei 30 Octobris, effluxi nuper a n n i , exposuit, se ab Episcopo
proprio sine sententia, sine causa canonica, licet iuridicam
REINTEGRATIONI IN PAROECIAM
173
inquisitionem postulaverit, e Parochia M. q u a m u t i P a r o c h u s

amovibilis, vulgo Desservant ab anno 1875. regebat, ad i l lam Q. p a r i t e r amovibilem proficisci iussum esse. H u i u s modi sed m a n d a t u m exequi renuisse subdit, eo quod sine
ulla ratione P a r o c h i a m longe m i n o r e m adire cogebatur. Qua de
re Vicarius generalis prohibuit quominus ipse in P a r o c h i a M.
Missae sacrificium l i t a r e t , quod illico per publicas ephemerides in vulgus editum fuit. E a p r o p t e r tali poena afflictus
orator enixe rogabat redintegrationem in dictam P a r o e c i a m .
Requisitus de more Episcopus pro informatione et v o t o ,
datis u t e r i s diei 10 Novembris 1879 r e t u l i t , Sacerdotem L.
non semel neque bis a suis praedecessoribus ab u n a ad a l i a m
P a r o e c i a m , t r a n s l a t u m fuisse, quod quidem ex rationabili
causa factum fuisse dicit. P a r o c h u s i n t e r i m , q u u m n o v a m
invisisset ecclesiam, i n suam sedem reversus, p e r a n t i q u i o r e m ex P a r o c h i s , certiorem fecit Episcopum se malle suae
paroeciae nuncium m i t t e r e , quam novam oblatam r e g e r e . T u n c
r e n u n t i a t i o r a t a h a b i t a fuit, assignata t a m e n pensione a n n u a 1000 libellarum, ex fundo pro Sacerdotibus infirmis s t a t u t o , rependenda. Addit Episcopus eumdem P a r o c h u m a e r e
alieno nimis esse g r a v a t u m , et licet bonis honestisque m o ribus sit i m b u t u s , t a m e n plures per a n n o s , duas iuvenes m u lieres domi retinuisse, contra praescriptum dioecesanae S y nodi.
Disceptatio gynoitic*
DEFENSIO PAROCHI. Defensor orationem suam e x o r d i t u r

occurrendo difficultati, quae apud Gallos obiici solet, Leges
nempe canonicas vi conventionis inter rempublicam illam et
s a n c t a m Sedem innovatas fuisse. Quod q u a m a iure devium
sit, nemo est qui non videt, quandoquidem per i n i t a m conventionem c e r t a t , leges canonicas fuisse confirmatas. Cum
enim de iure nominandi parochos sermo est, cavetur oportere seligere personas, quas ecclesiae canones requirunt.
Et postquam electi fuerint, sancitur quoscumque in via Domini operarios canonice instituendos. Hinc factum esse s u b -
174
REINTEGRATIONS IN PAROECIAM
dit, ut ulla sine distinctione inter parochos regionarios ( d e

canton) et parochos subsidiarios (desservants) u t r i q u e canonica institutio t r i b u i t u r . Nullo ergo modo s u n t distinguendi,
cum unicuique cura a n i m a r u m fuerit m a n d a t a , iisdem h o noribus g a u d e n t , et aequa potestas indita fuerit. Ex quo
e r u i t orator, quod causa huius rectoris, iuxta sacros canones
definienda esset; quia ex institutione ius perpetuum conseq u u t u s sit in beneficio illo. Beneficia n a m q u e parochialia
p r a e s e r t i m , ad v i t a m , et perpetuo conferenda esse probat ex
Concilio Nemausensi iam inde ab saeculo I I , et ex doctrina
Gonzalez in reg. 8 cancellariae et universa Canonistarum
schola. Quod si aliter obtingeret, parochi non modo pastor u m n o m i n e h a u d m e r e r e n t u r vocari, sed eos iure m e r i t o que in viliorem mercenariorum classem coniiciendos esse
a i t , ad t r a d i t a per sacrosanctam Synodum T r i d e n t i n a m in
sess. 23 cap. 1 de reformat. Qua de r e , ait ille, cliens d e spoliari n e q u i t hoc perpetuo i u r e , absque iusta et legitima
c a u s a : quae inveniri nequit nisi in necessitate vel in utilitate Ecclesiae. Hasce causas exiliare omnino in t h e m a t e ; sed
V i c a r i u m generalem re mo visse parochum, ut genio amovendi
parochos ad n u t u m et libitum indulgeret.
Ut a u t e m a d s t r u e r e t nulla suadente legitima causa, sed
t a n t u m m o d o ob p r i v a t a s inimicitias cliens remotus fuerit a
Paroecia, m u l t a r e t u l i t ab eodem peracta in bonum a n i m a r u m et ecclesiae, eidem parocho concreditae. A i t e t i a m , i l lum optimo p r a e d i t u m i n g e n i o : ita ut paroeciae plebs de eius
absentia q u e r i t u r . Hinc si nulla adfuit legitima causa, si
nullo parachus crimine i r r e t i t u s , iniuria p r i v a t u s fuit paroecia sua. Huiusmodi quinimo iniuriam neque evanescere,
u r g e t , etiamsi rector alicuius culpae reus appareret. E x p l o r a t u m siquidem in iure est, reum poena plecti non posse nisi
monitiones a iure pontificio p r a e s t i t u t a e ac debitis t e m p o r i bus faciendae, praecesserint, quae prorsus defueiunt. Hinc conclusit orator, suo clienti ius esse, ut ad propriam paroeciani
r e s t i t u a t u r , a qua iniuria amotus fuit, et ut ipsi d a m n a r e ficiantur, quae immerito persensit.
#
REINTEGRATIONS IN PAROECIAM
175
DEFENSIO CURIAE. Nullum dubium inesse potest quod P a rochialis Ecclesia possit r e n u n c i a n , uti p a t e t ex t i t . de renuntiat, et in specie, post multos relatos auctores, t r a d i t
Flomin. Poris. De rsignt, benefic. lib. 2 q. i n. 104;
unusquisque enim potest renunciare beneficio sibi competenti,
t u m in spiritualibus, t u m in temporalibus uti docet Gare,
p. 2 cap. 3 n. 4 et confirmat Barbosa de of. et potest.
Paroc. p. 2 cap. 29. Ut autem renunciatio v a l e a t tribus
debet conditionibus inniti nempe, quod sit spontanea, quod
sit acceptata a legitimo superiore et quod fiat ex causa, secus non a c c e p t a r e t u r ; ita u n a echo canonistarum Schola et
praecipue ReiffenstueL tit. De remine, sect. 1 n. 1 r e n u n ciationem definiens quod sit spontanea beneficii Ecclesiastici dimissio,
facta coram superiore legitimo eam acceptante . Atqui in facto est quod sacerdos L. nuncium misit
Paroeciae et eius renunciatio iuridicis fuit vestita conditionibus. Sane quod Paroeciam M. dimiserit, constat ex litteris
Decani C u r a t i , eius nomine ad Episcopum d a t i s : quod autem
a competente auctoritate fuerit acceptata, evincitur ex informatione ipsius O r d i n a r i i : quod autem fuerit spontanea et
non coactiva, et facta ex causa, ex eo deprehenditur quod
iniit h a n c consilii r a t i o n e m , postquam omnia expendisset.
Quare in praesentiarum locum h a b e t quod n o t a t u r in canone
Quam periculosum 7. q. 1. eoo capit, cum inter R. 16 de
eletione iuncta glossa ibidem qui iuri suo semel renunciat,
non potest postea ad illud redire. Item illud vulgatum quod
prius e r a t v o l u n t a t i s , postea fit necessitatis Arg. 1 sicut
Codic. De act. et obligat. Reiffenstuel tit. De Renunciat.
. 2 n. 39.
Parochi Oratoris contraria assertio parvipendenda esse
videtur; quia animus sacerdotis L. varius et mutabilis est i n dole sua; et nil mirum proinde, si quod prius asseruit postea
denegat. Quin oggeri possit quod Episcopi t e s t i m o n i u m , u t pote in causa propria, sit suspectum; facile enim credi non
potest, ut a i t Bened. X I V C o n s t i t . Cum illud . 16 n. 7.
Episcopos suae non minus quam alienae salutis adeo i m m e -
176
REINTEfiRATIONIS IN PAROECIAM
mores, ut odio vel favore m o v e a n t u r et dicant bonum malum.,

malum bonum, ponentes
tenebras
lucem, et
lucem
tenebras. Quare cum n i h i l obstet quominus dimissio P a r o e ciae M. l e g i t i m a habenda non sit, expetita a sacerdote L.
r e i n t e g r a t i o , deneganda esse v i d e t u r .
I n perdita t a m e n hypothesi quod renunciatio P a r o c h i a e M .
a P a r o c h o facta m i n i m e subsistat, non melior t a m e n ipsius
causa evadit. Scitum e n i m est in v i m Concordati initi i n t e r
s. Sedem et Gubernium gallicum a n . 1801 duplicem P a r o chorum speciem in h a c regione inolevisse, aliam inamovibilium qui e l i g u n t u r cum Gubernii consensu, a quo pensionem
recipiunt, et a l t e r a m amovibilium (annexes) qui e l i g u n t u r
libere et absque i n t e r v e n t u civilis potestatis ab Episcopis,
ad quorum n u t u m removeri vel transferri possunt. Quae specialis G a l l i a r u m Ecclesiae disciplina, licet p r i m a fronte m e n t i
T r i d e n t i n i m i n i m e respondere videatur, a t t a m e n eidem h a u d
videtur opposita, i u x t a ea quae t r a d u n t u r in sess. 24. cap. 13.
De Reform. Et si aliquod v i t i u m in Ecclesiastica disciplina
a plurihus saeculis vigente adfuerit, hoc s a n a t u m i n d u b i t a n t e r fuit ex Rescripto Gregorii X Y I fel. rec. dato ad E p i s copum Leodiensem die 1 Maii 1845 et P i i I X . s. m. ad
Episcopum Ebroicensem die 5 Octobris 1864, ceu videre est
in Virdunen.
Reintegrationis in Paroeciam 23 Martii 1878
. Quodlibet (1),
Ex quibus haud ambigi posse v i d e t u r quod Episcopi iure
suo u t u n t u r , si alibi transferant Parochos deservitores. P a rochi enim huiusmodi considerari possunt vel u t i Vicarii
amovibiles ad n u t u m , vel u t i possessores beneficii m a n u a l i s ;
in utroque t a m e n casu semper in illam s e n t e n t i a m deveniendum esse v i d e t u r , quae t e n e t , Episcopos posse ad n u t u m eos
a m u n e r e obeundo amovere. Quum ab huiusmodi remotionibus canonica forma et iudiciarius ordo exulet, quia haec n o n nisi in remotionibus illarum p a r o e c i a r u m e x i g i t u r , quae t i tulo perpetuo conferuntur, perperam P a r o c h u s , qui titulo
(l) Habes eiusmodi quaestionem, iam relatam Vol. XI pag. 382.
177
precario paroeciam possidebat, quaerimonias attollit contra

amoventem.
Ne t a m e n hac in re videatur sequutum fuisse t a n t u m s u m m u m ius, plures in t h e m a t e causae praesto s u n t , quae P a r o chum a r e i n t e g r a t i o n e in Paroeciam excludunt: q u a r u m p r i m a
est r e l u c t a n t i a monitis et praeceptis sui A n t i s t i t i s . I u s s e r a t
iste ut P a r o c h u s post emissam renuciationem, locum paroeciae derelinqueret; ast incassum, quinimo suum inibi constituit domicilium. Ulterius a n i m a d v e r t e n d u m est, quod P a rochus L. pollet ingenio turbulento et ad contentiones pern i m i u m p r o d i v i . Hinc pluries exortae sunt lites et discordiae
modo cum auctoritatibus localibus, modo cum consiliariis
Fabricae : ita ut quaerelae et recursus contra ipsum fere u n dique e r u m p e r e n t . Ad quae avertenda incommoda nequicquam
profuit prudens et sanum P r a e l a t i consilium, eum in plures
Paroecias transferendi, semper enim idem p e r m a n s i t . A l t e r a
vero causa ad eum removendum suppedifatur in n i m i a
facilitate ad c o n t r a h e n d u m aes a l i e n u m , quo iam i n v e n i t u r
praegravatum.
Omnibus i g i t u r r i t e perpensis E E . P P . iudicio remissum
fuit decernere quonam responso d i m i t t e n d u m esset
Dubium
An
sit
locus
reintegrationi
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra Cong. Concilii, re discussa sub diebus

2 4 Aprilis e t 2 9 Maii 1 8 8 0 , censuit r e s p o n d e r e : Negative ( 1 ) .
(1) Pro deductionibus, de more faciendis, confer quaestionem, huic similem
iam relatam Vol. XI pag. 382 har. ephem.
Acta, Tom. XIV fase. LX.
quoad alia confer sequentem appendicem pag. 181.
12
178
TRANSLATIONIS, SUSPENSIONIS, EXPULSIONIS,

DAMNORUM ATQUE EXPENSARUM.
Die 11 Decembris 1880
COMPENDIUM FACTI. Sacerdos Ioannes anno 1 8 7 6 a proprio Episcopo praepositus fuit paraeciae, quae in succursalem
haud erecta, sed dismembrata fuerat ab alia maiori paroecia,
posita in Insula Borbonica, sub ditione civilis gubernii Gallici.
Aliqua e n a t a iurgii causa inter sacerdotem I o a n n e m , et
Syndicum propter politicas electiones loci illius, Sacerdos,
inconsulto Episcopo, adversus Syndicum typis edidit ac p r o m u l g a v i t famosum libellum. Hinc irae adeo e x a r s e r u n t , ut res
in forum contentiosum penes laicum t r i b u n a l deducta fuerit;
et sacerdos Ioannes in p r i m a et secunda i n s t a n t i a , inimicam
t u l i t s e n t e n t i a m . Episcopus t u n c removit I o a n n e m , eumque
constituit V i c e - p a r o c h u m , sub dependentia P a r o c h i t i t u l a r i s .
Obedientiam recusavit p r e s b y t e r ; at Episcopus eidem p e r e m p t o r i u m praefixit t e r m i n u m , ad capiendam novae paraeciae
possessionem; quo inutiliter elapso, ad graviores poenas i n fligendas se processurum
declaravit. Tunc obtemperavit Ioa n n e s , sed i n t e r ipsum et parochum t i t u l a r e m dissensiones
et controversiae exortae s u n t . Operam deinde suam p r a e s t i t i t
ut e d e r e t u r famosus libellus contra Episcopum, a quodam
perdito Sacerdote, in quo, p r a e t e r alia, remotio n a r r a t u r e i u s dem sacerdotis Ioannis.
Insuper Antistes depositiones recepit duarum m u l i e r u m ,
q u a r u m a l t e r a t e s t a t a est, nedum presbyterum Ioannem cum
ipsa t u r p e m relationem habuisse, sed e t i a m in confessione
e a m sollicitasse; a l t e r a vero se pluries cum eodem contra
s e x t u m peccasse.. Hisce omnibus de causis die 20 Iulii 1 8 7 9 ,
c o n t r a dictum sacerdotem Episcopus sententiam ex informata conscientia t u l i t , qua titulo vicarii, et omni .ecclesia-
TRANSLATIONIS, SUSPENSIONIS ETC.
179
stica iurisdictione eumdem p r i v a v i t . E t q u u m civile g u b e r n i u m decrevisset n u m e r u m clericorum Insulae Borbonicae

i m m i n u e r e , A n t i s t e s , a r r e p t a occasione, petiit et o b t i n u i t ,
ut idem presbyter e clero dioecesis e x p u n g e r e t u r , et in G a l liam asportaretur.
Sacerdos hisce omnibus se g r a v a t u m persentiens, a p p e l lationem apud S. C. Congregationem interposuit.
Disceptatio SynoptSea.
DEFENSIO EPISCOPI. Animadvertendum est, ait defensor, agi

in t h e m a t e non de Parocho t i t u l a r i , proprie dicto, sed de
vicario amovibili ad n u t u m Episcopi. Hinc iure suo usum
fuisse O r d i n a r i u m , deduci posse v i d e t u r , quando t r a n s t u l i t
de Paroecia ad v i c a r i a m , sacerdotem I o a n n e m . Eiusmodi
e n i m Parochi considerari possunt vel uti Vicarii amovibiles
ad n u t u m Episcopi, vel t a m q u a m possessores beneficii m a n u a l i s . E t i n u t r a q u e hypothesi retineri potest, valere E p i s copum eos removere pro l u b i t u : neque teneri ad canonicam
formam, et iudiciarium ordinem s e r v a n d u m : id enim respicit parochos proprie dictos.
In t h e m a t e Episcopum egisse a r b i t r a r i e et nulla r a t i o n e
m o t u m dici n e q u i t : sacerdos enim Ioannes ingenio t u r b u l e n t o
et ad contentiones p r o d i v i pollet ; quo ductus nedum ss. canones offendit, sed ipsas synodales constitutiones, edendo in
vulgus libellum famosum adversus Syndicum. Ex quo factum
est ut talis inimicitia, tale odium inter eosdem e x a r s e r i t ,
c u m fidelium scandalo, et publicae t r a n q u i l l i t a t i s p e r t u r b a tione, quod nullo modo sedandum fore sperari poterat. Hinc
si poena remotionis m u l t a t u s fuit, non arbitrarie et sine causa,
sed quia, spretis Episcopi m a n d a t i s , inobedienter constanter
se gessit I o a n n e s : et quia bonum a n i m a r u m id exposcere
omnino visum est.
Adiecit a u t e m Episcopus, notandum quoque esse, s a c e r dotes qui Insulam adeunt Borbonicam non videri m a n c i p a tus Dioecesi per veram et proprie dictam i n c a r d i n a t i o n e m ,
180
sed missionariis accensendus esse, qui Galliam r e l i n q u u n t ut

ad missiones se conferant, indeque pro suo lubitu discedunt
u t i t e r u m i n p a t r i a m r e v e r t a n t u r . Quapropter Episcopus,
iustis i n n i x u s causis, removendo presbyterum I o a n n e m , i u r e
usus est proprio.Ideo ad d a m n a resarcienda haud teneri v i d e t u r ,
quia i n i u r i a eadem non i n t u l i t . E t e n i m si quid a u t iure factum
sit, a u t iure omissum, etsi d e t r i m e n t u m hinc alteri obvenerit,
nulla t a m e n est d a m n i quaerela, quia nemo d a m n u m dedisse
intelligitur, nisi qui id facit quod facere ius non habet;
I. 151 ff. de reg. iur.
DEFENSIO SACERDOTIS. Haud omittendum e s t , d e c r e t u m remotionis ab officio parochiali, ipso iure n u l l u m esse,
quia editum fuit absque citatione p a r t i s adversae. Et posita
in iure inamovibilitate parochi, neque coercitio ad t e m p u s ,
neque totalis privatio valet infligi, nisi t r i n a canonica m o nitione praemissa, a u t u n a pro tribus. Neque obiici potest
agi in t h e m a t e de parocho amovibili ad n u t u m ; etenim in
Gallia ad officium parochiale e l i g u n t u r quos ecclesiae canones
requirunt. Quum a u t e m electi fuerint, institutio canonica
eisdem t r i b u i t u r , absque ulla distinctione inter parochos r e gionarios et subsidiarios.
Hisce positis ad t r a m i t e s iuris e r a t procedendum a d v e r sus presbyterum I o a n n e m . Admisso etiam quod Episcopi d e c r e t u m s u s t i n e a t u r , eius sententia ex informata conscientia
infirmanda v i d e t u r . E t e n i m etsi liceat eoo Trid. Sess. 14
cap. 1 de ref. h a n c infligere suspensionem, t a m e n non p r o t e n d i t u r ad privationem iurisdictionis, sed l i m i t a t u r ad suspensionem ab ordinis exercitio et ascensu ad maiores ordines.
P r a e t e r e a v i d e t u r Episcopus nimis faciles aures praebuisse
d u a r u m m u l i e r c u l a r u m depositionibus. Quas omnino i n t e r
atroces c a l u m n i a s a m a n d a n d a s esse, ex l i t t e r i s ipsius Vicarii
Generalis, u l t i m o d a t i s , eruitur.. Iste enim qui accusationem
receperat, confitetur in eisdem litteris, m u l i e r c u l a m , de q u a
in casu, plus a n i m a q u a m corpore n i g r a m , t e s t a t a m esse
se falso a l i u m confessarium de sollicitatione accusasse. Ex
18
Telatis a sacerdote c i r c u m s t a n t i i s e r u i t u r , calumniosam p a r i t e r esse a l t e r a m accusationem, de cuius v e r i t a t e , p r a e t e r

depositionem accusationis mulierculae, nulla affertur probatio.
Quibus u t r i n q u e praeiactis, sequentia resolvenda proposita fuerunt
Dubia.
I. An decreta
et sententia Episcopi sustineantur in casu.
Et quatenus negative.
I I . An sit
locus
emendationi
damnorum
atque refectioni
expensarum
in
casu.
RESOLUTIO. S. C. O. re perpensa sub die 11 Decembris
1 8 8 0 respondit: Ad I. Quoad remotionem a paroecia... affirmative; quoad reliqua negative. Ad II. Non esse interloquendum.
A P P E N D I X II.
Quoad Ecclesias Succursales in Gallia post Concordatum
anni 1801.
Quum superfluum nobis visum
fuerit colligere deductiones de
more in praecedentibus quaestionibus, quae cum aliis buius generis strictam habent analogiam,
quasque saepe in ephemeride retulimus, ad alia animum applicuimus nostrum. Et, nisi nostra
nos fefellit opinio , arbitrati sumus haud confecturos operam omni
prorsus utilitate vacuam, si lectoribus exhiberemus aliquam notitiam quoad succursales G-alliaT u m paroecias, quarum rectores,
auctorante tantum civili potestate, amovibiles sunt ad nutum

Ordinariorum.
Napoleo primus G-allicanae
Reipublicae Consul, concupivit,
inter alia quamplurima, novam
peragere Dioecesium totius Reipublicae circumscriptionem. Ausus a Sede Apostolica id exposcere, obtinuit; quia etiam Romae
ardens fovebatur votum instaurandae, meliori quo fieri posset
modo, ecclesiasticae disciplinae.
Corruperant istam ius gallicanum.
182
APPENDIX II.
et furens rebellio quae a plurimis mus die 9 Aprilis 1802; quod perannis omnia humana et divina petuo consulendum est ad cognosus deque everterat in Gallia. scendum ius, nunc in Gallia viLongas hinc post difficultates, gens, quoad quamplurima. Edidit
celebre inter Apostolicam Sedem quoque idem Caprara aliud deprimumque Reipublicae Consu- cretum pro festorum reductione.
lem, concinnatum fuit ConcordaPraemonendum quoque est,
tum diei 15 Iulii 180.1. Qua de re citata Apostolicae Sedis documenSummus Pontifex Pius VII petiit, ta de unica paroeciarum specie,
ut Episcopi Galliarum omnes erigendarum in novis Dioecesibus
proprium resignarent titulum; eo mentionem facere; de illis scilicet
consilio ut vacantes ecclesias pos- paroeciis, quibus, ex Concordato,
set supprimere, novasque erigere, solvenda erat a Gubernio decens
deque novis pastoribus easdem ad sustentationem pensio. Habet
providere. Renuerunt primo re- enim Concordatum art. 9 a Episignationem emittere trigintaqua- D scopi, in sua quisque Dioecesi,
tuor Episcopi, negantes hoc sup- novas paroecias circumscribent;
pressionis peragendae ius Romano v quae circumscriptio suum non
competere Pontifici. Ex eis tamen n sortietur effectum, nisi postquatuor tantum in oppositione n quam gubernii consensus acpermanserunt. (1)
n cesserit,
Quum tamen Pontifex constiEt art. 10 u Iidem Episcopi
tuisset se operam daturum sup- n ad Paroecias nominabunt; nec
pressioni, invitis quoque Episco- n personas seligent, nisi gubernio
pis, per Bullam Ecclesia Christi n acceptas. Et articulo 14 u Grudiei 18 Septembris 1801 ratum bernium Gallicanae reipublicae
habuit Concordatum: per Bullam n in se recipit, tum Episcoporum,
Qui Christi Domini omnes Gal- r> tum parochorum, quorum dioeliarum suppressit Ecclesias, ere- ceses atque paroecias nova cirxit sexaginta novas, et Cardinali cumscriptio complectetur, suCaprara, Legato a latere, totum stentationem, quae cuiusque
commisit negocium rerum ordi- n statum deceat.
nandarum ex dicta Bulla et ex
In Bulla Ecclesia Christi
Concordato. Legatus a latere ad Pius VII decrevit: u Constitutis
sibi commissa rite exequenda dioecesibus, cum omnino needidit decretum Cum Sanctissi- n cesse sit limites etiam paroe(1) Nisi Episcopi, iure gallicano imbuti, sibi contradixissent, nedum obstare,
iuxta eorumdem principia, sed pro viribus sese opponere suppressioni ex conscientia
debuissent, ceu aliquis ex eis ait, ad vitandas intrusiones et schismata. Hinc Dei
misericordia quatuor solummodo permanserunt rebelles R. Pontifici.
APPENDIX II.
n ciarum constitui, earum cirn conscriptionem ab Episcopis

fieri volumus ; quae tamen cir cumscriptio suum non sortietur
n effectum, nisi postquam guber nii consensus accesserit. Ius
r> nominandi parochos ad Episco pos pertinebit; qui tamen per sonas non seligent, nisi iis
dotibus instructas, quas Eccle siae canones requirunt, atque
(ut tranquillitas eo magis in
n tuto sit) gubernio acceptas.
Eadem est mens quoad unicam
paroeciarum speciem in Bulla
Qui Christi Domini et in decreto executoriali Cardinalis Caprara. Verumtamen primus reipublicae Consul Napoleo , qui
multa in Concordato conficiendo,
obtinere iuxta mentem nequiverat
a s. Sede, quum dictum publicaret Concordatum, edidit etiam
eos articulos (1) qui dicti fuerunt
organici. Ex his sese referunt ad
1 83
institutionem et disciplinam novae paroeciarum speciei, ab ipso

Consule excogitatae, articulus 60
77 y aura au moins une paruisse par justice de paix. Il
sera en outre tabli autant de
succursales que le besoin pourra
Vexiger. r> (2)
Articulus 61 u Chaque Eaeque,
de concert avec le Prfet, rglera le nombre et l'tendue de
ces succursales. Les plans arrts seront soumis au gouvernement, et ne pourront tre mis
excutions sans son autorisation.
Articulus 63 u Les prtres
desservants les succursales sont
nomms par les Eoques.
Articulus 31 u Les vicaires et
desservants exerceront leur ministre sous la surveillance et
la direction des curs. Ils seront
approuvs par VEvque et rvocables par lui. ri (3)
(1) Eiusmodi articuli omni prorsus caruerunt auctoritate; quia Pius VII in
Allocutionibus 24 Maii 1802 et 16 Martii 1808 adversus eosdem protestatus est,
formiterque declaravit, eos ad Concordatum non pertinere. Iidem articuli declarantur
nulli in iis quae adversantur doctrinae et legibus Ecclesiae, ab eodem Pio VII
per Bullam Ubi primum, qua novum iniit Concordatum cum Ludovico X V I I I
Galliarum Rege.
(2) Gubernium gallicum, ut ex obligatione dotandi parochias novae circumscriptionis, quam in se sumpserat, aerarium publicum minus gravaretur, unam
tantum ecclesiam parochialem in qualibet Iustitia pacis erigi permisit. Cum tamen
iustitiarum pacis extentio, et numerus incolarum, maior esset quam ut unius
pastoris cura sufficere posset, aliae insuper Ecclesiae curatae sine dotatione erectae
fuerunt, et quarum rectores eleemosynis fidelium sustentari debuerunt, donec pensionem annuam obtinerent. Annua dos maiorum paroeciarum in libellis 1500,00,
dos autem succursalium constituta fuit in libellis 1000,00.
(3) (Versio latina quatuor articulorum.) Articulus 60. Constituetur una saltem paroecia pro iustitia pacis. Tot praeterea constituentur succursales, quot
necessitas expetere poterit.
184
APPENDIX II.
Igitur institutae revera fuerunt paroeciae duplicis speciei;

quae non tantum nomine, sed et
conditione ab invicem discrepant.
Differunt nomine quia primae
appellatae fuerunt Paroisses seu
paroeciae maiores ; aliae autem
dictae fuerunt Succursales, seu
paroeciae minores. Differunt conditione, quia rectores Succursalium nominantur et revocantur
ab Episcopis ad nutum; dum Rectores paroeciarum maiorum revocari ab Episcopis nequeunt,
nisi praevio processu canonico.
Exigit gubernium quod Rectores
inamovibiles eligi nequeant nisi
sibi fuerint accepti ; id autem
non expetit quoad succursalium
rectores.
Est autem publicae notorietatis factum, articulum sexagesimum executioni amandatum fuisse: et usque ab initio , nedum
Gubernium, sed Episcopos quoque
habuisse ceu inamovibiles rectores
paroeciarum maiorum, ceu amovibiles autem rectores succursalium. Quae disciplina constanter
permansit, et adhuc permanet.
Superfluum heic adnotare videretur eiusmodi statuta relate
ad paroecias, haud vim legis habere; ex quo a sola potestate
laica excogitata, lataque fuerint.

Nam ut isti articuli organici haberi possent ceu fons novi iuris
gallici, deberent vel per se vel
per consensum Summi Pontificis,
et Episcoporum habere vim legis
ecclesiasticae. Ast hisce omnino
destituuntur requisitis; quia lati
fuerunt, ceu innuimus, a sola
potestate laica; dum aliunde certum sit quod ius ecclesiasticum
constat legibus, seu consuetudinibus , auctoritate ecclesiastica
firmatis. Destituuntur
Summi
Pontificis consensu, vel expresso
vel tacito. Defuit eisdem consensus
expressus; quia ut retulimus in
nota 1 pag. 183 Pius V I I semel ac
iterum protestatus est, se haud
admisisse aut cognovisse eiusmodi
articulos. Defuit consensus tacitus
quoque ; nam praeterquamquod
saepe Apostolica Sedes suas iteravit protestationes; ut ex silentio
superioris oriatur ius contra ipsius
leges, idem Superior constitui
debet in plena libertate vel tolerandi vel irritandi quae adversus
leges suas fiunt. Et censebitur
consentire si cognoscens actus
contrarios et valens impedire per
expressam prohibitionem, illos nihilominus tacendo dissi mulet. At
vero si non possit impedire, vio-
Art. 61. Episcopus quilibet, audito Praefecto, moderabitur numerum et extensionem istarum succursalium. Pactae conventiones Gubernio subicientur, neque ad
actum ferri poterunt, absque istius assensu.
Art. 63. Presbyteri rectores succursalium nominantur ab Episcopo.
Art. 31. Vicarii et deservitores, proprium exercebunt ministerium sub tutela
et directione parochorum. Approbabuntur ab Episcopo, et ab eo revocabuntur.
185
ecclesias erigendas et circumscribendas. Quapropter retinendum
est ex hac delegatione Summi
Pontificis, exclusam omnino fuisse
potestatem constituendi manuales
ecclesias. Ex iure enim communi
constat, beneficium curatum saeculare censendum esse perpetuum,
quoties de contrario non innotescat liquidis argumentis.
Verumtamen si modo illegitimo,
huiusmodi disciplina revocabilitatis ad nutum, quoad quam plurimas ecclesias Galliarum inducta
fuit, hodie uti legitima haberi
debet, donec aliter statuat, Apostolica Sedes, uti inferius videbimus. Unde quidquid sit de quaestione, an antea potuerint vel
etiam debuerint disciplinam istam
derelinquere, hodie tamen certum
est, Episcopis non competere potestatem illam immutandi; eo
quod Apostolica Sedes, per responsa, recenter tradita, hanc sibi
reservavit potestatem.
Conqueri iam coeperant succursalium rectores quod Episcopi
nondum abrogarent disciplinam
revocationis ad nutum. Et iam ad
ipsum civile gubernium porrecti
plures fuerant supplices libelli ad
hoc , ut articuli organici infirmarentur in ea parte, qua consti-
APPENDIX II.
lentiam patitur, et tacendo minime consentire censendus est.

Iam vero neminem latet non esse
in potestate Summi Pontificis aut
Episcoporum, mutare, aut irritare
aut supprimere decreta, decisiones et ordinationes civilis potestatis quoad res ecclesiasticas, si
illas approbare nequeant; ideoque
ex regulis iuris non est suppon e n d a consensus.
Quibus praemissis, quaestionem repetentes, colligere est;
disciplinam revocabilitatis ad nutum Episcoporum illegitime inductam fuisse. Neque huic inductioni obstaculum facit, Episcopos
fuisse harum paroeciarum fundatores; nam isti ex delegatione
Pii VII erexerunt novas paroecias, limites unicuique circumscribendo, sed dotem ex propriis
censibus haud assignarunt. Et
ideo manualitatis seu revocabilitatis ad nutum conditioni subiicere nequiverunt novas paroecias,
ex titulo fundationis; quum eisdem ab ipso Pio VII assignatae
fuerint, dotis instar, pensiones
ex conventione a Gubernio solvendae (1). Neque omittendum
est quod idem Pontifex omnino
siluerit quoad manualit tem, cum
Episcopos delegavit ad novas
(1)
eque gubernium Reipublicae potuit vindicare sibi titulum patronatus: nam
dotes quas dare constituit novis paroeciis, haud ex patrimonio gubernii desumptae
fuerunt, sed ex patrimonio ecclesiastico, quod idem gubernium abripuit et declaravit
nationale. Hinc novae paroeciae, ex Concordato erigendae, forsan dictae sunt
paroeciae iustitiae pacis ; quia tali modo gubernium ex iustitia aliquid restituit
Ecclesiae, eorumdem subsistentiae consulens, pro pace et tranquillitate fidelium.
186
APPENDIX II.
tuunt amovibilitatem quamplurimarum paroeciarum in Gallia (1).

Supplices haud despexit libellos
gubernium; et de hoc litteras circulares dedit ad omnes Episcopos,
eorumdem exposcendo sententiam.
Tunc Archiepiscopus Burdigalensis certiorem reddidit s. Sedem
de responso, civili gubernio dato.
Episcopus vero Rupellensis instructionem quaesivit a s . C.Concilii circa responsum dandum.
Atque insimul ad s. Sedem misit
duorum theologorum scripta; quorum alter pro amovibilitate, alter
vero pro inamovibilitate pugnavit.
Rationum momenta serio perpendit s. Congr. Concilii in comitiis diei 21 Martii 1844 , sed
quaestionem non resolvit, habens
prae oculis conditionem Ecclesiae,
relate ad Galliarum gubernium.
Et re quidem vera immutatio
succursalium in paroecias perpetuas, inibi locum habere nequivisset absque gubernii civilis
interventu; quod facili modo sibi
vindicaret eadem iura quae in
aliis obtinuit. Haec igitur immutatio fieri nequivisset, quin
ecclesiae independentia graviter
laederetur. Huic, aliisque innixa
gravibus causis s. C. Concilii insolutam quaestionem reliquit. Eadem tamen, probante Pontifice
a
Gregorio XVI, iussit Emum Praefectum litteras dare ad Ep. R.upellensem, quibus educeretur de
suspensione iudicii, et certior
fieret, s. Sedem cupere, ut Episcopi moderatione uterentur et
charitate erga rectores succursalium , neque eos removerent
absque aliqua gravi causa. Hae
litterae tamen, latet qua de causa, numquam missae fuerunt ab
Emo Praefecto eiusdem s. Congregationis.
Interea temporis Episcopus
Leodiensis (2) anno 1845 eamdem
quaestionem s. Sedi proposuit, sub
forma casus conscientiae: nempe
quaesivit an rectores succursalium
paroeciarum obedire obstringantur quando Episcopus illos revocat aut transfert. En eius
verba, u Beatissime Pater. In frascriptus Episcopus Leodien sis, omni qua decet veneratione,
petit, ut examinetur sequens
dubium, sibique, pro conser vanda in dioecesi unitate inter
n clericos , et Ecclesiae pace,
n communicetur solutio: An at tentis praesentium rerum cirr> cumstantiis, in regionibus, in
quibus, ut in Belgio, sufficiens
n legum civilium fieri non potuit
n immutatio, valeat et in con scientia obliget, usque ad aliam
(1) Relatum fuit illa in occasione, paroecias succursales totius Galliae fuisse
28,822, paroecias titulares vero 3315.
(2) In ditionibus Belgii, Sabaudiae, et Genevae adhuc eaedem servantur distinctiones inter curatos perpetuos et amovibiles, quae habebantur tempore quo
legiones hae sub Galliae gubernio continebantur.
ix n.
187
s. Sedis dispositionem, disci- Ep. et Reg. cuius Secretarius
plina inducta post Concordatum curavit, ut in subiecta materia
n anni 1801, ex qua Episcopi concinnaretur elaborata et doctis iurisdictionem pro cura anima- sima consultatio a perillustri
rum conferre solent, ad nutum viro; quae reapse omnibus nu7> revocabilem, et illi si revo- meris absoluta fuit.
centur, et alio mittantur, teGravi studio iterum re per?7 neantur obedire. Ceterum Epi- pensa ab Emis Patribus, sequens
scopi hac rectores revocandi datum fuit rescriptum Episcopo
;? vel transferendi auctoritate, Ebroicensi.
n haud frequenter, et nonnisi
... Pai'ticularis
Congregtio
prudenter uti solent, adeo ut habita fuit sub die 1 Septembris
sacri ministerii stabilitati, nuper elapsi; ac Sanctissimus
quantum fieri potest, ex hisce D. N. in audientia diei 2 inse rerum adiunctis , satis con-. quentis, audita relatione infrar> sui tum videatur.
scripti pro-Secretarii
eiusdem
s.
Congregationis
Ep.
et
Reg.
Ex audientia Sanctissimi diei
et
voto
EE.
et
RR.
Patrum,
1 Maii 1845. u Sanctissimus D. N.
universa rei, de qua in precibus, Amplitudini tuae rescribi manratione mature perpensa, gra- davit : Opusculum a Sacerdote
vibusque ex causis animum Dagomer redactum ac in lucem
suum moventibus, referente in- editum, cui titulus - Rhabilitafrascripto Cardinali s. Congre, tion du desservant, esse reprogationis Concilii Praefecto, be- bandam', tum quia praememonigne annuit, ut in regimine ratus Sacerdos, nequidem legiecclesiarum
succursalium,
de bus dioecesanis, et concilii proquibus agitur, nulla immutatio vincialis Rothomagensis in illo
fiat donec aliter a s. Apostolica edendo obtemperavit; tum quia
Sede statutum fuerit. (Lib. Episcopos incusare veritus non
dec. 188 pag. 190 Cardinalis Po- sit, ac si absque probabili causa
parochos amovibiles, vulgo deslidorius Praefectus)
Quaestio huiusmodi iterum servants transferre incaute soagitata fuit anno .1864 apud s. Se- leant; tum demum quia iudicis
dem ad petitionem Episcopi Ebroi- sibi partes occupaverit in quaecensis, qui opusculum damnave- stione s. Sedi reservata; ad quam
r a t , cui tituls - Rhabilitation delata alias fuit, ac praesertim
du desservant, exaratum a Sa- quoad parochos amovibiles regni
cerdote v Dagomer. Summus Pon- Belgici, sub pontificatu s. metifex Pius IX quaestionem hanc moriae Gregorii XVI ; qui per
concredidit sacrae Congregationi s. Concilii Congregationem die
488
APPENDIX II.
i Maii 1845, responsum super

eadem Episcopo Leodiensi dedit..
Homae 5 Octobris 1864. (A. Cardinalis Quaglia Praefectus-Svegliati pro-Secretarius.)
Ex quibus responsis Summorum.
Pontificum Gregorii XVI et Pii IX
facile ergo colligitur, ut superius
innuimus, disciplinam revocabilitatis ad nutum hodie legitimam
sse, et omnino continuandam.
Dicitur enim in responso Gregorii XVI: Sanctissimus.... be-
nigne annuit, ut in regimine

ecclesiarum succursalium.. nulla
immutatio fiat, donec aliter a
sancta Apostolica Sede statutum
fuerit. Et ideo nunc neque Episcopis licet eam deserere, et rectores succursalium obedire in
conscientia obligantur cum removeantur a respectivis Ordinariis. Qui aliunde censendi sunt
id facere, ceu Episcopus Leodiensis in supplici libello exposuit,
nisi raro, prudenter ac paterne.
DECRETUM
Homana seu Ianuen. Canonizationis Beati Ioannis Baptistae De Rubeis
Confessoris Canonici Basilicae Collegiatae Sanctae Mariae in Cosmedin.
SUPER DUBIO
M An, stante approbatione duorum Miraculorum post indultam ab

Apostolica Sede eidem Beato venerationem, Tuto procedi possit ad solemnem ipsius Canonizationem?
Beatus Ioannes Baptista De Rubeis evangelici ministri praeclarum exemplar anteacto saeculo in Urbe praefulsit. Omnibus equidem omnia factus in id solum perquam studiose semper incubuit,
ut animarum saluti consuleret. Impiger, festinus, infatigabilis, rudes praesertim, vagosque mendicos indefessa patientia ad religionem informa vit, Sacramentorum frequentia in viam salutis adduxit,
et quamplures animas suae caritatis industria lucratus est. Fidelissimum porro Evangelii operarium, qui in excolendo Dominico agro
DE CRETUH
18$
tantopere insudaverat, Deus mirabilibus illustravit portentis, quae,

eo intercessore, evenerunt paulo post Beatificationis eius solemnia.
Quae, ut moris est, maturo discussa examine, in Sacrorum Rituum
Congregatione Sanctissimus Dominus Noster Leo Papa X I I I decimonono Kalendas Ianuarii anno MDCCCLXXIX solemni Decreto
approbavit.
Antequam vero Beatus Ioannes Baptista De Rubeis publico cultu
Sanctis debito honoretur, iuxta sacri huius fori statuta inquirendum est; an Tuto procedi possit ad eiusdem Canonizationem. Eapropter in generalibus Sacrorum Rituum Congregationis comitiis
coram Sanctissimo Domino Nostro Leone Papa X I I I habitis octavo*
idus Martii huius anni, proposito Dubio An stante approbatione
duorum Miraculorum post indultam a Sede Apostolica veneraionem,
Tuto procedi possit ad solemnem Beati Ioannis Baptistae
De Rubeis Canonizationem ? n Reverendissimi Cardinales Sacris
tuendis Ritibus praepositi, et Patres Consultores unanimi suffragia
Tuto fieri posse responderunt. Summus itaque Pontifex, in spiritu
humilitatis divino lumine iterum implorato, ac ratus, quod Beatus
Ioannes De Rubeis in hodiernis Ecclesiae tribulationibus eo validius pacem sit impetraturus in caelis, quo eiusdem gloria augeretur in terris, Sacrae Congregationis votum confirmare constituit.
Ideoque quarta Quadragesimae Dominica salutari Hostia ferventer
oblata, ad Yaticanas aedes accivit Reverendissimum Cardinalem D o minicum Bartolini Sacrorum Rituum Congregationi Praefectum, et
Reverendissimum Cardinalem Miecislaum Ledochowski, Causae Relatorem, nec non R. P. Laurentium Salvati, Sanctae Fidei Promotorem, et infrascriptum Secretarium, iisque adstantibus declaravit
u Tuto procedi posse ad solemnem Beati Ioannis Baptistae De
Rubeis Canonizationem .
Hoc autem Decretum publici iuris fieri, in Acta Sacrorum Rituum Congregationis -referri, Litterasque Apostolicas sub plumbode Canonizationis solemniis celebrandis expediri mandavit sexto K a lendas Aprilis anno MDCCCLXXXI.
D. CARD. BARTOLINIUS S. R. C. PRAEFECTUS.
Loco^Sigilli
Placidus Ratti S. R.
C.
Secretarius*
490
DECRETUM
Brundusina. Canonizationis Beati Laurentii a Brundusio
Sacerdotis professi Ordinis Minorum Sancti Francisci Capuccinorum.
SUPER DUBIO
u An, et de quibus Miraculis constet in casu

et ad affectum de quo agitur ? n
Celebriores inter Sodales, quibus Franciscalis Capulatorum familia merito gloriatur, tum vitae sanctitate, tum apostolici ministerii laboribus, tum scientia, et ecclesiasticae dignitatis muneribus
adcensendus equidem est Beatus Laurentius a Brundusio. Hic enim
accuratissima disciplinae observantia, evangelicae paupertatis amore, et christianae perfectionis studio maximam apud confratres auctoritatem nactus est; eo vel magis quod omnigena doctrina, alacris ingenii acumine, et in rebus gerendis singulari praestaret perspicacia. Ad prima ideo instituti munera provectus, ea summa prudentia in omnium exemplum, ac parem religiosae familiae utilitatem
administravit. Tantam profecto virtutem et in rebus agendis dexteritatem , animique fortitudinem Summi Pontifices perspicientes,
gravissima eidem et perquam implicita Ecclesiae negotia expedienda
commiserunt. In Germaniam primo, et Bohemiana a Clemente VIII.
missus est, ut haereticis obsisteret: quod plurimis exantlatis laboribus et periculis in Deo tantum confidens, est feliciter assecutus,
exemplo praecipue austeritatis vitae, disertisque concionibus, quibus plurimos haereticos in Ecclesiae Catholicae sinum reduxit, et
fidem in populis languentem roboravit, pietatem excitavit: vere
potens opere et sermone. Subinde a Paulo V in Hispaniam legatus
ad Regem mittitur, ubi foedus et societatem inter Germanos Principes adversus debacchantem haeresim mira dexteritate firmavit.
Invicta porro animi constantia, et superno adiutus lumine, ita de
re christiana optime meritus ad suum reversus Coenobium in spiritus humilitate, orationi assidue vaca vit, et corpus suum castigans, singulis confratribus virtutum potius et obedientiae regularis
exemplo, quam auctoritate praeibat. Quamvis vero tot tantisque
DECRETUM
19i
legationibus et peregrinationibus defatigatus, et infirmitatibus detritus, iterum ad Hispaniae Regem legatus mittitur; cumque caritate, qua in Deum et proximum urgebatur, se totum Ecclesiae
servituti devovisset, etsi divinitus imminentis mortis praescius ,
longum in Lusitaniam iter aggreditur; sed ubi in principem regni
urbem advenit, gravi corripitur morbo, quo ad supremum adductus
diem, laeto animo, hilarique vultu obdormivit in Domino, anno
MDCXIX die vicesimasecunda Iulii.
Operosum autem nunc, inconfusum strenuumque christianae reipublicae ministrum tum regularis disciplinae observantia, tum virtutum perfectione, tum miraculorum testimonio insignem anno
MDCCLXXXIII die prima Iunii sa: me: Pius Papa VI solemni decreto Beatorum albo adscripsit.
Franciscalium Capulatorum familia de tanti Sodalis gloria merito sollicita, ut pro temporum vicibus licuit, super miracula, Beato
Laurentio intercedente patrata, post indultam eidem venerationem,
Apostolicos Processus confici curavit; eorumque agnita validitas est
quinto Kalendas Octobris MDCCCLXXIII. Actum deinde est de
duobus propositis miraculis; et primo quidem quinto Idus Ianuarii
anno JPCCCLXXVII in aedibus Rmi Card. Aloisii Bilio Episcopi
Sabinensis Causae Relatoris. Discussa iterum fuere miracula in Praeparatoria Congregatione in aedibus Vaticanis anno JVIDCCCLXXVIII.
decimo tertio Kalendas Septembris. In generalibus demum Comitiis
coram Sanctissimo Domino Nostro Leone Papa X I I I in Vaticano
habitis decimosptimo Kalendas Ianuarii anno M D C C C L X X I X a
praefato Rmo Cardinale Aloisio Bilio Causae Relatore propositum
fuit dubium u An, et de quibus Miraculis constet in casu et ad
effectum de quo agitur f Suffragium autem super proposito Dubio protulerunt Rmi Cardinales Sacris Ritibus tuendis praepositi,
ac singuli Patres Consultores. Iisque auditis, Sanctissimus Dominus
Noster, antequam mentis suae oraculum pronunciaret, hortatus est
omnes, ut in gravissimo huius rei iudicio divini luminis gratiam
incessanter deprecarentur.
Implorata tandem caelesti Spiritus illustratione, Sanctitas Sua
hac Dominica infra Octavam Nativitatis Deiparae eiusdemque Nomini sacra in aulam Vaticani Palatii nobiliorem accivit Rmum
Card. Camillum Di Pietro Episcopum Ostien. et Veliternen. et Sacri
Collegii Decanum pro Rmo Card. Dominico Bartolini Sacrae Rituum
Congregationi Praefecto, Urbe absente, et Rmum Card. Aloisium.
Bilio Episcopum Sabinensem Causae Relatorem una cum R. P. Lau-
192
DECRETUM
rentio Salvati, Sanctae Fidei Promotore, meque infrascripto eiusdem Sacrae Congregationis Secretario, iisque astantibus decrevit
u Constare de' duobus Miraculis in tertio genere, scilicet: Instantaneae perfectaeque sanationis pueri Petri Pauli Friggcri ab incurabili tumore albo in genu sinistro cum carie ossium; nec non:
Instantaneae perfectaeque sanationis Mariae Angelae Salat et
Trull a maligna et diuturna dermatosi cum pustulis ecthymatosis
in toto corpore, praesertim ad crura confluentibus, et infirmae
cachexia .
Praeterea idem Sanctissimus Dominus Noster, ex specialibus circumstantiis animum suum moventibus nec unquam in exemplum
adducendis, dispensando a consueta propositione postremi dubii, sancivit : Stante approbatione duorum Miraculorum post indultam
venerationem, Tuto deveniri posse ad solemnem Beati Laurentii
a Brundusio Canonizationem.
Hoc autem Decretum publici iuris fieri, in Sacrae Rituum Congregationis acta referri, litterasque Apostolicas sub plumbo de solemniis Canonizationis quandocumque celebrandis expediri mandavit
tertio Idus Septembris anni MDCCCLXXXL
Pro Enio et Rmo Dno
CARD. DOMINICO BARTOLINI S. R. C.
Praefecto
Camillas Card. DI PIETRO

Episcopus Ostien. et Veliternen.
LocoQjsSigilli
Placidus Malli S. R.
C. Secretarius.
M O N I T U M . Decretum quod respicit solemnem canonizationem b . Benedicti Iosephi L a b r e adest Vol. V I I p . 2 0 4 .

Fasciculo proximo dabimus Decretum b. Clarae a Cruce
de Montefalco.
193
DE CONSISTORIO HABITO DIE
18 NOVEMBRIS
1881
Sanctissimus P a t e r , q u u m E m u s Cardinalis M e r t e l o p t a visset Diaconiam s. M a r i a e in V i a L a t a , dimissa illa s. E u s t a c h i ^ sequentes proposuit E c c l e s i a s :
PATRIARCHATUM INDIARUM OCCI-
DENTALIUM, vacan, per translationem ad metropolitanam Sedem

Caesarau.gu.stan. Emi ac Rmi Domini Francisci de Paula, Titulo
s. Thomae inParione,S. R. E. Presbyteri Cardinalis Benavides et
Navarrete, favore R. P. D. Josephi Moreno et Mazon, nuper Episcopi Conchensis in Hispanus, ad
praesentationem Serenissimi Regis Catholicis
METROPOLITANAM ECCLESIAM UR-
BINATEN. vacan, per obitum bo.

me. Alexandri Angeloni, ultimi
illius Archipraesulis extra romanam curiam defuncti, favore R.
P. F r . Antonii Mariae Pettinari
ex Ordine minorum Observantium
s. Francisci, hactenus Episcopi
Nucrini, qui ad eamdem UrbiAeta,
Tem.
XIV, fase.
CLXI.
naten. Ecclesiam ex benignitate

SANCTITATIS SUAE translatus fuit.
METROPOLITANAM
ECCLESIAM
VALLISOLETA. vacan, per obitum

bo. me. Ferdinandi Blanco et Lorenzo ultimi illius Archipraesulis,
extra romanam curiam defuncti,
favore R. P. D. Benedicti Sans
et Fors, hactenus Episcopi Ovetensis ; qui ad eamdem Vallisoleta. Ecclesiam ex benignitate
SANCTITATIS SUAE promotus
fuit, ad praesentationem Serenissimi Regis Catholici.
ARCHIEPISCOPALEM
ECCLESIAM
THESSALONICEN. in partibus infidelium vacan, per assignationem

Tituli s. Mariae de Victoria,
factam Emo et Rmo Domino
Ludovico S. R. E. Presbytero
13
94
Cardinali Iacobini, favore R.

P. D; Ferdinandi Capponi hactenus Episcopi Volaterrani. Qui
etiam in Coadiutorem cum futura successione deputatus fuit
R. P. D. Pauli Micaleff Archipraesulis Pisani, qui expressum
ad hoc praebens consensum, ob
suam infirmam valetudinem, alterius indiget ope ad pontificalia,
ceteraque pastoralia munia, illa in
civitate et archidioecesi salubriter ac fructuose in Domino
obeunda.
ECCLESIAM
WERHBOSNEN.
per
Litteras Apostolicas Ex hac

augusta Principis Apostolorum
Cathedra datas III Nonas Iulii
1881 a SANCTITATE SUA institutam, Metropolitico honore in
Bosnia et Herzegovina ditatam,
atque a primaeva erectione sua
vacantem, favore R. D. Iosephi
Stadler Presbyteri archidioeceseos Zagabriensis.
Urbs Seraium, vulgo Sarajevo, in medio pene Bosniensis regionis posita, eiusque princeps, ratione situs et opportunitate loci advenis ac negotiatoribus admodum pervia, maiorem prae aliis civitatibus commoditatem catholicis praebens, ac
etiam catholicis Episcopis apud
eam urbem in Werhbosnensi oppido hospitam sedem ante actis
temporibus exhibens, ex praecitatis Litteris Apostolicis in archiepiscopalem et metropolitanam
sedem evecta est, Werhbosnensi
ei titulo tributo, ipsamque urbem

triginta circiter mille incolunt
cives, quorum fere bis mille catholicam religionem profitentur sub
hodierno temporali dominio praefati Serenissimi Imperatoris ac
Regis. Nulla adest Ecclesia in
urbe Seraii, sed tantum Capella
neoerecta, atque ex memoratis
Apostolicis Litteris Archiepiscopo
Werhbosnensi tres erunt Suffraganei Antistites, nempe Banialuoensis, Mandetriensis, qui titulum feret Dumnensis etiam vel
Dalminiensis, atque Mercanensis
et Tribuniensis, quam Episcopus
Ragusinus pro tempore donec aliter provideatur administrabit.
Metropolitanum Capitulum erit
erigendnm ; cura autem animarum
exercetur modo per Patres ordinis
Minorum Observantium s. Francisci. Pro Archiepiscopo adest
domus. Fructus nondum taxati
in Libris Camerae ascendunt ad
octo mille llrenos monetae Austriacae. Monasteria virorum,aut
mulierum, laicorum sodalitates,
hospitalia et mons pietatis desiderantur ; seminarium autem clericorum provinciale erit quamprimum instituendum. Archidioeceseos ambitus latissime pat et, atque
sexaginta sex sub se complectitur
paroecias.
R. D. Iosephus Stadler, Romae alumnus Collegii Hungarici et Germanici penes universitatem Gregorianam in philosophia et sacra theologia dudum
EX ACTIS C ÎSTORIALI BUS
doctorali laurea donatus, Zagabriensi clero adscriptus est. In

seminario dioecesano, atque lyeeo
Archiepiscopali Zagabriense studiorum Praefectus, metaphysicae
t dogmaticae Professor adlectus,
apud neoerectam scientiarum universitatem Zagabriensem theologiae fundamentalis Professor hactenus renunciatus est. In notarium iudicii matrimonialis, et in
honorarium Consistorii Assessorem assumptus, atque inter prosynodales Examinatores adscitus
fuit.
CATHEDRALES ECCLESIAE L U WEN-SARZANEN. AC BRUGNATEN. in-
vicem perpetuo canonice unitas

yacan, per obitum bo. me. Iosephi
Rosati, ultimi, illarum Episcopi,
favore R.P. F r . Hyacinthi Rossi
ex Ordine Praedicatorum s.Dominici, hactenus Episcopi Leucensis
in partibus infidelium.
CATHEDRALEM ECCLESIAM NICO-
SIEN-HERBITEN. nuncupatam va-
can, per obitum bo. me. Melchioris Lo Piccolo, postremi illius

Episcopi extra romanam curiam
defuncti, favore R. D. Bernardi
Cuzzucli Presbyteri Panormi tani.
Qui ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus Panormi progenitus et in quadragesimo sexto
aetatis suae anno constitutus,
Presbyteratus ordine et in sacra
theologia dudum doctorali laurea
donatus est. Ab Antistite Pctense, a. Secretis assumptus, et
195
Canonicus metropolitanae Panormitanae una simul ac Pro-Synodalis Examinator hucusque renunciatus, atque inter SANCTITATIS SUAE intimos Cubicularios adscitus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM PINB-
ROLIEN. vacan, per obitum bo.me.

Ioannis Dominici Vassarotti, ultimi illius Episcopi extra romanam curiam defuncti, favore R.
D. Philippi Chiesa, Presbyteri
dioeceseos Albensis, qui ex legitimis, catholicis honestisque parentibus in oppido Montatae-Fangi, Monta, dioeceseos Albensis
progenitus , in secundo, supra
quadragesimum aetatis suae,anno
constitutus est. Presbyteratus ordine et in sacra theologia doctorali laurea iam donatus, Canonicus-Parochus ad sanctum Ioannem
BaptistamAlbae concursu electus,
collationum moralium Praefectus,
ac dioecesani seminarii Rector,
ibique theologiae moralis Professor hucusque effectus est. Inter
synodales examinatores adcitus
atque ad tertiam Praepositurae
dignitatem in Albae Cathedrali
ad praesens usque evectus fuit.
CATHEDRALEMECCLESIAMASTEN.
vacan, per obitum bo. me. Caroli Savio, ultimi illius Episcopi
favore R. D. Iosephi Ronco Presbyteri archidioeceseos Taurinensis; qui ex legitimis, catholicis,
honestisque parentibus in loco
Leynici, Taurinensis archidioe-
496
ceseos progenitus , quinquagesimum sextum aetatis suae annum

supergressus est. Presbyteratus
ordine et in sacra theologia dudum doctorali laurea donatus,
coadiutoris parochialis munere
aliquando perfunctus, hucusque
paroeciae sanctae Mariae Magdalenae oppidi Villaefranchae ad
Padum , Taurinensis archidioecesis Prior ac Vicarius Foraneus,
praevio concursu plurimis abhinc
annis renunciatus*est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM MON-
TIS ALBANI, vacan, per obitum bo.

me. Theodori Legain, ultimi illius Episcopi, extra romanam curiam defuncti, favore R. D. Adulphi Iosue Friderici Fiardi, Presbyteri Valentinensis dioeceseos, ad
nominationem perillustris* Viri
Julii Grevy Galliarum Reipublicae Praesidis. R. D. Adulphus
Josue Fridericus Fiard ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus in oppido, cui vulgo nomen Lens-Lestang dioecesis Valentinensis progenitus, et in
sexagesimo aetatis suae anno constitutus est. A Secretis proprii Antistitis, ad animarum curam dein
assumptus, qua Vicarius Curatus,
ac etiam qua Parochus in variis
patriae dioecesis Ecclesiis, Vicarius hucusque in spiritualibus
Generalis pro dioecesi Oranense,
eaque in Cathedrali Canonicus
renunciatus est.
ECCLESIAM MANDETRIEN.
cum
ei adnexo titulo Dumnensis etiam
vel Dalminiensis per Litteras

Apostolicas u Ex hac augusta
Principis
Apostolorum
Cathedra datas I I I Nonas Iulii 1881
a SANCTITATE SUA institutam, Cathedralitatis auctam honore in Herzegovina, atque a primaeva erectione sua vacantem,
favore R. P. F r . Paschalis Buconjic, Ordinis Minorum Observantium s. Francisci, hactenus Antistitis Magidani in partibus infidelium.
Mandetrium, seu Andetrium,
vulgo Mostar, Dalmatiae urbs
mediterranea et caput districtus , ad Narentae flumen in
Herzegovina sita, amoenitate loci,
atque animato commercio prae
aliis regionis illius civitatibus
commoditatem maiorem incolis
praebens, ex praecitatis Apostolicis Litteris ad Cathedralis fastigium evecta est, et ab ultra
decem millibus inhabitatur civibus, quorum pars tertia catholicam religionem profitetur sub
hodierno temporali dominio Sacrae Caesareae Maiestatis Francisci Iosephi Primi Austriae Imperatoris, Bohemiae et Hungariae Regis Apostolici. Ut autem in
posteris memoria vigeat illustris
Cathedrae Dumnensis , Duvno
vel Dalminiensis, unde Dalmatarum nomen, Episcopali quondam
dignitate praeditae, ex memoratis Apostolicis Litteris Mandetriensis Antistes titulum etiam
praeferet Dulmensis vel Dalmif
197
niensis. Praecipuum illius civi- Rectoris, Professoris, atque Sutatis paroeciale templum ad Ca- perioris munere perfunctus est.
thedralis honorem ex iisdem ApoECCLESIAM TUNQUEN, per sastolicis Litteris evectum est, et crae Congregationis Consistorialis
Archiepiscopo "Werhbosnensi suf- decretum u Infinitus amor dafragantur. Cathedrale Capitu- tum die 29 Julii 1 8 8 0 ex dismemlum erigendum erit, et anima- bratione archidioeceseos s. Fidei
rum cura exercetur modo per de Bogota in Confoederatione CoPatres Ordinis Minorum Obser- lumbiae a SANCTITATE SUA
vantium s. Francisci. Domus ad Cathedralis honorem erectam
pro Episcopi habitatione prae- in ditione de Boyac et a pristo erit. Monasteria virorum aut maeva erectione sua vacantem;
mulierum, laicorum sodalitates, favore R. D. Severi Garcia Prehospitale ac mons pietatis de- sbyteri praedictae archidioecesis.
siderantur, et clericorum semiCivicum oppidum Tunquae ,
narium erit instituendum. Dioe- Tunja, caput status de Boyac
ceseos ambitus latissime patet, in confoederatione Columbiae, saatque viginti septem sub se com- lubri in planitie sita, familiarum
plectitur paroecias.
nobilitate, ac opulento plurimaTABASQUEN. ECCLESIAM, in Me- rum rerum commercio prae caexicana ditione a primaeva erectio- teris illius regionis oppidis praene sua vacantem,favore R. D. Au- stans, ex praecitato decreto civigustini Torres Presbyteri archi- tatis, sedisque Episcopalis titulo
dioeceseos Mexicanae, qui ex le- ditata est. Paroeciae templum sub
gitimis, catholicis, honestisque invocatione s. Iacobi Maioris,
parentibus in oppido, cui vulgo amplum satis ac decorum, paronomen Alfajayucan Mexicanae chialitate ac titulo retentis, ad
archidioceseos progenitus ac ter- Cathedralis fastigium ex memotium supra sexagesimum aetatis rato decreto evectum est, et Arsuae annum supergressus est. chiepiscopo s. Fidei de Bogota
Alumnis Congregationis Presby- suffragantur. * Cathedrale... Capiterorum s. Vincentii a Paulo tulum, nondum erectum, duabus
olim adscriptus, ac sacro dudum constabit dignitatibus, Decano
Presbyteratus ordine insigni- nempe et Thesaurario, duobus
tus, in ecclesiasticis functionibus Canonicis de Officio, scilicet Poeobeundis sedulo incubuit. Mexi- nitentiario ac Theologo, duobus
cano in seminario grammaticae aliis de Mercede et quatuor Calatinae ac philosophiae Magi- pellanis seu Mansionariis. Parostrum olim agens, in diversis chus, inter Canonicos accensensuae Congregationis collegiis dus, animarum curam sicut antea
198
EX ACTIS COI
ipsamet exercet in Cathedrali,

uhi nedum fons adest baptismalis
atque sacrarium sacra supellectili
ad divina obeunda officia, atque
ad pontificalia peragenda ditissimo ornatum, verum et chorus
praesto est et organum, campanile cum campanis et extra urbem coemeterium. Tres recensent u r Tunquae paroeciales Ecclesiae
baptismali praeditae fonte, nulla
hodie virorum sed bina mulierum
monasteria, quaedam publicae
utilitatis instituta, nosocomium,
collegium, pro utroque sexu scholae, atque seminarium instituendum. Dioeceseos ambitus satis late
p a t e t , provincias complectitur
vernculo nomine nuncupatas
Tunja, Velez, Tundama, Socorro, Casanare, atque septingenta animarum millia.
R. D. Severus Garcia ex legitimis , catholicis, honestisque parentibus in paroecia, cui vulgo nomen
Somondoco Tunquensis provinciae, et archidioeceseos s. Eidei de
Bogota progenitus et in septuagesimo aetatis suae anno constitutus est. Curae animarum variis
in paroeciis aliquando addictus
et inter illius archidioeceseos Examinatores pro-synodales adscitus,
tum Vicarii in spiritualibus Generalis, atque Gubernatoris munere pro eadem archidioecesi perfunctus, tum ipsa in metropolitana Archidiaconus hucusque renunciatus est.
EPISCOPALEM ECCLESIAM LAM-
PSACEN. sub Archiepiscopo Cyziceno in partibus infidelium vacanper obitum bo. me. Josephi Crispi, ultimi illius Episcopi extra
romanam curiam defuncti, favore
R. D. Josephi Candido Presbyteri
Lyciensis ; qui etiam deputatus
fuit in Coadiutorem cum futura,
successione R. P. F r . Hyacinthi
Mariae Barberi, Ordinis Praedicatorum, Episcopi NeocastrensisR. D. Josephus Candido ex legitimis, catholicis, honestisque
parentibus Aletii progenitus et
quadragesimum quartum aetatis
suae annum supergressus est.Domi
suae privatim, ac publice Technico in Instituto, Lyceo, Gymnasioac Seminario Lyciense mathematicam, physicam, scientias naturales, ac linguam graecam iuvenes successive edocens, orphanotrophii provincialis Praeses adlectus est.
EPISCOPALEM ECCLESIAM DOLI-
CHEN. sub Archiepiscopo Hierapolitan. in partibus infidelium

vacan, per obitum bo. me. Joannis Dominici Barbero, ultimi illius Episcopi, extra romanam curiam defuncti, favore R. D. Francisci Mariae Tregaro Presbyteri
dioeceseos Venetensis, qui etiam
deputatus fuit in Coadiutorem cum
futura successione R.P.D. Caroli
Friderici Rousselet, Antistitis
Sagiensis, accedente adhoc expresso consensu praedicti Sagiensis
Episcopi, atque perillustris Viri
Julii Grevy Galliarum Reipubli-
199
EPISCOPALEM ECCLESIAM CLAU-
cae Praesidis. R. D. Franciscus

Maria Tregaro ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus
in oppido, vulgo nuncupato Peillac dioeceseos Yenetensis progenitus, quinquagesimum septimum
aetatis suae annum supergressus est. Vicarium aliquando agens paroeciae Venetensis dioecesis , et primum Capellanum
emeritum classis reipublicae Galliarum, Vicarius hucusque in spiritualibus Generalis Venetensis
dioecesis renunciatus est.
EPISCOPALEM ECCLESIAM MEN-
DIOPOLITAN. sub Archiepiscopo Se-
luciense in partibus infidelium

vacan, per obitum, bo. me. Danielis Comboni, ultimi illius Episcopi extra romanam curiam defuncti, favore R. D. Iosephi Benedicti Salvatoris de la Reta,
Presbyteri dioeceseos s. Ioannis
de Cuyo, qui etiam deputatus fuit
in Auxiliarem R. P. D. Venceslai
Achaval Antistitis s. Ioannis de
Cuyo in confoederatione Argentinae. R. D. Iosephus Benedictus
de la Reta ex legitimis, catholicis, nobilibusque parentibus in
urbe Mendozae dioeceseos s. Ioannis de Cuyo progenitus, quinquagesimum aetatis suae annum supergressus est. In ordine minorum
observantium s. Francisci solemnia vota nuncupatus,, ibique
Salvatoris nomine assumpto, ad
Presbyteratus ordinem dudum
evectus est. Sui ordinis habitu
rite, iustisque de causis dimisso,
provinciam de Mendoza pluribus
hucusque rexit annis qua Missionarius, Vicarius Foraneus, et paroeciae illius principis Ecclesiae
Rector. Convisitator pastoralis,
camerae deputatus, et gubernii
Elector effectus, templum Dominae Nostrae a Laureto sacrum
in sua patria perfecit.
NITHEN. sub Archiepiscopo Philadelphien. in partibus infidelium

vacan, per obitum bo. me. Michaelis Antonii Anfossi, ultimi
illius Episcopi, extra romanam
curiam defuncti, favore R. .D. Caroli Mennella, Presbyteri dioeceseos Isclanae : qui etiam deputatus fuit in Auxiliarem R. P.
D. Francisci de Niccola Episcopi
Isolani. R. D. Carolus Mennella
ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus in loco, qui Casamicciola nuncupatur, dioeceseos Isclanae progenitus, in quadragesimo septimo aetatis suae
anno constitutus est. Humaniores iam tradens literas ac philosophiam illo in dioecesano seminario,inibi studiorum Director hactenus electus,inter Examinatores
CATHEDRALEM ECCLESIAM MONprosynodales adscitus,tum in cau- TISVIDEI in America Meridionali
sis ecclesiasticis Iudex Consultor, vacan, per obitum bo. me. Hyatum Isclana in Cathedrali Cano- cinthi Vera, ultimi illius Episcopi
nicus ad honores renuntiatus est. extra romanam curiam defun-
200
EX A OTIS CONSISTORIALIBUS
cti, favore R. P. D. Innocentii scopi Canopensis in partibus inMariae Yeregui, hactenus Epi- fidelium.
P e r Breve a u t e m pontificium sequentes collatae fuerunt
Ecclesiae:
ECCLESIA ARCHIEPISCOPALIS SE-
LIMBRIEN. in part. infid. R. P.

D. Placido Kasangian, Armeno.
ECCLESIA ARCHIEPISCOPALIS A T TALIEN in part. infid. R. P.
STEN. in part. infid. R. D. lose*

pho d' Annibale, canonico et Vicario generali Dioecesis Reatin.
ECCLESIA EPISCOPALIS CASSIEN.
ECCLESIA CATHEDRALIS TREVI-
in part. infid. R. D. Gaudentio

Bonfigli e Matelica, Ordinis Minorum Observantium.
REN. in Borussia R. D. Michaeli

Felici Horum, canonico Archipresbytero et parocho in Dioecesi
Argentinen.
LIEN. in part. infid. R. D. Henrico Northrop, Vicario Apostolico

Carolinae Septemtrionalis.
D. Ioanni Kupelian Armeno.
ECCLESIA CATHEDRALIS
ECCLESIA
EPISCOPALIS
ROSA-
FUL-
ECCLESIA EPISCOPALIS. 'MOSINO-
DEN-. in Borussia R. D. Georgio

Kopp, Praelato domestico Sanctitatis suae et Vicario generali
suae Dioecesis Hildesheimen.
POLITAN. in part. infid. R. P- Nicolao Iosepho Camilli, ex Ordine

Minorum Conventualium, visitatori Apostolico Moldaviae.
ECCLESIA CATHEDRALIS CARY-
20
INDULTI
Die
14 Augusti
1880.
Per summaria precum

COMPENDIUM FACTI. Canonicus S. Ecclesiae Collegiatae
Archidioecesis F. supplici libello a SSmo exemptionem petiit a
servitio chori, ob g r a v i a valetudinis incommoda, praesertim v e ro ob notabilem vocis debilitatem: quibus impeditur, quominus
choro i n t e r s i t . Capitulum optat ut si vocem attollere orator
nequeat, choro t a m e n interesse ne detrectet. Archiepiscopus
a voto ferendo abstinet, addens id sibi acceptum f u t u r u m ,
quod s. C. C. placuerit. Ad has preces die 28 Iunii rescrip t u m fuit: - Secundum ea quae proponuntur non expedire.
O r a t o r non acquievit, et preces i t e r a v i t , u t , revocato hoc
decreto, p e t i t a m g r a t i a m consequeretur, aiens: se per quad r a g i n t a annos cum dimidio adstitisse servitio chorali Collegiatae; n u n c a u t e m a n n i s , diuturnaque infirmitate confectum hoc amplius p r a e s t a r e non posse.
Quamvis ss. Canonum et s. Concilii Tridentini p r a e scriptionibus, omnibus Canonicis et iis qui residentialia beneficia possident districte i n i u n g a t u r , ut suae Ecclesiae serv i t i u m exhibeant, ea t a m e n est huius praescriptionis vis,
ut n a t u r a l i iuri n u n q u a m praevaleat. H i n c per Canones
c a u t u m est ut infirmis et male habentibus legitima d e t u r
202
INDULTI
exemptio a personali chori s e r v i t i o , quin fructibus p r a e bendae et quotidianis distributionibus fraudentur. Cap. Unie,
de Cleric. non residen, in 6. U b i Bonifacius V I I I , post
veti tas clericis residentibus, sed divinis officiis non inters sentibus, quotidianas distributiones, illos ab hac censura e x cipit quos infirmitas seu iusta et rationabilis corporalis n e cessitas, a u t evidens Ecclesiae u t i l i t a s excusaverit. Quod
confirmavit T r i d e n t i n u m Sess. 24. Cap.
12 de Reform.
Consonat F a g n a n u s in Capit. Licet de praebendis num: 135
et 150 et F e r r a r i s verbo Distributiones art. 1 n. 12. His
accedit constans et universalis S. C. C. p r a x i s , ex q u a a p p a r e t , quoties constet de infirmitate, ex i u r a t a medicorum fide,
i n d u l t u m vacandi a choro prout necessitas e x i g a t , n u n q u a m
denegari solere, ut in Urbinat. Indulti 18 Sept. 1802 in
Firmana
Iubilationis 13
Sept.
1862 et in Romana Iuris
Canonicalis 1703. I a m vero infirmitatem, qua orator laborat,
t a l e m esse quae p e t i t u m i n d u l t u m eidem concedendum s u a d e a t , ex relatis liquido p a t e t . O r a t o r siquidem, p r a e t e r n o tabilem vocis demissionem, gravissimas quoque p a t i t u r stom a c h i perturbationes, quae tales s u n t ut ad v o m i t u m e t i a m
ipsum excitent, ut ex i u r a t a medici fide constat. Nec aliquid
contra absolutum ac plenum i n d u l t u m facere posse v i d e t u r
Capituli v o t u m , exoptans saltem personalem oratoris adsistent i a m ; oppositio siquidem C a p i t u l i , comprobata infirmitate,
i n i u s t a et irrationabilis r e p u t a n d a est, ceu t e s t a t u r resolutio S. C. C. in Piscien. Indulti 6 Decem. 1764. His a c cedit quod si oratoris preces repellerentur, ipse, prout e x p o suit, post laudabile sex supra q u a d r a g i n t a a n n o r u m servitium
suae Ecclesiae p r a e s t i t u m , impotens factus, C a n o n i c a t u m
resignare -cogeretur; quod ab a e q u i t a t e , ne dicam a iustitia,
alienum esset, ut declaravit s. Congregatio in cit. Piscien.
Quae quidem resignatio, dum Oratori noceret, m i n i m e C a p i t u l o prodesset, quia beneficium fisco adiudicaretur.
RESOLUTIO. Sacra C . Concilii die 1 4 Augusti 1 8 8 0 r e scribere r a t a est : Pro gratia, iuxta petita.
2oa
PENSIONIS
Die ii Septembris et ii Decembris 880
COMPENDIUM FACTI. Sacerdos P o m p e i Archipresbyter P a rochus Ecclesiae, u t r i q u e Ioanni dicatae, mense Maio a n n i 1 8 7 6
ad pinguiorem parochialem P r a e p o s i t u r a m praesentatus fuit.
Ab Archipresbyterali Paroecia, ab eodem relinquenda, iam
opera D e m a n i i , avulsum fuerat simplex beneficium, eidem
paroeciae a n n e x u m a quingentis prope a n n i s . H i n c O r d i n a r i u s ut aliquam afferret opem congruae paroecialis inopiae,
constituit, patrono assentiente, imponere pensionem t e r c e n t u m libellarum super divitem P r a e p o s i t u r a m , Sacerdoti P o m pei conferendam. Petita ad hoc venia, voti compos factus
est Ordinarius ipse, a Beatissimo P a t r e per sequens r e s c r i p t u m : A t t e n t i s e t c . pro facultate imponendi a n n u a m p e n sionem libellarum tercentum super bonis et reditibus P r a e positurae C u r a t a e , de qua in precibus, a n n u a t i m persol v e n d a m a P r a e p o s i t o P o m p e i usquedum v i x e r i t favore
Archipresbyteri pro tempore enunciatae paroeciae s. Ioannis,.
a r b . et p r u d . E m i . Episcopi .
H a c facultate utens E m u s Episcopus in B u l l a collationis
pensionem iisdem verbis ac formulis in R e s c r i p t o n o t a t i s
imposuit, q u a m et ipse P o m p e i , priusquam de P r a e p o s i t u r a
canonice i n s t i t u e r e t u r , acceptavit, scripto sese obligans ad
eiusdem solutionem. H i n c Aloysio P o m p e i ad P r a e p o s i t u r a m
canonice promoto, v a c a v i t iure et facto Archipresbyteratus
s. Ioannis B a p t i s t a e . Nemo a u t e m inventus est qui eundem
o p t a r i t . Q u a r e E m u s Episcopus, loco A r c h i p r e s b y t e r i , V i c a r i u m
seu Oeconomum illi v i d u a t a e parochiali Ecclesiae deputavit,,
omnibus eidem assignatis Ecclesiae reditibus, ut legere est in
l i t t e r i s nominationis cum congrua fructuum dictae p a r o di chialis portione, durationi tui Oeconomatus respondente >.
f
204
PENSIONIS
Anno elapso a die captae possessionis, Oeconomo Curato

pensionis solutionem e x i g e n t i , Praepositus P o m p e i in sui
commodum yerba B u l l a e , favore Archipresbyteri pro tempore, i n t e r p r e t a t u s , n e g a t i v u m responsum obiecit, e d i c e n s :
i m p o s i t a m pensionem P r a e p o s i t u r a e , vi Bulla institutionis,
solvendam esse Archipresbytero s. Ioannis B a p t . , non vero
Oeconomo. Tunc oeconomus ad S. C. Congregationem r e c u r s u m h a b u i t , ut pensionis solutionem obtineret.
Disceptatio gynopttca.
IURA PRAEPOSITI. A n i m a d v e r t i t huius defensor, quod,

t i a m facta h y p o t h e s i , vere existere Archipresbyterum s. I o a n n i s , et in iudicio a g e r e , nullimode ille posset obtinere
pensionem p r a e f a t a m . E t e n i m pensio haec imposita fuit per
e r r o r e m quoad illius P r a e p o s i t u r a e r e d i t u s , qui si p r a e g r a v a r e n t u r pensione illa, ne superesset quidem pro Praeposito
necessarium, unde vivere posset. In errorem utique incidit
Curia quando a u t u m a v i t , P r a e p o s i t u r a m exhibere sexcentum.
s c u t a t a libera, constat enim ex experimento eiusdem P o m pei et eius antecessoris, v i x ad libellas 1300 p e r t i n g e r e
fructus h u i u s beneficii paroecialis. Ex quo fiebat quod si
laudatus Episcopus g e n u i n a m r e r u m v e r i t a t e m agnovisset,
h a u d pensionem imposuisset. N a m congrua i u x t a m e n t e m
s s . canonum illa esse debet, ut sit sufficiens ad commodam
et honestam personae sustentationem; F e r r a r i s verbo Congrua n. 7. Hinc Praepositus ad E m u m O r d i n a r i u m scribens declaravit, se p a r a t u m esse praebendae suae a d m i n i strationem r e n u n t i a r e , dummodo sibi congrua pro decenti
sustentatione, oneribusque parochialibus sustinendis ^persolvere t u r .
Quod si solutio pensionis m i n i m e esset a d m i t t e n d a in
casu quo ageret Archipresbyter, m u l t o m a g i s respuendam
esse propugnat Praepositi P a t r o n u s in praesenti facti specie,
c u m persona omnino diversa a g a t , nullimode ab invocato
rescripto contemplata. Et re quidem vera haud alienum a
iure est quod praefatus Praepositus neget Oeconomo curato
PENSIONIS
20$
pensionem s t a t u t a m pro Archipresbytero P a r o c h o , sed pot i u s perbelle congruit T r i d e n t i n a e dispositioni Sess. 24 Cap.18.
de Reform, qua s t a t u i t u r . Debeat Episcopus s t a t i m h a b i t a notitia vacationis Ecclesiae, si opus fuerit, idoneum
in
ea
Vicarium cum
congrua eius arbitrio fructuum
portionis assignatione constituere
At P a r o c h u s O e conomus non p a r t e m fructuum parochialem, sed integrosillius Ecclesiae reditus percipit. Non i g i t u r plane aequum
v i d e t u r u t , cum, p r a e t e r communem morem, integris p a roeciae reditibus fruatur, q u a e r a t etiam pensionem, q u a e
peculiari r a t i o n e , et speciali rescripto supremi Ecclesiae
moderatoris assignata t a n t u m fuit ei, qui c u r a m a n i m a r u m
non precario, sed stabili nomine gerit.
Idque vel m a x i m e consonum est ipsius rescripti v e r b i s
quibus pensio concessa fuit non paroeciae, sed Archipresbytero
P a r o c h o . Nemo a u t e m inficias ibit, Oeconomum c u r a t u m veri
nominis parochum nec dici, nec esse posse. I g i t u r ex l i t e r a li R e s c r i p t i interpretatione eius petitio reiicienda prorsus v i d e t u r . I n s u p e r contraria i n t e r p r e t a t i o utpote odiosa, e l i m i n a n d a
omnino esset. A g i t u r enim de beneficio, cui adnexa est causa
non t a n t u m lucrativa, sed p l a n e onerosa: atque idcirco fructus beneficii curati habendi sunt vera laborum merces. Quare
impositio pensionum in huiusmodi curatis beneficiis odiosa
apprime r e t i n e n d a . In odiosis a u t e m R e s c r i p t a P r i n c i p u m
sunt stricte i n t e r p r e t a n d a , nec eis latior sensus tribuendus,,
q u a m qui ex verbis ipsius clare deprehendatur.
r
Quod quidem Orator ipse Oeconomus suo facto f a t e t u r .

P e r s e n t i e n s enim indubiam rescripti significationem postulat
a sacratissimo P r i n c i p e , ut in illis verbis, favore Archipresbyteri pro tempore, etiam Oeconomum C u r a t u m comprehendere dignetur. Nemo a u t e m nescit illud in more Sedis A p o stolicae positum esse, ut in gratiis concedendis ius quaesitum
alterius eadem n u n q u a m laedat. Iamvero si pensionem, de
qua res est, Oeconomo Curato solvere Pontifex iuberet,,
apertissimam Praeposito parocho iniuriam faceret.
P o r r o de iure est onus pensionis adeo g r a v e esse non
206
PENSIONIS
debere, quocumque in casu, ut eo imposito, congrua m i n i m e

s u p e r s i t ; idque etsi benefciarius pensioni imponendae consensisset. Lotter. de benef. lib. 1 cap. 5 num. 424 et S. C.
in
Arboren.
Pensionis 21
Septembris 1816 . Quatenus.
V e r u m , quemadmodum ipse P r a e p o s i t u s declarat, si adigeTetur ad solvendam pensionem, habito respectu p l u r i m o r u m
v e c t i g a l i u m , quae a gubernio Ecclesiae bonis imposita s u n t ,
c o n g r u a pro ipsius honesta sustentatione deficeret.
Quapropter Conc. T r i d . Sess. 24 cap. 13 de reform.
s a n x i t ut parochiales Ecclesiae quae summam
ducatorum
centum, secundum v e r u m a n n u u m valorem, non excedunt,
nullis pensionibus in posterum g r a v e n t u r . Quod decretum a
Benedicto X I I I in const. - Quanta pastoribus - diei 15
Septembris 1724, a m p l i a t u m fuit i u x t a edictum Innoc. XII
die 11 Novembris 1692 ita scilicet, ut nullo modo locorum
O r d i n a r i i , a u t quicumque alii parochialium collatores, etiam
i u r i s p a t r o n a t u s laicalis dictas Ecclesias pensionibus g r a v e n t ,
r e s e r v a t a P a p a e facultate easdem pensiones imponendi in
favorem dumtaxat et commodum fabricae ac o r n a m e n t o r u m
ipsarum p a r o c h i a l i u m . I a m v e r o pensionem in t h e m a t e n o n
in bonum Ecclesiae collegialis ac parochialis, sed alterius
ab ea plane diversae solvendam esse quisque videt. Quocirca
e t i a m ex hoc capite illius impositio nullo iure sustineri posse
v i d e r e t u r . Quae quidem exceptio in parochialibus ex iustissima ratione fuit inducta, cum n u l l a videatur esse pro P a rocho portio satis a m p l a , quippe qui sui populi necessitatibus providere t e n e a t u r , eique in multis casibus a u x i l i a r i .
DEFENSIO OECONOMI. C o n t r a sed vero Oeconomi p a t r o nus sustinet quod perpensis, t u m precibus ab E m o Episcopo
S.' C. C. oblatis, t u m edito super iisdem rescripto, duo
manifesto p r o r u m p u n t , intentionem nempe Episcopi postul a n t i s p e n s i o n e m , et sacrae Congregationis pensionem concedentis, illam fuisse, ut sive paroecia s. Ioannis conferatur
in t i t u l u m , sive in Commendam vel Oeconomatum, congrua
parochialis pinguior evaderet. Episcopus n a m q u e pension e m expostulabat, ut saltem pro p a r t e medelam afferret
PENSIONIS
207
d a m n i s , ex deficientia r e d i t u u m p r o m a n a n t i b u s , et sacra
Congregatio facultatem i m p e r t i e b a t u r , quia ab Episcopo e x positum fuerat pro certo haberi posse, quod pene impossibile
sit providere paroeciam stabili rectore. E r g o t a m Episcopus,
q u a m sacra C. Congregatio casum i a m p r a e v i d e r a n t , quo
paroecia in t i t u l u m conferri non posset; ac proinde e t i a m
s. Concilii Congregatio voluit, ut pensio, semper solveretur,
quia constituebatur in a u g m e n t u m congruae, et haec p e r necesse i n t e g r a relinquenda e r a t e t i a m Oeconomo C u r a t o ,
quia pensio non omne m a l u m auferebat, sed p a r t e m t a n t u m ,
cum e t i a m t a l i adiecta pensione, adhuc congrua insufficiens
esset.
A d n o t a t insuper quod ipse P o m p e i , olim P a r o c h u s s. Ioa n n i s , p r a e t e r paroeciae reditus, licet beneficio, pensione et
pinguiori perfrueretur Missarum eleemosyna, omnem t a m e n
lapidem m o v i t , ut ipsi P r a e p o s i t u r a conferenda foret, simul
i n n u e n s , quod eadem p e r g r a v a r i poterat pensione favore P a roeciae s. Ioannis ; a t q u e m i r a t u r quomodo hodie Oeconomo
hic ipse pensionem denegat, p r a e t e x t u quod Archipresbyter
non sit, dum sive Episcopus p e t e n d o , sive sacra Congregatio pensionem concedendo illud etiam i n t e n d i t , ut pensio
d a r e t u r illi qui c u r a m a n i m a r u m gereret, sive in t i t u l u m
paroeciam obtinuisset, sive in commendam vel oeconomatum.
Neque oggerendum quod reditus P r a e p o s i t u r a e tales non
s u n t , u t pensionem substinere v a l e a n t . P r a e t e r m i s s o e n i m
quod in praesens quaestio de reditibus P r a e p o s i t u r a e n o n
est, recolit quod Vicarius Generalis ad evidentiam usque d e m o n s t r a v i t reditus P r a e p o s i t u r a e tales esse , ut pensionem
quavis in hypothesi Praepositus solvere debeat. Quandoquidem si P a t r o n u s singulis Canonicis quotannis s u m m a m p e r solvit libellarum mille q u i n g e n t u m et u l t r a , a quovis onere vel t a x a prorsus i m m u n e m , cum in quavis Collegiata
Praepositurae redditus duplex existat, dicendum r e m a n e t
P r a e p o s i t u r a m s a l t e m termille libellas a quovis onere i m m u n e s certo certius reddere debere. Sperat subinde affirmat i v u m responsum a S. C. C. d a n d u m esse, ne P a r o e c i a
208
PENSIONIS
s. Ioannis sine A r c h i p r e s b y t e r o , et sine Oeconomo C u r a t o

r e l i n q u a t u r , quod e t i a m P a r o c h i a n o r u m n o m i n e efflagitat, ne
omnino P a s t o r e p r i v e n t u r . Quandoquidem ex novis documentis
i n S u m m a r i o r e l a t i s plenissime constare u r g e t reditus A r chipresbiteri s. I o a n n i s sive ab anteacto saeculo sive in
p r a e s e n t i a r u m insufficientes omnino reperiri pro necessaria
P a s t o r i s s u s t e n t a t i o n e : anno e n i m elapso nonnisi q u a m l i bellas 7 : 3 3 , e t a n n o c u r r e n t i 3 4 : 7 8 , Archipresbyter p e r cepit.
Hisce praemissis, E E . P P . r o g a t i fuerunt sequens d i rimere
Dubium
An pensio ab H. S.
C. statuta favore Archipresbyteri
Paroeeiae s. Ioannis... sit solvenda etiam Oeconomo Curato
eiusdem Paroeciae in
casu.
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii, re discussa sub die 11
Decembris 1 8 8 0 , censuit esse respondendum :
Affirmative.
Ex QUIBUS COLLIGES
I. Generalem esse r e g u l a m i u r i s , desinere esse debitorem,

qui n a c t u s est exceptionem i u s t a m , nec ab a e q u i t a t e n a t u rali abhorrentem.
I I . E x c e p t i o n e m i n i u s t a m e t a b aequitate n a t u r a l i a b h o r r e n t e m videri facere P o m p e i , qui sustinet pensionem a t t r i b u t a m fuisse Archipresbytero pro t e m p o r e , m i n i m e vero
Oeconomo P a r o c h o .
I I I . P e n s i o n e s , ex p a r t e solventis, in iure distingui in
reales et p e r s o n a l e s : s u n t reales quatenus i m p o n a n t u r r e i ,
t i t u l o , et d i g n i t a t i ; s u n t a u t e m personales q u a t e n u s i m p o n a n t u r personae d i g n i t a t e m , r e m , t i t u l u m g e r e n t i .
PENSIONIS
209
I V . P e n s i o n e m i n t h e m a t e videri personalem e x p a r t e
solventis ; quia imposita est personae P o m p e i , ad eius v i t a m ;
ex p a r t e vero pensionati u t i r e a l e m , aliquo modo, h a b e n d a m
esse, eoquod expressum t a n t u m sit nomen officii, non p e r sonae.
V. Ideo Oeconomum, ius habere ad percipiendam p e n sionem, quae accessit officio, q u u m quoad officium p a r o c h i a l e
nulla sit distinctio i n t e r A r c h i p r e s b y t e r u m pro tempore et
Oeconomum p a r o c h u m ( 1 ) .
(1) Quod autem pensio haec solvenda
sit etiam Oeconomo curato, ceu sapienter resolvit s. C. Concilii, erui etiam
potest ex ratione, ob quam Emus. Episcopus imposuit pensionem eamdem. Id
enim Ordinarius fecit, ut exiguitati Praebendae illius Archipresbyteralis succur-
reret; quae ratio minime cessat, vacante

cura, neque si oeconomus aliunde dives
esset. Quia sicut hic totum sustinet pondus paroeciae, ita pariter ad omnes paroeciae reditus ius habet, nisi aliter ex
Episcopi decreto cautum sit.
EMOLUMENTORUM
FUNERIS
Die 12 Martii 1881
COMPENDIUM FACTI. I n t r a fines Paroeciae dictae Ribalta

Nuova, prope C i v i t a t e m C. sitae, nobilis familia C. v i l l a m
possidet i in qua per octo circiter a n n i menses commorari
solet, reliquum vero temporis in civitate in paroecia s. Iacobi.
R u r i degens anno 1878 M a r i a uxor Caesaris C. g r a v i
morbo perculsa, a t q u e Sacramentis Ecclesiae r i t e a P a r o c h o
r u r a l i m u n i t a , occubuit die 7 Septembris n u n c i a t i m o x a n n i :
exinde p a r e n t a l i a a r u r a l i Parocho expleta fuerunt; atque
cadaver i n t r a huius paroeciae fines t u m u l a t u m .
Quod cum ad aures P a r o c h i urbani s. Iacobi p e r v e n i t ,
pro suis iuribus sartis tectisque servandis, supplicem ad S. C.
C. misit libellum expostulans, ut ad t r a m i t e s s t a t u t i et p r a Acta, Tom. ZIV fase. LXI.
14
210
EMOLUMENTORUM FUNERIS
xis Dioecesanae, B E . P P . decernere d i g n a r e n t u r r e s t i t u t i o n e m

emolumentorum, quae a P a r o c h o r u r a l i ea occasione percep t a fuerunt.
Disceptatio Synoptica.
IURA PAROCHI CIVITATIS. P r a e d i c t a funeris emolumenta

spectare ad P a r o c h u m s. Iacobi v i d e n t u r , sive consideretur
ius commune, sive s t a t u t u m dioecesanum et observantia. Ad
ius e n i m commune quod a t t i n e t , recolendum post dispositionem Bonifacii V I I I in cap. Is qui. 3 Be Sepult., Clem.
Dudum .
Vernum eod. tit. omnes u n a ferme echo D D .
t r a d e r e , iuris a d s i s t e n t i a m , q u a m h a b e n t P a r o c h i in funeribus decedentium i n t r a limites P a r o c h i a e , non competere
ratione loci m a t e r i a l i s , a u t m a n s i t a t i o n i s , vel obitus accidentalis, e t i a m cum Sacramentorum a d m i n i s t r a t i o n e , sed r a tione spiritualis officii a Parocho exerciti, dum P a r o c h i a n u s
v i t a m agebat. Ad r e m Reiffenstuel in Ius Canon. lib. 3,
tit. 28, n. 6. - ibi - Sacri Canones in ordine ad sepul< t u r a m non a t t e n d u n t locum, ubi quis in extremis reiicitur,
sed ubi in vivis coelesti pabulo refici c o n s u e v i t : Van-Espen
Iur. Eccl. univer. part. 2. tit. 38. cap. 3. n. 7. - ibi P a r o c h i a n i a u t e m q u a n t u m ad s e p u l t u r a m ii d i c u n t u r , qui
i n t r a limites P a r o c h i a e i t a m o r a n t u r , ut S a c r a m e n t a vivi
in ipsa percipere et P a r o c h i ipsis a d m i n i s t r a r e t e n e a n t u r ;
Scarfantonius ad Ceccop. lib. 3 add. 48. num. 82 - ibi T e r r i t o r i u m cuiusque P a r o c h i est i m p r o p r i u m , et eius i u risdictio, seu potius officium parochiale non est a m x u m
loco, q u e m a d m o d u m iurisdictio O r d i n a r i o r u m , sed consistit
ac fundatur in persona P a r o c h i a n o r u m : Pignatellius Con suit. 48 num. 22. tom. 3. Hinc fit ut in propria P a rochia n u l l u m ius h a b e a t in a l i e n u m parochianum cap. 2.
de Paroch. Fagnan.
in cap. Ne pro dilatione num. 29
De Poenit. et remiss. E contra vero omne ius habet in
suum P a r o c h i a n u m ubique in universo mundo >. Concinunt
Passerinius De stat.
quaest. 187.
art. 4 n.
311.
211
Fargna De Iurepatr. part. 1, can. I et 2, eas. 2 num. 9,

Navarrus in
Can.
Placuit
num. 102
dist. 6.
Diana
part.
9,
tract. 7 misceli, resol. 62, Pignatelli consult. 151
num. 6, et consult. 73 num.
54. Scarfantonius loc. cit.
num. 1, et seqq. Rota coram Priolo
in
Romana iuris
tumulandi 5 Mart.
1703 His ita.
Quapropter, ut verbis u t a r Scarfantonii in loc. cit. num 49,
qui r u r i a g i t , ibique m o r i t u r , non in r u r a l i parochia est
sepeliendis, sed reddendus ad suam parochiam civitatis,
ad cuius P a r o c h u m p e r t i n e t ius funeris ad l i t e r a m T e x t u s
<c in cap. Is qui De Sepult, in 6., Pignat.
consult. 63
n. 4. tom. 7, Nicol, lucub. civil, lib. 4, tit. 15 n. 19,
Passerin. de Stat.
dict. quaest.
187 ar.
4. n. 347.
Anacletus lib. 3. tit. 28 n. 16. in fine. N u l l u m ius
ad P a r o c h u m p a r i t e r pertinere docet P i r h i n g in lib. 3. tit. 28,
num. 6. - quando quis tempore pestis vel belli e pago in
quo domicilium habet se transfert in civitatem, ibique decedat.
Q u a m s e n t e n t i a m a S. O. C. amplexam fuisse t e s t a t u r
Ariminen.
Iuris
tumulandi et funeris
18 Decemb.
1824,
etiamsi funus a P a r o c h o bona fide peractum fuisset. P r a e s t a t eius speciem breviter e n a r r a r e . Sacerdos Angelus B a r b a n t i tempore paschali ad audiendas fidelium confessiones in
paroeciam SSmi Crucifixi extra- civitatem se contulit, ibique
improviso morbo correptus occubuit. Ibi a Parocho exequiae
expletae fuerunt et cadaver t u m u l a t u m , funerisque emolum e n t a r e t e n t a : contradicente vero Parocho domicilii, res
ad S. C. C. delata fuit, et sequentia dubia proposita fuere :
I. An et ad
quem spectet
ius
tumulandi et funeris in
casu. Et quatenus affirmative ad P a r o c h u m domicilii. I I . An
sit locus
ecohumationi et
restitutioni cadaveris in
casu.
III.
An et quae funeris emolumenta
sint restituenda in
casu. Quibus EE.., P P . sapientissime r e s p o n d e r u n t : Ad Âffirmative favore Parochi domicilii,
nempe
ss.
Ioannis et
Pauli. Ad I I .
Non expedire. Ad I I I . Affirmative in omnibus.
F i r m o igitur in iure s t a t u t o , ius funerandi
atque emo-
212
I u m e n t a percipiendi competere P a r o c h o , ratione s p i r i t u a l i s

exercitii, a P a r o c h o praestiti suo parochiano , tempore v i t a e , dubitari p a r i t e r non posse v i d e t u r , et ius funerandi
atque emolumenta percipiendi funeris defunctae M a r i a e ad
P a r o c h u m s. Iacobi p e r t i n e r e , quandoquidem et in hac P a roecia domicilium habebat, et ibi Sacramentis refici consuev e r a t , teste in supplici libello ipso P a r o c h o . Hic enim r e t u l i t , M a r i a m , dum in vivis a g e r e t , consuevisse sese conferre e r u r e in paroeciam civitatis ad recipienda ss. Sacram e n t a ; et d u m r u r e ipsa a e g r o t a r e t , Coadiutorem s. Iacobi
ivisse (excepta u l t i m a vice) ad excipiendas mulieris infirmae
confessiones.
Quae ex iure communi plane descendere v i d e n t u r , n o n
m i n u s patere adfirmat P a r o c h u s ex Dioecesano S t a t u t o .
Omne a u t e m hac super quaestione dubium evanescere
contendit si a t t e n d a t u r consuetudo, quae si plurimi semper
facienda est, m a x i m u m robur acquirit quando res est de n e gotiis ad funera et sepulturas p e r t i n e n t i b u s : Cap. Certificar i
de sepult. Reiffens. in Ius Canon. tom. 3. tit. 28 n. 47,
Rota Decis. 376 n. 2. part. 1. recent. S. C. in Firmana
Iuris funerandi 21 Nov. 1840 Post, Rom. Emol. f un.
13
Febr. 1841. Constans et alibi passim. Ast consuetudinem in P a r o c h i favore m i l i t a r e c o n t e n d i t ; n a m , p r a e t e r
alios casus a P a r o c h o relatos, et in sui favorem resolutos;
ait : mense Aprilis 1867 eadem in villa occubuit A n n a Calvi
defunctae Mariae coniuncta, et parentalibus expletis ab ipso
Vicario C a p i t u l a r i , hic P a r o c h o loci R i p a l t a e suasit ut ceras
ad P a r o c h u m s. Iacobi t r a n s m i t t e r e t , qui, licet p r o t e s t a t u s
sit, t a m e n morem gessit ipsi Vicario.
IURA PAROCHI RURIS. EX adverso vero p e r p e n d e n d u m oc-
c u r r i t , n u l l u m ius videri competere Parocho s. Iacobi e x i gendi in casu funeris emolumenta, quia cum dicta domina
M a r i a per maiorem a n n i p a r t e m solita fuerit in villa c o m m o r a r i , u n a cum familia,, dicendum est ibidem per n o t a b i lem habitationem acquisivisse domicilium, si non legale,
saltem parochiale, quod sane c o n t r a h i t u r per d i u t u r n a m h a -
213
b i t a t i o n e m in aliqua P a r o c h i a , ad effectum recipiendi ibidem

s a c r a m e n t a necessaria, ac e t i a m ad c o n t r a h e n d u m m a t r i m o n i u m e t acquirendam s e p u l t u r a m , i u x t a n o t a t a per Lessium
de Iust. et Iur. lib. 4 cap. 2 dub. 7 num. 47, ubi p l u res concordantes allegat auctores, et t r a d i t Antonellius in
t r a c t a t u de loc. leg. lib. 2 cap. 1 quaest. 13 num. 215.
Non enim est a b s u r d u m , quod aliquis, retento altero d o m i cilio, novum c o n t r a h a t , sicque duobus in locis domicilium
h a b e a t Leg. 6 % 2 ff. ad municip. L.
Senatores 11 ff.
de Senator., Cap. Dilectus filius 2. De Rescript, ubi Clos,
in verbo domicilium Bardellon. cons. 38 n. 23, Andreol.
Contr. for. 139 num. 44,
Tancredin.
Consult, for. 31
num. 51, Rota decis. 105 num. 10 coram Roxas. P r a e sertim dum a g i t u r de domicilio P a r o c h i a l i , ad quod acquir e n d u m inspicitur, an dictus h a b i t a t o r h a b u e r i t i n t e n t i o n e m
m a n e n d i in ea P a r o c h i a pro maiore a n n i p a r t e , ad hoc ut
efficiatur illius P a r o c h i a n u s , quemadmodum a d v e r t i t Layman lib. 1 tract. 4 cap. 12 n. 1.
Quod a u t e m dicta M a r i a per maiorem a n n i p a r t e m h a b i t a r e consueverit i n t r a limites
Paroeciae Ripalta Nuova,
nec ipse actor in causa denegat.-Cum i g i t u r in u t r a q u e P a roecia domina M a r i a refici valuerit S a c r a m e n t i s , et u t r i q u e
P a r o c h o ea a d m i n i s t r a n d i incubuerit obligatio, t u n c i n t e r
Parochos d a t u r p r a e v e n t i o , et proinde ius quaesitum m a n e t
favore P a r o c h i loci Ripalta, qui praevenit ad n o t a t a in
Summ.
Angel, verb.
Sepulturae n.
17. Antonell. de regimin.
Eccles, lib.
1
cap. 12 num. 15,
Marchett.
in
praxi Vicar.
Capit, tract,
de Sepul. tit. 28 1 num. 19
et 20 ubi inquit, quod illa Ecclesia dicitur praevenire, quae
primo capit corpus defuncti. Et prius sub num. 12, referens modum cognoscendi propriam P a r o c h i a m , firmat, ad h u iusmodi effectum, fore potius a t t e n d e n d u m praesentem s t a t u m ,
in quo habitando quis r e p e r i t u r , q u a m aliud domicilium, l i cet ubi h a b i t a t non h a b e r e t a n i m u m contrahendi n o v u m d o micilium. Concinunt Amostaz De caus. piis cap. 8 n. 12>
Sperell.
decis. 87 num.
5 ad 11, Rota decis.
45 n. 7
214
coram Z'arat, decis. 133 num. 3 coram Ansaldo, s. Congrin cit^

riminen.
Iuris tumulandi et funeris
Vitanda.
R e quidem v e r a f a m u l i , m i l i t e s , officiales, qui r a tione vel studii, vel servitii, vel m i l i t i a e , vel officii, e
loco ubi domicilium r e t i n e n t in a l i u m se transferunt,
etiamsi a n i m o d e s t i t u a n t u r ibidem p e r m a n e n d i , et p l u r i e s
in a n n o p a t r i a m petendo id facto comprobent ; adhuc
t a m e n sepeliri debent in Ecclesia loci proprii servitii, vel
officii, vel h a b i t a t i o n i s , si ibi decedant : Federic. de Senis
cons. 254 per totum, et signanter num. 5 in
14
addition. Raburell. in cap. 1 num. 5 quaest. 7 De Sepult.,
q u i a i t : si scholaris in loco studii vel existens in officio ibi
decedat, est P a r o c h i a n u s in Ecclesia in qua m o r i t u r , et
consentiunt Barbosa de iure Eccles, lib. 2 cap.
10 n. 55,
Card. Petra ad Const.
IX Innocentii IV num. 42 in fine,
et n. 47, Rota coram Ansaldo cit.
decis. 133 num. 24 et
in addit. n. 25.
Quamobrem optime n o s t r u m casum a t t i n g e n s F e r r a r i s i n
sua Bibi.
Can. Univ.
verb. Sepultura
num. 25 tradit]:
ibi Qui a u t e m habet domum hyemalem v. g. in ci v i t a t e , et aestivam in rure et sic aequali tempore, m o d o
in u n a modo in a l t e r a h a b i t a t , seu m o r a t u r , sepeliendus
est in P a r o c h i a , in qua decedit. Et ratio est quia p a r i < ficatur cum eo qui in duobus locis aeque principale domi cilium h a b e t , et sic efficitur utriusque P a r o c h i a e p a r o c h i a n u s , ideo sepeliendus est in P a r o c h i a in qua decedit,
cum ipsa sit pro t u n c v e r a ipsius P a r o c h i a , a r g u m e n t o
< Cap.
Ex part.
5
Cap. In
nostra 10
de
Sepultu4 ris, Cap. Animarum 1 eod. in 6.
Et m e r i t o sane,
<t cum n e m i n e m l a t e a t ex sola habitatione aliquem effici
< P a r o c h i a n u m alicuius Ecclesiae, dummodo non sit ibi r e < creationis g r a t i a vel ad r u r a l i a exercenda, a u t ex alia
b r e v i causa s t a t i m reversurus ad p r i m a m Parochiam, ceu
post s e n t e n t i a m Federic. De Senis in consil. 254 cit.
< pluries S. C. C. docuisse, r e l a t i s exemplis, probat Fa< gnan. in cap.
Significavit De Parochiis n. 36
seq.
21
Dato v e r u m t a m e n aliquam superesse posse d u b i t a t i o n e m ,

adhuc respondendum v i d e r e t u r favore Ecclesiae P a r o c h i a l i s
loci Ripalta, ubi recipiebat S a c r a m e n t a de tempore infirm i t a t i s , quemadmodum t e n e n t Butr. in cap. 1. num. 9
et Abb. num. 4 de
Sepult., Sylvester in Summ.
verb.
Sepultura num. 8, Gratian. Discept, for. cap. 94 num. 75,
Marescott. var. resol, lib 2 cap. 95 num.
11.
Tempore
a u t e m suae infirmitatis, M a r i a m recepisse S a c r a m e n t a in
Ecclesia loci Ripalta, nec ipse P a r o c h u s s. Iacobi diffitetur,
et necessitas ipsa i t a et non aliter peragi potuisse o s t e n d i t ; eo vel m a g i s quia ipse P r a e s u l t e s t a t u r de P a r o c h o
loci Ripaltae, illum esse a quo Mariae familia dependere
solet dum v i t a m in illa Paroecia degit. Quoad consuetudin e m , a p a r t e adversa i n v o c a t a m , colligitur ex relatis ab
Ordinario, eamdem neque c o n s t a n t e m , neque pacificam e x i stere. Ideoque necesse esse t o t u m corruere a r g u m e n t u m ab
ea d e s u m p t u m ab adversario. Neminem enim fugit consuet u d i n e m , quae neque constans est, neque pacifica, sed controversa, utpote praecipuis characteribus d e s t i t u t a m , t o t a m
quantamque habet vim amittere.
Hisce ergo u t r i n q u e perpensis, sapientiae E E . P P . , sequens propositum fuit diluendum
Dubium
An
casu.
sit
locus
restitutioni
emolumentorum
funeris
in
RESOLUTIO. Sacra C . C . r e discussa sub die 1 2 M a r t i i 1 8 8 1

respondere c e n s u i t :
Negative.
Ex QUIBUS
COLLIGES:
I. Ex Cap. Is qui 3 De Sepult, parochum habere iuris

adsistentiam in funeribus decedentium i n t r a limites suae
Paroeciae, r a t i o n e spiritualis officii ab eodem Parocho exerc i t i , d u m paroeciani v i v e r e n t .
216
IL Parochianos enim vocari, quoad s e p u l t u r a m , illos qui

qui i n t r a limites Paroeciae i t a m o r a n t u r , u t S a c r a m e n t a
vivi in ipsa percipere et P a r o c h i ipsis a d m i n i s t r a r e t e n e a n t u r .
I I I . Officium parochiale proprie loquendo haud videri affixum loco, sed fundari in personis paroecianorum; i t a ut
quocumque sese conferant ius P a r o c h o r u m super eisdem i n tegrum maneat.
I V . Et ideo qui r u r i a g i t , seu r u r a l i a exercet, ibique
m o r i t u r , haud r u r i sepeliendus, sed ad parochiam civitatis
referendus est, ad cuius P a r o c h u m funeris ius p e r t i n e t .
V. A t q u e i t a sese res habere ius i n n u i t commune et
Doctores, quoties parochiani alio se conferant rusticandi
causa, a u t officii, studii militiaeque ratione, absque animo
ibi m a n e n d i domiciliumque figendi.
V I . A t t a m e n longe aliter sese res habere quando p a rochianus duplex h a b e t domicilium ; nempe in r u r e et in civ i t a t e , i t a ut aequali t e m p o r e , modo in uno et modo in a l tero v i t a m d e g a t ; quia t u n c sepeliendus est in Paroecia in
qua decessit.
V I I . E t e n i m hoc in casu parochianus iste parificatur cum
eo qui in duobus locis aeque principale habet domicilium;
i t a ut utriusque paroeciae sit paroacianus et sepeliri debeat
in illa paroecia, in qua decedit, quae pro t u n c h a b e t u r u t i
v e r a i l l i u s paroecia.
V I I I . In t h e m a t e duplex domicilium, aeque principale
h a u d defuisse, defunctam valuisse sacramentis refici in u t r a que paroecia, utrique parocho ea a d m i n i s t r a n d i incubuisse
o n u s : ideoque ius quaesitum mansisse favore P a r o c h i r u r i s ,
qui alium parochum praeveniens, corpus defunctae p r i m o
coepit.
217
DECRETUM
Ehernen. Confirmationis Cultus ab immemorabili tempore praestiti
Urbano Papae II. sancto ac beato nuncupato.
Saeculo XI, fervente luctuosissimo dissidio Ecclesiam inter ac
Imperium, non minori fortitudine quam ceteri Pontifices, qui per
id temporis Romanam obtinuerunt Sedem, enituit Urbanus I I , Odo
antea vocatus, e nobili familia apud Castellionem supra Matronam
non procul a Rhemensi Urbe ortus. Is Brunone Magistro, celeberrimo postea Cartbusianorum Insti tutore, philosophicis ac theologicis studiis operam dedit. At saeculi curas pertaesus, ac Regulam
s. Benedicti professus, primum in Cluniacensi dein in Cavensi Coenobiis religiosissime conversatus est. Vestigia sequutus sancti Gregorii VII, viri opere et sermone potentis, a quo in maioribus Ecclesiae
negociis adhibitus fuerat atque Episcopus Ostiensis et sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis creatus, pari animi constantia ac fortitudine
iura Ecclesiae contra laicam potestatem vindicavit. Summus Pontifex renuntiatus, sacrum Casini montem invisit, ibique sancti Patris Benedicti meritis a lapidis vitio, quo diu laboraverat, insigni
prodigio, sanatus fuit. Cavensis Monasterii Ecclesiam , et sancti
Nicolai Barensem Basilicam consecravit , ibique Corpus eiusdem
thaumaturgi magna cum solemnitate reposuit. In eadem etiam.
Barensi Basilica insigne Concilium habuit, ut Graecorum errores
confutaret, doctissimis praesertim usus argumentis, quibus s. Anselmus Archiepiscopus Cantuariensis fidem Catholicam asseruit. Aliis
praeterea diversis in locis convocatis Conciliis, ecclesiasticae disciplinae observantiam summo studio curavit. Sed omnium celeberrimum fuit illud Claromontanum Concilium , in quo illarum auctor
fuit sacrarum expeditionum, Cruciat arum nomine, eo successu ut
218
DECRETUM
maxima undique hominum multitudo eius voci responderet, atque

ante ipsius obitum Urbs Ierosolymitana a Mahumetana servitute
liberata fuerit. Deiparam Virginem tenerrimo prosequens obsequio,
eiusdem Officii parvi, et Salutationis Angelicae ad meridiem et
vesperas recitationem inter fideles promovit. Tam praeclaris rebus
gestis insignis atque sanctimoniae vitae conspicuus, magno honore
habitus fuit non tantum dum vitam ageret, verum praesertim post
eius mortem gloriosam. Plures enim continenter scriptores eum
Sancti nomine cohonestarunt ; in pluribus Martyrologiis una cum
aliis Sanctorum nominibus et illud Urbani II invenitur, ac dies
designatur pro ipsius Festo quotannis recolendo. At quod potissimum est, quum, pace inter Ecclesiam et Imperium restituta, Callistus Papa II in" Patriarchio Lateranensi sancti Nicolai Myrensis
insigne Sacellum erexisset, in eius bsida depingi curavit Imagines sex Romanorum Pontificum suorum Praecessorum, qui Ecclesiae
iura contra Imperii invasiones propugnaverant. Has inter Imaginem Urbani II ea ratione exprimi voluit qua nonnisi sanctorum
imagines , ex veteri recepta Ecclesiae disciplina , effingi consueverunt. Quae quidem pictura, cum usque ad Clementis X I I tempora
perstitisset, diruto tunc ob novas molitiones s. Nicolai Sacello, a
Benedicto XIV sa. me. in sacra Poenitentiariorum aede restituta
fuit, ut vetustissima cultus Decessoribus suis iamdiu exhibita munimenta religiose servarentur. Cum itaque tam Romae quam alibi
Urbanus II uti sanctus haberetur, eiusque cultus ad haec usque
tempora perseverasset, Rmus Dominus Benedictus Maria Langnieux
modernus Archiepiscopus Rhemensis, fervidis obsecundans votis tum
Cleri sibi creditae Archidioeceseos huius beatissimi Pontificis ortu
celebris, tum universae Benedictinae familiae quae tanto alumno
nobilitata fuit, nec non aliorum amplissimorum Virorum ecclesiastica praesertim dignitate praestantium, Processum Ordinaria Auctoritate semel atque iterum construere aggressus fuit, ac demum
declaravit u cultum publicum Beato Urbano secundo ab immemorabili tempore per annos centum et multo amplius ante Decreta
Urbani Papae VIII fuisse exhibitum et etiam nunc exhiberi, ac
proinde cultum Beati Urbani secundi inter casus a Decretis Urbani V I I I exceptos versari .
Hac autem Causa ad sacrorum Rituum Congregationis examen
perlata in Ordinario eiusdem sacrae Congregationis Conventu subsignata die ad Vaticanum coadunato , per Emum et Rmum Dominum Cardinalem Dominicum Bartolini sacrae eidem Congregationi
DECRETUM
219
Praefectum et Causae ipsius Ponentem proposito Dubio An sententia a Reverendissimo Domino Archiepiscopo Rhemensi super
cultu ab immemorabili tempore praestito praefato Servo Dei, seu
super casu excepto a Decretis sa. me. Urbani Papae VIII,'sit
confirmanda in casu et ad effectum de quo agitur? Emi Patres
sacris tuendis Ritibus praepositi, omnibus accurate perpensis, auditoque voce et scripto R. P. D. Laurentio Salvati, Sanctae Fidei
Promotore, rescribendum censuerunt : Affirmative seu sententiam
esse confirmandam. Die 12 Iulii 1881.
Facta postmodum de praemissis per Rmum Dominum Augustinum Caprara ,sacrorum Rituum Congregationis Assessorem, Sanctissimo Domino Nostro Leoni Papae X I I I fideli relatione, Sanctitas Sua Rescriptum sacrae ipsius Congregationis ratum habuit et
confirmavit die 14 iisdem Mense et Anno.
D. CARD. BARTOLINIUS S. R. C. PRAEFECTUS.
Loco jpg Signi

Placidus Halli S. R.
C.
Secretarius.
Disceptatio sy optica.
SYNOPSIS VITAE B. URBANI I I . Apud Castellionem supra Matronam in Gallia , oppidum non procul ab Urbe Rhemensi , ex nobili
familia in lucem prodiit Urbanus I I , Odo antea vocatus. In Rhemensi
Ecclesia Odo educatus fuit, Brunone magistro , cuius fama postea
illustrior futura erat, quum primus Ordinis Carthusianorm institutor et parens factus est. Urbanum fuisse etiam Canonicum Ecclesiae Rhemensis varii tradunt auctores. Sed ille charismata maiora aemulatus, ad vitam perfectiorem anhelabat ; hinc, forsan
Brunonis consiliis, in coenobium Cluniacense secessit. Ubi ab Ugone
veste monastica donatus, ab eodem Prior institutus est.
Quum Gregorius VII ab Ugone Abbate aliquot, ex suis monachis, viros scientia et virtute praestantes petiit, primus inter alios
electus fuit Odo, qui in angustiis maximis illius temporis, Pontifici
praesto esset. Pontifex, eumdem creavit Episcopum Ostiensem ac
S. R. E. Cardinalem. Qui quum in Germaniam legatus profectus
esset, praecipue curavit, ut Antistites Ecclesiis orbatis provider et,
quales temporum iniquorum necessitas exposcebat.
Demortuo Gregorio V I I et Victore I I I , qui pontificiam dignitatem haud diu retinuit , anno 1088 apud Terracinam , catholicorum omnium unanimi consensu, Odo Episcopus Ostiensis R. Ponti"
220
RHEMEN.
fex renuntiatus fuit, sub Urbani II nomine. Omnes enarrare res

gestas in suo pontificatu, eiusque prudentiam et fortitudinem erga
.Henricum Imperatorem, et G-uibertum pseudopontificem, heic impossibile esset; pauca ideo delibanda duximus, ut eius sanctitas statim
vel ob oculos caderet. Tanta fuit apud omnes opinio de Urbano, ut
ab omnibus diligeretur et haberetur pro vero et legitimo Pontifice,
praeter Henricum theuthonum principem eiusque asseclas ; quos
tamen pro sua prudentia et lenitate morum adeo demulsit, ut plerosque illorum puderet, se tam amabili , tamque sancto viro adversari.
Fama huius Pontificis clarior in diem fiebat, tum ob Concilium
Placentiae anno 1095, aliaque multa in variis civitatibus convocata , tum ob multa, quae de rebus ecclesiasticis eximius Pontifex
scripsit. Nihil tamen Concilii Claromontani famam posteris magis
commendavit, quam celebris illa in terram sanctam expeditio , in
eo concilio eloquentiae Urbani II gratia , communi plausu sancita
et promulgata. Quo Concilio ad finem perducto , Pontifex exivit
in quadam spatiosae latitudinis platea, talemque habuit orationem
eiusdem expeditionis favore , ut adstantes omnes conclamaverint
u Deus illud vult Cui expeditioni Pontifex de Concilii consensu,
praeposuit Adhemarum Podii Episcopum, utpote qui u humanis
rebus ac divinis valde esset idoneus et utraque scientia peritissimus . Quamplurimis autem hac occasione habuit orationes, monuitque Episcopos, ut, quum ad dioeceses reversi fuissent, subiectis
sibi populis pro peccatorum remissione iniungerent, in poenitentiae
locum, nomen his expeditionibus dare. Ex scriptoribus innumeris
deprehenditur quanta ab Urbano praestita fuerint ad hanc promulgandam promovendamque expeditionem. Atque, ut alios omittam ,
Ordericus Vitalis lib. 8 ea occasione praedicavit a Eum a Deo
Israel maximum principem contra Allophylos constitutum fuisse,
cui ille turrim David cum propugnaculis, contra faciem Damasci
commiserat.
Ceterum Urbanum II hac occasione optime de Ecclesia meritum
esse, una semper fuit omnium sententia ; quod etiam firmatur antiqua inscriptione in Palatio Vaticano insculpta Urbanus II auctor expeditionis in infideles.
Ita autem expeditionem fovit, ut proficisci vellet cum Roberto
Normanniae et Stephano Blesensi comitibus , nisi a catholicis retentus fuisset, qui nolebant Ecclesiam romanam tot turbis agitatam sine pastore relinqui. Anno 1098 Barium se contulit, ossaque
RHEMEN.
221
transtulit.s. Nicolai, ibique concilium habuit. Sequenti anno aliam

habuit Synodum in Basilica s. Petri ; quae convocata fuit u pro
errore et haeresibus graecorum, cuique inter fuerant centumquinquaginta Episcopi et abbates, innumerabiles Clerici. '
Tandem fractus laboribus , quos pro Ecclesia Dei superaverat ,
sedatisque turbatissimis rebus, meritorum multo magis, quam
dierum plenus ad superos evolavit eo ipso tempore, quo in oriente
Ierosolymorum civitas a christianis exercitibus capta est. Eius
corpus in Basilica Vaticana sepultum fuit, eiusque exequiae, ceu
Paschalis I I , eius successor, autumat, celebratae fuere u totius romanae Urbis luctu et tristitia. Post mortem miraculis inclaruisse
referunt scriptores coaevi. Gruibertus Abbas inter alios, autumat
Urbanum miracula plurima patravisse; ait enim: Urbani Papae
praeconia u Post mortem clarus miraculis. Defuncto etenim ac
sepulto eo, sicut succedens ei Ostiensis scripsit Episcopus, cum
n plurima signa iam fier erit.n Et Paschalis II ad Ugonem Abbatem
Cluniacensem scribens ait : u Domini et Patris nostri Urbani
Papae doctrina et viia quam sancta , quam grata Deo extitit,
exitus profecto melius adprobat, et ipsa totius Ecclesiae protestatur tristitia.
Hinc nil mirum si b. Urbani heroicae virtutes , pretiosa eius
mors atque miracula subsecuta maximam sanctitatis opinionem in
fidelium cordibus genuerint. Nam etiam dum viveret appellabatur
vir scientia ct religione praestantissimus: et post mortem Paschalis II eumdem appellavit Sanctissimum virum, praedecessorem
suum sanctos memoriae: et in concilio Lateranensi , in sua fidei
professione u amplector, ait, decreta ss. Patrum RR. Pontificum,
et praecipue decreta Domini mei Papae Gregorii et beatae memoriae Papae Urbani. Quod autem Pontifices, idipsum sentierunt
Episcopi de sanctitate Urbani I I .
His testimoniis, ut quisquis videt, demonstratur origo cultus
erga b. Urbanum I I , quod obiectum constituit huiusmodi disquisitionis. Et Adalferius Urbani coaetaneus , de eius sanctitate, tamquam de obiecto cultus, ita scripsit in Actis s. Nicolai Peregrini:
u cum R. Sedis secundus antistes forte sanctus gloriosissimus
n Urbanus, opere et doctrina praepotens, et eloquentiae fonte rer> dundans, Apostolorum et apostolicorum vestigia prosequens, ac
v pastorali cura intentus , ecclesiarum feliciter gubernaret regi>? mina. Evidentissime Adalferius verbis forte sanctus, nedum
Urbani sanctitatem, verum etiam cultum significare voluit. Parti-
222
RHEMEN.
cula enim dubitativa innuere videtur nedum singularem vitae integritatem, obiectum venerationis universalis, sed vitam quoque
iam beatificataci , obiectum religiosi cultus. Hinc Adalferius non
dubitavit utrum Urbani sanctitas digna esset veneratione, sed dubitavit an Ecclesiastica auctoritas eumdem declaravisset sanctum,
et cultu dignum.
D E CULTU B. URBA.NO II. PRAESTITO. Quum Urbanus I I ingenti
apud omnes potitus sit sanctitatis fama, ob suas praeclaras virtutes, et ob insignia portenta, quae pretiosum eius obitum illustrarunt , nil mirum si scriptores coaevi, tantum Pontificem reverentes , beati ac sancti titulo decoraverint : quod portendit signum
cultus iuxta Benedict. XIV de Sero. Dei beat, et canon. lib. 2.
cap. 23. n. 1. Praeter alios scriptores saeculi 11 et 12, Paschalis II gravissimum
reddidit testimonium vocans, ut vidimus, Urbanum virum sanctissimum. In historia belli sacri ab auctore conscripta , b. Urbani
coaeuo, idem Urbanus vocatur u Sanctus vero Papa Urbanus, eidem
s. Concilio Claromontensi praesidens, praecepit ut milites perge7> rent... n Berardus Casauriensis chronici auctor, Urbanum absolute sanctum nuncupat: u eodem tempore misericordia divina Eccle7> sia Romana bonum pastorem habebat, christianitatis amatorem et
7) fidei defensorem sanctum Urbanum. Haud vero posthabendum
est testimonium coaevi viri Domnizonis, qui huiusce Pontificis
presbyter , multarum quas narravit rerum testis fuit oculatus.
Hic inter Beatos Urbanum referens, eum praedicat u sanctis merito sociatus. n
Callixtus I I , Pontifex maximus, qui viginti tantum post annos
ab Urbani obitu ad Petri Cathedram ascendit, probe perspecta huius
antecessoris sui sanctitate , in abside Oratorii s. Nicolai Ecclesiae
Lateranensis, ipsum Urbanum I I , attributis sanctitatis decoratum
um aliis romanis Pontificibus depingi curavit. Inter praeclaros
hinc sanctitate Pontifices b. Urbanus II depictus in eo oratorio
apparebat, pontificali veste indutus , populo benedicens , cum mitra
in capite atque orbiculato diademate (1) circa caput, ad eiusque
latus nomen cum sancti titulo. Ideo merito dici posse videtur laudatam Domnizonis sententiam de cultu erga b. Urbanum in christianae artis monumenta innixam fuisse. Nam Callixtus II praedi(1) Orbiculatum diadema vocatur gumentum a Benedicto XIV de serv.
Sanctitatit et cultus ecclesiastici arDei beati/. I, 1. cap. 41. n, 20.
RHEMEN.
223
etam aediculam aedificari curavit peculiari R. Pontificis usui,

atque in ea inter b. Mariae Virginis et sanctorum imagines, aliae
Pontificum veluti illa Urbani I I , cum sanctitatis attributis ac
sancti titulo extitissent, sequitur necessario iis etiam cultum a
celebrantibus in ea aedicula Pontificibus exhibitum fuisse (1). Et
cultus iis Pontificibus exhibitus est a Callixti II successoribus usque
ad Anastasium IV; qui anno 1153 picturam Lateranensem restaurari iussit. Hic etiam, quasi validare vellet iudicium sui antecessoris Callixti, pingi voluit alia in parte, orans ad pedes B. M. Virginis. Huiusmodi factum Anastasii IV, iis quae exposuimus, alterum cultus argumentum affert ; eoquod easdem icones sanctitatis
attributis ac sancti titulo decoratas eo in Oratorio ipsemet servavit. Post Anastasium IV per ducentos continuos annos ab omnibus eius
successoribus, qui in eo Oratorio sacrum peregerunt, huiusmodi cultus
ratus habitus fuit. De hoc Oratorio quamplures scripsere doctissimi
viri; et in eodem pictura istaec, cum iis Pontificum iconibus, ceu ab
Anastasio IV instaurata fuerat, usque ad 18 saeculum pervenit.
Quanta huiusce monumenti auctoritas sit, ad cultum erga Urbanum II firmandum, evincitur ex Benedict. XIV lib. 2. cap. 2 0 . n. 8.
E t lib. 1 . cap. 4 1 . n . 2 0 , 2 1 , e t 2 2 . idem Pontifex, descripta veteri Lateranensi pictura, ait.... a ad partem autem dexteram s. Ni colai, imagines erant summorum Pontificum, hoc est sancti Urit bani II.... n Animadvertit idem auctor quod nec simplex sancti
denominatio , aut imago in loco sacro depicta , sufficiant ut quis
inter canonizatos recenseri queat, nisi sciente et approbante summo
Pontifice , cultus ad universam ecclesiam extensus vel definitivae
sententiae ab eodem prolatae fuerint de sanctitate et cultu praestando in universa Ecclesia. De Urbano II autem lib. 1 Cap. 41
n. 32 ait: a .... neque Callixtus II et Anastasius IV imagines eo
n modo depictas, et eo titulo decoratas in sacello collocassent, ne7) que eorum successores, praesertim vero ii, qui per ducentos conT) tinuos annos in eodem sacello et altari Sacra celebra vere, imagines
ipsas ibidem retineri passi fuissent, nisi in animo habuissent
n indulgendi et permittendi cultum in eorum honorem , qui per
imagines quidem ipsas exhibebatur.
Huius Pontificis auctoritati accedit aliud argumentum quoad
cultum Urbani I I ; et desumitur ex libro manuscripto, hodiedum in
(1) Ne putaretur tantum arbitrio
picturis posita fuisse sanctitatis et cultus
simbolum, Callixtus II. se pingi curarit

ad pedes b. Virginis.
224
RHEMEN.
regia bibliotheca Bruxellis asservato. In eo continetur calendarium

sanctorum, quibus cultus in monasterio Cavensi exhibebatur; et in
quo calendario, inter alios habetur u Die 29 Iulii d. b. Urbano II
Pont. maximo. Praeterea in multis Martyrologiis b. Urbani nomen et laudes commemorantur: et historici quamplures saeculi .14
15, ac 16 sanctitatem Urbani II attestantur.
Cum iam cultus erga Urbanum II ad aeram pervenisset qua
Constitutio Urbani VIII edita fuit, evidens est hunc cultum in ipsa
Pontificis declaratoria comprehensum fuisse a praeiudicare, scilicet,
in aliquo non vult neque intendit iis , qui per immemorabilem
temporis cursum, vel longissimi temporis scientia ac tolerantia
sedis Apostolicae vel Ordinarii coluntur (1). Cultus enim erga
Urbanum eo ipso..tempore floruit, quo per illius Pontificis decreta
cessare debuisset. Et re quidem vera aliae Urbani II imagines cum
sanctitatis attributis, aere celatae hoc tempore extiterunt, ac beati
titulus ei tributus fuit in pluribus operibus, Ordinariorum scientia
et tolerantia typis vulgatis.
In vetusto Breviario Benedictino in Archiepiscopali Rhemensi
bibliotheca asservato, cuius titulus iam non extat, beati titulo decoratur Urbanus in octava lectione Officii sancti Petri Episcopi.
Policastrensis et tertii Abbatis Cavensis. Quamplures docti viri
saeculi XVII qui de Urbano scripserunt, haud omiserunt umquam
nomen sancti. I t a ut, aliis reticitis, brevitatis gratia, clarus Abbas
Lucenti anno 1704 in suo opere Italia sacra a i t : neque nobis
n curae est quidquam exaggerare de antiquo cultu praefatorum
n Pontificum, ( inter quos Urbanus II ) quandoquidem constat de
v eodem ex probatissimis allegatis scriptoribus.
Ut autem probaretur cultus, et quidem immemorabilis erga
Urbanum I I , etiam G-allici scriptores saeculi 18, de Urbani sanctitate loquuti sunt. Et tot monumentis scriptoribusque gravis accedit Benedicti XIV auctoritas, qui loquens de b. Urbano II in opere
De serv. Dei beati/, lib. 1 c. 4 1 , n. 2 5 , ait: u huius gloriosa facta
n minime opus fore ducimus hic recensere, sed tantum indicasse fas
est, nomen eius in nonnullis Martyrologiis et sacris fastis beati
n titulo esse insignitum... n
(1) Ante Urbani VIII Decreta, s. Sedes in aliquibus Dei Servis, licet non
beatificatis, vel canonizatis, publici cultus actus toleravit, quia ait Bened.XIV:
u potissimum pro iis pugnabat antiqui-
n
n
tas, scientiaque ac patientia Ordinariorum intercesserat, vel cum fuerint

introducti... ex. publica atque constanti
fama sanctitatis aut miraculorum patratione; lib. II. cap. 9. n. 6.
RHEMEN.
225
Post Benedictum XIV alii sunt scriptores qui de beati Urbani

cultu testimonium perhibent; et in Cathedrali Ecclesia Terracinae,
ubi electus et adoratus fuit, manet adhuc imago, sub qua legitur
B. Urbanus II. In Ecclesia s. Mariae maioris Cavensis nomen
b. Urbani infantibus baptizandis imponitur ex traditionali fidelium
pietate. Et in Castellione supra Matronam, ubi Urbanus II ortum
habuit, vivax eius memoria usque in hodiernam diem superstitit, et
Sanctas passim ab incolis vocitatur. Anno 1866 Emus Card. Gousset,
accepta a Comite de Verdonnet donatione prioratus Binsonnensis ,
cuius b. Urbanus Prior fuisse fatetur, Rhemensi Archiepiscopatui
donavit. Anno autem 1875 solemne festum Castellione in honorem b. Urbani II celebratum est.
Hinc merito dici posse videtur , b. Urbanum iam antiquissimo
potitum fuisse cultu , tam ante aeram urbanianam , quam ea vertente, quam postmodum ad nos usque.
ANIMADVERSIONES PROMOTORIS FIDEI. Ominor, ait iste, et quidem
ex animo , ut tot laboribus , ac praestantium virorum coeptis secundus respondeat exitus; at graves difficultates dissimulare nequeo,
quae piis hisce votis contraire videntur. Et primo quoad actorum
formam , animadvertendum est quod plura in hoc processu occurrunt , quae plene non cohaerent cum iuris communis praescriptis.
Sic dubius est quis fuerit Notarius constitutus in Actuarium huius
processus. Plures personae autem, plura simul in hoc iudicio expleverunt officia. Sed haec officiorum in una eademque persona sive
unio, sive conversio omnino prohibetur decreto, anno 1870 lato, et
clausula irritante firmato : acta itaque ipsa nullitate laborant.
Ast ad cultus probationes digrediendum est, quarum praecipua
est illa celebris pictura , qua absidam Sacelli s. Nicolai Mirensis
Callistus II decoravit. Illud tamen in primis prae oculis habendum,
Panvinium primum verba fecisse anno 1562 de hac pictura ; nam
usque ad eumdem scriptorem nulla occurrit sive graphica, sive
historica memoria de hac ipsa pictura. Insuper Panvinius in suo
opere m. s. De Basilica, Baptisterio, et Patriarchio Lateranensi,
nullam sanctitatis notam tribuit Pontificibus in bsida depictis, vel
ab aliis tributam fuisse narrat. Nihilque obiicere iuvat, quod etiam
s. Gregorius VII in illa pictura caruerit aureola ac sancti elogio;
novum enim non est absque iis sanctitatis signis antiquas reperire
imagines summorum Pontificum, quamvis iis deinde cultus publicus
ecclesiasticus delatus fuerit. Ita in serie depicta olim in Basilica
Ostiensi neque aureola , neque sanctitatis titulo distinctae erant
Acta, Tom. XIV fase. X/.
16
226
RHEMEN.
imagines Urbani V et Eugenii I I I , quorum tamen immemorialis

cultus, paucis abhinc annis a Sede Apostolica recognitus fuit. Ac
licet daremus in Lateranensi pictura sex illis Pontificibus orbiculum fuisse appositum, nil proficeret. Nam videre est in musivis
operibus tam in Urbis Basilicis, quam Ravennae adhuc extantibus,
ubi nedum Romani Pontifices, at Imperatores , eorumque uxores
cum eo orbiculo apparent , quamvis nec sanctimoniae laude , nec
ecclesiastico cultu celebres.
Ceterum, quum ex Panvinio non constet utrum memoratae imagines RR. Pontificum sanctitatis signis decoratae essent, ex simplici
appositione eorumdem in Sacelli Absida, verus ac proprius ecclesiasticus cultus a Sede Apostolica iis Pontificibus indultus inferri nequit.
Qui enim calleat "christianam iconographiam, is plane novit, non cultus gratia, sed aliis etiam de causis Romanos Pontifices in Basilicarum
Urbis bsida apponi consuevisse , nedum genuflexus et quadrato
nimbo ornatos , sed etiam erectos , ac librum manibus gestantes ,
pari nempe ratione qua in s. Nicolai Sacello sex illi Pontifices depicti fuerant. Sufficiat consulere Ciampini opus Vetera munimenta
cap. 14 pag. 1 0 5 u de ecclesia s. Agnetis extra moenia
picturis illustrata musivis anno 623 ad dexteram eiusdem virginis
(Agnetis) stat Pontifex Honorius qui ecclesiam restauravit. . . .
ideo illius exemplar in inanibus tenet. In sinistra alius Pontifex....
Ubi'unique manu gustat; quare iudico imaginem hanc Simmacum
summum Pontificem , dicti Honorii antecessorem, ac eiusdem
Ecclesiae etiam restauratorcm demonstrare.
Ab aliis afferendis abstinemus monumentis, cum satis appareat
RR. Pontifices , etsi demortuos , in ipsa bsida effingi consuevisse
erectos , et vel nullo nimbo , vel orbiculato etiam ornatos , alia
prorsus de causa, quam verae ac propriae dictae venerationis, nimirum grati animi et memoriae ergo. Cur itaque idipsum exequi
non licuerit Callixto II in Lateranensi Sacello, ob memoriam eorum
quae in acerrima inter Pontificatum et imperium lucta summi
illi Antistites passi fuerant? Hanc fuisse Callixti mentem Panvinius autumat: et eius auctoritas haud desumit vim potiorem a
Severano, aut a Cardinali Rasponio; quum duo hi auctores picturam non viderint prouti eam referunt , sed ad fidem Panvinii descripserint; nam eorumdem tempore, picturae facies immutata fuerat. Et ideo iidem auctores nonnisi Panvinium secuti asserere
potuerunt Cadlixtum I I , eos inter Pontifices Urbanum II recensuisse.
Mutatio huius picturae sic accidit: nempe quum s. Pius V anno 1.570
RHEMEN.
227
concessisset Poenitentiariorum collegio s. Nicolai Sacellum, hi sacras imagines coloribus refricarunt, et ita quidem ut Urbano II
s. Caelestinum suffecerint. Itaque Panvinio non est detrectanda
fides cum asserit sua aetate Urbani II imaginem in bsida Lateranensi extitisse, at non ideo putandum, ob auctoritatem Severani
et Rasponii, Callixtum II orbicularia diademata ac sancti elogium
illi atque aliis apposuisse. Diximus enim hos duos auctores scripsisse auctoritati Panvinii innixos.
Pictura ergo Lateranensis semel immutata , ita mansit diutissime , ac manebat adhuc anno 1638. Caietanus tamen quum videret immutatos duorum vel trium Pontificum sanctitatis titulos, hos
ex lamina aerea , quam seorsim incidendam curavit , confecit ac
pristinae integritati restituit. Qua agendi ratione Caietanus in
censuram Erasmi G-attulae incidit, qui in sua historia Abbatiae
Cassinensis ait : nomina quidem Pontificum restituere poterat
Caietanus ex Panvinio , non sanctitatis titulum , cuius ipse non
meminit, n Hinc ex continuis immutationibus eiusdem picturae
colligere est, quam infirma sint argumenta pro immemorabili cultu
exinde deducta. Nam imprimis haud constat a Callixto II vel
Anastasio IV eas imagines ut colerentur fuisse in bsida appositas , vel cum monilibus et ornamentis sanctitatis depictas , neque
sequentes Pontifices easdem coluiss. Quod autem attinet centenariam aeram , ea decurrente , non semel , sed bis ac ter picturae
status immutatus fuit , nomenque Urbani II deletum , ac nonnisi
prope annum 1718 restitutum. Ergo eius maxime temporis deficit
probatio, quod, iuxta Urbani V I I I decreta, praecipue attendi debet.
Dolendum quidem est in tanta mutationum vicissitudine nulla
vel superesse vel inveniri adhuc potuisse huius picturae ectypa, eo
tempore efficta , quo nullam adhuc immutationem passa fuerat.
Hisce deficientibus, tuto sciri nequit an imagines illae revera nimbo
et sancti elogio decorarentur, prouti coniecturis tantum innixi nonnulli scriptores tradunt. In horum defectu , a Caietano profertur
tantum exemplum aere caelatura anno 1636, quo nempe pictura
iamdiu immutata fuerat.
Quid autem dicendum erit de alio eiusdem picturae ectypo, quod
suo operi attexuit Benedictus XIV? Eatetur ipsemet Pontifex hoc
exemplatum fuisse u adhibito chalcographorum et antiquarioram
labore , qui illud antequam dirueretur pluries delinearunt. n
Ergo, nisi hosce calchographos usque a Panvinii aetate vixisse dixeris, ita picturam delinearunt, prouti viderant post annum 1698,
228
RHEMEN.
ea nempe epocha, qua in pristinam, ceu putarunt, formam restituta

fuit. Ideo ipse Pontifex in tertia sui operis editione anni 174:7
animadvertit, picturam a se memoratam non ita amussim antiquae
respondere. Idcirco ibidem scribit u utile indicavimus eam (picturam)
diligentius describere, quod eo magis necessarium visum est, quod
pictura prout antiquitas, non exacte usquequaque expressa est .
Dissimulandum haud est Lambertinium cum primo opus suum
de canonizatione ederet , putasse ex ea Lateranensi pictura colligi
posse immemorialem cultum in determinato loco summis illis Pontificibus concessum, fatetur tamen se auctoritatem Caietani secutum
idipsum scribere; ac licet postea ad Summum Pontificatum evectus
eas RR. Pontificum imagines instaurasset, diserte declaravit , se
id tantum fecisse"" u ne antiquarum sacrarum imaginum memoria
perirei, n Neque hac declaratione contentus, rei difficultate permotus , in memorata tertia operis editione hoc iudicium ipsum adeo
temperavit, ut eam ex Grimaldio descriptionem , pro genuina habuerit , in qua nulla Gelasii , Paschalis et Urbani II apparent
nomina.
Insuper haud omitti debet quod anno 1718 Cresciinbenius obtinere nequiverit cultus Confirmationem pro Gelasio I I , innixus eidem
argumento, nempe picturae Lateranensi. Ac profecto si Callixtus II
aut Benedictus XIV per illam picturae appositionem atque instaurationem cultum publicum ecclesiasticum in determinato loco indulgere intellexissent , fieri ne poterat ut eius extensio , saltem a
Romano Clero numquam per tot saecula expetita , aut obtenta
fuisset , prouti factum novimus pro Gregorio X, Benedicto X I ,
Urbano V et Eugenio I I I , vix ac patuit in aliquo determinato loco
cultum ecclesiasticum iis Pontificibus exhiberi?
Cum ita se habeant quae ad Lateranensem picturam pertinent,
ab expendendis aliis documentis ecclesiastici cultus abstinere omnino
possem , ait Fidei Promotor. Nam ipsi qui cultus confirmationem
promovent, haud dissimulant, eo monumento praecipue , imo fere
unico, cultus probationem niti. Pariter haud oportere reliqua perpendere monumenta a iudiciali sententia memorata. Quod attinet
scriptorum elogia, quibus Urbanus II beatissimus seu beatissimus
vir ac sanctae memoriae appellatur: nec non effusam populi devotionem, meminisse iuverit haec ad probandum publicum cultum erga
RR. Pontifices idonea non esse , cum pro Romanis Pontificibus ,
recens defunctis, illae appellationes, atque venerationis significationes a populo indiscriminatim adhiberi consuevissent. Felicia quidem
RHEMEN.
229
tempora et fidei plena, quibus populo ea persuasio insederat, prout

in tertia Romana Synodo legitur u quod R. Pontifex , si canonice fuerit ordinatus, meritis b. Petri indubitanter efficitur sanctus, testante s. Ennodio Papiensi Episcopo, ac multis ss. Patribus faventibus , sicut in Decretis b. Symmachi continetur.
Quae omnia dum pontificiam dignitatem , a civium Romanorum
fidem quam maxime illustrant, momentum tamen inde deductum
pro singulorum Pontificum sanctitate et cultu, quam maxime extenuant. Insuper optimae notae scriptores, inter quos Baronius haud
Urbanum appellant sanctum aut beatum.
Quoad imagines Urbani II animadvertere in primis est, eas iudiciali ritu haud fuisse recognitas et ad recentiorem epocham pertinere. Praestantes artis pictoriae tribuunt picturam Terracinensem
termino saeculi 17 aut initio 18. Episcopus vero Terracinensis testatur haud inibi exhiberi specialem cultum Urbano I I . Tres vero
imagines in rchicoenobio Cassinensi asservatae epocham certam
praeseferunt ; et iuxta peritos prima confecta fuit anno 1677, secunda anno 1706 et tertia anno 1700. Imagines aere cusae vel
ad Urbani V I I I aeram minime pertinent, vel ad rem proprie non
faciunt. Nam animadvertit Pignattellus Consult. 24A u iudicium
publici cultus ecclesiastici ab iis tantum imaginibus desumi potest,
quae in publicis locis pictae reperiantur. Itaque, conclusit fidei
Promotor , neque praescriptio , neque possessio legitime probata
dici valet.
Quoad cultum observandum venit quod accidit Castellione; idest
ad haec usque tempora nullus quidem cultus publicus ei (Urbano II)
exhibebatur , ceu ipse causae postulator non invitus fassus est.
At capta occasione , qua Ecclesia Prioratus Binsonnensis restituta
fuit, extemplo publicus cultus Urbano II adhiberi coeptus est ; et
anno 1877 locum habuit benedictio statuae eiusdem, Pontificis in
Ecclesia Binsonnensi. Quae recentissimae cultus significationes longe
absunt ut causae suffragentur.
RESPONSIO AD ANIMADVERSIONES PROMOTORIS FIDEI.Quum refutavisset.
censoris obiectiones quoad processus formam, ad cultus probationes

digressus est advocatus.Tam loquutus sum, ait iste, in informatione
quanta sanctitatis fama propter heroicas suas virtutes, ac res praeclare gestas Summus hic Pontifex potitus sit: coaeva de eiusdem
pretioso obitu testimonia exhibui , ingentem populi concursum ad
sepulchrum, devotionis causa, in Vaticana Basilica significavi.
Miracula pariter eiusdem b. Urbani intercessione patrata ostendi,
230
RHEMEN.
de quibus coaevi gravissimique viri fidem perhibuere. Nil itaquemirum si eximiae Urbani virtutes, pretiosa eius mors, quae revelata etiam fuit, ac prodigia ipsius ope exinde subsequuta, maximam
sanctitatis opinionem in fidelium cordibus genuerint.
Ex huiusmodi origine nobilissima veneratio erga Urbanum II
incoepit, praecipue in ordine Benedictino. Et compertum est ex
antiquis instrumentis ab immemorabili constructam fuisse Aediculam in loco, ubi b. Urbanus super petram paullum sedisse fertur,
cum ad Cathedralem Basilicam ssmae Trinitatis Cavae anno 1092
consecrandam venisset. Ab immemorabili pariter constat quamplures Monachos consuevisse die suae monasticae professionis usurpare nomen Urbani I I , in venerationem eiusdem Pontificis.
Eius in Pontificatu successor Paschalis I I , de Urbani sanctitate
scripsit: u Urbani Papae doctrina et vita quam sancta, quam
grata Deo extitit, exitus profecto melius approbat, et ipsa totius
Ecclesiae protestatur tristitia. Nedum in Ordine Benedictino ,.
sed etiam in Urbe Urbanus II ecclesiastico cultu potitus est. Etenim
Callixtus II circa annum 1124 celebri aedificato in Lateranensibus
aedibus sacello , in eius bsida pingi iussit Urbanum II et alios
quinque Pontifices suos immediatos praedecessores, qui cum Enrico
Imperatore pro tuendis Ecclesiae iuribus decertaverant. Benedictus XIV lib. 1. cap. 41 ostendit, istos Pontifices, propter eorum
insignes virtutes ac supernaturalia signa, sanctitatis opinione gavisos fuisse. Penes aulas pontificias mos invaluit, ceu eruitur etiam,
ex continuatione Libri Pontificalis saeculi XI et X I I , ut aliquas
formulas sequerentur scriptores in actu descriptionis obitus Pontificum. Ac praecipue confessoris titulum iis solummodo insignioribus
Pontificibus tributum fuisse constat, qui in Romana Curia publico
atque ecclesiastico cultu fruebantur. Ast Petrus Pisanus de Urbano II scripsit
u qui Christi confessor et bonus Christi
athleta apud s. Nicolaum in carcere.... animam Deo reddidit, n
Quod additamentum u boni Christi athleta arripuit scriptor ex
antiquissimo libro pontificali in vita Pontificis Nicolai I. Hae
formulae adhibitae a scriptoribus cum speciali discretione fuerunt*,
ideoque in vita Callixti I I , licet celeberrimus fuerit Pontifex, ad
diem eius mortis scriptum fuit u obdormivit in Domino, defunctus
in pace. De Innocentio II scriptum reperitur defunctus est
Insuper scriptor vitae Urbani II fuit Petrus Pisanus, ad dignitatem cardinalitiam a Paschali II evectus; qui probe scivit quantae
auctoritatis esset titulus Confessoris cum additamento boni Christi
RHEMEN.
231
athletae. Hoc autem testimonium Petri Pisani authenticum habetur; quia biographiae Praecessorum Paschalis II in pontificali libro
conscriptae, habitae sunt tamquam exaratae non solum iussu , sed
inspirante praedicto Pontifice. Qui Pontifex Paschalis II de pretioso
obitu Urbani I I , ac de glorioso eius sepulchro, prodigiis illustrato,
insigne testimonium perhibuit.
Expositis hisce historicis factis circa opinionem sanctitatis, redit advocatus ad monumentum huius cultus a Callixto II in Lateranensi Basilica extructum. A Promotore Fidei factum hoc negari
nequivit, ait defensor, sed ab eodem animadversum fuit, Panvinium,
qui primus de hac pictura Lateranensi loquutus est, nullam illis
Pontificibus tribuisse notam sanctitatis. Esto quidem Panvinium
tacuisse ; ast eius silentium haberi nequit tamquam argumentum
positivum. Nam Panvinius summariam fecit descriptionem de pictura illa ; ita ut ne verbum quidem fecerit de superiore parte picturae et reticuit etiam, quae suo tempore legebatur, vetustissimam
inscriptionem. Dices ne eam non extitisse? Minime gentium: cum
ipsam non multo post Grimaldus in medium protulerit, vetustissimamque iudicaverit. Nil mirum igitur si adiunctum illud de orbicalari nimbo Panvinius omiserit, quod ceteroquin retulit Grimaldus, licet suo tempore mutata essent nonnulla Pontificum nomina,
ob antiquitatem exesa, minime vero eorum imagines. Pontifices in
bsida Sacelli depicti sunt, ex Panvinio, Alexander II,Gregorius V I I ,
Victor I I I , Urbanus I I , Paschalis I I , Gelasius IL Hisce imaginibus
adiunxit Callixtus II imagines ss. Leonis Magni et Gregorii Magni.
In testudine absidis vero erat imago Deiparae Virginis cum filio,
duo Angeli, s. Silvester Papa, et s. Anastasius Papa.
Etiamsi per hypothesim sex priores memorati Pontifices non
habuissent nimbum orbicularem, et sancti titulum, tamen iusta
Benedictum XIV, ex quo relatae fuerint imagines eorumdem inter
alias sanctorum imagines a Callixto II Pontifice , id cultus argumentum portendit. Nam facto Pontificis Maximi imagines illae inter
alias sanctorum expositae sunt, ut cultum obtinerent. Allata autem
a Promotore fidei exempla, quae ex Ciampini opere desumpsit, de
imaginibus nempe Pontificum cum orbiculari nimbo in absidibus
ecclesiarum s. Venantii, s. Agnetis, et s. Laurentii, falsa s u n t ,
ex dissertatione Equitis Ioannis Baptistae De Rossi, ad hoc exarata. Namque in bsida Ecclesiarum numquam cum sanctitatis
attributis Pontifices, Reges, aliique viri, non sancti, picti fuere.
Quod autem ignorantia Poenitentiariorum, ut alibi dictum fuit,
232
RHEMEN.
nomen alicuius ex sex Pontificibus immutatum fuerit; parum interest dum superior pars imaginum intacta remanserit. Constat enim
nomen sex Pontificum excriptum fuisse sub pedibus eorumdem imaginum, quae iniuria temporum exesae a genibus ad pedes, integrae
tamen permanserunt in parte superiori. Attamen notandum est
quod si s. archeologiae imperiti, ignorantes quinam essent ii Pontifices, aliorum Pontificum nomina suffecerint, utique vero sanctorum. Et quanam de causa? quia superior eorum pars, quae intacta
permansit, sanctitatis signa, orbiculatum nempe diadema praeseferebat. Ita loco nominis Urbani II illud s. Caelestini Papae posuerunt; quia ignorantes quis esset ille depictus Pontifex, alterum
sanctum Pontificem suffecerunt, cum imago illa sanctitatis attributis decorata appareret. Ipse Grimaldius, a promotore Eidei allatus, describens, paulo post Panvinium, eas Pontificum imagines,
licet mutatis tribus nominibus , de orbiculari diademate circa caput singularum verba apertissime fecit. His accedit testimonium
Ioannis Severani anni 1638 et Cardinalis Rasponi, qui lateranensem
tabulam describentes, genuinas Pontificum imagines, quas Panvinius
retulit, nominarunt. Nec posthabendum est testimonium Caietani
anni 1638, Papebrochii anni 1685, Lucenti anni 1704, Muratori 1723,
Gattulae 1733. Isti enim edentes picturam Lateranensem aere caelatam cum iisdem Pontificum imaginibus a Panvinio descriptis, et
sanctitatis attributis decoratis, expresse declaraverunt, se mutationem factam haud ignorasse, sed protestar i voluisse contra manus
inscias, quae venerandam antiquitatem sus deque verterant.
De alia lateranensis picturae mutatione vix est loquendum; cum
pariter alia sanctorum Pontificum nomina suffecta fuerint , superiori imaginum parte minime mutata. Sed brevis haec fuit mutatio ; quia ante annum 1718, sciente et approbante Clemente XI
nomina restituta fuerunt. Neque tertia obest immutatio, quum iam
probatum fuerit usque ab anno 1561, Panvinium, in lateranensi tabula,
legisse nomen Urbani I I .
In ectypo picturae lateranensis quod suo operi attexuit Benedictus XIV fassus est Pontifex ille Urbanum I I , utpote depictum cum
sanctitatis attributis, ecclesiastico cultu potitum fuisse LO. 1: cap. 41
n. 32. Reparatio autem Sacelli Lateranensis, ceu legitur in inscriptione
relata in tertia operis editione Benedicti XIV, minime facta fuit
ne antiquarum sacrarum imaginum memoria perirei, sed etiam
ut vetustissima cultus decessoribus suis iamdiu exhibiti monimenta religiose servari curaret. Pariter idem Pontifex cum in
RHEMEN.
233
tertia sui operis editione animadvertit, picturam, a se memoratam,

non ita amussim antiquae respondere, haud ita loquutus est eo
sensu quo aliquid essentiale additum vel ademptum in ea fuerit ;
sed dicere intellexit de repraesentatione figurarum plus, vel minus
vicinarum, inter se.
Ideo quaestionem non fecit de signis sanctitatis, quia Grimaldi
(quem sequitur Bened. XIV) post Panvinium describens picturam
illam , affirmavit imagines Pontificum praesetulisse diadema orbiculatum et sancti titulum. Neque pro genuina habuit Bened. XIV
descriptionem Grimaldi, in qua nulla Gelasii, Paschalis, et Urbani II apparent nomina; sed eamdem pro genuina habuit, eo sensu,
quatenus ille fideliter varias personarum, atque ornamentorum dispositiones descripsit. Quocirca in sua tertia editione textum primum servavit integrum; et numquam cogitavit pro genuinis hahere
eorum Pontificum nomina quae Grimaldus descripsit, quando iam
Poenitentiariorum ignorantia ea mutata erant. Alioquin Bened. XIV
tollere debebat quae scripserat ac picturam etiam reformare.
Ratio autem, qua Crescimbenius, innixus eidem picturae lateranensi haud obtinuerit cultus confirmationem Gelasii I I , est quia
petitio numquam praesentata fuit. Non quia, ait Bened. XIV
lib. 1, cap. 41, n. 30, de infelici exitu timeretur, sed ob alias
utique causas, omnino disparatas....
Clerus Romanus, ait Advocatus, haud obtinuit extensionem cultus Urbani I I , quia in praxi statutum est, nemine deprecante, cultus confirmationem haud concedi a s. Rituum Congregatione : ast
fiet quod nondum factum est.
Etiam Abbas Tosti loquens de origine cultus Urbano II redditi,
plurimi quidem facit picturam lateranensem,verum ah initio elucubrationis suae propriam cultus originem erga Pontificem illum, in heroicis eiusdem virtutibus, gestis, pretioso obitu, ac miraculis, subinde
patratis, invenit. Loquens de monumentis scriptis, quibus inniteret u r prima cultus origo, evidenter loqui voluit de eo pontificio diplomate , quo Urbanus sanctis sociatus fuisset ; quod iuxta eius
mentem , vel deperditum est , vel adhuc in archivio aliquo latet.
De aliis scriptis monumentis nullimode intelligere potuit quum
multa adsint.
Dolet autem Advocatus quod Promotor Fidei quamplures praeterierit scriptores qui Urbanum II sancti ac beati titulo absolute
decorarunt, primus inter quos Domnizo, illius Pontificis presbyter.
Inter scriptores saeculi X I I Bernardus Casauriensis , auctor chro-
234
RHEMEN.
ilici Urbanum absolute sanctum appellat. Saeculo XV sanctus vocatur a Philippo Bergomate ; item sanctus in chronica mundi
Lebaldi Schreyer. Saeculo XVI in opere Ioannis Stelle veneti Sacerdotis sanctus appellatur. Huiusmodi elogia cultus documenta
portendunt ex Bened. XIV. Intra aeram Urbanianam quoque alii
scriptores aeque sancti titulum in suis operibus, scientia et tolerantia Ordinariorum, typis vulgatis, ei absolute tribuerunt.
Quatenus quae huc usque exposuimus haud sufficerent, tamen
probatio cultus erga b. Urbanum II in aera ab Urbano V I I I statuta omnino adesset. Graviora siquidem documenta sive ante sive
ea decurrente nobilissima haec causa suppeditat. Ante centenariam
anno 1527 adest calendarium Ordinis s. Benedicti, in quo legitur:
Die 29 Iulii s. Urbani Papae secundi. .. Ergo urbanus II ante
aeram Urbanianam colebatur ut sanctus eiusque nomen sancti elogio in calendario inscriptum erat. Ea est vis documenti huius, ut
ipse Fidei Promotor omnino tacere censuerit. In catalogo sanctorum Monasterii Cavensis ab Alexandro Rodulpho Abbate anno 1582
confecto, reperitur etiam nomen Urbani I I : neque constat de desuetudine horum festorum. Anno autem 1616 maius Templum aedificari Cavae coepit, ubi aedicula ab immemorabili constructa fuerat.
Hinc absurdum videtur dicere, festum quod antea in Cavensi Monasterio celebrabatur exolevisse. Fatendum quidem est aut perversitate temporum, aut Abbatum negligentia aliquando cessasse
festivitates illas, quae in vetusto Cavensi calendario adnotabantur;
sed hoc evenisse saeculo 18 exeunte.
Pro aera Urbaniana evincenda notamus anno 1595 nomen et laudes commemorari in Martyrologio Arnoldi Vionis et in altero edito
anno 1629. Insuper hac aera pictae fuere imagines cum Sanctitatis
attributis ac statuae sculptae.
Tandem conclusit orator, Urbanum II esse in possessione cultus, iuxta decretum Urbani V I I I . Nam ante hoc decretum s. Sedes
toleravit publici cultus actus in aliquibus Dei servis , licet non
beatificatis, vel canonizatis. Quia , ut ait Bened. XIV, lib. 2
cap. 9 n. 6 u potissimum pro iis pugnabat antiquitas, scientiaque ac patientia Ordinariorum intercessemi, vel cum fuerint introducti .... ex publica atque constanti fama sanctitatis
aut miraculorum patrat ione. Ex hisce profecto causis tolerantia
cultus erga b. Urbanum II repetenda est. Urbanus V I I I cum publici cultus exhibitionem iis prohibuerit, qui beatificati aut canonizati non fuerant, eos excepit qui sive per communem Eccle-
RHEMEN.
235
siae consensum , sive per ss. Patrum scripta , sive per immemorabilem temporis cursum vel longissimi temporis scientia ac tolerantia Sedis Apostolicae colebantur. Ast cultus erga b. Urbanum II
nedum hoc tempore haud prohibitus est , sed maxime floruit. Et
ideo liquet huiusmodi cultum in ea praefati Urbani V I I I declaratoria omnino comprehensum fuisse, qua dicitur: u praeiudicare non
vult neque intendit iis, qui per immemorabilem temporis cursum,
scientia et tolerantia Sedis Apostolicae vel Ordinarii coluntur, n
DECRETUM
Spole tana- Canonizationis Beatae Clarae a Cruce de Montefalco
Monialis Ordinis Eremitarum Sancti Augustini
SUPER DUBIO
a An, et de quibus Miraculis constet in casu

et ad effectum de quo agitur f
Beata Clara a Cruce ex Falcoduno Monialis Ordinis Eremitarum
sancti Augustini omnium virtutum cumulata meritis, pretiosam
mortem obivit XVI Kalendas Septembris anno reparatae salutis
MCCCVIII, aetatis suae circiter quadragesimo. Ut ipsius nomen
praenuntiat, a primo rationis diluculo Crucis amore vehementer
capta, Christi Passionem intento et ferventiori quotidie animi affectu meditata est; ideoque caelestibus eam charismatibus Deus viventem ditavit, mortuam vero pluribus illustravit miraculis. Statim ideo ab eius decessu beatam Claram fideles venerari coeperunt,
ac Spoletanus Antistes suum esse .duxit de eius vita et virtutibus
inquirere. Plurimi interea Ecclesiae Praesules, Municipia et Populi,
instantibus postulationibus, Summum Pontificem Ioannem X X I I
deprecati sunt, ut beatae Monialis sanctitatis praestantiam solemni
decreto declararet. Tanto votorum praeconio Summus Pontifex libentissime favens, iuxta temporis illius disciplinam primo quidem
236
DECRETUM
Apostolicam Inquisitionem de vita, virtutibus et prodigiis b. Clarae semel atque iterum iussit institui, et deinde tribus s. Romanae Ecclesiae Cardinalibus, ac peritissimus viris examinandam demandavit. Anno itaque fere decimo octavo a Beatae obitu Relatio
apostolicae inquisitionis a Rmis Cardinalibus accuratissime elucubrata fuit, ex qua apertissime patebat Servam Dei in christianae
perfectionis exercitio excelluisse, eiusdem sanctitatem copioso et constanti miraculorum testimonio a Deo confirmari. Quae Relatio, ut
fide digni testantur historici, in Consistorio coram Ioanne X X I I
lecta fuit, idemque Summas Pontifex in eo erat ut beatam Claram
inter alios accenseret Sanctos, quos ad altarium honores iam evexerat, nisi Ecclesiae pax gravi tunc schismate turbata fuisset. Temporis autem progressu, ex publica sanctitatis fama, qua b. Clara
celebrabatur, superno prodigiorum argumento confirmata, Apostolica Sedes non solum cultum eius formiter probavit et auxit, sed
annuit etiam ut nomen in Martyrologio inscriberetur, una cum
nota mirabilium signorum Dominicae Passionis, eius adhuc extantium in corde. Hac nostra demum aetate actum cum esset de reassumptione Causae b. Clarae, sacrae Rituum Congregationis votum
sa. me. Pius Papa IX Idibus Septembris anno MDCCCL confirmavit, decernens: Ita constare de virtutibus s. Clarae, ut procedi
possit ad ulteriora, nimirum ad eins Canonizationem, duobus
tantum Miraculis de more probatis.
Hoc itaque attento approbationis virtutum Decreto, nec non ingenti sanctimoniae fama, et perenni prodigiorum splendore, quae in
corde beatae Clarae dudum admirantur, Sanctissimus Dominus Noster Leo Papa X I I I congruum, rationi esse duxit, ut, iuxta recentiora exempla, ad illius Canonizationem deveniretur, quatenus de
miraculorum veritate constaret, ex iis quae iamdiu ad eumdem effectum ex Apostolica Inquisitione ad Consistorium deducta fuere.
Et ita iudicium tam faustis auspiciis coram Ioanne XXII institutum, suprema absolveretur sententia, ac beata Clara inter Sanctas
tandem recenseri posset Virgines , quibus Ecclesia gloriatur. Eo
praesertim quod potissima virtutum vitaeque eius praestantia satis
superque ex ferventissimo assiduoque Crucis et Passionis Iesu Christi
amore enituerit. Haec siquidem humanae redemptionis mysteria tam
intento, et compatienti animo contemplata iugiter ipsa fuit, ut dignatus sit Deus, novo prorsus portento, ut Dominicae Passionis
instrumentorum formae, quae tandiu infixae Beatae fuerant in mente, eius impressae atque insculptae apparerent in corde. Quo sane
DECRETUM
237
visibili testimonio et miraculi longa perennitate, Christi Passionis

memoria intuentium animis mirifice commendatur. Auspicari proinde licet, hac nostra aetate, qua Crucis amor in Christiana societate admodum languescit, et multi sunt Crucis Christi inimici, ut
Apostolus querebatur, quorum Deus venter est, et gloria in confusione, divino contigisse n u t u , ut ad supremos altarium honores
haec Virgo, Cruci et Dominicae Passionis devotissima, extollentur,
cuius vitae exemplo, et suffragiis tam in Christianorum animis,
quam in moribus, vitaeque consuetudine Crucis dilectio et studium
revivisceret. Haec profecto omnia Sanctissimus Dominus Noster animo reputans, Decreto VI Kalendas Maii vertentis anni speciali sacrae Rituum Congregationi examen et iudicium commisit miraculorum, quae, Beata intercedente, patrata referebantur in praefata
Apostolica Inquisitione. Interea, ipsius quodammodo patrocinio, reperta praeter spem fuere authentica acta Relationis praedictae inquisitionis super virtutibus et miraculis Servae Dei, ex quorum
copioso numero Cardinales Relatores triginta quinque minutissimis
cum adiunctis in sua enarratione olim recensuerant.
In Congregatione itaque particulari hoc anno in Vaticano habita I I I Kalendas Augusti, iuxta praefatum Decretum, Rmus Cardinalis Thomas Maria Martinelli Causae Relator dubium proposuit:
u An, et de quibus Miraculis constet in casu et ad effectum de
quo agitur ? Et Sacra Congregatio ex triginta quinque Miraculis
hac in Causa propositis Summo Pontifici Ioanni XXII, sex, utpote
praestantiora, discussit et mature perpendit, ac de hisce singulis
suam aperuit affirmativam sententiam. Quam Sanctissimus Dominus
Noster die 11 Augusti a me infrascripto Secretario fideliter relatam, libentissime excepit. Verum antequam Votum huiusmodi confirmaret, in tam gravi negotio impiorandam esse edixit divini luminis gratiam.
Deo itaque inspirante, Sanctitas Sua hanc tandem designavit
diem, nempe Dominicam quartam decimam post Pentecosten, ut Decretoriam sententiam pronunciaret. Quare, oblata prius in privato
sacello salutari hostia, nobilissimam hanc Palatii Vaticani aulam
ingressus, ac solio assidens, ad se arcessivit Reverendissimum Cardinalem Camillum Di Pietro, Episcopum Ostien. et Veliternen. sacri
Collegii Decanum pro Reverendissimo Cardinali Dominico Bartolini
sacrae Rituum Congregationi Praefecto nunc Roma absente, ac Reverendissimum Cardinalem Thomam Mariam Martinelli Causae Relatorem, una cum R. P. Laurentio Salvati s. Fidei Promotore, et
238
DECRETUM
me infrascripto Secretario, iisdemque adstantibus, memoratae Congregationis sententiam confirmans, solemniter pronunciavit: Constaile de sex Miraculis, videlicet:
/. De repertis in corde Beatae Clarae prodigiosis signis mysteriorum Passionis Domini Nostri Iesu Christi in primo genere;
nec non de instantnea perfectaque sanatione:
VI. Cepti Speranza adolescentis a monstruoso varo pedum a
nativitate
contracto:
VII. Antonii Romanoni adolescentis ab inveterata turpi claudicatione, cum sinistri er ur is retractione, anchylosi, aliisque gravibus
synlomatibus:
XV. Florae Nicolai a completo et inveterato uteri prolapsu :
XIX. Pueri 'Lucarelli Iacometti a cancro oculorum, cum caecitate et enormi bulborum extra orbi tam prolapsorum devastatione :
XXIII. Chini Raynaldutii Clerici ab hernia inguinali dextera
inveterata :
Ideoque, attentis Decreto iam edito de approbatione virtutum,
ac ceteris omnibus in Causa iam rite actis, Tuto procedi posse
ad solemnem beatae Clarae a Cruce Canonizationem.
Huiusmodi autem Decretum publici iuris fieri, in sacrae Rituum
Congregationis acta referri, litterasque Apostolicas sub plumbo de
solemniis Canonizationis quandocumque celebrandis expediri mandavit tertio Idus Septembris anni MDCCCLXXXI.
Pro Emo et Rmo Dno
D. CARD. DOMINICO BARTOLINI S. R. C. Praefecto
Camillas Card. DI PIETRO

Episcopus Ost en. et Velit ernen.
Loco J$ Sigilli
Placidus Rulli S. R.
DECRETUM
C. Secretarius.
Die 8 Decem. 1881.

Ad honorem Sanctae et individuae T r i n i t a t i s , ad exaltationem Fidei Catholicae,
-et Christianae Religionis augmentum, auctoritate Domini Nostri Iesu Christi, Beatorum Apostolorum Petri et Pauli, ac de Venerabilium Fratrum Nostrorum Sanctae
Romanae Ecclesiae Cardinalium, Patriarcharum, Archiepiscoporum et Episcoporum,
in Urbe e x i s t e n t i u m consilio, Beatos Ioannem Baptistam de Rubeis, Laurentium
a Brundusio, Benedictum Iosephum Labre, Confessores, et Claram a Cruce V i r g i nem, Sanctos esse decernimus, et definimus ac Sanctorum Catalogo adscribimus:
Statuentes ab Ecclesia Universali illorum memoriam quolibet anno, nempe Ioannis
Baptistae, die v i g e s i m a tertia Maii, Laurentii, septima I u l i i , Benedicti Iosephi,
decima sexta A p r i l i s , inter Sanctos Confessores non Pontifices, Clarae die decima
octava Augusti, inter Sanctas Virgines pia devotione recoli debere. In Nomine
Patris, et F i l i i , et Spiritus Sanctis. Amen.
DIE V I I MARTII
239
IN FESTO
SANCTI
THOMAE
AQUINATIS
CONFESSORIS ET ECCLESIAE DOCTORIS

IN IL
NOCTURNO
Lectio iv.
Praeclarum Christiani orbis
decus et Ecclesiae lumen, beatissimus vir Thomas, Landulpho
Comite Aquinate et Theodora
Neapolitana, nobilibus parentibus
natus, futurae in Deiparam devotionis affectum adhuc infantulus ostendit. Nam chartulam ab
eo inventam, in qua salutatio
Angelica scripta erat, frustra
adnitente nutrice, compressa manu valide retinuit, et a Matre
per vim abreptam, ploratu et gestu repetiit, ac mox redditam deglutivit. Quintum annum agens,
monachis sancti Benedicti Cassinatibus custodiendus traditur.
Inde Neapolim studiorum causa
missus, iam adulescens Fratrum
Praedicatorum Ordinem suscepit.
Sed matre ac fratribus id indigne ferentibus, Lutetiam Parisiorum mittitur. Quem fratres,
in itinere per vim raptum, in
arcem castri sancti Ioannis perducunt: ubi varie exagitatus, ut
sanctum propositum mutaret, mulierem etiam, quae ad labefactandam eius constantiam introducta
fuerat, titione fugavit. Mox beatus iuvenis, flexis genibus antesignum Crucis orans, ibique somno
correptus, per quietem sentire
visus est sibi ab Angelis constringi lumbos : quo ex tempore omni
postea libidinis sensu caruit. Sororibus, quae, ut eum a pio consilio removerent, in castrum venerant, persuasit, ut, contemptis
curis saecularibus, ad exercitationem caelestis vitae se conferrent.

Lectio v.
Emissus e castro per fenestram, Neapolim reducitur : unde
Romam, postea Parisium a fratre
Ioanne Theutonico, Ordinis Praedicatorum generali Magistro, ductus, Alberto Magno doctore,
philosophiae ac theologiae operam
dedit. Viginti quinque annos natus, magister est appellatus, publiceque philosophos ac theologos
summa cum laude est interpretatus. Nunquam se lectioni aut
scriptioni dedit, nisi post orationem. In difficultatibus locorum
sacrae Scripturae, ad orationem
ieiunium adhibebat. Quin etiam
sodali suo fratri Reginaldo dicere solebat, quidquid sciret non
tam studio aut labore suo peperisse , quam divinitus traditum accepisse. Neapoli cum ad
imaginem Crucifixi vehementius
oraret, hanc vocem audivit : Bene
scripsisti de me, Thoma : quam
ergo mercedem accipies? Cui ille:
Non aliam, Domine, nisi teipsum.
Collationes Patrum assidue pervolutabat ; et nullum fuit scriptorum genus in quo non esset
diligentissime versatus. Scripta
eius et multitudine, et varietate,
et facilitate explicandi res difficiles adeo excellunt, ut uberrima
atque incorrupta illius doctrina,
cum revelatis veritatibus mire consentiens, aptissima sit ad omnium
temporum errores pervincendos.
240
OFFICIUM SANCTI THOMAE AQUINATIS
Lectio vi.
A Summo Pontifice Urbano
Quarto Romam vocatus, eius iussu ecclesiasticum lucubra vit officium in Corporis Christi solemnitate celebrandum ; oblatos vero
honores, et Neapolitanum Archiepiscopatum, etiam deferente Clemente Quarto, recusavit. A praedicatione divini verbi non desistebat; quod cum faceret per
octavam Paschae in Basilica sancti Petri, mulierem, quae eius
fimbriam tetigerat,.,, a fluxu sanguinis liberavit. Missus a beato
Gregorio Decimo ad Concilium
Lugdunense, in Monasterio Fossae Novae in morbum incidit,
ubi aegrotus Cantica Canticorum
explana vit. Ibidem obiit quinquag e n a r i o , anno salutis millesimo
ducentsimo septuagesimo quarto,
nonis Martii. Miraculis etiam
mortuus claruit ; quibus probatis,
a Ioanne Vigesimo secundo in

Sanctorum numerum relatus est,
anno millesimo tercentesimo vigesimo tertio; traslato postea eius
corpore Tolosam, ex mandato
beati Urbani Quinti. Cum sanctis
angelicis spiritibus non minus
innocentia quam ingenio comparatus, doctoris Angelici nomen
iure est adeptus, eidem auctoritate sancti Pii Quinti confirmatum. Leo autem Decimus tertius,
libentissime excipiens postulationes et vota omnium pene Sacrorum Antistitum Orbis Catholici,
ad tot praecipue philosophicorum
systematum a veritate aberrantium luem propulsandam, ad incrementa scientiarum, et communem humani generis utilitatem,
Eum, ex Sacrorum Rituum Congregationis consulto, per Apostolicas litteras caelestem Patronum
Scholarum omnium Catholicarum
declaravit et instituit.
ADDENDA AD MARTYROLOGIUM ROMANUM
onis Martii
In elogio s. Thomae Aquinatis post verba scientiae illustris, addantur sequentia: Quem
Leo Decimus tertius Scholarum omnium Catholicarum caelestem Patronum declaravit.
URBIS ET ORBIS
Superiore anno Sanctissimus Dominus Noster Leo Papa XIII per Apostolicas
Literas in forma Brevis sub die 4 Augusti datas, quamplurium Dioecesium sacrorum Antistitum aliorumque Virorum scientia, pietate atque ecclesiastica dignitate eminentium votis obsecundans, ex Sacrorum Rituum Congregationis consulto
Angelicum Doctorem sanctum Thomam Aquinatem cunctis Catholicis Universitatibus studiorum, Academiis, Lyceis et Scholis peculiarem apud Deum dedit patronum. Quo autem huiusmodi solemnis actus in sacra quoque liturgia perennis
extaret memoria, Sanctissimus ideo Dominus Noster voluit ut tam in Lectionibus
historicis Breviarii quam in Martyrologio mentio de hoc fieret: quod Sacrorum Rituum Congregationi exequendum commisit. Bine ad mentem Sanctitatis Suae novae
Lectiones historicae necnon addenda ad elogium in Martyrologio elucubrata sunt,
quae a me infrascripto Cardinale Sacrae eidem Rituum Congregationi Praefecto
subsignata die exhibita, prouti huic praeiacent Decreto, idem Sanctissimus Dominus
suprema auctoritate sua approbavit, mandavitque ut ea ab universae Ecclesiae
Clero tum Saeculari tum Regulari, haud excluso Praedicatorum Ordine, in posterum recitari debeant, suppressis omnino Lectionibus secundi Nocturni in Officio
praefati Sancti Doctoris hucusque adhibitis. Contrariis non obstantibus quibuscumque. Die 14 Octobris 1881.
L i% S.
D. CAJRD. BARTOL1NIUS s. R. C. PRAEFECTUS.
PBO R. P. D. PLACIDO RALLI Secretario
Ioannes Can. Ponzi Substitutus.
241
Responsum SS. D. N. Leonis XIII allocutioni, quam coram Eodem

habuerunt Praesules Romam- conventi solemnis canonizationis
causa.
Venerabiles
Fratres
P e r i u c u n d u m s o l a t i u m , quod a c t a vobiscum solemnia

nuper Nobis a t t u l e r u n t , a u g e t u r ac prope c u m u l a t u r h o dierno d i e , cum et vos loco t a m frequentes i n t u e m u r ,
et sapienter g r a v i t e r q u e dicta c o n s i d e r a m u s , quibus est
huius frequentiae vestrae causa ratioque declarata. F i des enim et pietas e r g a Iesu Christi V i c a r i u m p e r m o v i t
u n u m q u e m q u e v e s t r u m : qui auspicia redeundi ad v e s t r a s
sedes t u n c optima fore censuistis, cum vestrae in Nos observantiae essent renovata testimonia. Qua in re nec d u b i u m divinae benignitatis vestigium, nec mediocris c u r a r u m
N o s t r a r u m consolatio inest. Nihil enim potest magis g r a t u m
o p t a t u m q u e contingere, q u a m u t singularum Ecclesiarum
Episcopi s u m m a a n i m o r u m concordia idem ac Nos v e l i n t ,
idemque s e n t i a n t , non officio solum et m u n e r e , sed e t i a m
gaudiorum et molestiarum v o l u n t a r i a communicatione N o biscum coniuncti. In hac quippe conspiratione et velut concentu a n i m o r u m expressa imago et forma perspicitur u n i t a t i s eius admirabilis ac plane divinae, ex qua fortitudinem
suam et robur ducit Ecclesia catholica, atque ipsas a d v e r s a r i o r u m mentes t u m invictae m a g n i t u d i n i s admiratione percellit.
H u i u s rei caussa, diviti in misericordia Deo et a g i m u s
g r a t i a s et h a b e m u s , exemploque Filii sui enixe p e t i m u s , ut
omnes quotquot sunt christiani perpetuo et constanter unum
sint
et sint consummati in unum; eodemque tempore
vobis, Venerabiles F r a t r e s , libenter profitemur g r a t u m a n i m u m et c a r i t a t e m N o s t r a m benevolam, quae eximio a m o r i
vestro p a r i t e r aequaliterque respondet.
A t q u e huius concordiae, quam diximus, n u n c est et N o bis necessitas maior, quod qui r e m c h r i s t i a n a m g e r u n t , iis
m a x i m e sunt difficultates superandae , vehementesque p e r ferendi dolores. Audacius enim et licentius, quam fortasse
Atta, Tom. XIV fase. OLII.
16
242
RESPONSUM
alias u n q u a m a e t a t e hac nostra cum Ecclesia C h r i s t i , cum

Deo ipso exercentur inimicitiae : a r d e n t omnia sacrilego et
detestabili bello, cuius acerbior in h a n c | S e d e m Apostolicam
est modo vis et fiamma conversa. Quod a u t e m intolerabile
est, ea o p p u g n a t u r auctoritas divinitus i n s t i t u t a , quae spem
salutis in praesenti r e r u m discrimine praecipuam et explor a t a m afferret. R e v e r a si quid est, quod possit indmitas
h o m i n u m cupiditates compescere, si quid effrenatam insolentia m u l t i t u d i n e m in officio continere, id m a x i m e Ecclesia
catholica v i r t u t e sua, et doctrina, et legibus potest. Neque
minor est s t u l t i t i a a u t t e m e r i t a s i n s e c t a n t i u m hostili odio
Pontificatum R o m a n u m , quem, si nihil aliud, at certe r e s
ab eo gestae et collata in omnes gentes beneficia t u e r i d e berent. Atque u t i n a m gens italica prae ceteris intelligat
quidquid operae in R o m a n i Pontificis l i b e r t a t e iuribusque
vindicandis collocatur, non in periculum, ut saepe diximus,
sed in m a n s u r a m prosperitatem m a g n i t u d i n e m q u e italici n o minis r e d u n d a r e .
Interea, Venerabiles F r a t r e s ad nos quod a t t i n e t , p r o positum constanter habeamus t a m q u a m finem, officium i n sistere, et communi h o m i n u m , vel inimicorum, saluti diligentissime servire. E r u d i t i enim sumus disciplina et exemplis
principis P a s t o r u m Iesu C h r i s t i , qui cum sibi m a l e dicer e t u r , non male dicebat, m u n d u m q u e divinitus sanavit i n v i t u m ac r e p u g n a n t e m . Nos pari modo necesse est ut nosmetipsos incolumitati populorum devoveamus, et quanto in
nos vehementius homines i n v e h u n t u r t a n t o illos fortius diligere, et Deo auspice et adiutore, liberare contendamus.
Ceterum, in t a n t a r e r u m ac t e m p o r u m conversione, p e r opportunam Nobis et Ecclesiae u n i v e r s a e opem confidimus
allaturos viros sanctissimos, quibus coelestes honores superioribus diebus decernendos c u r a v i m u s . H a c freti iucundissima
spe, vobis omnibus, Venerabiles F r a t r e s , et populis fidei
v i g i l a n t i aeque vestrae commissis, bonorum coelestium a u spicem et praecipuae benevolentiae Nostrae t e s t e m , Apostolicam benedictionem p e r a m a n t e r in Domino i m p e r t i m u r .
243
PII
Die 29
Ianuarii
RELICTI
1881.
COMPENDIUM FACTI. Onuphrius Soriente e x t r e m a s tabulas

condidit die 5 Septembris 1656, atque i n t e r pia l e g a t a , p l u ribus Ecclesiis relicta, recensendum est illud p e r a c t u m favore
Cappellae s. M a r i a e G r a t i a r u m , sitae in loco Casalis Cicalensium Dioecesis N. de quo i t a in t e s t a m e n t o : relinquo
Cappellae s. M a r i a e G r a t i a r u m modia quatuor cum dimidio
t e r r e n i . . . cum onere in perpetuum, ut ex reditibus Cappellanus quotannis tot celebret Missas pro a n i m a m e a . . . . De v e niens postea ad designationem personae* pro praescriptorum
o n e r u m adimplemento, constituit t e s t a t o r : Missas, quae celebrari debebunt in Cappella s. Mariae G r a t i a r u m , celebrandas esse ab eo, qui primus ex Cicalensibus sacerdotalem a m plectatur statum.
Anno 1830 volvente, ad preces P a r o c h i s. Ioannis B a p t i s t a e ad C l y v u m , in cuius a m b i t u Cappella s. Mariae G r a t i a r u m sita i n v e n i t u r , adhuc vivente eiusmet R e c t o r e Dominico Cicalese, r e g i u m decretum prodiit, vi cuius istaec
Cappellania in P a r o e c i a m s. Ioannis transferebatur, adhibita
t a m e n cautione, ut plena t r a n s l a t i o fieret post rectoris m o r t e m . Clericus Gherardus e Casali Cicalensium originarius, cum
sacris ordinibus initiandus esset, atque titulo sacrae o r d i n a tionis destitutus m a n e r e t , r a t u s sibi ius esse fundum ab Oiiuphrio relictum possidendi, pro eiusdem r e l a x a t i o n e i n s t i t i t p e -
244
PII RELICTI
n e s e n u n c i a t u m P a r o c h u m . Hic pro titulo s. P a t r i m o n i i , edito

i n s t r u m e n t o die 24 Maii 1872, sollicitus fuit Gherardo a s signare super redditibus praedii, a Soriente l e g a t i , a n n u a s
libellas 3 6 3 cum onere persolvendi annuas Missas tercentum',
reservatis sibi (ceu refert Episcopus) libellis 8 2 6 cum onere
65 sacrificia quotannis l i t a n d i .
Istius Cappellaniae titulo ad sacra promotus, atque p r e sbyteratus ordinem consequutus, quum incassum integri fundi restitutionem a Parocho expostulavisset, Gherardus ad C u r i a m h a b u i t r e c u r s u m . Tempore i g i t u r s. Visitationis h a c
super quaestione partes auditae fuerunt, atque die 1 N o v e m bris 1879 ipse P r a e s u l quaestionem d i r e m i t favore Clerici
Gherardi.
Appellavit P a r o c h u s ad Metropolitanum, qui s e n t e n t i a m
p r o t u l i t . C u r a m legati Soriente a Parocho pro tempore s. Io annis B a p t i s t a e ad C l y v u m esse gerendam, i t a t a m e n ut
singulis a n n i s Ordinario Dioecesano rationem reddat de
a d m i n i s t r a t i o n e p e r a c t a . R. G h e r a r d u m sacerdotem c a salis Cicalensium, pro eiusdem legati adimplemento, ius
habere ad i n t e g r a m Cappellaniam, seu ad Missam quoti' dianam celebrandam cum stipendio, iuxta t a x a m Dioecesa n a m , et insuper ad aliquod supplementum ab Apostolica Sede
i m p e t r a n d u m pro titulo sui sacri p a t r i m o n i i . R e l i q u a s m i s sas, quae, expensis detractis, ex redditibus praefati fundi
satisfaciendae supersunt, esse i u x t a eamdem t a x a m cele b r a n d a s a Parocho pro tempore praedictae Paroeciae, vel
per se vel per alios sacerdotes.
H a n c s e n t e n t i a m aegre ferens G h e r a r d u s , sub die 14
Iunii ad S. C. C. confugit, ut illa nullius valoris declararetur.
Disceptatio Synoptca
DEFENSIO PRESBYTERI GHERARDI. AC in primis patronus

actoris contendit s e n t e n t i a m Metropolitanae Curiae esse i n firmandam. Quod ut probet, principio m e m i n i t , u t r i u s q u e
iuris canonem e s s e , c o n s t a n t e r , per ss. Congregationum
PII RELICTI
245
resolutiones firmatum, t e s t a t o r u m v o l u n t a t e s , ac p r a e s e r t i m
ad pias causas et fundationes, ad i n s t a r legis h a b e r i , eisque omnibus modis esse obsequendum ex L. XII Tabularum, Novell. 22 cap. 2, Can. 4 caus.
13 qu. 2, Clement.
Quia contigit, De relig, dom.; Reiffenstuel. lib. 3 Decret,
tit. 26 num. 798. Huiusmodi a u t e m , subsumit, indeclinabile onus, tribunalibus incumbit, quorum officium non est l e ges condere, bene vero easdem practicis casibus applicare, ut
unicuique suum r e d d a t u r , Fagnan. Cap. Quod superbis de
maiorit, et obedient.; Barbosa de off. et potest. Episc, alleg. 93 num. 29, Piton, de controv. patr. all. 33 n. 37;
S. C. C. in Civitatis Plebis 26 Ian. 1760 . Ad ius.
Unus t a n t u m , prosequitur, R o m a n u s Pontifex, i u s t a e t
legitima i n t e r v e n i e n t e causa, t e s t a t o r u m voluntates et fundationes ad certas pias causas, in alios usus vel causas
c o m m u t a r e potest, quia voluntas testatoris pro lege habenda
est : Reiffenst. lib. 3 tit. 26 num. 804 et 807, cit. Clem.
quia contigit, et quaevis pia fundatio, dum c e t e r a r u m h u m a n a r u m potestatum a u c t o r i t a t e m quoad i n a d i m p l e m e n t u m ,
infractionem, reductionem a u t commutationem effugit, t a c i t a m clausulam continet : salva auctoritate Summi Pontificis, Amostaz de caus. piis lib. 1 cap. 14 num. 12; S. O. O.
in millenis resolutionibus, ac praesertim in F aven. Capellaniae 7 Maii 1791 . Deliberandum.
Quae cum ita s i n t , u r g e t , in piis fundationibus, in iis
scilicet t e s t a m e n t a r i i s dispositionibus, quae Deum et a n i m a m
concernunt, solius Pontificiae potestatis est sese immiscere, in
iisque n u l l u m ius habet sese ingerendi saecularis potestas :
Card. De Luca in adnot. ad Concil. Trid. disc. 21 n. 4 et
seqq. Rota decis. 408 part. 12 recent. Quapropter conclud i t , nemo non videt, r e g i a m auctoritatem in t h e m a t e suae
potestatis fines excessisse, quando pium relictum Soriente
c o m m u t a r e vel v a r i a r e praesumpsit. F o r t i u s a u t e m , i n s t a t ,
id t e n e n d u m , quia c o m m u t a t i o in publicum d a m n u m v e r g e b a t , finis enim piae fundationis penitus tollebatur. N a m
p e r a c t a c o m m u t a t i o n e , habitatores illius loci , pro q u i -
246
PII RELICTI
bus p i u m relictum fundavit Soriente, cogebantur, ad sacrum

audiendum, petere P a r o e c i a m , quae uno saltem milliario d i s t a t . Insuper de h a c facultate favore R e g i s p r a e s u m p t a , omnino r e i i c i t u r in Concordato ; facultates vero quae a P o n t i fice asseruntur concessae, non praesumi sed ineluctabilibus et
authenticis documentis demonstrari debent.
Minusque i u v a t adducere rescriptum R . Fabricae s . P e t r i , quo facultas P a r o c h o d a t a fuit, m e m o r a t a m r e t i n e n d i
Cappellaniam; huiusmodi enim rescriptum a d t r i e n n i u m t a n t u m concessum fuit, et t r i e n n i u m anno 1830 e x p i r a v i t , u n d e
ipsum suas vires prorsus a m i s i t .
Neque est pertimescendum ex lege 15 A u g u s t i 1867 a l i quid d e t r i m e n t u m i n p i u m r e l i c t u m . E x p e n s i s enim t e s t a m e n t i verbis, a p e r t e f l u e r e tenet O r a t o r , t e s t a t o r e m non b e neficium a u t Cappellaniam ecclesiasticam instituisse, sed l e g a t u m Missarum reliquisse, quod, u t i accessorium Cappellae, ens
a u t o n o m u m non est, neque cadere potest sub lege suppressio*
nis praesentis g u b e r n i i .
P e r p e r a m a u t e m , p e r g i t o r a t o r , obiicitur a d m i n i s t r a t i o n e m fundi esse penes rectorem Cappellae s. M a r i a e , et M i s sas, i u x t a s e n t e n t i a m Curiae, p a r t i m a Capellano Cicalensi,
p a r t i m a Parocho celebrandas esse. Siquidem Cappellae R e ctor est Sacerdos G h e r a r d u s , eique propterea q u i unicus Cicalensis sacerdos est, fundi administratio ac ius omnes Missas
celebrandi competit. De Luca De Legat. disc. 25 num. 2>
quia
quando
legatum
directum
est
in Ecclesiam, quia
nempe
dictum
est relinqui Ecclesiae annuam summam pro
Missis
celebrandis,
tunc
legatum
debetur eiusdem Ecclesiae Rectori. Ad eundem ergo p e r t i n e t celebratio Missae q u o tidianae in Cappella s. Mariae i u x t a claram testatoris v o l u n t a t e m , ac ius pium relictum a d m i n i s t r a n d i , omnesque fructus
percipiendi. T e s t a t o r quod voluit expressit, quod noluit r e t i cuit : voluit ut sacerdos Cicalensis omnes Missas celebraret,
quin de divisione Missarum i n t e r sacerdotem Cicalensem et
P a r o c h u m obmussitaret quidem ; ergo P a r o c h u s respuitur ex
non v o l u n t a t e t e s t a t o r i s .
PII RELICTI
247
Sed et u l t e r i u s , prosequitur, sententia infirmanda est,

quia communitas Cicalensis expoliari non poterat passivo ius p a t r o n a t u s , quod illi t e s t a t o r in perpetuum reliquerat. Q u a e stio hic non est de p a t r o n a t u activo, quem exercet t e s t a t o r
ipse vocans semper p r i m u m Sacerdotem Cicalensium ; sed de
passivo, ad quod ius exclusivum h a b e n t omnes i n d i s c r i m i n a t i m Oicalenses, qui Ordinem sacerdotalem amplecti v e l i n t .
Accedit, s e n t e n t i a m Metropolitani falso i n n i t i super fac t u m constitutionis sacri patrimonii a Parocho, favore G h e r a r d i , constituti a n n o 1872 ex p a r t e pii relicti Soriente.
Gherardus enim ius h a b e t ad i n t e g r u m relictum, et factum
constitutionis patrimonii tali modo peractae, adamussim dem o n s t r a t etiam P a r o c h u m , bonum G h e r a r d i ius recognovisse : quod ceteroquin a d s t r u u n t et ipsa verba i n s t r u m e n t i diei
24 Maii 1872, in quo ipse P a r o c h u s nullo prorsus iure i u s p a t r o n a t u s a c t i v u m sibi addicit.
I n u t i l i t e r , u r g e t P a t r o n u s , e x adverso opponere t u r D . G h e r a r d u m facto suo renunciasse administrationi et fruitioni i n t e g r i pii relicti. In p r i m i s enim de renunciatione in citato
i n s t r u m e n t o neque verbum neque vola r e p e r i t u r ; cum G h e r a r d u s , tunc in minoribus, t i t u l u m t a n t u m m o d o pro t u n c sibi
constituere intellexerit, ut ad maiores Ordines valeret ascendere. At etiamsi t a c i t a m renunciationem facto suo emisisset,
a c t u s semper n u l l u s et i r r i t u s retinendus est, quia v o l u n t a t e m testatoris i m m u t a r e non p o t e r a t , p e r m i t t e n s u t Missae
p a r t i m in P a r o e c i a , p a r t i m in Cappella s. Mariae, p a r t i m a
P a r o c h o , p a r t i m a sacerdote Cicalensi celebrarentur. Accedit, Gherardum nec libere egisse, cum e n i m , necessitate sibi
constituendi p a t r i m o n i i pressus, in ius P a r o c h u m rapere non
valeret ob e x t r e m a m inopiam qua detinebatur, P a r o c h i e x i gentiis collum subiugare coactus fuit, et meliora t e m p o r a ad
ius suum v i n d i c a n d u m e x p e c t a r e .
DEFENSIO PAROCHI. S t a t u t a competentia Curiae in proferenda s e n t e n t i a , eiusdem i u s t i t i a m intrinsecis a r g u m e n t i s p r o tueri conatur P a r o c h i p a t r o n u s . A c primo adversarii p r e tensioni obicem p a r a r e sustinet t r a n s a c t i o n e m , cum suo Cliente
248
PII RELICTI
i n i t a m , die 24 Maii 1872 nedum comprobante, sed ipsomet

Episcopo proponente. Transactionis siquidem effectus est ut
l i t e m d i r i m a t , h a b e a t q u e v i m rei iudicatae ac i u r i s i u r a n d i
i n t e r p a r t e s ex Leg. 2 ff. Be iureiur., Leg. 20 Cod. Be
transad. , Voet ad Band.
lib. 2 tit. 15 num. 21. C u m
i g i t u r t r a n s a c t i o n i s ope quaestio ita composita fuerit, ut a d m i n i s t r a t i o n e m praedii retineret P a r o c h u s , cum onere r e p e n dendi Gherardo a n n u a m libellarum 3 6 4 s u m m a m cum onere 300 Missas celebrandi, m e r i d i a n a luce clarere concludit,
e u m d e m , donec usura vitae fruatur, nihil aliud q u a m conv e n t u m i n t e r partes portendere posse. Nihil enim tam fidei
congruit
humanae,
quam
ea
quae placuerunt
custodire.
Leg. 20 Cod. de transad. C u m i g i t u r ex sententia m e t r o politanae C u r i a e , aliquid amplius quam transactio i n i t a fereb a t , Gherardo fuerit a t t r i b u t u m , sua sorte contentus esse
debet, et a proferendis contra sententiam questubus desinere.
Mox t e s t a m e n t i verba expendens, nil evidentius esse cert a t quam p r o p r i e t a t e m fundi Cappellae s. Mariae G r a t i a r u m
fuisse relictam ; quae ceteroquin alia possidebat bona, aliisque p r a e g r a v a b a t u r oneribus. Ius i g i t u r possidendi p r a e d i u m
eiusque redditus a d m i n i s t r a n d i , nonnisi quam rectori Capellae t a m ex iure, quam ex p r e s u m p t a testatoris, v o l u n t a t e
spectare posse affirmat et tenet defensor, n u m q u a m t e s t a t o r e m voluisse dominium et possessionem fundi a Cappella
s. M a r i a e auferre, atque in Sacerdotem Cicalensem t r a n s ferre. Cum enim in sua potestate non esset rectorem dictae Cappellae eligere, cumque omnium r e d d i t u u m a d m i n i stratio ad rectorem ipsius Cappellae spectet, pafam fieri
concludit a d m i n i s t r a t i o n e m fundi, a Soriente relicti, ad r e ctorem Cappellae spectare debere, et sacerdotem Cicalensem
nil aliud ab eo exigere posse quam eleemosynam pro M i s sis celebrandis a testatore d e m a n d a t i s . Quod a u t e m Cicalensis P r e s b y t e r a testatore nominatus n u l l u m ius ad R e c t o r i a m
Cappellae possidendam habeat, definitum fuisse dicit anno 1703
per s e n t e n t i a m a Curia metropolitana e d i t a m c o n t r a C a r m e l u m Soriente.
PII RELICTI
249
Hucusque dicta m a g i s magisque confirmari a d u r g e t ex eo

quod t e s t a t o r Missarum sive n u m e r u m sive eleemosynam
h a u d q u a q u a m praefinivit, sed t a n t u m ex redditibus praesig n a t i fundi voluit celebrandas esse t o t Missas. Indubie ideo
s t a t u i posse a d u r g e t tot Missas in praesens celebrandas esse,
quot possunt cum redditibus fundi iuxta Dioecesanam t a x a m .
Hoc enim exigit p r a e s u m p t a testatoris v o l u n t a s , quae n i h i l
determinando maiorem suffragiorum n u m e r u m voluisse d i cendum est in expiationem a n i m a e suae et propinquorum.
Age redditus fundi in praesentiarum tales s u n t , ut i u x t a
dioecesanam t a x a m , p r a e t e r quotidianam Missam, e t i a m alias
sinant celebrandas. Sed Cicalensis Sacerdos a testatore v o catus nonnisi quam u n u m quotidie sacrificium v a l e t l i t a r e .
R e m a n e t ergo generalis regula a testatore constituta, quod
aliae debeant celebrari a Cappellano, seu R e c t o r e Cappellae
G r a t i a r u m , cui etiam per consequens administratio et fundi
possessio competere debet. At rector praenunciatae Cappellae est P a r o c h u s pro tempore s. Ioannis B a p t i s t a e ad Cliv u m , cui Paroeciae de anno 1830 bona omnia ad Cappellani
s. M a r i a e G r a t i a r u m spectantia u n i t a et t r a n s l a t a fuerunt.
Ad parochum ergo s. Ioannis possessio et a d m i n i s t r a t i o fundi a Soriente relicti spectare concludit, sacerdotemque Cicalensem n i l aliud quam ius quotidianam Missam celebrandi
cum eleemosyna t a x a e dioecesanae respondenti, portendere
posse.
P e r p e r a m obiici censet unionem et bonorum t r a n s l a t i o n e m , utpote a laica potestate provenientem, illegitimam esse,
et n u l l i t a t i s vitio infectam. E t e n i m perpendendum p r a e p r i mis esse dicit, in vim Concordati utriusque Siciliae , R e gem valuisse beneficia et Cappellanias quascumque unire et
transferre ; perpendendum secundo R e g e m decretum i l lud edidisse, ut morem Episcopo gereret, qui unionem et
translationem illam percupiebat ; perpendendum tertio E p i scopum illico decretum praefatum exequutioni demandasse,
quod constanter observatum et r a t u m h a b i t u m fuit a successoribus P r a e s u l i b u s usque ad praesentem diem. Unio p r o p -
250
PII RELICTI
t e r e a , subdit, et p r a e m e m o r a t a translatio est habenda potiusq u a m a R e g e , ab Episcopo peracta. Episcopum a u t e m legitimis

de causis beneficia et Ecclesias in sua Dioecesi u n i r e posse
l a t e t n e m i n e m , post dispositionem Cap. Sicut unice 8 De
excess. Praelat. Cap. 33 de praeb. ; idque docet Ferraris
Bibi. Eccl. Un. verb. Unio num. 9, Fagnan. Cap. 8 De
excess. Prael. n. 8 et 9 cum aliis. I u s t a vero causa uniendi
beneficia, tenet cum Ferraris loc. cit. est Ecclesiae necessitas vel utilitas : cap.
33 De praeb.... Necessitas autem
Ecclesiae tunc censetur intervenisse quando Praebenda, cui
unio faciendaxst, caret
sufficientibus redditibus. Utilitas vero
tunc
intervenit
quando, propter
fructuum tenuitatem,
non
inveniuntur Clerici
idonei
ad deserviendum ; prout e x a mussim evenisse p r o p u g n a t in praebenda parochialis Ecclesiae s. Ioannis ad Clivum, cui ope regii Decreti Cappella
s.- M a r i a e G r a t i a r u m u n a cum bonis ad eam pertinentibus
fuit u n i t a .
Hisce i g i t u r aequa lance perpensis, sequens E E . P P . r o g a t i s u n t resolvere
Dubium.
vel
An
sententia
infirmanda
in
Curiae
casu.
Archiepiscopalis
sit
confirmanda
RESOLUTIO. S. C. C. re m a t u r e discussa, sub die 29 I a n u a r i i 1881 censuit r e s p o n d e r e :

Sententiam
esse
Ex QUIBUS
confirmandam.
COLLIGES:
I. T e s t a t o r u m v o l u n t a t e s , praecipue ad pias causas et

fundationes haberi legis i n s t a r ; ita u t solus R . Pontifex,
i u s t a i n t e r v e n i e n t e causa, possit easdem v o l u n t a t e s et fundationes in alios usus vel causas c o m m u t a r e .
PII RELICTI
281
I I . Qua de re saeculares potestates omni carere iure sese

immiscendi in piis fundationibus, nisi id iuris eisdem i n d u l t u m fuerit per Concordata a R R . Pontificibus.
I I I . I n t h e m a t e videri R e g e m valuisse, v i Concordati
beneficium transferre, illudque transtulisse ad Episcopi p e titionem, qui necessitatem et Ecclesiae u t i l i t a t e m adesse n o v e r a t in casu.
I V . Videri p a r i t e r in t h e m a t e proprietatem fundi a t e statore fuisse relictam Cappellae s. M a r i a e G r a t i a r u m , q u a e
alia possidebat bona aliisque p r a e g r a v a b a t u r oneribus ; i t a
ut Cicalensis sacerdos nil aliud exigere possit ab illo rectore
quam eleemosynas pro Missis celebrandis a testatore d e m a n datis.
V. Quum pius t e s t a t o r neque n u m e r u m neque Missarum
eleemosynam p r a e s t i t u e r i t , videri, ex praesumpta eius v o l u n t a t e , tot celebrandas esse Missas in expiationem a n i m a e
'suae, quot possint cum reditibus fundi relicti, i u x t a dioecesanam taxam.
V I . Ex quo a u t e m in praesens fundi relicti reditus t a l e s
sint, ut u l t r a quotidianam, a Cicalensi sacerdote r e c i t a n d a m ,
aliae etiam celebrari possint Missae, ideo ad p r a e s u m p t i v a m
testatoris v o l u n t a t e m , a l i a s litabit Missas rector capellae s. M a riae G r a t i a r u m , qui post decretum regium anni 1 8 3 0 , est idem
P a r o c h u s s. Ioannis Baptistae ad Clivum.
IURIUM
PAROCHIALIUM
Die 24 Iulii 1880 et die 29 Ianuarii 1881.
COMPENDIUM FACTI. E x t a t in oppido N. Sodalitas SSmae

A n n u n c i a t a e sub nomine Suffragii de Misericordia, canonice
erecta cum propria Ecclesia et i a m ab anno 1 6 8 1 Archiconf r a t e r n i t a t i Gonfalonis Almae Urbis a g g r e g a t a .
252
IURIUM PAROCHIALIUM
H a e c anno 1 7 7 5 in ius vocavit P a r o c h u m coram supremo

m a g i s t r a t u P e d e m o n t a n i Gubernii ob liberum exercitium q u a r u m d a m functionum ; et lis acriter exarsit usque ad diem 5
A u g u s t i 1 7 8 0 , in qua finis eidem impositus fuit solemni t r a n sactione, agente ac praesente t u n c temporis Generali V i c a r i o , r i t e i n i t a , atque ultro citroque acceptata. In ea utriusque
i u r a et onera distincte declarata fuere, adeo ut res usque
ad a n n u m 1879 pacifice processerint. Imo cum confratres s u p plici libello ab Episcopo quaesivissent, ut eorum Ecclesiam
in Paroeciae succursalem e r i g e r e i , Episcopus benigne preces
excipiendas e x i s t i m a v i t , et edito die 13 Iunii 1867 erectionis
decreto, sibi ius n o m i n a n d i rectorem r e s e r v a v i t , atque expresse
c a u t u m voluit ne functiones in dicta Ecclesia succursali p e r a g e r e n t u r a Confraternitate, quin prius P a r o c h u s i n v i t a r e t u r , et uno verbo, ut nil de i n i t a transactione i m m u t a r e t u r ,
et res in posterum in eodem s t a t u perseverare deberent. At
Confratres, agentibus nonnullis, quorum vivendi rationem i a m
a n t e a P a r o c h u s aliquando corripuit, t u m ex erectione propriae
Ecclesiae in succursalem, t u m ex pluribus ss. Congregation u m decretis contendere s a t a g u n t , ipsis competere ius functiones peragendi independenter a P a r o c h o ; ideoque ut p r o pria iura t u e r e n t u r , Episcopum a d i e r u n t , qui quaestionem
dirimere recusans, administratoribus Confraternitatis suasit,
u t apud S . C . Concilii recursum h a b e r e n t : sed i n t e r i m R e ctori dictae Ecclesiae p r a e c e p i t , ut nil innovare p r a e s u m e r e t , interdixitque ei sub poena suspensionis ipso facto i n c u r r e n d a , ne functiones perageret sine P a r o c h i v e n i a . Hoc accepto responso Confratres s t a t i m supplicem libellum S. O. Congregationi o b t u l e r u n t .
IURA SODALITII. Confraternitatis patronus ius peragendi

enunciatas functiones pio sodalitio totis viribus vindicare con a t u r . Ac p r i m o id evinci affirmat ex fine s o d a l i t a t u m , qui
p r a e s e r t i m in eo consistit quod fideles congregati p i e t a t i s opera
IURIUM PAROCHIALIUM
253
perficere valeant ; ex quo fluere p u t a t posse confratres m o r t u o r u m corpora ad s e p u l t u r a m comitari, hoc enim enfici t u r
n o n solum ex publica utilitate vivorum, sed etiam pro bono
animae defuncti, Amostaz, De caus. piis Lib. 6. cap. 7. n. 5.
Secundo loco contendit Confraternitatem e x e m p t a m esse
a parocho in functionibus non parochialibus celebrandis. Ut
hoc probet, affert notissimum decretum generale s. C o n g r e gationis ss. R i t u u m diei 10 Decembris 1 7 0 3 . Proposito enim
dubio An Confraternitates in aliis Ecclesiis publicis h a b e a n t ,
> quoad easdem functiones (non parochiales) aliquam depen d e n t i a m a parocho, i n t r a cuius parochiae limites sitae s u n t
> Ecclesiae? R e s p o n s u m fuit: Negative.
E i d e m Decreto s. C. s s . R i t u u m innixus orator pio sodalitio
vindicat ius habendi in propria Ecclesia conciones t e m p o r e
quadragesimae et a d v e n t u s , praevio Ordinarii consensu, nec
non ius missae c a n t a t a e , sub ea t a m e n conditione, quod festis
diebus id m i n i m e fiat a n t e q u a m missa parochialis celebretur;
in citato enim decreto n. 10 s t a t u i t u r posse confraternitates
missam solemnem celebrare in festivitatibus solemnioribus
eiusdem
Ecclesiae
vel
Oratorii.
Haec a t t e n t i s iuris generalis principiis. Ast non m a g i s
i u v a r i parochum, pergit O r a t o r , aliquo iure speciali ; conventio enim seu transactio facta post mortem parochi B e r g o n t i i ,
fuit omnino personalis et amicabilis compositio quae eo t e n debat ut i n t e r successores Bergontii et Confraternitatem p e r fecta et p e r m a n e n s concordia h a b e r e t u r . Ideoque eius valor
et obligatio ad successores m i n i m e t r a n s i t .
Ast dato etiam quod v e r a fuerit t r a n s a c t i o : quid i n d e ?
Nullius fuit roboris, n a m quaecumque transactio de re ecclesiastica irrita est sine beneplacito apostolico, etiamsi agatur
de
transactione
facienda
inter personas
ecclesiasticas,
Pignat. Cons. 114 n. 17. Quam doctrinam confirmari subdit
a Concilio T r i d e n t i n o Sess, XII Cap. 11 de ref. a n a t h e m a t e
percutiente, qui bona a u t iura Ecclesiae u s u r p a r e p r a e s u m pserit vel eius iurisdictionem impedire.
Neque consuetudinem i n v i t a n d i parochum ad functiones
254
IURIUM PAROCHIALIUM
celebrandas in casu, aliquod ius peculiare eidem quaesivisse

contendit ; quandoquidem consuetudo obligatoria et coactiva
exurgere non potest ex actibus facultativis C<ms<mm vat. 447
n. 84 Surdius Constit. 127 n. 81 S. R o t a in Calaguritana - Decimarum s.
Petrini Iunii 1697 . absque, cor.
Molines.
D e m u m neque officere dioecesanam synodum in qua t a n t u m
prohibentur confraternitates novas inducere functiones absque
Ordinarii licentia, ac suis functionibus t u r b a r e parochiales;
ex quibus nullo pacto inferri posse c o n c l u d i t , cappellanum
independenter a parocho functiones non parochiales p e r a g e r e
non posse.
IURA PAROCHI. EX a l t e r a vero p a r t e a n t e omnia de definiendis controversiae t e r m i n i s dimicat Praepositi defensor.
P a r o c h u s Sodalitio functiones explendi ius non inficiatur, sed
pro viribus p u g n a t ne novas functiones sibi sodalitium vindicet
ac ne illas celebret, irrequisito parocho.
P r a e t e r e a a i t , sacrae R i t u u m Congregationis ac Benedicti X I V a u c t o r i t a t e fretum , Sodalitium ius sibi competere
p u t a t functiones omnes explendi quas hodie inducere vellet.
Quod e n i m ad decretum s. R i t u u m Congregationis a t t i n e t ,
m u l t a s quidem functiones i n t e r i u r a parochialia non recenseri s. Congregatio constituit, sed haec adiecit: Et i t a salvis
> t a m e n conventionibus et pactis in erectione Confraterni t a t u m forsan factis, concordiis, inter partes initis et a s . Sede
approbatis, I n d u l t i s , Constitutionibus synodalibus ac pro vincilibus, consuetudinibus immemorabilibus, vel saltem
centenariis. Quod Benedictus X I V iisdem fere verbis t r a didit in I n s t i t u t i o n e C V. Ideo tota quaestio ab eo pendere
videtur ut servari debeant quae consuetudo Synodi dioecesanae et concordiae i n t e r partes initae s t a t u e r u n t . Et quoad
consuetudinem n e m i n e m l a t e t , qualis in controversiis omnibus
centenariae vel immemorabili observantiae vis s i t .
Orator censuit id non esse confirmandum doctorum sent e n t i i s ; sed u n u m a n i m a d v e r t i t quod specialem consuetudo
v i m obtinet cum de praeeminentiis a g a t u r , teste De Luca
IURIUM PAROCHIALIUM
255
disc. 19 de regul. num. 7 et in disc. 1 de Regul. num. 61.

Ex citato a u t e m decreto Urbis et Orbis, ceu quisquis videt, t a l i s
consuetudini adscribitur v i s , ut decretum ipsum illi cedere
debeat.
In t h e m a t e immemorabilis consuetudo ius e x p l o r a t u m in
Parocho conficit: t r i g i n t a enim numero testes, u n a voce in pago
deposuerunt, seniores omnes ex visu atque ex auditu a maioribus t e s t a n t u r , et quae ipsi t r a d i d e r u n t , quoad functiones
a Parocho peragendas cum p a r o c h o r u m , s a c e r d o t u m , a r c a r i o r u m Sodalitii depositionibus conspirant. Haec de v e t u s t i s sima, ad recens usque t e m p u s , consuetudine: nec post novissimam erectionem Ecclesiae in paroeciae succursalem n o v a s
functiones peractas fuisse a i t , prout testes apertissime asseruerunt.
P o s t enucleatam consuetudinis rationem , de dioecesana
lege disserit. P o r r o in omnibus fere subalpini r e g n i dioecesibus sive ex consuetudine, sive ex dioecesanae Synodi p r a e ceptis, Ecclesiae facultatibus a s. R i t u u m Congregatione concessis u t i nequeunt, prout t r a d u n t Synodi Albae Pompien.
Derthonen.
Ventimilien.
Nicen.
Taurinen, aliaeque p l u r i m a e . Nec m i r u m cuique videri debet, Episcopum posse non
modo secundum, sed e t i a m p r a e t e r ius constitutiones S y n o dales edere. De Luca de emphyt. disc. 36 n. 6. Haec i g i t u r
causa fuit cur s. R i t u u m Congregatio in decreto Urbis et
Orbis, i m m u t a n d i , et i n t e r p r e t a n d i ius Episcopis t r i b u i t , qui
prae ceteris quod pro gregis bono expediat, p e r s p i c i u n t , iis
verbis salvis
constitutionibus
synodalibus
ac provincialibus . At quales dioecesanae Synodi constitutiones h a c de re
in casu fuerint, Sodalitium non l a t e t . Anno 1764 Episcopus Casati Synodum coegit quae hodie in dioecesi viget, ac s t a t u i t :
a Confraternitatibus h a u d esse suscipiendas novas functiones,
absque Episcopi licentia in scriptis e x p r e s s a - et mox Sacerdotes in Sodalitatibus
ad rem divinam adhibiti, parochis obsequantur in omnibus. Neque novas peragendi functiones Sodalitium v e n i a m ab Episcopis obtinuit.
De concordia d e m u m disserit quae m a x i m a m in praesenti
256
IURIUM PAROCHIALIUM
iudicio sibi a u c t o r i t a t e m vindicare contendit. Sacra enim R i t u u m Congregatio illud i n t e r exceptiones apposuit salvis
tamen
concordius, inter partes initis
i t a ut pactionibus
potius q u a m legibus sit iudicandum. At in controversia per
solemnem concordiam i n t e r p a r t e s i n i t a m , n i h i l i m m u t a n d u m ,
ac debitum parocho obsequium esse tribuendum, s t a t u t u m fuit:
Licebit, in concordia edicitur, illas peragere functiones p u blicas in oratorio, quae fieri consueverunt ; quaeque peragi
> nequibant absque p r a e v i a i n v i t a t i o n e et i n t e r v e n t u P a r o c h i ,
> a u t eius v i c e - P a r o c h i ; neque quocumque titulo novae pu blicae functiones introduci p o t e r u n t .
Quod a u t e m concordia haec a civili a u c t o r i t a t e confirm a t a non fuerit, haud obest eius firmitati: eoquod n u m q u a m
a u d i t u m sit, i n i t a m i n t e r partes transactionem esse a iudice
confirmandam. P r i v a t i enim iuris est litem i n s t i t u e r e ac p r i v a t i p a r i t e r iuris i l l a m componere : ex notissima vero lege
p a r t i b u s ius est lites pactione definire, absque iudicantium
auctoritate.
Quod vero ad Apostolicae Sedis decretum, c a u t u m a i t , t u n c
apostolicum beneplacitum requiri cum de iuribus alienandis
a g a t u r ; non a u t e m cum de praeeminentia aliqua per concordiam liti finis i m p o n a t u r . Rota in dec. 607 coram Olivatio to. 6 num. 50, decis. 891 to. 3 par. 2 num. 11-12
coram Motines. Sed, licet apostolicum beneplacitum necessarium f u i s s e t , illud ex t r i g i n t a a n n o r u m lapsu necessario
p r a e s u m e n d u m t r a d i t , cum praesertim d i u t u r n a et .constans
fuerit concordiae observantia, quia absonum esset, post t a m
d i u t u r n u m temporis s p a t i u m , eiusmodi m u t a t i o n e s inducere
quae dissidiis v i a m procul dubio s t e r n e r e n t . Rota in decis. 897 num. 11 coram Molines to. 3 par. 2, atque in
alleg, decis. 891 num. 11, decis. 44 . 6 par. X Recent.
De
Luca disc. 68 de feud. num. 11.
Et pro nihilo h a b e n d a m esse obiectionem, quod scilicet,
omnes peragere liceat functiones in Oratorio, ex quo in succursalem paroeciae erectum fuit: Episcopus e n i m q u u m d e cretum ad hoc e d i d i t ,
i u s s i t , nihil innovandum esse; et
Sodales libenter id acceperunt.
IURIUM PAROCHIALIUM
257
Neque ab Ecclesiae succursalis n a t u r a , sive a iure ipso

praesidium exquiri a Sodalitio posse t r a d i t , quia ideo Ecclesia
aliqua in succursalem e r i g i t u r , ut paroeciae commoditati p r o videatur, nec proprium illa aliquod adquirit, sed d e r i v a t u m ,
ac t a n t u m q u a n t u m ex literalis concessionis t e x t u deducitur.
Rota decis. 239 num. 4 to. 2 coram Olivatio - ibi - Stetque
pro regula
id omne filiali et adiutrici Ecclesiae censeri negatum, quod non apparet concessum. Quinimo filialem et
succursalem Ecclesiam matrici vel parochiali omnino subiici
ait, auctoritate Card. De Luca disc. 33 num. 6 de parocho,
Reiffenstuel to.
num.
1 lib. 1 dec. tit. 28 . 29. Rotae decis. 536
coram
Olivatio.
Posita vero succursalis subiectione, amplius disceptationi

locum non esse adfirmat, quia s. R i t u u m Congregationi in
notissimo decreto, quod Sodales pro se a t t u l e r u n t , proposito
dubio: An dictae Confraternitates erectae in Cappellis vel
Oratoriis,
tum publicis,
tum privatis, adnexis parochialibus
Ecclesiis
et ab eis dependentibus, habeant dictam dependentiam a parocho
quoad dictas
functiones (non parochiales)
responsum edidit affirmative .
Hisce igitur hinc inde perpensis E E . P P . p r u d e n t i a e r e missum fuit diluere sequens
Hubium
An
et quas
functiones
Sodales Confraternitatis explere
valeant per
Cappellanum,
independenter a Parocho
in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. Congr. re disceptata sub die 24
Iulii 1880 respondit:
Servandam
gusti
1780.
esse
in
omnibus
concordiam
diei
Au-
Die autem 29 I a n u a r i i 1 8 8 1 , ad i n s t a n t i a m Sodalitii r e proposita fuit quaestio haec sub dubitandi formula - An sit
standum vel recedendum a decisis in casu - et responsum
p a r u i t - In decisis et amplius.
Acta, Tom. XIV fase, CL XII,
IT
258
IURIUM PAROCHIALIUM
Ex QUIBUS COLLIGES:
I. Ex decreto Urbis et Orbis s. R i t u u m Congregationis

colligi, conventiones, pacta et concordias initas inter partes,
t a l e m sibi vindicare v i m , ut lex ipsa eisdem cedere debeat,
q u u m l e g a t u r in praedicto decreto salvis tamen... concordas inter partes initis .
I I . In t h e m a t e per solemnem concordiam anni 1780, i n t e r
Sodalitium et P a r o c h u m i n i t a m , -atque ultro citroque accep t a t a m , utriusque iura et onera, distincte definita ac declar a t a fuisse.
I I I . Ideo rite s. C. Concilii respondisse: servandam esse
in omnibus concordiam diei 5 Augusti
1780 ;
qua
iam
definitum fuerat q u a e n a m functiones fieri possent in praecit a t o oratorio, cum P a r o c h i i n t e r v e n t u .
COMMUTATIONIS VOLUNTATIS
Die 29
Ianuarii
1881
Per summaria precum
COMPENDIUM FACTI. Hieronymus Dingli supremis quibus

decessit tabulis a n n i 1 7 9 1 , legavit Ecclesiae Minorum Conv e n t u a l i u m in civitate M. existenti humiliorem cubiculorum
ordinem vulgo mezzanino, ea tamen sub lege, ut ex r e d i tibus eiusdem scuta t r i a Confraternitati ssmae Conceptionis,
ea in Ecclesia" erectae cederent, reliquum vero in eleemosynas pro Missarum celebratione erogare t u r .
Haec a u t e m domus p a r s , quae a Confraternitate p r a e d i cta a d m i n i s t r a t u r , quaeque circiter tribus libellarum millibus
a e s t i m a t u r , et 150 locata e s t , ultimis hisce temporibus ex
259
benigna s. Sedis concessione fuit in t i t u l u m s. P a t r i m o n i i

cuidam Alphonso Dingli concessa, u n a cum onere solvendi
legatum Confraternitati et celebrare faciendi a n n u a s Missas
duodecim. V e r u m hic h a b i t u m clericalem dimisit, et legato
perfrui prosequutus est, quod nonnisi litis ope, initio a n . 1879
fuit a Sodalitio r e c e p t u m .
Quae omnia rite pernoscens Francisca Dingli testatoris
proneptis, m a t e r 8 filiorum, quibus vir suo labore et industria subvenire non, v a l e t , ad S. C. C. convolavit, h u m i l i t e r
petens , ut sibi praedicti fundi a d m i n i s t r a t i o c o n c e d e r e t u r ,
ea t a m e n conditione adiecta, solvendi nempe quotannis t r i a
scuta Confraternitatis favore , nec non satisfaciendi quibusdam Missarum oneribus a S. C. C. d e t e r m i n a n d i s ; r e l i q u u m
vero cederet in suae familiae substentationem.
Episcopus , de more rogatus , r e t u l i t , Confraternitatem
m u t a t i o n i obsistere, dum a pio legato exigere debet circiter biscentum scuta, ob dictam litem aliasque s u m m a s aliis
de causis impensas; Oratricem commendat, quia vere proneptis testatoris existit, et constare dicit ex testimonio proprii
parochi, eam haud esse divitem, dum numerosa p r a e g r a v e t u r
familia. Ideo censuit, quod, reservatis tribus scutis pio Sodalitio fructuum dimidium sit oratrici t r i b u e n d u m , subventionis c a u s a , reliquum dimidium Sodalitio cedat usque ad
extinctionem sui crediti.
Disceptatio synontica.
GRATIA DENEGANDA VIDETUR. Supremam morientium v o l u n t a t e m , in pias praesertim causas directam pro lege h a b e n dam ac religiose s e r v a n d a m u t r u m q u e ius amico foedere clam a t , ceu videre est in Clement. Quia contingit. De relig,
domib., et Leg. I Cod. De sacros. Eccles.; unde c o m m u t a t i o
difficile conceditur, nisi iusta et necessaria causa intercedat,
hoc p r a e s c r i b e r e Conc. Trid. sess. 22 cap. 6 de Be form.
Et etiamsi descendentium egestas soleat inter iustas et sufficientes commutationis voluntatis causas c o n n u m e r a n , haec
260
t a m e n debet esse g r a v i s , et cui nequeat alio faciliori modo

opitulari. Iamvero haec e x t r e m a minime in t h e m a t e videntur
occurrere, Franciscae siquidem vir adhuc in vivis est, et ita
sanus ut operibus vacare valeat; ac proinde a l i q u i d , etsi non
abunde, sufficiens t a m e n quo familia v i v a t lucrari posse v i d e t u r . Quod p a r i t e r rel v a r i potest ex testimonio Episcopi,
qui eamdem non absolute pauperem , sed minime divitem
enunciat.
Accedit C o n f r a t e r n i t a t e m , quae in id interesse h a b e t , a
commutatione v o l u n t a t i s dissentire , neque dissensus h u i u s modi aspernabilibus i n n i t i t u r a r g u m e n t i s . Quandoquidem Confraternitas, t u m ob litem cum Alphonso Dingli, tum ob alias
causas non levem s u m m a m favore legati impendit: unde n e d u m spes eidem adimeretur solutam pecuniam modo recuperanda sed et magno cum damno, quanto tempore expectare
deberet, i g n o r a t u r .
GRATIA INDULGENDA VIDETUR. P r a e s u m e n d u m e c o n t r a est
testatores subsidium denegaturos non fuisse consanguineis sibi

stricte coniunctis, si eorum infortunia, a e r u m n a s et inopiam
prae vidissent. Quapropter ad t e s t a t o r u m descendentes sub veniendos aliquid de t e s t a m e n t i tabulis i m m u t a r i , non proprie
c o n t r a r i u m , sed imo potius i n t e r p r e t a t i v e t e s t a t o r u m volunt a t i conforme dicere licet. Quam praesumptionem iustissimam
in iure quoque valere ostendunt sexcenta S. C. C. d e c r e t a ;
ceu videre est in Taurinen. 30 Martii 1776, Ferrarien.
Rduction. Missarum 22 Febr. 1793, Sor ana suspen. nominationis 3 Decembr.
1831 Iamvero,
Camerinen.
20
Decembr. 1834. aliisque q u a m p l u r i m i s . Et licet extrema
paupertas i n t e r iustas commutationis voluntatis causas recens e a t u r , t a m e n non desunt S. C. C. exempla, in quibus comm u t a t i o e t i a m ob g r a v e m inopiam indulta fuerit, veluti p e r h i bent exempla in Ianuen. Capellaniae 31 Iulii 1819, Callien.
Pergulana Absolut.
Reductionis 20 Decemb.
1823, et Sabinen, relata inter Summaria precum diei 8 Augusti 1863.
Nec absolutam t a n t u m , sed imo r e l a t i v a m p a u p e r t a t e m r e spicere S. C. C. consuevisse constat ex Asculana Disp. 20
261
Maii 1786, Aquen. Cappellaniae 3 F ehr. 1787, Montisalti

Beneficii
27 Iunii 1829,
Camerinen.
Cappellaniae 23 Martii 1819, et alibi.
In t h e m a t e autem plura occurrunt, quae suadere vident u r , Oratricem non in r e l a t i v a et communi t a n t u m , sed imo
in absoluta et non ordinaria versari egestate. Ipsa enim m a t e r
est octo filiorum, quibus v i c t u m , vestes et habitationem providere d e b e t , et cui vir succurrere sufficienter non v a l e t .
Neque in materia lucri respici debet ad id quod est in a b stracto possibile, sed ad id quod est in facto. In omnium porro
oculos insilit, unum hominem solo suo opere et labore t a n t a m familiam sustentare non posse. Quibus proinde angustiis,
quanam ex hoc a m a r i t u d i n e materfamilias quotidie v i v a t ,
quisque sibi facile suadet, qui vel p a r u m m a t r i s amorem erga
filios intelligit. O r a t r i x ergo aliqua miseratione digna revera
apparet.
Quibus notatis quaesitum
dimittendae preces oratricis.
fuit quonam responso essent
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii sub die 29 I a n u a r i i 1 8 8 1 ,

re discussa, censuit respondere:
Firma remanente
gratia,
iuxta votum
cum
SSmo.
una missa in singulis mensibus, pro

Episcopi,
ad quinquennium, facto verbo
vvr\A/Vvv^
ABSOLUTIONIS E T E X O N E R A T I O N S
Die 29
Ianuarii
1881
Per summaria precum.
COMPENDIUM FACTI. Comes Georgius Rossi anno 1 8 2 7 favore animae suae legatum perpetuum instituit unius Missae
quotidianae. Libellae annuae octingentum constitutae fuere
uti eleemosynae celebranti rependendae , independenter ab
Ordinario.
262
ABSOLUTIONIS ET EXONERATIONS
P r o adimplemento onerum enunciatorum vocavit descendentes, maiores n a t u e familia B. Licet Aloysius B. a e t a t e

sexagenarius supradicto legato, longo temporis spatio perfruitus sit, atque in praesentiarum perfruatur, t a m e n n u m quam a n n e x a onera Missarum adimplevit, ob supremam egestatem qua l a b o r a t , et magnum, filiorum n u m e r u m , quo p r e m i t u r . Subinde provolutus a d pedes E E . V V . supplex i n s t a t
pro absolutione quoad p r a e t e r i t u m , et exone ratione praescriptorum onerum in futurum. Episcopus de more rogatus a i t :
P a r o c h u m oratoris sibi r e t u l i s s e , quod familia Aloysii B. m a xima di v e x a t u r egestate, et quod implorata g r a t i a digna sit.
Hinc sese censere ait, quod indulta absolutione pro tempore
acto, pro futuro impendenda sit eidem familiae, t a n t u m R o sarii recitatio a u t alia p a r v a christianae pietatis opera, pro
tempore p r a e s t i t u t o .
GRATIA DENEGANDA VIDERETUR. Ac prae primis O r a t o r i

non videretur esse concedenda absolutio a praeteritis o m i s sionibus ob m a l a m eius fidem, qua a d s t a n t e , s. Congregatio
g r a t i a m denegare assolet u t , inter alias resolutiones, exemplum
perhibetur in Bononien.
Servitii chori 26 Novembris 1797 ad 2 Dubium. Et iure meritoque, cum conveniens
non sit, ut quis ex malitia p r a e m i u m r e p o r t e t , uti docent
Nov. 123 tit. de sanet. Episcopis 6 Cap. Sed neque I. 1
ff. de dol. malo et perpenditur inNeapolit. Miss. Conv. 29
Maii 1880 . Neque absolutio. Optimo subinde consilio t r a ditur in Benevent. Absolut, et Exonrt. 21 Iunii
1879
. Hisce quod fundamentum ad g r a t i a s huiusmodi obtinendas
sit bona fides.
Age vero, in facto dubitari nequit de mala Aloysii B.
fide. Ipse siquidem sollicitus fuit proventus legati sibi a p plicare, sed Missarum celebrationem m i n i m e curavit, idque
impune diuturno temporis spatio, ceu aperte colligitur t a m
ex supplici oblato libello, quam ex Praesulis informatoriis
litteris.
ABSOLUTIONIS ET EXONERATIONS
263
Item Oratori videretur deneganda exoneratio in futurum.

Scitum enim est, et u t r u m q u e ius conclamat, quod voluntates defunctorum sancte et religiose sunt custodiendae L. 120
ff. de Verb. Sign., Cap. Contingit et Clem. 2 de Relig,
domibus, praesertim si ad divinum cultum sese referant Can.
Ultima volunt, caus. 13 q. 2. In t h e m a t e vero a g i t u r de
oneribus Missarum r e l a x a m u s , quae m a x i m e d i v i n u m c u l t u m
respiciunt, proinde eorum conservationi omni studio est consulendum , uti pluries respondit S. C. C. et praecipue in
Nullius Montis
Virginis Reductionis servitii Chori
et Missar. 14 Iunii 1823 et recolendum quod fundationes Missarum
usque ad summam necessitatem conservare S. C. C.
in more habet, ceu perlegitur in Romana Subsidii 1852
. Verum in causa. Neque iuvatur Orator ex eo quod ipse
egestate laboret, et numero filiorum p r a e g r a v e t u r ; siquidem
s. O. pluries deletionem oneris Missarum d e n e g a v i t , l i c e t
de pauperibus a g e r e t u r personis , ceu fidem faciunt decreta
edita in Mediolanen.
Fund. 20 Maii 1752* Melevitana 23
Aprilis
1768,
Nullius Nonantulae 17 Decembris 1 7 9 1 . Ex
hucusque disputatis videretur quod O r a t o r a g r a t i a e x p e t i t a
omnino esset arcendus.
GRATIA CONCEDENDA VIDERETUR. A l t e r a vero ex p a r t e fa-
vore Oratoris expendi potest, quod iusta intercedente causa,

nedum absolutio a praeteritis omissionibus, sed etiam exoneratio in futurum concedi solet. P o r r o i m p o t e n t i a m supplendi p r a e t e r i t i s omissionibus l e g i t i m a m esse causam , ut
absolutio indulgeatur etiam quoad missarum celebrationem,
facile e r u i t u r ex quamplurimis S. O. O. decisionibus , iis
praesertim quae prodiere in Feretrana 17 Septembris 1 8 0 8
Civitatis
astellanae Absolutionis 22 Ianuarii 1 8 4 2 , Massen.
Pii legati 23 Aprilis 1 8 4 2 quae in thesauro p r o s t a n t , nec
non in Eugubina et Civitatis Castelli 20 Novembris 1 8 2 4
per S u m m a r i a precum propositis: exonerationem ob eamdem
causam autem concessam fuisse probant Firmana Leg. 31
Maii 1 7 2 1 , Spalaten. Exonerationis
15 Februarii 1 8 7 9 .
Et optimo sane consilio, cum in omnium ore adagium per-
264
ABSOLUTIONIS ET EXONERATIONIS
volitet, quod impossibilium nulla est obligatio L. 1 3 5 ff. de

R. L, L. 1 8 5 Cod., Regul. 6 Iuris in 6.
De morali a u t e m impossibilitate Oratoris legati Missar u m adimplendi non v i d e t u r ullo modo posse dubitari, siquidem P a r o c h u s oratoris t e s t a t u r de e x t r e m a p a u p e r t a t e familiae Aloysii B . , et Antistes refert quod Orator sit in a b soluta impossibilitate onera legati adimplendi. Quare vider e t u r quod eius votis posset concedi, praesertim si a t t e n d a t u r quod a g i t u r de succurrenda familia m a x i m e dilecta a
Testatore, utpote qui eam voluit perfrui p a t r o n a t u super r e licto Missarum legato.
RESOLUTIO. Sacra C. C. sub die 29 Ianuarii 1 8 8 1
spondit:
Pro
cum
gratia
SSmo.
iuxta
votum
et arbitrio
DISPENSATIONIS AB
Die
29
Ianuarii
Episcopi, facto
re-
verbo
IRREGULARITATE
1881
Per summaria precum
COMPENDIUM FACTI. Ludovicus G. Diaconus epilptico

morbo quatuor ab hinc annis miserrime correptus, die 3.
M a r t i i 1 8 8 0 supplices S. C. C. obtulit preces, ut super i n cursa i r r e g u l a r i t a t e sibi l a r g i r e t e dispensationem ad hoc, ut
licite ad sacri presbyteratus ordinem posset promoveri.
H a e preces per ipsum A n t i s t i t e m datae fuerunt u n a cum
ipsiusmet commendatione propter p i e t a t e m et scientiam, qua
eminet praefatus Diaconus. De s t a t u autem valetudinis dicti Diaconi sequentia adnotabat P r a e s u l : In statu admodum
acerbo v e r s a t u r . De ipsius morbi causa inter se dissente t i u n t medici, solutionemque quatuor ab hinc annis expe-
265
e t a t . Huiusmodi aggressiones, quae rariores fiunt, et ex

stomacho p r a e s e r t i m proveniunt, per diem non e x p e r i t u r ,
sed noctu quum prima quies incipit. Diaconi munere publice est functus, et n u m q u a m morbo fuit correptus.
Quibus consideratis sub die 14 Aprilis rescriptum f u i t :
Dilata . Preces vero per Episcopum expositae, renovatae
fuerunt ab enunciato Oratore sub die 20 Novembris, a n n i
nuper effliixi, quas iterum enixe commendabat ipse P r a e sul, qui insimul, ut a n t e a , adnotabat Ludovicum Diaconi
m u n e r e saepe functum esse, et morbo n u m q u a m correptum
fuisse, subdens munia Cappellani quotidie sine ulla
difficultate
exercere,
et
iuxta Medici attestationem
integram
sanitatem
sperare
et
recuperare posse.
GRATIA DENEGANDA EST. Epilptico morbo laborantes ab ordinum exercitio, magisque ab eorumdem ascensu arcendos esse,
fugit certo n e m i n e m , post dispositionem textus in Cap. In tuis
7. q. 1 Cap. Communiter 3 dist. 33 et Glossa ibi. Ad r e m
praestat inter alios DD. audire Gonzalez Comm. in Cap. 21
De elect. et elect. post. n. 18 - ibi - Tam graviore quam mitiore (epilepsia) laborans, non valet ad sacros Ordines ascendere. Et idem sentit Ferraris Biblioth. Can.
Univers, verb.
Irregularitas num. 12, Bei ff. lib.l Decret, tit. 20 num. 19.
Neque de facili istaec Canonum sapientissima dispositio
relaxanda est, cum indecens et periculosum sit, quod Sacerdos in consecratione Eucharistiae morbo epilptico victus
cadat, ceu perbelle a n i m a d v e r t i t Alexander II in cap. 1 q. 2.
Accedit ex relata medicorum fide asseri eumdem semel in
mense dicto morbo afflictari ; unde epilepsia in themate r a tione assiduitatis gravior diiudicanda videretur, subindeque
maxime ss. Canonum rigori adhaerendum.
Quin dicatur Ludovicum t a n t u m noctu praefato morbo
laborare, subindeque periculum cadendi in consecratione E u charistiae a v e r t i omnino. Quandoquidem, experientia teste,
comitialis morbus magis magisque quandoque ingravescere
266
solet, subindeque neri potest ut eveniat in die quod n u n c

accidit sub silentio noctis.
ORATI A CONCEDENDA EST. V e r u m t a m e n ex alia parte perpendendum est de morbo in t h e m a t e agi absque culpa contracto, ex
quo absolute non oritur irregularitas ; sed qui t a m d i u facit ut
quis irregularis h a b e a t u r , quamdiu ex medicorum iudicio
ad altare morbum passus tuto possit a d m i t t i : Schmalz gr ueb.
in Ius Can. tom. 1 part. 3 tit. 20-num.
1. Iamvero si
a t t e n d a n t u r medicorum attestationes, et quod in t a m brevi
temporis spatio iam aggressiones in dies rariores fiunt, semperque in nocturno tempore manifestantur, perfacile deprehenditur quod dictus Diaconus ad altare tuto possit accedere. Quod adeo v e r u m est, ut ipse t e s t e t u r Antistes e u m dem Diaconi et Capellani munere saepe functum fuisse, et
morbo n u m q u a m correptum. Si igitur Diaconi m u n e r e absque periculo fungi valet, nil v e t a t quominus t u t o ad a l t a r e
accedere possit pro fungendo munere Sacerdotis.
Nec absona est S. C. C. in huiusmodi gratiis l a r g i e n dis, similibus in casibus. Praetermissis enim resolutionibus
in
Volaterrana diei 9 Iulii 1825 apud
Camberini, necnon
in
Treviren.
Dispensationis ab Irregularitate diei 11 Ianuarii 1868 inter supplices libellos relatis, satius duco n up e r r i m a m referre editam in Tropien. Dispensationis ab Irregularitate diei 26 Ianuarii 1878 pariter r e l a t a inter Summaria Precum. Ibi porro agebatur de Clerico Rafia qui
nocturno t a n t u m tempore caduco morbo laborabat et p r a e cise dum gravi premebatur somno. Licet autem a tresdecim annis tali morbo affectus fuisset, facultatem expetivit
ut ad sacros Ordines promoveri posset, et voti compos factus
fuit edito
rescripto : Pro gratia habilitationis et dispensationis, facto verbo cum SSmo.
RESOLUTIO. Sacra C.
respondit :
Pro
cum
gratia
SSmo.
dispensationis
C.
sub
et
die
29
habilitationis,
Ianuarii 1 8 8 1
facto
verbo
267
EX S. CONGR, EPISCOPORUM ET REGULARIUM
SUPER
I U R E QUAESTUANDI
Die 18 Martii 1881.
COMPENDIUM FACTI. P a t e r Theodorus Custos F r a t r u m C a p puccinorum in civitate R. Dioecesis S. libellum S. C. E p .

et R e g . exhibuit, exponens: usque ab anno 1 6 2 6 , quo convent u s sui Ordinis in dicta civitate fundatus est, facultatem
F r a t r i b u s Cappuccinis fuisse concessam eleemosynas colligendi t a n t u m in civitate et territorio R. ne proximorum
conventuum religiosis familiis praeiudicium afferretur. Sed
P a t r e s a Passione D. N. I. C. qui sacrum V. recessum
h a b i t a n t (dictum s. Angeli) fere septem passuum millibus ab
R. civitate dissitum, nonnullis abhinc a n n i s , et ipsos in civ i t a t e et territorio R. eleemosynas quaerere cepisse, q u a m vis notum ipsis esset iam anno 1760, Custode Cappuccinorum
t u n c r e c l a m a n t e , ipsam S. C. E p . et R e g . per Epistolam d a t a m
die 7 Decembris anni illius, dictis P a t r i b u s a Passione i n h i buisse ne m u s t u m q u a e r e r e n t , quia m u s t u m t a n t u m eo t e m pore q u a e r i t a r e ceperant. His de causis postulabat a s. Sede
contra P a t r e s a Passione provisionem capi.
Informationibus de more sumptis, qui S. C. praesunt rem
plenae Congregationis iudicio submittendam esse decreverunt.
PROVINCIALIS CAPPUCINORUM DEDUCTIONES. IS ab origine
conventus R. discedens, factum p r a e caeteris magno in p r e -
268
SUPER IURE QUAESTUANDI
tio habendum esse proponebat, quod nempe anno volvente 1628, quo conventus R. erectio locum habuit, ne ex
quaestione eleemosynarum a F r a t r i b u s Cappucinis exercenda
aliis mendicantium Ordinibus praeiudicium obveniret, facult a t e m eleemosynas colligendi cohibitam fuisse ad R. civit a t e m et t e r r i t o r i u m . Immo hanc ob causam, Cappuccinis
Municipium annuas libellas 2 2 3 et Gubernium libellas 60
concessisse, quae ob iniquam suppressionis legem in v a n a s
auras abierunt.
R e l a t e adamussim ad P a t r e s Congregationis Passionis,
existere iam decretum ab eadem S. C. Episcoporum et R e g u l a r i u m e d i t u m , die 28 Novembris 1760 quod ita se habet proposita causa Eminentissimi dixerunt Ordinario, quod
non p e r m i t t a t P a t r i b u s Passionariis V. quaestuam musti
in civitate R.
Incassum ipsos opponere Bullam Clementis X I V Sa: me :
quae incipit Supremi Apostolatus,
editam die 15 Novembris 1769, quo P a t r i b u s Passionariis facultas tribuebatur
eleemosynas colligendi tribus a n n i temporibus videlicet, messis, vindemiae, et expressionis olei, in qualibet Dioecesi; n a m
id fieri nequibat absque praevia Ordinarii licentia. Immo
anno 1782 Vicarium Capitularem P a t r i b u s a Passione h u iusmodi licentiam concedere detrectasse, cum praeiudicium
Cappucinorum novisset, et mediorum ad v i t a m ducendam
deficientiam.
Successores Episcopos permissionem eleemosynas quaerendi
P a t r i b u s a Passione concedere consuevisse certum esse: sed a e que certum haberi, ipsos Episcopos, infra a n n u m , Cappucinis
extraordinaria subsidia largiri solitos fuisse, uti ex a d m i n i s t r a tionis libris e r u i t u r . Post suppressionem anni 1875 P a t r e s P a s sionarios in quadam domo civitatis R.convenisse et t u n c F r a t r e s
Cappucinos nullas movisse querelas, quod illi elemosynas
colligerent. Sed cum P a t r e s Passionarli ad recessum s. A n geli redire potuerint, t o l e r a n t i a m eamdem servari nequire:
ideo aequum esse P a t r e s Cappucinos vocem extollere, quia
269
rebus ita procedentibus, quae ad vitam ducendam necessaria

s u n t , P a t r i b u s Cappucinis deficient.
Nec valere responsum, quod ita Bulla. Supremi Apostolatus posthabetur. E t e n i m P a t r i b u s Passionariis m a n e r e
quaestiones eleemosynarum quas in proximioribus Dioecesibus, a g u n t . Insuper, eamdem S. C. E p . et R e g . in u n a
V e n t i m i l i e n . 22 Iunii 1674 decrevisse ne in posterum p r a e fatorum Ordinum Conventus, proprios suos R e s t r i c t u s ad
quaestuam e g r e d i a n t u r , sed inter suos limites se quisque
> contineat, ut ab eis quibus inserviunt facilius substentari
> possint. P o r r o ad hunc finem, ne aliis alimenta aufera n t u r , Clementem X I V i n eadem Bulla c a u t u m voluisse, u t
nonnisi de Ordinariorum licentia eleemosynarum collectionem
exercerent P a t r e s Passionarli, praevia tamen licentia Ordinarii.
Itaque hoc inevitabile factum esse, in praesentibus r e rum c i r c u m s t a n t i i s , ut vel pro derelicto h a b e a t u r Cappucinorum conventus, vel religiosa familia d i m i n u a t u r cum Divini cultus et spiritualis fidelium boni i a c t u r a . Quapropter
locum fieri applicationi Canonici axiomatis quod habet: Privilegium partim favorabile
et partim
odiosum
debet restringi,
quatenus
praeiudicat
alteri
vel
Cultui
divino
(Fagnan.
de praebend.
Cap.
Licet num.
13).
Nec iuvare asserere quod P a t r e s a Passione et ipsi i n terdum ad spiritualem eiusdem populi u t i l i t a t e m adlaborant.
Aliud enim esse continuam ac perseverantem adsistentiam
quam F r a t r e s Cappucini p r a e s t a n t , aliud auxilium illud adv e n t i t i u m quod- bis vel t e r infra a n n u m P a t r e s Passionarli
conferunt.
PATRUM A PASSIONE RATIONES. EX c i t a t a B u l l a C l e m e n -
tis X I V . quae incipit Supremi Apostolatus d a t a die 15 Novembris 1769 ius sibi competens pro eleemosynarum quaesitione deducebant ( 1 ) . C u m enim Bulla haec novem post annos
ab epistola Cardinalis Cavalchini s. Congregationis E p . et
R e g . Praefectus d a t a fuerit, cumque Pontifex P a t r i b u s P a s -
270
sionariis indulserit ut nequeant a nemine in eleemosynis

quaesitandis, si p r e m a t inopia, etiam per Dioeceses ubi
nulla adhuc eiusdem Congregationis Domus extructa sit,
impediri, t u r b a r i , prohiberi ; et haec facultas eis concessa,
cum m u n i t a sit expressa derogatione cuicumque privilegio
aliis Ordinibus etiam R e g u l a r i u m et Mendicantium concesso,
arguebant,- iniuria prorsus sibi facultatem eleemosynas colligendi i n civitate R . contendi.
Nec deficit, addebant, in casu Ordinarii licentia. E t e n i m
ab actualis Dioecesis S. A n t i s t i t e , s t a t i m ac in suam Sedem
advenit, scriptam facultatem petiit et obtinuit R e c t o r domus s. Angeli quaerendi eleemosynas per i n t e g r u m Dioecesis S. t e r r i t o r i u m . Immo omnes actualis Ordinarii A n t e cessores idem rescriptum confecerunt, haud excepto defuncto
Episcopo N. qui de Cappucinorum Ordine e r a t .
P r a e t e r e u n d u m non est, aiebant, quam ob causam i t a
a m p l a m circa eleemosynarum collectionem facultatem induis e n t sancta Sedes. E t e n i m Ordinis a Iesu Christi Passione
proprium est, non solum propriae sanctificationi sedulo i n cumbere, sed Ministerium Divinum assidue exercere domi
pro iis qui ex vicinus ad se v e n i u n t , et in aliis Dioecesibus ad
quas ab Ordinariis vocantur. Quapropter, ut Ordo duplici huic
fini respondeat, religiosorum numerus pro unaquaque domo
haud exiguus requiritur. I t a fit ut in recessu s. Angeli ad
t r i g i n t a e v e h a t u r , qui n u m e r u s nec sufficiens est populorum
necessitatibus. I t a quoque fit, ut recessus inter se pluribus
passuum millibus distent, ne ex pluribus in u n u m collectis
eleemosynis hisce religiosorum familiis alimonia deficiat.
U n a obiicitur dispositio Vicarii Capitularis Dioecesis
S. edita anno 1 7 8 2 . Sed obiectio diluitur, quum certum sit subsequentes Dioecesis Antistites huiusmodi dispositionem de
facto abrogasse. F a c t u m autem ita longaevum evidenter p r a e iudicium aliorum excludit. Et reapse prodigium est, quod
augmento R e l i g i o s a r u m familiarum, constans eleemosynarum
a u g m e n t u m responderit.
His latius disputatis,

oblatum est dirimendum
271
sequens P a t r i b u s Eminentissimis
llubium
An Patribus a
Passione domus s.
Angeli V. permittenda sit eleemosynarum collectio in casu?
RESOLUTIO. Sacra Congregatio E p . et R e g . in plenis comitiis diei 18 Martii 1881 responsum dedit - Affirmative.
Ex HIS COLLIGES
I. P r i v i l e g i u m Apostolica Bulla indultum Religioso Ordini, cum expressa derogatione iurium aliis Ordinibus in eam
causam competentium, esse observandum.
I I . Ideo, ex notissimo iuris axiomate, non censeri iniur i a m alteri facere qui suo privilegio ita concesso u t i t u r .
III. Fortius privilegium esse servandum s i , prout in
casu, causa perseveret quae ad illud concedendum Pontificem i m p u l i t .
-v\A/y\/\AA
T A U R I N E N ET M O N T I S P E S S U L A N
SUPER FACULTATE AUDIENDI CONFESSIONES REGULARIUM
COMPENDIUM FACTI. Quum diu a g i t a t a fuisset quaestio

in Congregatione Missionis, u t r u m aliquod eiusdem m e m b r u m
valide propria confiteri posset peccata Confessario externo,
t a n d e m per Superiorem Generalem, quaestio haec iudicio
Sedis Apostolicae submissa fuit. Duo insimul remissa fuere
vota a duobus eiusdem Ordinis fratribus concinnata: quorum
alter pro affirmativa, alter pro n e g a t i v a resolutione strenue
decertavit.
272
TAURINEN.
Quum t a m e n a s. Congregatione E p . et R e g u l a r i u m
aliud exquisitum fuerit v o t u m ab alio Consultore, istud r e ferimus, quippe quod nucleum quaestionis intimius tetigisse
et accommodatius ephemeridi nostrae videatur b r e v i t a t e et
claritate.
Disceptatio synoptiea
VOTUM CONSULTORIS. EX Bulla erectionis U r b a n i V I I I ,

ex Brevi Alexandri V I I I diei 22 Septembris 1 6 5 5 , atque
ex declaratione Benedicti.XIII 17 Septembris 1825 constat,
a i t consultor, Congregationem Missionis donatam fuisse
plena exemptione a iurisdictione Ordinariorum, his exceptis quae Missiones t a n g u n t . Constat etiam Congregationem Missionis privilegium huiusmodi recepisse, absque ulla
exceptione. Hinc quisquis denegare factum hoc praesumeret,
plenis probationibus evincere deberet, Congregationem Missionis privilegium exemptionis haud recepisse, saltem quoad
iurisdictionem fori i n t e r n i ; et insuper hoc privilegii repudium a s. Sede admissum fuisse. Ast pro his evincendis
nulla ab aliquo affertur probatio. A d s u n t 'quinimo positiva
a r g u m e n t a , quibus probari queit acceptio haec t u m in scriptis primorum Superiorum Generalium, t u m in R e g u l a ipsa.
In ea enim quoad Visitatorem legere est Reg. Visitatoris
cap. 2. . 2 n. 4 Penes ipsum est in qualibet domo
duos
nostrorum
confessarios
ordinarios
constituere. . .
Designabit etiam Superiori
Generalis...
externorum
Confessarios...
praevia
tamen
approbatione
Ordinariorum.
Ex quo m a g n a e x u r g i t , ut quisquis videt, differentia, a R e gula posita, i n t e r institutionem Confessariorum pro membris
domus Missionis, a Visitatore peractam, et approbationem
O r d i n a r i i , expetitam pro confessariis personarum e x t e r n a r u m . P r a e t e r recensita facta, aliud diversi ordinis factum
est constatandum; quod nempe consuetudo e x t a t a qua m e m b r a huius ordinis t e n e n t sibi facultatem, modo generali concessam esse, peccata confitendi e x t r a eorum Congregationem.
Inde diversitas opinionis duorum consultorum
societatis
TAURINEN.
273
eiusdem : quia alter eorum iuri scripto i n n i t i t u r , alter vero

c o n t r a r i a m iustificare conatur consuetudinem, quam saepe
in sui favorem allegat. Ex hisce factis t r a n s i e n s Consultor
ad ius ait: in genere haud dubitari posse societatem aliquam
a u t Congregationem, plene exemptam a iurisdictione Ordin a r i o r u m , subiectamque directe Sedi Apostolicae, frui iurisdictione supra omnia sua m e m b r a in utroque foro, exclusa
omni dioecesana iurisdictione. Incontroversum p a r i t e r est
ait, hisce in adiunctis solummodo Superiores Congregationis
posse delegare iurisdictionem necessariam ad absolutionem
membrorum Congregationis eiusdem. E s t etiam e x t r a dubium positum Superioribus sufficere etiam posse implicitam
delegationem, vel etiam t a c i t a m , qualis illa esset quae prom a n a n t ex consuetudine, tacite ab eisdem approbata.
Hinc, ait Consultor, ex his quae supra i n n u i m u s , colligitur, pro casu nostro p a r t i c u l a r i , neminem habere posse
iurisdictionem, etiam in foro interno, super m e m b r a - Congregationis Missionis, nisi qui eamdem receperint a Superioribus Congregationis eiusdem. Et consequenter membrum
praefatae Congregationis nequit valide sua confiteri peccata
Sacerdoti, qui explicite aut implicite, expresse a u t tacite
potestatem ad hoc haud receperit a Superioribus dictae Congregationis.
Hisce praemissis, E E . P P . rogati fuerunt enucleare sequens
Bubium
Utrum
membrum
Congregationis
Missionispossit,absque
licentia
superioris,
confessionem
sacramentalem valide peragere
apud sacerdotem
externum
approbatum,
dum
facile habere posset sacerdotem confessarium, etiam in Congregatione.
RESOLUTIO. Sacra Cong. E p . et R e g . re discussa sub
die 23 Septembris 1 8 8 1 , censuit respondere: Negative.
Arta, Tom. XIV. fase. GLXII,
18
274
TAURINEN.
Ex
QUIBUS
COLLIGES
I. Religiosum Ordinem a iurisdictione Episcoporum e x e m p t u m , m a n e r e subiectum quoad u t r u m q u e forum immediatae iurisdictioni R . Pontificis.
IL R o m a n u m Pontificem, posthabitis Episcopis, regere
Ordines religiosos per commissarios vel delegatos, quales
sunt praepositi generales, provinciales et locales ordinis cuiuslibet, qui vere et proprie h a b e n t u r uti praelati uniuscuiusque religionis approbatae atque e x e m p t a e .
I I I . E x e m p t i o ordinum religiosorum quum valeat pro
utroque foro, superiores Ordinis fiunt Ordinarii, quibus solummodo ius competit approbandi confessarios pro excipiendis confessionibus membrorum eiusdem Religionis.
I V . Quamobrem n u l l u m confessarium, etsi ab Episcopo
approbatum, sacramentales confessiones viri religiosi excipere valide posse, nisi ab istius superioribus potestatem ad
hoc acceperit.
V. Hinc in t h e m a t e q u u m Missionis Congregatio sit
omnino e x e m p t a , n u l l u m eius m e m b r u m , qualibet non obstante contraria consuetudine , valide peragere posse confessionem s a c r a m e n t a l e m apud sacerdotem e x t e r n u m , etsi
ab Episcopo pro confessionibus a p p r o b a t u m .
V I . A t t a m e n v i r u m religiosum huius Ordinis posse v a lide propria confiteri peccata apud e x t e r n u m sacerdotem ,
quoties vel impossibile sit vel admodum difficile habere confessarium suae R e l i g i o n i s .
278
EX 8. CONGREGATIONE RITUUM
COMPENDIUM VITAE
virtutum et miraculorum, nec non actorum
in causa canonizationis
B.
BENEDICTI
IOSEPHI
L A B R E (1)
Ortum, suum habuit Benedictus Ioseph Labre in Civitate Galliarum vulgo Amettcs , intra Dioeceseos tunc Bononiensis nunc
Atrebatensis fines sita; atque anno reparatae salutis MDCCXLYIII
die festo Octavae Sancti Iosephi Deiparae Sponsi, septimo kalendas
Aprilis, a patruo suo Iosepho Francisco sacro Baptismate ablutus,
gratiam regenerationis recepit, quam ad extremum usque spiritum
integram servavit , et mirifice auxit. Parentes Ioannes Baptista
Labre et Anna Barbara Grandzir , religionis studio longe praestantiores quam copia divitiarum , in id praesertim incubuerunt,
ut puer Benedictus ad pietatem quamprimum institueretur. Eorum
curis plene respondebat Benedictus; quinquennio enim nondum expleto , christianae doctrinae rudimenta iam expeditus perlegens
memoria tenaciter retinebat. Studiorum curriculum mox ingressus
sedulam eis dedit operam ; quippe qui iuvenilia solatia fastidiens
quodcumque , etsi minimum , temporis frustulum plurimi faciens ,
ad animi sui cultum ac profectum conferebat. In eo eluxit egregia animi indoles, modestia ac praesertim humilitas, quam a primaeva aetate , utpote ceterarum christianarum virtutum solidum
fundamentum , summopere coluit. Erga Deiparam impensum fovit
amorem, ita ut ipsius in obsequium aediculas luminibus ac floribus
decoraret, ad quae praestanda suos quoque fratres , quorum ipse
natu maior erat, convocabat; cum ipsis psallebat, suoque exemplo
alios ad Virginis cultum excitabat. Pari virtutum exercitio praedixit discipulis in scholis, quos omnes eadem complectebatur dilectione: et quamvis incessu gravis, vultu tamen erat semper hilaris
(1) Decretum pro solemni canonizatione habes Vol. VII, pag. 204; decretam
quo probantur duo miracula ad effectum
canonizationis adest Vol. VII, pag. 202;

decretum de novis miraculis a b. Iosepho Labre patratis adest Vol. III, p. 265.
276
COMPENDIUM VITAE
atque affabilis; cautus in verbis, raro loquens, saepius auscultans,

adeo ut omnium benevolentiam sibi conciliaverit. Hinc est quod
eius praeceptor facile professus sit se numquam adolescentem reperisse, in quo tot ac tanta eximia virtutis exempla lucerent.
Anno supra decimum vix absoluto , missus fuit Benedictus in
Civitatem vulgo Er in , penes eius patruum : ibique per manus
Episcopi Bononiensis, sacram tunc temporis in eadem Civitate visitationem peragentis , beatus adulescens eo animi fervore quo in
Iesum inde a pueritia flagrabat , caelicum panem primo excepit.
Quo frequenter , de consilio moderatoris conscientiae , toto vitae
suae tempore pasci consuevit, hinc eius charitas in Deum quotidie
magis effervescebat. Ibidem studiis impigre vacavit, et ad latinam
praesertim linguam addiscendam sese applicuit , in qua bene versatus sacram Scripturam saepe et libentissime perlegebat, cuius
sensum, divino collustrante lumine, facile assequebatur; atque ita
memoriter sacra verba retinebat, ut ea haud exacte referentibus
prompte vera depromeret.
Charitate flagrans in proximum, perquam laeto animo obviam
ibat indigentibus, quibus et victum et vestes non semel subministravit, tantaque in eos sollicitudine urgebatur, ut assidue de his
sublevandis cogitaret. Eodem affectu de infirmorum sanitate studiosus eorum languores suos veluti facere vehementer optabat.
Mirum qua alacritate nullis fractum laboribus , nullis deterritus
periculis, contagioso morbo laborantibus praesto fuerit anno 1766.
Quum enim in praefata civitate eius patruus tunc temporis parochi munere fungens , uti bonus pastor de ovium salute sollicitus ,
insanabili morbo contracto, pretiosam in conspectu Domini mortem
oppetiisset, nepos, quo minus amantissimi pastoris defectum cives
p e r s e n t i a t , omnibus omnia factus , viHssima quaeque officia in
publicis nosocomiis, ubi peste infecti recipiebantur, alacriter suscepit; exinde factum est ut sibi Angeli nomen promeruerit. Verum
probe intelligens Benedictus quot periculis iuvenilis aetas undique
in hoc saeculo circumveniatur, claustri solitudinem, eligendam cogitavit. Hoc autem animi sui propositum parentes vix agnoverunt,
statim adversati sunt, quod eo virium robore destitutum adolescentem animadverterent, ad id vitae genus amplectendum omnino
necessarium. At dein verit pia mater ne voluntati divinae obsisteret, tandem filium sui voti compotem fecit.
Venia proinde obtenta , ad Trappenses Religiosos statim confugit, rigidamque Instituti disciplinam alacer arripuit. Verum ob
S. B. IOSEPHI LABRE
277
gracilem corporis habitum pius iuvenis brevi morbis laborare incoepit, eumque Moderatores , licet inviti, dimittere coacti sunt.
Attamen Dei famulus , vehementiori in dies solitudinis atque austeritatis desiderio incensus, nihil non egit, ut inter Carthusianos
primum , deinde inter Cistercienses fratres cooptaretur. Sed non
multo post, non absimili valetudinis defectu, utrumque Institutum
deserere debuit. Quod sane non sine providentiae divinae consilio
contigisse tenendum est: ut nimirum ipse, quamvis extra claustra,
vitam palam ageret aegritudine refertam, humilem omniumque rerum inopia laborantem, sicque mundi senatoribus superbiam vitae,
oculorum et carnis concupiscentiam suo exemplo exprobraret. Quamobrem Benedictus divinae voluntatis certior factus, relicta patria
omnique abdicata rerum humanarum cura , uni Deo inservire statuit , vitaeque genus prorsus novum amplexus est quolibet etiam
religioso severius instituto. Etenim obsolata ac detrita indutus
veste , fune praecinctus , male calceatus ad invisenda celebriora
Europae Sanctuaria longissima itinera pedibus aggressus, solis
ardorem, rigorem hyemis, famem, sitim tolerans, ac saepe a recta
via divertens per vallium concava, et inaccessa montium iuga pererrans, difficultates et incommoda vix credibilia perpessus est.
Pridie kalendas Septembris anni 1770 Benedictus iam peregrinus aetatis suae anno vigesimo secundo vix exacto , longo itinere
laboriosoque confecto, ad Pedemontis civitatem Qwiers vulgo nuncupatam pervenit , ubi postremas litteras suis parentibus conscripsit , quibus absolute valedicens , insimul eos solaba tur se , brevi
vitae huius peregrinatione consummata, eos in aeternae beatitudinis
gaudiis esse complexurum.
Statim deinde viam inivit Pioenae Provinciae, primum invisurus templum Lauretanum totius christiani Orbis veneratione celeberrimum. Decimo quarto igitur kalendas Decembris Benedictus
loseph, qui a iuventute ardentissimo in Virginem aestuabat amore,
aedem sanctissimae Dei Genitricis ingressus est, in qua continentes
fere dies ineffabili pietatis sensu commotus traduxit. Inde Sanctuarium Assisiensem petiit, ubi cooptari voluit inter Seraphici
Patriarchae confratres coi'dig evos nuncupatos : quae sodalitas a
Summo Pontifice S. Pio V sacris Indulgentiis ditata est. Quas
ut condigne lucrari mereretur , Benedictus loseph antequam sacro
cingulo sese praecingeret , per poenitentiae Sacramentum animam
suam expiari voluit, et sancta de altare libare.
Tertio nonas Decembris eiusdem anni Romam contendit, mo-
278
COMPENDIUM VITAE
numenta Martyrum sacrasque potissimum Apostolorum Principum

exsuvias veneraturus. Tribus autem transactis diebus penes templum sancti Ludovici Francorum nuncupatum, Romae ad mensem
usque Maium permansit ; die quidem invisendo Martyrum sepulcra , diversas circumiens Urbis sacras aedes , noctu vero manens
ad Amphitheatrum Clavium, fidei christianae insigne monumentum.
Mense Maio insequenti Lauretanum Sanctuarium repetens ,
Fabriani consistit, et sancti Romualdi corpus Camaldulensium
fundatoris singulari pietate visitavit. Ibi Benedicti sanctimonia
ita effulsit, ut pientissima quaedam Matrona ad visendam mulierem quamdam infirmam instanter eum compulerit. Quae statim ac
intuita peregrinum lacera veste indutum , cingulo ad lumbos districtum , Crucifixi [imaginem praeseferentem et Rosarium ad collum appensum, nudipem domum ingredientem, etsi antea spiritus
angoribus quam maxime oppressa, mirabiliter recreata est. Eam
dein suavibus verbis Beatus Dei famulus allocutus , secreta
animi sui pandidit , quae nonnisi ope divini luminis internoscere
potuerat. Inde modico cibo refectus , grati animi ergo divino spiritu plenus scriptam reliquit percelebrem illam orationem quae incipit: Iesus Christus Rex gloriae venit in pace etc.: quam ad
divinam miserationem impetrandam perutilem fore praedixit: quod
primo Fabrianenses experti sunt saeviente praesertim terraemotu
anno 1781.
Aliis quoque per viam Sanctuariis invisis, Deiparae aedem
denuo adivit mense Septembri insequentis anni. Ibi quum pietatis
suae votis in Iesum eiusque sanctissimam Matrem satisfecisset,
Neapolim versus progressus est. Qua in peregrinatione magno fervoris affectu in Tolentinate ac Barense Cathedrali utriusque Nicolai sepulcra est veneratus. Idibus Februarii anni eiusdem Neapoli
subsistebat, ubi diu preces effudit penes aram sancti Ianuarii Episcopi. Decimo sexto kalendas Martias Neapoli Romam rursus iter
coepit, quo in itinere eius devotionem Cassinense Caenobium non
effugit. Roma decedens tertio Lauretum profectus est. Varia deinde nec sane facilia expertus est itinera Dei Famulus. Quippe
pari semper religione Tusciae Sanctuaria perlustravit, et ad sacrum praecipue Alverniae montem perrexit, quod in Franciscum
Assisinatem speciali devotionis affectu ferebatur.
Ex Italica dein regione egressus, Hispaniarum templa divino
cultu celebriora adeunda peroptavit. Ad Cathedralem in primis
Compostellana! se contulit, deinde ad Beatae Virginis Montis-
S. B. IOSEPHI LABRE
279
Serrati Sanctuarium, nec non percelebre Manresae specum. In Italiam reversus , Lauretana aede denuo breviter revisa, Romam redivit anno 1774, ex qua non multo post discessit, peregrinationem
longe laboriosam suscepturus. Peragratis enim Tusciae* et Aemiliae regionibus, in Germaniam quoque se transvexit. Et gens Helvetica Dei famulum illustriora regionis suae Sanctuaria invisentem
demirata est, inter quae insigne Beatae Mariae Virginis Einseldense.
Verum solemni indicto Iubilaeo a Summo Pontifice Pio VI anno 1775
Romam mature remeavit sacras Indulgentias lucraturus.
Anno vero insequenti Helveticam regionem reversus est, non
omissa iter faciendo visitatione Almae Domus Lauretanae. Tandem
plurimis aliis absolutis peregrinationibus, anno .1777 Urbem repetiit , ubi usque ad obitum moratus est , etsi quolibet anno Lauretum se conferre aliasque per propinquas urbes peregrinationes agere
haud praetermiserit , ubique sanctimoniae suae non indubia vestigia relinquens.
Tot vero ac sane laboriosa itinera beatus Benedictus perfecit
eadem semper obsoleta ac lacera veste, aestivo pariter ac hiemali
tempore confectus: aliquando sub porticibus, aliquando sub diu brevem humi somnum carpebat. Quod si ex paupertatis et squaloris
eius aspectu eleemosynae titulo stipem aliquando reciperet, aliis
indigentibus libenter erogabat. Durissimi panis fragmentis, proiectis per viam oleribus et brassicarum tyrsis, aut aliorum fructuum
corticibus sibi comparatis famis inediam relevabat, neque precibus
adduci umquam potuit, ut latiuscule aliquando et salubri aliquo cibo
reficeretur. Brevi: ita vias duras poenitentiae custodivit, ut sua facere merito posset Psaltis verba: a Induebar editio, humiliabam in
ieiunio animam meam, et oratio mea in sinu meo convertetur .
Macie confectus, squalore obsitus, si forte fastidiose reiiciebatur
aut ludibriis, contumeliis a procaci petebatur plebecula, commoveri
numquam visus fuit: immo quidquid irrisionum, quidquid iniuriarum sibi irrogabatur , laetus et hilaris perferebat. Maximam diei
partem in templis transigebat vel ante imaginem Genitricis D e i ,
quam ut Matrem suam tenerrimo cordis affectu prosequebatur, genuflexus diu manebat. Et quo pietatis suae sensa Deiparae ferventius aperiret in templum Sanctae Mariae ad Montes quotidie sese
recipiebat, eamque devote precabatur ; animo siquidem suo plane
volvebat illud divinae sapientiae effatum , quod de Virgine canit
Ecclesia: u Beatus qui vigilat ad fores meas quotidie, et observat
ad postes ostii mei .
280
COMPENDIUM VITAE
Nec minus mirabili colliquescebat ardore ante Augustissimum

Eucharistiae Sacramentum, praesertim in Oratione quadraginta
horarum solemniter expositum: quod pium exercitium ita frequentabat , ut romani cives Dei famulum nuncuparunt u il poverello
delle Quarant'ore . Haec vero pietas Benedicti Iosephi, quam Deo
foret accepta etiam miraculis haud semel comprobatum est. Cum
enim Benedictus alterius charitate, biennio antequam obiret, noctu
fuisset exceptus in hospitium a quodam pio presbytero pauperibus
recipiendis erectum , hospitii eiusdem conturbernales Dei famulum
vespere secum cubantem vidisse, eumque per noctem ab eodem loco
numquam se dimovisse testati sunt. Verum alii plures asserere ,
iuramento etiam interposito, non dubitarunt eumdem Dei Servum
fer venter orantem intempesta nocte simul aspexi sse in pluribus
sacris aedibus, in quibus venerationi Augustissimum Sacramentum
expositum colebatur. Item contigisse dicitur Nocte Dominicae Nativitatis , in hospitio siquidem cum suis degere, et insimul in
Sanctae Mariae ad Montes templo sacris functionibus adesse
conspectus est.
Frequenter vero ad poenitentiae sacramentum accedebat, ac
divinissimo Christi Corpore animam reiiciebat tanto spiritus fervore , ut exterius etiam panderetur. Servatoris nostri cruciatus
iugiter et effusissima charitate recolebat, ex quorum meditatione
vim maiorem sumebat ad acerbitates quasque tolerandas. Hinc in
deliciis habuit pium Exercitium Viae Crucis, quo certe nil aptius
ad amorem erga Christum Crucifixum fovendum : quare Flavium
Amphitheatrum adire consueverat, ubi erectas per gyrum aediculas, depicta passionis mysteria referentes , perquam saepissime visitabat.
Tandem quum decimo sexto kalendas Aprilis Feria IV maioris hebdomadae anno 1783 in templo sanctae Mariae ad Montes
sacrosancto Missae Sacrificio adstitisset , ac plures precationi dedisset horas, correptus deliquio est; exceptisque in cuiusdam bnefactoris domum , posteaquam humi prosterni ac deponi frustra
innuisset, in lectulo, quamvis invitus, depositus est ; deficienti busque in horas viribus , quae nullo prorsus medicamine revocari
valuerunt , omni iam fere spiritu destitutus quum videretur ,
sacro Oleo delibutus e s t , consummatamque tot austeritatibus vitam, hora circiter vigesima quinta, Urbis Ecclesiis pro defunctis
animabus requiem deprecantibus, exitu placidissimo explevit quum
trigesimum quintum aetatis suae annum vix attigisset.
S. B. IOSEPHI LABRE
281
Ubi primum de Benedicti morte percrebuit per Urbem rumor, ingens confestim populi multitudo cubiculum obsedit, in quo
pauperrimi hominis iacebat corpus, et laciniosi amictus particulam
aliquam venerationis causa sibi habere quisque decertabat. Omnes
enim cuiusvis aetatis, sexus, et gradus turmatim properabant Benedictum Iosephum defunctum in sanctae Mariae ad Montes
templo conspecturi, et intercessionem apud Deum in suis necessitatibus expostulatur!. Cuius opinioni magis in dies invalescenti accessere etiam prodigia , quibus Deus humilis Servi memoriam decorare dignatus est.
Porro ex ardenti studio, quo Dei Famulus vitam suam exemplis divini Magistri fieri conformem nisus est, omnium christianarum virtutum heroicum exercitium elucescere , nemo est qui non
videat. Enimvero Fidem ac Spem, quae ex operibus patefiunt, satis superque ostendunt innumerae et asperrimae peregrinationes in
honorem Dei , Beatae Mariae Virginis , ac Sanctorum , ab eo ad
mortem usque susceptae , pro quibus tot tantaque perpessus est.
Charitas autem tum in Deum , quae praesertim in suis assiduis
orationibus foris etiam erumpebat , tum in proximos pro quibus
sublevandis haud semel supremo vitae periculo semet obiecit , mirifice effulget. Prudentia, quae, uti docet s. Bernardus, virtutum
omnium moderatrix et auriga est , totam vitam suam gubernavit , quippe non alium sibi praestitum finem agnovit , non alium
assequi studuit, quam Dei gloriam aeternamque salutem. Iustitiae
autem sectatorem fuisse beatum Benedictum ex eo patet quod ampliorem, quo potuit, Deo honorem tribuit et cultum; ac de proximi
bono ita sollicitus , ut miram liberalitatem in egenos exhibuerit,
quamvis prae ceteris egenus. Temperantia in eo enituit ob durissimum vitae genus quod amplexus est , corpusque suum vigiliis ,
ieiuniis, flagellis semper affligi voluit; nec non Fortitudo per quam,
domo , parentibus patriaque relictis, Dei mandata unice custodire
statuit. Humilitatis demum iugi exercitio omnia opera sua praeclare
illustravit, quae in dies augebatur ob vehementissimum, quo aestuabat, desiderium vitae Iesu prosequi vestigia pro nobis exinaniti et
formam servi accipientis. Ut quemadmodum per humilitatem martyriumque Crucis a morte, ad vitam translatus est homo, qui per
sensus illecebras superbiamque a pristina innocentia ac felicitate corruerat; ita evangelicis innutritus documentis Benedictus,
arctissimam perfectionis viam aggressus , ut quo magis Crucis
282
COMPENDIUM VITAE
mortificatione caro deprimebatur , eo caelestibus affluens deliciis

spiritus erigeretur.
Quare factum est ut mense Maio anni eiusdem quo Servus
Dei Benedictus quievit in Domino, Emus Card. Colonna Urbis Vi
carius, instante Caietano Palma Sacerdote Congregationis Piorum
Operariorum Ecclesiae sanctae Mariae ad Montes Rectore ac
ipsius Causae Postulatore legitime constituto , super Vita ac Virtutibus et Miraculis Servi Dei ac insimul super obedientia Urbani
Papae VIII Decretis informativum Processum instituent. Quod
pariter actum fuit in Curiis Ecclesiasticis tum Lauretana tum
Bononiensi , nec non in Abatia septem Fontium per delegationem
Antistitis Augustodunensis, quibus Processibus maturo examine ac
iudicio expletis, ac eorum aperitione Romae peracta, ad Congregationem S.*R. E. Cardinalium legitimis Ritibus tuendis praepositorum res delata est; in eaque primum agitari coepta est quaestio
de servi Dei introductione Causae ad eius beatificationem et canonizationem , instante praefato Causae Postulatore. Ad quam referente Emo ac Rmo Cardinali Arcliinto , sacrae Rituum Congregationi Praefecto, Causae Relatore , quum unanimiter omnes
convenirent, Pius Papa VI pridie kalendas Aprilis 1792 Commissionem introductionis Causae
venerabilis servi Dei Benedicti
Josephi Labre propria manu signavit.
;
Quum vero deinde propositum fuisset Dubium super Cultu

Servo Dei non exhibito in praefata sacrorum Rituum Congregatione, huius favorabilem sententiam Summus idem Pontifex Pius VI
confirmavit tertio kalendas Februarii 1793. Ita feliciter omnibus
praemissis de iure stylo et consuetudine servandis iuxta sacri fori
disciplinam, super scriptis Venerabilis Servi, nec non super validitate processuum omnium tam Ordinaria quam Apostolica auctoritate constructorum, nono kalendas Decembris instante Philippo
Maria Colonna Sacerdote, Rectore piae Domus Catechumenorum ac
altero ex Postulatoribus Ven. servi Dei Causae, Pius Papa VII,
ad relationem sacrae Rituum Congregationis Secretarii, facultatem
concessit proponendi Dubium super Virtutibus heroicis Ven. Servi
Dei Benedicti Iosephi Labre, etsi terminus quinquaginta annorum,
ab obitu illius computandus, a lege praescriptus, absolutus nondum
fuisset. Hinc anno 1828 decimo tertio kalendas Decembris in Aedibus cia. me. Cardinalis de Somalia tunc sacrorum Rituum Congregationi Praefecti ac Causae ipsius Relatoris, coacta fuerunt Antepraeparatoria Congregationis Comitia super heroicitate Virtutum a
S. B. IOSEPHI LABRE
283
Venerabili Benedicto Iosepho Labre exercitarum : deinde in aliis

Comitiis praeparatoriis in Palatio Apostolico Vaticano ac tandem
generalia habita fuerunt Comitia tertio Nonas Augusti anno 1841
in Quirinali Apostolico Palatio in conspectu sa. me. Gregorii
Papae XVI, in quibus, quum Emi et Emi Cardinales sacris tuendis Ritibus praepositi, nec non Rmi Patres Consultores circa v. Servi
Dei virtutum praestantiam unanimi suffragio in eamdem affirmativam i vissent sententiam, kalendis Iunii anno insequenti 1842 Summus Pontifex solemni decreto virtutes venerabilis Servi Dei heroicas pronunciavit.
Ita feliciter examine circa ven. servi Dei Benedicti virtutum
heroicitatem absoluto, de ipsius Ven. Beatificatione ac proinde de
assertis miraculis iudicium peragi incoeptum est. Licet vero e
compluribus , quae Ven. Benedicto Iosepho suffragante patrata ferebantur, prodigiis, duorum dumtaxat ex lege demonstratio requireretur ad Beatificationem impetrandam. Postulatio tamen, ut luculentiorem splendidioremque exhiberet divini testimonii accessionem, tria eligenda censuit sacrorum Rituum Congregationis examini
subiicienda. Et de his quidem actum primum fuit quarto Idus
Ianuarii anno 1852 in Antepraeparatorio Coetu penes cia. me. Card.
Constantinum Patrizi Episcopum Albanensem s. Rituum Congregationis Praefectum Causaeque Relatorem ; deinde in Praeparatorio
Conventu ad Vaticanas Aedes coacto, decimo septimo kalendas
Octobris 1857; ac demum in Generalibus Comitiis ibidem habitis
coram sa. me. Pio Papa IX, idibus Martii anni 1859, in quibus
cum laudatus Cardinalis Causae Relator Dubium proposuisset :
u An et de quibus Miraculis constet in casu et ad effectum de
quo agitar? Emi Cardinales adstantes ac Rmi Consultores singuli suffragium, protulere suum. Idemque Summus Pontifex, in patriarchali Basilica Lateranensi, die solemni Dominicae Ascensionis
anni 1859, supremum ac definitivum iudicium edidit atque solemniter definivit: u Constare de tribus Miraculis ; nempe de priore
n in secundo genere: Instantaneae perfectaeque sanationis Mariae
Rosae de Luca a phthisi pulmonar i confirmata - de altero in
tertio genere - Instantaneae perfectaeque sanationis Teresiae
n Tartufoli ab inveterato ulcere sinuoso fistuloso calloso - ac de
tertio in secundo genere - Instantaneae perfectaeque sanationis
n Angelae Iosephae Martini ab inveterata obstructione scirrhosa
seu lapidea lienis gravissimis symptomatibus aliisque morbis
n stipata, ri
284
COMPENDIUM VITAE
Tribus hisce Miraculis Pontificio Decreto sancitis iterum in

sacrorum Rituum Congregatione Generali quarto nonas Iunii anno 1859 coram Pio Papa IX in Aedibus Vaticanis habita , quum
laudatus Cardinalis Patrizi s. Rituum Congregationi Praefectus et
Causae Relator Dubium proposuisset: An stante Virtutum et trium
Miraculorum approbatione, tuto procedi possit ad Ven. Servi Dei
Beatificationem f ab omnibus suffragantibus affirmativa prolata est
responsio. Qua perspecta, Pontifex memoratus , decimo octavo
kalendas Septembris, die festo scilicet Assumptionis Beatae Mariae
Virginis , eiusdem anni in Patriarchali Basilica Liberiana supremam ac definitivam sententiam suam solemniter pandidit ac pronunciavit u Tuto procedi posse ad Ven. Servi Dei Benedicti Iosephi Labre Solemnem Beatificationem .
Decimo igitur kalendas Iunias, Dominica nempe infra Octavam
Ascensionis Domini nostri Iesu Christi, in Basilica Vaticana Beatificationis solemnia celebrata fuerunt ac vix Beati Benedicti Iosephi Labre imago, remoto velamine, caelitum splendoribus circumdata apparuit, nova portenta a Deo eius interventu patrata sunt,
ut hominibus, qui caelestibus posthabitis thesauris, fallaces saeculi
divitias et voluptates veluti unicum sibi finem proponentes, ad eas
comparandas omnes exerunt vires, splendidius pateret , quantum
gloriae fastigium sit in caelis adeptus pauper Dei Servus et humilis. Ex iis autem portentis duo praeclariora selecta, sacrae Rituum Congregationis iudicio subiecta sunt.
Hinc signata a sa: me: Pio Papa IX. Commissione reassumptionis Causae, de iisdem Miraculis Apostolici Processus statim conditi
sunt. Miracula autem fuerunt huiusmodi, nimirum:
L Infirmo corporis habitu ac lymphatico temperamento praedita Theresia Massetti Romana complures passa est labente aetate
aegritudines, quarum nonnullae vitiosam sanguinis dyscrasiam luculenter portendebant. Anno 1859 aetatis suae quadragesimo tertio
iam expleto, dolorem persensit in uberibus ita vehementem, ut ad
dorsum usque extenderetur. Viri artis medicae peritissimi arcessiti
statim intellexerunt rem ad stadium cancri occulti devenisse ac in
abscissione dumtaxat spem salutis esse repositam : hinc dexteram
mammillam, graviorem in se morbum ostendentem, inciderunt. At
infestum cancer alteram mamillam aggreditur, et unius anni spatio tantas adeptus est vires ut peiorem quam alter indolem proderet. Ad ferrum iterum confugere , non remedium , sed inanem
cruciatum fore medici testati sunt; mors itaque ineluctabiliter im-
S. B. IOSEPHI LABRE
285
minebat. Quare pia mulier, quum nulla in hominum ope et scientia spes valetudinis recuperandae amplius superesset, animum precesque ad b. Benedictum Iosephum Labre convertit, cuius beatificatio solemnis mox erat peragenda. Itaque auspicatissima die 26
Maii 1860 carpento vecta cum suis Basilicam Vaticanam adivit :
cumque sacra solemnia celebrarentur, enixe patronum caelestem
deprecata est. Sensibus ferme abrepta Imaginis Beati Viri detectionem minime animadvertit, ast monita a puella comite coepit illam
defixis oculis intueri : dumque in illo obtutu haereret , nullus
amplius dolor eam perculit, hinc infirmum ber manu compressit;
illudque, quod antea nec ungentis plumam ferre poterat, iam nullam sub compressione olebat molestiam. Refectis viribus , corpore
erecto, prae gaudio gestiens domum redivit liberata prorsus a
cancro . qui semel divino eiectus imperio , amplius renasci ausus
non est.
I I . Sor. Maria Aloisia ab Immaculata Conceptione Monialis a
Visitatione B. M. V. in Coenobio Divini Amoris Montis Falisci
haud paucis vitae suae annis stomacho tam graviter laboravit, ut
anxietatem', anorrhexiam , vomituritionem perpateretur. At anno 1860 recruduit stomachi dolor , vomitusquc factus . frequentior.
Quare infirma , licet invita lectulo decumbere coacta est ; et , rigidiori quamvis curae subiecta medici sane periti , morbus tamen
ingravescebat. Accessit enim cum molesto ponderis sensu , femoris
ac dexteri brachii acerbus dolor , nec non in regione stomachi exterior livor qui in dies magis obscurus fiebat, ac sanguinis partim
liquescentis partim concreti per vomitum amissio. Hinc, digestivis
functionibus undequaque deturbatis, augebatur anorrhexia; hectica
febris et sitis miseram urebant ; et deficientibus sensim viribus ,
eam absumebat macies , ac tussis et deliquia vexabant. Remediis
omnibus incassum tentatis , medicus indubitanter asseruit scirrho
aut alia sane gravi laesione detineri infirmam. Videns porro valetudinaria Soror Aloisiam praeter modum afictari, suasit amicae
ut beati Benedicti Iosephi Labre , cuius imago in pariete prostab a t , opem invocaret. Verum illa prae tristitia primo impatiens
nullam fiduciam sibi esse in eo ostendit; sed postea contraria subiit
piam mentem cogitatio : atque aegritudinem animi ob ostensam
diffidentiam sociae significans, humiliter et confidenter Beato Viro
commendavit, ac paullo post semisopita conquievit. In somnus tunc
sibi visa est intueri imaginem ore coelitum referentem laetitiam
ac praefulgenti iubare circumfusam venerandi cuiusdam iuvenis
286
COMPENDIUM VITAE
asserentis se esse Benedictum Iosephum ; qui frontem, stomachum

alvumque Aloisiae Crucis signo benedixit , ac demum splendida
obvolutus nube inter Angelos in sublime elatus abi vit. Expergefacta mulier obmutuit, ast illico oculis tactuque exploravit morbi
signa omnino evanuisse. E lectulo surrexit , vestibus induta ad
coenaculum, ubi sorores coadunatae erant, perrexit; ac ad mensam
cum ipsis accumbens, cibis, quibus ceterae sorores vescebantur, libenter est usa. In posterum item pia monialis ita se habuit ac si
nullum unquam morbum fuisset perpessa.
Primum vero de iis examen peractum est in Antepraeparatorio Conventu penes eumdem Cardinalem Patrizi Episcopum Ostien.
et Veliternen. sacrae Rituum Congregationi Praefectum Causaeque
Relatorem nono kalendas Iunias 1.870. Dein alterum agitatum fuit
in Praeparatorio Coetu in Aedibus Vaticanis collecto nono kalendas Maias anni 1872. Demum tertium institutum fuit in Generalibus Comitiis ad easdem Vaticanas Aedes coadunatis coram sa. me.
Pio Papa IX decimo tertio kalendas Decembris eiusdem anni ; in
quibus praelaudatus Cardinalis Dubium proposuit : u An , et de
quibus Miraculis constet in casu et ad effectum de quo agitur .
Omnes autem unanimiter sententiam protulerunt tam Emi Cardinales quam Patres Consultores. Quibus auditis, Summus Pontifex
Pius IX singulos de more adhortatus e s t , ut in tanti momenti
negotio divini laminis opem a Deo implorarent antequam suam
proferret sententiam. Die igitur Festo sancti Thomae Cantuariensis Archiepiscopi, quarto nempe kalendas Ianuarias , eiusdem labentis anni hostia salutari piissime libata , in nobiliorem Aulam
Vaticani Palatii procedens solemniter declaravit u Constare de
n duobus Miraculis in secundo genere, nempe de primo : Inst ant a neae perfectaeque sanationis Theresiae Musetti a scirrho can ceroso in sinistra mamilla; et de altero: Instantaneae perfectae que sanationis Mariae Aloisiae ab Immaculata Conceptione
Monialis Professae in Venerabili Manasterio Divini Amoris
n Montis Falisci a cancro exulcerato stomachi .
Nil aliud igitur desiderandum erat, ut Causa haec praeclarissima Canonizationis ad exitum perduceretur , nisi quod Dubium
proponeretur in eadem sacra Rituum Congregatione, u An stante
approbatione duorum Miraculorum post indultam a Sede Apo stolica venerationem, tuto procedi possit ad solemnem, beati
Benedicti Ioseph Labre Canonizationem? Cum itaque Dubium
huiusmodi enunciasset praefatus Cardinalis Causae Relator in Ge-
287
S. B. IOSEPHI LABRE
neralibus Comitiis coram sa. me. Pio Papa IX habitis in Palatio
Apostolico Vaticano decimonono kalendas Februarias anni 1 8 7 3 ,
uno animo in affirmativam concessere sententiam tum Cardinales
tum Patres Consultores.
Et quinto idus Februarii eiusdem anni Dominicam Septuagesimae selegit Pontifex, ut suam decretoriam pronunciaret sententiam: ideoque edixit: u Tuto procedi posse ad solemnem Beati
Benedicti Iosephi Labre Canonizationem .
Feria II die 5 Decembris 1 8 8 1

^Jacra
Congregatio
Eminentissimorum
ac Reverendissimorum
Sanctae Romanae Ecclesiae
Cardinalium a SANCTISSIMO
DOMINO
NOSTRO
LEONE PAPA XIII Sanctaque Sede
Palatio apostolico vaticano die o Decembris 1881 damnavit
proscripta in Indicem librorum prohibitorum referri mandavit et mandat quae sequuntur Opera:
Encyclica Leo's X I I I vom 4 August 1 8 7 9 . Vortrag
gehalten zu Bonn am. 14 Februar. 1 8 8 0 von Professor Dr. Peter Knoodt. Bonn 1 8 8 0 . Latine: Oratio, quam Professor Dr. Petrus Knoodt die 14 Februarii 1 8 8 0 circa Encyclicam Thomisticam Leonis X I I I die 4 Augusti 1 8 7 9 , Bonnae habuit.
Bonnae, 1 8 8 0 .
ANTON GUNTHER. Eine Biographie von Peter Knoodt, Latine: Vita
Antonii Gnther. Auctore Petro Knoodt. Vol. 2. Viennae, 1 8 8 1 .
SICILIANI PIETRO, Professore di filosofa e Incaricato del corso pedagogico nell'Universit di Bologna. Sull'insegnamento religioso
ai bambini secondo i dettami della filosofia scientifica. Quarta
edizione riveduta ed aumentata. Bologna , Nicola Zanichelli
libraio-editore-tipografo,
1881.
DIE THOMAS
288
DECRETUM
La scienza nell'educazione. Seconda edizione interamente rifusa,

accresciuta e col ritratto dell' autore. Bologna , Nicola Zanichelli libraio-editore-tipografo, 1881.
La Religione e i partiti estremi. Studii di Candido Arasieve.
Un voi. Lecce, presso l'editore Gr. Spacciante, 1881.
Auctor (Bombelli Rocco) operum cui titulus : L'infallibilit del
Romano Pontefice ed il concilio ecumenico Vaticano , dialogo
fra un teologo ed un razionalista. Milano 1872. Storia critica dell'origine e svolgimento del Dominio Temporale dei Papi
scritta su documenti originali ed autentici. Roma 1877, prohib.
Decr. 12 Jul. 1877, ante mortem laudabiliter se subiecit et
Opera reprobavit.
Die et mense.- praedictis proposita fuerant sequentia dubia :
I. Utrum libri ad sacram Indicis Congregationem delati et ab Eadem dimissi seu non prohibiti , censeri debeant immunes ab
omni errore. contra fidem et mores.
I I . Et quatenus negative, utrum libri dimissi seu non prohibiti a
sacra Indicis Congregatione , possint tum philosophice tum
theologioe citra temeritatis notam impugnari.
E a d e m Sacra Congregatio respondit:
Ad I. Negative.
Ad I I . Affirmative.
idiomate, aut in posterum edere, aut edita, legere vel retinere audeat, sed locorum Ordinariis, aut haereticae pravitatis Inquisitoribus ea tradere teneatur sub poenis in Indice
Quibus
SANCTISSIMO
DOMINO
NOSTRO
SANCTITAS
SUA Decretum probavit, et promulgari praecepit. In quorum fidem etc.
Datum Romae die 28 Decembris 1881.
F R . THOMAS M \ C A R D . M A R T I N E L L I Praefectus.
Fr. Hieronymus Pius Saccheri Ord. Praed.
Loco Sigilli.
Die 30 Decembris 1881 ego infrascriptus Cursor testor supradicta Decreta asca et publicata fuisse in Urbe.
Vincentius Benaglia Mag. Curs.
289
LITTERAE
innuentes opportune et mature esse opprimenda dissentionnm initia,
quibus materiam praebent tum aliqua ephemeris, tum doctrina philosophi dari inter recentiores.
t fi i
VENERABILIBUS FRATRIBUS
ARCHIEP. ET EPISCOPIS PROVINC. ECCLESIASTICARUM
MEDIOLANENSIS TAURINENSIS ET VERCELLENSIS
L E O PP. XIII
VENERABILES FRATRES
Salutem et Apostolicam Benedictionem
Cognita Nobis est sapientia Vestra et vigilantia in omni genere
diligens: itemque praeclara in hanc Apostolicam Sedem voluntas,
quam cum saepe alias, tum etiam superiore anno et amantissimis
litteris et coram confrmavistis. Atque illud magnopere laetamur
episcopalibus laboribus Vestris uberes, Deo iuvante, evenire fructus. Quibus de rebus gratulamur unicuique Vestrum meritasque
laudes libenti animo publice tribuimus.
Nonnihil tamen istis ipsis in provinciis est, Venerabiles Fratres, quamobrem non sumus a sollicitudine plane vacui. In iis enim
passim apparent quaedam dissensionum initia, quae nisi opportune
matureque opprimantur, evadere in maius aliquod malum videntur
posse. Ea igitur volumus a Vobis diligenter considerari, et Vestra
cura operaque provideri ut, amotis dissidiorum caussis, sententiarum et voluntatum concordia retineatur, quae .cum in omni republica, tum praecipue in Ecclesia maximum atque optimum est vinculum incolumittis. Iamvero metuendum est, ne haec animorum
concordia dirimatur contrariis partium studiis, quibus materiam
praebet quaedam inter Insubres ephemerides, et doctrina dari unius
viri, cuius inter recentiores philosophos nomen percrebuit.
Quod ad primum caput, sunt in istis provinciis vestris ephel i a , Tom. XIV. fase. QL1I1.
19
290
LITTERAE
merides, quarum auctores veri rectique principia tuentur, sanctissima Ecclesiae iura, Apostolicae Sedis Romamque Pontificis maiestatem strenue defendunt. Huic generi favendum maxime est ; et
omni ratione curandum ut scriptores huiusmodi non modo floreant
studiis hominum et gratia, sed etiam multos ubique nanciscantur
similes sui, qui quotidianos improborum impetus sustineant, et honestatis religionisque patrocinio redimant impunitam plurimorum
in scribendo licentiam. Hac de caussa Nos haud semel illorum probavimus voluntatem, vehementerque hortati sumus, ut tueri iustitiam et veritatem scribendo insistrent, et nulla re deduci sese a
proposito sinerent.
At vero convenit in caussa gravi et nobili modum adhibere defensionis aeque nobilem et gravem, quem ultra progredi non oportet. Scilicet pulchrum est, eos qui catholicum nomen scriptis quotidianis defendunt prae se ferre veritatis amorem constantem, minimeque timidum; sed simul oportet nihil eosdem suscipere, quod
bono cuiquam viro iure displiceat, neque ulla ratione temperantiam deserere, quae cunctarum comes debet esse virtutum. In quo
nemo sapiens probaverit aut stilum vehementem plus quam satis
est, aut quidquam vel suspiciose dictum, vel quod temere a personarum obsequio indulgentiaque discedere videatur.
In primis vero sanctum sit apud catholicos scriptores Episcoporum nomen; quibus in excelso auctoritatis gradu collocati dignus
officio ipsorum et munere habendus est honos. Neque licere sibi homines privati putent in ea, quae sacri Pastores pro potestate decreverint, inquirere; ex quo sane magna perturbatio ordinis consequeretur et non ferenda confusio. Atque istam reverentiam, quam
praetermittere licet nemini, maxime in catholicis auctoribus ephemeridum luculentam esse et velut expositam ad exemplum necesse
est. Ephemerides enim, ad longe lateque pervagandum natae, in
obvii cuiusque manus quotidie veniunt, et in opinionibus moribusque multitudinis non parum possunt.
Ad alterum caput quod attinet, de philosophicis disciplinis iam
declaravimus cuius .viri vestigiis ingrediendum putemus. Litterae
Nostrae Encyclicae die IV mensis Augusti anno MDCCCLXXIX ad
universos Episcopos datae aperte monent, avere Nos et cupere ut
iuventus ad disciplinam sancti Thomae Aquinatis instituatur; quae
plurimum ad excolendas sapienter hominum mentes semper valuit,
et est maxime accommodata ad pravas refutandas opiniones, quae
homines tanto iam numero transversos a g u n t , cum ingenti et sa-
LITTERAE
291
lutis suae discrimine et reipublicae detrimento. Istud Litterarum

Nostrarum propositum poterat omnium animos concordia iunctos
facile retinere, excepta interpretationis subtilitate nimia, servataque moderationis ratione in rebus iis, de quibus ad studium investigandi veri, citra fidei caritatisque iacturam, viri docti utrinque
disserere consueverunt.
Sed quoniam non sine animi Nostri cura videmus partium studia plus aequo in disputando conflagravisse, publice interest, buie
ardori animorum modum aliquem imponi. Quapropter cum in iis
quae in dies singulos scribuntur et multa commentatio et pacata
iudicii tranquillitas, ut plurimum, desideretur, optandum est ut
catholici ephemeridum scriptores ab huiusmodi quaestionibus tractandis abstineant. Interim autem Sedes Apostolica, de gravioribus negotiis praesertim quae doctrinarum sanitatem spectant pro
muneris sui ratione sollicita, ad renatas et crudescentes controversias vigilantiam et providentiam suam convertere "non praetermittit, ea adhibita consilii prudentia, in qua quemlibet catholicum
virum aequum est conquiescere.
Ex qua tamen re nolumus detrimentum capere societatem religiosorum virorum a Caritate nominatam, quae sicut in iuvandis
ex instituto proximis hactenus labores suos utiliter insumpsit, ita
optandum ut vigeat reliquo tempore, fructusque pergat quotidie
uberiores edere.
Interea Vestrum est, Venerabiles Fratres, dare operam ut haec
consilia Nostra perficiantur, et nihil omittere quod ad firmandam
concordiam pertineat. Quae sane eo magis est, ut probe intelligitis,
necessaria, quo plures et acriores apparent hostes rebus catholicis
imminentes: adversus quos exercere vires omnes necesse est, easque
non dissipatione attritas, sed coniunctione auctas. Plurimum propterea prudentia, virtute et auctoritate Vestra confisi, Vobis omnibus, Venerabiles Fratres, et populis vigilantiae Vestrae commissis,
auspicem divinorum munerum, et praecipuae benevolentiae Nostrae
testem, Apostolicam Benedictionem peramanter in Domino impertimus.
Datum Romae apud s. Petrum die XXV Ianuarii MDCCCLXXXII,
Pontificatus Nostri Anno Quarto.
LEO P P . X I I I .
292
NAAAAAA^-
R E I N T E G R A T I O N I IN PAROECIAM
Die
it
Septembris
880.
COMPENDIUM FACTI. Parochus C. dioeceseos P. ob a v a r i t i a m , a n i m i a s p e r i t a t e m , suamque agendi rationem nedum

plebis sibi commissae, sed etiam civilis auctoritatis aversion e m in se concitavit. R m u s Antistes nihil omisit sive h o r t a n d o , sivo increpando ut P a r o c h u s iste ad bonam frugem,
charitatisque s e m i t a m rediret. At cum haec omnia in i r r i t u m
cesserint, die 6 M a i i 1878 huiusmodi decretum edidit: O b
<c causas, quae nos digne m o v e n t , et de quibus Deo t a n t u m
r a t i o n e m reddere debemus, vigore facultatis a s. T r i d e n t .
Conc. Sess. 14 cap. 1 de Reform, nobis t r i b u t a e , ex in formata conscientia te ab officio parochiali suspendendum
d u x i m u s , p r o u t tenore p r a e s e n t i u m te suspendimus. . . ad
a r b i t r i u m n o s t r u m . . . Tibi insuper m a n d a n t e s ut i n t r a octo
dierum s p a t i u m , a praesentium receptione, coram D. Dno
P r o - V i c a r i o nostro in spiritualibus Generali te sistere d e beas, et cum eodem convenire de mercede t r i b u e n d a ex
reditibus t u i beneficii a l t e r i sacerdoti, a nobis pro cura a n i 4. m a r u m dictae Ecclesiae subiectarum d e p u t a n d o . . .
Huius decreti rigore P a r o c h u s perculsus, supplici oblato
SSmo P r i n c i p i l i b e l l o , die 28 I a n u a r i i 1879 e x p o s u i t , se
quatuordecim a n n o r u m lapsu operam suam diligenter navasse
in Seminarii Clericis erudiendis, verbo Dei praedicando, et poen i t e n t i a e sacramento a d m i n i s t r a n d o , proque tot laboribus in
293
Ecclesia Dei e x a n t l a t i s , a proprio Ordinario anno 1870 ad A r chipresbyteralem praebendam m e m o r a t i loci fuisse p r o m o t u m .
Octo iam ab a n n i s h a n c paroeciam O r a t o r regebat, cum h a c
gravissima poena fuit m u l t a t u s , post leves accusationes a l i cuius m a l i g n i paroeciani. E a p r o p t e r enixe expostulavit u t ,
d e c l a r a t a decreti n u l l i t a t e , in propriam paroeciam r e d i n t e g r a retur.
Requisitus Episcopus pro informatione et voto, et ut de
causis suspensionis referret, r e t u l i t : quod s t a t i m ac P a r o chus paraeciale m u n u s accepit, coeperunt insimul populi et
laicae auctoritatis inclamationes. E i u s indoles d u r a odium
plebis p a r u i t adversus p a s t o r e m . Accusabatur etiam quod
onera propria et Ecclesiae decus negligerei, quod p a u p e r i bus h a u d succurreret, quod siverit plures aegrotos emori a b s que s a c r a m e n t i s , ut pecuniam a u c u p a r e t , quae p r i m u m eius
v i t a e obiectum constituere videbatur. N a m quidquid a g e r e t
opere et sermone sordidae inserviebat a v a r i t i a e . Hisce ergo
modis eius m i n i s t e r i u m r i t e vilescit eiusque reditus in P a roeciam quasi ab omnibus a d v e r s a t u r . Q u a m p l u r i m o r u m a n i mos in se concitavit illius p e r t i n a x voluptas advesandi d e sideria votaque o m n i u m . P r o h mitis e t bonus p a s t o r !
DEFENSIO PAROCHI. AC imprimis ex p a r t e P a r o c h i n o t a n d u m v i d e t u r , decretum remotionis, seu suspensionis ab officio parochiali, ex

informata conscientia, n u l l i t a t i s vitio
laborare, cum Episcopus innixus capiti 1 Sess. 14 de Ref.
ampliorem potestatem sibi a r r o g a v e r i t , quam caput illud
reapse concedat. N a m per caput illud Episcopis facultas t a n t u m fit I interdicendi ascensus ad sacros ordines ex quacumque causa,
etiam
ob
occultum
crimen,
quomodolibet,
etiam extraiudicialiter; 2 suspendendi
ab ordinibus, seu
gradibus, vel dignitatibus ecclesiasticis,
ut docent
commun i t e r ss. canonum i n t e r p r e t e s , Fagnanus in cap. Ad aures,
de Temp. ordin. n. 12 et seq. Gonzalez in Decretalibus
o
294
lib. i tit.
11 in cap. Eco tenore n. 15, Bened. XIV de
Syn. Dioeces, lib.
12 cap. 8 n. 3* Van-Espen de Cens.
cap. IO. U l t e r i u s non p r o g r e d i t u r facultas per caput illud
Episcopis concessa, ne in v i m quidem i n t e r p r e t a t i o n i s , quia
c u m de lege poenali a g a t u r , quisque novit h a n c stricte esse
i n t e r p r e t a n d a m . A t q u i Episcopus vi illius capitis non suspensionem ab ordinibus P a r o c h o inflixit, sed ab officio p a rochiali. Cum i g i t u r c o n t r a c l a r a m T r i d e n t i n o r u m P P . d i spositionem caput illud a p p l i c a v e r i t , nullo pacto decretum
sustinendum esse v i d e t u r .
P r a e t e r e a .et illud q u e r i t u r P a r o c h u s , non ob occulta c r i m i n a , sed p l a n e publica in se ex informata conscientia d i c t a m fuisse s e n t e n t i a m . Quidquid enim disputent auctores de
publicitate, a u t notorietate criminis* nemo h a n c in facti s p e cie n e g a r e poterit, qui sciverit, bis P a r o c h u m ex Episcopi
m a n d a t o a d m o n i t u m fuisse, et licet in decreto asserat illum
suspendere ob causas quae nos digne movent* et de quibus
Deo tantum rationem reddere debemus* in informatione t a m e n n u l l u m occultum crimen producere v a l u i t . Publicae exis t i m a t i o n i s amissionem ob odium populi, culpabiliter excitat u m , P r a e s u l a l l e g a t , ob quod illum indignum declarat, qui
u n q u a m posthac paroeciae regendae praeficiatur. Nihil i g i t u r
desideratur, quod ad proprie dictam criminis publicitatem, et
n o t o r i e t a t e m r e q u i r i t u r . A t q u i ut in v i m cap. 1 Sess. 14 de
Refor. procedere possint Episcopi, opus est, ut crimen sit
occultum. Communis enim C a n o n i s t a r u m s e n t e n t i a , cui s e m per h u c usque adhaesit haec S. C . , de crimine t a n t u m o c culto cit. caput intellexit. Ita Barbosa in Ius Can. lib. 1
in cap. Ad aures n. 4, Pirhing in Ius Can. tom. 1 tract. 11
sect. 1 n. 15j Pignat. tom. 1 Consult. 261 n. 1, Monacell.
formul, tom. 1 tit. 13 form. 3 n.
29*
Gaudentius De
Ianua De Visit. Praelat, tom. 1 dub. S sect. 6 n.
39*
Bened. XIV De Syn. Dioeces, lib. 12 cap. S n. 3; ubi loquens de h a c facultate Episcopis concessa, eam circa occulta
c r i m i n a v e r s a r i a p e r t e docet. Et hoc t a m v e r u m esse ait, ut
ne ipsi quidem reo causam suspensionis, seu delictum m a -
295
infestare t e n e a n t u r Episcopi, sed t a n t u m Sedi Apostolicae,

si suspensi ad eam recursum h a b u e r i n t , idque allatis S. O. C,
resolutionibus opportune confirmat. I n t e r recentiores, qui
huic doctrinae a d h a e r e n t , adest ci. Lucidi De Visit. S S . L L .
part. 1 ad . III Benedictinae Instruct, sect. VIII n. 273;
ubi monet Episcopos, ut caveant, ne quod publicum et notorium iam est, proinde ac esset occultum, falso sibi animo
reputantes,
suspensionem
ex
informata
conscientia decernant;
huiusmodi
enim
decretum
minime
sustinetur, prout
evenit in s. Agathae
Qot. Suspens.
Irregul. et Privat, benef. 26 Februarii 1853, cuius haec species e r a t : Episcopus Archipresbyterum c u r a t u m D'Ambrosio ex informata
conscientia suspenderat a dignitate Archipresbyterali, a n i m a r u m cura, et sacrorum ordinum exercitio, absque ulla t e m poris determinatione. H u i u s sententiae v a l i d i t a t e m duplici ex
capite impetebat D'Ambrosio, 3, quod delictum, propter quod
l a t a fuerat, e r a t publicum, 2, quod poena e r a t tempore i n definita. Proposito d u b i o : An constet de validitate suspensionis in casu - responsum fuit - Negative, salvo iure
Episcopo procedendi prout de iure. - I g i t u r , non quia deessent causae, ob quas D'Ambrosio p u n i r i poterat, sed quia ea
puniendi ratione usus est Episcopus, quae secundum 'ius ei
non competebat, invalida declarata est eius sententia. Non
competebat vero ei ex informata conscientia procedere ob r a tionem a reo a l l a t a m , quia nempe crimen e r a t publicum.
A t q u e idcirco r e s e r v a t u m ei fuit ius procedendi prout de i u r e ,
id est iuridica adhibita processus forma.
Alio etiam ex capite, ex defectu nempe legitimae causae
decretum hoc m e r i t o impeti posse videtur. Posita enim P a rochi inamovibilitate, neque coercitio ad t e m p u s , neque t o t a l i s p r i v a t i o valet infligi nisi gravissimi criminis, plenissimeque probati reus e v i n c a t u r . E t primo p r a e s t a t n o t a r e a d
m a x i m u m P a r o c h i honorem vergere, nullum adfuisse, qui
c o n t r a eius v i t a e i n t e g r i t a t e m aliquid opponere potuerit. Imo
t r e s P a r o c h i finitimi, a quibus Episcopus informationem, et
v o t u m hac super controversia requisivit, uno veluti ore a p e r t e
296
fatentur illius v i t a e rationem quoad mores et fidem haud esse

redarguendam.
Q u e r i t u r quoque Episcopus , P a r o c h u m aversionem populi, et civilis auctoritatis in se concitasse, at re i n t i m i u s
prospecta, videtur suspensionis causa in populi aversione consistens m i n i m e in facto subsistere. Si demas enim i n c l a m a tiones paucorum, Syndaci et P r o v i n c i a e Praefecti, ceteri
contra proprium P a r o c h u m , ne obmussitarunt quidem. Circa
alias vero accusationes n o t a n d u m , non agi nisi de q u a d a m
negligentia in parochialibus muneribus obeundis, et quidem
nec e r a t t a m .gravis, quae Episcopum rationabiliter movere
posset ut ad e x t r e m u m remedium deveniret.
Ceterum a d n o t a n d u m , P a r o c h u m plusquam duobus a n n i s
gravissimam suspensionis poenam sustinere : idcirco licet a l i qua macula g r a v a t u s e x t a r e t , ipsam toto hoc tempore e x piasse, ac redintegrationem in paroeciam mereri v i d e t u r . R a tionis enim, et a e q u i t a t i s principia suadent, poenam esse
commensurandam
culpae* et pro
culpae modo imponendam,
ipsa non excepta suspensione et interdicto : Bened. XIV de
Syn. Dioeces, lib. X cap. I n. 2 et 3.
DEFENSIO EPISCOPI. Verum ex alia p a r t e suspensionis d e c r e t u m ex informata conscientia, contra P a r o c h u m ab E p i scopo p r o l a t u m , in suo robore consistere p l u r a suadent a r g u m e n t a . Siquidem videntur Tridentini P P . in Cap. 1 sess. 14
generaliter loqui, et amplissimam Episcopis potestatem facere
suspensionem infligendi ex informata conscientia, t a m ab ordinibus, q u a m ab officio. A n i m a r u m enim cura certe recensenda videtur i n t e r gradus* vel dignitates ecclesiasticas* a
quibus Clericos suspendendi Episcopis plena facultas t r i b u i t u r . H i n c Ferraris Bibliotk. Eccl. univ. verb. Susp. art.
1
num. 19 t r a d i t : P l u r e s etiam e x i s t i m a n t , posse Episcopum
ex informata conscientia suspendere a beneficio: idque quia
ubi a g i t u r de suspensione ab exercitio ordinis suscepti, v i d e t u r simul agi de suspensione a beneficio, ut praeseferunt
illa verba : aut qui a suis ordinibus* seu gradibus vel
dignitatibus
ecclesiasticis
fuerit
suspensus.
>
297
Nec contra Episcopi decretum quidquam obstat, quod

crimina, de quibus P a r o c h u s i m p u t a t u r , sjnt notoria, et p u blica, atque ideo ordine iudiciario cognoscenda, non vero r e mediis extraordinariis coercenda. Haec inquam difficultas non
t a n t i videtur, u t praefatum decretum infirmare v a l e a t . I m primis enim non omnes conveniunt auctores, quaenam delicta dici vere debeant publica ; dein fieri non posse v i d e t u r ,
ut omnia adeo v u l g a t a sint, ut ne u n u m quidem sit adhuc
occultum. Atqui u n u m t a n t u m crimen occultum satis esset,
ut suspensio vel prout poena, vel prout censura, ex informata
conscientia infligi posset. Ad r e m P i g n a t e l l i tom. 9 cons. S
num. 5 inquit : Quatenus censurae prolatae super pluribus
delictis non s u s t i n e a n t u r super unoquoque illorum, satis
t a m e n est, quod ex uno t a n t u m comprobarentur, cum u n u n i quodque sufficiens sit ad illas iucurrendas .
Insuper licet communius doceant canonistae, s e n t e n t i a m
ex informata conscientia in criminibus occultis t a n t u m fieri
posse, c o n t r a r i a t a m e n opinio sua probabilitate carere non
v i d e t u r , cum Conc. T r i d . facultatem Episcopis concesserit,
extraiudicialiter hoc modo procedendi ex quacumque causa,
etiam ob occultum crimen. Dicendo enim etiam ob occultum crimen inclusisse videtur etiam crimen publicum.
Negari enim in facto non potest P a r o c h u m aspera, incivili, i m p r u d e n t i sua agendi ratione, ac n i m i a lucri cupidit a t e parochianorum, civilisque auctoritatis animos i t a acuisse,
eorumque indignationem et odium in se i t a concitasse, ut
pluries eius remotionem enixe expetierint. Omnes enim in
hoc c o n v e n i u n t , nulla alia prorsus ratione huius paroeciae
quieti et a n i m a r u m saluti consuli posse, nisi P a r o c h u m r e movendo.
Cum itaque res i t a sese h a b e r e n t , videtur Episcopus sap i e n t e r egisse cogendo quibus poterat rationibus P a r o c h u m ,
ut a sua paroecia discederet. Cumque in Ecclesia salus a n i m a r u m suprema lex sit, atque huc suas curas suasque cogitationes intendere debeat Episcopus, sui muneris non i m memor , recte Parocho Oeconomum c u r a t u m seu v i c a r i u m
298
in paroecia regenda subrogavit. Quoties enim P a r o c h i , g r a v i

de causa, bonum a n i m a r u m operari amplius non v a l e n t , i u x t a
cap. 10 Propter malitiam de Renient.* et T r i d e n t i n i sanctionem in cap. 6 sess. 21 de Reform, hoc remedio a n i m a r u m r e g i m i n i consulendum est.
V e r u m huiusce rei definiendae ratio iudicio B E . P P . relicta fuit, q u o r u m sapientiae enucleanda remissa fuere sequentia
Dubia.
I. An decretum diei 6 Maii 1878 sustineatur in casu.

E t quatenus n e g a t i v e
I I . An et quomodo providendum sit in casu.
RESOLUTIO. Sacra O. C. re m a t u r e disceptata sub die
1 1 Septembris 1 8 8 0 censuit r e s p o n d e n d u m :
Ad I. Negative. ( 1 )
Ad I I . Affirmative et nisi parochus renunciare velit*
Episcopus
procedat
ad
Paroeciae privationem
ad
formam
iuris*
vetito
interim parocho reditu
ad paroeciam.
(1) Pro deductionibus de more peragendis recole illas, per nos aetas in
fine sequentis Appendicis III. Hic tamen notare placet s. O. Congregationem
declarasse decretum in themate, latum
ex informata conscientia, haud sustineri, quia nullum adfuit delictum occultum , cui irrogata censura inniteretur.
Idque erui datum est, nobis videtur, ex
ipso responso eiusdem s. Congregat, ad
dubium secundum, quo ipsa iubet Ordina-
rium procedere ad privationem paroeciae,

ad formam iuris , quatenus Parochus
renunciare nolit. Et ideo haud admittit
in themate formam iudicialem ab Episcopo illo, in casu sequutam.
Recolenda insuper est causa Appellationis relata Vol. VII pag. 559 har.
ephem. ut magis innotescat hac forma
extraiudiciali utendum esse ob crimen
occultum.
299
APPENDIX
III.
QUOAD SUSPENSIONEM EX INFORMATA CONSCIENTIA

Iuge nos iamdiu premit desiderium lectoribus porrigendi nostris aliquam normam, prae oculis
habendam in perdifficili applicatione suspensionis, ex informata
conscientia nuncupatae. Saepe
enim conspeximus hanc iudicii
formam haud applicari iuxta Tridentini mentem, a quo suam
trahit originem. Quamobrem saepenumero accidit quod s. Concilii
Congregatio, Tridentini interpres
et vindex, declarare debuerit eiusmodi Episcoporum decreta non
sustineri, si quando hac perculsus
censura ad Apostolicam Sedem
recursum habuerit.
Tunc recurrens, etiamsi forsan
vitiis obrutus, ob relatam victoriam in superbiam elatus, enixis
viribus sacram Praesulis vituperio auctoritatem prosequitur, ratus posse hac loquendi forma,
proprium tegere dedecus , propriamque amissam recuperare dignitatem. Omnia haec prospeximus magno, fatemur enim, animi
nostri moerore, quoniam ss. Antistitum auctoritas nobis omnino
veneranda est.
Igitur, ut ex hac parte rarius
id accidat, et ut eiusmodi auctoritas facilius integra atque in
suo decore servari queat, perutile fore censuimus quaestionem
referre, apud s. C. Congregationem agitatam sub die 8 Aprilis 1848. Siquidem in huius disceptatione et plurimorum dubiorum resolutione conspicere est,
magno doctrinae apparatu et subtili canonum interpretatione enucleata fuisse multa, quae hanc
perdifficilem iudicii formam tangere queant. Istam ergo prae
oculis habentes Praesules, q u i
ex necessitate in rebelles subditos
animadvertere debeant, rarius,
confidimus, audient Apostolicam
Sedem resolvisse, eorumdem decreta non sustineri.
Meminerint quoque, observantiae causa nobis addere liceat,
ss. Antistites ne tam facile manus apponant his extraordinariis
remediis, nempe suspensionibus
ex informata conscientia : quoniam eorumdem est subditos tractare paterno charitatis affectu,
iuxta monitum Tridentini Sess. 13,
cap. 1. Sit ergo
LUCIONEN. SUSPENSIONIS
ET APPELLATIONIS
Die 8 Aprilis 1848.
COMPENDIUM
FACTI. Episcopus
Lucionensis statim ac suae Dioecesis possessionem acceperat, graves undique accepit questus de
prava vivendi ratione corruptisque moribus sacerdotis Piveteau,
300
APPENDIX III.
qui paroeciam inamovibilem a Episcopus tunc decreti illius exedecem et octo annis regebat. Re- cutionem suspendit, ea confisus
scivit etiam iam parochum in spe, ut hoc temporis intervallo,
vitiis sordescere, ita ut etiam reus conscientia maleficiorum exsuo antecessori iugis afflictionis timulatus in aliquod se includecausa extiterit. Quapropter prius ret coenobium, ibique poenas ilhumanitate pastoris usus est; sed lorum exolvendo, vitae suae conquum exhauserit omnia bonitatis suetudinem immutaret.
officia in filium ingratum, ad
Spes autem evanida fuit; nam
iustitiae remedia descendit. Pro- biduo post, Episcopus certior fainde mox in eum agi iussit se- ctus est in omni genere scelerum
cretam inquisitionem, ex qua et flagitiorum sese volutasse paingens scelerum-congeries emersit. rochum. Hinc facti veritate comTestes in ea inquisitione vo- perta, exquisitque sui episcopalis
cati fuerunt viri gravitate et consilii sententia, decretum supietate spectabiles,, qui perno- spensionis exequi mandavit die
scentes parochum malitiosum et 15 Iunii, et paroeciae adminivindicem, et timentes odium eius- strandae alium praefecit sacerque vexationes, cupierunt, ut dotem. Parochus die 16 Iunii
quod ipsi essent iureiurando af- epistolam dedit metropolitano
firmaturi, alto silentio condere- burdigalensi, questus quod detur. Hisce testimoniis innixus , cretum ante praestitutum tempus
habuit Episcopus plenam persua- executioni aman datum fuerit; ac
sionem de accusati parochi im- sub specie interpositae appellaprobi tate; atque usus facultate tionis , suspensionem violavit,
Episcopis tributa a Tridentino tum se a divinis nequaquam absSess. 14 cap. 1 de ref. die 25 Maii tinendo , tum nonnullis libere
1846, s. Visitationem peragens, fungendo parochi muneribus. Oradstantibus suo secretario, et vi- dinarius die 24 Iunii tertium
cario generali, criminoso parocho condidit decretum, in paroeciali
ex informata conscientia suspen- ecclesia publice denunciatum; quo
sionem indixit ab omnibus eius duo priora confirmavit, et quo
functionibus, sive sacerdotalibus, parochum irregulrem ex delicto
sive paroecialibus. Aderat et pa- pronunciavit.
rochus, qui visus est quodammodo
Parochus die 29 Iulii ab Epihabere aequam et iustam Epi- scopo proprio et a triplici decreto
scopi sententiam aiens; a que s'il ad Archiepiscopum burdigalensem
avait quelques torts, tout ce qui rite appellavit, aiens absonum
venait de passer, tait propre iuri et iniquum episcopale su le faire rentrer en lui mme, spensionis iudicium, utpote quod,
se nec monito nec audito, omnique via suae defensionis prohibito,

fuerit pronunciatum.Demum,quae
perperam coram Episcopo diluere
studuit nova sibi illata crimina,
haec iterum penes Archiepiscopum
nisus est excusare.
Archiepiscopus agnovit et-Episcopo significavit, nullum fuisse
suspensionis decretum ob praetermissas canonicas monitiones, aliasque solemnitates. Et ideo si parochus appellaret ad auctoritatem civilem, iudiciumque episcopale penes eamdem reprobaretur,
Episcopus traduceretur, tamquam
arbitrarius, per omnium ora, cum
suae dignitatis iniuria.
Episcopus respondit sese credere rite egisse in Parochum,
iuxta quamplurimis s. C. Congregationis resolutiones et doctrinam Benedicti XIV.
Archiepiscopus his in adiunctis rogavit de sententia Archiepiscopos Lugdunensem , Rothomagensem, Bisuntinum, et Rhemensem; qui responderunt ut satageret ad Episcopum cum Parocho componendum ; sique hoc
non succederet, de interposita
appellatione iudicium pro tribunali pronunciaret. Hic re mature
perpensa, censuram a poena distinguons, hoc postremo respectu
censuit suspensionem sustineri
posse absque canonicis monitionibus , aliisque solemnitatibus; et
decretum Episcopi non esse confirmandum nec infirmandum, sed
x III.
301
retinendum esse uti temporaneum,
haud perenne. Haec Archiepiscopi
sententia ansam praebuit parocho; qui quum iterum appellasset
apud metropolitanum, Episcopus
monuit istum ne iudicium pronunciaret , quoniam rem totam
Apostolicae Sedis iudicio deferre
decreverat. Cum id Parochus
novit , apud s. Sedem institit
orans, ut canonica in se institueretur inquisitio, qua suam
valeret ostendere innocentiam.
Animadversiones quoque utriusque Praesulis, hoc temporis intervallo, Romam missae fuerunt.
Administer supremus a negotiis
ecclesiasticis, concessit interea
tres ex quinque partibus pensionis
novo paroeciae presbytero, et
ipsam domum paroecialem. Ut
autem Emis Patribus prava eo
magis innotesceret Parochi indoles, praemissum quoque fuit,
ipsum de furto etiam redituum
ad Ecclesiae fabricam pertinentium, deque nonnullis exactionibus, simoniam redolentibus, fuisse
accusatum; Episcopum vero, servata iudicii forma, eum ad restitutionem damnasse sub excommunicationis poena, et privationis paroeciae, ipso facto incurrenda.
A qua sententia appellavit
quoque apud metropolitanum, sed
de hoc nil in praesenti quaestione.
Quae contra suspensionis sen-
302
APPENDIX III.
tentiam facere videntur, haec

ferme sunt. Ac primum facultatem episcopis a tridentina synodo
tributam in cap. 1. sess. 14. interdicendi clericis ascensum ad
ordines ex quacumque causa ,
etiam ob crimen occultum, quomodolibet etiam extraiudicialiter, non esse protendendam ad
secundam illius capitis partem,
ubi agitur de suspensione ab ordinibus et gradibus iam susceptis,
nisi observetur" forma iudiciaria
a ss. canonibus praescripta , sustinet Van Espen in suo opere
iur. eccl. unirci', part. 2. sect. 1.
tom. 10. num. 27. sententiamque
suam firmat ex textu conciliari,
cum in prima tantum parte dictum fuerit quacumque ex causa etc. etiam extraiudicialiter,
ac eas clausulas omissas fuisse
ait in secunda; hanc enim rationem assignat, quia, scilicet admissio ad sacros ordines, ut plurimum gratiosa, non mirum quod
a mero episcopi beneplacito dependeat. Suspensio autem ab ordinibus iam susceptis poenam
importat, quae ordinem iudiciarium, aeque ac omnis alia censura, requirit, atque ideo ob crimen mere occultum , quod in
iudicio probari nequit, eam infligi non posse concludit. Huic
Yan Espen sententiae sunt omnino consentanea ea quae tradit
Gibert. iur. can. tom. 1. part. 1.
tit. 22. cap. 1. circa praefati capitis conciliaris interpretationem,
rationem adiiciens, quia cum

suspensio ab ordinibus privet
clericum} iure quaesito, ignominiamque pariat suspenso et publicum scandalum, quod non evenit in denegatione ascensus ad
ordines , non est eiusmodi suspensio extendenda, sed potius
limitanda , quippe de odiosis
agitur.
Deinde, etsi amplissima facultas episcopis per tridentinum
attributa in cap. 1. sess. 14. locum sibi vindicet tam in prohibitione ascensus ad ordines, quam
in ordinum susceptorum suspensione, prout sentire videtur ipsemet archiepiscopus, hic tamen
illam episcopis minime concessam
opinatur ; quum , uti evenisse
autumat in casu, non modo de
criminibus occultis, sed de publicis etiam agatur. In controversis enim decretis episcopalibus,
ut ipse prosequitur, sermo est
de imputationibus contra fidem,
mores et iustitiam, nec non de
scandalis,
ct
transgressionem
contra Ecclesiae praecepta, quae
profecto crimina occulta esse non
possunt. Hoc autem posito, servare formam iuris oporteret, cum
huiusmodi crimina in publico
iudicio probari publiceque poena
multari possent ; atque ita intelligi debent tum conciliaris
textus, tum s. Congregationis
resolutiones, quae exadverso ab
episcopo lucionensi proferuntur.
Ast, quamvis de occultis tan-
303
Hisce quae ad archiepiscopi
tum criminibus ageretur, non
ideo tamen sustinenda esse vide- sententiam vindicandam in met u r lata suspensio. Etenim ex dium allata sunt, nonnulla magni
dispositione Clementin. Saepe ponderis exadverso opponuntur.
contigit, de verb. sign, et cap. Et primo, si excipias Gibert ac
Statata 20 .de liaeret.iriQ etiam de Van Espen, reliqui ss. canonum
occultis delictis institui debet iu- interpretes unanimiter sentiunt
dicium summarium et secretum, dispositionem cap. 1. sess. 14. de
a quo omnia fere iure positivo, ref or. in parte priori positam,
requisita abesse possunt uti tradit censeri et in posteriori repetitam,
Reiffenst. lib- 2. tit. 1. de iudiciis ac proinde episcopis licere non
numer. 41. et tit. 19. de praeb, solum ascensum ad ordines pronumer. 29. ei 30. In eo enim re- hibere, sed et suspensionem a
quiritur solum ut iudici adsit susceptis ordinibus decernere ex
persona publica, aut saltem duo quacumque causa, etiam ob criviri digni qui testium depositio- men occultum, quomodolibet extiones et nomina audiant, et traiudicialiter, uti disertissime
acta iudicii conscribant, nec non docet Fagnan. in cap. Ad aures
ut cum reo de criminibus saltem de temporibus ordin. num. 12.
oretenus communicetur , quum et seqq. et in cap. seq. Ex tenomina testium possint, si quid nore num. 7. et seqq. quem sepericuli subsit, occultare Quam quuntur Gonzalez in decretal,
formam facillime poterat episco- lib. 1. tit. 11. in d. cap. Ex tepus sequi, quin incommoda, de nore numer. 15. De Luca. deben,
quibus meminit, fuissent perti- disc. 14 numer. 5. Gagliardi inmescenda. Demum et illud est st it. canon. lib. 4. tit. 18. nuanimadvertendum, testes fuisse mer. 108. ct seqq. Barbosa in
adhibitos singulares, quorum nul- Conc. Trid. ad cap. 1. sess. 14la fides, quippe ne in materia de ref. numer. 1. Gallemart. eod.
quidem sollicitationis ad turpia, loco numer. 1. Giraldi in comquidquam valerent, quia facul- mentariis ad d. cap. 1. nec non
tatem utendi testibus singulari- ipse Van Espen disertissimis verbus unice cardinalibus supremae bis eamdem sententiam, parum
Inquisitionis iudicibus concessam sibi constans, defendit in iur. ecfuisse per bullas Gregorii XV. cles, univer. num. 5. part. 2.
Universi
dominici gregis, et cap. 2. . 11. et 12. Praestat auBenedicti XIV.
Sacramentum tem inter omnes immortalis mem.
poenitentiae, tradit Bordonius Ben. XIV. de syn. dioeces, cap. 8.
in opere Sacrum Tribunal. cap2%. n. 3. ubi plures ad rem afferuntur
huiusce s. C. Congr. resolutiones.
numer. 107.
x III.
304
APPENDIX III.
Et sane talis fuit constans

s. Congr. sententia circa illius
capitis interpretationem. Anno
siquidem 1582. die 22 iunii decisum fuit in Congregatione parem
sse episcoporum facultatem, sive
prohibendi ascensum ad ordines,
sive a susceptis ordinibus suspendendi, uti patet ex lib. 22. memorialium ad sess. 14. cap. 1.
de ref. pag. 24. et cum fuerit dubitatum die 27. ianuarii sequentis
anni 1583, utrum prohibitio et
suspensio huiusmodi esse possent
perpetuae, die 3. februarii 1593.
resolutum fuit, caput I. sess. 14.
de ref habere locum in prohibitionibus et suspensionibus, tam
temporaneis, quam perpetuis ,
ceu ex libr. 7. decretor, pag. 89.
in Nullius; idemque s. Ordo sentiit in Alerien. 24. Novem.bris 1657. ubi censuit, re sedulo
examinata, non recedendum ab
antiquis declarationibus, super
hoc eodem dubio pluries datis,
veluti ex lib. decretor. 2 1 . pag.
134; idem in Bononien. 14. Novembris 1654. lib. decret. 19.
pag. 416. in Isernien. 20 Decembris 1687. lib. decret. 37. pag.
714. ad primum dubium. Huiusmodi autem s. Ordinis resolutiones, nedum praefato tridentini capiti, sed et praecipue illius
sessionis proemio quam maxime
sunt consentaneae. In proemio
enim de iis qui ad ordines debent
promoveri, magis quam de iam
promotis, ac praesertim de cle-
ricis ad animarum curam constitutis , sollicita est sacrosancta

synodus; et hinc ad caput primum
descendit, in quo tam amplam
episcopis attribuit facultatem,
ut liberius id exequi possint,
quod eisdem superius iniungit,
uti doctissime explicat Fagnan.
in cap. Ex tunc de temp. ordin,
numer. 15. et 16.
Firmata Episcopi facultate
quoad suspensionem infligendam
ex quacumque causa, etiam
extraiudicialiter, exulat quaelibet formae iudicialis necessitas.
Êxceptionem autem ex eo
petitam, quod in concursu criminum publicorum cum occultis,
haud liceat episcopo uti facultate
per saepius dictum caput tridentini eidem concessa, sed tunc sit
iudicialiter procedendum, subtilitatis potius argumentum, quam
verae difficultatis nodum, exhibet.
In primis enim tam late patent
clausulae, quae datam facultatem
comitantur, ut nulli prorsus limitationi subiaceant. Sane clausula quacumque causa, universalis dicitur, et quemcumque
modum comprehendit, ea etiam
quae non venirent, etsi ratio
universitatis reddi nequeat. Rota
decis. 51. num. 5. part. 8.
decis. 57. num. 10. part. 4. tom. 2.
et decis. 335. num. 16. part. 5.
tom. 1. recentior. Barbosa in Diction, usu frequentior. Dictio Quicumque- de qua dicit omnia
includens et nihil excludens.
)ix m.
30S
Quomodolibet vero est clausula constet, quamlibet esse posse, ac
universalissima, et comprehendit proinde etiam publicam et occuletiam impropria. Rota decis. 7. tam. Denique haec obiectio ad
num. 4. part. 4. tom. 2. t de- summum valere posset, ubi omnia
cis. 14. num. lo. part. 8. recen- delicta essent publica; at ubi
tior. Etiam est ampliativa, ex- publica mixta sunt cum occultis,
tensiva, et quandoque facultati- debent absolute evanescere, quum,
va, stat augmentt!ve, et impli- omissis publicis, persequi episcocat casus praecedentes et minus pus potest occulta, vigore faculdubitabiles. Rota decis. 30. num. tatis ipsi concessae a Concilio in
22. part. 5. tom. 1. decis. 81. nu~ memorato capite primo sess. 14.
mer. 4. /)<zr. 10. decis. 367.
Ad rem Pignatell. consult. 8.
mer. 2. joar. 1. decis. 164. nu- tom. 9. num. 5. inquit - Quatemer. 1. /ratri. 15. decis. 437.part. nus
censurae prolatae super
2. et decis. 47. numer. 8. /)&r. 8. pluribus delictis non substinerecent.
rentur super unoquoque illorum,Ex quibus profecto resolven- satis tamen est quod ex uno
comprobarentur, cum
dum, virtute clausularum huius- tantum
unumquodque
sufficiens sit ad
modi, publica etiam delicta non
illas
incurrendas.
-Hisce autem
excludi a praefati capitis dispositione; imo arguendo a maiori omnibus posthabitis , repugnare
ad minus, si huiusmodi facultas videtur huiusmodi suspensionis
comprehendit crimen occultum, naturae exceptio proposita, cum
quod profecto ante concilium causae uni episcopo innotescere
poena multari nequibat f e ma- praesumantur, ac nemini proinda
gis publicum comprehendere de- liceat contra easdem venire.
bet, quod certe ex ipsa sua noQuae ultimo loco proferuntur
torietate nulla ratione negari de summario processu super cripotest, ac proinde defensionem mine etiam occulto conficiendo,
non admittit. Praeterea s. Con- deque rei defensione excipienda,
gregatio casum explicavit in cit. cum a iure antiquo proficiscanBononien. 14. Decembris 1654; tur, post conc trid. sanctiones,
ubi resolvit, suspendere posse Or- quanti sint facienda facile quisdinarios ab ordinum exercitio que videt, praesertim cum s. Conex legitima causa, etiam extra- gregatio declaraverit, episcopum
iudicialiter sibi constante, Cle- in huiusmodi poenis decernendis,
ricos , et Presbyteros saecula- non teneri dicere causam sures etiam Parochos: ex qua re- spensionis, seu delictum manisolutione probe patet causam, festare ipsi reo, sed tantum Sedi
dummodo sit legitima et episcopo Apostolicae, si reus ad eam
Acta, Tom. XIV fase. CL XIII.
20
306
APPEND i x III.
recursum habuerit, iti Vercel- non admitti appellationem , hoc

len. 21. Martii 1643. lib. decret. est intelligendum, si gravamen
17. pag. 180. Nullo vero in pretio non fuerit illatum per excessum
habenda sunt quae ait Bordonius in corrigendo, ut docet Ferraris
de testibus singularibus in ma- Biblioth. canon. v. Appellatio
teria sollicitationis, cum ex mera art. V. num. 1. et 2 . ; ac magis
lectione const. Benedicti XIV, praecise intelligi debet denegata
Sacramentum poenitentiae, pa- appellatio suspensiva, ceu tradit
tentissime contrarius sensus e- Fagnan. in cap. Ad nostram de
rumpat; in ea enim nulla legitur appellat, num. 8. et 9. Barbosa
limitatio ad cardinales, ac ad ad Conc. Trid. sess. 32. cap. 1.
supremam Inquisitionem, sed ad n. 6. sess. 24. c. 10. num. 2. et 8.
omnes aeque locorum ordinarios et vot. dec. 4. lib. 6. num. 73. et
facultas impertita protenditur. seqq. idem Ferraris eod. loc.
Insuper testes in casu, etsi sin- num. 3. et seq. loquendo de corgulares videantur, contestes ta- rectione facta a praelato extramen dici possunt, cum, licet quis- iudicialiter seu pater nalit er,nulque de criminibus distinctis de- lo] formato processu, ex cap.
ponat, crimina pleraque eiusdem Irrefragabili de officio, ordinar.
apud Fagnan. et ex ipsa trid.
prorsus naturae dignoscantur.
Quaestio est in secundo dubio syn. in cap. 1. sess. 22. et cap. .10.
de iure appellationis, quod a si- sess. 24. ubi Grallemart. s. Conmilibus suspensionis decretis dari gregationis affert resolutionem,
omnino existimat burdigalensis qua ea censuit hoc habere locum
metropolitanus, hisce innixus ra- quando, non fuit processum iutionum momentis. Primo est iuri dicialiter, sive compilato ac pronaturali quam maxime conforme lato ac proposito processu, sicut
ius appellandi ab inferioribus fuit resolutum in una regni Sariudicibus, et naturali consonat diniae 15. Maii 1700. ad primum
Idemque Grallemart.
etiam ius civile , ac praesertim dubium.
canonicum, a quo appellatio per- paulo inferius inquit decretum
mittitur ex cap. Constitutis lib. 2. illius capitis non habere locum,
de appellation, a quocumque gra- quum episcopus processit compivamine , etiam extraiudicialiter lato processu, et servatis serillato, uti monet Rota in dec. 287. vandis; hoc enim casu appellatio
num. 7. decis. 522. numer. 5. non solum esset in devolutivo,
part. 2. et decis. 319. num. 6. sed etiam in suspensivo, ut docet
part. 15. rec. cum communi do- Fagnan. et Ferrar, loc. supra cit.
ctorum sententia. Quod si a le- Rota in decis. 399. num. 4. et
gitima morum correctione dicitur decis. 458. num. 4. et h. part. 14.
rec. et Barbosa in Conc. Trid.

sess. 13. cap. 1. numer. 7. et
sess. 24. cap. 10. numer. 3. et 7.
Hinc ambigendum non videt ar,
quin a suspensione, de qua sermo,
detur appellatio etiam in suspensivo.
Neque obiici potest egisse episcopum uti apostolicae sedis delegatum, ac proinde non dari ab
eo appellationem nisi ad apostolicam sedem; nam certum est non
tolli, vigore huiusmodi facultatis
ius metropolitano competens, nisi
quotiescumque episcopus procedit
ex conc. trid. ut apostolicae sedis
delegatus in causis, quae non
sunt eius iurisdictionis; aliter
vero dicendum, quum eadem praerogativa utatur in causis, quae
sunt ordinariae ipsius iurisdictionis. Ita disertissime tradunt Barbosa ad sess. 24. cap. 40. num. 9.
10. et de officio et potest, episc,
alleg. 73. num. 35. et all. 92.
num. 14. Gallemart. ad sess. 13.
cap. 2. num. 2. et sess. 14. cap. 4.
num. 1. Fagnan. in cap. cit. Ad
nostram de appellat, num. 9.
Pigliateli, tom. 10. consult. 67.
num. 12. et consult. 149. num. 15.
Ventrigl. in prax. part. 2. adnot. 24. . 2. num. 26, et pluries
resolvit s. Congregatio in Tarraconen. lib. 1. decret, pag. 7.
Zamoren. lib. decret.2. pag. 139.
et Ianuen, lib. decret. 10. pag.
106. ad 2. dub. Et merito quidem, alias suspensus potestatem
suae defensionis non haberet. Hinc
ix m.
307
cum ex dispositione dicti capitis
non adimatur aperte ius appellationis, ut innuit archiepiscopus,
in dubio ad iuris communis sanctiones est regrediendum.
Quod si hisce non obstantibus
velint admitti, quae ex auctoritate s. Congregat, docet Benedict. XIV. de syn. dioec. lib. 12.
cap. 8. nunquam tamen haec habere locum in themate censet
archiepiscopus; idque comprobat
primo ex criminum natura, ob
quae est inflicta suspensio. Cum
enim ea sint publica , prout ex
decretis suspensionis ipsemet colligit archiepiscopus, necessario
formae iudiciales erant adhibendae, et validis probationibus reus
convincendus. Ubi igitur hoc factum non fuerit, episcopum excessisse facultatem quam habet
ex cap. 1. sess. 14. de reform.
dicendum est.
Hisce acriter obstitit episcopus. Quamvis enim nihil detrahi
possit auctoritatibus allatis exadverso pro tuenda appellatione
saltem in devolutivo, conciliationem tamen admittunt tum doctorum sententiae, tum s. Congregationis resolutiones, quae
secum invicem pugnare videntur.
Siquidem loquendo de facultate,
quam habet episcopns, procedendi
ex informata conscientia vigore
cap. 1. sess. 14. de reform, omnes doctores, nemine dissentiente,
conveniunt inter se de respuenda
absolute appellatione, nec nisi
308
APPENDIX III.
recursum ad sedem apostolicam v. Suspensio ar tic. 1. num. 16.

admittunt. Ita Barbosa ad sess.
Facilis hinc videtur huius14. cap. 1. de ref. num. 1. tom. 1. modi apparentis repugnantiae
iur. can. lib. 1. in cap. Ad aures conciliatio. In alteris enim aunum. 5. Grallemart. eodem loco ctoritatibus, sive doctorum, sive
uum. 1. Fagn. in alias cit. cap. s. Congregationis, dispositio est
Ad aures num. 11. et 12. diser- generalis, in alteris vero dispotissime Card. De Luc. de ben. di- sitio est peculiaris, et nominatim
scur s. 71. numer. 5. Griraldi in restricta ad cap. 1. sess. 14. de
iur. pont. part. 2. ad cap. 1. ref Quare ubi agitur de suspensess. 14.-et praestantissimus Be- sionibus latis vi capitis huius,
ned. XIV. de syn. dioec. lac. cit. firmum iugiter manebit nullam
num. 4. et 5-.-ubi ad rem affert dari appellationem, nec in devononnullas resolutiones sac. Con- lutivo, nec in suspensivo, sed
gregationis, quae quoties fuit in- tantum recursum ad apostolicam
terrogata, num dari posset appel- sedem; in aliis vero casibus aplatio ab episcopi iudicio proce- pellationem admitti pro eorum
dentis ex facultate dicti capitis varietate, sive in solo devolutivo,
primi sess. 14, toties constanter sive in devolutivo simul et susnegativum dedit responsum, sive pensivo. Hanc conciliationem noquoad prohibitionem ascensus ad bis exhibet ipsa sac. Congregatio
Ordines; ut in Calaritana Gra- in cit. Calaguritana an. 1624.
vaminum 16. Iulii 1695. libr. in qua ita respondit Si Epidecret. 45. pag. 10. ad'Q. dub., scopus in vim cap. 3. sess. 14.
et in responsione ad archiepisco- eiusdem Concilii contra clericos
pum rhemensem in lib. literar. processerit tamquam illiteratos,
IQ.pag. 400. 2. Aprilis 1668, sive a decreto suspensionis huiusmoquoad suspensionem ab ordinibus di dari appellationem ad effesusceptis aut beneficio, ut in Veru- ctum devolutivum tantum, non
lana 3. Aprilis 1621. ex lib. me- autem suspensivum. Ceterum si
morial, ad sess. 14. cap. 1. de processerit contila eos tamquam
ref in Calaguritana 1624. lib. delinquentes, facultate sibi tridecr. 12. pag. 222. in Sagonen. buta a cap. 1. eiusdem sessionis,
21. Iunii 1625. lib. 35. position, a suspensione lata ab eo dari
pag. 1. et in cit. Bononien. 14. No- nullam appellationem . Idemque
vembris 1654. et in Capritana colligitur ex const. Bened. XIV.
16. Decembris 1730, idemque ser- Ad
militantis Ecclesiae, diei
vandum mandavit veneto nuntio, 30. martii 1742. in qua post pluu t i patet ex instructione, quam rimos casus enumeratos, inter
refert Ferrar, in Bibliot h. can. quos et hunc, de quo incidit
quaestio, sub . 38. statuit dari,

vel appellationem ad superiorem
in solo devolutivo, vel tantum
recursum ad romanum pontificem,
iuxta
causarum
naturam et
qualitatem.
Resolutio proinde s. Congregationis ex adverso illata in causa
regni Sardiniae et instructio ad
venetum nuntium, de iis suspensionibus sunt intelligendae, in
quibus episcopus procedit non
vigore cap. 1. sess. 14. de ref.
sed alio titulo, aliqne auctoritate. Quod si etiam accipiantur
in sensum cap. 1. sess. 14. de
reform., probe animadvertendum
est in iis, non agi de appellatione
ordinaria ad metropolitanum, sed
extraordinaria ad iudicem apostolicum delegatum, qui non procedit auctoritate ordinaria, sed
tantum virtute peculiaris delegationis. Eoque minus valet exceptio ab naturali propriae defensionis iure petita.; nam sapientissime est constitutum, ut
semper liceat suspenso auctoritatem Sedis apostolicae invocare,
cui episcopus tenetur suspensionis
causas aperire: ac proinde cum
huiusmodi recursus abunde suppleat appellationis defectum, ut
docet ad rem Barbosa vot. decis. 4.
tom. 1. numer. 79. neutiquajn
reo intercluditnr aditus de sua
sibi defensione comparanda.
Tertium dubium a praecedentis resolutione pendet. Si enim
s. Congregatio iudicaverit non
ix m.
309
esse appellationi locum, suo pondere concidet lata ab metropolitano sententia, ob evidentem iurisdictionis defectum, prout sibi
persuasum habet episcopus lucionensis. Sin autem pronuntiaverit
pro metropolita circa i u s , quod
ipsi erat cognoscendi huiusmodi
controversiam, metropolitae nihilominus sententia substantialibus vitiis, sive extrinsecus f
sive intrinsecus, inficertur. Extrinsecus enim sententiae nullitas deprehenditur ex omissis solemnitatibus a iure canonico praescriptis; siquidem nulla citatio
praecessit, nec auditio sive ipsius
episcopi, uti partis, sive testium,
nullumque fuit tribunal constitutum.
Deprehenditur etiam alius defectus , scilicet interpositio appellationis post lapsum fatalium;
a sententiis enim latis die 15.
et 24. iunii, facta est provocatio
die 29. iulii, quum querela per
epistolam ad metropolitanum delata, die 19. iunii, nunquam ab
eodem pro legitima appellatione
admissa fuerit.
Neque sustinenda videtur, si
intrinsecus inspiciatur. Primo
enim patet in ea metropolitam
libelli limites excessisse, cum in
hoc de nullitate ac revocatione
sententiae episcopalis quaereretur; ipse vero nec de eius nullitate, nec de validitate pronunciavit , sed simplicem edidit declarationem de inflictae suspen-
310
APPENDIX III.
sionis natura. Atqui iudex stare

debet libello appellationis, ac
secundum illum iudicare, quum
in gradu appellationis agatur
dumtaxat de confirmanda vel infirmanda lata sententia, ut monet
Rota in dec. 231. n. 10. part. 12.
recent.
Praeterea decretum metropolitae laedit ius episcopale, ac
proinde iniustum est: declarat
enim absque causae cognitione,
cum- ipse nullam habuerit criminum suspensi notitiam, inflictam
suspensionem esse poenam mere
provisoriam y seu temporaneam,
contra ius episcopis concessum
per bullas Gregorii XV. et Bened. XIV. superius relatas, nec
non per supremae universalis Inquisitionis decretum editum die 5.
augusti 1745. et relatum in append. ad tom. 1. bull. Ben. XIV.
sub num. 8. in quo praeter ceteras poenas contra sollicitantes
in confessione emanatas, de iis
dicitur u perpetuam etiam inhabilitationem incurrant ad Sacrificii celebrationem .
Poterat
enim episcopus ex hoc titulo suspensionem indicere, quo casu
iniustitiam sententiae archiepiscopi, non est qui non videat.
Quomodocumque demum sententia
consideretur, nunquam fieri potest ut sustineatur; quippe nequibat archiepiscopus poenas criminibus applicare, quum illorum
gravitatem non haberet perspectam.
Quaeritur in quarto dubio

num parochus ita suspensus irregularitatem contraxerit, eo
quod, spreto suspensionis decreto,
ac sub quaesito appellationis colore, missam die dominico celebravit , baptismi sacramentum
semel administra vit, aliasque sui
muneris functiones stola indutus
absolvit.
Illud prae oculis habendum
est, irregularitatem contrahere
suspensum non solum si sacra
mysteria, durante suspensione,
celebrare praesumat, sed etiam
si baptismum solemniter ministret,
vel sacramentaliter absolvat, aut
in choro canat tamquam celebrans,
seu hebdomadarius, eoque magis
ubi stolam deferat, prout notat
Bonacin. de censur. disp. 7. qu. 7.
punct. 6. n. 3. et seqq.
Quibus praemissis ea est plurimorum sententia universaliter
admissa, ut absque ulla distinctione irregularitas incurra t u r
ob spretam suspensionem , sive
haec proprie censura sit, sive
poena, arg. ex cap. 1. de sent.
et re iudic, in 6. et ex cap. 1.
de sent. excomm. ibid. ut tradunt
Gibalin. de irregular it. p. 1. cap.
5. consect. 1. num. 6. Suarez. de
Censur. disput. 26. sect. 2. Alter.
eod. tract, part. 2. disp. 6. de
suspens, cap. 2. . Item et seq.
et Bonacin. eod. tract, disp. 3.
quaest. 6. punct. 5. prop. 3. numer. 6. addita ratione, quia scilicet suspensio, quae est mera
IX III.
poena, privat sacro ministerio,

sicut privat suspensio, quae est
proprie censura, nec minus indecens videtur, ut suspensus in
poenam delicti, divinis se ingerat,
quam qui ob contumaciam est
censura suspensionis obstrictus.
Neque potest irregularitas
vitari sub appellationis obtentu;
ab huiusmodi enim suspensionibus, vel nulla admittitur appellatio, ut supra comprobatum est,
vel si locus appellationi d a t u r ,
haec numquam in suspensivo tenet, ut post s. Ordinis resolutiones iam ante allatas, docet
clarissimus Ben. XIV. de synod,
dioeces, lib. .12. cap. 8. num. 5.
Ferr. v. Appellatio art. 10. numer. 31 in add. et v. Ordo art.
4. num. 37. et seq. in add.
Quibus omnibus accedit s. huius
Ordinis auctoritas, qui in casibus
huic simillimis constanter resolvit irregularitatem incurri, uti
respondit in Sagonen. 21. Iunii
1625 6. 24. position, pag. 1.
Ab huiusmodi suspensione non
dari appellationem, et Parochum, qui sacramenta ministravit,
irregularitatem
contraxisse , parique responsione eumdem omnino casum resolvit in
Isernien. 20. Decembris l87.
libr. decretor. 37. pag. 714. et
10. April. 1688. lib. dec. 38.
pag. 182.
Esto vero parochum incurrisse in irregularitatem, sequitur
tamen dirimenda quaestio, utrum
311
scilicet illa inter irregularitates

debeat recenseri, de quibus, utpote ex delicto occulto provenientibus, ad episcopum, prout
ipse iudicavit, dispensatio pertineat, vigore facultatis concessae
a conc. trid. in sess. 24. cap. 6.
de reformt.
Missis doctorum in diversa
studia abeuntium opinionibus,
certa quaedam traditur regula
ad dignoscendam episcopi facultatem ex conc. cap. 6. .sess. ,24.
de reform, proficiscentem. Quam
regulam omnes doctores sequuntur, eamque fuisse a s. Congregatione firmatam die 9. septembris 1582. testatur Fagnan. in
lib. 3. Decretal, ad cap. Vestra
de cohab. in fin. cap. hisce verbis u Sac. Congr. censuit, quando
n delictum, ex quo provenit ir regularitas, est publicum, quam vis actus ille, quo interveniente
irregularitas incurritur, occul tus sit, Episcopum dispensare
non posse : veluti si Sacerdos
publice excommunicatus, vel
f notorie simoniacus occulte misr> sam celebraverit; quod si de lictum occultum est, ut puta
excommunicatio, vel fornicatio,
n actus vero missam celebrandi,
ex quo irregularitas incurritur,
publicus, posse nihilominus Epi scopum ab omni irregularitate
absolvere ex cap. 6. sess. 24.
de ref. Hanc autem distinctionem omnes ss. canonum interpretes, una cnm Fagnan. loc
3i2
APPENDIX III.
cit. amplectuntur, et praesertim ditionem, in qua omni destitutus
Barbosa in alleg. 38. num. 26. levamine, tum spirituali tum coret 27. atque in capit. 6. dict. porali, diu temporis versatur, ita
sess. 24. num. 27. et 29. Mona- ut ipsa suspensio in privationem
cen, in formular, leg. t. 2. tit. 13. ac depositionem penitus converti
form. 3. Bonacin. disp. 7. quae- videatur.
st. 3. punct. 6. prop. 2. et VaneS. autem Congregatio, etsi
spenius in iur. eccl. unio. tom. 2. olim censuerit, ut supra dictum
p. 2. sect. 1. tit. 10. iim. 19.
est, caput 1. concilii tridentini
Quaestio igitur tota facti est, sess. 14. dereform. habere locum
utrum scilicet suspensio, qua te- .n prohibitionibus et suspensionebatur parochus Pivetau, esset nibus, tam temporaneis , quam
necne nota paroeciae Roche-Ser- perpetuis; recentiori tamen aevo
viere, vel saltem aliquibus ex ab illa sententia recedere coneadem: haec autem circumstantia suevit, aliamque constanter sequae rei substantia constituit, quuta est, qua id velle videtur,
licet non satis aperte ex episcopi ut huiusmodi suspensiones, praerelatione colligatur, attamen in- sertim perpetuae, seu indefinitae,
tercessisse videtur, quum alteri quae idem valent ac perpetuae,
presbytero paroecia fuerit dele- et sunt merae privationes, haud
gata eo ipso die 15. iunii 1846, unquam in posterum ferendae
quo suspensionis decretum prola- sunt, nisi praemissis monitionitum est. Ex quo facto praesumi bus aliisque solemnitatibus, ad
quam probabiliter potest, suspen- praescriptum eiusdem synodus
sionem parochi plures saltem e tridentinae sess. 21. cap. 6, latas
paroecia non latuisse ; unde se- fuisse repererit. Enimvero in quaqueretur dispensationem super dam s. Severini 19 septembris
irregularitate, non ad episcopum, 1778, dubium an parochus Laetti
sed ad romanum Pontificem per- esset necne redintegrandus d
regimen suae Ecclesiae parotinere.
chialis,
a quo praeter normam
Superest ut vos, Emi P P . ,
cit.
cap.
6. sess. 24. fuerat suquae sit parochi instantia cognospensus,
hoc ipsa responso perscatis. Hic enixe petit ut in se
solvit
:
affirmative,
reservato
processus instituatur, servata
iure
promotori
fiscali
agendi
ss. canonum forma et praescricontra
parochum
Laetti
ad
forptionibus. Hanc vero petitionem
mam
concilii
tridentini,
et
amconsonam ipse ait naturali iuri,
quod praecipit nemini denegan- plius. Et novissime in Piacentina
dam esse defensionem. Lamenta- Restitutionis in paroeciam 26
t u r denique miseram suam con- proxime lapsi februar ii, id ipsum
ix m.
313
num, nisi donec recedat ab illa.
Hinc, si parochi contumacia non
frangatur, ipseque haud praebeat
vera emendationis ac poenitentiae
signa, episcopi arbitrio et prudentia probanda, non esse locum
suspensionis relaxationi dicendum
est, quemadmodum vel ipsa s. huiusce Ordinis disciplina docet.
Placeat itaque E E . W . quae
sequuntur dirimere
rogata quoad parochum Franchi,

consimili suspensione de paroeciali munere delectum, respondit:
affirmative, peractis per decem
dies exercitiis spiritualibus in
domo religiosa.
Quanti tamen haec facienda
sint facile intelligent E E . VV.
ubi hinc recolant ea, quae late
in primo dubio disputata sunt
de episcopi facultate procedendi
contra delinquentes, omissis omDUBIA
nibus iuris solemnitatibus; illinc
I. An suspensio lata ex invero sedulo perpenderint criminum naturam et gravitatem, quo- formata conscientia sustineatur
rum parochus accusatur, et con- in casu.
ditionem personarum, quae, firI I . An ab huiusmodi suspenmiter attestante episcopo de il- sionis decreto detur appellatio
larum auctoritate et pietate, solo ad Metropolitanum, seu potius
religionis zelo testimonium in sit tantum locus recursui ad s.
parochum reddidisse censentur. Sedem in casu.
Prae oculis insuper habeant E E .
Et quatenus affirmative ad
VV. alteram episcopi sententiam, primam partem, negative ad sede qua apud burdigalensem me- cundam .
tropolitanum in gradu appellaI I I . An constet de legitimo
tionis pendet iudicium, ut recte iudicato
Metropolitam
burdistatuere valeant num parochi g aiens is in casu.
petitioni expediat inpraesentiaIV. An parochus ob violarum indulgere. Verumtamen, tam
suspensionem contraxerit
quamvis vere sit deploranda pa- irregularitatem iu casu.
rochi conditio, animadvertendum
Et quatenus affirmative
est cum Suarezio in tract, de
V. An, et ad quem spectet
censur. disp. 25. sect. 1. omnem dispensatio a contracta irregucensuram sive contumaciae sit, laritate in casu.
sive criminis, esse semper poenam
VI. An, et quomodo sit insemperque medicinalem , quae dulgendum precibus eiusdem Paproinde praecipue fertur ad re- rochi in casu.
primehdam contumaciam, et ut
RESOLUTIO. Sacra Congr. Conhomo a culpa recedat, ideoque cilii sub die 8 Maii 1848 censuit
non potest habere alium termi-: respondere :
314
APPENDIX III.
Ad I. Affirmative, ad formam cap. 1. sess. 14. Concil.

Trid. de reform.
Ad I I . Negative ad primam
partem,affirmative ad secundam.
Ad I I I . Provisum in praecedenti.
Ad IV. Affirmative.
Ad V. Affirmative ad s. Sedem.
Ad VI. Dilata; et parochus
recurrat postquam dederit signa
emendationis.
Ex QUIBUS COLLIGES: I Quasi
unanimi consensu ss. canonum
interpretes censeri, vi Tridentini
sess. 14 cap. 1 de ref Episcopos
posse nedum prohibere ascensum
ad ordines, sed etiam suspensionem a susceptis ordinibus decernere ex quacumque causa, etiam
ob crimen occultum, quomodolibet
extraiudicialiter.
II Hoc firmatum fuisse constanti interpretatione cap. 1
sess. 14 a s. C. Congregatione,
declarando nempe parem esse
Episcoporum facultatem sive prohibendi ascensum ad Ordines, sive
a susceptis ordinibus suspendendi.
I I I Etsi s. C. Concilii in Nullius 3 Februarii 1593 rsolvent
caput 1 sess. 14 Tridentini locum
habere in prohibitionibus et suspensionibus, tam
temporaneis,
quam perpetuis, tamen ex recentioribus resolutionibus velle videtur ut huiusmodi suspensiones
nequeant esse perpetuae.
IV Pariter in citata Nullius

3 Februarii 1593 s. C. Congregationem declarasse: temporalem
prohibitionem et suspensionem
dici eam, ubi ex delicto occulto
extraiudicialiter procedit
Episcopus; ad suum beneplacitum
prohibendo vel suspendendo.
V. Hinc facili modo deprehendi , quamlibet exulare formae
iudicialis necessitatem, quoad suspensionem ab Episcopis infligendam hac auctoritate ex quacumque causa, etiam extraiudicialiter, quomodocumque haec
suspensio accipiatur, seu uti censura, seu uti poena.
VI In concursu criminum publicorum cum occultis, Episcopos
posse uti suspensione ex informata conscientia, crimina persequendo occulta, aliis posthabitis:
nam satis est ut ex uno crimine
probentur censurae, cum unumquodque sufficiens sit ad illas incurrendas.
V I I I Iudicialiter esse procedendum ex actuali iurisprudentia,
quum omnia delicta sint publica;
etsi clausula Tridentini quacumque causa et quomodolibet ita
lata sit, ut comprehendere videretur etiam delicta publica:
nam si haec facultas comprehendit delictum occultum, quod ante
Tridentinum puniri nequiverat,
eo magis publicum comprehendere
posset.
V I I I Doctores omnes, ipsamque S. C. Congregationem tenere,
X in.
non dari appellationem, neque

in suspensivo, neque in devolutivo!, sed tantum recursum ad
Apostolicam Sedem, ab Episcopi
iudicio, procedentis ad normam
capitis 1 sess. 14. Tridentini.
IX Eiusmodi recursum, directe habendum ad s. Sedem, cui
Episcopus requisitus tenetur suspensionis aperire causas, supplere appellationis defectum :
ideoque reo neutiquam intercluditur aditus ad suam sibi defensionem comparandam.
X Durante suspensione, Sa-
315
cerdo tem, qui sacramenta ministrat, irregulrem fieri; quia ab

huiusmodi suspensionibus non dat u r appellationi locus, saltem in
suspensivo.
XI Episcopos non posse absolvere irregularitatem, quando
delictum ex quo provenit irregularitas sit publicum; etsi actus
ille, quo interveniente, irregularitas incurritur, occultus sit:
veluti si sacerdos, publice excommunicatus, vel notorie simoniacus occulte Missam celebret; secus
autem si delictum occultum est.
DISPENSATIONIS
MATRIMONII
Die 12 Martii et 14 Maii 1881.

COMPENDIUM FACTI.
Antonius et
Assumpta
anno
1870,
quamvis antea cum aliis sponsalia c o n t r a x e r i n t , sub pressuris

t a m e n p a r e n t u m , coram parocho m a t r i m o n i u m ecclesiasticum
celebrarunt. R i t u absoluto, unusquisque domum suam petiit;
sed t a n t u s moeror in a n i m u m incessit sponsae, ut ne "vultum
quidem videre sponsi p a t e r e t u r , et magno studio exinde huius
praesentiam declinabat. V e r u m Antonius militiae causa, sequenti die profectus est, deinde post q u a d r a g i n t a dies domum
reversus, s p o n s a m , quae paternos lares n u m q u a m r e l i q u i t ,
ad municipalem a u c t o r i t a t e m adducere s t a t u i t , ut coniugium
civili quoque vinculo communirei ur. Sponsa, quamvis prius
n o l u i s s e t , obiurgationibus t a m e n P a r o c h i atque p a r e n t u m ,
desiderio sponsi indulgere videbatur. Ast coram civili potes t a t e sistens , i n t e r r o g a t a u t r u m vellet in coniugem suum
habere A n t o n i u m , respondit: Nolo.
316
MATRIMONII
Mensibus aliquot t r a n s a c t i s , clam a p a t e r n a domo abscessit Assumpta ut cum Dominico, cui promissionem de futuro
m a t r i m o n i o iam a n t e a dederat, fugit, et subito cum eo c i vile m a t r i m o n i u m i n i v i t , cum quo duos filios procreavit.
A n t o n i u s a u t e m ad Americanas regiones se contulit, ibique
aliam uxorem c u p i e n s , h o r t a t u parochi a m a t r i m o n i o celebrando d e s i s t e n s , donec de antecedenti a Sancta Sede defin i r e t u r , supplicationem de dispensatione sui r a t i m a t r i m o n i i
porrexit.
Archiepiscopus protinus processum instituere coepit atque
sub iurisiurandi religione A s s u m p t a m eiusque m a t r e m , necnon
p a t r e m et v u n c u l u m Antonii a u d i v i t , qui omnes de non
cohabitatione et inconsummatione m a t r i m o n i i t e s t a t i s u n t .
E t i a m P a r o c h u s , qui hos iuvenes matrimonio copulavev e r a t , ait O r d i n a r i u s , deposuit, ceu alii testes, illud m a t r i monium esse solummodo r a t u m et non c o n s u m m a t u m . T u n c
idem Ordinarius iussu S. C. C. processum confecit ; et ad
t r a m i t e s huiusce decreti A n t o n i u s penes Curiam N e o - E b o r a censem examini suppositus fuit, atque per C u r i a m I. auditi
fuerunt p a t e r , nepos, et soror Assumptae, a t q u e m a t e r A n tonii , qui omnes de inconsummatione et non cohabitatione
pariter testati sunt.
]&acceptatio synoptiea
VOTUM THEOLOGI. Censuit iste m a t r i m o n i u m , de quo a g i t u r ,

n u l l u m et i r r i t u m fuisse ob defectum consensus. M a t r i m o n i u m
enim solo consensu c o n t r a h i t u r ; et ubi de ipso q u a e r i t u r ,
plena debet securitate gaudere cuius est a n i m u s iudicandus,
ne per timorem dicat sibi placere quod odit, et sequatur exitus
qui de invitis solet nuptiis evenire. Assumpta i n t e r i u s non
assentiebat, quamvis voce protulerit se coniugem velle A n t o n i u m , quia a n i m u s eius ad alium a m a t o r e m i n c l i n a b a t ,
cui spoponderat antea in m a t r i m o n i u m copulari. E t i a m in
solemni m o m e n t o , quo m a t r i m o n i u m e r a t celebrandum a n i m i
mulieris r e p u g n a n t i a patefieri visa est ; n a m a parocho i n -
MATRIMONII
317
t e r r g a t a sensibili r e n i t e n t i a t a c u i t , deinde s t i m u l a t a respondit. P u e l l a enim simplex, sistens coram P a r o c h o , cuius a u ctoritatem v e n e r a b a t u r , coram p r o p i n q u i s , t e s t i b u s , amicis
in decimosexto suae aetatis a n n o , dum omnes eius assensum audire p r a e s u m u n t , quasi officium ab ea p r a e s t a n d u m ,
quomodo poterat dissensum suum manifestare nisi tacendo?
Si tacet nolle videtur; et t a c u i t . Anceps animus est non q u i dem de electione, nec de contractu perficiendo, quia c o n t r a ctum respuebat, sed de manifestatione a n i m i . P u d o r , m e t u s
ipsius a n i m u m a g i t a b a n t , ipsa compellebatur ad affirmative
respondendum.
A t t a m e n actus eius subsequentes magis explicant a n i m i
dispositionem ; ipsa enim indifferens est cum sponsus militiae
causa proficisceretur et absolutam r e p u g n a n t i a m ostendit coram
civili a u c t o r i t a t e , quum r a t a sit m a t r i m o n i u m non posse a m plius dissolvi ob civilem sanctionem.
Metus reverentialis in puella fiebat gravior ob minas et
verbera patris n e g a t u r u m ei dotem i u r a n t i s . Si m e t u s r e v e rentialis cum minis et alio m e t u coniunctus m a t r i m o n i u m
a n n u l l a t e x i u r e , m a t r i m o n i u m i n t h e m a t e n u l l u m omnino
dicendum est. Deficientia a u t e m consensus, ex factis et c i r cumstantiis subsequentibus m a t r i m o n i u m , evidenter demons t r a t u r constanter p e r d u r a r e . Matrimonium vero A s s u m p t a e
cum Antonio adhuc r a t u m permanere evincitur, quia n o n d u m
intercessit coniugalem commercium, ut probatum est per a n i m i
dissensionem ex p a r t e sponsae, per laesum Antonii honorem,
per istius e m i g r a t i o n e m ad Americanas regiones, atque per
m a t r i m o n i u m civile celebratum consummatumque i n t e r A s s u m p t a m et Dominicum.
Adesse causas pro dispensatione huius m a t r i m o n i i r a t i et
non c o n s u m m a t i quisquis videt. E t prima h a r u m i n m e t u ,
quo m a t r i m o n i u m fuit c o n t r a c t u m , ponenda est. N a m m e t u s
ille qui minus idoneus h a b e r e t u r ad m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m
declarandam, sufficiens t a m e n causa dicitur ad dispensationem
obtinendam. A d s u n t praeterea aversio irresistibilis ex p a r t e m u lieris, proles l e g i t i m a n d a ex matrimonio civili n a t a , et repu-
318
MATRIMONII
g n a n t i a A n t o n i i redeundi ad sponsam, qui iam pro dispensatione obtinenda supplicationem porrexit.

VOTUM CANONISTAE. Angelicus Doctor 2 quaest. 104 art. 5
a i t : In h i s , quae ad n a t u r a m corporis p e r t i n e n t homo h o m i n i
> obedire non t e n e t u r , sed solum Deo, quia homines n a t u r a
s u n t pares e t c . U n d e non t e n e n t u r nec servi Dominis, nec
filii parentibus obedire de matrimonio contrahendo. Ex
quo collegit Consultor, consensum in m a t r i m o n i o esse debere
omnino liberum. Quibus plane consonat ius canonicum in
caus. 27 quaest. 2, 62. Sufficiat secundum leges solus eo> r u m consensus ; si in nuptiis forte defuerit, cetera o m n i a ,
e t i a m cum ipso coitu celebrata f r u s t r a n t u r .
Hisce aliisque in iure praehabitis, inquisivit Consultor an
m a t r i m o n i u m in casu sit n u l l u m ex defectu consensus. Ex
testibus, si fides eisdem habenda sit, a i t , innotescit Assump t a m t u m a n t e a , t u m i n actu m a t r i m o n i u m contrahendi, n u l l u m a u t saltem meticulosum praebuisse consensum, et i l l a m ,
ex coactione p a t r i s in illis instantibus v o l u n t a t i s libertatem
non habuisse. Neque dubium superesse potest si animad ve rt a m u s in t h e m a t e de puella quindecim a n n o r u m , suapte n a t u r a t i m i d a , quae ad m a t r i m o n i u m ineundum, contra suam
v o l u n t a t e m , suasionibus, precibus, minis ac verberibus i n d u citur ab iis, erga quos m e t u m reverentialem e x p e r i t u r . P e r belle ad r e m n o s t r a m ait Sperell. decis. 65 n. 6 7 . Sed
magis est in casu nostro, etiam verbera quae quidem non
> e r a n t ad probandum m e t u m necessaria, cum [absque illis
sufficiant m i n a e u n a cum m e t u reverentiali, non modo in
femina meticulosa, vel in puero, ut omnes fatentur, sed
> et in masculo a d u l t o .
Insuper defectus liberi consensus, in muliere, argui potest
etiam ex his quae m a t r i m o n i u m praecesserunt. Omnes enim
testes conveniunt de eius aversione ac r e l u c t a n t i a ab h u i u s modi m a t r i m o n i o c o n t r a h e n d o ; de quo etiam sponsorum parentes i n t e r r o g a t i fidem faciunt. Haec omnia t a m e n respiciunt v i a m i u s t i t i a e , sed q u u m e x p e t a t u r g r a t i a dispensationis super matrimonio r a t o , ideo videndum est an m a t r i -
MATRIMONII
319
monium fuerit c o n s u m m a t u m et an adsint causae iustae

et honestae pro obtinenda huiusmodi dispensatione.
Ad probandam inconsummationem, i n t e r ceteras probationes, h a b e n t u r i u r a m e n t a utriusque coniugis, qui uno ore
asseruerunt, n u m q u a m fuisse c o n s u m m a t u m per ipsos m a t r i monium ex deficientia temporis , et voluntatis m u l i e r i s .
A d s u n t a u t e m iustae causae pro obtinenda dispensatione
super hoc m a t r i m o n i o ; i n t e r quas praecipue recensetur m e t u s
passus a n t e a et tempore initi m a t r i m o n i i , aversio ab invicem
a n i m o r u m , vel irreconciliabile odium, u t i videre est penes
Snchez de m a t r i m , lib. 2 disp. 16. Auctores a u t u m a n t u n a m
a u t a l t e r a m ex. his causis sufficere pro hac obtinenda g r a t i a ,
U r s a y a discept. 21 n. 60 ad 72 t o m . 3 p a r t . 2.
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS S. VINCULI. P r a e m o n u i t d e fensor acta processus esse i r r e g u l a r i a , et oportere ut saltem
s a n e n t u r , ut deveniri possit ad causam in merito p e r t r a c t a n d a m . Hisce adnotatis a i t : quamvis benigniores canonistae
eousque devenerint, ut concedant coniugum assertionem posse
dare
vehementem
et concludentissimm probationem, quales
canones r e q u i r u n t , id t a m e n a d m i t t u n t si assertio quibusdam
f a v o r a b i l i u s adminiculis fulciatur, ut illud esset quod coniuges n u m q u a m simul cohabitaverint, vel soli fuerint. Ast
assertio coniugum de non consummatione concors esse debet
undequaque: quod in t h e m a t e deficit. N a m i n t e r r o g a t a m u lier a n , contracto coniugio, u n q u a m u n a simul fuerint, r e spondit : post m a t r i m o n i i celebrationem, ego cum parentibus
ivimus in domum n o s t r a m , sponsus domum petiit s u a m . Sponsus
vero i n t e r r o g a t u s ait : peracto coniugio omnes sponsae domum
petivimus ; in qua solemniter celebrata fuit dies illa. Ex h a c
discrepantia quisquis videt deficere concludentissimm probationem pro dispensatione obtinenda super matrimonio rato. Adde
etiam ex hac mora domi sponsae, enasci vehementem suspicionem, quod fortasse i n t e r se convenerint sponsi. Et ideo
superfluum videtur inquirere de causis , quum in iure p r o c l a m a t u m sit quod, consummationis m a t r i m o n i i possibilitate
320
MATRIMONII
et praesumptione obsistente, deneganda est dispensatio S . C . C .

Thien.
Matrim.
16 Decem.
1791.
Quibus adductis, iudicio E E . P P . resolvendum proposit u m fuit
Ilubium
An
sit
consulendum SSmo pro dispensatione matrimonii rati et non consummati in casu.
RESOLUTIO. Sacra Congr. Concilii, re cognita, sub die 12
M a r t i i 1 8 8 1 censuit respondere:
Affirmative praevia sanatione actorum ad cautelam
(1).
Sub die 14 Maii 1 8 8 1 quaestio haec reproposita fuit sub
dubio An sit standum vel recedendum a decisis in casu
et responsum fuit: In decisis .
(1) Confer, pro deductionibus de more Vol. XII pag. 629.
--v\A/\AArvv-
MATRIMONII
Die i4 Maii 88
COMPENDIUM FACTI. Studio et opera Iosephi fratris n u p t i a e conciliatae fuerunt inter A n t o n i a m Dioecesis D. et A n t o n i n u m loci B u r g i i Dioeceseos A. Huiusmodi n u p t i a e , p r a e v i a
u n a t a n t u m denunciatione, coram Sacerdote a Vicario G e nerali delegato, celebratae fuerunt in p r i v a t a urbis P. domo,
ubi paucis a n t e a diebus Antonia una cum fratre Iosepho sese
receperat.
Triduo a caeremoniis expletis, sponsi B u r g i u m , parentes
invisendi causa, petierunt, et inibi per plures menses com-
MATRIMONII
321
m o r a t i s u n t , donec alio digressi, a d civitatem P . t a n d e m

denuo p e r r e x e r u n t . P e r quinque circiter annos coniuges, u n a
cum geminis filiabus quas ex tali m a t r i m o n i o susceperant, in
eadem v i t a e consuetudine pacifice p e r m a n s e r u n t , donec oborta i n t e r ipsos discordia, mense Maio 1 8 5 5 v i r uxori suae
valedixit, Burgium repetens.
Mulier anno 1 8 6 1 , oblato libello, Archiepiscopum P . a d i v i t efflagitans ut m a t r i m o n i u m , ob clandestinitatis v i t i u m ,
n u l l u m atque i r r i t u m r e n u n c i a r e t u r , ex eo quod parochus,
coram quo celebratum fuerat, nullius proprius parochus e r a t .
Oblatus libellus etsi ab Archiepiscopo P. illico exceptus
fuisset ; tabulae t a m e n processuales, ob politicas p e r t u r b a tiones quae t o t a m insulam commoverunt, nonnisi anno 1878
incoeptae fuerunt ; quibus r i t e expletis, atque r a t i o n u m m o m e n t i s , ab u t r a q u e p a r t e deductis, aequa lance l i b r a t i s , t a n dem sub die 10 Iulii a n n i 1879 sententia pro m a t r i m o n i i
v a l i d i t a t e prodiit. Huic sed vero Curiae iudicio m u l i e r
h a u d acquievit; quinimo, nulla i n t e r i e c t a m o r a , ad sacratissim u m P r i n c i p e m con volavit, petens u t , omisso medio* causa
apud S. C. C. disceptaretur.
De huiusmodi libello h a b i t a , uti mos est, O r d i n a r i i inform a t i o n e , S. C. C. sub die 23 Augusti 1879 rescribere duxit Relatum. Quo peracto, causa, iuris ordine s e r v a t o , p e nes C u r i a m C. ad t r a m i t e s Constitutionis Multis gravissimis
a fel. m e m . P i o IX editae, a g i t a t a fuit, quae die 15 A p r i lis 1880 mulieris petitionem reiiciens, s e n t e n t i a m Curiae
P . confirmavit. Duplici hac sententia mulier v i c t a , sed non
fracta ad S. C. C. appellationem i n t e r p o s u i t , ut causa in
t e r t i a iudicii sede p e r t r a c t a r e t u r .
Mox vinculi defensor ex officio instetit ut de hac caussa
disceptari amplius non posse declararetur, obsistente re i u dicata, ex duplici sententia conformi suborta. Quod u t u t ad
n o t i t i a m pervenit defensoris A n t o n i a e , illico obiectionem oppositam reiicere conatus est, altero exhibito supplici libello,
in quo etiam r e s t i t u t i o n e m in i n t e g r u m , q u a t e n u s opus esset, expetebat.
Atta, Tom. XIV fase. LII1.
21
322
MATRIMONII
Disceptatio Syiaoptiea
DEFENSIO MULIERIS. De exceptione rei iudicatae p r a e p r i m i s disserens mulieris defensor, recolit cum Gelasio in e p i stola 7 ad Episcopum D a r d a n i a e missa a n n o 4 9 5 , Sedem
Apostolicam ius h a b e r e cognoscendi, et iudicandi quascumque ecclesiasticas caussas, quae in universo orbe g e r u n t u r ,
ad q u a m appellatio v a l e t subinde deferri. D i g n u m imo et r a t i o n i valde consentaneum esse ducit cum Benedicto X I V in
epistola ad Archiepiscopum Groanum d a t a , g r a v e s et difficiles quaestiones e x a m i n i Apostolicae Sedis subiiciendas esse.
Quod m a x i m e t e n e n d u m , subdit, de caussis m a t r i m o n i a l i b u s ,
quae i u x t a Constitutionem Dei miseratione, ob cuiuscumque
t e m p o r i s l a p s u m , n u m q u a m i n r e m iudicatam a b e u n t , q u a e que secundo et t e r t i o apud s. Sedem ad t r u t i n a m revocari
possunt ex cit. Constit. 16 et Gloss, in cap. Ex litteris
4 De in inte g. restii.
Neque r e g e r a s Benedictum X I V in sua Constitutione loqui de s e n t e n t i a conformi m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m , m i n i m e
vero eiusdem v a l i d i t a t e m d e c l a r a n t e . Quandoquidem reponit
1 . R o m a n u m Pontificem h a u d i n r e t a n t i m o m e n t i d i s t i n g u e r e , proindeque a l t e r i distinctionem h a n c ponere non l i cere ; 2. h a n c distinctionem prorsus evanescere post Apostolicas L i t t e r a s P i i P a p a e IX. S. M. Multis gravissimis diei
28 I a n u a r i i 1 8 6 4 , in quibus abolito t r i b u n a l i , quod in Sicilia vocabant Regia Legazia, a p e r t i s verbis docet m o d u m
caussas in posterum cognoscendi, a t q u e s t a t u i t in 6: Q u a e c u m q u e p a r s a secunda s e n t e n t i a M e t r o p o l i t a n i . . . . g r a v a t a m se. s e n t i a t
ad R o m a n u m Pontificem, pro t e m p o r e
e x i s t e n t e m , p o t e r i t appellare, ut causa in R o m a n a Curia
ad formam iuris a b s o l v a t u r .
I n absurda a t vero h y p o t h e s i , q u a res iudicata s t a t u i v e l i t , h a u d t a m e n , sustinet, r e m e d i u m restitutionis i n i n t e g r u m
d e n e g a n d u m esse, prouti in secundo dubio proponitur. A g i t u r n a m q u e d e muliere n u l l i t a t e m m a t r i m o n i i e x p e t e n t e , e t
mulieribus quae minoribus c o m p a r a n t u r , quaeque i u r a i g n o -
MATRIMONII
323
r a n t , huiusmodi remedio i u g i t e r succurrendum esse evincit

auctoritate Molin. disp. 574* Sess. lib. 2. cap. 17 de Contract, in gen. dub. 9 et IO n. 67 idque ob m a x i m a m q u a
l a b o r a n t a n i m i infirmitatem, quam ipse Innocentius III in
recit. cap. Eoo litteris perpendens supplicationem cuiusdam
mulieris admisisse, et a u d i e n t i a m restituisse, licet de fraude
t a l i t e r p e r p e t r a t a satis non constaret. V e r u m t a m e n p r a e t e r missis fraudibus , quibus sua clientula subiecta f u i t , h a u d
t a m e n denegandum t u e t u r novae auditionis beneficium p r o p t e r manifestam s e n t e n t i a r u m n u l l i t a t e m , q u a m i n t e r t i o d u bio d e m o n s t r a r e c o n a t u r .
Hoc i g i t u r ut conficiat m e m i n i t ex T r i d e n t i n a e Synodi
dispositione in sess. 24 cap. 1 de Reform. Matr. n u l l a et
i r r i t a diiudicanda esse m a t r i m o n i a , quae coram duobus t e s t i bus et P a r o c h o proprio m i n i m e c o n t r a h u n t u r , atque m a t r i monia t a l i t e r contracta ex quolibet temporis spatio non r e v a l i d a n , nisi r u r s u s adhibita conciliari forma Scavini theol,
mor. de Sacr. Matr. n. 878 q. 2* Snchez de Matr. lib. 3.
de disp. 19* Schmalz. Ius Canon. lib. 4 tom. 3 n. 134*
Reiff, in lib. 4 decret, cap. 3 n. 55* Bened. XIV in Syn.
Dioec. lib. 13 cap. 23 in Constit. Redditae nobis* Paucis
abhinc annis* et in epist, ad Archiep. Ooan. Ad huiusmodi
vero effectum, proprium P a r o c h u m illum dici in cuius parochia
a l t e r ex sponsis d o m i c i l i u m , vel quasi domicilium obtinet.
Domicilium porro aliquo in loco c o n t r a h i , a i t , facto h a bitationis cum animo ibi perpetuo m a n e n d i , quasi domicilium vero acquiritur facto habitationis cum animo inibi comm o r a n d i per maiorem a n n i p a r t e m Reiff, ius can. un. lib. 2.
tit. 2. % 2. n. 17; et quoniam h u n c a n i m u m nec A n t o n i a ,
nec A n t o n i n u s h a b u i t , quin imo neque praesto sit factum
longae habitationis ex ipsorum vel a l t e r u t r i u s p a r t e , h i n c
i n v a l i d u m fuisse eorumdem connubium. Licet i g i t u r subdit ex
dispositione legis canonicae valeat filius domicilium vel quasi
a p a t r e diversum sibi eligere, d e n e g a r i t a m e n non posse a u t u m a t , quod usque d u m ab adversario evidentissime non
probetur contrahentes i n c i v i t a t e P . domicilium vel quasi
324
MATRIMONII
domicilium p o s u i s s e , hoc penes respectivos parentes t u n c

temporis r e t i n e r i .
Sed neque v a l i d i t a t e m m a t r i m o n i i protueri posse, subdit,
ex quasi domicilio, quod sponsos m i n i m e eo tempore a c q u i sivisse conatur evincere. Quandoquidem teste Benedicto X I V
in cit. Constit. Paucis et epist, ad Archiepiscopum G-oanum,
ut quasi domicilium acquisitum, dici possit, ad effectum valide
aliquo in loco m a t r i m o n i u m contrahendi, necesse est quod
< a n t e q u a m m a t r i m o n i u m c o n t r a h a t u r , spatio saltem unius
mensis, ille qui c o n t r a h i t h a b i t a v e r i t in loco ubi m a t r i m o n i u m celebratur. Nil m i r u m subinde subdit si S. C. O. non
semel neque bis m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m c l a m a v i t , ex defectu
longae morae aliquo in loco quae ostenderet contrahentes
inibi domicilium vel quasi figere voluisse, ceu S. C. C. p r a e cipue ostendit in Mechlinien. 4 Maii, 20 Iulii,
14 Septembris 1878 (1) in qua m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m declaravit ex
defectu morae u n i u s mensis continui in Londinensi c i v i t a t e
a coniugibus p r o t r a c t a e . Quum itaque Bened. X I V constituisset habitationem h a b e n d a m t r i g i n t a dierum antequam
matrimonium
contrahatur ; cumque
septem
t a n t u m dies
coniunctim, a n t e et post m a t r i m o n i u m , sponsi commorati s i n t
i n civitate P . contendit Orator etiam f i g m e n t u m quasi d o micilii in tenues a u r a s abire, proindeque pro m a t r i m o n i i
nullitate concludendum.
Neque oggeras, pergit Orator, A n t o n i a m et A n t o n i n u m
quasi domicilium habuisse in Civitate P. eo quia illa educanda fuit in monasterio Vallis Viridis, hic vero in U n i v e r sitate studiis operam dabat. Siquidem Antonia m o n a s t e r i u m
deseruit ut patrios peteret lares die 25 Iunii 1849, fidem
faciente ipsa monasterii Priorissa, atque animo illuc minime
r e v e r t e n d i . Idem dicendum pergit de Antonino, qui n e d u m
pericula in U n i v e r s i t a t e subiit, nedum accademicos g r a d u s
consecutus est ; ita ut potius recreationis causa in C i v i t a t e
P. degisse dicendus sit. Ex quibus et ex facto quod n u p t i a s
conciliare percupiebat Antoninus,, manifesto p a r i t e r erumpere
(1) Confer hanc quaestionem Vol. Xl pag. 542.
MATRIMONII
325
t e n e t e t ipsum aestivo tempore a n n i 1849 c i v i t a t e m P . d e seruisse quin cogitaret ad studia r e v e r t i .

In iure a u t e m p r o n u m esse dicit, discedentem a c i v i t a t e
a m i t t e r e incolatum quamvis de novo v e n i a t ad h a b i t a n d u m ;
quia si de novo quis revertitur ad habitandum* non consideratur amplius primus incolatus*
qui
per discessum est
in totum exstinctus: Gratian. Discept, for. c. 592'num. 16*
Alex. cons. 43 num. 5 L 5. Cum i g i t u r t a m A n t o n i a , q u a m
A n t o n i n u s , si educationis caussa quasi domicilium habuissent,
illud per reditum in p a t r i a m a m i s e r u n t , cumque primus i n colatus extinctus m a n s e r i t i t a , u t a n t e a c t u m tempus cum
posteriori, quando nempe illuc p e r r e x e r u n t ad m a t r i m o n i u m
contrahendum, coniungi non valeat ad amborum vel a l t e r u r u t r i u s quasi domicilium constituendum, in aprico esse coll i g i t , i n i t u m connubium n u l l u m diiudicandum esse. Eo vel
m a g i s quia, eo inito, tres post dies sponsi convolarunt B u r g i u m , ex quo m a x i m e ostenditur defuisse etiam a n i m u m n o v u m acquirendi domicilium vel quasi: elementare enim in
i u r e est ex repentino discessu post m a t r i m o n i u m , c o n t r a r i a m
ostendi adfuisse in contrahentibus v o l u n t a t e m Bened. XIV
in Notif. 13 tom. 2 num. S et 9* Natal. Alex, theol,
dogm. moral, lib. 2 De Sacr. matrim, cap. 2 art. 2.
I n u t i l i t e r demum obiici posse, dimicat, sponsos coniunctos
esse a P r e s b y t e r o delegato aVicario Generali civitatis P. n a m que nomine Ordinarii in sensu Concilii T r i d e n t i n i intelligitur
Episcopus Dioecesanus, a u t eiusdem Vicarius Generalis, non
a u t e m Episcopus alienae Dioecesis Le ss. de lust. et iur.
lib. 4 cap. 2* De ieiun. dub. 7 n. 46. Sed n e u t e r ex cont r a h e n t i b u s spectabat ad Dioecesim P. Concludendum ergo
inquit, neque hoc sub respectu validitatem controversi m a trimonii adstrui posse, ideoque Curiae C. s e n t e n t i a m a
S. C. C. infirmandam esse.
DEFENSIO SACRI VINCULI. E contra vinculi m a t r i m o n i i defensor p r i m u m suae orationis caput aggrediens, evincere studuit in t h e m a t e non esse locum appellationi, ex eo quod, cum
controversia sententiis conformibus dirempta fuerit, in r e m
326
MATRIMONII
i u d i c a t a m t r a n s i e r i t ; idque deducendum esse a u t u m a t ex

3 0 4 , 3 2 6 praxeos Codicis Gregoriani, cui in p r a e s e n t i a r u m
a d h a e r e n d u m esse edisserit, et a quo ad t e r t i a m iudicii s e d e m appellationis beneficium eo t a n t u m casu a d m i t t i t u r , quo
p r i m i et secundi g r a d u s sententiae difformes fuerint. Ad
n o r m a m huius codicis n u n c p e r t r a c t a n t u r causae apud E c clesiastica T r i b u n a l i a et ss. Congregationes.
S. Gelasii -vero decretum ab adversario obiectum, i t a i n telligendum esse a i t , ut s. Sedes ius quidem habeat ad a p pellationes ex toto orbe excipiendas, si fidelium bonum id
exigit, quin t a m e n necessarium sit ad s. Sedem r e c u r r e r e , si
apud Episcoporum Tribunalia causa r i t e iudicata sit et d u plici conformi iudicio d i r e m p t a . Si aliter res foret, id absurdi
contingeret ut sententia ab Ordinariorum Tribunalibus p r o l a t a ,
n u n q u a m expediri posset, quod falsum defensor p r o p u g n a t , cum
constet, Episcopos, post duas sententias conformes contra m a t r i m o n i i v a l i d i t a t e m in duabus iudicii sedibus p r o l a t a s , sponsis
ad alias n u p t i a s contrahendas potestatem facere posse.
Neque in maiori pretio habendam esse a u t u m a t difficult a t e m ex Benedictina Constitutione Dei Miseratione d e s u m p t a m , quod nempe sententiae m a t r i m o n i a l e s n u m q u a m in r e m
iudicatam a b e u n t . Quandoquidem in aprico esse edisserit h u iusmodi Constitutionem de iis t a n t u m sententiis agere q u a e
m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m , non vero de iis quae eiusdem insol u b i l i t a t e m proclamant ( 1 ) .
V e r u m t a m e n dato e t i a m quod i u x t a Benedict. X I V in
loco c i t a t o , appellatio ad s. Sedem interponi queat, e t i a m cum
a g i t u r de duplici conformi sententia m a t r i m o n i i v a l i d i t a t e m
declarante ; p r o p u g n a t t a m e n huiusmodi appellationem eo
t a n t u m casu locum habere, quo aliqua adsit l e g i t i m a et i u s t a causa, quae eam reclamet. Nihilominus v e r a m appellationem h a u d esse contendit, sed potius r e s t i t u t i o n e m in i n (1) Matrimonium indissolubile esse
debet, hinc si accidit ut solubile decla
ratum fuerit hominum sententia, optimum visum est, ex privilegio, ut quae-
stio iterum iterumque trutinae subiiciatur, etiam post duas conformes sententias , pro nullitate tamen matrimonii
latas.
MATRIMONII
327
t e g r u m , ceu videre est in Limana Matrimonii diei 1 Septembris 1 8 6 8 .

T a n d e m relate ad L i t e r a s Apostolicas, Multis gravissimis* a fel. m e m . P i o IX die 28 I a n . 1864 pro Siculis, a b o lito t r i b u n a l i vulgo Regia Legazia editas, a n i m a d v e r t i t nihil
a laudato Pontifice praescriptum fuisse quod iuri c o m m u n i
a d v e r s a t u r , ideoque ipsius verba iuxta regulam generalem esse
accipienda, quae a sententiis t a n t u m difformibus appellationem a d m i t t i t . Quo vero ad causas m a t r i m o n i a l e s sustinet
Pontificis m e n t e m fuisse ut eae ad t r a m i t e m Benedictinae
Constitutionis p e r t r a c t a r e n t u r , ex idque ipsis L i t e r i s Apostolicis luculenter p a t e r e . (1)
P o s t haec m a t r i m o n i i defensor ad secundum suae allegationis caput descendit, ac praemisso r e s t i t u t i o n e m in i n t e g r u m esse legis beneficium quod conceditur ut fraudibus et
erroribus succurratur, quae in contractibus vel iudiciis i n t e r venire p o s s u n t , concludit huiusmodi legis beneficium O r a trici denegari oportere, ex eo quod in t h e m a t e nulla fraus,
nullusque error i n t e r v e n e r i t , cui succurrendum sit.
Pressius a u t e m ad quaestionem n o s t r a m deveniens a n i m a d v e r t i t causas m a t r i m o n i a l e s , quae iam in r e m iudicatam
t r a n s i e r u n t , t u n c solum resumi posse et r u r s u s in iudicialem
controversiam revocari, quando ad t r a m i t e s Benedictinae
Constitutionis Dei miseratione 11 nova res quae non deducta, vel ignorata fuerit* detegatur. Hisce in iure p r a e iactis, ex facto constare u r g e t , nullum documentum in p r a e sentiarum afferri quod i g n o r a t u m fuerit, vel non deductum:
n u l l u m a r g u m e n t u m adduci ex quo p a t e a t in p r i m i s iudicii
sedibus huiusmodi documenta posthabita, vel leges canonicas
pessumdata fuisse. Imo edisserit omnia r i t e i u x t a canonicas
praescriptiones p e r a c t a fuisse, ideoque mulieris preces pro i m p e t r a n d a in i n t e g r u m restitutione porrectas, reiiciendas esse.
Tandem t e r t i u m dubium aggrediens Sacramenti V i n d e x
pro fundamento decernit, ad m a t r i m o n i u m r i t e i n e u n d u m sufficere quasi domicilium, eoque esse capaces filios familias, et
(1) Habes has Litteras Vol. III. p. 177.
328
MATRIMONII
h a u d requiri ut sint a e t a t e maiores. Nec ad stabiliendum

quasi domicilium esse u t e n d u m regulis ex civili iure d e s u m p t i s , sed sacrorum canonum decreta prae oculis habenda :
unius enim
Ecclesiae
est leges
constituere
quae vim matrimonii respiciunt, ut docet Devoti I n s t i t . C a n . T o m . 2.
Quaerens deinde requisita ad quasi domicilium constituendum
affert verba P i g n a t e l l i Tom. 5 cap. 79. Consilia - ibi - Ad
contrahendum
domicilium
idest
quasi,
non
solum
exigitur factum seu accessio ad
locum, sed etiam animus permanendi. H i n c concludit in propatulo esse aequivocationem
m a t e r i a l i s m o r a e , et proprie dictae h a b i t a t i o n i s .
Recolit t a n d e m Constitutionem Bened. XIV. Paucis ab
hinc diebus, in qua s t a t u i t u r tempus unius mensis, a n i m a d v e r t e n s eos e r r a r e qui verba Pontificis i t a i n t e r p r e t a n t u r ,
quasi sola habitatio per mensem absque animo i n h a b i t a n d i ,
ad acquirendum quasi domicilium sufficiat, m a t e r i a l i t e r
s u m p t a mora ; perpendit enim ibi Pontificem t a n t u m loqui
de casibus in quibus aliunde constare nequit de animo comm o r a n t i u m , ideoque tempus habitationis esse t a m q u a m a d m i n i c u l u m , quo possit animus agnosci. Quae cum ita s i n t ,
prosequitur huiusmodi t e r m i n u m esse designatum ad p r a e sumptionem faciendam, ita ut si de animo aliunde i n n o t e scat ah eo mense praescindatur ( 1 ) . His in iure p r a e s t i t u t i s ,
d e m o n s t r a r e studet A n t o n i a m i n civitatem P . venisse, ibique n u p t i a s iniisse cum animo p e r m a n e n d i , ceu plures a u t u m a n t testes : proinde quasi domicilii iure p o t i t a m esse,
et valide nupsisse.
V e r u m licet non constaret de huiusmodi a n i m o , adhuc
t a m e n , cum nihil ex adverso a d d u c a t u r , quo c o n t r a r i u m
probetur, acquisivisse quasi domicilium dici posse contendit
ex eo quod a n t e m a t r i m o n i u m m o r a t a fuit temporis spatio,
a Bened. X I V s t a t u t o , ad praesumptionem pro domicilio in
dubio inducendam. N a m c e r t u m est illud fuisse celebratum
die 25 Octobris 1849; et constat sponsam c i v i t a t e m P. petiisse
(1) Confer Vol. XI pag. 567 quoad doctrinam de domicilio vel quasi domicilio
pro matrimonii validitate.
MATRIMONII
329
die 30 Septembris; hinc spatio 25 vel 26 dierum a n t e nuptias

ibi permansisse in comperto est. Hoc evinci n e d u m ex assertione sponsae, sed etiam ex testimonio Officialis sanitatis
portus civitatis h u i u s , exhibentis i n t e r viatores m a r i t i m o s
sub die 30 Sept. e t i a m A n t o n i a m . Admisso itaque quod
A n t o n i a per lapsum 2 5 , vel 2 6 dierum i n civitate P .
a n t e n u p t i a s m o r a t a sit, de ipsius quasi domicilio ibi acquisito n u l l a t e n u s ambigi posse censet, ex eo quod mensis de quo
loquitur Pontifex non t a x a t i v e est accipiendus.
Quapropter ex simplici sponsorum post n u p t i a s discessu
v a n u m esse edisserit a r g u m e n t a r e , ipsos haud habuisse a n i m u m in loco m a n e n d i , ubi nuptias c o n t r a x e r u n t (1). A l i quando enim contingere potest ut u r g e n t e aliqua inopinata
causa discedere d e b u e r i n t , etsi animus m a n e n d i in loco celebrati m a t r i m o n i i ipsis haud abfuerit. Causam a u t e m discessus in t h e m a t e adfuisse, nempe officia pietatis et r e v e r e n t i a e quibus sponsus de vinciebatur e r g a p a r e n t e s , quorum
aliquis longissima iam afflictabatur i n f i r m i t a t e , et a q u o
idem sponsus dimidium sui patrimonii obtinuit. Cum i g i t u r
de legitimae causae discessus existentia ambigi nequeat, sua
sponte f l u e r e t e n e t , h u n c n u l l u m suppeditare a r g u m e n t u m
ad excludendum a n i m u m in civitate P. u t i in proprio domicilio commorandi.
P o s t haec g r a d u m faciens ad domicilium vel quasi domicilium A n t o n i n i p r o p u g n a t certo certius de eo constare,
illudque pro matrimonio sufficere : cum exploratum in iure
sit v a l i d u m haberi m a t r i m o n i u m in loco celebratum, in quo
alter ex coniugibus domicilium vel quasi domicilium acquis i e r a t . U t a u t e m evincat A n t o n i n u m domicilium habuisse
i n c i v i t a t e P . a n i m a d v e r t i t , omnes quasi domicilium t r i buere scholasticis, medicis, iudicibus, educandis aliisque qui
non per t r a n s i t u m , sed per maiorem p a r t e m a n n i alicubi
(1) Benedictus X I V in Constit. Paucis al hinc nihil constituit quoad moram faciendam post matrimonium pro
quasi domicilio. Ideo moram hanc ha-
bendam esse"ceu adminiculum censet F a gnanus, ad animum cognoscendum, non

ad quasi domicilium adipiscendum.
330
MATRIMONII
i n h a b i t a n t . I m o c o m m u n i t e r receptum esse a i t , sufficere h a bitationem per aliquam notabilem p a r t e m a n n i , causa alicuius officii. I t a Benedictus X I V Notifie. 1 5 , 3 2 , 8 3 ; quem
sequuntur s. Alphonsus lib. 1 n. 156; lib. Il n. 115, C u r r i e r ,
B o u v i e r , V e c c h i o t t i , Scavini lib. 3 Tract. 11 Disp. 3
Cap. 1. Hoc s t a t u t o iure ambigi non posse u r g e t , A n t o n i n u m
u t i scholasticum, ac u t i negociorum familiae gestorem eius
p a t r e a n n u e n t e et adprobante, non per u n u m vel a l t e r u m
a n n u m , sed ab anno 1837 usque ad a n n u m 1849 et u l t r a
in civitate P. c o m m o r a t u m esse. Adeo ut si quotannis discesserit ad invisendas p a r e n t e s , semper redeundi a n i m u m h a buerit, et t a m brevi t e m p o r e , ut nonnisi ad r u s t i c a n d u m in
p a t r i a m perrexisse dicendum sit.
N a m A n t o n i n u s , p r a e t e r studiorum causam, degebat in
civitate P. ut p a t r i s negociis gerendis v a c a r e t ; ubi ob sua
p r i v a t a desideria commorari elegerat. E i u s t a n d e m desider i u m inibi figendi domicilium ab eius p a t r e confirmatum
fuit ob eam causam, ut scilicet per domicilium in m a g n a
c i v i t a t e augere familiae nomen, eamque illustrium familiar u m societate nobilitare valeret ; cum aliunde divitiis a b u n d a r e t . H a n c a u t e m causam satis superque esse contendit; ut
a r g u i possit A n t o n i n u m a n i m u m habuisse domicilium sibi
acquirendi i n civitate P .
Denique obiectioni a G r a t i a n o m u t u a t a e , quod nempe
qualecumque domicilium per discessum in p a t r i a m a m i t t i t u r , respondet a n i m a d v e r t e n s illam r e g u l a m contra illos v a lere qui discedunt animo relinquendi civitatem , non vero
contra eos qui fovent a n i m u m redeundi, ad e x e m p l u m A n tonini, qui quoties * apud p a t r e m se c o n f e r e b a t , remeandi
civitatem P. in animo iugiter habebat. Idque eo vel m a g i s ,
quia raro id eveniebat, tempore aestivo, et per t a m breve
tempus ut pergere ad rusticationem videretur. Id a u t e m semper
fecisse a n i m o redeundi colligi etiam potest ex eo quod in
civitate P . h a b u e r i t conductam domum. A n i m a d v e r t i t t a n d e m
hoc etiam evenisse a n n o 1849 et affert a c t u m locationis et
conductionis apud tabellionem existentem , ex quo a p p a r e t
MATRIMONII
331
huiusmodi c o n t r a c t u m , a mense Augusto 1 8 4 9 ad m e n s e m

A u g u s t u m 1 8 5 0 i n i t u m fuisse.
Hisce h a b i t i s , concludit a r g u m e n t a a l l a t a pro quasi d o micilii existentia, ad m a t r i m o n i i v a l i d i t a t e m r e q u i s i t i , t o t
t a n t a q u e esse ut de ea in t h e m a t e nullo modo ambigi
queat. Hinc remissum fuit E E . P P . prudentiae e t doctrinae
sequentia dirimere
Dubia.
I. An
sit
locus
Appellationis
in
casu.
in
sit
integrum in
confirmanda
E t quatenus n e g a t i v e .
II. An sit locus
restitutioni
III. An sententia Curiae
C.
firmanda
in
casu.
casu.
vel in-
RESOLUTIO. Sacra C. O. re cognita sub die 14 Maii 1 8 8 1 ,

respondere c e n s u i t :
Ad
Ad
I.
II.
Ad
III.
Ex
Negative.
Negative.
Provisum
QUIBUS
in
praecedentibus.
COLLIGES:
I. Matrimoniales sententias, etiamsi duo sint conformes

pro n u l l i t a t e m a t r i m o n i i , n u m q u a m abire in r e m iudicatum,
ex privilegio causis matrimonialibus indulto , quia m a t r i monia indissolubilia esse debent.
I I . Ex Constit. Dei miseratione . 11. sententias
favore m a t r i m o n i i l a t a s , quae iam in rem iudicatam t r a n s i e r i n t , t u n c in iudicialem controversiam revocari posse, cum
nova res, quae non deducta vel i g n o r a t a fuerit, d e t e g a t u r .
I I I . Cum restitutio in. integrum sit beneficium, a lege
concessum ad praecavendas fraudes et errores in iudiciis
et contractibus, ideo concedi non solere nisi evict reiiudi-
332
MATRIMONII
catae iniustitia, ex iudicio falsis documentis innixo, vel ex

posthabita et palam proculcata lege.
I V . Ad m a t r i m o n i u m valide i n e u n d u m sufficere quasi
domicilium; pro quo stabiliendo non leges civiles, sed sacri
canones prae oculis habendi sunt : eoquod unius Ecclesiae est
leges constituere, quae vim m a t r i m o n i i r e s p i c i u n t .
V . M a t r i m o n i u m valide contrahi coram proprio P a r o c h o ,
qui talis fit per domicilium vel quasi domicilium.
V I . Ad quasi domicilium, m a t r i m o n i i causa acquirend u m , duo simul r e q u i r i , actualem nempe habitationem in
paroecia, et a n i m u m habitationem illam continuandi per
maiorem a n n i p a r t e m .
V I I . In casibus t a m e n dubiis, quando nempe satis non
constet de v o l u n t a t e permanendi per maiorem a n n i p a r t e m ,
praesumptionibus esse u t e n d u m .
V I I I . P r a e s u m p t i o n e m satis firmam esse ad iudicandum
de v o l u n t a t e permanendi
si ille qui contrahit,
spatio
saltem
unius
mensis,
antequam
matrimonium
contrahatur,
habitaverit
in
loco
ubi
matrimonium ipsum
celebratur.
I X . In t h e m a t e videri haud defuisse quasi domicilium,
duasque favore validitatis m a t r i m o n i i sententias prolatas
fuisse in primis iudicii sedibus iuxta canonicas praescriptiones; i t a ut rite t r a n s i e r i n t in rem iudicatam, contra q u a m
ideo a s . C . Congregatione haud concessa fuit neque a p pellatio neque restitutio in integrum.
MISSAE P R O P O P U L O
Die 9 Aprilis 1881

Per summaria precum.
COMPENDIUM FACTI. Antistes C. supplici oblato libello

die 13 Novembris elapsi a n n i S. C. C. exposuit : in Ecclesiis
parochialibus suae Dioecesis, diebus festis, a P a r o c h o , v e l
Vice-parocho vel etiam ab alio sacerdote, Missam parochia-
MISSAE PRO POPULO
333
lem n u n c u p a t a m solemniter cum cantu celebrari et inter M i s s a r u m solemnia fieri quoque ss. E v a n g e l i i e x p l a n a t i o n e m .
Fideles porro firmiter p u t a n t e s , illam semper pro ipsis a p plicari, ad eam audiendam libenter confluunt. At pro populo
applicatur nonnisi dum illam Parochus canit, qui pluribus
distentus curis frequenter cogitur huiusmodi m u n u s a l t e r i
sacerdoti d e m a n d a r e . Hinc Episcopus optans, fideles in h a c
erronea persuasione diutius haud v e r s a r i , ac simul a d v e r t e n s ,
quod si id pernoscerent aegre ferrent, et non amplius t a m
diligenter ad illam Missam audiendam accederent, a S. O. O.
quaerit 1. Utrum praedicta urgens consuetudo sit habenda
tamquam
causa
canonica sufficiens, ut Parochus alii committat Missam pro populo
loco ipsius celebrandam. 2- Posito* quod non sit causa sufficiens* ut pro gratia nihilominus
concedatur
facultas.
C e r t u m et extra dubitationis aleam positum esse videtur

Parochos ad applicationem Missae pro suis fidelibus divino
iure t e n e r i . Hoc enim expresse t r a d i t u r a Tridentino Concilio in Sess. 23 cap. 1 de Reform. - ibi - Cum praece pto divino m a n d a t u m sit omnibus, quibus a n i m a r u m cura
< commissa est, oves suas agnoscere, pro his sacrificium of ferre e t c . . Quod a u t e m Concilii verba ad dominicos aliosque festivos dies sint referenda, manifesto e r u m p i t ex i n n u m e r i s S. C. C. declarationibus, et praesertim in Pistorien.
et Praten. 24 Febr. 1699; quam suis Apostolicis L i t t e r i s
Nupera
Congregatione diei 24 Aprilis 1699 Innoc. X I I
plene confirmavit, nec non ex Constitutione Cum semper
Benedicti X I V diei 14 A u g . 1774, atque Encyclicis litteris
Amantissimi P i i IX s. m. diei 3 Maii 1 8 5 8 .
Huiusmodi porro obligationem qua P a r o c h i devinciuntur,
personalem esse, u n a veluti echo Canonistae et Theologi t r a d u n t . I n t e r ceteros a u d i a t u r P i t o n i u s , qui in Pise. Eccles.
142 num. 15 ait Omnes dies Dominicos et festivos per
334
MISSAE PRO POPULO
h e b d o m a d a m . . . t e n e t u r P a r o c h u s celebrare per seipsum,

nisi ex iusta causa impeditus r e p e r i a t u r et inferius n. 17
s u b d i t : q u o d ista celebratio Missae parochialis, sit a d i m plenda per P a r o c h u m personaliter, probat non solum r e g u l a
generalis, quod P a r o c h i t e n e n t u r per seipsos, non a u t e m
per substitutos adimplere omnia m u n e r a parochialia, ut
t r a d i t Fagnanus in cap. Extirpandae . Qui vero n. 4
de Praeb, et S. C. C. in Mechlinien. 25 Septembris 1 8 4 7 .
Quibus hucusque dictis serio expensis a t q u e ponderatis,
v i d e r e t u r , nedum quod dicta consuetudo ratio sufficiens non
sit a l t e r i committendi applicationem Missae pro populo, v e r u m etiam nec causa rationabilis indulgendae in proposito
g r a t i a e , et t a m sanctum ac rationabilem canonum rigorem
r e l a x a n d i . Quin aliquid v a l e a t quod in c o n t r a r i u m adducit u r , pia nempe fidelium credu litas ac t i m o r desistendi ab illa
Missa audienda, si id ipsi pernoscerent. Quandoquidem leves
ob hasce caussas neque excusandus videretur Parochus a satisfaciendo o n e r e , quod eidem personaliter incumbit, neque
r e l a x a n d a l e x , q u a m i u g i t e r sancta haec Apostolica Sedes
s e r v a t a m voluit. P r a e t e r q u a m q u o d si fideles doceantur nihil
ab ipsis a m i t t i , si Missa p r i v a t i m a P a r o c h o celebretur, a t que non leve bonum eisdem obvenire adsistendo Missae cum
c a n t u , atque explanationi verbi Dei, oppositus timor in v a n u m t i m o r e m refundi v i d e r e t u r .
E contra perpendas quod licet P a r o c h o r u m obligatio M i s sae sacrificium pro populo applicandi, ex divino praecepto m a n a r e v i d e a t u r , t a m e n c e r t u m et indubium est P a r o c h o s , si
legitime fuerint impediti, posse huic oneri per alios satisfacere, quemadmodum docent resolutiones editae in Viterbien.
3 Martii 1708 ad 2 dub., Comen. 2 Maii 1720, Policastren.
Dubia
super
Applicatione
Missae
Parochialis 14
Decembris 1872 ad 3 Dub., et S. C . - d e P r o p a g a n d a F i d e
diei 14 Martii 1843. Quod a fortiori t e n e n d u m v i d e r e t u r si
de a n i m a r u m bono prout in t h e m a t e a g e r e t u r ; praetermisso
n a m q u e quod fideles in falsa persuasione m a n e r e n t , illud t i m e n d u m quod si hoc rescirent, iidem celebrationi huius M i s -
MISSAE PRO POPULO
335
sae, et E v a n g e l i i explicationi interesse dsistrent, cum ad

id vehementer i m p e l l a n t u r , ut refert Episcopus, unice ex eo,
quod e x i s t i m e n t illam Missam pro ipsis p e r l i t a r i .
In hypothesi a u t e m quod adductae causae sufficientes m i n i m e r e p u t a r e n t u r ad c o m m i t t e n d a m alteri sacri applicationem
pro populo, E E . P P . decernere remissum fuit n u m casus sit
id per g r a t i a m concedendi, ceu p e r h u m i l i t e r ipse expostulavit
Praesul C.
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii sub die 9 Aprilis 1 8 8 1 r e spondit :
Ad
Ad
I.
II.
Ex
Negative.
Non expedire.
QUIBUS
COLLIGES :
I. Missae applicationem pro populo ita esse personalem,

ut S. C. C. saepe d a m n a v e r i t ceu a iure a b n o r m e m , consuetudinem huic oneri per alium satisfaciendi.
I I . N a m ex T r i d e n t i n o praecipitur omnibus, quibus cura
a n i m a r u m commissa est, non aliis, oves suas cognoscere et
pro his sacrificium offerre, nisi fuerint legitime i m p e d i t i .
I I I . Ideo, d a t a occasione, resolvit S. C. C. cogendus esse
huiusmodi rectores a n i m a r u m ad subeundum per seipsos et
non per alios omnia m u n i a parochialia, quibus praecipue a c censetur Missa pro populo.
I V . Adiuncta i n t h e m a t e talia fuisse, quae iudicio E E . P P .
causam non c o n s t i t u e r u n t iustam, ut parochi sequi possent
adimplere per alios onus sibi personaliter i m p o s i t u m , i u x t a
generalem, r e g u l a m .
336
EX SACRA RITUUM CONGREGATIONE

DECRETUM
Augustana in Pedemonte confirmationis cultus ab immemorabili tempore

praestiti servo Dei Emerico de Quart episcopo Augustensi, Beato
nuncupato.
Instantibus Reverendissimo Episcopo Augustensi, utroque eiusdem Dioeceseos Clero, ac Municipali Coetu de Quart, nec non Reverendissimo Episcopo Eporediensi, quum Emus et Rmus Dominus
Cardinalis Aloisius Oreglia a Sancto Stephano, supradictae Causae
Ponens , in Ordinariis sacrorum Rituum Comitiis hodierna die ad
Vaticanum habitis, sequens Dubium proposuerit: An sententia lata
a Reverendissimo Episcopo Augustensi super cultu, ab immemorabili tempore praestito praefato servo Dei, seu super casu excepto a Decretis sa. me. Urbani Papae VIII, sit confirmanda
in casu et ad effectum de quo agitur f Emi et Rmi Patres sacris
tuendis Ritibus praepositi, omnibus mature perpensis, auditoque
voce et scripto R. P. D. Laurentio Salvati, sanctae Fidei Promotore, rescribendum censuerunt: Affirmative, seu sententiam esse confirmandam. Die 12 Iulii 1881.
Quibus per Rium Dominum Augustinum Caprara, sacrorum Rituum Congregationis Assessorem, Sanctissimo Domino Nostro LEONI
P A P A E X I I I fideliter relatis, Sanctitas Sua Rescriptum Sacrae
eiusdem Congregationis ratum habere ac confirmare dignata est
die 14 iisdem Mense et Anno.
D. CARD. BARTOLINIITS S. R. C.
PRAEFECTUS.
Loco ffi Signi

Placidus Ratti S. R.
C.
Secretarius
337
LITTERA ENCYCLICA
qua R. Pontifex exhortt Episcopos Italiae ut satagant ne Fides Catholica diripiatur, praecipue fovendo societates catholicas, instituendo
ministros Dei idoneos virtute et scientia, maximeque prospiciendo
Seminariis clericorum.
ix *>
VENERABILIBUS
ARCHIEP.
FRATRIBUS
E T EPISCOPIS A L I I S Q U E LOCORUM
ORDINARIIS IN
REGIONE ITALICA
L E O PP. X I I I
VENERABILES F R A T R E S
Salutem et Apostolicam Benedictionem
Etsi Nos, pro auctoritate atque amplitudine Apostolici muneris,
et universam christianam rempublicam et singulas eius partes maxima, qua possumus, vigilantia et caritate complectimur : nunc tamen singulari quadam ratione curas cogitationesque Nostras ad se
Italia convertit. - Quibus in cogitationibus et curis altius quiddam
rebus humanis diviniusque suspicimus : anxii enim et solliciti sumus
de salute animarum sempiterna ; in qua tanto magis fixa et locata
esse omnia studia Nostra oportet, quanto eam maioribus periculis
videmus oppositam. - Cuius generis pericula, si magna unquam
in Italia fuerunt, maxima profecto sunt hoc tempore, cum ipse rerum publicarum status magnopere sit incoluminati religionis calamitosus. Eamque ob caussam Nos movemur vehementius, quod singulares coniunctioni necessitudines Nobis cum Italia intercedunt, in
qua Deus domicilium Vicarii sui, magisterium veritatis, et catholicae unitatis centrum collocavit. - Alias quidem 'multitudinem monuimus, ut sibi caveret, et singuli intelligerent, quae sua sint in
tantis offensionum caussis officia. Nihilominus, ingravescentibus
malis volumus in ea Vos, Venerabiles Fratres, mentem diligentius
intendere, et, communium rerum inclinatione perspecta, munire vigilantius populorum animos, omnibusque praesidiis firmare, ne thesaurus omnium pretiosissimus, fides catholica diripiatur.
Acta, Tom. XIV. fase. CL XIV.
22
338
LITTERA ENCYCLICA
Perniciosissima hominum secta, cuius auctores et principes non

celant neque dissimulant quid velint, in Italia iamdiu consedit :
denuciatisque Iesu Christo inimicitiis, despoliare penitus institutis
christianis multitudinem contendit. - Quantum audendo processerit,
nihil attinet dicere hoc loco, praesertim cum extent Vobis, Venerabiles Fratres, ante oculos vel fidei vel moribus illatae iam labes
et ruinae. - Apud italas gentes, quae in avita religione constanter
et fideliter omni tempore permanserunt, imminuta nunc passim Ecclesiae libertas est, atque acrius in dies hoc agitur, ut ex omnibus
publice institutis forma illa et veluti character christianus deleatur, quo semper fuit Italorum non sine caussa nobilitatum genus.
Sublata sodalium religiosorum collegia : proscripta Ecclesiae bona :
rata citra ritus catholicos connubia; in institutione iuventutis nullae
potestati ecclesiasticae partes relictae. - Neque finis est nec modus
ullus acerbi et luctuosi belli cum Apostolica Sede suscepti , cuius
caussa incredibiliter Ecclesia laborat, Romanusque Pontifex in summas angustias compulsus est. Is enim civili principatu spoliatus
necesse fuit ut in alienam ditionem potestatemque concederet. Urbs autem Roma, augustissima urbium christianarum, exposita est
et patet quibuslibet Ecclesiae hostibus, profanaque rerum novitate
polluitur, scholis et templis ritu haeretico passim dedicatis. Quin
immo exceptura fertur hoc ipso anno legatos et capita inimicissimae
rerum catholicarum sectae, huc ad singulare quoddam concilium
coetumque protecturos. Quibus quidem huius deligendi loci satis
apparet quae caussa fuerit ; videlicet conceptum adversus Ecclesiam
odium explere procaci iniuria volunt, Romanoque Pontificatu in ipsa
sede sua lacessendo, funestas belli faces proxime admovere. - Dubitandum profecto non est, quin impios hominum conatus Ecclesia
aliquando victrix effugiat : certum tamen exploratumque est, his artibus eos hoc assequi velle, una cum Capite totum Ecclesiae corpus
afficere et religionem, si fieri possit, extinguere.
Quod sane velle eos, qui se italici nominis amantissimus profitentur, incredibile videretur : nam italicum nomen, intereunte fide catholica, maximarum utilitatum fonte prohiberi necesse esset. Etenim
si religio christiana cunctis nationibus optima salutis praesidia peperit, sanctitatem iurium, tutelam iustitiae ; si caecas ac temerarias hominum cupiditates virtute sua ubique edomuit, comes et
adiutrix omnium rerum quae honestae sunt, quae laudabiles, quae
magnae: si varios civitatum ordines, et diversa reipublicae membra
ad perfectam stabilemque concordiam ubique revocavit, horum pro-
LITTERA ENCYCLICA
339
fecto "beneficiorum copiam uberius quam ceteris Italorum generi

impertivit. - Est quidem nimis multorum haec labes et macula, ut
obesse et nocere saluti aut incremento reipublicae Ecclesiam dicant:
Humanumque Pontificatum prosperitati et magnitudini italici nominis inimicum putent. Sed istorum querelas absurdasque criminationes aperte superiorum temporum omnia monumenta convincunt.
Revera enim Ecclesiae summisque Pontificibus Italia maxime debetj
quod gloriam suam apud omnes gentes propagavit, quod iteratis
barbarorum impressionibus non succubuit, et immanes Turcarum
impetus invicta repulit, et multis in rebus aequam legitimamque
libertatem diu conservavit, et pluribus iisdemque immortalibus optimarum artium monumentis civitates suas locupletavit. - Neque postrema Romanorum Pontificum haec laus est, quod provincias italicas ingenio moribusque diversas communi fide et religione unas
semper conservaverint, et a discordiis omnium funestissimis liberav e r a t . Atque in trepidis calamitosisque temporibus non semel
erant publicae res ad extremos casus praecipitaturae, nisi Pontificatus Romanus ad salutem valuisset. - Neque futurum est, ut minus
valeat in posterum, modo ne voluntas hominum obsistens virtutem
eius intercipiat, neu libertatem impediat. Etenim vis illa benefica,
quae in institutis catholicis inest , quoniam ab ipsa eorum natura
sponte proficiscitur , immutabilis est et perpetua. Quemadmodum
pro salute animarum omnia religio catholica et locorum et temporum intervalla complectitur, ita etiam in rebus civilibus ubique et
semper sese ad hominum utilitates porrigit atque explicat.
Tot vero ereptis tantisque bonis summa mala succedunt : quoniam qui sapientiam christianam oderunt, iidem, quidquid contra
fieri a se dicant, ad perniciem de vocant civitatem. Istorum enim
doctrinis nihil est magis idoneum ad inflammandos violenter animos, concitandasque perniciosissimas cupiditates. Sane in iis quae
cognitione scientiaque continentur, caeleste fidei lumen rpudiant:
quo extincto, mens humana in errores saepissime rapitur, nec vera
cernit, atque illuc facile evadit, ut in humilem foedumque materialismum abiiciatur. Spernunt in genere morum aeternam immutabilemque rationem, et supremum lguai latorem ac vindicem Deum
despiciunt ; quibus sublatis fundamentis, consequens est, ut, nulla
satis idonea legum sanctione, omnis vivendi norma ab hominum voluntate arbitrioque sumatur. In civitate vero ex immodica libertate,
quam praedicant et volunt , licentia gignitur : licentiam sequitur
perturbatio ordinis, quae est maxima et funestissima pestis reipu-
340
LITTERA ENCYCLICA
blicae. Revera nulla fuit aut deformior species, aut miserior conditio civitatis, quam illa in qua tales et doctrinae et homines valere aliquandiu potuerunt. Ac nisi recentia exempla suppeterent,
id fidem excedere videretur, potuisse homines -scelere* audaciaque
furentes in tanta excidia ruere, et retento ad ludibrium libertatis
nomine, in caede et incendiis debacchari. - Quod si tantos nondum
sensit Italia terrores, primo quidem singulari Dei beneficio tribuere,
deinde id quoque caussae fuisse statuere debemus, quod, cum itali
homines numero longe maximo in religione catholica studiose perseverarint, idcirco flagitiosarum opinionum, quas diximus, dominari
libido non potuit. Verum si haec, quae religio praebet, munimenta
perrumpantur, continuo Italia in eos casus ipsos delaberetur, qui
maximas et ftarentissimas nationes aliquando perculerunt. Etenim
necesse est, ut similitudinem doctrinarum exitus similes consequant u r : et quoniam in eodem vitio sunt semina, fieri non potest, quin
fructus plane eosdem effundant. Immo vero maiores fortasse poenas
violatae religionis gens italica lueret, quia perfidiam et impietatem
culpa ingrati animi cumular et. Non enim casu aliquo, aut levi hominum voluntate datum est Italiae, ut partae per Iesum Christum
salutis vel a principio esset particeps, et beati Petri Sedem in sinu
gremioque suo collocatam possideret, et longo aetatum cursu iis ,
quae a religione catholica sponte fluunt, maximis et divinis beneficiis
perfrueretur. Quapropter metuendum sibi magnopere esset quod ingratis populis Paullus Apostolus minaci ter nunciavit, u Terra saepe
venientem super se bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo: proferens
autem spinas, et tribulos, reproba est, et maledicto proxima, cuius
consummatio in combustionem (1).
Prohibeat Deus hanc tantam formidinem ; atque omnes pericula
serio considerent, quae partim, impendent ab iis, qui non communi
utilitati, sed Sectarum commodis servientes, capitales -cum Ecclesia
inimicitias exercent. Qui si saperent, si vera caritate patriae tenerentur, certe nec de Ecclesia diffiderent, nec de nativa eius libertate detrahere, iniuriosis suspicionibus adducti, conarentur; immo
vero consilia ab ea oppugnanda ad tuendam adiuvandamque verterent ; idque in primis providerent, ut Pontifex Romanus sua iura
reciperet. - Etenim suscepta cum Apostolica Sede contentio quanto
plus Ecclesiae nocet, tanto minus est incolumitati rerum italica(1) Hebr. VI, 7, 8.
LITTERA ENCYCLICA
341
rum profutura. De qua re alio loco mentem Nostram declaravimus :

u Dicite, publicas Italiae res neque prosperitate florere, neque diu turna tranquillitate posse consistere, nisi Romanae Sedis digni tati et summi Pontificis libertati, prout omnia iura postulant,
fuerit consultum .
Quapropter, cum nihil magis velimus, quam ut res christiana
salva sit, cumque praesenti italicarum gentium discrimine commoveamur, Vos vehementius quam unquam alias, Venerabiles Fratres,
hortamur , ut studium caritatemque Vestram ad comparanda tot
malorum remedia Nobiscum conferatis. - Et primum quidem educete summa cum cura populos, quanti sit fidem catholicam possidere, et quam magna eiusdem tuendae necessitas. - Quoniam vero
hostes et oppugnatores catholici nominis, quo facilius male cautos
decipiant, multis in rebus aliud simulant, valde interest occulta
eorum consilia patefieri in lucemque proferri, ut scilicet, comperto
quid reapse velint et qua caussa contendant, excitetur in catholicis
hominibus ardor animi, et Ecclesiam, Romanum Pontificem, hoc est
salutem suam viriliter aperteque defendant.
Multorum ad hanc diem virtus, quae plurimum potuisset, visa
est aliquantum in agendo lenta et in labore remissa, sive quod insueti rerum essent animi, sive quod periculorum non satis fuerit
magnitudo perspecta. Nunc vero, cognitis experiendo temporibus,
nihil esset perniciosius, quam perferre oscitanter longinquam improborum malitiam, expeditumque ipsis locum relinquere rei christianae ad libidinem suam diutius vexandae. Ii quidem prudentiores quam filii lucis multa iam ausi : inferiores numero, calliditate
et opibus validiores , haud longo tempore magna apud nos malorum incendia excitaverunt. Intelligant igitur quicumque amant catholicum nomen, tempus iam esse conari aliquid, et nullo pacto
languori desidiaeque se dedere ; cum nemo celerius opprimatur, quam
qui vecordi securitate quiescunt. Videant quam nihil reformidarit
veterum illorum nobilis et operosa virtus: quorum et laboribus et
sanguine fides catholica adolevit. Vos autem, Venerabiles Fratres,
excitate cessantes , cunctantes impelirte : exemplo et auctoritate
Vestra universos confirmate ad exercenda constanter et fortiter
officia, quibus actio vitae christianae continetur. - Ad hanc alendam augendamque experrectam virtutem, curare ac providere opus
est, ut numero, consensu, efficiendis rebus, floreant lateque amplificentur societates quibus maxime propositum sit fidei christianae
virtutumque ceterarum retinere et incitare studia. Tales sunt con-
342
LITTERA ENCYCLICA
sociationes iuvenum, opificum ; quaeque constitutae sunt aut coetibus catholicorum hominum in tempora certa agendis , aut inopiae
miserorum levandae, et tuendae dierum festorum religioni, et pueris
ex infima plebe erudiendis ; aliaeque ex eodem genere complures. Et cum rei christianae quam maxime intersit Pontificem Romanum
in gubernanda Ecclesia et esse et videri ab omni periculo, molestia,
difficultate liberum quantum lege possunt agendo, rogando, contendendo, tantum Pontificis caussa, enitantur et efficiant ; neque ante
quiescant, quam sit Nobis, reapse non specie, libertas restituta ,
quacum non modo Ecclesiae bonum , sed et secundus rerum italicarum cursus , et christianarum gentium tranquillitas necessario
quodam vinculo coniungitur.
Deinde vero-permagni refert publicari et longe lateque fluere
salubriter scriptis. - Qui capitali odio ab Ecclesia dissident, scriptis
editis decertare, iisque tamquam aptissimis ad nocendum armis uti
consueverunt. Hinc teterrima librorum colluvies, hinc turbulentae
et iniquae ephemerides , quarum vesanos impetus nec leges fren a n t , nec verecundia continet ! Quidquid est proximis his annis
per seditionem et turbas gestum, iure gestum esse defendunt ; dissimulant aut adulterant verum : Ecclesiam et Pontificem maximum
quotidianis maledictis falsisque criminationibus hostiliter petunt :
nec ullae sunt tam absurdae pestiferaeque opiniones, quas non disseminare passim aggrediantur. Huius igitur tanti mali, quod serpit
quotidie latius, sedulo prohibenda vis est : nimirum oportet severe
et graviter adducere multitudinem, ut intento animo sibi caveat.
et prudentem in legendo delectum religiosissime servare velit. Praeterea scripta scriptis opponenda, ut ars quae potest plurimum ad perniciem eadem ad hominum salutem et beneficium transferatur atque
inde remedia suppetant, unde mala venena quaeruntur. - Quam ad
rem optabile est, ut saltem in singulis provinciis ratio aliqua instituatur demonstrandi publice , quae et quanta sint singulorum
christianorum in Ecclesiam officia, vulgatis ad id scriptionibus crebris, e t , quoad fieri potest , quotidianis. In primis autem sint in
conspectu posita religionis catholicae in omnes gentes praeclara
merita : explicetur oratione virtus eius privatis publicisque rebus
maxime prospera et salutaris : statuatur quanti s i t , celeriter
Ecclesiam ad illum dignitatis locum in civitate revocari, quem et
divina eius magnitudo, et publica gentium utilitas vehementer postulat. - Harum rerum caussa necesse est, ut qui animum ad scribendum appulerint, plura teneant : videlicet idem omnes in seri-
LITTERA ENCYCLICA
343
bendo spectent: quod inaxime expedit, id constituant iudicio certo

et efficiant : nihil ex iis rebus praetermittant, quarum utilis atque
expetenda cognitio videatur : gravitate et moderatione dicendi retenta, errores et vitia reprehendant, sic tamen ut careat acerbitate
reprehensio, personisque pareatur : deinde orationem adhibeant planam atque evidentem, quam facile queat multitudo percipere. - Reliqui autem omnes , qui vere et ex animo cupiunt, florere res et
sacras et civiles ingenio hominum litterisque defensas, hos litterarum ingeniique fructus tueri liberalitate sua studeant ; et ut quisque ditior est, ita potissimum re fortunaque sustineat. Iis enim
qui scribendo dant operam , omnino afferenda sunt huius generis
adiumenta : sine quibus aut nullos ipsorum industria habitura est
exitus, aut incertos et per exiguos. - In quibus rebus omnibus si
quid nostris hominibus incommodi impendet, si qua est dimicatio
subeunda, audeant tamen sese obvios ferre, cum homini christiano
nulla sit adeundi vel incommoda vel labores caussa iustior, quam
ne lacerari ab improbis religionem patiatur. Neque enim hac filios
lege Ecclesia aut genuit aut educavit, ut cum tempus et necessitas
cogeret, nullam ab iis opem expectaret, sed ut, singuli eorum otio
privatisque utilitatibus salutem animarum et incolumitatem rei
christianae anteponerent.
Praecipue autem curae cogitationesque Vestrae, Venerabiles Fratres, in eo evigilare debent, ut ministros Dei idoneos rite instituatis. Quod si Episcoporum est plurimum operae et studii in fingenda probe omni iuventute ponere, longe plus ipsos elaborare in
clericis verum est, qui in Ecclesiae spem adolescunt, et participes
adiutoresque munerum sanctissimorum sunt aliquando futuri. -Caussae profecto graves et omnium aetatum communes decora virtutum
multa et magna in sacerdotibus postulant : verumtamen nostra haec
aetas plura quoque et maiora admodum flagitat. Revera fidei catholicae defensio, in qua laborare maxime sacerdotum debet industria , et quae est tantopere his temporibus necessaria, doctrinam
desiderat non vulgarem neque mediocrem, sed exquisitam et variam;
quae non modo sacras, sed etiam philosophicas disciplinas complectatur , et physicorum sit atque historicorum tractatione locuples.
Eripiendus est enim error hominum multiplex, singula christianae
sapientiae fundamenta convellentium : luctandumque persaepe cum
adversariis apparatissimis, in disputando pertinacibus, qui subsidia
sibi ex omni scientiarum genere astute conquirunt. - Similiter cum
hodie magna sit et ad plures diffusa corruptela morum, singularem
344
LITTERA ENCYCLICA
prorsus oportet in sacerdotibus esse virtutis constantiaeque praestantiam. Fugere quippe consuetudinem hominum minime possunt :
immo applicare se propius ad multitudinem ipsis officii sui muneribus iubentur: idque in mediis civitatibus, ubi nulla iam fere libido est, quin permissam habeat et solutam licentiam. Ex quo intelligitur , virtutem in Clero tantum habere virium hoc tempore
debere, ut possit se ipsa tueri firmiter, et omnia cum blandimenta
cupiditatum vincere, tum exemplorum pericula sospes superare. Praeterea conditas in Ecclesiae perniciem leges consecuta passim clericorum paucitas est : ita plane ut eos , qui in sacros ordines Dei
munere leguntur, duplicare operam suam necesse sit, et excelienti
sedulitate, studio, devotione exiguam copiam compensare. Quod quidem utiliter facere non possunt, nisi animum gerant tenacem propositi, abstinentem, incorruptum, caritate flagrantem, in laboribus
pro salute hominum sempiterna suscipiendis promptum semper atque
alacrem. Atqui ad huiusmodi munera est adhibenda praeparatio
diuturna et diligens : non enim tantis rebus facile et celeriter assuescituf. Atque illi sane in sacerdotio integre sancteque versabuntur, qui sese in hoc genere ab adolescentia excoluerint, et tantum
disciplina profecerint, ut ad eas virtutes, quae commemoratae sunt,
non tam instituti quam nati videantur.
His de caussis, Venerabiles Fratres, iure Seminaria clericorum
sibi vindicant plurimas et maximas animi, consilii, vigilantiae Vestrae partes. Quod ad virtutem et mores, minime fugit sapientiam
Vestram, quibus abundare praeceptis et institutis adolescentem clericorum aetatem oporteat. - In gravioribus autem disciplinis, Litterae Nostrae Encyclicae - Aeterni Patris - viam rationemque studiorum optimam indicaverunt. Sed quoniam in tanto ingeniorum
cursu plura sunt sapienter et utiliter inventa , quae minus decet
non habere perspecta, praesertim cum homines impii quidquid incrementi affert dies in hoc genere , tamquam nova tela in veritates divinitus traditas intorquere consueverint, date operam, Venerabiles F r a t r e s , quantum potestis , ut alumna sacrorum iuventus
non modo sit ab investigatione naturae instructior , sed etiam iis
artibus apprime erudita, quae cum sacrarum Litterarum vel interpretatione vel auctoritate cognationem habeant. - Illud certe non
ignoramus, ad elegantiam studiorum optimorum multas res esse necessarias : quarum tamen sacris Seminariis italicis adimunt, aut
minuunt importunae leges facultatem. - Sed hac etiam in re tempus postulat, ut largitate et munificentia bene de religione catho-
LITTERA ENCYCLICA
348
lica promereri nostrats studeant. Voluntas maiorum pia et benefica egregie eiusmodi necessitatibus providerat ; atque illud Ecclesia assequi prudentia et parsimonia potuerat, ut tutelam et conservationem rerum sacrarum nequaquam haberet necesse caritati filiorum suorum commendare. Sed patrimonium eius legitimum aeque
ac sacrosanctum , cui superiorum aetatum iniuria pepercerat, nostrorum temporum procella dissipavit : quare caussa renascitur, cur
qui diligunt catholicum nomen, animum inducant maiorum liberalitatem renovare. Proiecto Gallorum, Belgarum, aliorumque in caussa
haud multum dissimili illustria sunt munificentiae documenta, non
modo aequalium, sed etiam posterorum admiratione dignissima. Neque dubitamus, quin italica gens communium rerum consideratione
permota , id pro viribus actura sit, ut et se patribus suis dignam
impertiat, et ex fraternis exemplis capiat quod imitetur.
In his rebus , quas diximus: profecto haud minimam habemus
spem solatii incolumitatisque repositam. - Verum cum in omnibus
consiliis, tum maxime in iis, quae salutis publicae caussa suscipiuntur, omnino ad humana praesidia accedere necesse est opem omnipotentis Dei, cuius in potestate sunt non minus singulorum hominum voluntates , quam cursus et fortuna imperiorum. Quapropter
in vocandus summis precibus Deus, orandusque, ut tot eius beneficii
ornatam atque auctam respiciat Italiam ; in eaque fidem catholicam,
quod est maximum bonum cunctis periculorum suspicionibus depulsis,
perpetuo tueatur. Hanc ipsam ob caussam imploranda suppliciter
est Immaculata Virgo Maria, magna Dei parens, fautrix et adiutrix consiliorum optimorum , una cum sanctissimo Sponso eius Iosepho , custode et patrono gentium christianarum. Ac pari studio
obsecrare opus est Petrum et Paullum , magnos Apostolos , ut in
italicis gentibus fructum laborum suorum incolumem custodiant,
nomenque catholicum, quod maioribus nostris suo ipsi sanguine pepererunt , apud seros posteros sanctum inviolatumque conservent.
Horum omnium caelesti patrocinio freti, auspicem divinorum,
et praecipuae benevolentiae Nostrae testem, Apostolicam benedictionem Vobis universis, Venerabiles Fratres, et populis fidei Vestrae
commissis peramanter in Domino impertimus.
Datum Romae apud s. Petrum die xv Februarii an. MDCCCLXXXII,
Pontificatus Nostri anno quarto.
LEO P P . X I I I .
346
BONONIEN.
INTERPRETATIONIS
Die
14
RESCRIPTI
Maii1881.
COMPENDIUM FACTI. In plenariis Comitiis diei 24 I a n u a r i i

a n n i 1857 acri contentione disceptatum fuit inter Capellanos Hospitalis maioris Bononiensis, et P a r o c h u m s. M a r i a e
de C h a r i t a t e , i n t r a cuius Paroeciae fines dictum e r i g i t u r X e nodochium, super iure ducendi solemniter funera in dicta H o spitali domo decedentium, atque proposito t u n c dubio : An
Capellanis Hospitalis s. Mariae de Vita et Morte competat
ius
ducendi
solemniter funera
ad publicum
coemeterium,
seu potius spectet ad Parochum in casu, E E . P P . respond e r e censuerunt :
Negative ad primam partem,
affirmative
ad secundam.
(1)
(1) Ceu perspicax lector videt quaestio haec semel ac iterum acta est: primo
res erat inter Cappellanos Hospitalis et
parochum, intra cuius paroeciae limites
Hospitale situm est ; nunc autem agitatur inter parochos civitatis, quorum paroeciani dum aegrotantur in Hospitale
deferuntur. Primo disceptabatur an ius
ducendi solemniter funera spectaret ad
cappellanos, nunc an ius hoc spectet ad
omnes parochos quorum paroeciani in
Hospitali decedunt. Resolverat S. C. C.
in prima propositione, ius ducendi funus
ad parochum pertinere, qui litem agitavcrat. Quaeritur nunc an parochis cunctis spectet ius hoc, ademptum hospitalis Capellanis , qui iurisdictione parochiali utuntur ex quadam necessitate.
Gravissimas causas, certum est effecisse ut pleraque Hospitalia ex parochorum iurisdictione eximerentur ; et cappellani quoad infirmos ceterosque ipsis
aegrotis inservientes, proprii veluti parochi constituerentur. Ratio huius causae
et necessitatis affert De Luca de Parochia disc. 23. n. 11. loquens de privilegiis Apostolicis quae exemptionem a parochorum iurisdictione hospitalibus conferunt. Merito per Sedem Apostolicam
omnibus fere hospitalibus, praesertim
magnarum civitatum concessa sunt,
tum ob cessantem rationem laboris et
incommodi.... tum etiam ob magnam
confusionem,alias resultantem circa sa cramentorum administrationem, quam
frequentius ex improvviso et quacum-
347
Temporis a u t e m progressu dubitari coepit, u t r u m h u i u s modi responsum omnibus indiscriminatim bononiensibus P a rochis faveret quoad associationem respectivorum p a r o c h i a n o r u m , in dicto Hospitali decedentium; seu potius huiusmodi
associationis et funerum ius p r i v a t i v e spectaret ad P a r o c h u m
s. M a r i a e de C h a r i t a t e . Q u a p r o p t e r P a r o c h i bononienses,
supplici oblato libello, S. C. C. a d i v e r u n t , expostulantes ut
i d authentice declarare d i g n a r e t u r , u t r u m nempe a l l a t a r e solutio intelligi debeat favore P a r o c h i s. Mariae de C h a r i t a t e
exclusive, an potius favore o m n i u m et singulorum P a r o c h o r u m bononiensi um, ad exclusionem Capellanorum Hospitalis :
seu u t r u m verba spectat ad Parochum intelligi debeant de
P a r o c h o s. M a r i a e de C h a r i t a t e , an potius de Parocho domicilii defuncti. E m u s Archipraesul rogatus, datis litteris
diei 15 Maii mox n u n c i a t i a n n i E m o . Praefecto, sequentia
r e t u l i t : Si a n i m a d v e r t a t u r c i t a t u m rescriptum precibus P a rochi t u n c temporis d a t u m fuisse, v i d e r e t u r i n t e r p r e t a r i
posse : Spectat ad Parochum s. Mariae Charitatis. Sed
<
t
<
si E m i n e n t i a V e s t r a acta illius temporis reassumere non

d e d i g n e t u r , inveniet informationem E m i Cardinalis V i a l e
P r e l f. r. ubi dicitur : Ast subdendum est* non omnes
aegrotos
decedentes in
hoc maiori Hospitali obnoxios censendos iurisdictioni
Curionis s. Mariae de
Charitate*
que hora, etiam de nocte, facere oportet, si pro singulis infirmis diversarum parochiarum , etiam distantiam,
convocare oporteret proprios parochos,
quod esset impracticabile.
Ex his privilegiis enascitur in cappellanis hospitalium quasi iurisdictio parochialis, respiciens omnia ea quae in firmis viventibus et morientibus in
hospitali congrua sunt, et in quibus
militet dicta ratio confusionis et im practicabilitatis; circa scilicet sacra menta poenitentiae , Eucharistiae ac
extremae unctionis ; nec non circa tu mutationem, De Luca disc. 24. n. 18,
Ex accidentali tamen et transitoria do-
micilii mutatione, confluentes ad hospitale haud cessant esse subditi propriis

parochis; qui quoad paroecianorum funera resumunt suum parochiale ius; et
ad parochos pertinet ius ducendi solemniter funera ad publica coemeteria,transeuntes processionaliter cum cruce per
aliarum paroeciarum limites ab hospitali ad coemeterium. Hodie enim coemeterium publicum ex lege civili subrogatum fuit sepulturis sive electis, sive de
familia , aliisque omnibus ; iura tamen
parochis et Ecclesiis quoad funera sarta
tectaque servantur. Recole Vol. III.
pag. 47, Vol. VII. pag. 161, Vol. VIII.
pag. 528. Vol. X. pag, 605.
348
quamvis intra eius limites eoo accidenti existentes, vide licet ex

causa
infirmitatis;
ad mutandam
enim Paroe ciam animus permanendi requiritur : cap.
Is qui, de
Sepult,
in 6.
Quare opinor coeterorum etiam Curionum
iura sarta tecta esse tuenda. Ex quibus potius spectare
ad P a r o c h u m domicilii deduci posset.
Disceptatio synoptea
IURA PAROCHORUM. Ac in primis favore actorum, seu in

genere P a r o c h i domicilii defunctorum, a n i m a d v e r t e n d u m censeo, quod parochialitas c o n s t i t u i t u r ex reciproca n e c e s s i t a t e
qua P a r o c h u s o b s t r i n g i t u r parochianis praebere, et parochiani
vicissim o b s t r i n g u n t u r a Parocho recipere S a c r a m e n t a : Clem.
Dudum . Verum de sepult., Pax lordan elucubrai, lib. 10
tit. 8 n. 5; Panimeli, dec. 5 n. 12 et adnot. 1 n. 10; Prosper, de territor. separ. q. 9 n. 6; Rota decis. 52 n. 10
part. 2 diver., decis. 454 n. 7 et decis. 1887 n. 3 cor. Coccin, et decis. 387 n. 6 ibique Addit. cor. Gregorio, Scarfant.
add. 48 n. 3.
E x i n d e sequitur iuris assistentiam, q u a m h a b e n t P a r o c h i
in funeribus decedentium i n t r a limites Paroeciae, non comp e t e r e r a t i o n e loci m a t e r i a l i s , a u t m a n s i t a t i o n i s , vel obitus
accidentalis in eadem paroecia ; sed ratione spiritualis officii
quod P a r o c h u s gerit erga suum parochianum, d u m v i v i t ,
praebendo spiritualia ; ideoque competit t a n t u m m o d o proprio
P a r o c h o personae defunctae, ad litt. text. in cap. 1 De sepult., in cap. 2 eod. in 6, in cit. Clem. Dudum . cit. eod.
tit.; et i t a uno ore docent doctores t u m v e t e r e s , t u m r e centiores : Navarr. in can. Placuit n. 102 de poenit. distin. 6; Diana part. 9 tract. 7 misceli, resol. 12; Anaclet.
in ius canon. lib. 3 tit. 28 n. 16: Passer in. de statib.
quaest. 187 art. 4 n. 211; Van-espen
iur. eccles, univ.
part. 2 tit. 38 cap. 3 n. 7; Pignatell. consult. 151 n. 6
tom. 4 et consult. 73 n. 54; Far gn. delurepatr.part. 1
can. 1 et 2 eas. 2 n. 9, Rota in Romana iuris tumulandi
349
5Martii 1703 . His ita cor. Priolo. Cum i g i t u r P a r o chus s. M a r i a e de C h a r i t a t e non obstringeretur vinculo p r a e bendi S a c r a m e n t a , nisi propriis parochianis a n t e q u a m hospitale i n g r e d e r e n t u r , nullo modo dici potest proprius aliorum
infirmorum P a r o c h u s in hospitali decedentium, qui aliunde
per obitum i n t r a limites eius paroeciae h a u d fiunt eius subdit i ; nullaque propterea fulcitur ipse iuris assistentia quoad
illorum funera, quae omnino pendent a praemissa necessitate
m i n i s t r a n d i S a c r a m e n t a : Ur saia tom. 1 part. 2 discept. 28
n. 64 et 65; Priol. decis. 365 n. 3.
E t i n puncto P a r o c h i , i n t r a cuius paroeciae limites est
hospitale, ut n u l l u m ius habeat in eorum funeribus, qui ibi
decedunt, quibusque non praebuit S a c r a m e n t a , affabre Leurenius for. benef. Sect. 3 cap. 2 quaest. 453 n. 3 - ibi Sed neque dum m o r t u u s in hospitali elegit s e p u l t u r a m in
alia ecclesia, ac propterea inde a s p o r t a n d u m funus, pos sunt r e g u l a r e s , quorum est hospitale, se in hoc ingerere
< e x t r a septa propriae domus regularis, sed t a l i casu sub< i n t r a t P a r o c h u s , n i m i r u m proprius defuncti, sub cuius p a < rochia hic vivebat, et non ille, i n t r a cuius parochiam situm
< est hospitale, nisi forte ex privilegio et consuetudine etc.
Cui concinunt Card. De Luca de Parochis disc. 23 n. 7;
Nicol, lucubrat. civil, lib. 4 tit. 5 sub n. 26 vers, limita
octavo; Zarat decis. 45 n. 12.
Hisce positis, facillime d i l u u n t u r omnia quae in c o n t r a r i u m adduci possent, quia cum P a r o c h u s s. Mariae de C h a r i t a t e n u n q u a m fuerit, nec sit P a r o c h u s proprius defunctorum
in hospitali, ac t a n t u m m o d o sibi ius vindicare v a l e r e t , quia
hospitale situm est in sua Paroecia, repelli t u r ex non iure
actoris ; Card. De Luca de Paroch. diseurs. 23 n. 11 Zarat dec. 45 n. 8.
At accedit quod t e r r i t o r i u m cuiuscumque P a r o c h i est i m p r o p r i u m , et eius iurisdictio seu potius officium parochiale
non est affixum loco, quemadmodum iurisdictio O r d i n a r i o r u m , sed consistit ac fundatur in persona parochianorum :
Pianateli, consult. 48 n. 22 tom. 3. Hinc fit ut in propria
3S0
Paroecia n u l l u m ius h a b e a t in alienum p a r o c h i a n u m : cap 2.

de Paroch. ; Fagnanus in cap. Ne pro dilatione n. 29 de
poenit. et remiss. C o n t r a , omne ius habet in suum p a r o c h i a n u m -ubique in universo mundo : Hostien, in suum de
poenit.
et remiss. .
Cui
confitendum ver.
Et numquid
extra territorium; Navarr.
in can. Placuit n. 84 de poenit. dist. 6; Fagnanus iii cap. Quod nobis n. 35 de Clandest.
desponsat.
Nec refert quod proprius P a r o c h u s iisdem non a d m i n i s t r a t
S a c r a m e n t a . Quandoquidem ius funera peragendi proprio P a rocho competit, ipsi videlicet qui t e n e t u r ex officio S a c r a m e n t a a d m i n i s t r a r e , licet per accidens non a d m i n i s t r e t . U n d e
si p a r o c h i a n i , ut hodie frequentissimum est, relicta Ecclesia
parochiali, S a c r a m e n t a ex devotione s u m a n t in aliis ecclesiis, non s u b t r a h u n t u r subinde a iurisdictione P a r o c h i : Prosper, de territ. q. 9 n. 12, quia quicumque alii S a c r a m e n t a
praebentes, non a d m i n i s t r a n t ex officio et iure proprio, nec ad
id cogi possunt, nec c o g u n t u r populi ab eis recipere, nec u l lum intercedit i n t e r eos vinculum, prout i n t e r P a r o c h u m et
parochianos. Diversum omnino est, quando u r g e t praeceptum
sumendi S a c r a m e n t a , ut in P a s c h a t e et in mortis periculo;
n a m qui non potest cogi eo tempore ad a d m i n i s t r a n d u m non
est P a r o c h u s ; et qui non cogitur recipere non est p a r o c h i a n u s , cum sumenda et praebenda sint S a c r a m e n t a a P a r o c h o
proprio t a n t u m , ut per text. cap.
Omnis utriusque sexus,
ibique Doctores depoen. et remiss.
Clem. Religiosi in princ,
de privil. Gloss,
in Clem. Dudum . Statuimus verb. impendant de sepult. Barbosa in dict.
Clem. Religiosi n. 2, 3
et 4.
Fagnanus in cap. Cum capelln. 26 de privil. Card.
De Luca de Paroch. disc. 31 n. 8 et de Regul. disc. 1 n. 60;
Pignat. consult. 3 n. 5 et seqq. tom. 4.
Inutilius t a n d e m recursus fieri videtur ad r e m i u d i c a t a m ,
o r t a m ex s e n t e n t i a S. C. C. die 21 Ianuarii 1857 l a t a ;
nemo enim nescit quod res i n t e r alios acta t e r t i o non nocet:
leg. Cum res 1 ff. de excepi, rei iudic., et quod inibi in
genere dicitur spectare ad P a r o c h u m , quin idem designetur :
35 i
si secus intelligenda esset, s e n t e n t i a , utpote continens m a n i festum iuris e r r o r e m , a t t e n d e n d a non esset: Scarfant. add.35
num. 35. Pal. de Castro in I. Cum prolatis ff. de re iudic.
Rota decis. 263 num. 9 coram Alexandro VIII. et in Melevitana lurispatr. 31
Martii 1702 .
Prout
neque coram
Scotto* et in
Cremonen. Beneficii 11 Maii 1705 . Aeque
infeliciter et 14 Maii 1706 . Eco quo facto in fin.et %.Tum
demum
quia.
C e t e r u m rei iudicatae de anno 1857 opponi potest res
iudicata in h a c eadem causa de anno 1694. C u m enim et
illo aevo exorta fuisset controversia inter praedictos Capellanos et P a r o c h o s , i n t r a quorum paroeciarum limites Hospit a l i a s. Mariae de V i t a , et s. M a r i a e de Morte existebant,
die 43 F e b r u a r i i propositis dubiis : I. An liceat Capellanis Hospitalium s. Mariae de Vita et s. Mariae de Morte
extra illa associare cadavera
fidelium
in dictis Hospitalibus
defunctorum ad alias Ecclesias*
in
quibus praefati fideles
sibi elegerint
sepulturam,
vel
proprium
habeant
sepulchrum ; I I . An huiusmodi
ius spectet privative
ad proprium
Parochum
domicilii
dictorum
defunctorum*
responsum fuit: Ad I Negative; ad II Affirmative. Concludendum
ergo videtur omni iure, perpetuum silentium imponendum esse
P a r o c h o s. Mariae de C h a r i t a t e .
IURA PAROCHI S. MARIAE. EX altera vero p a r t e p e r p e n -
dendum occurrit, favore P a r o c h i s. Mariae de C h a r i t a t e m i litare S. C. C. s e n t e n t i a m , l a t a m die 24 Ianuarii 1857, quae

v i m ac robur obtinuit rei iudicatae, quaeque p a r i t exceptionem litis finitae et pro v e r i t a t e habetur : Leg. Res iudicata ff. de Reg.
Iuris; Rota
in Romana praelationis 5
Maii 1777 . 6 coram Soderino* et decis. 304 . 2 cor.
Malvasia.
Quapropter iustitiae admodum consonum est, r e m i u d i c a t a m , quae neque n u l l i t a t i s , neque iniustitiae vitio sit i n fecta, confirmari ; cum a re iudicata valida et iusta, neque
extraordinario remedio restitutionis in i n t e g r u m , s u c c u r r a t u r :
Textus iii cap. 1 De restii, in integr. leg. Quod si ff. de
382
Minor., et Rota decis. 36 num. i coram Olivatio.

Quod
a u t e m s e n t e n t i a a s . O . C . l a t a n u l l i t a t i s a u t iniustitiae v i tio infecta non fuerit, exinde liquet, quod auditis legitimis
contradictoribus, collitigantium rationibus aequa lance perpensis, pluries resolutione d i l a t a , edita fuit ; ideoque omnem
p e r i m i t de re controversa disceptationem, et ius facit a d v e r sus omnes : Rota decis. 594 num. 6 et 7 coram Bichio ,
decis. 471 num. 11 coram Emerioo iun. , et in nuperr.
decis. 235 num. 6. Leg. Ingenuum 75 ff. de stat. homin.,
leg. 1 et 2 ff. de liber, agnosc. leg. Res iudicata 207 ff. de
Reg.
Iur.
Rota
in
Cingulana
Archipresbyteratus 22 Februarii 1771%. coram Origo; decis. 21 . 4 coram Malvasia.
C e t e r u m rationes quibus i n n i x a S. C. C. bonum ius P a rochi s. Mariae de C h a r i t a t e agnovit adversus Capellanos
Maioris Hospitalis, m a g n a ex p a r t e in suo robore p e r m a n e r e
v i d e n t u r , etiam in praesens adversus ceteros bononienses P a rochos. Sane s. Congregatio Apostolicae Visitationis sub die
1 6 Decembris a n n i 1 6 9 5 a d i n s t a n t i a m d . S a b a t i n i P a r o c h i
s. Nicolai in Carcere huius a l m a e U r b i s contra Archihospitale
s. M a r i a e de Consolatione quaesivit in q u a r t o dubio : An
liceat Ministris
Consolationis
Urbis associare cadavera alibi
tumulanda cum
Cruce, et ab Hospitali ad locum Catenae,
et impedire Parochum, ne accedat pro illis ad ianuas Hospitalis ; r e s p o n d i t : Negative. Ex quo concludendum S. C.
in casu recognovisse bonum ius P a r o c h i , i n t r a cuius paroeciae limites situm est Hospitale, quin de P a r o c h o domicilii
ceterisque P a r o c h i s Urbis mentionem faceret.
Hisce u t r i n q u e perpensis, E E . P P . rogati fuere quomodo
esset d i r i m e n d u m sequens
DUBIUM
An et cui competat ius funerandi in casu.
RESOLUTIO. Sacra C . Congregatio, sub die 1 4 Maii 1 8 8 1 ,
censuit respondere :
Affirmative,
Parochis
domicilii
defunctorum.
353
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. I u r i s adsistentiam in funeribus competere solummodo

proprio P a r o c h o personae defunctae, ex reciproca necessitate,
qua parochus et parochiani ad invicem o b s t r i n g u n t u r , quoad
a d m i n i s t r a t i o n e m et s a c r a m e n t o r u m receptionem.
IL Nam dum P a r o c h u s onere g r a v a t u r praebendi s a c r a m e n t a parochianis, isti vicissim o b s t r i n g u n t u r ad eadem s a c r a m e n t a a Parocho recipienda : ex qua reciproca necessitate
o r i t u r parochialitas.
I I I . Quapropter parochus iure adsistitur non r a t i o n e loci
m a t e r i a l i s , a u t m a n s i t a t i o n i s vel obitus accidentalis, sed r a tione spiritualis officii : seu quia parochus spiritualia p a r o chiano praebuit dum v i v e r e t .
I V . P r o i n d e cum P a r o c h u s , ex necessitate, suis solummodo parochianis a d m i n i s t r e t s a c r a m e n t a , hinc in i s t o r u m
funera t a n t u m se ingerere potest, et non in funera aliorum
decedentium in hospitali, i n t r a limites suae paroeciae sito ;
quia per obitum illo in loco, haud eius fiunt subditi.
V. P a r o c h i officium et iurisdictionem haud esse t e r r i t o r i o , sed parochianorum personis affixam ; ex quo fit ut P a r o chus dum omne ius habeat in paroecianum suum, quocumque
ierit, n u l l u m vero ius h a b e a t in propria paroecia super a l i e num parochianum.
V I . Qua de re Parocho proprio ius competere ducendi
solemniter funera ad publicum coemeterium, quoties sui p a rochiani in hospitali decedentes, e x t r a illud sibi elegerint sep u l t u r a m ; non enim paroeciam mutaverunt,, ex quo aegroti in
h o s p i t a l e delati s i n t .
V I I . Ideo in t h e m a t e r i t e resolutum fuisse ius funerandi
competere parochis domicilii defunctorum ; idest unicuique
parocho r e l a t e ad proprios parochianos, decedentes in hospit a l i ; ita ut parochus, i n t r a cuius paroeciae limites e r i g i t u r
hospitale, possit t a n t u m sese ingerere in funera suorum p a roecianorum.
JLeta, Tom. XIV, fase. CLXIV.
3S4
D I S P E N S A T I O N I S M A T R I M O N I I (1)
Die 9 Aprilis et 6 Augusti 88.
COMPENDIUM FACTI. A n n o 1869 nuptiae conciliatae fuere,
sed infausto sydere, inter Carolum et E l i s a b e t , istius m a t r e
i m p e l l e n t e . H i n c novem post menses continuae h a b i t a t i o n i s ,
actos i n t e r dissidia, mulier a suo viro discessit. E x i n d e fac t a per P a r o c h u m ad C u r i a m relatione, vocatisque p a r t i b u s
ad huiusmodi v o l u n t a r i i divortii rationem reddendam, ex ipsar u m relatione i n n o t u i t , eam fuisse i m p o t e n t i a m mulieris ad
officia m a t r i m o n i a l i a exercenda. Hac de re processus super
n u l l i t a t e initi connubii institui coepit in Curia ; quae, audir
tis coniugibus de inconsummatione referentibus, sive ob r e n u e n t i a m m u l i e r i s , ut a i t v i r , sive ob aversionem v i r i delec t u m q u e , quo ipsa laborabat in femore, ut h a b e t mulier ;
h a b i t a q u e i u r a t a f i d e i n a r t e p e r i t o r u m , nempe medici, chir u r g i , a t q u e obstetricis, quibus d e m a n d a t a fuerat corporalis
inspectio m u l i e r i s , quique de eiusdem impotentia i n v e t e r a t a
et insanabili r e t u l e r a n t , auditoque d e m u m officioso vinculi
defensore, edita sententia diei 18 Septembris 1 8 7 1 , m a t r i m o n i u m i n t e r Carolum e t E l i s a b e t h a m c o n t r a c t u m , n u l l u m
declaravit, facta potestate viro ad alias n u p t i a s t r a n s e u n d i ,
prohibitione a u t e m mulieri perpetuo n u b e n d i . S e n t e n t i a m h a n c
die 30 Decembris 1871 Curia Archiepiscopalis, ad q u a m officiosus defensor vinculi convolaverat, r a t a m in omnibus h a b u i t .
(1) Praemonemus lectores quod huiusmodi quaestio matrimonialis est una
ex illis a qua erui potest quam prudenter et sapienter se gerat s. Cong. Concilii, quando non profert sententiam super validitate, aut nullitate matrimonii.
Et potius investigationes fieri praecipit,
ut dignoscatur an matrimonium fuerit
nec ne consummatum. Et si factum non
consummationis satis evidenter comprobatum fuerit, ad normam praescriptionum ss. canonum, tunc decernit favore
solutionis matrimonii rati, relicta salebrosa nullitatis quaestione ; praecipue
dum agitur de physica unius vel utriusque contrahentium impotentia. Aliquando enim quod ex apparentas omnibus
impossibile videbatur, verificatur ac evenit tamen, ob non praevisam explicationem naturalium virium, quae in humani
corporis mirabili organismo, veluti sub
mysterioso velamine, humanae scientiae
impervio, occultantur. Hinc etiam in themate praeelectum iudicium inconsummationis fuit, etsi haud fuisset perdifficile
probare impotentiam saltem relativam
in muliere ob partium difformitatem
cum viro.
DISPENSATIONIS MATRIMONII
335
Carolus itaque p r i m a e v a m nactus l i b e r t a t e m , novum m a t r i m o n i u m cum a l i a eiusdem pagi muliere c o n t r a x i t a n n o 1 8 7 2 ,

ex q u a i a m duos suscepit liberos. E l i s a b e t h contra, nefariam
quodam cum viro societatem i n s t i t u e n s , p r a e g n a n s effecta,
die 14 Decembris 1876 enixa est.
R e b u s sic stantibus causa in episcopali Curia m a t u r a e
discussioni denuo subiecta fuit, a t q u e in h a n c d e v e n t u m fuit
s e n t e n t i a m , preces n e m p e offerendi SSmo pro dispensatione
super m a t r i m o n i o r a t o et non consummato, idque a t t e n t a m o r a l i impossibilitate coniuges cogendi ad priora vota r e d i r e , ob
odium et aversionem praecipue i n t e r partes p e r d u r a n t e m .
Sanctissimus benigne indulsit, ut acta processualia, i a m
expleta pro iudicio n u l l i t a t i s m a t r i m o n i i , adhiberi possent pro
petita dispensatione, dummodo t a m e n Carolus r a t a m h a b e r e t propriamque faceret dispensationis petitionem, formiter
E l i s a b e t h a e notificandam atque i n t i m a n d a m ; insuper ut r i t e
processualia a c t a s u p p l e a n t u r quoad legitimas dispensationis
causas, ac etiam quoad m a t r i m o n i i inconsummationem, q u a tenus haec ex praecedenti processu luculenter non constaret.
In exequutionem m e m o r a t i decreti sollicita fuit Curia
prius audire coniuges, qui nedum d e c l a r a r u n t optare, et petere
dispensationem a r a t i m a t r i m o n i i vinculo, sed etiam p a r a t o s
se esse e x h i b u e r u n t ad confirmandam etiam cum i u r a m e n t o
m a t r i m o n i i i n c o n s u m m a t i o n e m , reconciliationemque i n t e r
partes impossibilem esse d i x e r u n t . Post haec propinqui vel
vicini quatuordecim auditi sunt testes, et si u n u m vel a l t e r u m
excipias ceteri de inconsummatione fidem p e r h i b u e r u n t , vel
quia id ex coniugum ore acceperunt, vel alicuius propinqui, vel
de publica fama; insuper-de coniugum honestate t e s t a t i s u n t .
VOTUM THEOLOGI. P o s t delictuosum mulieris factum, a i t

Theologus, ad acquirendam moralem certitudinem de inconsummatione m a t r i m o n i i , nil aliud r e m a n e t q u a m i u r a t a coniugum et septimae m a n u s depositio. Nullum enim indicium
sumi potest ex physica mulieris inspectione, q u u m iam cor-
356
r u p t a fuerit ab alio v i r o . Hisce praemissis, adiecit Theologus : ex actibus processualibus, ac ex documentis illis a d n e x i s , m i h i v i d e t u r quod satis p r o b a t a r e m a n e a t m a t r i m o n i i ,
de quo a g i t u r , inconsummatio. Coniuges semper ac c o n s t a n t e r
a s s e r u e r u n t , n u m q u a m m a t r i m o n i u m consummasse, a c suam
assertionem i u r a m e n t o firmarunt, i u x t a praescripta ss. can o n u m : insuper ipsorum i u r a m e n t u m fulcitur testimonio s e p t i m a e m a n u s , Snchez de matrim, lib. 7 Discept. 108 n. 11.
I u r a m e n t o a u t e m coniugum m a x i m e deferendum est, p r a e cipue dum i n v e n i t u r a septima m a n u corroboratum, Snchez
de matrim, lib. 2 disp. 23 n. 1. Si sponsa non e r a t v i r g o ,
nec sponsi 'domum t r a d u c t a fuit, adhibetur illorum i u r a mento fides, cum ex aspectu probatio haberi nequeat.
P a r i t e r ex Snchez de matrim, lib. 7 disp. 108 n. 6
cum viduis etiam praestanda sit fides, possumus quoque p r a e stare fidem coniugibus, de quibus a g i t u r . Idque confirmatur
a Coscio de separatione tori coniugalis lib. 3 cap. 2 n. 134.
Idem auctor loc. cit. n. 13 ostendit q u a n t u m deferendum sit
i u r a m e n t o septimae m a n u s . His depositionibus accedit opin i o ' e m i s s a sub i u r a m e n t i fide a Medico C h i r u r g o et Obstet r i c e , post a n n u m circiter a celebrato m a t r i m o n i o . Ex h a c
enim opinione manifeste a p p a r e t , quod mulier complexionis
eminenter scropholosae morbo h a b i t u a l i affligebatur propter
luxationem femoris, penitus neglectam, qua a e t a t i s suae a n n o
circiter octavo plexa fuerat. Hinc arguere possumus Medicum,
C h i r u r g u m , et Obstetricem decipi non potuisse in recognoscenda a c t u a l i , t u n c temporis existente, impotentia mulieris,
licet r e v e r a decepti sint in asserenda, ob illum s t a t u m m o r bosum, impotentiae p e r p e t u i t a t e .
Huic probationi alia addenda est, quae deducitur ex a v e r sione a n i m i mulieris a viro suo ; mulier enim quasi fuit coacta nubere viro illi minis et verberibus m a t r i s et f r a t r u m .
Et omnino credibile videtur mulierem abhorrere a copula cum
viro perficienda, quia p r a e t e r aversionem et t i m o r e m doloris,
m a g n a d e t i n e b a t u r r e p u g n a n t i a ne suam alicui infirmitatem
detegeret, q u a m neque m a t r i suae manifestavit.
357
Si adsint a u t e m iustae causae, dispensatio super m a t r i monio r a t o conceditur. In t h e m a t e quisquis videt, causam
dispensationis praebere l e g i t i m a m infelicissimum coniugum
s t a t u m , cum evidenti a e t e r n a e damnationis periculo a m b o r u m . Alienatio a n i m o r u m adest, quia mulier p r o t e s t a t u r se
non posse neque velle redire ad v i r u m s u u m , quem dicit ferocis indolis. V i r a u t e m dixit potius me suspendam, q u a m
p r i o r e m uxorem recipere. Proles etiam ex m a t r i m o n i o secundo nullo n a t a , gravissimum p a t e r e t u r d a m n u m , nisi dispensatio concederetur.
VOTUM CANONISTAE. Censuit canonista, m a t r i m o n i u m de
quo a g i t u r I n u l l u m esse ex defectu consensus; 2 ex defectu
p o t e n t i a e relativae ; 3 r a t u m fuisse et non c o n s u m m a t u m ;
4 adesse iustas causas quibus peti possit dispensatio ab A p o stolica Sede.
Quoad p r i m u m n o t a v i t m a i u s v o l u n t a r i u m et perfectius
requiri in m a t r i m o n i o , q u a m in aliis civilibus c o n t r a c t i b u s ;
quia isti s u n t minoris m o m e n t i et n a t u r a sua sunt dissolubiles h u m a n a a u c t o r i t a t e , vel c o n t r a h e n t i u m consensu. H i n c
in m a t r i m o n i o r e q u i r i t u r ut voluntas nullo modo coacta, dici
possit. A n i m a d v e r t i t i m p r i m i s mulierem antecedenter i g n o rasse v i r u m , cum quo m a t r i m o n i u m e r a t i n i t u r u m ; quinimo
t a n t a fuit puellae oppositio voluntatis in v i r u m , ut cogi d e buerit minis et vexationibus. Quamobrem antecedenter habemus in muliere signa opposita, quae r e p u g n a n t i a m absolut a m i n d i c a n t . P u e l l a t i m e b a t v i r u m , quem sciebat i r a c u n d u m ,
e t addictum m i l i t i a e .
Ipsa a u t e m e r a t virgo et rudis, in agris educata, n u l l a m
in campestri tugurio a l i a m auctoritatem agnoscens, nisi m a t e r n a m . In ea m a x i m u s fuit timor reverentialis, quae e t i a m
e x p e r t a est furorem m a t r i s et f r a t r u m . Ideoque si puella
coacta fuit, n u l l u m fuit eius m a t r i m o n i u m ad m e n t e m A l e x a n d r i III cap. 14 de Spons. et matrim. Et Schmalzgrueber t. 4p. 1 tit. 1 393 ait: < Sequitur invalidum esse m a t r i m o n i u m c o n t r a c t u m a virgine cum iuvene, quem illa
a v e r s a b a t u r , ex m e r a r e v e r e n t i a in p a r e n t e s , cum i n d i o
358
> g n a t i o n i s , e x p r o b r a t i o n u m , d u r a e t r a c t a t i o n i s , et similium
> incomodorum verisimili e x t i m a t i o n e coniuncta. H i n c si
puella coacta assensit, dicendum est, eius consensum fuisse
s i m u l a t u m ; quia forsan p u t a v i t quod v i r , aspiciens ulcera,
quibus afflictabatur, nausea afficeretur.
Quoad secundum caput, seu quoad potentiae relativae d e fectum parochus sponsorum r e t u l i t : quotiescumque m a r i t u s
> vi t e n t a t copulam, acriter mulier cruciatur in corpore, ac
> toties quoties, clamore doloroso edito, exilit de lecto et conf u g i t . R a t i o n e m huius doloris afferant Medici. A n n o
circiter octavo puella luxatione femoris sinistri nexa, a b > h i n c claudo" a m b u l a t pede ; t o t a regio circa et supra caput
ossis femoris sinistri dolorifce turnet, pars t u m i d a perio dice pus effundit ; regio infra articulationem capitis ossis
femoris sinistri prout et superficies i n t e r n a femoris h u i u s ,
> cicatrices exhibet profundas, musculi glutei sinistri, et ii
interiores femoris sinistri, sicut et o r g a n a genitalia m o r hosa affliguntur sensibilitate...
A t t a m e n consultor p u t a v i t erronee a Medicis iudicatam
fuisse absolutam impotentiam in muliere, dum esset t a n t u m
r e l a t i v a . Difformitatem t a n t u m adfuisse i n t e r v i r u m et m u lierem censuit consultor, ita ut alio invento v i r o , qui h a b e r e t conformia, cum hoc concubere potuit. Et ideo si c r u ciabatur quoties copula t e n t a r e t u r , ipsa dolore perculsa e r a t
n o n propter d e d i c a t i o n e m , sed propter difformitatem : quae
constituit in eadem femina impotentiam p e r p e t u a m , sed r e l a t i v a m . Ex quo deducitur e t i a m , ait Consultor, quod sponsi
non t e n e a n t u r redire ad m a t r i m o n i u m ob potentiam superv e n i e n t e m ; n a m si mulier i n v e n t a est potens cum ali v i r o ,
hoc non includit habere potentiam cum p r i m o . C u m isto enim
omne e x p e r i m e n t u m inutile evadit.
Quoad t e r t i u m caput, quod nempe m a t r i m o n i u m fuerit
t a n t u m r a t u m , Consultor a i t , id deduci ex dictis in capite
praecedenti. E t insuper e x peritorum relatione adfuit i n m a t r i m o n i o , de quo a g i m u s , difficultas coitus propter difformitat e m r e l a t e ad v i r u m , propter morbosam sensibilitatem, propter
359
ulcera quibus o r g a n a genitalia mulieris e r a n t circumsepta.

Compagis n a t u r a e r a t t a m delicata ut puerilis a medicis
n u n c u p a r e t u r , a c proinde m e m b r a n a t e n e r r i m a . Haec t a m e n
illaesa r e p e r t a fuit a medicis, signum evidens, relate ad n a turam mulieris, integrae virginitatis.
Quoad q u a r t u m caput, quod nempe adsint legitimae pro
obtinenda dispensatione causae, dubitari nequit. Adest nempe
odium quo invicem prosequuntur coniuges; adest commodum
et legitimatio prolium ; v i r enim in secundo m a t r i m o n i o
duos habuit filios ; duosque filios procreavit m u l i e r in concubinatu ; adest etiam scandalum publicum, quia solemniter
m a t r i m o n i u m a duplici Curia declaratum fuit n u l l u m . Quae
causae ad dispensationem obtinendam sufficientes s u n t i u x t a
plures theologos.
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS S. VINCULI. Sibi i n q u i r e n dum esse, a i t defensor, quodnam probationis genus a d h i b e n dum sit, cum a g a t u r de coniugibus, qui per novem menses
simul h a b i t a r u n t , simulque c u b a r u n t . Non inficiatur m a x i m e
deferendum esse i u r a m e n t o coniugum, dum i n v e n i t u r a sep t i m a m a n u corroboratum. Ast huius probationis genus h a b e t u r t a m q u a m a d m i n i c u l u m , et per exceptionem, verae p r o bationis n a t u r a m induit. Ait enim Coscius n. 147 u l t r a
coniugum confessionem ac septimae m a n u s i u r a m e n t u m ,
aliae probationes r e q u i r u n t u r , si non solum certa sit i n t e r
eos cohabitatio, sed certissima condormitio in eodem lecto. >
Omnes h a n c doctrinam recipiunt canonistae, imo e x t e n d u n t
ad casum, in quo sponsi soli m a n s e r i n t etiam per h o r a m ;
quia praesumptio o r i t u r coniuges m a r i t a l i operi induisisse.
Quamobrem si adversus huiusmodi praesumptionem dari q u e a n t contrariae probationes, istae ex doctoribus vehementes,
violentae esse debent,
Ast obiicitur : praesumptio haec in casu d e s t r u i t u r ex
facto impotentiae, ad q u a m confugiunt consultores. V e r u m
id p e r a g u n t irrito conatu ; n a m inspecta n a t u r a i m p o t e n t i a e ,
qua mulier laborare dicitur, m a t r i m o n i i consummationis p r a e sumptio et possibilitas non excluduntur. N a m omisso quo
360
p e r i t o r u m relatio sit illegalis, quodque periti loquuti sint de

mulieris i m p o t e n t i a , t a m q u a m de re opinabili, quaerenda
solummodo est n a t u r a et indoles impedimenti ex iis quae a
peritis describuntur, u t s t a t u a t u r u t r u m copulae m a r i t a l i s
possibilitas excludi debeat. Et re quidem vera non a g i t u r de
atresia, seu vulvae clausura, non de u t e r i c a r e n t i a , non de
alicuius genitalis organi defectu, unde viro clausa sit v i a ad
uxorem ; sed a g i t u r t a n t u m de morbosa sensibilitate in m u liebribus ob malos h u m o r e s , qui ex v u l n e r e , in femore e x i s t e n t e , profluunt ; i t a ut n u l l a m vim mechanicam perferre
possint. E t e n i m periti cum descripserint malos exitus l u x a tionis femoris", a d d u n t : ex his et montis veneris labiorum que o r g a n o r u m g e n i t a l i u m sensibilitate morbosa, adeo a d aucta, ut partes hae n u l l a m perferre q u e a n t v i m m e c h a n i c a m , facile est intelligere i m p o t e n t i a m .
Sed ex his facilius infertur simplex difficultas coeundi, ob
dolores et cruciatus quos mulier esset passura, etiam ex
levioribus t r a c t i b u s , quam i m p o t e n t i a . Quin imo p e t i m u s ,
c u r n a m periti t a c u e r u n t de mulieris v i r g i n i t a t e , d u m d e scriberent alias eiusdem p a r t e s ? N a m si potuissent declarare
v i r g i n i t a t i s signa, iudicium prolatum valido n i t e r e t u r fund a m e n t o . E r g o si dolor gravissimus t a n t u m , ex p a r t e mulieris,
c a r n a l e m impediebat coniunctionem, quid m i r u m et impossibile, si u n a vel a l t e r a vice, spreto dolore, uxor v i r u m e x ceperit? Haec a u t e m possibilitas, considerato facto cohabitationis et condormitionis coniugum, i m p o r t a t praesumptionem
iuris et de iure pro consummatione.
Consultores proinde ad a n t i p a t h i a m confugiunt, ut p r o bent inconsummationem : sed haec a n t i p a t h i a p a r u m probat u r in a c t i s . Quod si realiter e x t i t i t , impedire potuit h a b i t u a l e m coitum, non t a m e n efficere, ut saltem infra hebdom a d a m , in qua v i r bono animo uxorem secum fuisse fatetur,
impossibilis coniunctio evaserit. Itaque cum nihil adsit ad
corroborandam coniugum confessionem, praesumptio iuris de
m a t r i m o n i i consummatione i n t e g r a m a n e t , eaque e x t a n t e ,
dispensatio deneganda v i d e t u r .
361
A s t d a t a et n o a concessa hypothesi de i n c o n s u m m a t i o n e ,
desunt legitimae causae ad dispensationem concedendam. Consultor enim Theologus ad scandalum e v i t a n d u m appellat pro
obtinenda dispensatione. Sed scandalum potius q u a m e v i t a n dum sit, ne d e t e g a t u r error, ob r e v e r e n t i a m e r g a t r i b u n a l i a
ecclesiastica s e r v a n d a m , e v i t a r i debet, ne s u p r e m a Ecclesiae
auctoritas et doctrina circa s a c r a m e n t a pessumdetur.
Quibus p r a e n o t a t i s enodandum propositum fuit sequens
Dubium.
An
sit
consulendum
SSmo
pro
dispensatione
super
matrimonio rato et non consummato in casu.
RESOLUTIO. Sacra O. Concilii, re cognita, sub die 9 A p r i lis 1881 respondere c e n s u i t :
Praevia
sanatione
actorum,
affirmative.
Sub die 6 Augusti 1881 reproposita fuit quaestio haec
et responsum fuit In decisis .
Ex
QUIBUS COLLIGES:
I. Inconsummationem m a t r i m o n i i evinci e t i a m per coniug u m i u r a m e n t u m , praecipue si r e p e r i a t u r corroboratum a septima

manu ( 1 ) .
I L I n t h e m a t e , p r a e t e r i u r a m e n t u m coniugum, n u l l u m
aliud adesse intrinsecum a r g u m e n t u m de non sequuta cons u m m a t i o n e , post factum delictuosum m u l i e r i s .
I I I . I u r a m e n t o coniugum m a x i m e esse deferendum ex eo
quoque evinci, quod etiam viduis fides p r a e s t a n d a sit, q u a m vis cum viro c o h a b i t a v e r i n t , ne dispensationis remedio p r i (1) Conscius de separat. Tori lib. 3
cap. 2 n. 136 innuit quantum sit deferendum iuramento septimae manus
ibi Accedente praeterea in hac ma teria iuramento septimae manus con sanguineorum, aut vicinorum ex parte
utriusque coniugis; qui si affirment se
firmiter credere coniugum confessionem
esse veridicam, eosque sic delicatam
n
n
habere conscientiam, ut sint incapaces proferre mendacium ac periurium,

tamquam purgatores dicti alieui, suspicionem collusionis removent ac falsitatis.... Quamvis enim deponere noa
valeant de facto occulto, eorum tamen
depositio sufficit pro adhibenda fid
coniugibus.
362
v e n t u r : u t p o t e quae per aspectum probare nequeant m a t r i m o n i u m non esse c o n s u m m a t u m .

I V . Coniecturas, indicia, praesumptiones aliaque a r g u m e n t a , coniunctim ponderanda in facto occulto, constituere
probationes certas, certitudine m o r a l i , cui i n n i t i t u r iudicis
a n i m u s , quoties deficiant probationes certae, physica c e r t i t u dine ( 1 ) .
APPELLATIONIS
Die 12 Martii et IO Septembris 188i.
COMPENDIUM FACTI. A n t e q u a m civile actuale Gubernium

per suppressionis legem Ecclesiarum bona fisco addiceret, m e tropolitani Capituli T. patrimoniale as duplici massa cons t a b a t , q u a r u m a l t e r a communis, a l t e r a vero fraterna d i cebatur. De hac Canonici d u m t a x a t pro virili, de illa et C a nonici et Mansionarii participabant; i t a t a m e n ut dum quisque ex Canonicis s e x t a n t e m , singuli Mansionarii seu P a r t i cipantes unciam t a n t u m acciperent.
Cum in v i m supradictae legis deveniendum esset ad constitutionem in beni-fondi congruae parochialis, favore A r c h i p r e s b y t e r i , qui c u r a m a n i m a r u m g e r i t , C a p i t u l u m e a m d e m
ex integro constituit fundis a massa fraterna depromptis, et
Archipresbyter P a r o c h u s , qui ex duplici a l e b a t u r m a s s a , spopondit se congruam i t a c o n s t i t u t a m in communi p o s i t u r u m ,
ut duae ex tribus partibus favore massae communis, t e r t i a
vero favore massae fraternae cederet. Cum a u t e m facta p r o missis non respondissent, P a r t i c i p a n t e s ex h a c agendi r a t i o n e
se laesos persentientes, ad S. C. C. confugerunt p e t i e r u n t q u e ut
(1) Turrecremata in can. Requisisti 2 cans. 33 quaest. 1 n. 4 ait:

Quamvis de actu illo, nempe de consummatione matrimonii, iuxta d. Bonaventuram, numquam habeatur certitudo per facti evidentiam, homo ta-
men, ut plurimum, per signa .probabili lia et coniecturas deponit, quae quam vis non sufficiant ad generandam scicn tiam, sufficiunt tamen ad generandam
fidem seu credulitatem.
APPELLATIONIS
363
Canonici a d i g e r e n t u r ad reddendos indemnes P a r t i c i p a n t e s a

d a m n i s h a c de causa passi s.
Sacra C. Concilii die 7 Decembris 1878 r e s c r i p t u m edidit:
placere de concordia ; ubi vero controversia amicabiliter componi nequeat, partes utantur iure suo
coram
Curia
Archiepiscopali,
servato
iuris
ordine.
Quod a u t e m t i m e n d u m e r a t , revera accidit : tenim con a t u s omnes a reverendissimo Archiepiscopo adhibiti, ut dissidentes Capitulares ad concordiam adduceret, in i r r i t u m cess e r u n t , quapropter P a r t i c i p a n t e s penes Curiam archiepiscopalem Canonicos in ius r a p u e r e . R m u s Antistes se etiam C a nonicum p r a e b e n d a t u m esse m e n t e recogitans, ab iudicio i n stituendo a b s t i n u i t , et sui loco ac vice P r i m i c e r i u m E c c l e siae Cathedralis C. in V i c a r i u m Generalem ac Iudicem O r d i n a r i u m , ad h a n c dirimendam quaestionem, specialiter delegavit ; qui iudicialibus actis ad exitum perductis, auditis ac
libratis rationum m o m e n t i s , hinc et inde deductis, die 17 F e b r u a r i i a n n i 1880 s e n t e n t i a m Massae fraternae seu Canonicis
inimicam t u l i t .
Convocato postea Capitulo (quindecim Canonicis constante)
ad h o c , ut decideret u t r u m l a t a sententia r a t a ac probata
habenda foret, seu potius appellatio ab eadem ad S. C. C.
interponenda esset, septem ex quatuordecim Canonicis p r a e sentibus pro a p p e l l a t i o n e , octo vero, i n t e r quos Archiepiscopus, nec non Canonicus a l t e r , qui domi infirmitate d e t e n t u s , v o t u m suum per P r o c u r a t o r e m e m i s i t , pro sententiae
acceptatione votum dederunt. T u n c septem canonici appellationem interposuerunt apud s. Sedem.
Disceptatio
optica.
DEFENSIO PARTIS ACTRICIS. Huius patronus n e g a t omnem

valorem suffragii, ab Archiepiscopo emissi in capitulari conv e n t u cum a c t u m est de sententia acceptanda vel reiicienda.
N a m qui fuit iudex in causa, postmodum super propria sent e n t i a suffragium ferre nequit. Fuisse autem Archiepiscopum
364
APPELLATIONIS
iudicem controversiae i n t e r C a p i t u l u m et P a r t i c i p a n t e s , p r o b a t
O r a t o r e x notissimis iuris p r i n c i p i i s , quibus s t a t u t u m e s t ,
delegantem et delegatum u n a m haberi eamdemque personam
quoad iuridicos effectus ad Legem i . Qui mandatum ff.
de
Officio eius, cui mandata est iurisdictio, ac Reiffenstuel
lib. 1 Decret, tit. 29 num: 32 et 39, Ferraris Biblioth.
Iur. ad verbum Delegans et Delegatus num. 2, 5 et
6,
Rota
in Anconitana Restitutionis in integrum 7 Iunii 1841
. 5 coram de Silvestris. P o s t h a b i t o vero suffragio A r c h i e p i s c o p i , i a m in propatulo e s t , appellationem a maiori C a p i t u l i p a r t e fuisse i n t e r p o s i t a m . E t i a m s i a u t e m vel p a r i a vel
maiora quoque suffragia pro appellatione fuissent, haud t a m e n
labefactanda p r o p u g n a t , quia nec uni d u m t a x a t Canonico ius
appellandi posset denegari, ceu s t a t u i t sacra R o t a in Sutrina
Nullitatis 10 Maii 1847 . 3 coram De Silvestris et in Tyburtina Pecuniaria
eiusdem
diei et anni . 5 cor. Eodem.
In iis enim quae omnes t a n g u n t et interesse cuiuslibet r e spiciunt, nequit pars maior minori praeiudicium i n f e r r e , et
sufficit,, ut unus t a n t u m reclamet pro revisione iudicati ad
Glossam in Cap.
Cum omnes num. 15 de Constitut. Rotam
in Decis. 81 num. 19, et Decis. 82 n. 31 apud Tambur,
de Iure Mat. tom. 3, ad Pignatel. in Consult.
82 n.
6
tom.
10.
Hisce praeiactis, init calculum v o t o r u m , quae locum in
illo Capituli conventu h a b u e r u n t . Septem hinc inde suffragia
e d i t a s u n t , unde p a r i a fuisse u r g e t t a m pro acceptatione
q u a m pro reiectione s e n t e n t i a e . At seposito voto A r c h i e p i s copi, sex reliqua fuerunt pro deneganda appellatione, et sep t e m ad s u s t i n e n d a m . Qui sane calculus etiam in casu p a r i t a t i s l e g i t i m u m ostendit a c t u m appellationis.
N e g a t praeterea defensor potuisse Archiepiscopum ferre suffragium in conventu c a p i t u l a r i , Episcopus enim h a b e t d i g n i t a t e m et a u c t o r i t a t e m supra C a p i t u l u m , sed ex h a c p r a e e m i n e n t i a ac d i g n i t a t e non habet in Capitulo vocem neque v o t u m , quia d i s t i n g u i t u r a Canonicis ratione d i g n i t a t i s , et i n t e r
Capituli m e m b r a non recensetur, sicut m e m b r i s caput d i -
APPELLATIONIS
365
s t i n g u i t u p . E t Canonici solum h a b e n t omnimodam a d m i n i strationem Ecclesiae, solique faciunt u n u m corpus et soli r e p r a e s e n t a n t Ecclesiam , ceu docent Pignatelli Consult. 49
num. 2 tom. 6, Consult. 129 num. 30 tom. 9, et Schmalzgrueber in Tit. de iis quae
fiunt
a maiori parte Capituli
num. 5 et num. 20 et seqq. Q u a m sane d o t r i n a m h a u r i u n t
Canonistae ab ipso Concilio T r i d e n t i n o , eiusque i n t e r p r e t a tione in Sess. 25 Cap. 5 de Reformat, ubi Episcopi i u b e n t u r Capitulum convocare, vota exquirere, et iuxta ea concludere. Quod si forsan hoc ius a u t u m a t Archiepiscopus sibi
adesse, ex quo g a u d e a t aliqua redituum capitularium p a r t e ,
quae P r a e b e n d a vocatur, et ad praebendae q u a n t i t a t e m a s surgi , haud meliori omine illius praetensio conficitur. N a m
perceptio haec nil aliud r e p r a e s e n t a t , quam pensionem C a pitulo impositam favore Mensae in a u g m e n t u m r e d i t u u m
eiusdem Mensae. M e r u m enim huiusmodi e m o l u m e n t u m ad
praebendae m e n s u r a m c o n s t i t u t u m , cum qualitate canonicali
nil habet commune. Et hoc deducit ex notissima C a n o n i s t a r u m distinctione inter praebendam et canoniam. Siquidem Canonici est ius habendi sedem vulgo stallum in choro ad r e citanda divina Officia, ius habendi vocem in Capitulo ferendique suffragium, et exercendi alia cuncta m u n e r a t a m pro
servitio chori, quam pro capitularibus officiis, quae ad c e teros Canonicos p e r t i n e n t . Haec a u t e m assequitur Canonicus
cum electione sive receptione in fratrem, quando electus
possessionem acquirit canonicatus, et ad illius praerogativas
i n s t i t u i t u r ope canonicae institutionis, quae est v e r a et efficax
possessio. P r a e b e n d a vero est accessorium sive compendium
pecuniarium, seu ius percipiendi portionem fructuum ex simplici collatione. Id ex Cap. Cum Mater 9 . Canonicus de
Constitut.
Cap.
Relatum de
Praebendis, Ferraris ad verbum Canonicatus Art. 1 num. 1 et seqq. tom.
2.
Quapropter deficiente in Archiepiscopo titulo canoniae, deest q u a litas Canonicalis, deest possessio , deest receptio in fratrem,
et deest per consequens etiam ius ad suffragium ferendum et
ad vocem in Capitulo.
366
APPELLATIONIS
Hoc a u t e m confirmari sustinet ex facto: quandoquidem d i m i c a t constare ex actis a n t i q u i s , n u m q u a m Episcopum in

elencho sive Canonicorum sive Cleri fuisse r e l a t u m et i n s c r i p t u m . Quare, p r a e t e r canonicas sanctiones, adest quoque
favore Capituli consuetudo fere immemorabilis, qua sancita
m a n e t Archiepiscopi exclusio a capitularibus conventibus et
a ferendo suffragio.
Quae quidem consuetudo a Capitulo eiicitur ad aliud etiam
v o t u m d e t r a h e n d u m ab iis sex, quae reliqua fuissent pro a c ceptatione sententiae Archiepiscopalis, v o t u m scilicet C a n o nici Iosephi infirmi et absentis, qui suffragium misit A r c h i diacono s c r i p t u m , ut ceteris adderetur pro deneganda a p p e l latione. Sed hoc etiam a calculo votorum d e t r a h e n d u m i n s t a t
Capituli defensor, quia non licet infirmis et absentibus v o t u m
suum a p e r i r e , vel alii scriptum c o m m i t t e r e . Excepto enim
casu electionis Vicarii capitularis, quo sciscitari debet suffragium e t i a m Canonicorum, mala valetudine l a b o r a n t i u m ,
n u n q u a m potestas facta fuit infirmis, iure suffragii uti in iis
Capituli actibus, a quibus propter infirmitatem a b s u n t . Ad
hoc a u t e m ut in electionis casu valide proprium v o t u m e m i t t a n t , licet infirmis vel procuratorem ad suffragium ferendum
constituere, vel si m a l i n t per se ferre, duo e Capitulo scrutatores ad eos accedere d e b e n t , et ab infirmi m a n u schedam
suffragii recipere. I t a docent Reiffenstuel lib. 1 decret, tit.
de Electione n. 138 et seqq. et num. 9. - Schmalzgrueber
de Elect.
num. 27. Piringh.
eod. tit. num. 146 aliique
plures.
DEFENSIO PARTICIPANTIUM. E X a l t e r a vero p a r t e p a t r o n u s
qui P a r t i c i p a n t i u m partes a g i t , in duas paragraphos allegationem suam dividit, in q u a r u m p r i m a Canonicos dissidentes
appellare non posse qua corpus m o r a l e , nempe uti p a r t e m
Capituli ; in a l t e r a vero eosdem neque qua singulos appellare
posse d e m o n s t r a r e contendit.
Ac ad p r i m a m quod a t t i n e t , c e r t u m exploratumque in
iure esse decertat, potestatem Capituli in maiore et saniore
Canonicorum p a r t e consistere, ita ut quod per m a i o r e m et
APPELLATIONIS
367
saniorem p a r t e m p e r a g i t u r , a toto Capitulo p e r a c t u m i n t e l l i g a t u r , appellationem non a d m i t t a t , et appellatione r e m o t a

praevaleat: Barbosa de Canon, et Dignit. cap. 38 n. 3. C u m
a u t e m in t h e m a t e ex quiadecim Canonicis octo s e n t e n t i a m
a c c e p t a v e r i n t , et nonnisi septem appellationem i n t e r p o n e r e
censuerint, concludendum sustinet, m a i o r e m Capituli p a r t e m ,
ideoque t o t u m C a p i t u l u m , sententiam r a t a m et acceptam h a buisse, quia maior Capituli pars censetur ea, ubi est maior n u m e r u s v o t a n t i u m respectu totius Capituli praesentis: Reiffenst.
lib. 3 Decret, tit. 11 de his quae fiunt etc. Quod a u t e m et
sanior Capituli pars pro sententiae acceptatione v o t u m e m i serit, ex eo deducit quod i n t e r acceptantes et Archidiaconus
qui est p r i m a Capituli D i g n i t a s , et ipse Archiepiscopus, qui
ad S t a t u t o r u m Cathedralis t r a m i t e s est etiam Canonicus, conn u m e r a n t u r . Neminem a u t e m latere ait, saniorem Capituli
p a r t e m eam c e n s e r i , quae constat viris d i g n i t a t e , a e t a t e ,
p r u d e n t i a , piet teque magis conspicuis Reiffenst. loc. cit.
F r u s t r a a u t e m , pergit, a d e n e r v a n d a m capitularem r e solutionem, adversarii v o t u m Archiepiscopi excludere p e r t e n t a n t , quia ipse iudicem constituit. Archiepiscopus e n i m ,
quamvis iudicem dederit, poterat utique t a m q u a m Canonicus
v o t u m dare ; t a n t a e n i m ad m e n t e m sacrorum canonum est
differentia i n t e r personam delegantis et personam delegati,
ut a delegato ad delegantem etiam appellatio dari p o s s i t ,
teste Reiffenst. lib. 1 Decret, tit. 28 num. 93. Et q u a m v i s
a Vicario generali ad Episcopum, generaliter loquendo, a p pellatio non d e t u r , a t t a m e n a d m i t t i t u r in causis c r i m i n a l i bus et beneficialibus quando Vicarius generalis fuerit specialiter delegatus, ad t r a d i t a per Barbosa in collect. Doct.
in Conc. Trid. Sess. 13 de ref. cap. 2 n. 3.
Accedit, prosequitur orator, quod Archiepiscopus ceterique Canonici acceptantes s e n t e n t i a m iudicis delegati, v o t u m
dederunt non proprio favore, sed contra semetipsos et contra
p r o p r i u m interesse. Cum i g i t u r , concludit orator , A r c h i e piscopus v o t u m dederit contra proprium interesse, motus t a n t u m dicendus est ab iustitia. P a r t i c i p a n t i b u s reddenda.
368
APPELLATIONIS
Sed t a n t a , u r g e t , est differentia a c t o r u m , quae fiunt ab

Archiepiscopo qua talis, ab iis quae fiunt ab Archiepiscopo
qua Canonicus, ut si Archiepiscopus Canonicus i n t e r v e n e r i t
comitiis capitularibus, et appellari velit a gestis in Capitulo,
appellatio i n s t i t u i debeat coram ipso Archiepiscopo, non qua
Canonicus, sed qua Archiepiscopus ; quia hoc in casu non
a p p e l l a t u r ab eo ad eumdem , sed ab inferiore ad superior e m ; q u e m a d m o d u m si qua Canonicus Capitulo i n t e r s i t , et
C a p i t u l u m .sit n e g l i g e n s , ad eum t a m q u a m Archiepiscopum
seu s u p e r i o r e m fit devolutio: Barbosa De Canon, et Dignit.
cap.
35 num. 13.
C u m i g i t u r , subsumit, ab iis quae gessit C a p i t u l u m a p pellari possit ad Episcopum, qui Capitulo t a m q u a m C a n o n i cus i n t e r f u i t ; a fortiori distinguendus est Episcopus C a n o nicus ab Episcopo P r a e l a t o , quando non ipse, sed a l t e r ab
eo differens s e n t e n t i a m pro, vel contra C a p i t u l u m t u l i t , licet
ab eo iurisdictionem acceperit, quia actus Episcopi Canonici,
alii omnino sunt ab actibus Episcopi P r a e l a t i ; ac per consequens n u l l o pacto dici potest Archiepiscopum in t h e m a t e ,
qua Canonicum interloqui et v o t u m dare non potuisse, secus
enim a b s u r d u m sequeretur quod conditio Archiepiscopi C a n o nici deterior esset, eo ipso quod est Archiepiscopus , contra
n o t i s s i m u m iuris principium quod nemini officium suum
debet esse damnosicm. Ex quibus concludit orator i n i u r i a
a d v e r s a r i u s v a l i d i t a t e m voti Archiepiscopi i m p u g n a r e .
Minusque respui posse t e n e t v o t u m Canonici, qui domi
infirmitate d e t e n t u s , procuratorem constituit Archidiaconum
ipsum, qui suo nomine v o t u m in Capitulo promeret. Sane
ad r i t e recteque procuratorem constituendum t r i a requiri t e n e t
cum Pirhing de elect. tit. 6 sect. 3 . 4 num. 155, n e m p e :
1. Ut qui procuratorem d a t , sit absens a loco , ubi debet
fieri electio, et sit in loco, ex quo possit et debeat vocari
ad eligendum ; 2. Ut iusto impedimento d e t i n e a t u r , ob quod
ad electionem v e n i r e non possit; 3. Ut uni de collegio e l i g e n t i u m , non e x t r a n e o vices suas c o m m i t t a t . I n t e r iusta a u t e m i m p e d i m e n t a infirmitatem, .qua quis d e t i n e t u r , e n u m e r a t
APPELLATIONIS
'
i
v
369
cum eodem Pirhing loc. cit. num. 146. A t q u i , p e r g i t o r a t o r ,

Canonicus absens e r a t ab a u l a capitulari, sed in eadem civ i t a t e domi m a n e b a t ; iusto d e t i n e b a t u r impedimento, g r a v i
enim laborabat infirmitate; procuratorem constituit non e x t r a n e u m , sed ipsum Archidiaconum C a p i t u l i : ergo cum t r i a i u r i s
requisita in eodem adamussim c o n c u r r a n t , nemo illi ius a u ferre p o t e r a t edendi v o t u m per procuratorem.
I n u t i l i t e r a u t e m opponi sustinet, procuratorem constitui
posse t a n t u m m o d o dum de electione a g a t u r ; c o n t r a r i u m enim
verum esse t e n e t Schmazlgr. de elect. num. 24. Consonant
Pirhing de elect. sect. 3 num. 140* et ex novissimis canonistis Iscard. in Praelect. iur. can. tom. 2 . 423 num. 2.
C u m i g i t u r , concludit o r a t o r , quisque Canonicus legitime
impeditus possit votum suum ferre per procuratorem in o m n i bus gravioribus Capituli negotiis, necessario sequitur, C a n o nicum g r a v i morbo domi d e t e n t u m , iure suo usum fuisse quando
votum suum dedit per procuratorem pro acceptatione sent e n t i a e , Capitulo c o n t r a r i a e .
Cum ergo, a i t orator, octo Canonici votum dederint pro
acceptatione s e n t e n t i a e , contra septem qui aliter s e n t i e b a n t ,
sequitur quod actus acceptationis validus retinendus s i t , et
n u l l a esse debeat appellatio a dissidentibus i n t e r p o s i t a , qua
corpus m o r a l e , seu qua Capituli p a r s .
Ad secundam suae allegationis p a r a g r a p h u m descendens
orator, dissidentes m u l t o m i n u s qua singulos appellationem
interponere potuisse p r o p u g n a t . Sane iudicium i n s t i t u t u m
fuisse t e n e t non i n t e r singulos, sed i n t e r corpus P a r t i c i p a n t i u m , r e p r a e s e n t a n s massam communem, et corpus Canonicorum r e p r a e s e n t a n s massam fraternam, uti deduci a u t u m a t
ex citatione introductiva iudicii diei 22 Septembris 1 8 7 9 , ex
speciali iudicis delegatione, ex notificatione motae litis facta
adversae p a r t i , ex litis contestatione, ac t a n d e m ex iudicis
definitiva s e n t e n t i a , ideoque semel probata et acceptata per
corpus Canonicorum l a t a sententia, minor eiusdem corporis
p a r s n e q u i t amplius ab illa appellare.
P o t i o r i a u t e m ratione pro n u l l i t a t e appellationis concluAela, Tom. XIV fase. CLXIV.
24
370
APPELLATIONIS
dendum sustinet orator, quia iudicium non respicit directe

p r i m a r i o et s e p a r a t i m singulos Canonicos, sed t o t a m M a s s a m
communem, et t o t a m Massam f r a t e r n a m , et nonnisi i n d i recte et secundario singulos Canonicos , qui de iisdem p a r t i c i p a n t , ad t r a d i t a per Reiffenst. in reg. 29 iur. in 6 q u a e
a i t : quod omnes tangit, debet ab omnibus approbari - ibi < P l u r e s vel omnes ut universos, vel collective, collegialiter,
et in communi sumptos, ac prout u n u m corpus
consti t u u n t , aliquid t a n g e r e . . . . dicitur, quando illud non ad quem vis in specie a u t individuo, sed ad t o t u m C o l l e g i u m . . . C a < p i t u l u m etc. p e r t i n e t , u t i s u n t fundi, praedia
in q u o r u m
proin alienatione vel violatione non de s i n g u l a r i , vel c u iuslibet in specie a u t individuo, sed totius
collegii
> iure ac praeiudicio directe, p r i m a r i o , ac principaliter a g i t u r ; quamvis indirecte, secundario, ac minus principaliter
etiam singulos t a n g a t
in quo s e n s u . . . . non o m n i u m ,
sed maioris d u m t a x a t partis consensus et approbatio r e quiritur.
P o r r o c e r t u m in iure esse a i t , quod uno t a n t u m casu in
capitulo r e q u i r i t u r consensus singulorum, quando nempe d i recte et separatim a g i t u r de negotio s i n g u l o r u m , seu quando
hoc negotium concernit singulos Canonicos s e p a r a t i m , et eor u m praeiudicium singulariter et primario a t t i n g i t , secus si
secundario: Barbosa de Canon, et Dignit. cap. 38 n. 13.
E x p l o r a t i a u t e m facti esse, subsumit, quod neque Canonici det r i m e n t u m passi s u n t , vel pati p o t e r u n t , n a m quod d e t r a c t u m est a Massa c o m m u n i , adiectum fuit Massae fratern a e , et quod separandum erit a Massa fraterna, adiiciendum
erit Massae communi, de qua et ipsi Canonici p a r t i c i p a n t .
A t , prosequitur orator, eliam in d a m n a t a hypothesi quod
negotium de quo a g i t u r , omnes Canonicos, uti singulos directe
et primario respiceret, non omnium v o t u m requireretur, sed
maioris p a r t i s d u m t a x a t , quia a g i t u r de debito solvendo
P a r t i c i p a n t i b u s ; et neminem l a t e t cit. reg. 29 Iur. in 6
fallere in pluribus casibus, et pra3sertim in favorem liberationis a debitis, quo in casu P r a e t o r sequi t e n e t u r m a i o r i s
APPELLATIONIS
371
p a r t i s v o l u n t a t e m favore liberationis Reiffenst. ad cit. reg. 29

Iur., in 6. Quod omnes tangit etc. num. 12. Agi a u t e m
in casu revera de debito e r g a P a r t i c i p a n t e s , deducit orator
ex sententia iudicis delegati, nec non ex lege edita mense
F e b r u a r i o 1876 a S. C. C. cuius vi P a r o c h i t e n e n t u r s u a m
praebendam in communem massam referre. Quaquaversus
i g i t u r , concludit, controversia spectetur, illud t a n t u m v i g e r e
debet quod maior Capituli pars constituit, a b s t i n e n t i a m n e m p e
ab appellatione et l i t e , et debiti solutionem erga P a r t i c i p a n t e s , ut maioribus expensis p a r e a t u r , et capitales inimicitiae
quae de facili o r i r e n t u r , compescantur. Reiffenst. lib. 1 Decret, tit. 34. n. 2.
Hisce u t r i n q u e perpensis, E m o r u m P P . iudicio remissum
fuit decernere quomodo esset d i r i m e n d u m
S ubum
An constet de legitima appellatione in casu.

RESOLUTIO. Sacra Congr. Concilii, re c o g n i t a , sub die
1 2 M a r t i i 1 8 8 1 censuit r e s p o n d e r e :
Negative.
Sub die 10 Septembris 1 8 8 1 reproposita fuit quaestio h a e c
sub dubio - An sit standum vel recedendum a decisis in
casu - et responsum p a r u i t - In decisis et amplius.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. Quod per maiorem et saniorem Capituli p a r t e m d e c e r n i t u r , intelligi debere a toto C a p i t u l u m peractum fuisse,
neque appellationem a d m i t t e r e , et praevalere, appellatione
remota.
I I . Dubium haud exurgere posse in t h e m a t e , maiorem
sanioremque p a r t e m eam esse in qua octo canonici adversus
septem d e c e r t a n t , et in qua cum aliis suffragia ferunt O r dinarius et Archidiaconus, prima Capituli d i g n i t a s .
I I I . Canonicum infirmitate domi detentum posse, in o m n i bus gravioribus Capituli negotiis, suum dare v o t u m per p r o -
372
APPELLATIONIS
c u r a t o r e m ; q u i n i m o , i u x t a nonnullos doctores, e t i a m non i m p e d i t u m l e g i t i m a causa, posse in omnibus constituere p r o c u r a t o r e m , excepto electionis negotio ( 1 ) .
SUSPENSIONIS, IRREGULARITATIS ET PRIVATIONIS

PAROECIAE, DAMNORUM ET EXPENSARUM
Die 20 Martii et 29 Maii 880.
COMPENDIUM FACTI. Stephanus sacerdos dioecesis G. i n i t a

v i x sacerdotio, ad viceparochi munus obeundum missus in
Oppidum O. ob ingenii asperitatem discordias fovisse v i d e t u r ,
n e d u m cum parochianis, sed et ipso cum parocho, qui ideo
recursum h a b u i t ad ecclesiasticam a u c t o r i t a t e m .
V a c a n t e praeterea Sde episcopali, vacavit et Ecclesia
Oppidi G. hinc Vicarius capitularis eum ad h a n c Ecclesiam
t r a n s t u l i t , ut Oeconomi c u r a t i officio fungeretur. Quo in loco
degens subditorum aversionem in se p a r i t e r concitasse, ipsis
civilibus a u c t o r i t a t i b u s m i n i m e exceptis, apparet ex l i t t e r i s
praepositi regiae secretariae S t a t u s et iustitiae ad Capituli
Vicarium datis.
Quibus t a m e n m i n i m e obstantibus, Vicarius perpetuus efficitur, etsi Ecclesia ista Mensae episcopali unita foret. Ex
hoc' t a m e n haud ipsius agendi ratio i m m u t a t a fuisse videi u r .
Quandoquidem pertaesus recursibus in e u m , regius generalis
P r o c u r a t o r V i c a r i u m capitularem certiorem scripto fecit,
Vicarium paroeciae G. plures iam subiisse criminales p r o (1) Abbas in cap. Quia propter de
elect. relatas a Bened. XIV quaest,
tan. 122 habet: Collige et tene menti
quod in alio negotio potest quis Pro curatorem constituere, ut vice sua in* tersit universitati, licet ipse consti-
li
tuens possit esse per se. Nam speciale

statuitur hic in electionis negotio.
Ergo in aliis negotiis, explicandis per
capitulum, potest etiam non impeditus Procuratoremconstituere per ipsum
textum.
SUSPENSIONIS, IRREGULARITATIS, ETC.
373
eessus et eius agendi rationem talem esse, quae loci p u b l i cam t r a n q u i l l i t a t e m p e r t u r b a r e q u e a t .

H u c res p e r v e n e r a n t , cum novus eligitur Episcopus, qui
o m n i a componere studebat, sacerdoti S t e p h a n o indubia b e n e volentiae indicia praebens. V e r u m processu temporis civiles
a u c t o r i t a t e s pertaesae a reclamationibus contra P a r o c h u m ,
ad Episcopum c o n f u g e r u n t , ut illum cohiberet opportunis
remediis. Episcopus t e r eum p a t e r n a l i t e r m o n u i t , ut a g e n d i ,
e t vivendi r a t i o n e m m u t a r e t , e t subditorum a m o r e m sibi
conciliare satageret. V e r u m t a m e n iste n u l l a m emendationis
spem praebuit, imo i n d i g n a t u s , Episcopum i n i u r i i s , contumeliis atque calumniis affecit, et scripto typis edito ac per
t o t a m Sardiniae insulam diffuso, eius nomen a t q u e existimationem deturpare statuit.
Obstupuit hac de re P r a e s u l , et ad Episcopale decus
v i n d i c a n d u m , ab Apostolica Sede, exposita factorum h i s t o r i a ,
p e t i i t quid hoc in discrimine a g e n d u m foret. A t q u e h a b i t o
responso, ut iure suo u t e r e t u r , in vim cap. 1. sess. 14. Concilii T r i d e n t i n i , eum ab exercitio sacrorum o r d i n u m , usque
ad beneplacitum suspendit; et a parochiali beneficio r e m o v i t
donec a s. Sede a l i t e r disponeretur.
I n t e r e a cum P r e s b y t e r parochiam, et res parochiales t r a d e r e r e c u s a r e t , processus i n eum i n s t i t u t u s f u i t , i n s t a n t e
P r o m o t o r e fiscali. H*nc publica documenta a l l a t a s u n t , t e stes formiter a u d i t i , qui interposito i u r a m e n t o , nedum de i n civili P a r o c h i agendi ratione, de odio a t q u e inimicitiis populi testati s u n t , sed et de eius v i t a t u r p i t e r a c t a , licet eius
zelum et assiduitatem in Ecclesia p r a e d i c a v e r i n t . Absoluto
processu, e u m v a d a t u s fuit, ut iudicio sisteret, et defension e m p a r a r e t , sed ipso in contumacia persistente, s e n t e n t i a
edita fuit die 20 Maii, 1877 quae eum paroecia omnino p r i v a v i t .
Ab notificata sententia Stephanus per Secretariam S t a t u s
ad s. Sedem appellationem interiecit. S. C. Congr. habito e p i stolio Secretariae S t a t u s , rescripsit - Utatur iure suo coram
Curia
Archiepiscopali.
At S t e p h a n u s sacerdos i u g i t e r obstinatum se exhibuit ad
374
p a r o c h i a m et res parochiales tradendas ; et n e d u m divina

p e r a g e r e , sed et s a c r a m e n t a a d m i n i s t r a r e voluit. H i n c E p i scopus eum i r r e g u l r e m publice d e c l a r a v i t .
Disceptatio gynoptiea
EPISCOPI DEFENSIO. Qui partes agit Curiae Episcopalis

p r a e m i t t i t , huius causae definitioni locum fieri haud posse,
quia deficit recursus ad s. S e d e m , quoad suspensionem ex
informata conscientia, et deficit appellatio quoad paroeciae
privationis s e n t e n t i a m , a Curia l a t a m , ceu ex factorum expositione e r u i t u r .
Hisce non o b s t a n t i b u s , defensionem p e r a g i t , et p r i m o
ait : decretum suspensionis n u t a r e haud posse, quia suspensio
l a t a fuit non leves, sed gravissimas ob causas, et quia non
perpetua est, sed t e m p o r a n e a . Quod autem inflicta fuerit ob
gravissimas c a u s a s , id probare n i t i t u r 1. ex eo quod S t e p h a n u s ob i n c i v i l e m , atque i m p r u d e n t e m agendi r a t i o n e m
parochianorum animos ita acuit, atque i r r i t a v i t , u t eorum
inimicitias, a v e r s i o n e m , et odium in se c o n c i t a v e r i t , c i v i l i u m a u c t o r i t a t u m omnium animadversionem provocans :
2. quia t u r p i t e r , et scandalose v i x e r i t , u t i p a t e t ex t e s t i u m
depositione in processu r e l a t o r u m : 3. ex eo quod Episcopum
c a l u m n i a t u s fuerit libello famoso, t y p i s edito, et per t o t a m
I n s u l a m Sardiniae diffuso : 4. quia scandala p l u r i m a suscit a v e r i t ob plurimos processus, et carcerationes quibus s u p positus e x t i t i t : 5. ex eo quod incorregibilem se iugiter p r a e b u i t , etsi Episcopus t e r eum p a t e r n a l i t e r a d m o n u e r i t . Quod
a u t e m t e m p o r a n e a , et non perpetua fuerit suspensio, id m a nifestum a p p a r e r e inquit : ex formula ipsa ab Episcopo a d h i b i t a . Dixit enim usque ad beneplacitum n o s t r u m , et donec a l i t e r a s. Sede disponeretur. Opus haud fuisse t r i n a
m o n i t i o n e , e r u i t u r , a i t O r a t o r , ex hoc quod suspensio l a t a
fuerit
ex
informata
conscientia.
S t a t u t a v a l i d i t a t e suspensionis, iam de i u s t i t i a decreti
i r r e g u l a r i t a t i s a m b i g i h a u d posse edicit. C e r t u m e n i m in
375
i u r e e s t , suspensione i r r e t i t u m , si eam v i o l a t , incidere in

i r r e g u l a r i t a t e m . P o r r o u t i explorati facti est, sacerdotem
S t e p h a n u m suspensione percussum fuisse ah Episcopo, i t a
p a r i t e r explorati facti e s t , ab eo huiusmodi suspensionem
violatam fuisse, missas celebrando, et s a c r a m e n t a a d m i n i s t r a n d o , ceu ex actis manifestum e r u m p i t . Hinc i r r e g u l a r i t a t e m contraxisse indubium est, a c propterea decretum E p i scopi, quo dictum Sacerdotem irregulrem esse publice declaravit suis consistere viribus nemo non videre a i t .
G r a d u m faciens orator ad sententiam privationis p a r o e ciae, e a m confirmandam esse substinet. Siquidem, re inspec t a , iustitia sententiae luce clarior effulget. Sane s t a t u i t
S u m m u s Pontifex Clemens X I V , Constitutione Inter Multiplices, vicarios parochos insulae Sardiniae, nulla p r a e e u n t e
i u r i s s o l e m n i t a t e , sed summario t a n t u m i n s t i t u t o processu,
a n i m a r u m c u r a expoliari posse. In t h e m a t e vero per formalem processum, declarata eius contumacia, sententia l a t a fuit
p r i v a t i o n i s paroeciae. P r a e t e r e a in iure certum est, V i c a r i u m
c a p i t u l a r e m , sede v a c a n t e , ea beneficia conferre non posse,
quae ad liberam solius Episcopi collationem p e r t i n e n t ; Reiffenstuel lib. 3 decret, tit. 9 n. 30. Ne sede vacante aliquid
innovetur.
Neque t r i e n n a l i s , a u t decennalis praescriptio in t h e m a t e
i u v a t , ceu i n n u i t R i g a n t i u s Comment, in regulam XXXVI
Cancellariae n. 122, 140 - ibi - Provisiones beneficiorum
factae a Vicario c a p i t u l a r i , sede Episcopali v a c a n t e , non
t r i b u u n t t i t u l u m coloratimi, cum ei neque actu, neque h a > b i t u beneficiorum collatio spectet : et t r i e n n a l i s possessio
non suffragatur, si incontinenti evidenter constet de n u l > l i t t e , seu vitio t i t u l i . > Quod autem n u l l u m est, n u l l u m
producere posse iuris effectum, scitissimum in iure h a b e t u r .
P r a e t e r e a indubii facti esse subdit, Stephanum a s p e r a ,
i n c i v i l i , i m p r u d e n t i q u e sua agendi ratione parochianorum
animos ita acuisse a t q u e irritasse, ut eorum i n d i g n a t i o n e m ,
aversionem, atque odium in se concitaverit; adeo ut omnes
eius remotionem ac p r i v a t i o n e m paroeciae enixe desiderent,
376
o p t e n t , peu testes in processu r e l a t i , i u r a m e n t o interposito,

deposuerunt. Imo inimicitias populi eo pervenisse subsumit,
ut ne s a c r a m e n t a quidem ab eo amplius recipi v e l l e n t . H i n c
sequitur iure ac merito parochia o r b a t u m fuisse. I t a s. Congregatio passim et praecipue in Baren. Resignationis et
Reintegrationis die 29 Maii 1852 .Iustitiam - ibi - R e > ceptum apud s. Congregationem est, propter odium et i n i > micitias parochianorum, si eae iustae et rationabiles s i n t ,
> p a r o c h u m officio esse p r i v a n d u m ( 1 ) . >
I a m v e r o notissimum in iure existit parochos t u r p i t e r , et
scandalose viventes, ulla absque f o r m a l i t a t e , sed recta v i a ,
parochia esse p r i v a n d o s ; T r i d e n t i n u m cap. 6. Sess. 21 de
Re format. Nec t r i n a monitio defuit ex p a r t e hodierni E p i scopi, qui t e r enixa prece eum deprecatus est, ut t a m a g e n d i ,
q u a m vivendi r a t i o n e m m u t a r e t , quin t a m e n aliquid p r o ficeret.
P r a e t e r e a clericum si alium clericum c a l u m n i a i u m fuisse
legitime p r o b a r e t u r , scitissimi iuris est beneficio, quo fruitur
p r i v a n d u m esse. I t a passim Doctores, et Canonistae, et prae
ceteris Reiffenstuel lib. 5. decretal, tit. 2. n. IO. de Caiummaioribus,
Schmalgrueber
ius
canonie, p. 1. tit. 2. n.25.
H u t h ius canon. lib. 5. n. 2. eiusdem tit. Iamvero S t e p h a n u s famoso libello typis edito, et per totam Insulam S a r diniae diffuso, non C l e r i c u m , sed Episcopum c a l u m n i a v i t ,
ideo beneficio, quo fruitur p r i v a n d u m esse subiungit.
T a n d e m a n i m a d v e r t i t , S t e p h a n u m per d e c e m , e t octo
menses in suspensione, atque i r r e g u l a r i t a t e p e r t i n a c i t e r i n s o r d i s s e . P o r r o qui per a n n u m in censura insordescit, p a roecia d s t i t u e n d u m esse t r a d i t Menochius de arbitr. eas. 416
n. 5. Q u a p r o p t e r etiam hisce de causis, s e n t e n t i a m privationis
paroeciae omnino confirmandam a r g u i t .
Hoc absoluto, ad u l t i m u m orationis suae c a p u t t r a n s i t
a n i m a d v e r t e n s , t u m iure c i v i l i , t u m iure canonico d a m n a
ab eo reficienda fore, qui ipsis c a u s a m dedit ; a t q u i non ex
(1) Confer Derthonen. relatam Vol. XII
pag. 663; qua clarum fit etiam ob plebis
odium, parocho removeri poss * paroecia.
SUSPENSIONIS, IRREGULARITATIS. ETC.
377
culpa Curiae episcopalis, sed sacerdotis S t e p h a n i d a m n a , si

quae fuerint, e v e n e r u n t . Hinc ab eo d a m n a , atque expensas
reiiciendas fore concludit. Ceterum h a c in re p r a e oculis h a bendam
esse p u t a t
Constitutionem Benedicti XIV Ad coercendus i Octobris 1755 21* ubi monet non facile, Curias
ecclesiasticas ad expensas et d a m n a emendanda cogendas
esse, nisi de dolo constiterit.
Hisce b r e v i t e r p r a e n o t a t i s , proposita fuere enucleanda
sequentia
Dubia
I. An
decreta Episcopi, et sententia Curiae episcopalis
substineantur
in
casu.
Et quatenus Negative.
I I . An sit
locus refectioni damnorum
atque
expensarum in casu.
RESOLUTIO. Sacra Concilii Cong. sub die 2 0 M a r t i i r e spondit - Dilata - Sub die vero 29 Maii 1 8 8 0 censuit r e spondere :
Ad I. Quoad decretum diei 20 Maii 1877, stante appellationis
defectu,
non esse interloquendum ;
quo vero ad
reliqua
affirmative
et
amplius.
Ad I I . Provisum
in primo.
Ex
QUIBUS
COLLIGES:
I. Suspensionem ex informata conscientia, qua Episcopus

prohibet ascensum ad ordines et exercitium receptorum, sustineri quoties innixa fuerit, saltem uni occulto c r i m i n i , quod
sufficiens sit ad illam i n c u r r e n d a m .
I I . Adversus h a n c iudicii e x t r a o r d i n a r i i f o r m a m , non
dari appellationem, sed t a n t u m recursum ad s. Sedem, cui O r dinarius aperire t e n e t u r crimina,quibus l a t a n i t i t u r s e n t e n t i a .
I I I . L a t a m suspensionis sententiam i n t h e m a t e , o m n i mode sustineri, quum Episcopus eam t u l e r i t consilio A p o stolicae Sedis, cui iam c r i m i n u m historiam p a n d i d e r a t , consilium exposcendo.
Z7S
I V . Quum in eiusmodi e x t r a o r d i n a r i a iudicii forma non

d e t u r appellatio, saltem in suspensivo ( 1 ) , ideo i r r e g u l r e m
fieri, qui hac percussus censura, divina p e r a g a t et s a c r a m e n t a
ministret.
V . P r e s b y t e r u m i n t h e m a t e i r r e g u l a r i t a t e d e t i n e r i , erui
ab ipsa resolutione in q u a legitur quo vero ad reliqua
(nempe relate ad Episcopi decreta, quibus presbyter suspend i t u r ab O r d i n u m exercitio, publiceque irregularis declaratur)
affirmative.
V I . P a r i t e r haud n u t a r e Curiae episcopalis s e n t e n t i a m ,
iuris ordine servato l a t a m , quoad paroeciae p r i v a t i o n e m , ex
quo ipsa s. C. "Concilii respondit : stante appellationis defectu non esse interloquendum
(2).
ABSOLUTIONIS ET REDUCTIONIS
Dit 14 Maii 1881
Per summaria precum
COMPENDIUM FACTI. P i a t e s t a t r i x anno 1839 Cappellan i a m i n s t i t u i t i n C a t h e d r a l i P . conferendam pauperi Clerico

pro sacro patrimonio. Huic a u t e m clerico onus imposuit Missas
celebrandi pro a n i m a sua suique m a r i t i . Episcopus anno 1 8 5 4
(1) Appellatio habet effectum suspensivum quando impedit ne sententia deduci possit ad executionem; habet autem
effectum devolutivum quando appellatio
ipsa efficit, ut sententia lata, firma maneat, nisi a superiore annulletur, nec
impedit quominus ad executionem deduci
possit. Qua de causa cum in suspensione
ex infarinata canscientia appellatio in
suspensivo non detur, hinc firma manet
donec a Sede Apostolica infirmetur: Interdum autem qui, hac irretitus sacramenta ministrat, rite irregularis fit.S C.
Congr. in Segonensi 21 Iunii 1625 declaravit, irregularitatem contraxisse Parochum, qui ab Episcopo ex informata
conscientia ab omni Parochiae exerci-
tio suspensus, appellatione interposita,

adhuc in celebratione et curae exercitio
manebat* Confer etiam quidquid relatum
est in appendice III. pag. 299. huius voluminis.
(2) Quum constet, presbyterum post
decem dies, a lege constitutos pro appellatione, dedisse Epistolium Secretariae Status, quod locum libelli appellationis non tenet ; ideo vera et formalis appellatio defuit. Quapropter Curiae Episcopalis sententia, qua parochus
prirabatur paroecia, rite in rem iudicatam transiit ; ideo S. C. Congregatio ait
non ctae interloquendum. Quamobrem
presbyter orbatus Parochia, suspensionis et irregularitatis censura ligatur.
379
decretum edidit, quo d e t e r m i n a v i t tot esse celebrandas M i s sas, quot sineret redituum vis, detractis expensis, cum eleem o s y n a L i b . 1, 25 pro qualibet Missa. Anno 1858 ad h a n c
v a c a n t e m cappellaniam n o m i n a t u s fuit Clericus A l e x a n d e r ;
cui a P a t r o n i s e Capitulo Cathedralis onus impositum fuit,
i g n o r a t u r q u a n a m a u c t o r i t a t e , litandi t a n t u m 1 2 Missas a n n u a s , dum a n n u i reditus huius beneficii ascendant ad l i bellas 5 7 5 , taxis subductis. Clericus, posthabendo Episcopi
decretum, 12 Missas l i t a v i t ; n u n c a u t e m exposcit decreti
Episcopalis modificationem, cum reductione, stabili ac p e r p e t u a , et absolutione pro tempore a n t e a c t o , a n n u e n t e Episcopo.
Disceptatio ynoptica.
A n t e omnia p r a e m o n e n d u m , q u a n t i t a t e m eleemosynae et
i u s t a m eius t a x a m desumendam esse, vel a communi consuetudine quae vigeat in dioecesi, vel a lege synodali, a u t
a decreto Episcopi, uti docent Suarez in test. part. D. Thomae* tom. 3* quaest. 86* sect. 2 in prima et secunda conclus.
aliique citati a Benedicto XIV in suo discursu* habito in
causa Urbis* die 13 Aprilis 1726* cum S. C. C. Secretarii
m u n e r e fungeretur ; t e n u i t q u e eadem s. O. C. in causa Aprutina diei 15 Novembris 1698 lib. 48 decret, pag. 548* in
qua propositis dubiis : Primo* quanta esse debeat eleemosyna
Missarum
manualium;
secundo*
quanta esse debeat
pro perpetuis non taxatis a fundatoribus* respondit :
Sacra etc. ad
primum
et
secundum censuit* attendendam
esse consuetudinem
loci*
vel
legem synodalem*
quatenus
adsit*
sin
minus statuendam
esse per Episcopum eleemosynam competentem eius arbitrio.
Ex
quo
concludendum
ad t r a m i t e s iuris se gessisse Episcopum cum verba insti! utionis cum onere celebrandi Missas i n t e r p r e t a t u s , per dec r e t u m diei 10 Octobris 1854 s t a t u i t , tot missas celebrandas
esse, quot reditus p e r m i t t e r e n t ad t a x a m libell. 1, 25 pro
unaquaque Missa.
380
His praemissis deneganda

v i d e r e t u r absolutio a praeteritis omissionibus, quandoquidem
in sacerdote Alexandro e x u l a t bona fides, quae omnino r e q u i r i t u r ad hoc ut Summus Pontifex huiusmodi absolutionem
concedat, ceu t e s t a n t u r i n n u m e r a e S. C. C. resolutiones, ac
p r a e s e r t i m in Perusina Reductionis diei 3 Iulii 1784, et
in Bononien.
Servitii chori
diei 20 Novembris 1787
ad
2 dubium. Bonam a u t e m fidem in Alexandro deesse exinde
d e d u c i t u r , quia cum n o m i n a t u s fuit, onus novit Missarum
i u x t a Episcopi d e c r e t u m , eidem patefactum.
P e r p e r a m a u t e m , ad bonam fidem d e m o n s t r a n d a m , confugeret ad reductionem factam a P a t r o n i s ; misso enim quod
pia fundatrix neque sibi, neque aliis ius p a t r o n a t u s reservav i t , misso e t i a m quod patentes Episcopi l i t t e r a e ad t r a m i t e s
decreti a n n i 1854 eidem concessae, reductionem a P a t r o n i s
a n t e a factam nullius ponderis reddidere ; a S u m m o P r i n c i p e
t a n t u m Missarum reductionem concedi posse, nemo est qui
ignoret, cum ipsius t a n t u m sit supremas morientium voluntates moderari.
Minusque Missarum reductio in t h e m a t e concedenda v i d e t u r . Sane e x p l o r a t u m in utroque iure est, u l t i m a s morient i u m voluntates ad i n s t a r legis h a b e r i , et ad u n g u e m i m plendas esse. L. 12 et 120 ff. de verb. signi f. Nov. 22 cap. 2
Can. ultima voluntas dist. 13 quaest. 2 Cap. Si haeredes et
Tua nobis de Testam. lem. Quia contigit de Relig. dom.
Trid. cap. 8 sess. 22 de ref.
His praescriptionibus adhaerens S. C. C. non semel, n e que bis Missarum reductionem denegavit, uii videre est in
Romana Onerum Missarum 15 Decembris 1714, in Albanen.
Capellaniae 23 Apr. 1734, Nicien.
Onerum Missarum 1780,
et
in Romana Reductionis Missarum 29 Maii 1824.
GRATIA CONCEDENDA VIDETUR. E contra perpendendum
quod oblatae preces benigno favore prosequendae v i d e n t u r ,
sive quoad absolutionem super praeteritis omissionibus, sive
quoad reductionem in futurum, eo quod favorabile Episcopi
v o t u m praeseferunt, quod in huiusmodi quaestionibus m a x i m i
GRATIA DENEGANDA VIDETUR.
381
facere S. C. C. in more habet. Quin opponere liceat, quoad

a b s o l u t i o n e m , m a l a m fidem sacerdotis Alexandri ; q u a n d o quidem perpendendum in p r i m i s , ad huiusmodi absolutionem
obtinendam, bonam fidem non adeo necessariam esse, u t , ea
deficiente, absolutio omnino et iugiter sit deneganda. Insuper
a n i m a d v e r t e n d u m , bonam fidem in t h e m a t e non defecisse,
cum Sacerdos Missas omnes non celebraverit, nisus facultate
sibi facta a P a t r o n i s , qui eum n o m i n a r u n t , onere iniuncto
duodecim d u m t a x a t a n n u a s Missas celebrandi : quod quidem
in eo m a l a m fidem excludere v i d e t u r .
Minusque Missarum reductionem i u x t a Episcopi v o t u m
denegandam censerem. Sane generalia t e s t a m e n t i verba: cum
onere celebrandi Missas Missarum celebrandarum n u m e r u m
non d e t e r m i n a n t , ideoque ex benigna et aequa i n t e r p r e t a tione id s t a t u e n d u m a r b i t r r e r ; quod locorum et t e m p o r u m
circumstantiae consulunt. Hasce porro c i r c u m s t a n t i a s , ac
s i g n a n t e r maiora p r a e t i a r e r u m , quae ad honestam substentationem r e q u i r u n t u r , huiusmodi reductionem consulere,
nemo est qui non v i d e a t .
Neque hoc devium est a S, C. C. p r a x i : quandoquidem,
i u x t a intercedente causa, non solum voluntatis divinum cult u m respicientis commutationem concedere solet, ad t r a d i t a
per Trid. Sess. 22 cap. 6 de reform, cui concinit resolutio
in Forolivien. Reductionis 12 Iulii 1799; sed etiam l e g a t a
Missarum s u s p e n d e r e , r e d u c e r e , et quandoque s u p p r i m e r e ,
u t i h a b e t u r in Casalen. Commut. Onerum 30 Martii 1822*
Hisce u t r i n q u e perpensis, remissum fuit iudicio E E . P P .
s t a t u e r e quonam responso oratoris preces dimittendae essent.
RESOLUTIO. Sacra O. O. sub die 14 Maii 1 8 8 1 , re pond e r a t a , respondit :
Celebratis
Missis
decem* pro gratia absolutionis
quoad
praeteritum,
facto
verbo cum SSnio.
Pro futuro
autem
Episcopus
determinet
numerum Missarum,
quotannis celebrandarum,
non
tamen
infra
centum.
1
382
DISPENSATIONIS
Die 14 Maii 188 L
Per summaria precna
COMPENDIUM FACTI. V e r t e n t e anno 1 7 6 7 , Societas q u a e d a m P r e s b y t e r o r u m , Seminario dioecesano N . donationis t i tulo Cappellani a sacerdote Tortolini fundatam concessit, u n a
c u m bonis scutorum bis mille ac biscentum. Ob dictam donationem inest Seminario obligatio et satisfaciendi oneribus c a p pellae i n h a e r e n t i b u s , et a l u m n u m a Congregatione Societatis
n o m i n a n d u m , "gratis alendi ; nec ullus electus ac n o m i n a t u s
i n t e l l i g i t u r , nisi duas ex tribus partibus suffragiorum obtineat.
Cum eligi deberet novus a l u m n u s , concurrentium albo
nomen dederunt quinque adolescentes, quos i n t e r e n u m e r a b a t u r N a z a r e n u s , decem annos ac sex menses n a t u s . Hic
vero pernoscens ob a e t a t i s defectum valide eligi non posse,
priusquam Congregatio h a b e r e t u r , SSmo preces obtulit p e t e n s , ut sibi ab hoc aetatis impedimento dispensationem
e l a r g i r e t u r . Societas P r e s b y t e r o r u m vero ad a c t u m n o m i n a tionis devenit a n t e q u a m expetita g r a t i a postulanti conceder e t u r et, ceteris concurrentibus neglectis, quorum nemo duas
ex tribus v o t o r u m p a r t i b u s obtinuit, praefatum Nazarenum
n o m i n a v i t , quatuordecim, ex decem et octo suffragiis, eidem
conferens.
Quo factum e s t , ut Blasius, pater unius ex posthabitis,
aegre ferens, suum filium nomine I o s e p h , clericum a e t a t e
v i g i n t i unius a n n o r u m c o n s t i t u t u m , ac rethorices studio v a c a n t e m , huic puero postponi, s. C. Congregationi supplicem
dederit libellum petens, ut electio Nazareni ob aetatis defec t u m nulla d e c l a r a r e t u r .
Disceptatio Synoptlca
in primis electio
valida esse v i d e t u r . Quamvis enim Conc. Trident.
QUAE NAZARENO FAVERE VIDENTUR. AC
Nazareni
DISPENSATIONIS
383
sess. 23 cap. 18 de Reform, iubeat in Seminario recipi qui

a d m i n i m u m duodecimum a n n u m a t t i g e r i n t , t a m e n p r a x i s
fere universalis e s t , quod r e c i p i a n t u r et ii qui ad dictam
a e t a t e m nondum p e r v e n e r i n t . Neque obstare v i d e t u r recens
decretum S. C. O. in TJtinen. diei IO Iunii 1876 (1) q u a n doquidem cum inibi praecipiatur qui aluntur expensis
y Seminarii posse recipi inchoato
anno duodecimo,
reti-*
quos vero non comprehendi in lege Tridentina; c u m que in t h e m a t e a g a t u r de recipiendo adolescentulo alendo ex
fructibus bonorum quae P r e s b y t e r o r u m Societas Seminario
ad hoc donavit, sub T r i d e n t i n a lege comprehendi non v i d e t u r . At in hypothesi quod per bonorum donationem S e m i n a rio factam, electus Nazarenus ex defectu aetatis incapax d i ctae provisionis obtinendae considerari velit, t a m e n rationes
non desunt quibus S. Pontifex cum eo super dicto i m p e d i mento dispensare possit. Siquidem ratio habenda v i d e t u r de
praesentationis actu ex p a r t e C o n g r e g a t i o n i s , quae favore
huius adolescentis suam v o l u n t a t e m fere u n a n i m i t e r p a n d i dit ; et ipsa non solum bona huius a l u m n a t u s c o n s t i t u i t ,
sed et iure nominationis gaudet.
QUAE CONTRA NAZARENUM FACERE VIDENTUR. C o n t r a vero
dicendum v i d e t u r , N a z a r e n u m valide electum non fuisse. C l a r a
enim s u n t T r i d e n t i n i verba Sess, 23 cap. 18 de reform.,
iuncta decreto S. C. C. in TJtinen.; quibus declaratur incapax S e m i n a r i u m ingrediendi, ut eiusdem expensis v i v a t , qui
infra duodecimum aetatis a n n u m existit. Nazarenus a u t e m
decennis cum sit, nondum capax esse videtur : electio a u t e m
incapacis ex cap. 7 et 42 de elect. et elect. potest, invalida
dicitur. Quae etiamsi s t a t u t a sint de beneficiis, concludenter
t a m e n et huic casui applicari posse v i d e n t u r ob analogiam
a c t u s . A fortiori a u t e m hoc v e r u m videtur si incapacitas
electi ab electoribus sit a g n i t a , ut in t h e m a t e accidisse cons t a t : quia in Congregatione, ad hoc habita, adfuerunt aliquae
protestationes. E x quibus p r o t e s t a t i o n e s nota omnibus f i e r i
(1) Habes huiusmodi decretum Vol. IX, pag. 339.
384
DISPENSATIONIS
debuit Nazareni incapacitas, ac proinde nominatio et p r a e s e n t a t i o Nazareni n u l l a dicenda v i d e t u r . P e r p e r a m a u t e m

obiiceretur Seminario onus incumbere a l u m n u m g r a t i s a l e n d i ,
in correspectivum acceptatae donationis, ideoque N a z a r e n u m
in t h e m a t e non comprehendi sub lege T r i d e n t i n a . Siquidem
semel ac S e m i n a r i u m donationem acceptavit, donatorum bon o r u m dominium in illud t r a n s l a t u m est, semperque verific a t u r quod Nazarenus expensis Seminarii a l e r e t u r .
Sed neque cum eo dispensare super a e t a t i s impedimento
c o n g r u u m esse v i d e t u r . Nazarenus enim puer est decennis,
qui n o n d u m potest suam vocationem ad clericalem s t a t u m
concludenter "affirmare ; ceteri a u t e m concurrentes et studiis
et a e t a t e p r a e s t a n t . Nihil autem faciendus v i d e t u r , ad d i spensationem concedendam, praesentationis a c t u s . Cum enim
inconsulta a p p a r e a t electorum g r a t i a , sapiens legis ordo i n v e r t e n d u s non v i d e t u r .
Quibus p r a e n o t a t i s , iudicio E E . P P . remissum fuit d e cernere quonam responso essent d i m i t t e n d a e oratoris preces.
RESOLUTIO. Sacra C. Congregatio, re c o g n i t a , sub die
1 4 Maii 1881 respondit :
Negative et fiat nova electio.
Ex
QUIBUS
COLLIGES :
I. Ex T r i d e n t i n o Sess. 23 cap. 18 de ref. declarari i n capacem ingrediendi S e m i n a r i u m , qui infra duodecimum a e t a t i s suae a n n u m constitutus fuerit, si t a m e n expensis Sem i n a r i i alendus s i t .
I I . E x recenti declaratione S . C . Congregationis constit u t u m fuit sufficere, ut a n n u s duodecimus inchoatus sit, pro
illis, qui in Seminario g r a t i s a l u n t u r , reliquos vero non
comprehendi
in
lege
Tridentina.
I I I . Electionem in t h e m a t e n u l l a m iure fuisse videri,eoquod
electores scienter iuvenem a e t a t e incapacem elegerint : a l e n dos enim S e m i n a r i o r u m expensis duodecimum saltem inchoavisse a n n u m oportet, i u x t a decretum in TJtinen. 10 J u n . 1 8 7 6 .
385
DE
CONSISTORIO
HABITO
DIE
27 MARTII
1882
SSmus P a t e r hac m a n e , habita allocutione, ex t r i b u s

Cardinalibus S. R. E. creatis et reservatis in pectore die
13 Decembris 1 8 8 0 , publicavit
Ex Ordine Diaconorum
R . P . D . Franciscum R i c c i - P a r r a c c i a n i P r a e f e c t u m domui
Sanctitatis Suae, n a t u m R o m a e die 8 Iunii 1 8 3 0 .
R . P . D . P e t r u m L a s a g n i , secretarium s . Cong. Consistorialis sacrique Collegii E m o r u m Cardinalium , n a t u m
R o m a e die 15 Iunii 1 8 1 4 .
E a d e m Sanctitas Sua creavit e t , publicavit Cardinales
S. R . E .
Ex Ordine Presbyterorum
R . P . D . Dominicum Agostini, P a t r i a r c h a m V e n e t i a r u m ,
n a t u m Tarvisii die 31 Maii 1 8 2 5 .
R . P . D . Carolum M a r t i a l e m Allemand Lavigerie, A r c h i e piscopum Iuliae Caesareae, seu Algerian. n a t u m E s p r i t Dioecesis A t u r e n , die 1 Octobris 1 8 2 5 .
R. P. D. Ioachim Lluche y G a r r g a e Carmelitis c a l ceatis, Archiepiscopum H i s p a l e n . n a t u m M a r r e s a e , Dioecesis
Vicen. die 26 F e b r u a r i i 1816.
R . P . D . H e d u a r d u m M a c - C a b e , Archiepiscopum D u bleni, n a t u m Dubleni die 14 F e b r u a r i i 1 8 1 6 .
Ex Ordine Diaconorum
R . P . D . A n g e l u m Iacobini, Adsessorem S . R . U . I n q u i sitionis, n a t u m C y n t h i a n i Dioecesis Albanen, die 25 A p r i lis 1 8 2 5 .
P o s t haec SSmus P a t e r proposuit sequentes Ecclesias :
SANCTISSIMUS DOMINUS NOSTER
positae decretum u Sapienti maratum habens sacrae Congrega- ioram consilio datum, die septitionis rebus Consistorialibus prae- ma Martii 1 8 8 2 , referendum in
Acta, Tom. XIV, fase. CLXV.
85
386
Apostolicam Bullam per Cancel- Eius in. ipsa Sede successorem
lariam Apostolicam expediendam, R. P. D. Fridericum Foschi, hoatque attentis praerogativis tum diernum Ecclesiae Perusinae Anantiquitatis, ac fidei, pietatisque tistitem, Apostolica Sua auctoab aevo Apostolico invectae, tum ritate annuere ac decernere diPraesulum, aliorumque virorum gnatus est, ut ipse, Archiepiscomartyrio, sanctimonia, doctrina, pali assumpto titulo, Ecclesiam
opere, glorique illustrium, queis eamdem ad sublimiorem ecclesiapraefulget Perusina Sedes, quam sticae hierarchiae gradum, digniSanctitas Sua ante Eius ad Sum- tatem et honorem evectam, timi Pontificatus apicem evectio- tuloque Archiepiscopali et nominem, triginta duobus annis scite, ne praeditam , nedum obtinere,
sapienterque gubernavit, pater- regere et administrare, sicut annis curis excoluit, et tot bene- tea pergat, absque altera bullafactis auxit, illustravitque, vel rum Apostolicarum, expeditione,
qua Apostolicus Perusinae pro- sed et utifrui annulo, cruce arvinciae Praeses, vel qua solertis- chiepiscopali sacroque Pallio de
s i m a Cathedrae illius Antistes, Corpore beati Petri sumpto in
statuit atque decrevit perenni praesenti Consistorio, sicuti mos
benevolentiae Suae Apostolicae est, petendo atque postulando.
testimonio , praeclara Ecclesiae
CATHEDRALEM ECCLESIAM ORIOPerusinae merita altiori, subli- LEN. favore R. P. D. Victoriam
miorique ecclesiasticae hierar- Guisasola et Rodrguez, hactenus
chiae gradu atque honore cumu- Episcopi Titularis Dorae in Palare.
lestina et insimul Prioris OrdiQuocirca idem Sanctissimus num Militarium Cluniae, ad praeDominus Noster, praevia suppres- sentationem serenissimi Regis casione tituli, nuncupationis et ap- tholici.
CATHEDRALEM ECCLESIAM OVEpellationis Cathedralitatis et Episcopatus, de Sua potestatis ple- TEN. favore R. P. D. Sebastiani
nitudine, motuque veluti proprio Herrero et Espinosa de los Monad nomen, dignitatem, conditio- teros, ad praesentationem serenem, titulum, gradum atque ho- nissimi Regis catholici.
norem Archiepiscopalis Sedis ,
CATHEDRALEM ECCLESIAM ABUsed absque Suffraganeis Episco- LEN. favore R. P. D. Cyriaci Mapis, ex praecitato sacrae Congre- riae Sancha Hervs, hactenus Epi gationis Consistorialis decreto scopi Titularis Areopolis in Araevexit Ecclesiam Perusinam.
bia, ad praesentationem serenisSummus praeterea Pontifex simi Regis catholici.
speciali dilectione prosequi volens
CATHEDRALEM ECCLESIAM CON-
EX ACTIS CO
CHEN. favore R. P . D . Ioannis Mariae Valero , hactenus Episcopi

Tudensis, ad praesentationem serenissimi Regis catholici.
CATHEDRALEM: ECCLESIAM NIVA-
RIEN. seu s. Christophori de La-
guna, favore K,. P. D. Hyacinthi,

Mariae Cervera et Cervera, hactenus Episcopi Titularis Hypsopolis in Phrygia, ad praesentationem serenissimi Regis catholici.
CATHEDRALEM ECCLESIAM RIPAN.
favore R. D. Iosephi Ceppetelli

Presbyteri Romani. Qui ex legitimis , catholicis , honestisque
parentibus Romae progenitus,
tricesimum sextum aetatis suae
annum supergressus est. Presbyteratus -ordine, ac penes romanam
universitatem tum iuris utriusque doctorali, tum in facultate
theologica laurea ad honorem dudum donatus, Studio sacrae Congregationis Concilii addictus et
inter academiae theologicae socios adscitus, piae unionis a s. AngeloPraeses, et spiritualibus exercitiis mulieribus tradendis in pia
domo ad s. Paschalem Deputatus
electus , Canonicus-Parochus ad
s. Angelum in Poro Piscium ad
praesens usque renuntiatus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM TU-
DERTIN. favore R. D. EugeniiLuzzi, Presbyteri Spoletani. Qui ex

legitimis, catholicis, honestisque
parentibus Spoleti progenitus et
quinquagesimum octavum aetatis
suae annum supergressus Spoletana in Curia Auditorem agens
ISTORIALIBUS
387
legalem, ac inter Iudices et Examinatores pro-Synodales, Convisita toresque adscitus, penes Collegiatam s. Gregorii maioris, ac
successive illa in Metropolitana
Canonicus, Capituli Camerarius,
et hucusque Archidiaconus renuntiatus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM CAS-
SEN ATEN, favore R. D. Ioannis

Mariae Strocchi, Presbyteri Paventini. Qui ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus Fa-,
ventiae progenitus et in octavo
supra quinquagesimum aetatis
suae anno constitutus est. Penes
patrium gymnasium Praefectum
agens, t sacrae scripturae, historiae ecclesiasticae, ac theologiae moralis praelectiones dioecesano in seminario tradens, inter
pro-synodales Examinatores adscitus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM E U -
CERIN, favore R. P. Rochi Anselmini, presbyteri Recietensis.

Qui ex legitimis , catholicis honestisque parentibus Recineti progenitus, in quadragesimo quinto
aetatis suae anno constitutus est.
Romae inter alumnos Pontificii
seminarii Pii adnumeratus, ibique presbyteratus ordine, et in
philosophia, sacra theologia, ac
utroque iure dudum doctorali laurea ditatus est. Canonicus-Theologus hucusque renunciatus , et
penes ipsum seminarium Recineti
theologiae moralis professorem
agens, eiusque civitatis ac dioe-
388
EX
ACTIS
CONSISTORIALIBUS
ceseos Vicarii in spiritualibus

generalis muneribus ad praesens
usque perfunctus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM VO-
LATERRANI favore R. D. Iosephi

G-elli presbyteri Lucani. Qui ex
legitimis, catholicis, honestisque
parentibus Lucae progenitus et
sexagesimum aetatis suae annum
supergressus, in sacra theologia
dudum doctorali laurea donatus,
ipsa in urbe penes collegiatam
s. Alexandri maioris Prior-Parochus hucusque renuntiatus est .Archiepiscopali in seminario exegeseos biblicae antecessorem agens, ordinandorum deputatus et convisitator archidioecesanae perlustrationis constitutus, inter Examinatores et Iudices prosynodales adscitus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM FO-
DI AN. favore R. D. Dominici Marinangeli presbyteri Aquilanae

archidioeceseos. Qui ex legitimis,
catholicis, honestisque parentibus
in loco, cui vulgo nomen Rocca
di Cambio, Aquilanae archidioeceseos progenitus , in quinquagesimo tertio aetatis suae anno
constitutus est. Penes Gregorianam universitatem Romae dudum
laurea doctorali in sacra theologia
et iniure canonico donatus, archidioecesano in seminario'theologiae
dogmaticae professorem agens,inter pro-Synodales Examinatores
cooptatus, atque canonicus-theologalis apud Aquilanum Capitulum hucusque renunciatus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM MAN-
DELEN. cum ei adnexo titulo Abbatialis Ecclesiae s. Salvatoris

maioris vacan, per translationem
R. P. D. Angeli Rossi ad sibi
invicem canonice unitas Sedes Cornetanam ac Centumcellarum, favore R. P. F r . Luciano e G-raecio Ordinis Minorum Observantium s. Francisci expresse professi, Presbyteri dioeceseos Reatinae. Qui ex legitimis, catholicis honestisque parentibus in terra Graecii dioeceseos Reatinae
progenitus , in sexagesimo primo aetatis suae anno constitutus
est. In philosophica facultate lectorem agens, indeque theologicas Venetiis tradens praelectiones, inibi Custodis et a Secretis
Provincialis munere perfunctus
est. Pro sua Umbriae provincia
Minister Provincialis plures per
annos electus, Conventus s. Mariae Angelorum penes Assisium
custos hucusque renunciatus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM PRE-
MISLIEN. Latini ritus, favore R.

D. Lucae Selecki, presbyteri archidioeceseos Leopoliensis, latini
ritus , ad nominationem sacrae
Caesareae Maiestatis Francisci Iosephi I. Austriae Imperatoris,Bohemiae et Hungariae Regis Apostolici. Qui ex legitimis, catholicis, nobilibusque parentibus in
pago Yawcze, et paroecia Zorow
archidioeceseos Leopoliensis latini ritus progenitus, quinquagesimum quartum aetatis suae
EX ACTIS co: IISTORIALIBUS
annum supergressus est. Penes

Leopolitanam universitatem*- studii biblici veteris testamenti, sacraeque theologiae professorem
agens, Canonici Scholastici in metropolitana Leopoliensi, Rectoris
seminarii clericorum, atque Examinatoris pro-synodalis muneribus hucusque perfunctus est.
CATHEDRALEM
ECCLESIAM
Vr-
CEN. favore R. D. Iosephi Morgdes et Gili Presbyteri dioeceseos Barcinonensis, ad praesentationem serenissimi Regis catholici. Qui ex legitimis, catholicis,
honestisque parentibus in loco,
qui vulgo dicitur Villa-franca
del Panades , dioeceseos Barcinonensis progenitus, quinquagesimum quintum aetatis suae annum supergressus est. Apud Barcinonense seminarium iuris canonici praelectiones tradens, ipsa in
Cathedrali Canonicus Poenitentiarius ad praesens usque renuntiatus et Barcinonensi sede vacante Vicarius Capitularis , vel
Oeconomus Mitrae semel, iterumque electus est.
CATHEDRALEM ECCLESIAM TU-
DEN. favore R. D. Perdinandi He

et Gutirrez presbyteri archidioeceseos Hispalensis ad praesentationem serenissimi Regis
catholici. Qui ex legitimis, catholicis, honestisque parentibus
in loco, qui Z ahara vulgo nuncupatur sub archidioecesi Hispalensi progenitus, in quadragesimo octavo aetatis suae anno con-
389
stitutus est. Penes Cathedralem

Gaditanam Canonicatum Doctoralem hucusque assequutus, eiusdem dioeceseos provisor et Vicarius in spiritualibus generalis semel, iterumque renuntiatus est.
EPISCOPALEM ECCLESIAM TITU-
in Africa olim
sub Titulari Archiepiscopo Carthaginensi, favore R. D. Aloisii.
Bruno, presbyteri Policastrensis
dioeceseos, qui etiam deputatus
fuit in Coadiutorem cum futura
successione R. P. D. Vincentii
Materozzi, Antistitis Rubensis ac
Bituntini. Aloisius Bruno Crotonensi in seminario iuris canonici, inque regio Neapolitano clero
philosophiae olim Professorem
agens, Tricarici Capituli Canonicus ad honores, illiusque civitatis ac dioeceseos Vicarius in
spiritualibus Generalis adlectus
est.
LAREM MADAURAE
LAREM. DOREN, in Palestina cum
ei in perpetuum et canonice adnexo Prioratu quatuor Ordinum

Militarium s. Iacobi Alcantarae,
Calatravae, et Montesiae in urbe
Cluniae u Ciudad Real erecto
et constituto, favore R. D. Antonii Cascaiares et Azara Presbyteri archidioeceseos Caesaraugustanae, ad nominationem, vigore
Indulti Apostolici , serenissimi
Regis catholici. Qui penes Caesaraugustanam Ecclesiam metropolitanam Beneficiali et Canonicali
praebendis, atque successive et-
EX. ACTIS CONSISTORIALIBUS

390
iam Thesaurarii dignitate honesta- parentibus Romae progenitus .
tus , dein in primatiali Ecclesia sexagesimum secundum aetatis
Toletana Archidiaconus effectus, suae annum supergressus est.
hucusque in metropolitana Bur- Apostolicae Nuntiaturae Lisbogensi Decanus renuntiatus est. nensis Auditor olim adlectus, iniEPISCOPALEM ECCLESIAM TITU- bi ac etiam Brasiliae negotiorum
LAREM LEUCEN. in insula Cypri Sanctae Sedis munere Gestoris
sub Archiepiscopo Titulari Nau- ad interim perfunctus est. Penes
pactensi in Aetolia, favore R. D. Argentinam Confoederationem, et
Ignatii Lobos presbyteri dioece- apud ditiones de Uruguay et Paseos Premisliensis latini ritus , raguay hactenus Delegatum agens
qui etiam deputatus fuit in Au- Apostolicum , inter Sanctitatis
xiliarem R. P.~D. Lucae Sole- Suae Domesticos Praesules, atque
cki, Episcopi praestituti ipsi Ca- Apostolicos Protonotarios ad inthedrali Premisliensi regundae. star participantium adscitus est.
Praefatus R. D. Ignatius Lobos
ECCLESIAM EPISCOPALEM MYRIex legitimis, catholicis, honestis- NEN. in Asia Minori, favore R.
que parentibus in civitate Dro- P. D. Rosati, Episcopi dimissiohobycensi dioeceseos Premislien- narii Tudertin.
sis progenitus , quartum supra
CATHEDRALEM ECCLESIAM NANquinquagesimum aetatis suae an- CE YEN. cui Tullensis adnexus est
num supergressus est. Inter Ca- titulus, favore R. P. D. Caroli
nonicos gremiales Capituli Pre- Francisci Turinaz, hactenus Anmisliensis,, latini ritus, et Exa- tistitis Tarantasiensis, ad nomiminatores pro-synodales hucus- nationem perillustris Viri Iulii
que adscitus, Sede ipsa vacante Grevy Gallicae Reipublicae PraeVicarius Capitularis renunciatus sidis.
est.
ECCLESIAM EPISCOPALEM TITULAREM ZOAREN. in Palestina, faMETROPOLITANAM ECCLESIAM BISUNTIN. favore R. P. D. Iosephi vore R. P. D. Petri Iosephi SnAlf ridi Foulon, hactenus Anti- chez Carraschoza y Carrion, iam
stitis Nanceyensis ac Tullensis , Episcopi Abulen.
ad nominationem perillustris ViCATHEDRALEM ECCLESIAM N U ri Iulii Grevy, Gallicae Reipu- CERIN. Paganorum, favore R. P.
blicae Praesidis.
D. Francisci Vitaliano Episcopi
Titularis Cydoniae in insula CreARCHIEPISCOPALEM ECCLESIAM
TITULAREM IRENOPOLIS in Babylo- tae.
CATHEDRALEM ECCLESIAM TAnia, favore R. P. D. Aloisii Matera, presbyteri Romani. Qui ex RANTASEN. favore R. D. Petri
legitimis, catholicis, honestisque Ioannis Pagis, presbyteri dioece-
391
seos s. Fiori , ad nominationem

perillustris Viri Iulii G-revy Gallicae Reipublicae Praesidis. Qui
ei legitimis, catholicis, honestisque parentibus in loco, cui vulgo
nomen Pleaux dioeceseos s. Flori progenitus in quadragesimo
septimo aetatis suae anno constitutus est. In parvo suae dioecesis seminario plures per annos
philosophiae professorem agens,
in oppido, qui Salers nuncupatur , eiusdem s. Flori dioecesis
Parochi munere hucusque perfunctus est.
ECCLESIAM EPISCOPALEM MAGA-
DAN, in Carmania, favore R. D.

Ioannis Francisci Rux y Loras,
deputatum in auxiliarem Emi
Cardinalis Ioannis Ignatii Moreno Archiepiscopi Toletani.
CATHEDRALEM ECCLESIAM DECAR-
THAGENA. in Statibus foederatis Columbiae in America Meridionali , favore R. D. Eugenii

Biffi , presbyteri Mediolanensis.
Qui ex legitimis, catholicis honestisque parentibus Mediolani
progenitus , in quadragesimo
tertio aetatis suae anno constitutus est. Americam qua Missionarius petens , Carthagenae in
ditione Statuum Foederatorum
Columbiae animarum curam fructuose administrans , in provincia de Onduras inurbanas 'illas
Gentes fidem edocuit catholicam.
Praefectus Apostolicus adlectus
pro Birmania Orientali, plura inibi hominum millia ad Christum
convertit.
in Caria sub
titulari Archiepiscopo S tauropolis, pariter in Caria, favore R.
D. Rochi Leonasi, presbyteri Policastrensis dioeceseos, qui etiam
deputatus fuit in Coadiutorem
cum futura successione R. P. D.
Ianuarii Acciardi, Antistitis Anglonensis-Tursiensis. Canonicus
ad honores Policastrensi in Cathedrali adlectus, et inter ExaCATHEDRALES ECCLESIAS CORminatores pro-Synodales adscitus, NET AN. et Centumcellarum inviin patria civitate ad s. Iacobum cem perpetuo canonice unitas, famaiorem Cantor-Parochus hucus- vore R. P. D. Angeli Rossi Epique renunciatus est.
scopi Mandelensis.
LAREM ALABANDEN.
Per
Breve
autem pontificium
collatae
sequentes
Ecclesiae:
ECCLESIA EPISCOPALIS Titularis Dolichen. in Syria R. P. D.

Francisco Gandulfi, Episcopo renuntiatario Cometan, et Centumcellarum.
fuerunt
ECCLESIA CATHEDRALIS OSNA-
BURGEN. R. D. Bernardo Holing,

canonico seniori et Vicario capitulari Osnaburgen.
ECCLESIA CATHEDRALI "WRA-
392
TISLAVIEN. E,. D. Roberto Her- putato in apostolicum administrazog, Praeposito et Delegato epi- torem Dioecesis Galveston.
scopali Ecclesiae s.Hedvigis BerECCLESIA EPISCOPALIS titularis
ABYDEN. in Phrygia R. D. Petro
lini.
Caprotti, deputato in vicarium
ECCLESIA CATHEDRALIS PATERBORNEN. R. D. Gaspari Drobe, apostolicum Hy der abad.
ECCLESIA EPISCOPALIS titularis
canonico et vicario capitulari
eiusdem Cathedralis et Dioe- EvARIEN, in PheniciaR. P. Er.
Thoma Ray mundo Hy land, ex orcesis.
dine praedicatorum, deputato in
ECCLESIA EPISCOPALIS titularis
CANOPEN. in Aegypto R. D. Ni- coadiutorem cum futura succescolao Aloisio Gallagher, vicario sione R. P. D. Ioachimi Gonin.
generali Dioecesis Columbus, de- Archiepiscopi Porti Hispaniae.
ORDINATIONIS
Die ii Iunii 1881.
COMPENDIUM FACTI. V a c a n t e beneficio cantoris in Collegiata Ecclesia Dioecesi O. H y a c i n t h u s scholasticus e dioecesi C. oriundus, concurrentium albo suum nomen dedit, et
periculo in c a n t u p e r a c t o , ad A n t i s t i t i s O. p r a e s e n t a tionem , u t i m a g i s i d o n e u s , a regio G u b e r n i o , ad ipsum
e n i m res spectabat, nominationem ad m e m o r a t u m beneficium
obtinuit. Cum a u t e m clericalis tonsurae susceptio requirer e t u r , ut H y a c i n t h u s beneficii possessionem nancisci v a l e r e t ,
Episcopum a d i v i t , ut clericali militiae adscriberetur. V e r u m t a m e n Episcopus O. H y a c i n t h i preces r e i e c i t , hac ductus
r a t i o n e , quod n e m p e P r a e s u l C . consensum quidem p r a e b u e r a t , ut o r a t o r ad clericalem t o n s u r a m et ordines promoveri
p o s s e t , l i t t e r a s t a m e n testimoniales concedere noluit. Hinc
H y a c i n t h u s , ne ex clericalis tonsurae defectu a beneficio consequendo reiiceretur, confugit ad S. C. C.
ORDINATIONIS
393
Disceptatio syxioptiea
QUAE HYACINTHO ADVERSANTUR. E x p l o r a t u m in iure est
quod unusquisque nonnisi a proprio Episcopo sit o r d i n a n dus, nullusque Episcopus possit ordinare e x t r a n e u m , nec
etiam p r i m a m t o n s u r a m huic conferre, absque proprii O r d i n a r i i u t e r i s testimonialibus, ad t r a d i t a per Can. 1 et seqq.
dist. 72 et C. Nullum Episcoporum 9 quaest. 2 et cap.
Hos qu. 2 et c. Episcopus 4 tit. de temp. ord. et qualit.
Ordinand. in 6. Concinit Conc. T r i d e n t i n u m sess. 23 cap.
8 de Reform. - ibi - Unusquisque autem a proprio Episcopo ordinetur.
Quod si
quis
ab
alio promoveri petat,
nullatenus id ei
permittatur , nisi
eius probitas
ac
mores Ordinarii sui
testimonio commendentur.
Quam salub e r r i m a m dispositionem, t r a c t u t e m p o r u m a l i q u a n t u l u m n e glectam , Innocentius X I I Constitutione diei 4 Novembris
1694 Speculatores domus Israel, graviori sanctione m u n i t a m
in p r i s t i n u m vigorem r e s t i t u i t .
E t optimo sane iure haec omnia decreta f u e r u n t , t u m
ut dissentiones e v i t e n t u r , quae suboriri possent i n t e r E p i scopos, si unus alterius subditos, eodem i g n o r a n t e , ac s a e
pius invito,' ordinare praesumeret, can. 1 dist. 71, t u m ut
obvietur h o m i n u m m a l i t i i s , et ne indigni ad sacros Ordines
p r o m o v e a n t u r , qui alioquin clericales ordines , quos a propriis Episcopis forsan sibi iam denegandos d o l e n t , ab e x t r a n e i s Episcopis, n u l l a m q u e de ipsorum defectibus n o t i t i a m
h a b e n t i b u s , in a n i m o r u m suorum perniciem et ecclesiastici
ordinis dedecus, recipere p r a e s u m e r e n t . Reiffenst. Lib. 1
Decret, tit. XI de temporibus
Ordinat, etc . IV num. 77.
Concinit Barbosa qui in Alleg. IV num. 41 De offic, et
potest. Ep. t r a d i t quod nullus ab Episcopo domicilii ordin a r i i p o t e s t , nisi prius, consulto priore Episcopo , a quo
consequi t e n e t u r veritatis
testimonium circa mores, sufficientiam ac natalia, nisi a teneris annis domicilium fuerit
translatum. Huiusmodi autem prioris Episcopi consensum lit
t e r a r i e p r a e s t a n d u m esse subdit Alleg. VII. num. 2 loc. cit.
_
394
ORDINATIONIS
H i n c m i r u m non est si S. C. C. huiusmodi d o c t r i n a m iug i t e r sequuta sit, praesertim vero in Asculana 7 Februarii 1733.
Hisce in iure p r a e s t i t u t i s , cum ex facto c o n s t e t , oratorem Ordinarii sui u t e r i s commendatus d e s t i t u t u m esse ,
prono alveo fluere v i d e t u r , praefatum oratorem ad clericalem
t o n s u r a m a P r a e s u l e O. promoveri haud posse. Neque oggeras velim consensum ab Archiepiscopo p r a e s t i t u t u m , ut
H y a c i n t h u s ad p r i m a m t o n s u r a m et ad ordines suscipiendos,
si Episcopo O. placuerit, a d m i t t e r e t u r , uteris commendatitiis
in t h e m a t e coaequari, ac per eum huiusmodi Uteris suppleri
posse. Quandoquidem a n i m a d v e r t e n d u m occurrit, quod consensus ab Archiepiscopo p r a e s t i t u s , est longe diversus a t e stimonio, quo ad t r a d i t a per Conc. T r i d . loco citato , proprius O r d i n a r i u s promovendi probitatem ac mores commendare t e n e t u r . P r a e t e r e a cum Conc. T r i d . pro promovendis
ab Ordinario n o n suo, literas commendatitias disertis verbis
r e q u i r a t , v i d e t u r a d m i t t i non posse i n t e r p r e t a t i o , qua h u i u s modi uteris consensus s u b s t i t u i t u r , perinde ac eumdem v a lorem praeferat. Ubi enim lex
non
distinguit, nec non
distinguere debemus canon in iure est, quo non v u l g a t i o r
alter.
Potiori a u t e m r a t i o n e h a e literae commendatitiae in casu
expectari debent, antequani orator ad p r i m a m t o n s u r a m p r o m o v e a t u r , quia explorati facti est, O r a t o r e m in loco originis
non bene se gessisse, ac ob eius vitae, agendique r a t i o n e m
ab Ordinis susceptione a suo Ordinario repulsum fuisse, ceu
ipse Archiepiscopus C. suis uteris informatoriis i n n u i t .
Ego autem, sunt Archiepiscopi v e r b a , qui dictum, H y a cinthum
ordinare
renueram anno
1878, ob causas meo
iudicio
rationabiles...
officii
mei
esse
iudicavi fiducialiter
communicare causas quae me retraxerant ab eo ordinando.
Quae cum i t a sint concludi posse v i d e t u r , Episcopum o p t i me se gessisse oratori clericalis tonsurae susceptionem in
t h e m a t e denegando.
QUAE HYACINTHO FAVENT. A l t e r a sed vero ex p a r t e per-
ORDINATIONIS
395
pendendum occurrit, quod licet i n d u b i u m sit, n e m i n e m posse

ab alieno Episcopo neque ad p r i m a m clericalem t o n s u r a m
neque ad ordines sive minores, sive sacros promoveri absque
proprii O r d i n a r i i consensu a t q u e approbatione per literas
testimoniales expresso ; t a m e n non i t a stricte et rigorose
res accipienda est, ut huiusmodi u t e r i s deficientibus, n u l l a tenus ordinationi locus dari queat. Sane doctores T r i d e n t i n i
verbis innixi, quae in Sess. 14 cap. 2 de Reform, sub disiunctione p r a e c i p i t , ut nullus Episcopus alterius subditum,
absque sui proprii P r a e l a t i expresso c o n s e n s u , a u t Uteris
dimissoriis, ad sacros a u t minores ordines vel p r i m a m t o n suram promovere seu ordinare v a l e a t , c o n c l u d u n t , i n v i m
citati T r i d e n t i n i decreti Episcopo factam esse facultatem alien u m subditum o r d i n a n d i , dummodo hic saltem consensum
expressum proprii Ordinarii r e t u l e r i t .
Et m e r i t o : quandoquidem finis quem T r i d e n t i n i P a t r e s
t a l i praescriptione, sibi proposuerunt, t a m consensu expresso,
quam Uteris testimonialibus obtineri potest ; teste Reiffenst.
Lib. 1 Decret, tit. XI de temporibus Ordinat. .Vnum. 110.
Quin imo praefati auctores ulterius procedunt, et ulla a b s que dubitatione docent, non requiri ut huiusmodi consensus
sit scriptura e x a r a t u s , sed satis esse ut sit verbis expressus,
dummodo de ipsius existentia n u l l a t e n u s ambigi q u e a t .
Hoc in iure posito, cum explorati facti sit Archiepiscopum C. nedum verbo tenus , sed etiam in scriptis expressum consensum praestitisse, ut H y a c i n t h u s ab Episcopo ad
p r i m a m t o n s u r a m et ad ordines suscipiendos p r o m o v e r e t u r ,
pleno alveo fluere videtur, Episcopum O. valere p r i m a m
clericalem t o n s u r a m praefato Hyacintho conferre.
Id consonum v i d e t u r pluribus S. C. C. declarationibus,
uti videre est in Messanen. 12 Septembris 1739 , Spoletana et Reatina 11 Iulii
1840, et praesertim in Dientina 18
Iulii 1733, in qua d e p e r s i m i l i , ne dicam duriori casu, agebat u r . A n i m a d v e r t e n d u m est etiam quod si H y a c i n t h u s ad p r i m a m
t o n s u r a m suscipiendam h a u d a d m i t t e r e t u r , ex huiusmodi E p i scopi r e n u e n t i a nedum boni nominis i a c t u r a m , v e r u m e t i a m
396
ORDINATIONIS
pergrave d a m n u m s e n t i r e t , cum possessionem haud consequi

v a l e r e t novi beneficii, ad quod ex p a t r o n i nominatione ius
quoddam acquisivit.
Nec oggerere v a l e r e t , H y a c i n t h u m non esse dignum ut
clericali militiae m a n c i p e t u r , ex eo quod Archiepiscopus O.
anno 1878 ipsum ordinare r e n u e r a t . Quandoquidem ipse
Archiepiscopus suis u t e r i s informatoriis aperte declaret quod
cum nullum certum crimen
a Hyacintho patratum fuisse,
neque ulla censura aut irregularitate i r r e t i t u m fuisse videat u r , idcirco consensum Episcopo O. dedisse asserit, non solum ut primam tonsuram, sed et alios ordines, iuxta sacros Canones con ferre posset nominato H y a c i n t h o , si dignum
hac gratia existimat. Iamvero quod praefatus H y a c i n t h u s , dur a n t e biennio suae commorationis in dioecesi O. optime
sese g e s s e r i t , ac v i t a m omnino commendabilem d u x e r i t ,
praesumi potest ex eo, quod Episcopus O. n u l l u m questum
de ipsius agendi ratione s. O. Congregationi movit.
Constito itaque quod alienus subditus ordinari v a l e a t ab
Episcopo d o m i c i l i i , dummodo expressum consensum ab O r dinario originis obtinuerit; constito quod in casu H y a c i n t h u s
huiusmodi consensum ab Archiepiscopo C i m p e t r a t u m r e t u l e r i t : constito t a n d e m quod in eius agendi ratione ex eo
die , quo in Dioecesi O. degere incoepit , nihil reperiri v i d e a t u r , quod eum i n d i g n u m ad clericalem t o n s u r a m et ordines suscipiendos c o n s t i t u a t , concludi posse videtur quod
Episcopus O. ipsum H y a c i n t h u m , i u x t a Archiepiscopi C.
v o t u m , ad p r i m a m clericalem t o n s u r a m ceterosque ordines
suscipiendos a d m i t t a t .
Hisce omnibus praenotatis , fuit propositum enodandum
sequens
Dubiam
An Episcopus
O. primam tonsuram conferre valeat Hyacintho
accedente
Ordinarii originis consensu,
sine
literis
testimonialibus
in
casu.
ORDINATIONIS
397
RESOLUTIO. Sacra O. C. re cognita, sub die 11 Iunii 1 8 8 1

censuit respondere :
Negative.
Ex
QUIBUS
COLLIGES
I. Cum unusquisque a proprio Episcopo ordinari debeat,

extraneo neque t o n s u r a m , neque ss. ordines conferri nequire,
nisi istius e x t r a n e i probitas et mores commendentur per l i t teras proprii Episcopi testimoniales.
I I . Optimo iure id constitutum fuisse ad v i t a n d a s dissensiones i n t e r Episcopos (inter quos m u t u a m venerationem
et r e v e r e n t i a m foveri decet) atque ne indigni , a propriis
Episcopis reiecti, a non propriis, promovendorum m a l i t i a m
i g n o r a n t i b u s , ad sacros ordines p r o m o v e a n t u r , in suorum
animorum perniciem et ecclesiastici ordinis dedecus.
I I I . Huiusmodi litteras testimoniales, i t a disertis verbis
a iure exposci, ut eisdem nulla alia remedia suffici q u e a n t :
ubi enim lex non distinguit * nec
nos
distinguere debemus ( 1 ) .
I V . In t h e m a t e rite denegatam fuisse tonsurae collation e m , deficientibus Episcopi originis litteris testimonialibus,
quia istius consensus, tali modo praestitus, nullimode aequip a r a r i potuit eisdem l i t t e r i s .
(1) Recole quae collegimus quoad litteras testimoniales et dimissorias in
sequenti appendice IV pag. 398. Si plura
cupis, adeas Ferraris, v; ordo Art. 3,
ubi relata est Constitutio Speculator et;

Lucidi de Visitatione ss. Liminum, Vol. I
pag. 114 et seqq.
398
APPENDIX IV.
DE LITTERIS TESTIMONIALIBUS ET DIMISSORIIS DEQUE CAUSIS
QUIBUS EPISCOPUS FIT PROPRIUS RELATE AD SACROS
ORDINES CONFERENDOS.
Quaestio nuper allata pag. 392.

nobis opportunitatem, attulit aliquid innuendi quoad Litteras dimissorias et commendatitias. Et
primo bas litteras multum inter
se differre notum est. Nam litterae dimissoriae" exprimunt traditam facultatem, ut alius Episcopus possit clericum illum promovere ad ordines (1). Litterae
testimoniales banc non impertiuntur, facultatem: quia supponitur facienda ordinatio ab alio
Episcopo, non indigente traditione buius facultatis, sed e potituro iure suo ; solumque continent testimonium, quod clericus
promovendus, sit dignus, cui tales ordines conferantur. Praeterea litterae dimissoriales dantur
quando proprius Episcopus non
valens , propter aliquod impedimentum, ordines conferre clericis
suis, illos dimittit ad alium Epi-
scopum Ordinandos (2). Litterae

vero testimoniales conceduntur
in commendationem morum subditi, qui vel vigore Brevis Apostolici, aut beneficii, postulat alio
ad ordines promoveri. Alia etiam
extat testimonialium species ,
quae conceduntur clericis peregrinantibus ; sine quibus in aliena dioecesi non admittuntur ad
peragenda sacra , cap. Extraneo, et cap. Hortamur 71 dist.
Ultima tamen baec species nullam habet relationem ad ordines
sacros recipiendos ab Episcopis
non propriis.
Cum in veteri et nova Ecclesiae disciplina districte, prohibitum s i t , Episcopos alienum
subditum ordinare posse, utile
inquirere videtur quis dicatur
Episcopus proprius , ut dignoscantur illi qui ab eo tantum
ordinari valeant. Et quoad hoc
(1) Episcopus proprius in dimissorialibus exprimere debet causam , qua promovendos subditos ordinare nequeat Trid. Sess. 7, eap. 11: u Facultates de pro movendo a quocumque non suffragentur, nisi habentibus legitimam causam, ob
quam a propriis Episcopis ordinari non possint, in litteris exprimendam. Quae
dimissoriales litterae ultra bimestre aut trimestre non sunt admittendae ex s. C. C.
in Aversana 4 Decemb. 1666.
(2) Episcopi qui subditos suos dimittunt ordinandos ad alium Episcopum, debent eos dimittere probatos. Attamen Episcopus ordinans non tenetur huic attestationi deferre: S. C. C. in una Nullius 17 Ianuarii 1695 respondit : Posse Epi scopum ordinantem, si voluerit, attestationi proprii Episcopi deferre, sed non
a teneri.
399
Innocentius X I I autem per
Const. Speculatores domus Israel, enumerat conditiones requisitas ad hoc, ut Episcopus valeat
aliquem ordinare, tamquam sibi
subditum ratione originis , domicilii, beneficii, et commensalitatis. Constitutio haec collegit,
confirmavit et ampliavit quidquid
hac super re a iure constitutum
fuerat, et a s. C. Concilii declaratum prodiit.
Hisce praenotatis, tum ex iure,
tum ex sacra iurisprudentia certum e s t , adiicimus , Episcopum
haud conferre posse licite neque
tonsuram , neque sacros ordines
subditis alienis, nisi obtinuerit,
pro diversis adiunctis, Litteras
dimissoriales aut testimoniales^.
Nam Tridentinum sess. 23 cap. 8
de ref. ait : u Unusquisque au tem a proprio Episcopo ordiV netur. Quod si quis ab alio
n promoveri petat, nullatenus id
ei... permittatur, nisi eius pro bitas ac mores Ordinarii sui
v testimonio commendentur.
APPENDIX IT.
neminem latet, nullam inter doctores agitari controversiam circa

ius commune a quo constituitur,
Episcopos quadruplici modo dici
posse proprios quoad clericos ordinandos.
Disertis enim verbis primo ait
Bonifacius VIII in Decretali Cum
nullus, de temporibus ordinationis : u Cum nullus clericum pa rochiae alienae, praeter superi rioris ipsius licentiam debeat
ordinare, superior intelligitur
in hoc casu Episcopus, de cu ius Dioecesi est is, qui ad or dines promoveri desiderat on riundus, seu in cuius Dioecesi
beneficium obtinet ecclesiastici cum: seu habet (licet alibi natus
fuerit) domicilium in eadem... n
Ex his verbis patet, eum Episcopum legitime ordinare .posse,
in cuius Dioecesi ordinandus, vel
natus, vel obtinet beneficium vel
domicilium habet.
Etiam s. Tridentina Synodus
super hac re disposuit Sess. 23
cap. 9. u Episcopus familiarem
suum non subditum ordinare
non possit, nisi per triennium
n secum fuerit commoratus , et
beneficium , quacumque causa
cessante, statim reipsa illi con ferat (1) . Ex quo decreto exurgit, etiam per triennalem commensalitatem, Episcopum quoad
ordinandum, proprium, idest legitimum ordinatorem fieri.
Innocentius X I I . in cit. Cons t

. 7 a i t : Praeterea clericum,
qui legitime iam a proprio Epi scopo ad eamdem clericalem ton suram seu etiam ad maiores orn dines promotus fuerit, non posse
v ab alio Episcopo , ratione ac
titulo cuiuscumque beneficii, in
7) illius Dioecesi obtenti, ad uln tenores ordines promoveri, nisi
(1) Intra mensem a die ordinationis Episcopus ordinans titulo familiaritati

conferre debet beneficium, sufficiens ad honeste vivendum.
40
APPENDIX IV.
n ante eorumdem susceptionem ,

n testimoniales litteras proprii
Episcopi, tam originis, quam do micilii, super suis natalibus ,
n aetate , moribus , et vita sibi
r> concedi obtinuerit, easque Epir> scopo ordinanti in actis illius
77 curiae conservandas exhibue rit .
Etiam Pius, Papa IX chorum
agens prae allatis iuris dispositionibus, in Constitutione Apostolicae Sedis declaravit, suspensionem Summo Pontifici reservatam ipso facto incurrere. Ordinantes alienum subditum etiam sub praetextu beneficii statim conferendi aut iam collati, sed minime sufficientis, absque eius Episcopi litteris dimissorialibus (1).
Itaque ex citata Constit. Speculatores clarum fit requiri testimoniales proprii Episcopi originis et domicilii, ut clericus le-
gitime ad primam tonsuram, seu

etiam ad maiores ordines a proprio Episcopo promotus, possit
ab alio Episcopo, ratione ac titulo cuiuscumque beneficii, in illius Dioecesi obtenti, ad ulteriores ordines promoveri (2). Quae
omnia firmantur per resolutionem datam a s. C. C. in Pientina seu Reinen, die 1.8 Iulii
1733 (3). Pientinus Episcopus iam
contulerat minores ordines Laurentio Medicheschio, ratione originis et domicilii sibi subdito.
Obtinuit Laurentius beneficium
in Dioecesi Ilcinensi. A Curia
Pientina datae non fuerunt eidem
neque litterae dimissoriae , aut
testimoniales, sed litterae tenoris
huius, a Testamur clericum Lau rentium Medicheschi nostrae
n dioecesis, in minoribus consti tutum, nullo excommunicatio77 nis, irregularitatis aut cuius vis alterius canonici inipedi-
(1) Episcopus suspensionem incurreret si ordinaret clericum cum beneficio insufficienti ad vitam ducendam honestam, sine litteris dimissorialibus eius Episcopi.
Nam ordinaret alienum subditum sub praetextu beneficii iam collati, sed minime
sufficientis. Ait nempe Innocentius XII in Constit. Speculatores , quae semper
quoad ordinationes in vigore manet Licet vero clericus ratione cuiusvis beneficii
in aliena Dioecesi obtenti subiici dicatur iurisdictioni illius Episcopi, in cuius
Dioecesi situm est: eam tamen de cetero hac in re inconcusse servari volumus
regulam, ut nemo eiusmodi subiectionem, ad effectum suscipiendi ordines, acquiri rere censeatur , nisi beneficium praedictum eius sit reditus, ut ad congruam
vitae sustentationem
per se sufficiat
(2) Constitutio Speculatores testimoniales haud requisivit, ut clericus in aliena

dioecesi beneficium obtineat; ideo dici potest quia si etiam id voluisset, expressisset. Non desunt tamen Episcopi qui solent exquirere dictas testimoniales ad fovendam mutuam inter se reverentiam, uti decet, etiam pro conferendis beneficiis solummodo dignis aut dignioribus.
(3) In Vol. VI, pag. 498 relata fuit per integrum quaestio haec ; in cuius tractatione multa habentur quae respiciunt litteras dimissorias et testimoniales.
APPENDIX IV.
menti vinculo, saltem quoad

sciamus , innodatum existere ,
neque ullo crimine postulatum,
ac talem quales in sortem domini vocatos decet (1) .
Episcopus Ilcinensis ad omnes
sacros ordines evexit Laurentium , ratione ac titulo beneficii , in sua dioecesi obtenti.
Pientinus Episcopus conquestus
est de ratione agendi Episcopi
Ilcinensis , quoad ordines , non
quoad beneficium collatum absque testimonialibus, scripsitque
ad s. C. Congregationem, a Si de
testimonialibus agatur non in ficior quod a mea curia con cessae fuerint clerico Laurentio
Medicheschio, paulo ante eius
n discessum, prout clericis omni bus illas postulantibus et prae sertim discessuris , concedun tur ; sed limitatae ad mores et
absque ullo prorsus respectu
T> ad ordines suscipiendos, de qui7> bus neque per umbram fuit co gitatum. Qua de re apud s. C.
Concilii proposita fuere quae sequuntur dubia.
I. An clericus Laurentius
Medicheschius fuerit licite ordinatus ad titulum beneficii, de
quo agitur.
I I . An praedictus
Lauren-
401
t ius licite fuerit ad sacros ordines promotas ab Episcopo Reinen, in cuius Dioecesi beneficium
illud existit, sine litteris dimissoriis Episcopi Pientini.
I I I . An litterae testimoniales, quas idem Laurentius impetravit ab Episcopo Pientino
fuerint sufficientes ad licitam
ordinationem.
IV. An et qui ordines contulit, et qui eos suscepit, inciderint in poenas statutas a s.
Concilio Tridentino et a Bulla
Speculatores , in casu. Eadem
s. Congregatio die 18 Iulii 1733
respondit : Ad I. Affirmative. Ad
IL Affirmative.A.n. I I I . Affirmative in casu de quo agitur^ Ad
IV. Negative.
A qua tamen resolutione s.
C. C. recessit, quum dia 8 Augusti illius anni 1733 eadem
quaestio iterum reproposita fuit
sub dubio: An quoad tertium et
quartum dubium sit standum
vel recedendum a decisis die 18
Iulii proximi praeteriti in casui
Sacra eadem Congregatio die 8
Augusti 1733 respondit : Quoad
tertium recedendum a decisis;
ad quartum vero consulant conscientiae suae. (2)
Ex qua resolutione exurgit
(1) Quae litterae commendatitiae sunt generales, et non speciales, ad ordines

directae.
(2) Iuxta Constit. Speculatores . 8 clericus per beneficium subiicitur iurisdictioni Episcopi illius, in cuius Dioecesi situm est obtentum beneficium. Hinc in
Telato casu s. C. C. respondendo jprimo et secundo dubio resolvit, Laurentium
titulo huius beneficii et absque litteris dimissorialibus licite ordinatum fuisse.
Nam per collationem dicti beneficii Laurentius iam subiiciebatur iurisdictioni EpiActa,
Tom.
XIV
fase.
CL
XV.
2
402
APPENDIX IV.
non exquiri litteras testimoniales pro conferendo beneficio : sed

omnino requiri ad recipiendos
sacros ordines. Hinc innixi resolutioni editae in Laquedonien.
seu Bituntina arguere possumus,
quod litterae testimoniales impet r a r i debent ab Episcopo originis, etiamsi quis inde discesserit
in tali aetate, in qua nullum canonicum impedimentum contrabere potuerit ; ac proinde in casu
quo de natalibtis solum , ac de
aetate testari queat Episcopus
originis.
Nunc aliquid addendum videt u r de quatuor causis, quibus aliquis Episcopo subditus fit, ita ut
ab eo licite ordinari queat. Et
primo per beneficium assecutum,
pacifice possessum et sustentationi plane sufficiens. Ast Episcopus beneficii, ordines conferre
nequit sine testimonialibus Episcopi originis et domicilii ex
Constit. Speculatores . 8... u Ac
Episcopus sic ordinans tam de
praedictis testimonialibus lit teris, quam de redditu beneficii
huiusmodi expressam in con sueta collatorum ordinum at testatione mentionem facere de bebit. Quod beneficium suffi-
cit esse simplex ; sed ex eadem

cit. Constit, tale esse debet, quod
eius redditus satis sint ad congruam vitae sustentationem, u Sub lata quacumque facultate sup plendi quod deficeret fructibus
eiusdem beneficii cum adiectioV ne patrimonii, etiam pinguis,
n quod ipse ordinandus in eadem,
v seu alia quavis Dioecesi obti n e r e t . . . . . . Non autem sufficeret locus gratuitus in Seminario,
neque cappellania laicalis', quae
non accensetur inter beneficia ecclesiastica.
Ratione originis aliquis subditus fit Episcopo, si tamen naturaliter natus sit in eius Dioecesi ; non autem ex accidenti.
Quoad filios alicubi naturaliter,
aut per accidens ortos Honorante Prax. Secr. Trib. Vic.
cap. i pag. 16 hanc tradit regulam, u Unde regula generalis
v pro invenienda ad ordines ori77 gine , haec est u t , nato filio,
n vel pater eo tempore alicubi do micilium habebat vel non? Si
n domicilium habebat, filius erit
T originarius paterni domicilii ,
T sive in eo natus sit sive non :
si pater nullibi, tempore natin vitatis filii domicilium contra-
scopi Ilcinensis, quoad ordinationem ; et nullimode requirebantur litterae dimissoriales Ordinarii Pientini. Ast recedendo a tertio dubio clare, innuit s. C. C. litteras
testimoniales omnino requiri ab Episcopo originis aut domicilii; neque uti tales
haberi potuisse illas, quibus praeditus erat Laurentius. Ex responso autem dato
quarto dubio exurgit tum Ordinantem, tum ordinatum incurrisse poenas a Tridentino et a Constit. Speculatores . 8 constitutas - ibi
Ordinans quidem a collatione
Ordinum per annum, ordinatus vero a susceptorum ordinum executione, quandiu
proprio ordinario videbitur expedire, eo ipso suspensus sit...
403
mum perpetuo ibi permanendi iureiurando affirmet.
Quarta causa subiectionis erga Episcopum estfamiliaritas; ex
qua Episcopus alienum subditum
ordinare potest: dummodo hunc
per triennium in suo servitio secum retinuerit eumdemque praeterea suis sumptibus aluerit. Ex
Constit. Speculatores requiritur,
ut triennium sit integrum et completum, et adsint litterae testimoniales Episcopi originis et domicilii; ut Episcopus ordinans beneficium, quod eius sustentationi
plane sufficiat, saltem intra mensem a die habitae ordinationis
eidem conferat. Quod si dictum
beneficium, uti supra notavimus
minime sufficiens s i t , tunc Episcopus subiectionem clerici ordinandi non acquirit; et sine litteris dimissorialibus ad ordinationem procedere nequiret hoc
in casu. Denique requiritur ut
in testimonio ordinationis diserta
fiat mentio, tam de titulo familiaritatis, quam de testimonialibus proprii praelati. Ad effectum
de quo agimus familiaris ille dicitur qui Episcopo inservit, in
eius aede commoratur , suisque
APPENDIX IV.
xit, originarius erit loci pater nae (1) naturalis originis, idest
loci in quo pater naturaliter
n ortus e s t , nisi pater in loco ,
n ubi filius ex accidenti natus
fuerit, sedem postea domicilii
de iure contraxerit, quod tum
ex praedicta Const. Speculari tores, tum ex dictis abuude
n constat, n
Tertia causa subiectionis erga
Episcopum constituitur a domicilio certo in eius dioecesi ; ita
tamen ut si ordinandus e loco
originis ea aetate discesserit, qua
aliquo potuerit impedimento irretiri (2) vel alio loco per accidens per notabile tempus commoratus fuerit, tunc testimoniales
Episcopi originis , vel domicilii
accidentalis eidem necessariae
sunt , Constit. Speculatores.
Ex qua Constitutione emergit tria praecipue requiri ab Innocentio X I I ad acquirendum stabile domicilium pro ordinibus ;
nempe ut quis vel domicilium
aliquo in loco statuerit et per
decennium inbabitaverit, vel maiorem bonorum partem cum domo
ibi posuerit, ac notabili tempore
commoratus fuerit (3) ; et ut ani-
(1) Origo matris relate ad ordines recipiendos non attenditur, s. C. C. in Dub.

Ordin. 26 Feb. 1704, Ferraris v. Ord. art. 3, n. 19.
(2) Aetas ad impedimenta contrahenda capax ea esse videtur, quae infantiam
aut septemnium excesserit. Quia eiusmodi aetas doli capax esse potest ; et communiter censetur habentes hanc aetatem censuras a iure vel ab homine statutas incurrere posse.
(3) Honorantes censet triennium hoc in casu haberi posse uti notabile tempus,
sumpto argumento a triennio determinato ut Episcopus suum familiarem ordinare
possit.
404
APPENDIX IV.
sumptibus alitur. Hinc nepotes

In folio huius quaestionis praeet consanguinei episcoporum, li- notatum fuerat quod Praelati
cet cum eo ' commorentur , eius Regulares possunt concedere suis
sumptibus alantur, nisi insimul subditis regularibus dimissorias
eidem inserviant, nequeunt sine ad ordines vi cap. Abbas 3. de
dimissoriis proprii Episcopi, titulo privilegiis in 6. Conc. Trid.
familiaritatis, ordinari ; s. C. C. Sess. 23 de ref or. cap. 10; serin Brixien. 11 Sept. 1608.
vatis legibus et conditionibus praeInter recentiores resolutiones scriptis in decreto Clem. 8 1596
quae iugem demonstrant iuris- et in Constit. Benedicti XIV
prudentiam, quoad litterarum te- u Impositi nobis; sed huiusmodi
etimonialium exhibitionem recoli privilegium respicere dumtaxat
potest responsum datum a S. C. vere et proprie dictos RegulaEp. et Reg. in Tarvisina Dubia res, nempe eos qui vota solemnia
super s. Ordinatione et aliis, emittunt. Neque alumnos Instidiei 6. Maii 1864. In primo du- tutorum , in quibus emittuntur
bio propositum fuit resolven- vota simplicia frui posse hoc Redum : An et quomodo Episco- gularium privilegio, nisi ex spepus Tarvisinus admittere queat ciali indulto ab Apostolica Sede
ad ordinationem membra Insti- id concessum fuerit. Cum autem,
t u t i a charitate cum testimonio adiicimus, Congregatio a ChariSuperioris domus, declarantis ad- tate, de qua actum est, videretur
scripta esse eidem domui ; vel haud frui privilegio huiusmodi,
requirantur litterae dimissoriae neque ex iure , neque ex partiaut testimoniales iuxta Constit. culari indulto ; hinc eius memSpeculatores. Sacra eadem Con- bra exhibere debent Episcopo
gregatio respondit requiri litte- ordinanti litteras dimissorias,
ras praedictas Episcopi originis, aut testimoniales Episcopi originis aut domicilii.
aut domicilii.
DECRETI
Die 11
Iunii
1881.
COMPENDIUM FACTI. P . B e n i a m i n u s T . v e r t e n t e a n n o 1 8 7 6 ,
a sodalibus confraternitatis s. M a r i a e dolorosae in p a r o chiali Ecclesia erectae, electus fuit in Cappellanum, cum
onere Sacrum l i t a n d i diebus festis, Confessiones audiendi,
ac confraternitatis officio interessendi.
DECRETI
405
P e r aliquod temporis s p a t i u m res i n t e r ipsum et Oecon o m u m c u r a t u m pacifice processerunt, v e r u m anno 1879

incoepto, simultates ac dissidia i n t e r eos exorta s u n t quoad
h o r a m , qua unusquisque eorum Missae sacrificium offerre
deberet. Quandoquidem p. B e n i a m i n u s contendebat sibi, qua
confraternitatis c a p p e l l a n o , ius esse ad t r a m i t e s constitut i o n u m piae Sodalitatis celebrandi i n t e r h o r a m s e p t i m a m et
n o n a m ; denegabat contra Oeconomus c u r a t u s , atque locali
consuetudini nisus, a se, praefata h o r a , utpote quae E v a n g e lii e x p l a n a t i o n e propter fidelium m a x i m u m concursum, a p t i o r
e s t , sacrum l i t a n d u m esse t u e b a t u r . I n t a l i s e n t e n t i a r u m
discrepantia Oeconomus c u r a t u s die Dominica 9 F e b r u a r i i 1 8 7 9 ,
ut populo V e r b u m Dei explanare atque sacrum Iubilaeum a
Summo Pontifice indictum n u n c i a r e valeret, p r i m a m Missam
celebrare censuit, spe fretus sodalitatis cappellanum, a l t e r a m
Missam circa meridiem, pro fidelium commoditate fore celeb r a t u r a m . Sed cappellanus in O r a t o r i u m p r i v a t u m se c o n t u lit, ubi Missam celebravit cum gravi fidelium a d m i r a t i o n e
ac scandalo, quorum plerique ecclesiastico p r a e c e p t o , ob
eam causam satisfacere h a u d v a l u e r u n t .
Archiepiscopus ducens necessarium omnino esse, pro bono
paroeciae r e g i m i n e , u t Oeconomus p r i m u m sacrum l i t a r e t ,
p . Beniamino m a n d a v i t u t , nonnullis solemnioribus exceptis,
ceteris diebus festis, ad t r a m i t e s consuetudinis, circa m e r i diem, u l t i m a m Missam celebraret. P. B e n i a m i n u s officio c a p pellani n u n c i u m m i t t e n s , in proximo die festo i t e r u m M i s sam celebravit in privato oratorio. Ex quo derivavit quod,
cum missa circa meridiem celebrari solita in Paroecia defuerit,
graviores t u m u l t u s cum permagno parochianorum scandalo
ac d e t r i m e n t o in oppido excitati f u e r u n t .
Eoque res processerunt, ut oeconomus verens ne t u m u l t u s r e n o v a r e n t u r , ad evitanda m a i o r a m a l a , quae ex a d v e r sariorum instigatione sibi i m m i n e r e p o t e r a n t , locum r e s i dentiae deseruit. T u m Antistes declaravit p . B e n i a m i n u m
suspensioni obnoxium.
A t t a m e n v a r i a ob adiuncta die 27 Aprilis eiusdem a n n i
406
DECRETI
decretum tulit, quo, firma remanente suspensione a confessionibus excipiendis, p. Beniamino facultas sacrum denuo
litandi indulta fuit. Verum hoc novissimo decreto p. Beniaminus se gravatum reputans, die 5 Septembris anni 1879
ad S. C. C. confugit, expostulans ut rehabilitatio ad confessiones audiendas sibi concederetur.
Disceptatio Synoptiea
IURA P . BENIAMINI. Quod Archiepiscopi decretum, vi
cuius pater Beniaminus a confessionibus audiendis suspensus fuit, viribus suis haud consistere queat, orator
argumentis tum extrinsecis, tum intrinsecis evincere studuit.
Ac praeprimis argumenta extrinseca aggrediens animadvertit,
suspensionem in casu nihili faciendam esse ex eo quod ad
tramites iuris haud inflicta videtur. Sane Conc. Trid.
sess. 25 Cap. 14 de Ref. praescribit, si publice aliquis regularis extra claustra deliquerit, Episcopum superiorem regularem admonere teneri, ut severe eum poenis
coerceat, et dumtaxat in casu quo superior illum punire
negligat, Episcopum ad canonicas poenas infligendas procedere valere. Hinc ad tradita per Barbos, in Apstol, decis. 297 n. 8 cui adhaeret et S. C. C. in decisione inibi
relata, Episcopus habita notitia criminis alicuius regularis,
in suo territorio delinquentis, informationem ad superiorem
transmittere debet eique terminum praefigere, ut subditus
poena plectatur. Archiepiscopum vero poenam irrogasse p. Beniamino , inauditis superioribus regularibus, ex actis clare
patet;- ideoque de inefficacia eius decreti ambigendum non est.
Verumtamen, praeter argumenta extrinseca nonnulla etiam
intrinseca praesto sunt, quae hanc suspensionem sustineri
non posse innuunt. Sane tralatitium in iure est : sine culpa,
nisi
subsit
causa,
non
est
aliquis puniendus
Reg.
XXIII
de Reg. Iuris in 6. Qualibet carere culpa p. Beniaminum

sive erga Oeconomum curatum, sive erga Archiepiscopum,
nullamque habuisse partem in motibus qui iterum iterumque
DECRETI
407
i n t e r oppidanos, c o n t r a ipsum excitati fuerunt, luculenter

patet.
Atqui p . B e n i a m i n u s neque r e p r e h e n d e n d a esse v i d e t u r
ob hoc quod m a n d a t i s Episcopi p a r e r e detrectavit, decernentis ipsum t e n e r i in diebus festis Missam circa meridiem pro
populi commoditate celebrare. Quandoquidem orator contendit, huiusmodi Archiepiscopi decretum spolii a t t e n t a t u m cons t i t u e r e , cum explorati facti sit sibi et non Oeconomo c u r a t o ,
in v i m constitutionum a t q u e inolitae consuetudinis sodalit a t i s , ius competere s a c r u m , circa h o r a m septimam vel n o n a m ,
l i t a n d i . E t s i a u t e m onus eidem p. Beniamino incubuit celeb r a n d i missam circa m e r i d i e m , huiusmodi onere vacavisse
u r g e t ex quo cappellani m u n e r i nuncium misit et ex quo
eius infirma valetudo impedivit quominus ille recitare v a l e r e t missam ad h o r a m a s s i g n a t a m ab Archiepiscopo.
I a m vero canon iuris est, n e m i n e m a d s t r i n g i debere ad
id quod non potest Leg. si pupilli ff. de negot. gest.
In
vado i t a q u e posito, quod p. B e n i a m i n u s qualibet culpa
prorsus careat; sponte fluit huiusmodi decretum, utpote a
iure exorbitans, atque ipsius p. B e n i a m i n i boni n o m i n i s
q u a m m a x i m e laesivum, quovis firmitatis robore d e s t i t u e n dum esse.
IURA ARCHIEPISCOPI. V e r u m t a m e n neminem profecto l a t e t
approbationis negotium sacerdotibus sive saecularibus, sive
religiosis indulgendae ad hoc, ut saecularium confessiones
excipere v a l e a n t , t o t u m remissum esse iudicio et conscient i a e O r d i n a r i i , i n t r a cuius Dioecesis limites confessiones
audiendae sunt. Scatet id ex decreto T r i d e n t i n i Sess. 23
Cap. 15 de Ref. - ibi - decernit tamen s. Synodus,, nullum
etiam regularem posse confessiones saecularium,
etiam
sacerdotum
audire,
nec
ad
id idoneum
reputari nisi.....
aut ab
Episcopis
per examen....
et approbationem
quae
gratis
datur,
obtineat.
P r a e t e r e a quemadmodum in Episcoporum facultate posir
t u m est, huiusmodi approbationem quoad l o c a , personas et
t e m p o r a l i m i t a r e , i t a e t i a m iidem possunt, i u s t a intercedente
408
DECRETI
causa, eam prorsus revocare, teste s. Carolo Borromeo qui

in Synod. Mediolanen. VI. de his* quae ad Sacr. Poenitentiae pertinent*
decernit - ibi - ut Episcopus a confessionibus
audiendis
suspendat aut omnino
amoveat
confessarios etiam regulares*
iam approbatos* quos pro suae
timoratae conscientiae
religione
viderit in eo
munere non
ita sincere integreque et cum aedificatione se gerere* quemadmodum et
tanti
ministerii
illis
commissi sanctitas
et
animarum salus deposcit* quae suae
fidei
concreditae sunt.
Oui concinit V a n - E s p e n p. 2. tit. 6. n. 2 6 . G u r y tract,
de Poenit. n. 5 6 0 . q. 3. et 4.
HuiusmodfEpiscopi approbatio, quoad confessiones audiend a s , adeo necessaria est, ut ea nedum a sacerdotibus saecularibus, sed e t i a m a religiosis, etsi exemptis, exquiri debeat;
i t a ut illam ab Episcopo non p e t e n t i b u s , vel confessiones,
ipso c o n t r a d i c e n t e , excipientibus, Episcopus v a l e a t in v i m
Constitutionis fel. m e m . Gregorii XV Inscrutabili Pei providentia a d m i n i s t r a t i o n e m sive s a c r a m e n t i poenitentiae i n t e r dicere, eosque iuris remediis coercere et p u n i r e .
C u m i g i t u r res ita se h a b e a t , p e r p e r a m agere v i d e t u r
p. B e n i a m i n u s , r e h a b i l i t a t i o n e m ad confessiones audiendas
r e c l a m a n d o . Notum quippe est, Archiepiscopum ob eius r e l u c t a n t i a m a t q u e non bonam ipsius agendi r a t i o n e m ab h u iusmodi m i n i s t e r i o exercendo suspendere et omnino a m o vere obstrictum fuisse.
Sane iuxta Cathech. ex Decret.
Concil. Trid. ad Paroc. de Poenit. n. 5 5 . Sacerdos confessarius talis debet esse, quem vitae integritas* doctrina*
prudens
iudicium
omnibus
commendet.
Quia
ut sapienter
a n i m a d v e r t i t d. Thomas supplem. p. 34 n. 4. - ibi - cuius
vita despicitur* restat ut omnia spiritualia ab eo exhibita
contemnantur.
I a m v e r o si p. B e n i a m i n i v i t a eiusque agendi r a t i o
paullisper spectetur profecto ea h a u d talis a p p a r e t , qualem
ss. Canones ac salutares Ecclesiae leges a sacerdotibus confessariis r e q u i r u n t . Sane ex factorum historia manifestum
e r u m p i t , ipsum neque semel, neque bis, sed pluries A r c h i e 1
DECRETI
409
piscopi m o n i t a ac m a n d a t a , cum g r a v i christifidelium scandalo

a t q u e eorumdem boni spiritualis i a c t u r a parvipendisse. E x
eadem factorum historia p a r i t e r manifestum e r u m p i t , ipsum in
causa fuisse, ut tricae et t u m u l t u s adeo g r a v e s i n t e r oppidanos
e x c i t a r e n t u r , ut P a r o c h u s aufugere debuerit Ex quo factum
est, ut P r a e s u l poenis spiritualibus uti debuerit, ad eum in
officio c o n t i n e n d u m .
Quin ad huiusmodi Archiepiscopi decretum infirmandum
obiectari valeat in Episcopi facultate haud esse simplicibus
presbyteris h o r a m Missae die festo celebrandae in fidelium
commodum praescribere. Sacra enim Congregatio Episcop.
et R e g u l . in Ianuen. 18 Martii 1578 ad r e m requisita, r e spondit, sacerdotes etiam qui ex sola propria devotione cel e b r a n t , horis Ecclesiae c o m m o d i s , sacrum facere debere.
Quam
decisionem
referens Braschus promptuar.
Synod,
cap. 87 sub num. 2 h a n c addit rationem - ibi - quia
presbyteri
non
unice pro
ipsorum
utilitate
promoventur,
sed etiam Ecclesiae et populi. Idipsum docet Ceccop. Lucubrat. canonicae Lib. 3 tit. 2. Idipsum tenuit s. C. C. in
Urbevetana 19 Aprilis 1778, in qua proposito dubio : An
et
qua hora rector capellaniae Misericordiae, diebus, festis,
teneatur
missam celebrare
in
casu,, respondit:
teneri pro
hora
ab
Episcopo
designanda.
Potiori a u t e m ratione id in t h e m a t e decernendum esse
v i d e t u r , cum ex Archiepiscopi informatione manifestum ap-,
p a r e a t , p r i m a m missam i n t e r h o r a m septimam e t n o n a m
l i t a r i solitam, utpote explanationi E v a n g e l i i m a g i s a p t a m ,
propter m a i o r e m fidelium concursum, non a sodalitatis c a p pellano sed a Parocho i u g i t e r celebratam fuisse. Hisce i t a q u e
t u m in facto, t u m in iure p r a e s t i t u t i s , absque dubio concludi posse videtur , decretum ab Archiepiscopo contra
p. B e n i a m i n u m editum in pleno firmitatis robore m a n u t e n e r i
oportere.
410
DECRETI
Quamobrem E E . P P . iudicio r e m i s s u m fuit r e s o l v e n d u m

Dubium.
An
decretum Archiepiscopi
T.
diei 27
Aprilis
1879
co?ifirmandum
vel
infirmandum
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra C . Congr. sub die 1 1 I u n i i 1 8 8 1 , r e
ponderata, respondit:
Decretum
esse
confirmandum
et
amplius.
E x QUIBUS COLLIGES. I. Sacerdotes t a m saeculares, q u a m
r e g u l a r e s , in h i s quae c u r a m et s a c r a m e n t o r u m a d m i n i s t r a tionem c o n c e r n u n t , omnimodae [iurisdictioni, visitationi et
correctioni Episcopi dioecesani, nullo suffragante p r i v i l e g i o ,
subiici.
IL Ideoque in facultate Episcopi positum esse concedere,
negare et l i m i t a r e facultatem audiendi s a c r a m e n t a l e s confessiones; et amovere confessarios, e t i a m r e g u l a r e s , i a m a p probatos, quos viderit h a u d se gerere i n t e g r e et cum a e d i ficatione, ceu s a n c t i t a s m i n i s t e r i i , eisdem commissi et a n i m a r u m salus deposcunt.
I I I . E t e n i m n e m i n e m l a t e t , t a l e m esse debere confessar i u m , q u e m v i t a e i n t e g r i t a s , doctrina, p r u d e n s iudicium
omnibus commendet ;
eoquod cuius vita despicitur, restat
ut
omnia
spiritualia,
ah
eo
exhibita,
contemnantur.
I V . E x factorum historia e x u r g e r e p a t r i s B e n i a m i n i r a tionem vivendi h a u d commendabilem fuisse s i n c e r i t a t e , et i n t e g r i t a t e pro t a n t o ministerio sibi commisso; c u m ipse p o tius s i m u l t a t e s et odia i n t e r oppidanos e n u t r i e r i t , scandala
foverit et m a n d a t a sui superioris p o s t h a b u e r i t .
V. Episcopos posse r a t i o n a b i l i t e r praepedire ne m i s s a
aliqua celebretur a n t e m i s s a m parochialem, q u a t e n u s v i d e a n t
populos r e t r a h i a missa parochiali et concione in ea p e r
p a r o c h u m h a b e r i solita. ( 1 )
sit
(1) Confer Volumina II pag. 297, III pag. 92, IV pag. 250, XI 595.
411
MATRIMONII
Die
li
Iunii
1881.
Nicolaus Dioecesis N . promisit Annae,

uxori Iosephi, qui Romae aegrotabat, patrini munere functurum
in sacra confirmatione Sirii, filii sui. Verumtamen adventa die
confirmationis, cum Nicolaus munus illud obire haud posset,
fertur mandatum dedisse Hyppolito, ut infantem confirmandum
eius loco, et vice teneret; licet e regestris parochialibus appareat ipsum Nicolaum puerum tenuisse. Post aliquod vero tempus Annae vir diem obiit supremum; et Nicolaus sub die
31 Martii 1880, dispensatis denuntiationibus, secreto matrimonium, in forma religiosa tantum, contraxit cum Anna vidua.
Attamen post menses nonnullos hoc inivisse matrimonium poenituit Nicolaum, illudque nullum clamavit apud Curiam episcopalem confugiens. Episcopus revera, confectis tabulis processualibus, sententiam tulit, qua illud nullum declaravit. Interposita
appellatione a defensore matrimonii, causa ad S. C. C. conscendit.
COMPENDIUM FACTI.
Disceptatio Sinptica.
Defensor Nicolai praemisit, Concilium

Tridentinum iussisse, cognationem spiritualem, quoad matrimonii nullitatem, ad quinque tantum personas coerceri in
VIRI
DEFENSIO.
Sess. 24 cap. 2 de r e format. Ea quoque cognatio, quae

ex
confirmatione
contrahitur,
confirmantem
et
confirmatum
illiusque patrem
et
matrem
ac
tenentem
non egrediatur:
omnibus
inter alias personas huius
spiritualis cognationis
impedimentis omnino
sublatis. Itaque
impedi-
mentum , subdit defensor , iam existebat inter Nicolaum

et Annam de tempore matrimonii initi die 31 Martii 1880
in gradibus praescriptis a Concilio Tridentino, cum Nicolaus
die 26 Octobris 1879 fuerit patrinus Sirii, filii Annae in
sacramento confirmationis, uti eruitur ex regestris tum parochialibus, tum confirmatorum in Curia N.
412
MATRIMONII
Sed fidei librorum v i m quoque addere , quod a d s t i t e r i t

sacramento Sirii m i n i m e Nicolaus, sed Hyppolitus* suus Procurator. Si in libris diceretur Hyppolitum fuisse p a t r i n u m ,
fortasse suspicari v a l e r e t , a n hoc v e r u m e s s e t , n a m H y p politus t e n e r e Sirium quivi s s e t , vel per s e , v e l ' e t i a m per
a l i u m . Cum t a m e n , comparente m a t e r i a l i t e r Hyppolito, d e c l a r a t u m sit p a t r i n u m ad invicem adstitisse Nicolaum, concludi oppido oportet , quod constare debuerit in actu ipso
sacramenti A u c t o r i t a t i ecclesiasticae, Nicolaum esse p a t r i n u m a t q u e H y p p o l i t u m , illum r e p r a e s e n t a r e .
Re quidem vera P a r o c h u s s. F a c u n d i n i , u t i asseruit in
e x a m i n e , solitus e r a t r e g e s t r a r e in libro parochiali nomen
pueri c o n f i r m a n d i , p a t e r n i t a t e m et m a t e r n i t a t e m ipsius et
nomen p a t r i n i , quando t r a d e b a t confirmando schedam conf i r m a t i o n i s . Hoc sane peregit in c h r i s m a t e Sirii, cum H y p p o litus m a n e confirmationis ad ea, quae in examine professus
e s t , legerit schedam t r a d i t a m a P a r o c h o et existentem in
manibus pueri, ubi scriptum e r a t nomen N i c o l a i , qua p a t r i n i . E r g o Nicolaus, a u t alius pro eo, dicere debuit P a r o c h o ,
se esse p a t r i n u m designatum a m a t r e , absente m a r i t o , licet
functioni personaliter adesse n e q u i r e t , quia pulsare organum
debebat in Collegiata; itaque P a r o c h u s horum o m n i u m i g n a r u s , antea in scheda confirmationis apposuit nomen Nicolai, uti
p a t r i n i , h i n c r e g e s t r a v i t in libro confirmatorum, cohaerenter
libris Curiae, ipsum Nicolaum fore p a t r i n u m .
Neque solum Nicolaus P a r o c h u m commonefecit a n t e sac r a m e n t u m se esse p a t r i n u m , sed ad P a r o c h u m quoque
detulit procurae mandatum pro Hyppolito , quod ipsemet
Hyppolitus v i d i t paulo a n t e confirmationem ceu testis firm a v i t . Alius testis vero deposuit, paulo a n t e confirmationem
se audivisse Nicolaum exorare H y p p o l i t u m ut pro se m u nere p a t r i n i fungeretur. Hyppolitus vero i u r a t u s deposuit se
id peregisse ex m a n d a t o accepto.
Vere m a n d a t u m t r a d i t u m fuisse scripto* ait defensor, ceu
concorditer asserunt Hyppolitus ac alius testis videntes illud
paulo ante confirmationem per Nicolaum t r a d i P a r o c h o .
MATRIMONII
413
S e d , etsi nuda e t i a m voce d a r e t u r , concreditum m u n u s

h a u d m i n o r i s esset efficaciae, quandoquidem m a n d a t u m est
contractus consensualis, qui, ad differentiam aliorum c o n t r a ctuum s c r i p t u m vel r e m r e q u i r e n t i u m , solo consensu perficitur. H i n c i p s u m m a t r i m o n i u m , oh legales consequentias ,
solemne m a g i s graviusque s a c r a m e n t u m , contrahi potest p e r
procuratorem nuda voce d e p u t a t u m ex Boss, de matr. cap. 3.
num., 303; Snchez de matrim, disp. 11 num.
14, Constant, vot. decis. vot. 526 num. 3, et Quttierez. de matr.
cap. 43 num. 16. C e t e r u m , d u m i u x t a iuris c o m m u n i s r e gulas m a n d a t u m perficitur solo consensu, pro sacra confirm a t i o n e probari deberet existere specialem legem d e r o g a t o r i a m iuri ipsi c o m m u n i , r e q u i r e n t e m m a n d a t u m in scriptis,
quod sane nullo modo u s u v e n i t .
Nicolaum vero renunciasse officio solus frater g e r m a n u s
A n n a e a u t u m a v i t . Ideo, misso quod hic sit testis u n i c u s
neque formiter, iuxta Benedictinam e x a m i n a t u s , eius d i c t u m
p u g n a t cum i u r a t a Hyppoliti. depositione. Insuper neque A n n a
i n t e r r o g a t a , de renunciatione h a c loquuta est : sane illu d
quoque factum obiecisset, quod certe ad v a l i d i t a t e m sui m a t r i m o n i i conferebat.
P r a e t e r e a defensor ait : nullo valido i n n i t i fundamento
obiectionem , qua censetur Nicolaum h a u d contraxisse cog n a t i o n e m s p i r i t u a l e m , eoquod non per se, sed per procuratorem t e n u e r i t S i r i u m . F u i t olim insignis quaestio i n t e r
Theologos et C a n o n i s t a s , quinam contraheret cognationem
s p i r i t u a l e m , casu quo aliquis m a n d a t u m dederit p r o c u r a t o r i
tenendi p u e r u m in baptismo vel in confirmatione.
Sacra t a m e n C. Congregatio in Veronen. 29 Martii 1582
et i t e r u m in alia 15 Martii 1631, re discussa d e c l a r a v i t ,
u n u m m a n d a n t e m , non m a n d a t a r i u m , contrahere cognation e m . P o s t q u a m enim in u n a resolutione d i x i s s e t - : Qui
levat aut
tenet,
procuratorio
nomine,
nullam
contrahit
spiritualem cognationem -, in a l t e r a , effectus cognationis
pressius d e t e r m i n a n s , docuit - : Procurator non contrahit
cognationem
spiritualem
sibi,
sed
mandanti -. Opinionem
414
MATRIMONII
s. Congregationis posthac a m p l e x a t a est s. Mota ex Verall.

Decis.
147 num. 3.
Quod si abscedi e t i a m velit ab his s. Congregationis d e cisionibus, Pontius de sacr. matr. lib. 7 cap. 79 num. 10,
Scavini
Compendium
Theol,
moral,
lib. 3 tract. 12 de
Sacr. matrim, et s. Alphonsus Maria de Li gor io lib. 6
de baptism. et confirmat, num. 153 ; (1) qui omnes r e centiores Theologi, t e n e n t solum principalem sive m a n d a n t e m c o n t r a h e r e cognationem, hancque opinionem dicunt esse
communiorem. Ex Tridentino enim is c o n t r a h i t cognation e m , qui est a p a r e n t i b u s ad suscipiendum d e s i g n a t u s . Q u i n
r e f e r a t , quod-principal is in facto non s u s c i p i a t , quia p e r
r e g u l a m i u r i s , qui per alium facit per se ipsum facere v i d e t u r . Minus vero obiiciendi sunt canones, actionem p e r s o n a l e m in p a t r i n o quodammodo innuentes per verba - tangat,
accipiat propriis manibus -. Quandoquidem istae actiones ,
etsi per procuratorem fiant, a nobis fieri v i d e n t u r ; sicuti
et profiteri quis dicitur per p r o c u r a t o r e m , et i u r a r e , et
vovere.
Theologis a d h a e r e r e Canonistas , a t q u e i n t e r ceteros
Nicol, lucubr. civil, et
can. lib.
1 tit. 10 impediment.
4 vers. An vero, Engel, in ius canon. lib. 4 tit. 11 de
cognat. spiritual. I t a q u e hoc e x t a n t e i m p e d i m e n t o , de n u l l i t a t e coniugii h a u d superesse dubium, conclusit o r a t o r .
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS S. VINCULI. N o t a v i t defensor
in facto ea quae ex adverso a d d u c u n t u r ad p r o b a n d u m N i colaum p a t r i n i m u n u s obivisse, manca et valde suspecta

esse. Sane quae l e g u n t u r in parochialibus regestris, eadem
a d n o t a t a r e p e r i u n t u r in libris confirmatorum apud C u r i a m
episcopalem N. e x i s t e n t i b u s ; hinc C u r i a e , et parochi t e s t i m o n i u m u n u m , idemque esse contendit. Curia enim id a d n o t a v i t in suis libris, quod scriptum e r a t in scheda e x a r a t a
(1) Hic animadvertas velim magni
ponderis esse s. Alphonsi sententiam :
ille enim insignis Doctor Ecclesiae ntinc
est, eiusque doctrinam tuto sequi posse
respondit s. Poenitentiaria. Recole, quaeso, Vol. I, pag. 497. Appendic. XVI har.
ephem. circa iudicium s. Sedis super
operibus s. Alphonsi Mariae de Ligorio.
MATRIMONII
415
a parocho et puero t r a d i t a , ut illam Episcopo confirmanti

e x h i b e r e t . I a m v e r o ut haec p l e n a m facere posset fidem ,
oporteret ut nec manca, nec suspecta foret. A t q u i scheda a
parocho e x a r a t a manca est, siquidem non n o t a v i t , p a t r i n i m u n u s i m p l e t u m fuisse per p r o c u r a t o r e m , ceu communissime
fieri absolet. E s t e t i a m suspecta: quia i n t e r r o g a t u s parochus
cuius de m a n d a t o nomen Nicolai, uti p a t r i n i scripserit, r e spondit: h a u d m e m i n i quis poposcerit, ut in regestris n o t a r e m
nomen Nicolai.
P o r r o hoc valde suspectum esse, edisserit defensor, cum
de facto proprio a g a t u r , et de re quae recenter , quinque
scilicet menses a n t e acciderat. Crescere a u t e m t r a d i t h u i u s modi suspicionem, quia, licet u t i p a t r i n u m Sirii r e g e s t r a r e t
Nicolaum , dein h u n c cum m a t r e Sirii m a t r i m o n i o i u n x i t ,
cum i g n o r a r e nec p o t e r a t , nec debebat, i n t e r Nicolaum, et
m a t r e m Sirji cognationem spiritualem o r t a m fuisse , si r e apse Nicolaum , p u e r u m Sirium in confirmatione tenuisse
credidisset. Neque regeras , prosequitur defensor, oblitum
fuisse : duplicem enim h a n c oblivionem, i n t r a temporis spat i u m adeo b r e v e , de re quae in oppido r u m o r e m e x c i t a v i t ,
n o n praesumibilem se se exhibere p r o p u g n a v i t . Quare conclusit ex scheda receptae confirmationis, u t i a parocho e x a r a t a
e s t , nihil probari posse. Neque testes aliquid probare v i d e n t u r ; q u u m ex eorum depositionibus erui potius q u e a t ,
m a n d a t u m Hyppolito d a t u m fuisse a Ioanne, g e r m a n o fratre
praefatae A n n a e , quandoquidem ipse a sorore d e s i g n a t u s
fuit p a t r i n u s Sirii, postquam Nicolaus illum t e n e r e recusav e r i t . I t a i u r a t u s ipse r e t u l i t in examine facto coram V i cario foraneo, etsi extraiudicialiter, quia consanguineus A n n a e .
Haec r e l a t e ad factorum historiam ; quo vero ad i u s ,
a n i m a d v e r t i t satis i m p l e x a m et dubiam esse quaestionem ,
an mandans, vel mandatarius in sacra confirmatione cont r a h a t cognationem s p i r i t u a l e m . Quapropter a r g u i t , impedim e n t u m ex officio p a t r i n i per procuratorem exercito, non
oriri contra m a n d a n t e m , eo quod dubium est u t r u m ipse
spiritualem cognationem c o n t r a h a t . Idque eo vel magis quia
416
MATRIMONII
i m p e d i m e n t u m est odiosum et requirit c e r t a m causam et

ius a p e r t i s s i m u m .
Denique a n i m a d v e r t i t defensor haud latere Theologos et
Canonistas huiusmodi casum, et t a m e n acriter s u b s t i n u e r u n t ,
t a m q u a m opinionem probabilem, quod in hoc casu nemo cont r a h i t cognationem s p i r i t u a l e m . Quin imo u r g e t , N a v a r r u m
cons. 6. lib. 4 tit. de cognat. declarare h a n c opinionem
in puncto iuris esseveriorem. I t a L e a n d e r de sacram. Tom. i,
trac. 2 disp. 7, Di Castillo de Sacr ament. Tomus 1,
D i a n a , aliique. C u m itaque in iure hoc stare v i d e a t u r , a r gui non posse, subiungit, m a n d a n t e m contrahere cognation e m , quia definitum est, illam non contrahere p r o c u r a t o r e m .
Brevi c e r t u m est ex Concilio T r i d e n t i n o , cognationem spir i t u a l e m c o n t r a h i i n t e r parentes confirmati et tenentem. A t qui p a r i t e r certum in facto est, Nicolaum non tenuisse p u e r u m Sirium i n confirmatione. Hinc p a t e t i n t e r e u m , e t
parentes pueri o r t a m non fuisse cognationem s p i r i t u a l e m .
Neque r e g e r a s Nicolaum tenuisse per procuratorem 1. quia
id ex facto liquido haud constat 2. quia hoc e t i a m a d m i s s o ,
dubium valde in iure est, u t r u m c o n t r a h a t huiusmodi cognationem , et in dubio s t a n d u m esse pro exclusione, sin
m i n u s dispensationem petendam esse ad c a u t e l a m , a g i t u r
enim de s a c r a m e n t i v a l i d i t a t e , pro qua, omni in dubio, r e spondendum esse edisserit.
Hisce p r a e h a b i t i s , sequens enucleandum propositum fuit
Dubium
An sententia
Curiae
infirmanda
in
caste.
Episcopalis
sit
confirmanda,
vel
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii, re ponderata, sub die 11

Iunii 1 8 8 1 respondit :
Sententiam
esse
confirmandam.
417
MATRIMONII
EX QUIBUS COLLIGES :
I . Cornmunissimam verioremque haberi s e n t e n t i a m cum

F a g n a n o e t S n c h e z , quae t e n e t cognationem s p i r i t u a l e m
contrahi a solo m a n d a n t e , q u u m infans suscipitur procuratorio n o m i n e .
I I . E t e n i m quum ex r e g u l a 12 in 6, qui facit per alium
est perinde,, ac si faciat per seipsum; ideo consequi solum
p a t r i n u m , a p a r e n t i b u s d e s i g n a t u m , h a u d eius p r o c u r a t o r e m ,
contrahere spiritualem cognationem.
I I I . Idque colligi videri etiam a paritate et ab absurdo:
a paritate, n a m qui m a t r i m o n i u m per procuratorem cont r a h i t , vere c o n t r a h i t : ab absurdo a u t e m quia si m a n d a n s
non fieret p a t r i n u s , nullus adesset p a t r i n u s , eoquod procur a t o r , non suo, sed alieno nomine m u n u s p a t r i n i obire i n t e n d i t . (1)
I V . Opinionem quae t e n e t , p r i n c i p a l e m m a n d a n t e m solummodo spiritualem contrahere cognationem, m i n i m e vero
p r o c u r a t o r e m , in t h e m a t e roborari per s. C. O. r e s o l u t i o n e m ,
quae admisit praeexistere i n t e r coniuges spiritualis c o g n a t i o nis i m p e d i m e n t u m , quo n u l l i t e r m a t r i m o n i u m c o n t r a c t u m fuit.
(1) Mens Ecclesiae est, nt veri adhipatrinus, nullus adesset spiritualis conbeantur patrini in confirmationis sacra- firmati cognatus ; quod absurdum est et
mento; quod si mandans haud fieret vere contra mentem Ecclesiae.
NULLITATIS LEGATI, SEU ABSOLUTIONIS

Die 11 Iunii 1881.
Per
summaria
precum.
COMPENDIUM FACTI. Dominicus ac Antonius fratres, supplici dato libello, S. C. O. adi verunt exponentes : videlicet
quod proprius p a t e r , v i t a functus, informi scripto parochi
illius aevi, sese onerare voluerit legato perpetuo unius M i s sae, cum sola praesentia, pro omnibus festis in paraeciali eeActa, Tom XIV. fase. OLXV.
27
418
NULLITATIS LEGATI
d e s i a recitaiidae. Quod l e g a t u m p u t a b a t u r relictum fuisse ab

eius g e n i t o r e , testandi capacitate t a m e n d e s t i t u t o . Duo testes
scripturae i a m demortui s u n t . C o m p l e m e n t u m huius l e g a t i ,
posito e t i a m quod obligaret, n u m q u a m t a m e n satisfacti a u t
r e c l a m a t i a parocho a c t u a l i , n u n c fit impossibile, t u m p r e s b y t e r o r u m p a u c i t a t e , t u m dictorum h a e r e d u m e g e s t a t e . P a r o chus praeterea a i t , se vale dicturum fore cuilibet i u r i , quod
sibi competeret ex huiusmodi dispositione. H i n c iidem oratores
e x p e t u n t u t p r a e t e n s u m l e g a t u m declaretur n u l l u m , e t quomodocumque ab eius complemento e x o n e r e n t u r .
Disceptatio syoptica.
ORATORUM PRECES REIICIENDAE VIDENTUR. A d hoc e n i m
ut e x t r e m a e ad causas pias dispositiones firmitatis robore
fulciantur, de iure canonico r e q u i r i t u r , ut adsint t r e s vel duo
testes, quorum ope testatoris voluntas probetur, ceu a p e r t e
s t a t u i t cap. Relatum 11 h. t. - ibi - Mandamus quatenus
tum aliqua talis causa ( t e s t a m e n t u m n e m p e ad causas pias)
ad vestrum examen fuerit deducta,
eam non secundum leges,
sed secundum Decretorum
statuta tradetis, tribus aut
duobus legitimis testibus requisitis, et ut constet de libera
t e s t a t o r i s v o l u n t a t e cum capacitate t e s t a n d i coniuncta. Hoc
in iure posito, quod in huiusmodi i n s t i t u t i o n e adfuerint duo
testes, liquet ex defuncti elogio, quod a p. E r a s m o Minoris
Observantiae et ab Oeconomo T e m p e r i n i subsignatum r e p e ritur.
Neque hic ad huiusmodi dispositionis v a l i d i t a t e m infirm a n d a m obiicere v a l e r e t , quod t e s t a t o r sui compos h a u d fuer i t . Hoc siquidem a v e r i t a t e adeo alienum esse a p p a r e t , ut n u l l a t e n u s a d m i t t i posse v i d e a t u r . Sane si Ioannes B a p t i s t a a v u s
o r a t o r u m , t e s t a n d i capacitate revera praeditus h a u d fuisset,
praesumi non potest, quod duo testes, quorum u n u s sacerdotali
d i g n i t a t e praefulsit, scriptum institutionis a c t u m subsignass e n t , quodque testatoris ipsius filius obligationem pro se et pro
suis haeredibus suscepisset. V e r u m admisso e t i a m p a r u m p e r ,
NULLITATIS LEGATI
419
quod t e s t a t o r sui compos h a u d fuerit, t a m e n legati pii i n s t i t u t i o

viribus suis destitui nullo modo posse v i d e t u r , ex eo quod
Ioannes M a r i a , t e s t a t o r i s f i l i u s e t o r a t o r u m p a t e r , p a t e r n a m
dispositionem r a t a m h a b u i t , ac e a m pro se et pro suis h a e redibus suscepit.
Quin aliquid proficiat r e g e r e r e huiusmodi filii obligation e m in honore h a u d h a b e n d a m esse, ex eo quia ipse i n t e r dicto obnoxius e r a t . Quandoquidem e x p l o r a t u m in i u r e e s t ,
quod cum dispositio ad pias causas, iuris civilis praescriptionibus h a u d subiaceat, sed secundum Canones iudicari debeat ;
arg. cap. Relatum
11 de testam, et ultimis volunt,
nulla
pretiosa ratio suppetere v i d e t u r cur dispositio ad pias causas,
ab interdicto facta, in pleno firmitatis robore m a n u t e n e r i h a u d
valeat. Posito quod m i s s a r u m l e g a t u m suis viribus consistat,
r e l a x a r i nequit per g r a t i a m ; quae nedum destrueret t e s t a toris v o l u n t a t e m , sed e t i a m d a m n u m afferret bono spirituali
fidelium illius paroeciae.
ORATORUM PRECES EXCIPIENDAE VIDENTUR. V e r u m t a m e n
ex alia p a r t e nonnullae rationes adesse v i d e n t u r , quae m i s s a r u m l e g a t u m n u l l u m declarari posse s u a d e n t . S a n e cum
t e s t a m e n t u m , i u x t a Modestinum I. 1 ff. Qui testament, facere possint, sit voluntatis nostrae iusta sententia
de
eo,
quod quis post mortem suam fieri vult, sequitur quod is
t a n t u m de rebus suis disponere v a l e a t , qui capacitate t e s t a n d i
destitutus h a u d e s t ; q u i a , ceu monet Reiifenst. Lib. 3
tit. 26 de testam, et ult. volunt. . 10, num. 282, 283
u t actus h u m a n u s v a l e a t , etiam iure n a t u r a e r e q u i r i t u r n e
agens careat usu r a t i o n i s , arg. . Item furiosus Instit. Quibus non est permissum facere testam, iuncta Leg. 2. ff. Qui
testam- facere
ibi -- in eo qui testatur eius temporis,
quo testamentum facit,
integritas
mentis, non corporis sanitas
exigenda .
Hoc in iure posito, ex facto constare v i d e t u r , t e s t a t o r e m
m e n t i s i n t e g r i t a t e praeditum h a u d fuisse, t u n c t e m p o r i s quo
haeredes suos de m i s s a r u m legato diebus festis de praecepto
celebrandarum obligatione g r a v a v i t , ceu edicunt oratores et
420
NULLITATIS LEGATI
a u t u m a t Episcopus. Iste enim a i t : v i d e t u r t e s t a t o r non fuisse

compos s u i , quoniam in illo a c t u n u l l a m a c t i v a m peregit p a r t e m ; sed eius filius, interdicto obnoxius, istiusque oeconom u s , obligationem in se susceperunt. Admisso itaque quod
m e n t i s i n t e g r i t a s testatori haud fuerit, cum legati i n s t i t u tionem praescripsit, concludi posse v i d e t u r , huiusmodi l e g a t u m inefficax et nullius roboris haberi oportere.
P e r p e r a m a u t e m , ad evincendam legati pii v a l i d i t a t e m ,
obiici v i d e r e t u r , quod testatoris filius obligationem, ex p a t r i s
dispositione o r t a m , in se susceperit. F a c t u m enim a filio p r o m i s s u m vel uti obligationis n o v a t i o , vel u t i obligatio accessoria h a b e r i deberet. Si p r i m u m , cum ex facto manifestum
e r u m p a t , ipsum legitimo interdicto l i g a t u m et ad obligationes c a p t a n d a s praepeditum fuisse, deduci posse v i d e t u r h u iusmodi novationem n u l l a m vim exerere posse. Si secund u m , p r a e t e r r a t i o n e m nuper a d d u c t a m , a n i m a d v e r t e n d u m
occurrit, quod obligatio accessoria, cum principali superaddita
sit, n a t u r a m et indolem ipsius obligationis principalis sequatur
oportet. Qua de re cum ex superius allatis deduci posse v i d e a t u r , l e g a t u m m i s s a r u m , a Ioanne B a p t i s t a p e r a c t u m , v i r i bus suis consistere h a u d v a l e r e , sequitur quod obligatio a
Ioannis filio super se suscepta, quavis firmitate d e s t i t u t a d e c l a r a r i debeat, ad t r a d i t a per leg. 2 ff. de Pecul. legato ibi - Nam
quae accessionum locum,
habent, extinguuntur, cum principales res peremptae fuerint. Cui concordat
I.Nihil
dolo
129 ff.deReg.Iur.ibi
-Cumprincipalis causa
non consistit,
ne
ea quidem,quae
sequuntur,locum habent.
Admisso e t i a m quod de m i s s a r u m l e g a t i existentia d u b i t a r i n e q u e a t , oratores t a m e n ab eius satisfactionis vinculo
liberari, ex g r a t i a possent, i u s t a intercedente causa. E o r u m
e x t r e m a m p a u p e r t a t e m recenseri i n t e r iustas causas exonerationis e r u m p i t ex Causa 16 quaest. 7 cap. 30 Quicum<> que fidelium, devotione propria, de facultatibus suis E c c l e > siae aliquid contulerint, si forte ipsi a u t filii eorum reducti
> fuerint ad inopiam, ab eadem Ecclesia suffragium v i t a e pro
> temporis usu percipiant.
NULLITATIS LEGATI
4,21
Quibus aliisque p r a e n o t a t i s , quaesitum est quomodo essent

d i m i t t e n d a e o r a t o r u m preces.
RESOLUTIO. Sacra O. C. sub die 11 Iunii 1881 censuit
respondere :
Non
Ex
constare
QUIBUS
de
legati
validitate.
COLLIGES:
I. Quod hominibus a p p r i m e c o n g r u a t t e s t a m e n t i factio,

r a t i o n e m exhibet lib. i C de ss. Eccles. Nihil enim est
quod magis hominibus debeatur, quam ut supremae v o l u n t a t i s , postquam i a m aliud velle non possunt, sit licitum,
quod i t e r u m non redit, a r b i t r i u m .
I I . H i n c etsi ius civile c e r t a m formam t e s t a n d i et m o d u m
i n t r o d u x e r i t , t a m e n factionem t e s t a m e n t i ex iure n a t u r a l i et
g e n t i u m p r o m a n a r e , e t i a m historiae t r a d u n t ; quae referunt
apud v a r i a s gentes t e s t a m e n t a p e r a c t a fuisse a n t e leges civiles conditas.
I I I . V e r u m e x iure e t i a m n a t u r a l i , u t t e s t a m e n t u m , ceu
a c t u s h u m a n u s v a l e a t , r e q u i r i t u r u t agens n o n careat usu
rationis ; h i n c m e n t e c a p t i , furiosi et infantes, ipso iure n a t u r a e prohibentur t e s t a m e n t a condere.
I V . Et ius quoque civile, rem r a t a m habens, adiecit leg. %
ff. qui testamentum facere
In eo qui t e s t a t u r , e i u s t e m poris, quo t e s t a m e n t u m facit, i n t e g r i t a s m e n t i s , non cor poris sanitas e x i g e n d a : et I. in adversa 17 ff. eod. In
adversa corporis valetudine m e n t e c a p t u s , eo t e m p o r e testa**
m e n t u m facere non potest.
V. Quum in t h e m a t e a u t u m e t u r usu rationis caruisse o r a t o r u m a v u m , dum m i s s a r u m l e g a t u m constitueret, hinc perp e r a m egisse dicendum est, quamvis in t e s t a m e n t i s ad causas pias sufficiant ea quae de iure n a t u r a e r e q u i r u n t u r .
422
INSTITUTIONIS
Lie il Iunii i88i.

COMPENDIUM
FACTI.
S a c . A n t o n i u s Colleoni,
sub die
Octobris a n n i 1 8 1 7 , per s u u m t e s t a m e n t u m , l e g a t u m p e r p e t u u m 100 M i s s a r u m i n s t i t u i t a d i n s t a r Cappellaniae p a t r i m o n i a l i s ; quae celebrandae e r a n t in Oratorio s. I u l i a n i , in

oppido, v u l g o , Calusca dioecesi B. posito , illudque v o l u i t
u t , p r a e c e t e r i s possideretur a descendentibus suis in linea
m a s c u l i n a velj ea deficiente, a descendentibus e t i a m ex fem i n i s t r i u m l i n e a r u m , q u a r u m p r i m a voluit u t esset linea
M a r i a e , Defendenti Zonca n u p t a e .
I a m v e r o clericus Ioannes Zonca, pronepos praedictae M a r i a e , c u m in Seminario N. studio s. Theologiae v a c a r e t et i a m
i a m sacris Ordinibus suscipiendis proximus esset, huiusmodi
C a p e l l a n i a m Colleoni in t i t u l u m suae Ordinationis p e t i i t , ad
q u a m ex ipsius t e s t a t o r i s v o l u n t a t e ius sibi spectare asser e b a t , ex quo linea masculina e x t i n c t a r e m a n s e r a t .
Diu O r d i n a r i u s institutionem in hoc beneficio d e n e g a v i t
Ioanni Zonca, eoquod presbyteratus ordine c a r e r e t ; qui t a m e n cum sacerdotium adeptus esset, et Episcopus adhuc i n s t i t u t i o n e m dare r e n u e r e t , recursum h a b u i t a d S . C C . d e n e g a t a m ab Episcopo i n s t i t u t i o n e m i m p l o r a n s , et i n s i m u l p r o m i t t e n s , se d e p u t a t u r u m esse alium probatum S a c e r d o t e m ,
qui suo loco spiritualia a d m i n i s t r a r e t , assignata eidem congrua retributione.
IURA PRESBYTERI ZONCA. I n s t i t u t i o n e m in dicta C a p p e l l a -
ma sibi d a n d a m esse, ait iste, quia de familia o r i t u r , quae h o n o r a t a fuit a t e s t a t o r e i u r e p a t r o n a t u s passivo. N a m t e s t a t o r ,

q u u m innuisset ius hoc t r i b u e n d u m esse suis descendentibus
ex linea m a s c u l i n a , voluit etiam u t , eisdem deficientibus,
INSTITUTIONIS
423
t r i b u e r e t u r iis qui descenderent ex tribus lineis feminilibus,

q u a r u m p r i m a vocata fuit linea M a r i a e Zonca. P o r r o cum
explorati facti s i t , oratorem Zonca a m e m o r a t a M a r i a e fam i l i a descendere, quandoquidem ipsius pronpotem esse ex
certis documentis m a n i f e s t u m a p p a r e t ; hinc talis Capellaniae i n s t i t u t i o n e m ipsi i n d u l g e n d a m esse, nullo pacto a m b i g i
posse v i d e t u r . Q u a p r o p t e r orator observat, E p i s c o p u m , h u i u s modi i n s t i t u t i o n e m ipsi denegando , ad n o r m a m S a c . T r i d e n t i n a e Synodi h a u d se gessisse, quae in Sess. 25. cap. 5
de He f. decernit quod p a t r o n i , vel Ordinarii legem fundae
tionis a l t e r a r e non v a l e a n t , ceu t r a d i t R o t a in Alexandrina
Decanatus
12 Iunii 1598 coram
Orano.
P o r r o testatoris verba in t h e m a t e adeo clara et explor a t a esse edisserit, et ius Oratoris ad huiusmodi Capellaniam
o b t i n e n d a m , ex fundationis tabulis adeo manifestum e r u m pere a i t , ut id neque p a t r o n i , neque P a r o c h u s loci Calusca, nec
Episcopus ipse inficiari v a l u e r i n t . Sane relate ad P a t r o n o s
Vicarius
capitularis t e s t a t u r : nullam facere exceptionem,
ut idem Zonca in beneficio instituatur.
Quovero ad P a rochum loci Calusca, idem Vicarius capitularis refert: ex Parochi responso et actis in Curia existentibus clare resultat
dictum
Sac.
loann.
Zonca
vere
iuspatronatus passivum
ad dictum
beneficium
habere.
Constito i t a q u e , quod oratori ius competit huiusmodi
beneficium h a b e n d i , constito p a r i t e r quod ipse idoneus est
ad illud obtinendum , e x t r a omnem dubitationis aleam p o s i t u m esse v i d e t u r , eidem i m p l o r a t a m i n s t i t u t i o n e m concedendam esse. Neque hoc m i r u m alicui esse d e b e t , quandoquidem a r e r u m ecclesiasticarum scriptoribus huiusmodi collatio necessaria a p p e l l a t u r , teste G-arzia de benef. part. 7
c. 15 n. 1 - ibi - denique cum sint aliqua beneficia, quae
ex
fundatione,
institutione,
statuto, consuetudine
vel privilegio sunt debita certis personis seu
certo generi personarum,
illis et
non
aliis
sunt
conferenda
huiusmodi
beneficia, ut notum est, unde
eorum collatio dicitur necessaria. Concinit R e b u f in praxi tit. de
collatione n. 1
424
INSTITUTIONIS
et de quaest. 14 P. Gregor, de benef. c. 39 n. 3. Concordat P u t e u s decis. 100 n. 3 lib. 3 et decis. Abulensis

Parochialis 4
Oct.
1574.
A t q u i , p r a e t e r testatoris v o l u n t a t e m in tabulis fundationis
p a n d i t a m , peculiares quoque causae praesto sunt quae preces
ab oratore porrectas a S. C. C. excipi suadere v i d e n t u r ,
quia n e m p e ipse p a u p e r e s t , et aere alieno p r a e g r a v a t u s ;
et quia periculum adest quod Pemanium, illud sibi addicat,
q u a t e n u s vacare prosequatur. T a n d e m quia ipse Vicarius cap i t u l a r i s refert, in votis esse praelaudati Parochi C. ut de
facto dictus Zonca i n s t i t u a t u r et in vacantis beneficii possessionem i m m i t t a t u r .
P e r p e r a m a u t e m pro huiusmodi institutione deneganda,
obiiceretur, quod orator, cum in dioecesi N. degere t e n e a t u r ,
h a u d in conditione v e r s e t u r adimplendi m u n e r a a t e s t a t o r e
Beneficiato imposita , nempe c e r t u m applicandi m i s s a r u m
n u m e r u m , et coadiuvandi P a r o c h u m C. in a n i m a r u m c u r a .
H u i c siquidem offensioni obviam it perpendens p r a e p r i m i s
in ipsius Episcopi facultate esse O r a t o r e m in s u a m dioecesim revocandi, vel sin m i n u s subdit se esse p a r a t u m ad idon e u m Sacerdotem eligendum, qui, vice sua huiusmodi oneribus satisfaciat. Quod a d m i t t i posse a u t u m a t , t u m quia
n o t u m in iure est, quod qui facit per alium est perinde, ac
si faciat per se ipsum i u x t a R e g . 72 de Reg. Iur. in 6 ;
t u m quia in t h e m a t e de beneficio residentiali h a u d agi v i d e t u r . M i n u s t a n d e m subsumi v a l e r e t , oratorem ad s t a t u m
ecclesiasticum idoneum non e s s e , cum e x p l o r a t i facti sit
oratorem ab Episcopo N. presbyteratus ordine i a m insignit u m fuisse. Si itaque t u m ex tabulis t e s t a m e n t a r i i s , t u m ex
peculiaribus rationibus clare p a t e a t , Sacerdotem Zonca ius
h a b e r e ad huiusmodi beneficii possessionem adipiscendam ,
eius preces a S. C. C. excipiendas esse sponte fluere v i d e t u r .
QUAE PRESBYTERO ZONCA ADVERSANTUR. V e r u m t a m e n ex
alia p a r t e preces ab Oratore porrectas reiiciendas esse censuit Episcopus,, quia oratoris i n s t i t u t i o n i in beneficio duae
opponuntur difficultates : q u a r u m p r i m a est quod hic pluries
INSTITUTIONIS
425
e x a m i n a t u s in scrutiniis, quae haberi solent a n t e ordination e m , semper reiectus fuerit ; utpote qui specimina suae v o cationis haud exhibuerit. H i n c , adiecit Episcopus, i n d i g n u s
beneficio eclesistico censendus v i d e t u r , qui semel ac i t e r u m
indignus habitus est, u t a d sacerdotium p r o m o v e r e t u r . A l t e r a a u t e m difficultas in hoc posita est, quod beneficium, de
quo res est, p r a e t e r aliquas missas l i t a n d a s , onus habet a d n e x u m coadiuvandi P a r o c h u m Calusca. E x quo f i e r e t , ait E p i scopus, vel quod ego oratorem excipere deberem in m e u m cler u m , ut onera implere v a l e r e t , a u t quod eidem beneficium conferrem, quin ille u n q u a m onera implere posset. Ast primum
facere nolo in oppositionem iudicii mei venerati antecessoris,
quod iustificant informationes a me assumptae ; secundum
ex sacris canonibus a g e r e v e t o r , eo quod contra ius sit b e neficium conferre illi, qui oneribus satisfacere n e q u e a t .
Dubium aliquod, si adhuc superesset, diluit articulus 20
t e s t a m e n t i , tribuens Ordinario facultatem in iis casibus dubium dirimendi , eo quo meliori existimet modo. Adiecit
t a n d e m Episcopus : omnis difficultas ex p a r t e Demanii d i l u e t u r , q u u m orator exceptiones facere cessabit : t u n c rector
eligi p o t e r i t , qui redditus percipiet , n u n c a Demanio i n debite perceptos.
Hisce i n u t r a m q u e p a r t e m expensis, E E . P P . resolvere
propositum fuit
Dubium
An
Sacerdoti
sacerdote Antonio
Ioanni
Colleoni
Zonca
institutio
erecti, danda sit
Beneficii,
in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. C. re cognita, sub die 18 Iunii 8 8 1

respondere censuit :
Affirmative.
426
INSTITUTIONIS
Ex QUIBUS COLLIGES I
I. T e s t a t o r u m v o l u n t a t e s omnino s e r v a n d a s esse, o m n i a
i u r a c l a m a n t , quando disertis verbis a d m i t t u n t a u t exclud u n t aliquas personas a successione in i u s p a t r o n a t u s .
IL Qui i u r e passivo f r u u n t u r , eoquod n o m i n a t i censeantur
ab ipso fundatore, i u r e proprio obsistere possunt cuivis n o m i n a t i o n i , q u a t e n u s ipsi a collatoribus n e g l i g a n t u r .
I I I . A i t e n i m s. T r i d e n t i n a Synodus : in beneficiorum
collatione, nullimode esse d e t r a h e n d u m q u a l i t a t i b u s et certis
oneribus, quae .in eorumdem beneficiorum erectione a u t fundatione requisita vel c o n s t i t u t a fuerint.
I V . Quum n o n n u l l a beneficia ex fundatione conferri deb e a n t certis personis, seu certo g e n e r i p e r s o n a r u m , ideo istor u m beneficiorum collatio necessaria d i c i t u r .
V . I n t h e m a t e q u u m e x certis documentis p a t e a t , o r a t o r e m descendere a p r i m a l i n e a , passive vocata, h i n c d e n e g a r i eidem nequivisse eiusmodi cappellaniam, cuius o n e r a , e t i a m per a l i u m implere posset. (1)
(1) Eecole Vol. IV, pag. 643 et 653, Vol. VIII, pag. 463.
EX S. CONGR. EPISCOPORUM ET REGULARIUM

P A R I S I E N , SEU CONGREGATIONIS MISSIONIS
QUOAD VICARIOS ET PRAEFECTOS APOSTOLICOS.
Die 3 Iunii 188i.

COMPENDIUM FACTI. R e v m u s P. F i a t superior generalis
congregationis Missionis, SSmo P a t r i Leoni X I I I r e t u l i t dif-
PARISIEN.
427
fcultatem in conventu g e n e r a l i , habito ad eligendum superiorem g e n e r a l e m , o r t a m , quoad Vicarios et Praefectos A p o stolicos n e m p e : an h i , d u m de eligendo Superiore generali
a g i t u r , voce passiva g a u d e a n t nec n e ?
Conventus generalis, a i t , r e m a t u r e e x a m i n a t a , p e r s u a sum h a b u i t , hos revmos dominos, nec per r e g u l a s , nec per
constitutiones, nec per decreta c o n v e n t u u m g e n e r a l i u m h a c
in electione voce passiva p r i v a r i . A t t a m e n eumdem convent u m latere non p o t u i t , vicarios praefectosque Apostolicos ad
conventum vocari neque v e n i r e posse, nisi accepta ab E m o
Praefecto S. C. P r o p a g a n d a e F i d e i f a c u l t a t e ; neque accep t a r e posse, absque dispensatione S u m m i Pontificis, officium
superioris generalis, si quem eorum ad hoc promoveri cont i g e r i t . Hoc in casu quilibet videt, electionem superioris g e neralis perfici h a u d posse vel suspensam r e m a n e r e . Ideo n u l lus conventui suppetebat modus sese expediendi ab hoc p e r plexo s t a t u , nisi Vicarii et Praefecti Apostolici, libenti a t q u e
spontaneo corde , hac vice renunciassent suffragio passivo.
E a m d e m emiserunt renunciationem Vicarii et Praefecti
Apostolici pro electione assistentis et admonitoris Superioris generalis. Hi enim dum locum ad officium in quo a
Sede Apostolica constituti s u n t , absque eiusdem Sedis dispensatione relinquere n e q u e a n t , residere deberent apud superior e m generalem ex n a t u r a officii assistentis a u t admonitoris
et vi decretorum conventuum g e n e r a l i u m .
Quamvis pro hac vice, his mediantibus renunciationibus,
sponte emissis, praesens electio h a u d suspensa m a n s e r i t , ne
dubium t a m e n pro futuro irresolutum consisteret, res supremo Sedis Apostolicae iudicio commissa fuit.
Disceptatio Synoptiea.
Archiepiscopus P a r i s i e n s i s de informatione et voto super

h a n c quaestionem interpellatus a i t , sese censere:
1. Episcopos e Congregatione Missionis ad regimen a l i cuius Dioecesis assumptus nec passiva nec activa voce gaudere
428
PARISIEN.
in electione superioris generalis aliorumque officiorum, utpote

i a m a vinculis Congregationis absolutos , et in p e r p e t u u m
suae Sedi alligatos.
2. Vicarios Apostolicos , episcopali insignitos d i g n i t a t e ,
vocem a c t i v a m non vero passivam habere posse in Capitulo
g e n e r a l i . Id consentaneum foret praxi h a c t e n u s vigenti et
loco, quem obtinent i n t e r sodales Congregationis; n a m v i t a m
c o m m u n e m a g u n t cum m i s s i o n a r i i s , Superiores sunt domor u m ; et e t i a m visitatoris m u n u s g e r u n t in sua provincia.
Ideoque semper vocem activam h a b u e r u n t , quae non v i d e t u r
ipsis deneganda. Non idem dicendum de voce passiva, q u a m vis nullibi ipsis t o l l a t u r in constitutionibus ac decretis. De
facto nullus Vicarius generalis electus fuit ad g e n e r a l a t u m ,
et talis electio aliena foret a m e n t e constitutionum, quibus
s t a t u i t u r Superiorem generalem non posse acceptare dignit a t e s ecclesiasticas absque consensu capituli generalis , nisi
s u m m u s Pontifex id in v i r t u t e sanctae obedientiae, praecipiat.
Id praecipitur . 9 Bullae Clementis X Ex iniuncto, iam pluries l a u d a t a e .
3. Praefectos Apostolicos qui non sunt d i g n i t a t e episcopali i n s i g n i t i , ad officium Superioris generalis eligi posse
o p t a n d u m foret. N a m nihil obstat in constitutionibus et d e cretis Congregationis missionis: et aliunde m a g n i interest ut
n u m e r u s eligendorum non plus aequo coarctetur. Ni fallor,
a i t Antistes, eadem ratio non m i l i t a t pro officio assistentis
et admonitoris Superioris generalis et aliis officiis C o n g r e g a tionis. Quapropter in s e n t e n t i a m , ait A n t i s t e s , devenire m concedendi t a n t u m vocem a c t i v a m , non vero passivam in electionibus huiusmodi.
E m u s Praefectus S. C. P r o p a g a n d a e Fidei r o g a t u s de sua
s e n t e n t i a , censuit h a u d conciliari posse vocem p a s s i v a m ad
officium Generalis ordinis pro vicariis Apostolicis, qui n o m i n e s. Sedis iurisdictionem exercent in aliquo d e t e r m i n a t o
t e r r i t o r i o . Quoad vocem a c t i v a m , a r b i t r a t u s est p r a e oculis
habendam esse consuetudinem, qua fit "ut illa in Congregatione
PARISIEN.
429
etiam Vicarii Apostolici vocentur ad electionem Superioris g e neralis.

Consultor s u u m p r o l a t u r u s suffragium d i s t i n g u i t ius cons t i t u t u m et ius c o n s t i t u e n d u m . Ius c o n s t i t u t u m h a c in re
constat ex regulis canonicis, constitutionibus C o n g r e g a t i o n i s ,
a c l e g i t i m a consuetudine. E t dum i u x t a huiusmodi n o r m a s
Episcopi huius ordinis ad Dioecesim regendam a s s u m p t i , n u l l a m amplius in eius conventibus vocem h a b e n t , quia s u n t
e x t r a familiam r e g u l a r e m c o n s t i t u t i ; Vicarii vero e t P r a e fecti Apostolici, sive d i g n i t a t e episcopali decorati, sive n o n ,
in Capitulo voce activa gaudent, quia i t a s u n t a s. Sede in
p a r t i b u s ecclesiastici regiminis destinati, u t m a n e a n t t a m e n
in Congregationis gremio.
Quaestio itaque r e d i g i t u r ad vocem passivam quoad m u n u s
residentiale Superioris generalis, assistentis et a d m o n i t o r i s .
Nulla enim adest prohibitio ut eligantur ad haec m u n e r a V i carii et Praefecti Apostolici. Imo profertur generalis capit u l i d e c r e t u m , per Constit. Clementis XI confirmatum, quo
quicumque Missionis sacerdotes, qui duodecim, post emissa
v o t a , annos in Congregatione t r a n s e g e r u n t , ad g e n e r a l a t u m
ceteraque officia libere eligi v a l e a n t .
C u m vero t a m in constitutionibus, q u a m in ipso decreto
excipiatur - dummodo quis nullo canonico impedimento i r r e t i a t u r - videndum est, a i t Consultor, an quoad vocem p a s sivam ad praefata officia canonicum i m p e d i m e n t u m sit m u nus praefecti seu vicarii Apostolici. P o r r o s. Cong. E p . et
R e g . sub die 19 Augusti 1795 edidit generale d e c r e t u m , ne
in quocumque r e g u l a r i u m i n s t i t u t o eidem personae duo m u n i a
incompatibilia conferantur, i t a ut m u n e r i s posterioris collatio
sit nulla. Quod vero m u n u s Superioris generalis assistentis
et admonitoris Congregationis Missionis cum m u n e r e Vicarii seu Praefecti Apostolici incompatibile existat, p a t e t , aliis
omissis , ex quo Generalis S u p e r i o r , assistens et admonitor
P a r i s i i s in domo s. L a z a r i , Vicarius vero, et Praefectus Apostolicus in assignato territorio residere debeant. Neque eorumdem eligibilitas sustineri videtur, ex quo si quis ex eis eli-
430
PARISIEN.
g e r e t u r , posset a s. Sede approbari in generalati! cum d i m i s sione m u n e r i s V i c a r i i seu Praefecti Apostolici. N a m electio
i s t a conditionata esset, contra r i t u m et consuetudinem ; et
electio Superioris generalis i n t e r i m suspensa m a n e r e t , donec
Apostolicum responsum o b t i n e r e t u r ; ideoque ipsum C a p i t u l u m suspenderetur, contra constitutionum s t a t u t u m , e t n o n
sine g r a v i ordinis p e r t u r b a t i o n e .
E x iure a u t e m constituendo, o p t a n d u m foret quod P r a e fecti Apostolici, qui non sunt Episcopali d i g n i t a t e i n s i g n i t i ,
ad officium Superioris generalis, eligi possint; ne n u m e r u s
eligendorum ad,..supremum Congregationis r e g i m e n p l u s aequo
i m m i n u a t u r . Quapropter consulendum esset Sanctissimo P a t r i
pro huiusmodi concessione et declaratione, quod n e m p e Congregatio Missionis libere in Generalem eligere s t a t i m q u e p r o c l a m a r e possit aliquem ex Praefectis Apostolicis, non E p i s copis, m a i o r i t a t e suffragiorum electum. Hoc a u t e m consilium
dare non est m e u m , ait C o n s u l t o r , sed sacrae C o n g r e g a t i o n i s , cui res e x p l a n a n d a commissa fuit a Beatissimo P a t r e .
Quibus p r a e n o t a t i s , quaestio proposita fuit per duo sequentia
Dubia
I. An
Vicarii
Apostolici, ordine
Episcopali
insigniti,
in
congregatione Missionis
ius habeant vocis
activae et
passivae
in electione
Superioris
Generalis,
Assistentis
et
Admonitoris
eiusdem
in
casui
I I . An
Vicarii et Praefecti Apostolici, ordine Episcopali haud insigniti,
in congregatione
Missionis ius
habeant
vocis activae et passivae in praedictis officiis in casui
RESOLUTIO. Sacra Congr. E p . et R e g . sub die 3 Iunii 1 8 8 1
re d i s c u s s a , censuit esse respondendum:
Ad I.
Negative quoad vocem passivam, affirmative
activam, personaliter
tamen
exercendam.
Ad I I .
Prout in primo, durante munere.
quoad
PARISIEN.
Ex
QUIBUS
431
COLLIGES:
I. Vicarios Apostolicos, ordine episcopali insignito in

congregatione Missionis h a u d eligi posse in G e n e r a l e m , a s sistentem et a d m o n i t o r e m Superioris generalis eiusdem.
I I . Huiusmodi enim m u n e r a , aliis o m i s s i s , conciliari
omnino n e q u e u n t cum m u n e r e Vicariorum Apostolicorum ;
eoquod d u m isti t e r r i t o r i u m sihi a s s i g n a t u m incolere debent,
Generalis vero , eius assistens et admonitor P a r i s i i s v i t a m
degere c o g u n t u r .
I I I . Eosdem t a m e n Vicarios Apostolicos, Episcopos, ius
habere vocis activae in praedictis electionibus, dummodo p e r sonaliter suffragium ferant, m i n i m e vero per alios sive p e r
procuratorem.
I V . Vicarios vero et Praefectos Apostolicos, ordine episcopali carentes destitui iure vocis passivae t a n t u m d u m i n m u nere huiusmodi p e r m a n e n t ; i t a ut si hoc d e s i n a t , eligi et i t e r u m possunt ad m u n e r a Generalis, assistentis et a d m o n i t o r i s .
V. Vicarios Apostolicos Episcopos n u m q u a m r e d i n t e g r a r i
in iure vocis passivae quoad praedicta m u n e r a , quia C o n s t i tutiones Missionis praecipiunt Superiorem generalem a d i r e
n o n posse ecclesiasticas d i g n i t a t e s , nisi id iusserit P o n t i f e x
R o m a n u s i n v i r t u t e sanctae obedientiae.
EX S.
DECRETUM QUOAD DISPENSATIONES MATRIMONIALES
Feria IV die 1. Februarii 1882

In Congregatione Generali S. R. et Universalis Inquisitionis
habita coram Emis ac Rmis DD. S. R. E. Cardinalibus in rebus
fidei Inquisitori bus Generalibus proposito dubio: Utrum ad valorem
dispensationum, quae sive directe ab Apostolica Sede, sive ex Pon-
432
tificia Delegatione conceduntur super quibuscumque gradibus prohibitis consanguinitatis, affinitatis, cognationis spiritualis et legalis,
nec non publicae honestatis necessarium sit exprimere copulam incestuosam, a sponsis habitam ante impetrationem vel executionem
praedictarum dispensationum, nec non exprimere consilium, et intentionem cum qua copulam inierunt obtinendae facilius dispensationis.
Iidem Emi ac Rmi DD. praehabito voto dd. Consultorum, respondendum decreverunt : Standum Decretis s. Officii fer. IV 8 Augusti 1866 et s. Poenitentiariae 20 Iulii 1869 nempe
I.
Feria IV. 8. Augusti .1866.
u Emi Patres decreverunt subreptitias esse et nullibi, ac nullo

modo valere dispensationes, quae sive directe ab Apostolica Sede,
sive ex Pontificia Delegatione super quibuscumque gradibus pro hibitis consanguinitatis, affinitatis, cognationis spiritualis et len galis, nec non publicae honestatis conceduntur, si sponsi ante ea rumdem dispensationum executionem, sive ante sive post earum
v impetrationem incestus reatum patraverint, et vel interrogati,
vel etiam non interrogati, malitiose, vel etiam ignoranter reti cuerint copulam incestuosam, inter eos initam, sive publice nota
ea sit, sive occulta, et reticuerint consilium et intentionem, qua
eam copulam inierunt, ut dispensationem facilius consequerentur.
n Sufficere autem, ut unus ex sponsis delictum hoc suum, vel nen fariam intentionem modo dictam expiraverit. Quod profecto ne dum a probatis auctoribus communiter traditur , sed etiam a
7> Summo Pontifice Benedicto XIV. confirmatur in Constitutione,
T quae incipit Pastor bonus, n
II.
Sacra Poenitentiaria sub die 20 Iulii 1869 respondit
u Post Constitutionem Benedicti XIV Pastor bonus non posse

n amplius dubitari de nullitate dispensationis obtentae, reticita eon pula incestuosa, vel prava intentione facilius obtinendi dispen sationem, habita in ea patranda.
433
EPISTOLA ad Archiepiscopos et Episcopos, aliosque locorum
ordinarios in regione Sicnla.
LEO P P . XIII.
VENERABILES F R A T R E S E T DILECTI F I L I I
ALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM.
Sicut multa audacter et insidiose ii susceperunt, qui de pernicie

catholici nominis iamdiu cogitant: ita nominatim videntur decrevisse,
vim quamdam popularis invidiae in Pontifices maximos excitare. Quod quidem ipsorum consilium quotidie magis illustratur et erumpit. Omnem enim occasionem vituperandorum Pontificum datam avide
arripiunt, non datam studiose captant : incorruptis rerum gestarum
monumentis posthabitis, fictos sermones dissipant : falsa crimina ,
tamquam venenata tela iaciunt, tanto effraenatiore ad audendum licentia, quanto est impuni tas maior. In qua male dicendi consuetudine aliud quippiam propositi inest, praeter contumeliam : videlicet
huc plane spectant homines improbi, ut e persona Pontificum Romanorum ad ipsum Pontificatum, divinitus institutum contumelia
perveniat, adductisque in contemptionem summis Ecclesiae Principibus, Ecclesia ipsa , si fieri possit, opinione hominum iudicioque
damnetur. - Harum machinationum triste ad recordationem documentum extremo mense martio Vos,'Venerabiles Fratres et Dilecti
F i l i i , Panormi vidistis. Nec tacita esse potuit indignatio vestra :
significationem eius luculentam et nobilem, qualem ab Episcopis expectari oportebat, ad Nos per litteras, officii plenas, deferendam curavistis. Profecto illae iniuriae praeter modum graves fuere, ut qui
ex constituto Panormum convenerant, coniiciendis certatim probris
in Pontifices Romanos visi sint convenisse. Ne ulla quidem verecundia religionis fuit, quam Siculi homines ab avis et maioribus
sancte inviolateque conservant, quaeque est atrociter dictis lacessita,
in quibus ipsam agrestem immanitatem nemo probus ferre aequo
animo potuit. Quantus harum rerum inustus animo Nostro sit dolor,
coniecturam ex dolore vestro singuli facite. Nihil enim tam lamentabile est, quam publice licere Ecclesiae maiestatem sanctitatemque
Acta, Tom. XIV. fase. GLXVI.
28
434
EPISTOLA
nefarie contemnere ; nihil tam miserum, quam summorum Pontificum

memoriam ab italis hominibus indigne violari.
Ea quae Pontifices Romani pro salute Italiae gesserunt, orbis
terrae testimonio iudicioque comprobantur , ita ut nihil s i t , quod
nomini Decessorum Nostrorum metuamus ab aequis et prudentibus
viris. Verumtamen Nos in criminationibus, de quibus loquimur, valde
commovit primum rei indignitas per se : deinde multitudinis minus
eruditae periculum, quae facilius decipi et in errorem impelli
potest.
Et sane magnus futurus est error, si in re iudicanda sex ante
saeculis gesta non ab his temporibus moribusque nostris cogitatio
avocetur. Respicere quippe opus est ad instituta et leges eius temporis, maxime vero ius gentium, quo tunc viveretur, repetere. Exploratam est, quaecumque demum illius iuris origo et indoles extiterit, temporibus illis plurimum in rebus etiam civilibus auctoritatem Romanorum Pontificum valuisse, idque non modo non repugnantibus, sed consentientibus libentibusque principibus et populis. Cumque optabile videretur Vicarii Iesu Christi patrocinium , non raro
usu veniebat, praesertim in Italia, ut ad eum velut ad parentem
publicum confugerent civitates, eidemque sese in fidem sponte sua
traderent et commendarent. Domina animorum religione, Apostolica
Sedes perinde habebatur ac propugnaculum iustitiae, et infirmiorum
tutela adversus iniurias potentiorum. Et hoc quidem cum magna
utilitate communi : hac enim ratione factum est, ut, Pontificibus auctoribus, diremptae saepe sint controversiae, sedati tumultus^ sublatae discordiae, bella composita. - In hoc tamen magisterio populorum ac pene dictatura, nemo Romanos Pontifices iure coarguet imperii sui vel opes augere, vel fines proferre voluisse. Omnem potestatem suam illuc semper converterunt ut civitatibus prodessent i
nec semel ipsorum opera et auspiciis Italia impetravit, ut vel externorum hostium propulsarentur incursiones, vel domesticorum adversariorum turbulentia ambitio frangeretur. Quam ad rem sapienter
et opportune, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii, commemorati a
Vobis sunt Gregorius VII, Alexander I I I , Innocentius I I I , Gregorius IX, Innocentius IV Decessores Nostri, qui exterarum gentium
dominationem, rebus italicis saepius imminentem, prudentia et fortitudine summa prohibuerunt.
Quod ad Siciliam vestram pertinet, fidei et pietati eius in hanc
Apostolicam Sedem paterna benevolentia Pontificum mutue cumul a t e l e respondit. Revera ipsorum consilii vigilantiaeque non me-
EPISTOLA
435
dioeri ex parte Siculi debent quod potuerint Saracenam servitutem

-effugere. Gratamque etiam et aequam libertatem ab Innocentio IV
et Alexandro IV gens Sioula tunc impetravit cum, post Conradi
Imperatoris obitum, summam imperii penes municipium esse placuit.
Post autem si Clemens IV Carolum Andgavensem solemni ritu
Siciliae regem appellavit, cum Pontifex reprehendatur nihil est.
Fecit ille iure suo , fecit quod e republica Siculorum magis esse
iudicavit, delatis imperii insignibus viro nobili et potenti, qui civicas res ordinare et exterorum ambitioni resistere posse videbatur:
de quo viro vel ipsa maximarum virtutum domestica exempla sperare iubebant, fore ut iuste et sapienter imperaret. Nec caussa est,
quamobrem vel Urbano IV vel Clementi IV vitio detur, quod homo
natione exterus regnum Siculorum capessivit. Etenim praeterquam
quod exemplis huius generis, nec antea carebat, nec postea caruit
historia, Siculi ipsi in potestatem externi principis illo eodem anno
volentes concesserunt.
Simul ac vero se Carolus inflexit in dominatum iniustiorem,
maxime ministrorum vitio praecipitata in perniciosam partem republica, desiderata certe non est Romanorum Pontificum in admonendo caritas, in corripiendo severitas. Constat inter omnes, quot
quantasque curas Clemens IV et Nicolaus I I I adhibuerint, ut hominem ad aequitatem iustitiam quam revocarent. Quorum providentia
pervicisset fortasse obstinationem viri principis , nisi viam rebus
novis cruenta multitudinis ira subito patefecisset. Post inhumanam
illam caedem, cuius, ubi furor constitisset, ipsos puduit auctores,
conscientia officii impulit Martinum IV, ut Siculos itemque Petrum
Aragonium aliquanto severius pro merito ipsorum adhiberet. Nihilominus tamen eam severitatem et ipse Martinus et Honorius IV,
Nicolaus IV, Bonifacius V I I I lenitate et misericordia mitigarunt;
iidemque non antea quiescere visi sunt, quam, omnibus iis controversiis per litteras legationesque compositis, Siculorum saluti et legitimae libertati, quantum fieri poterat, consuluerunt. Quibus ex
rebus manifestum, quod Vos, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii,
verissime dixistis, fautores iniusti dominatus vel popularis invidiae
concitatores,appellari Romanos Pontifices, nisi per summam iniuriam,
non potuisse. In quo quidem Decessores Nostri iustioribus iudicibus
usi sunt iis ipsis hominibus Siculis, qui, recenti adhuc caede, Sedem
Apostolicam Edentibus animis implorandam censuerunt.
Haec commemorare voluimus , ut de tot tantisque iniuriis Ecclesiae et Pontificatui Romano impositis querelas Nostras publice
436
EPISTOLA
testaremur: eodemque tempore ut vos intelligeretis, gratas admodum accidisse Nobis communes litteras vestras, quibus easdem iniurias summa voluntatum concordia Nobiscum pariter deplratis.
Apparent in iis litteris episcopalis vestigia virtutis, cuius gratia
forsan ignoscentior posteritas erit eorum temeritati, qui nihil dubitarunt Romanum Pontificatum, hoc est nobilissimum et maximum
Italiae decus, incesto ore lacerare.
Ceterum ex hoc ipso magis ac magis perspicitis, quod superiore
mense februario monuimus , quanta vigilantia providere oporteat
ut fides catholica in tanta iniquitate temporum apud Italos conservetur. Pergite itaque, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii, fortiter
pro iuribus Ecclesiae propugnare, mendacia improborum convincere,
fraudes detegere, Sieulosque universos in fide et amore retinere
huius Apostolicae Sedis, unde iis, beneficio Apostolorum, christianae sapientiae lumen affulsit.
Divinorum munerum auspicem et praecipuae benevolentiae Nostrae
testem Vobis, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii, et populis curae
fideique vestrae concreditis Apostolicam Benedictionem peramanter
in Domino impertimus.
Datum Romae apud s. Petrum die X X I I Aprilis HDCCCLXXXII
Pontificatus Nostri Anno Quinto.
LEO P P . X I I I .
DSOLANEN.
FUNERUM ET EMOLUMENTORUM
Die 11
Iunii 1881
COMPENDIUM FACTI. Anno 1 8 7 9 Parochus s. Victoris u r bis Mediolanensis, supplici dato libello exposuit : i n t r a l i m i tes suae paroeciae ab aliquot annis Religiosos s. Ioannis de
Deo p r i v a t a m aperuisse domum, q u a m appellarunt Hospitium sanitarium, sub nomine s. Iosephi. Domus haec p a u peribus clausa, excipit t a n t u m infirmos divites qui solvere
437
possint t r e s , quinque et decem libellas dietim. H i n c o r a t o r i s iudicio domus haec v i d e r e t u r nil habere commune cum
a l i i s domibus eiusdem Ordinis, in quibus aegroti conditionis
et religionis omnigenae excipiuntur, dummodo pauperes ; q u i bus omnino g r a t u i t a e x h i b e n t u r remedia t u m corpori t u m
a n i m a e . Directores huius domus, prosequitur O r a t o r , e x p e t u n t facultatem aperiendi publicam Capellani contra p a r o e cialem Ecclesiam, ut emolumentis frui v a l e a n t , seseque subt r a h a n t iuribus parochialibus. Quapropter quaesivit O r a t o r , a n
privilegia elargita a s. Pio V et a Gregorio X I I I religiosis
s. Ioannis de Deo, protendi possint ad h a n c n o v a m d o m u m ;
et an funerum emolumenta ipsis competant religiosis, vel
P a r o c h o , in cuius m o r a n t u r iurisdictione.
IURA RELIGIOSORUM. P a t r o n u s hospitalis domus s. Iosephi

contendit, eiusmodi domum s. Iosephi a iurisdictione p a rochiali i t a e x e m p t a m esse, ut ipsi competat ius n e d u m fun e r a eorum celebrandi, qui in dicta domo decedunt, v e r u m
e t i a m i n t e g r a funerum emolumenta percipiendi. Quod ut efficaciter consequatur, in duas p a r t e s orationem suam dispescit.
In p r i m a p a r t e a d s t r u i t i u r a , exemptiones, et privilegia quae
religiosi huius domus s. Iosephi sibi vindicant, in B u l lis seu Constitutionibus apostolicis fundamentum h a b e r e . In
secunda vero nonnullis.offensionibus, ex adverso oppositis, occurrit.
P r i m u m itaque caput aggrediens edisserit, nullo pacto
ambigi posse quod religiosis s. Ioannis de Deo in hospitali
domo s. Iosephi degentibus ius competat, nedum funera in
publica proprii hospitalis Ecclesia peragendi, v e r u m e t i a m
e o r u m emolumenta percipiendi: quandoquidem id ex pluribus
r o m a n o r u m Pontificum Constitutionibus scatet. E q u i d e m sa.
m e . P i u s V. in Brevi Salvatoris Nostri pro hospitali G r a n a t a e
in Hispania erecto, in . 9 i t a decrevit : Nec non hospitale,
illiusque Ecclesiam, A l t a r i a et Capellas praedicta ab o m n i * moda dictae et q u a r u m c u m q u e a l i a r u m parochialium seu
438
<
a l i a r u m Ecclesiarum ac illorum R e c t o r u m et Beneficiator u m iurisdictione et superioritate, ratione perceptionis e l e e m o s y n a r u m , oblationum et aliorum i u r i u m ' e t obventionum
praedictorum et quorumcumque aliorum etiam funeralium,
quae ipsi hospitali p r o v e n i u n t et provenient, perpetuo e x i m i m u s et t o t a l i t e r liberamus.
Cuius dispositionis duplicem r a t i o n e m ab eodem P o n t i fice assignari subdit. P r i m a scilicet, quia P a r o c h i in h o s p i t a l i nihil faciunt, cum illud proprium R e c t o r e m pro s a c r a m e n t o r u m administratione habeat : a l t e r a vero, quia h u i u s modi emolumenta in subsidium et i n c r e m e n t u m hospitalium
rependi debent: Huiusmodi a u t e m privilegia et exemptiones
G r a n a t e n s i hospitali concessas a Gregorio X I I I per B u l l a m
In super eminenti, die 28 Aprilis 1576 ad omnia hospitalia
s. Ioannis de Deo extensas, et a m p l i a t a s fuisse a i t , ceu ex
. 14 eiusdem Bullae liquet. Imo subdit, S i x t u m V ut haec
i u r a , privilegia atque exemptiones maiori firmitatis robore
c o m m u n i r e t , binis Constitutionibus die 10 I u n i i 1 5 8 5 editis,
t u m Breve s . P i i V , t u m etiam B u l l a m Gregorii X I I I e x
i n t e g r o confirmasse. Addit insuper quod Gregorius X I V p r a e t e r m e m o r a t a privilegia i u r a et exemptiones a praefatis P o n tificibus omnibus s. Ioannis hospitalibus, sive in I t a l i a s i v e
e x t r a I t a l i a m e x t r u c t i s concessa, iisdem privilegia, i m m u n i t a t e s et exemptiones communicavit, quae s. Spiritus de h a c
U r b e Archihospitalis propria e x i s t u n t .
P o r r o privilegia et i m m u n i t a s a sa. m e . Sixti IV s. S p i r i t u s Archihospitali i n d u l t a in hoc consistebant, ut eiusdem
Praeceptores et R e c t o r e s non modo q u a r t a m parochialem
solvere haud t e n e r e n t u r , sed et ab obligatione solvendi g a bellas, passus et alia onera i m m u n e s forent. Nec aliter se
gessisse, u r g e t , Clementem V I I I , qui in vim Constitutionis
diei 9 Septembris 1596, nedum Religionem s. Ioannis de Deo,
ad q u o r u m d a m i n s t a n t i a m ab ipsis suppressam, in p r i s t i n u m
r e s t i t u i t , sed insuper in . 2 praefatae Constitutionis s t a t u i t
ut omnia Hospitalia ad h a n c Religionem p e r t i n e n t i a , e o r u m que R e c t o r e s privilegiis, et exemptionibus et p r a e r o g a t i v i s
439
per suos Praedecessores i n d u l t i s , perpetuo gaudere v a l e r e n t .

Idque optimo iure factum fuisse asserit, si e n i m , ut sapienter observat C a r d . De Luca Disc. XXIII . V de Paroch.
- ibi - ista hospitalia e x e m p t a s u n t a P a r o c h o r u m Turiste dictione, quoniam ille qui ex eodem ordine, seu alias d e p u t a t u s ad a d m i n i s t r a n d u m s a c r a m e n t a infirmis, h a b e t u r
loco parochi, ipsumque hospitale i n t r a suum a m b i t u m dicitur
habere t e r r i t o r i u m s e p a r a t u m , atque quoad ibi viventes con s t i t u e r e q u a m d a m speciem Parochiae diversae, ac s t a n t i s
< per se ; sponte sua fluit huiusmodi hospitalium R e c t o r i bus ius non modo funera in propria Ecclesia peragendi, ceu
quilibet parochus peragere solet, sed etiam emolumenta omnia
ipsis concedi oportere.
Ex quo evenisse urgebat orator ut quoties huiusmodi i u r a
et privilegia ad praedictos s. Ioannis Religiosos spectantia
in discrimen adducta fuerint, iugiter nedum a sacris T r i b u nalibus, sed etiam ab ipsis R o m a n i s Pontificibus recognita
et confirmata fuerunt; quod confirmavit defensor, multis a l l a tis exemplis.
Hoc in iure p r a e s t i t u t o , cum in facto consistat, s. Iosephi hospitalem d o m u m , esse coenobium ac hospitale ad s. I o annis de Deo Congregationem pertinens, sponte sua fluere,
prosequitur O r a t o r , ad h a n c hospitalem domum eadem p r i v i legia et i u r a , easdemque facultates et exemptionem, ceteris
omnibus hospitalibus proprias, extendi et communicari deber e . P o r r o quod s. Iosephi hospitale uti domus religiosa sit
h a b e n d u m , quodque ad formam aliorum eiusdem s. Ordinis
constitutum sit, ea fidem faciunt, quae huiusmodi erectionem
vel praecesserunt vel c o m i t a t a s u n t .
Sane ex facto constare edisserit, eam nedum christifidelium e l e e m o s y n i s , nedum pecuniis religiosorum propriis,
v e r u m e t i a m pecuniis e capsa totius provinciae depromptis,
auctorantibus Religionis superioribus, acquisitam atque a m p l i a t a m fuisse. Constare p a r i t e r ex facto u r g e t ipsam dom u m non modo consentiente et approbante Congregationis
maiori Confratre e x t r u c t a m , non modo clausura Apostolica
440
m u n i t a m , non modo ven. huic hospitali s. Ioannis O a l i b y t a e a g g r e g a t a m , sed etiam patribus Provincialibus ac P r i o ribus, ex superioris Generalis m a n d a t o , subiectam esse.
R u r s u s , prosequitur O r a t o r , h a n c domum esse religiosam
evincunt R e g u l a e disciplinares, d e r m i p . Generalis m a n dato viris, in s. Iosephi hospitali existentibus, a p. P r o v i n ciali i n d i c t a e .
Nec satis : indolem religiosam talis domus a p p a r e r e p r o p u g n a t ex fine, quem in ea e x t r u e n d a confratres sibi proposuerant, ut scilicet domum h a b e r e n t , in q u a , independenter
a quacumque laica potestate, v i t a m , i u x t a regulas proprii O r dinis, agere v a l e r e n t , et n o v u m coenobium i n s t i t u r e n t , in
quo reciperentur quotquot habitum s. Ioannis de Deo suscipere in votis haberent, ne ipsa Religio sensim et sine sensu
e x t i n g u e r e t u r . T a n d e m praefatam domum u t i religiosam h a bendam esse contendit, quia R m u s p. Generalis d o m u m r e ligiosam e x t r u e r e in m e n t e h a b u i t , eamque tali nomine i u giter u s u r p a v i t .
Constito a u t e m , concludit Orator, agi in t h e m a t e de coenobio et de religiosis, qui albo confratrum s. Ioannis de Deo
recensentur, sponte sua fluit ipsis quoque i u r a et privilegia
omnia atque exemptionem a parochorum iurisdictione communicanda e s s e , quibus romani Pontifices huiusmodi r e l i giosas familias, ubilibet i n s t i t u t a s , vel instituendas cumulare
censuerunt ; ideoque t a m ius funera in propria Ecclesia p e r agendi, q u a m eorum emolumenta percipiendi ipsis t r i b u i
oportere. (1)
(1) Omissis aliis decisionibus et auctoritatibus, opportunum duximus referre sententiam Tribunalis Cardinalis Vicarii, die 2 Februarii 1879. Mortuo siquidem in hospitali s. Ioannis Episcopo
Versaliensi et funeribus in Ecclesia eius
hospitalis peractis, quaestio efferbuit
circa funerum emolumenta. Ea enim sibi
competere Parochus asserebat, Statuto
Cleri Romani innixus quod sub . 12
haec habet: Integri funeris praetendi ius
Parocho proprio datum etiam intelli gitui quoad eos, qui in quocumque
privilegiato hospitali decedunt . Denegabat contra Generalis, eiusdem hospitalis superior, ad iura et privilegia
a Summis Pontificibus suo Ordini concessa provocans. Cessa in irritum amica
transactione, Emus Urbis Vicarius, perpenso voto a duobus canonistis dato, libratisque utriusque partis rationibus,
sententiam protulit religiosis s. Ioan-
441
P o s t h a e c transvolans orator ad secundum suae orationis

caput a i t , i n a n i labore consumi adversarios obstrepentes agi
in t h e m a t e non de coenobio ac hospitali f r a t r u m s. Ioannis
de Deo, sed de p r i v a t a domo, q u a m quidam pii v i r i e r e x e r u n t , s t a t u t u m confidentes in cuius v i m aegroti persolvere
t e n e n t u r quotidie vel t r e s vel quinque, vel decem libellas, ut
in hospitali excipiantur. Respondet-enim quod huiusmodi offensio superius penitus refuta ta fuit, ubi, pluribus adductis
a r g u m e n t i s , demonstratum est, hospitalem domum s. Iosephi
esse vere religiosam, et vere religiosos p a r i t e r esse viros qui
sub s. Ioannis de Deo regulis communem v i t a m ibi a g u n t .
P r a e t e r e a a v e r i t a t e abhorrere subiungit, quod in p r a e dicta domo non recipiantur nisi qui tres, quinque et decem
libellas quotidie persolvunt. Quandoquidem ex irrefragabilibus documentis comprobari substinet, quod licet tenuis t r i u m
libellarum pensio pro quolibet infirmo s t a t u t a sit, t a m e n q u i d a m ex infirmis libellas duas cum dimidio, quidam vero d u a s ,
aliqui a u t e m u n a m t a n t u m libellam vel m i n u s persolvunt,
nonnulli t a n d e m omnino g r a t i s recepti et curati fuerunt. H u iusmodi a u t e m t r i u m libellarum pensio, collatis prius c u m
Archiepiscopo consiliis, ideo a Religiosis s t a t u t a m fuisse cont e n d i t , ut hospitalis domus, ceu superius i n n u i m u s , a t u t e l a
et v i g i l a n t i a commissionis saecularis, vulgo Congregazione
di Carita, subduceretur.
Quae cum ita sint m i r u m non esse, subiungit, si non modo
a n t i q u a s. Ioannis hospitalia, sed etiam n u p e r r i m e fundata,
quae in eadem ac s. Iosephi domus, imo in duriori conditione v e r s a n t u r , iisdem privilegiis, exemptionibus ac iuribus
super funeribus eorumque emolumentis percipiendis f r u a n t u r .
Sane Orator tum p. P r i o r i s , tum rmi p. Generalis dispositionibus innixus, in propatulo esse ait, quod hospitalia
t a m P a t a v i i , quam B r i x i a e , etsi eodem modo quo s. Iosephi
domus i n s t i t u t a sint, nihilominus privilegiis, exemptionibus
nis amicam. Ideo si ius religiosorum
s. Ioannis recognitum fuit, non obstante
clausola Cleri romani Statuto inserta,
fortius retinendum esse videtur in casu,

quum Parochus s. Victoris nullum privilegium in sui favorem afferre valeat.
442
ac iuribus omnibus g a u d e n t , quae s. Iosephi Religiosi modo

sibi v i n d i c a n t .
E x e m p l i s huc usque allatis orator addit exemplum hospitalis domus L u t e t i a e P a r i s i o r u m existentis, quae licet sit vere
domus valetudinis, seu maison de Sant et nonnisi infirmos divites suscipiat, qui libellas quinque, decem, vel etiam
quindecim [dietim persolvunt ; t a m e n iure funera peragendi,
eorumque emolumenta percipiendi fruuntur, non ob aliam caus a m , nisi quia haec domus ad s. Ioannis de Deo Congregationem spectat. Cum i g i t u r ex facto manifestum e m e r g a t ,
hospitalem s. Iosephi domum, i n t e r s. Victoris confinia s i t a m ,
esse vere religiosam, et vere Religiosos, ad s. Ioannis de Deo
Congregationem p e r t i n e n t e s , esse viros qui huiusmodi hospit a l e m s. Iosephi domum, sub r m i p, totius Ordinis G e n e r a l i s , aliorumque Superiorum obedientia r e g u n t atque gubern a n t , orator concludit, hospitali s. Iosephi domui eiusmodi
privilegia, i u r a a t q u e exemptiones communicandas esse. (1)
Quibus praenotatis favore religiosorum t a n t u m , cum alia
pars nil exhibuerit in sui defensionem, propositum fuit enodandum
Dubium
An hospitalis domus s.
Iosephi exempta sit a iurisdictione Parochi, ita ut huic minime
competant
emolumenta
funerum eorum,
qui in ea domo decedunt in casu.
RESOLUTIO. Sacra Concilii Congregatio, re -semel atque
i t e r u m d i l a t a , sub die 11 Iunii 1 8 8 1 censuit esse respondendum :
Affirmative
in
omnibus
(1) Confer Bononien... diei 4 Maii 1881

relatam pag 346 et emes quod emolumenta
funebria cederent parochis domicilii cuiusque decedentis in hospitali: non autem
soli parocho, intra cuius paroeciae limi-
et
amplius.
tes erectum est hospitale s. Iosephi, quatenus domus haec frui non posset privilegiis et exemptionibus concessis Eeligioso ordini s. Ioanni de Deo.
Ex
QUIBUS
44&
COLLIGES
L E x e m p t i o n e m a P a r o c h o r u m iurisdictione a t q u e o m n i a
i u r a et privilegia i t a a summis Pontificibus esse concessa
Religiosis Calybitis, ut cunctis eiusdem Ordinis familiis r i t e
constitutis atque constituendis sit communicanda.
I I . Cum vero domus s. Iosephi, Mediolani erecta a R e ligiosis s. Ioannis de Deo, omnibus religiosae domus c a r a cteribus praedita sit, dubitari nequit eamdem e x e m p t a m esse
a iurisdictione P a r o c h i , et ius habere funera peragendi e o r u m q u e emolumenta percipiendi.
ORDINATIONIS SEU EXCARDINATIONIS

Die 9 Iulii 1881.
Per Summaria Precum
COMPENDIUM FACTI. P e t r u s dioecesis V. r e n u e n t e A r c h i e piscopo eum in Seminario diutius recipere, propriam reliquit
Dioecesim, et p r i m u m in Bugellen. deinde in Savonen.
dioecesim m i g r a v i t ; ubi tribus abhinc annis studiis theologicis n a v a t in nobili collegio sacerdotum Missionis, in quo
m u n u s etiam praefecti complet. Quemadmodum in bugellensi
Dioecesi degens, i t a ex quo in savonensi Collegio c o m m o r a t u r ,
pluries ab Archiepiscopo literas testimoniales e x p e t i v i t , ut
ab Episcopo savonensi ordinari valeret; at p e r p e r a m . A r c h i e piscopus enim, e x p e t i t a s literas testimoniales i u g i t e r d e n e g a v i t . P r o i n d e clericus P e t r u s s. C. Congregationem a d i v i t
petens, ut promoveri posset ad sacros ordines ab Episcopo
savonensi. Archiepiscopus de hac re pro informatione et voto
requisitus respondit: t u m ob ingenii obtusitatem, t u m ob non
laudabiles v i t a e mores, t u m etiam ob vocationis defectum
n o n posse oratoris votis obsecundare.
444
Quamobrem Episcopus savonensis r o g a t u s fuit, ut referr e t de moribus, studiis, ac vocatione oratoris; qui respond e n s , s. C. Congregationi r e t u l i t : praefatum clericum bonis
ornari moribus, mitique indole; obedientem sese exhibere,
c l a r u m q u e p i e t a t e , omni diligentia studio incumbere s. T h e o logiae duobus abhinc a n n i s , in quo i t a profecit, ut l a u d a r i
a suis m a g i s t r i s m e r e r e t u r .
R e b u s sic stantibus i t e r u m petiit clericus a s. C. C. ut
sibi concederetur incardinari in Dioecesi s a v o n e n s i , ex quo
Archiepiscopus litteras testimoniales d a r e r e n u e r e t .
PRECES CLERICI REIICIENDAE VIDENTUR. P a t e t ex Decreto
Conc. T r i d e n t i n i Sess. 23 Cap. 8 de reform, quemlibet a

proprio Episcopo ordinari debere. Quod si quis ab alio p r o moveri p e t a t , literas testimoniales Episcopi, mores ac p r o bitatem commendantes, praeferre debere, i u x t a Conc. T r i d e n t ,
loco c i t a t o . Hinc si Episcopus in domino iudicaverit h u i u s modi literas testimoniales tribuendas non esse, eius iudicio
s t a n d u m est, nec facile p e r m i t t i debet, ut quis contra sui
Episcopi v o l u n t a t e m promoveatur. H i n c Barbosa in Tractat,
de Episc. part. 2, allegat. 4, num. 66 docet, quod Deum
solummodo iudicem habebit Episcopus
in
ferendo
iudicio
de idoneitate clerici ad sacros ordines suscipiendos. Q u a m
doctrinam S. C. C. saepe saepius sequutam fuisse, p a t e t ex
Lucana
Ordinationis diei 5 Iulii 1749; ex Asculana Ordinationis proposita die 24 M a r t i i 1792 et resoluta die
2 1 insequentis A p r i l i s .
Et licet quandoque a sancta Sede facultas fuit i n d u l t a ,
ut quis ab alio, q u a m a proprio Episcopo, ad sacros ordines
promoveretur; sive u t , r e n u e n t e proprio Episcopo, e x c a r d i nationem concederet, vi cuius in aliam dioecesim se conferret;
n u n q u a m t a m e n huiusmodi facultatem t r i b u i t , quando r a tionabiles causae ab Episcopo proprio fuerunt adductae. Nemo
in dubium revocabit causas ab Archiepiscopo adductas ad
445
denegandas testimoniales g r a v i s fuisse ponderis. Quibus P r a e sul adiecit : sibi videri h a u d esse n i m i s favendum causae
clerici a proprio Ordinario reiecti; causamque clerici P e t r i ,
u t i prorsus i m m e r e n t i s , omnino reiiciendam esse.
C u m itaque ad Ordinarios spectet iudicium ferre de p r o movendis ad Ordines suscipiendos, cumque originis O r d i n a r i i
iudicium Oratoris precibus c o n t r a r i u m sit, videtur quod ipsi
nedum facultas ad Ordines in savonen. dioecesi suscipiendos,
sed etiam ut in eadem dioecesi incardinari v a l e a t d e n e g a n d a sit.
PRECES CLERICI EXCIPIENDAE VIDENTUR. EX a l t e r a v e r o
p a r t e perpendendum est, quod licet, cum a g a t u r de p r o m o vendis ad ordines, proprii Episcopi informationi et voto, s t a n dum sit, et a iudicio Episcopi appellatio non d e t u r ; semper
t a m e n praesto est recursus ad sanctam Sedem. Quae i u x t a
prudentiae leges et varias r e r u m circumstantias, vel m a n d a t
proprio Episcopo ut clericum ad ordines promoveat, a u t l i t e r a s dimissoriales concedat; vel ex plenitudine potestatis
facultatem i m p e r t i t u r ordines suscipiendi sive a Metropolitano,
sive a viciniori, sive a quocumque alio catholici orbis Episcopo;
vel denique, Episcopo r e n u e n t e excardinationem concedere,
ipse Summus Pontifex indulget, ut quis ex una in aliam
dioecesim s e t r a n s f e r a t . P a t e t e x variis S . C C . resolutionibus, praesertim
vero
Burgi s.
Sepulcri Irregularitatis
eoo defectu scientiae die 23 Februarii 1875. (1) A g e b a t u r
siquidem de Diacono, qui i r r e g u l a r i s ex defectu scientiae a
proprio Episcopo declaratus, penes Episcopum s a r s i n a t e n ,
confugerat, petens ut in sua Dioecesi eum reciperet. A n n u i t
sarsinaten. Episcopus, sed r e n u i t Episcopus B u r g i s. Sepulcri,
qui proinde l i t e r a s , quas vocant excardinatoriae, diacono
t r a d e r e recusabat. Quaestione a d s . C . C . delata, E E . P P .
Episcopo Burgi s. Sepulcri significare censuerunt, i n t e g r u m
sibi esse eumdem Diaconum ex sua Dioecesi d i m i t t e r e , eum
in finem, ut dioecesi S a r s i n a t e n , incardinari posset, sed in
(1) Videsis hanc quaestionem Vol. VIII pag. 689.
446
antecessum fidem sibi iureiurando d a r i m a n d a r e t , ne posthac

ad suae dioecesis iurisdictionem rediret, et ibi commorationem
facere i n t e n d e r e t .
Concinit Aniden. Ordinationis 23 Martii 1878 ( 1 ) Aprutina
Ordinationis 26 Aprilis
1879.
In t h e m a t e vero Oratoris precibus facilius a n n u e n d u m
esse v i d e t u r ; t u m quia Episcopus savonensis, p a r a t u m se
exhibet illum in propria dioecesi recipere eumque ad ss. O r dines promovere, si S. C. C. id placuerit; t u m quia p l u r a
a d s u n t praeclarissimorum v i r o r u m testimonia, quae de o r a t o r i s v i t a e h o n e s t a t e , bonis moribus et profectu in studiis
a d h u c dubitare non p e r m i t t u n t . Ii sunt Episcopus dioecesis
bugellensis, Franciscus M a r t i n e n g o , Sacerdos Missionis, S u perior Collegii savonensis, F r a n c i s c u s Giacello, et ipse ex
Congregatione Missionis, Superior eiusdem Collegii et t a n d e m
R e c t o r Seminarii Episcopalis savonensis.
His breviter u t r i n q u e adnotatis, quid in casu sentiendum
e s s e t , remissum fuit E m i s P a t r i b u s .
RESOLUTIO. Sacra Cong. O. re perpensa, sub die 9 Iulii 1 8 8 1
censuit respondere:
Pro
gratia
habilitationis
ad contrahendum
domicilium
in
Dioecesi savonensi,
ope
declarationis cum
iureiurando
de animo ibidem permanendi, ad hoc ut Orator ab Episcopo
pro suo arbitrio et conscientia promoveri valeat ad Ordines,
facto verbo cum SSmo. (2)
(1) Adest quaestio haec Vol.XI pag.30.
Adeas, si placet, Vol. X pag. 474 et 485.
(2) Ex eo quod dixerit Tridentina
Synodus Sess. 2S cap. 16 de ref.: Cum
nullus debeat ordinari, qui iudicio sui
Episcopi non sit utilis aut necessarius
suis Ecclesiis.... eruit aliquis penes
Episcopi arbitrium esse concedere aut
recusare s. Ordinationem suis subditis:
et non dari appellationem apud s. Sedem. Non dari appellationem a denegatione ss. ordinum certum est ; sed dari
recursum ad Sedem Apostolicam pluries
resolutum fuit a s. C. Concilii, et praecipue constat ex decreto ipsius s. Con-
gregationis diei 21 Aprilis 1668 circa

dubia proposita ab Archiepiscopo Rhemensi. Constat insuper ex facto, iugiter
repetito, quod nempe a denegatione ss. Ordinum recursus veniunt Romam et excipiuntur. Nam si Tridentinum arbitrio
Episcoporum reliquit conferre, vel denegare ordines suis subditis, id intelligendum de arbitrio ex ratione regulato ;
quod nempe s. ordinatio denegari nequeat, absque iusta causa. Ad rem ait
Cardinalis Petra Tom. 1 ad Constit,
unie. Urbani II Sect. 1, n. 39 u "Dri cerem..... posset dari recursus extra iudicialis ad s. C. Congregationem, ut
Episcopus propalet causam, ob quam

denegat ordines. Nam arbitrium concessum Episcopis est regulandum a
iure. Haec enim est differentia inter
arbitrium et simplicem voluntatem,
ut primum regulari debeat, si non
stricte, saltem aliquo modo a iure;
cum tantum istius habenas relaxet
non solvat; secunda vero nullam habet
regulam.... Attamen debet esse gravamen verum et denegatio irrationabilis, ut detur locus ad cogendum Episcopum ad ordinum collationem, cum
non sufficiat purum gravamen...
A tempore Gregorii XIII causae recursuum solent aliquando remitti ad Metropolitam aut viciniorem Episcopum,
aliquando Romae dirimuntur. Si recursus remittitur Metropolitae aut Episcopo viciniori, ii ab Episcopo causas explorant cur oratorem reiecerit; iisque
non bene cum iustitia congruentibus,
eumdem ad ss. ordines promovent,
j petita prius semel, iterum et tertio...
a suo Episcopo venia. Si Romae dirimuntur, Secretarius s. Congregationis
scribit ad Episcopum, ordines recusantes,
ut pandat s. Congregationi causas denegationis. Quae si forte minus iustae reperiantur, datur recusato indultum pontificium, ut ab alio Episcopo ordinari valeat.
Apostolica Sedes, in casu, ex plenitudine
447
potestatis, perpensis denegationis causis,

indulsit clerico Petro ut. absque testimonialibus litteris Episcopi originis, ad
ordines promoveri posset ab Episcopo
savonen. Iussit tamen ut clericus iureiurando animum declararet manendi in
perpetuum in Dioecesi savonen. Nam
iuxta Constit. Speculatores . 11 ad
acquirendum domicilium, ad effectum suscipiendi ordines, praeter factum habitationis requiritur, ut quis se vere et
realiter animum huiusmodi habere iu reiurando affirmet . Quod autem exhibendae essent etiam litterae testimoniales patet ex cit. Constit. . 12 Si quis
n tamen a propriae originis loco in ea
aetate discesserit, qua potuerit alicui
canonico impedimento obnoxius etnei,
etiam Ordinarii suae originis testimo niales litteras, ut supra afferre debe bit, ac de illis expressa similiter men tio in susceptorum ordinum litteris
facienda erit . Hinc rite additum est
in resolutione, facto verbo cum SSmo.
Hoc enim adiici solet resolutionibus,
quatenus gratiae concessio vulneret aliquod placitum iuris, a quo s. Congregatio dispensare nequeat. Ideo Secretarius
rem SSmo Patri refert, qui probare solet. In themate obstabat, Constit. Spe~
culatores, cui derogandum erat.
UXITN
ADMINISTRATIONIS SACRAMENTORUM
ET FUNERUM
Die 9 Iulii 881.
COMPENDIUM FACTI. Canonicus Archipresbyter Capituli a u x i t a n i S. C. C. supplici oblato libello, adivit, quae sequunt u r exponens : C a p i t u l u m a u x i t a n u m anno 1 8 7 4 in condendis
s t a t u t i s operam dedit, quae 41 articulis c o n s t a b a n t . Haec
s t a t u t a ad iudicium sanctae Sedis delata fuerunt, et S. C. C.
448
ADMINISTRATIONIS SACRAMENTORUM ET FUNERUM
die 11 A u g u s t i 1877 super omnibus articulis m e n t e m s u a m

a p e r u i t , excepto 40 articulo, de quo in praesenti quaestio i n s t i t u i t u r . Articulus a u t e m 40 i t a e x a r a t u s fuerat Hebdo m a d a r i u s , aegrotantibus canonicis sive in Paroecia Ecclesiae
M e t r o p o l i t a n a e , sive in alia civitatis Paroeciae, S a c r a m e n t a ,
ex consuetudine m i n i s t r a t , assistentibus vel A r c h i p r e s b y t e r o , vel proprio P a r o c h o . Si Canonicus obierit in P a r o e ciae Ecclesiae Metropolitanae exequiae fiunt a Capitulo,
praecedente Hebdomadario Consultor a S. C. C. r e q u i s i tus hac super r e , censuit praedictam consuetudinem esse omnino contra iura parochialia.
Praefatus Archipresbyter r e c l a m a v i ^ et n u n c enixe rclamt contra illam i n t e r p r e t a t i o nem asserens, consuetudinem praefatam p u g n a r e contra i u r a
parochialia, et ex alia p a r t e non esse l e g i t i m a m , utpote non
i m m e m o r a b i l e m , et i n t r o d u c t a m ex i g n o r a n t i a i u r i s .
Archiepiscopus hac in re requisitus a i t : haec consuetudo,
existit a r e s t a u r a t i o n e Sedis archiepiscopalis anno 1824,
et usque ad h u n c diem sine intermissione r e m a n e t . Insuper
nihil probat, h a n c consuetudinem i n t r o d u c t a m fuisse in ignoy> ranfia i u r i s , utpote m u l t i ex Canonicis, t u n c i n s t i t u t i s , Ca p i t u l a r e s fuerunt a n t e R e v o l u t i o n e m ; ex quo induci potest,
>> h a n c consuetudinem usu viguisse hoc t e m p o r e , et ad n o s t r u m t r a n s m i s s a m fuisse. Capitulum ex p a r t e sua refert,
A r t i c u l u m 40 fuisse u n a n i m i t e r ab omnibus admissum, ipso
Archipresbytero haud excepto, qui, si aliquid voluisset, poter a t sese illico opponere huic capitulari resolutioni ; cui t a m e n adhaesit, q u a m q u a m p e r t e n t a v e r i t aliquam parare oppositionem.
Disceptata ynoptiea
QUAE HEBDOMADARIO ADVERSANTUR. Ad p r i m u m dubium

quod spectat, hebdomadario haud competere ius s a c r a m e n t a
a d m i n i s t r a n d i Canonicis, sive in paroecia Ecclesiae Metropol i t a n a e , sive in aliis paroeciis civitatis a e g r o t a n t i b u s , nullo
pacto ambigi posse v i d e t u r . Quandoquidem exploratum in iure
449
est ad parochos spectare ius m i n i s t r a n d i s a c r a m e n t a omnibus

christifidelibus i n t r a propriae parochiae confinia eorum p a storali officio commendatis. Scatet id ex C l e m e n t . Dudum
. Verum de sepult, atque ex decreto s. Concilii T r i d e n t i n i
Sess. 24 Cap. 13 de Reform..- ibi - m a n d a t s a n c t a Sy nodus Episcopis pro t u t i o r i a n i m a r u m eis commissarum
salute ; ut distincto populo in certas propriasque parochias,
unicuique suum perpetuum peculiaremque parochum assi g n e n t , qui eas cognoscere v a l e a t , et a quo solo licite sa> c r a m e n t a suscipiant. Idipsum scatet ex Catechismo R o mano part. 2 de sacram, extr. unci. . 21; ubi s t a t u i t u r
nulli fas esse, e x t r a necessitatis e v e n t u m , sine parochi licent i a , a e g r o t a n t e s i n u n g e r e . Cui concinit Benedictus X I V de
Synod. Dioec. I. 8 c. 4. n. 7; ubi t r a d i t sacramenti e x t r e m a e unctionis administrationem spectare p r i v a t i v e ad p a r o chos, solumque parochum eiusdem esse m i n i s t r u m o r d i n a r i u m .
Quae. cum i t a sint m i r u m non est si doctores omnes idipsum
uno ore t r a d a n t ; Barbosa Lib. 3 Decret. Tit. 29 de Paroch.
num. 9 a d h a e r e n s dispositioni Clem. 1 de privil. et alii
c o m m u n i t e r . Nec refert quod P a r o c h i a n i vel laici vel clerici
sint ; quandoquidem etiam clerici, nisi alibi beneficium cum
residentia h a b e a n t , ibique resideant, d i c u n t u r p r o p r i i , respectu illius parochi, in cuius paroecia degunt; Tuschus V. Parochiani conci. 99 num. 1. Vallensis h. t. . 1 num. 12.
E n g e l , eod. num. 22.
P o r r o cum explorati facti sit, quod Canonici vel dignitates
sive in paroecia Ecclesiae metropolitanae, sive in aliis paroeciis civitatis a e g r o t a n t e s , parochiani proprii H e b d o m a d a m haud
s u n t , sponte sua fluere videtur non ad praefatum Hebdomadar u m , sed ad proprios parochos ius spectare huiusmodi Canonicis vel Dignitatibus aegrotantibus s a c r a m e n t a m i n i s t r a n di. Quod ita S. C. C. iugiter resolvit, praesertim quoad Canonicos et Beneficiatus Ecclesiae cathedralis infirmos, sed in
alienis paroeciis degentes, luce meridiana p a t e t ex Mantuana
5 Martii 1680 ad IV, ex Tibiirtina 12 Maii 1685 ad I, ex
Tolentina 11 Septembris 1699 ad I, ex Eugubina 12 Martii,
Acta, Tom. XIV, fase.. CLXV1.
29
450
et 2 Aprilis 1729. Neque aliquid valet contraria consuetudo,

quam prohibet Trid. Sess. 24 cap. 13 de ref.... Hinc S . C . C ,
huiusmodi iuris principiis, et Constitutioni P i i IV In Principis Apostolorum Sede adhaerens, declaravit, quamcumque consuetudinem adversus parochialia i u r a , t a m q u a m abusum et
corruptelam haberi oportere, ceu videre est in Varen. Iurium
Parochialium
28
Augusti
1756,
Nullius Sublacen.
Iurium Paroch.
29 Ian.
1825,
Oritana Iurium Parochial.
22
Septembris
1877
.
Incassum,
Platien.
Iurium et
praeeminentiarum
15
Februarii
1879.
(1)
P o s t haec facilis videtur responsio ad secundum dubium.
Si e n i m ad P a r o c h u m p e r t i n e t i n t r a suae paroeciae fines ea
omnia p e r a g e r e , quae ad exercitium iurium parochialium sese
referunt ex Cap. 2 de Parochis et ex Clem. dudum . verum de Sepult. Si officium funebre, praesente cadavere, inter
iura stricte parochialia recensetur, quando tumulandus est
subiectus parocho,
intra cuius fines est Ecclesia vel oratorium, ceu t r a d i t S. R. C. Decretum Urbis et Orbis diei 10
Decembris 1 7 0 3 , pleno alveo fluere v i d e t u r quod ad solum.
A r c h i p r e s b y t e r u m spectat p r i v a t i v e Canonicorum funeribus
praeesse, absolutionem explere, officium funebre persolvere,
et ea omnia peragere, quae, iuxta ecclesiae disciplinam, super defunctorum cadavera fieri consuescunt. Et iure merito
alii enim Canonici, (ut a i t Card. de Luca de Parochis disc.
46 num. 5) eiusdem Ecclesiae, penes quam sit cura habitualis, non dicuntur
Parochi ;
neque eorum beneficia dicuntur
curata
ergo
non possunt praetendere
ius parochiale ; ideoque nec ius funerandi', quod ad parochialia iura
p e r t i n e r e non a m b i g i t u r .
QUAE HEBDOMADARIO FAVENT. EX alia parte Hebdomadarius sibi vindicat ius a d m i n i s t r a n d i sacramenta Canonicis,
:
(1) Quaestio haec prostat Vol. XII

pag. 551. Recole idem Vol. XII pag. 498
col. 2 verbis-Saepe saepius.... ubi aliquid animadversum est quoad quaestionem utrum irritari possint Tridentina
decreta, consuetudine contraria. Confer

etiam notam relatam Vol. XIII pag. 553
et seq., quoad decreta Tridentina irritanda per contrariam consuetudinem.
45i
n e d u m in paroecia Ecclesiae metropolitanae, sed etiam in aliis

paroeciis civitatis a e g r o t a n t i b u s , omissis generalibus iuris d i spositionibus, et t o t a m v i m suae deductionis repetit ex iure
consuetudinario, quod in Dioecesi a u x i t a n a a r e s t a u r a t i o n e
sedis Archiepiscopalis, seu ab anno 1824 inolevit, et usque
ad h u n c diem, sine intermissione, v i g e t .
I a m v e r o quamlibet legem h u m a n a m , e t i a m canonicam
c o n t r a r i a consuetudine rationabili et legitime praescripta a b r o g a r i posse, h a b e t u r in Cajo, final, de consuet. L. de quibus
ff. de legib, et i, 2 Cod. Quae sit longa consuet. ac t r a d i t
Bened. X I V de Synod. Dioeces, lib. 12 cap. 8; Schmalzgrueber Ius Can. part. 1 tit. 4 num. 20; idque locum h a bere, non obstante lege resistente et prohibente consuetudin e m introduci, nisi lex addat huiusmodi consuetudinem esse
i r r a t i o n a b i l e m , ut m u l t i s citatis docet Bonae. disp. 1 q. 1
punct. ult. . 3, Anchar, con. 51 in fine, Glossa in Clement. Statutum de elect. P r a e s e r t i m vero v i m suam habere
debet in p r a e e m i n e n t i a r u m et iurisdictionis controversiis, quas
ad t r a m i t e s consuetudinis definiendas esse docet P i g n a t . Consult. Can. 25 num. 2 tom. 10, P i t o n , discep. Eccles. 914
num. 9, S. O. O. in Casertana 2 Augusti 1823. Ad r e m
eadem s. Congregatio formiter discusso articulo Divionen.
Administrationis
Sacramentorum
et
Funerum
die 29
Maii 1869, proposito dubio ; An et cui ius competat administrandi
ultima
sacramenta
Canonicis
titularibus
et
honorariis
in
Paroecia
s.
Benigni
habitantibus
in casu:
R e s p o n d i t : Affirmative
favore
Capituli quoad
Canonicos
titulares:
quoad
Canonicos
honorarios
coadiuventur
probationes ( 1 ) . P o r r o in t h e m a t e consuetndo in C a p i t u l u m
transferens exercitium quorumdam iurium parochialium r a tionabilis esse v i d e t u r .
r
Sed praeterquamquod huiusmodi a u x i t a n a e Cathedralis

consuetudo rationabilis est, ipsa etiam legitime praescripta
esse videtur. Sane t r a l a t i t i u m in iure est, ad inducendam
(1) Quomodo autem resolverit hanc
secundam dubii partem, quoad cano-
nicos honorarios videre est Vol. IV

pag. 578.
452
consuetudinem quae ecclesiasticis constitutionibus a d v e r s a t u r ,

satis esse q u a d r a g i n t a a n n o r u m s p a t i u m . Felin. in Cap. 1
num. 13 de Tren. Reiffenst. lib. 1 Decret, tit. 4 n. 105.
In t h e m a t e a u t e m agi de consuetudine plusquam q u a d r a g e n a r i a manifestum erumpit ex informatione Archiepiscopi, qui
perhibet :
Haec enim consuetudo existit a restauratione sedis Archiepiscopalis armo 1824 ei usque ad hunc diem sine
intermissione
remanet.
Quin imo Archiepiscopus a u x i t a n u s , non absque fundam e n t o , p u t a t hanc consuetudinem in sua Archidioecesi i n o l i t a m , a n t e ipsam gallicam R e v o l u t i o n e m viguisse : ex quo
induci potest, Kanc consuetudinem usu viguisse hoc in tempore et
ad nostrum transmissam fuisse.
Inutili autem labore ex adverso obiiceretur per B u l l a m
P i i V I I suppressa et extincta fuisse omnia privilegia et i u r a
antiquorum Capitulorum ( 1 ) . Quandoquidem Card. C a p r a r a
in decreto finium cuiusque Dioecesis assignandorum, inter a l i a ,
commendavit Episcopis, ut in suis s t a t u t i s vel condendis vel
immutandis,
usuum
ac
consuetudinum
laudabilium
antea
vigentium, rationem h a b e r e n t ; quo decreto u n i t a fuisse t e m pora a n t e et post gallicam subversionem elapsa, merito r e tinendum videtur.
Consuetudini huic accedit s t a t u t o r u m C a p i t u l a r i u m a r ticulus 40 : Hebdomadarius aegrotantibus Canonicis sive in
paroecia Ecclesiae m e t r o p o l i t a n a e , sive in alia civitatis
paroecia s a c r a m e n t a ex consuetudine m i n i s t r a t , assistenti bus vel Archipresbytero, vel proprio P a r o c h o . P o r r o h u iusmodi a r t . 40 in pleno firmitatis robore m a n u t e n e n d u m esse
evincitur ; t u m quia in consuetudine legitime praescripta fund a m e n t u m habet, t u m quia omnibus Canonicis a n n u e n t i b u s ,
et ipso Archipresbytero acceptante, editus fuit, t u m e t i a m ,
imo praesertim quia S. C. C. cui huiusmodi s t a t u t a pro a p probatione oblata fuerunt, die 11
Augusti 1877 mentem
suam
aperuit super omnes articulos, excepto 40, de quo ta(1) Confer quae adnotavimus in Appendice II quoad Concordatum initum
anno 1801 inter Galliae gubernium et

Apostolicam Sedem, Vol. XIV pag. 181..
453
cuit. Hoc vero silentium approbationi aequivalere censend u m esse videtur ; quandoquidem praesumi h a u d potest quod
S. O. O. super hoc articulo tacuisset, si aliquid in eo cont i n e r e t u r , quod vel a Concilii T r i d e n t i n i decretis a b h o r r e r e t ,
vel s a l u t a r i Ecclesiae disciplinae a d v e r s a r e t u r .
Quo vero ad secundum dubium, C a p i t u l u m ut a d s t r u a t
-quod exequiae canonicorum, in paroecia Ecclesiae metropol i t a n a e decedentium ab ipso, praecedente hebdomadario p e r solvi debeant, haud m u l t a verba effundi opus esse e x i s t i m a t ,
quandoquidem quaestiones funerarias ad t r a m i t e m consuetudinis, in quolibet loco vigentis, dirimendas esse pluries definivit S. C. C. praesertim vero in Divionen. ( 1 ) Administrationis
Sacramentorum
et
funerum
die
29
Februarii
1 8 6 7 . Quod a u t e m C a p i t u l u m hoc fruatur iure vi consuetudinis p r o b a n t , t u m s t a t u t a capitularia, t u m verba Episcopi
aientis : Haec enim consuetudo existit a restauratione sedis Archiepiscopalis anno
1824, et usque ad
hunc
diem
sine intermissione remanet. Ideo ambigi non posse v i d e t u r ,
quod praedictum Capitulum m a n u t e n e n d u m sit in huiusmodi
iuris quasi possessione. Idque eo vel m a g i s , quia exequiae
s u n t veluti consectarium administrationis s a c r a m e n t o r u m .
Quibus praenotatis proposita fuere enodanda sequentia
Dubia.
I. An et cui competat
ius sacramenta
ministrandi canonicis sive
in paroecia Ecclesiae
metropolitanae, sive in
alia paroecia
civitatis
aegrotantibus in casu.
I I . An et cui competat ius
peragendi exequias canonicorum
in
paroecia
Ecclesiae
metropolitanae
obeuntium
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra Congreg. Concilii, re cognita, sub die
9 Iulii 1 8 8 1 censuit respondere :
Ad I et II affirmative favore hebdomadarii et amplius (2)
(1) Qnaestio haec relata fait Vol. III
pag. 127. Cum autem in secunda parte
primi dubii insoluta manserit, ideo ro-
proposita fuit die 29 Martii 1869 et relata

Vol. IV pag. 577.
(2) Quoniam inter DD. adhuc quae-
454
ADMINISTRATIONIS SACRAMENTORUM ET
Ex
QUIBUS
FUNERUM
COLLIGES:
I. V i m obligandi leges a m i t t e r e per c o n t r a r i a m c o n s u e t u d i n e m , rationabilem et legitime i n t r o d u c t a m ex eo e t i a m

colligi quia consuetudo habet vim legis : ast sicuti lex p o sterior priorem abrogat, i t a consuetudo abrogat legem.
I I . Consuetudinem in t h e m a t e legitime p r a e s c r i p t a m , et
rationabilem esse patere ; n a m ratio haud abnuit canonicos
Cathedralis suis collegis u l t i m a m i n i s t r a r e s a c r a m e n t a , e t i a m s i
aegrotent in alia civitatis paroecia, et exequias eisdem p e r a gere loco parochi C a p i t u l i .
I I I . Ad legitime praescribendam consuetudinem requiri,,
praeter alias proprietates, consensum t a c i t u m principis ; quod
contingit' quando princeps sciens consuetudinem non c o n t r a dicit, dum id commode facere posset.
I V . Ad roborandam in t h e m a t e consuetudinem, quae forsan ab immemorabili viget pene in tota Gallia, non defuisse
etiam principis consensum t a c i t u m , colligi posse videtur ex
hoc quod S. C. C. tacuerit super articulo 40 S t a t u t o r u m c a p i t u l a r i u m , in quo praecipue de hac consuetudine fit s e r m o .
stio agitatur an lex tridentina abrogari
possit per consuetudinem contrariam,
aliquid in casu, de quo actum est, adnotare placet. Tridentino Sess. 24 cap. IS
de reform, prorsus adversatur consuetudo haec, vigens pene in tota Gallia,
uti edicitur; qua fit ut Hebdomadarius,
loco Parochi, ius sibi vindicat sacramenta ministrandi aliis collegis aegrotantibus, sive in paroecia Cathedralis,
sive in alia; nec non exequias peragendi
canonicorum obeuntium in paroecia Ecclesiae cathedralis. Anno 1867 et 1869,
uti in notis huius quaestionis relatum
est, consuetudo ista iudicio Apostolicae
Sedis submissa fuit, ceu submittiturquaestio praesens: quia Parochus, iuri

communi et praecipue Tridentino inhaerendo, censuit ab hac consaetudine iura
parochialia laedi non posse. Ast s. C C.
ratam habens eiusmodi consuetudinem
ostendere videtur, etiam legem Tridentinam praescribi posse per contrariam
consuetudinem, rationabilem et legitime
praescriptam. Et nulla ratio exceptio nis dari potest, cum haec etiam sit
lex humana, quantumvis prohibeat fu turam consuetudinem... Suarez de Legibus lib. 7 cap. 19 n. 19.
455
REMOTIONIS
IMPEDIMENTI
Die 9 Iulii 1881.
COMPENDIUM FACTI. Amore captus erga puellam A s s u m p t a m , ab eaque pari dilectione a m a t u s , A n t o n i u s e B a r o nibus S. eam in uxorem ducere s t a t u i t . V e r u m cum iam in
eo essent ut nuptias celebrarent, de re certior facta A n t o n i i
m a t e r , in Curiam formalem dissensum suum interposuit, ut
praefati m a t r i m o n i i celebratio omnino impediretur.
Adversus i m p e d i m e n t u m a m a t r e oppositum, recursum
h a b u i t Antonius ad eamdem Curiam ad hoc, ut veluti i r r a tionabile removeretur ; ac re iudicialiter cognita, voti compos factus est per s e n t e n t i a m curiae, qua appositum impedim e n t u m nullum atque de
iure irritum
fuit d e c l a r a t u m .
A qua sententia appellationem interponens Baronissa m a t e r
apud s. C. O. Antonius filius supplicem obtulit libellum, exp o s t u l a s facultatem ineundi m a t r i m o n i u m , etsi appellatio
m a t r i s penderet.
Disceptatio Synopttca.
IURA MATRIS. Ac in primis favore Baronissae a n i m a d v e r t e n d u m occurrit, exploratum in iure esse quod m a t r i m o n i a ,
a filiisfamilias absque suorum p a r e n t u m consensu i n i t a , adeo
illicita s u n t , ad t r a d i t a per cap. Aliter et cap. Nostrates
caus. 30 quaest. 5, et n o t a v i t Tertull. 2 ad uxor. cap. 9,
u t , nisi adsit causa, filiifamilias, sine huiusmodi consensu
c o n t r a h e n t e s , gravissime peccent. E t m e r i t o , honor enim e t
reverentia parentibus debita, expostulat, ne filii absque i l lorum consilio t a m g r a v e ac perpetuum negotium i n e a n t ;
L i g u o r i opus Mor. I. VI num. 849, Scavini Be Sacram,
matrim. Tract. XIIBisp. 1 Cap.
1 Art. 1 Tom. 3p. 340.
Quapropter eiusmodi m a t r i m o n i a , r e i n t e g r a , prohibenda v i d e n t u r , quemadmodum iustissimis de causis prohibet ac de-
456
REMOTIONIS IMPEDIMENTI
t e s t a t u r T r i d e n t i n a Synodus cap. 1 Sess. 24 de Ref. Matr.

per haec verba : Sancta Dei Ecclesia ex iustissimis c a u s i s . . .
illa semper d e t e s t a t a est atque prohibuit. H i n c eiusmodi
m a t r i m o n i u m esse prohibendum v i d e t u r , cum plures iustae
ac legitimae causae id suadeant. Sane explorati facti est agi
de matrimonio ineundo a filrofamilias, ex nobili prosapia o r t o ,
cum muliere longe inferioris conditionis, cuius familia est n e gotiationi addicta. Huiusmodi a u t e m m a t r i m o n i u m sequi non
posse, t u m propter g r a v e peccatum quod Antonius c o m m i t t e r e t ex inobedientia m a t r i , in re g r a v i contra Dominicum
praeceptum - Honora patrem et matrem tuam - et Apostolicum ad Eplies. cap. 6 et ad Coloss, cap. 3; t u m propter
irreparabile d a m n u m quod ipsi m a t r i , splendori et d i g n i t a t i
familiae inferretur, docent u n a n i m i t e r Doctores sive theologi sive canonistae, uti videre est penes d. Bonaventuram
in 4 sent. quaest. 3 art. 2 vers, respondeo ad argumentum.
Hinc est quod iudices ecclesiastici sua qua pollent auctorit a t e adiuvare debent p a r e n t e s , ne talia m a t r i m o n i a effectum
s o r t i a n t u r , illa positive impediendo ad h u n c finem, ut nempe
de medio t o l l a n t u r inimicitiae, scaadala, aliaque g r a v i a huius
generis m a l a , p r u d e n t e r t i m e n d a , quaeque r e g u l a r i t e r sequi
solent, ceu t r a d u n t
Layman de Sponsa!, tract. 10part. i
c. 1 num. 3; Dicastil. de Sacram. Matr. disput. 4 dub. 19;
proindeque nec Ecclesia, nec illius P a r o c h i debent concedere fac u l t a t e m filiis vel filiabus nubendi, contra v o l u n t a t e m p a r e n t u m , praesertim cum tale connubium v e r g a t in illorum dedecus, ceu uno ore docent Adam. Opatov. de Sacram, tract, de
Matrim, disput.
1 quaest.
18 num. 158; Pignatel.
consult, can. 11 per tot. tom. 4; Piton, discept, eccl. 52. n. 84.
Quod a u t e m rationabilis p a r e n t u m dissensus inter illas
iustissimas causas a n n u m e r e t u r , ex quibus T r i d e n t i n u m Concilium et sancta Dei Ecclesia m a t r i m o n i a , invitis p a r e n t i b u s ,
contracta semper d e t e s t a t a est atque prohibuit, t r a d i t Piton,
discept, eccles, observ. 52 n. 85 tom. 2. P o r r o in t h e m a t e
Antonii m a t r i s dissensum rationabilem esse, nullo pacto a m bigi posse v i d e t u r . Sane exploratum in facto est A n t o n i u m
457
mediis ad onera m a t r i m o n i i sustinenda necessariis carere,

quandoquidem nonnisi libellarum 350 a n n u u m reditum habet.
Tandem e x . f a c t o constat, nec ipsam A s s u m p t a m conspicuam
dotem possidere, qua Antonio auxilio esse v a l e a t , ad p r a e fata m a t r i m o n i i onera sustinenda.
IURA FILII. Contra vero perpendendum est quod, quidquid a iure communi caesareo s t a t u t u m fuerit quoad m a t r i m o n i u m filiorumfamilias ac servorum, absque p a r e n t u m a u t
dominorum consensu i n i t u m ; ex constanti Ecclesiae disciplina
a sacris canonibus h a u s t a ac d e r i v a t a , p a r e n t u m consensus
de necessitate haud r e q u i r i t u r , ut m a t r i m o n i i praeambula
filiorum familias in suo robore s u s t i n e a n t u r , ad t r a d i t a per
Reiffenst. Ius. canon. lib. 4, tit. 1 . 1 num. 24.
F o r t i u s a u t e m id tenendum de m a t r i m o n i o c o n t r a h e n d o ,
ceu docet D. Thomas 2. 2 q. 14 art 5 - ibi - Non t e n e n > t u r nec servi dominis, nec filii parentibus obedire de m a trimonio contrahendo vel v i r g i n i t a t e servanda, a u t aliquo
> alio h u i u s m o d i . E t optimo quidem consilio id s t a t u t u m fuit;
semel ac enim quis ad pubertatis annos pervenerit, quoad ea
quae suae personae s t a t u m spectant, a p a t e r n a potestate subt r a h i t u r , et sui iuris fit, ita ut, etiam invitis p a r e n t i b u s , m a t r i m o n i u m contrahere vel R e l i g i o n e m ingredi v a l e a t , ceu
docet idem s. Thomas in 4 sent. dist. 38 q. 1 art. 1 . 3
ad 2 et dist. 28 art. 3 ad 1.
Hinc m i r u m non est, quod s. T r i d e n t i n a Synodus Sess.
24 Cap. 1 de Reform. Matrim, illos a n a t h e m a t e d a m n e t ,
qui p r o p u g n a n t , m a t r i m o n i a filiorum familias sine p a r e n t u m
consensu celebrata, i r r i t a esse, et parentes ea r a t a vel i r r i t a
facere posse. His principiis adhaerens S. C. C. non semel,
neque bis facultatem contrahendi m a t r i m o n i u m concessit, l i cet parentes et consanguinei nobiles omnes refragarentur, ceu
videre est in Florentina diei 12 Ianuarii 1726, et in :7Vdertina diei 7 Septembris anni
1793.
Episcopus a u t e m adiecit : r a t i o n u m m o m e n t a a m a t r e a d ducta parvi ponderis esse ; n a m si Antonius in maiori a e t a t e
constitutus r e d i t u m 3 5 0 libellarum t a n t u m h a b e t , pinguem
x
458
praetendere dotem h a u d potest. Aliunde neque r e d i t u u m defectus, neque indolis inconstantia, de qua accusatur A n t o n i u s ,
a u t dotis deficientia, vel conditionis i n t e r sponsos disparitas
constituere v a l e n t legale impedimenti a r g u m e n t u m . Si i t a que rationes a m a t r e ad inducendum i m p e d i m e n t u m prolatae
t a n t i haud e x i s t i m a n d a e s u n t , u t m a t r i m o n i u m f i l i i impedire
valeat, consequitur Curiae M. s e n t e n t i a m esse confirmandam.
Hisce u t r i n q u e perpensis, remissum fuit E E . P P . decernere quonam responso d i m i t t e n d u m esset
Dubium
An sententia diei 28 Decembris

1880 sit confirmanda
vel infirmanda
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra Congreg. Concilii, re cognita, sub die
9 Iulii 1 8 8 1 censuit respondere :
Sententiam
Curiae
Episcopalis esse confirmandam
et
amplius
(1).
(1) Recole Melevitanae Remotionis
impedimenti, Vol. XIII, 440; quidquid
in ea colligimus aut adnotavimus huic
aptari posse casui videtur. Adiicere
tantum placet quod per hanc quoque
resolutionem generalis rohoratur Ecclesiae disciplina, a sacris canonibus derivata, quod nempe parentum consensus
non requiritur de necessitate, ut matrimonia filiorumfamilias valide ineantur.
NULLITATIS MATRIMONII
Die 9
Iulii et IO Septembris
881.
COMPENDIUM FACTI. I n t e r Sophiam K. et Adam M. anno

1 8 6 6 m a t r i m o n i u m initum fuit, etsi mulier id nolens egisse
videretur. V e r u m t a m e n , initis n u p t i i s , sponsi rei m a r i t a l i oper a m dederunt, et proles a d n a t a fuit. At cum t r a c t u temporis
v i r inter honestatis limites h a u d se cohibuisse, sed de die in
diem in vitia, ac praesertim in v i n u m , et v a g a m venerem
459
praeceps ruere visus fuerit, hinc dissentionibus i n t e r eos exort i s , Sophia saepe saepius p a t e r n a m domum p e t i i t , ibique, i n vito viro, t a m d i u m o r a t a fuit, quamdiu parentibus eam d e gere placuit.
Ast A d a m a lubrica semita recedere cum nollet, et uxoris
valetudo hac de causa in discrimen iret, ad paternos lares
Sophia r e m e a v i t , amplius non reluctante viro. Quapropter S o phia separationem iudicio vindicavit die 20 Aprilis 1 8 7 3 , et
voti compos facta est.
Hoc absoluto iudicio, n u l l i t a t e m m a t r i m o n i i , utpote ex
vi et m e t u c o n t r a c t i , proclamavit penes eamdem C u r i a m ecclesiasticam anno 1 8 7 7 , et victrix ab a r e n a discessit. V e r u m ab hac sententia appellatum fuit ad C u r i a m T. quae prior e m revocans, s e n t e n t i a m pro validitate t u l i t . T u n c Sophia
ad S. C. C. die 31 Iulii 1880 appellationem interposuit.
DEFENSIO MULIERIS. M a t r i m o n i u m solo consensu constat,

et consensus absque absoluta l i b e r t a t e esse nequit ; prout
Alexander III docet in cap. 14 de sponsal. - Matrimonium
autem
solo' consensu
contrahitur, et ubi de ipso quaeritur,
plena
debet
securitate
gaudere, cuius
est animus indagandus.
Iure i g i t u r meritoque Ecclesia docuit, et iudiciis confirm a v i t maiorem in m a t r i m o n i o quam in ceteris conventionibus l i b e r t a t e m requiri; Snchez lib. 4 disp. 6 num. 2 Pontius de imped. matr. caus. 31 quaest. 2 et 3 . 12. Cosci
de sep. thori lib. 1 cap. S num. 93. Quod non modo legi cons e n t a n e u m , sed christianae reipublicae u t i l i t a t i expedire affirmat Schmalzgrueber lib. 4 tit.
1 . 394.
Sed quae omnia in huiusmodi iudiciis ratio et experientia r e q u i r u n t , in casu concurrere ait : Sophia enim quoad
p o t u i t , m a r i t u m declinavit, quem toto pectore a v e r s a b a t u r :
parentes vero n u p t i a s conciliandi cupiditate flagrantes, i m perio ac dominatus consuetudine quidquid vellent a filiabus
460
assequebantur. Vicit violentia, cuius in actu ipso m a t r i m o n i i

atque i n primo complexu a r g u m e n t a e r u m p u n t . N u l l u m i t a que m a t r i m o n i u m asserit, auctore Schmalzgrueber qui in
to. 4 part. 1 tit. 1 . 393 docet - Atque hinc sequitur invalidum
esse
matrimonium...contractum
a
virgine cum iuvene,
quem
illa aversabatur, ex mera reverentia in parentes, cum
indignationis,
exprobralionis,
durae
tractationis
et
similium
incommodorum
verosimili
existimatione
coniuncta
-.
In causa t a m e n non modo h u n c reverentialem m e t u m ,
sed e t i a m communem ex gravioribus metuendi causis conspirare asserit defensor. Quod ad m e t u m reverentialem a t t i n e t , c e r t u m est ex actricis aliorumque depositionibus, Sophiam
p a t e r n a e indignationis m e t u coactam, consensum praebuisse.
In iure vero nihil magis obvium, quam quod conditiones i l lae a prudentibus impositae, ad aestimationem m e t u s gravis
et cadentis in constantem v i r u m , e x u l a n t in casu m e t u s r e v e r e n t i a l i s , in quo n a t u r a e officium violentiae g r a v i t a t e m a u get; Snchez de matr. lib. 4 et disp. 1 num. 10 Rota dec.
491 num. 8 cor. Royas, et dec. 870 cor. Emerix, ubi t r a d i t u r - Non enim refert quod non
constet, eum qui metum
incussit
fuisse
terribilis
naturae, sive solitum
minas
exequi,
quia id requiritur
in personis extraneis,
non autem in patre, vui de
iure naturae reverentia debetur: nam
in his terminis sufficit metus reverentialis iunctus periculo
mali gravis, probabiliter
opinati ex
sola parentis indignatione, ut
firmat
Garz. etc. Sed communem e t i a m m e t u m m a x i m a e g r a v i t a t i s in
causa evinci, p r a e t e r necessitatem actricis orator ostendit.
Ac primo ad m e t u s a e s t i m a t i o n e m , p l u r i m u m voluntatis i n t e r p r e t a t i o n e m conferre ait : Si quis enim certo ac deliberato
animo aliquid a v e r t i t , iam nonnisi per violentiam obire p r a e sumitur, Rota dec. 23 par. 42 num.
17 seqq. Rec. dec.
320 cor. Ludovisi num. 7, Cosci de sep. thori lib. 1 cap. 8
num. 54 qui docet - Ex parte mulieris per testes dicitur
probatus metus si deponant
de
ipsius
aversione
erga
46 i
coniugem ante et post matrimonium .

Alienissimum vero
actricis a n i m u m cunctis inquisitionis actibus d e m o n s t r a t , ac
praecipue v i r i testimonio qui profiteri debuit - quod ei sine
amore
et inclinatione
nupsit,
sed tantum
extrinsecus
infiammata-. Quod si assiduae p a t r i s minae i u n g a n t u r , collocare
eam sicut educatricem
liberorum, includere in monasterium,
expulsionem
e
domo,
recusationem paternae
benedictionis et etiam execrationem - illam m e t u s
indolem
occurrere asserit, quae gravissima in iure censetur, scilicet
quae cadit in fortem et constantem v i r u m . Tales enim h u iusmodi m i n a e s u n t , quae ad communem m e t u m v e h e m e n tissimae censentur, Ursaya discept, eccl. to. 4 par. 1 disc. 1
. 2 num. 58 seqq.
Deinde p l u r i u m t e s t i u m auctoritate fretus, ostendit o r a tor, ita ferream esse v o l u n t a t e m p a t r i s , ut de resistentia,
Sophia etiam cogitare non poterat, quia haec in ea familia non admittebatur-. Insuper plures testes a u t u m a n t , p a r e n t e m actricis, furore percitum, nedum r e l u c t a n t e filiam
verbis, sed virga m u l t a v i t ; quod in cultiori familia vere
inauditum videtur.
Quoniam vero apud curiam M. aliquis testes dixit esse pessimos sine ullo iudicio, ideo Defensor quoad eosdem a i t : a u t
l e g i t i m a e exceptiones contra testes vel testimonia afferendae
sunt, ac probandae ut iis fides d e t r a h a t u r , a u t omnino c r e dendum est. Posita vero factorum evidentia, v e r i t a s in oculos insilit : quippe in quolibet vel futili contractu ex p r a e torio edicto. - Quod metus causa gestum erit ratum non
habebo - is m e t u s a t t e n d i t u r qui in contrahentis puellae opinione vim f a c i a t ;
Haimberger Diritto Romano pvivato
e
puro lib. 1 cap. 4 . 89 i u x t a Ciceronis s e n t e n t i a m - puto
suo quemque arbitrant timere oportere - I t a i g i t u r si res de
agelli venditione esset, atque in pervigilio contractus puell a m p a t e r v e r b e r a r e t u t venderet, nemo venditionis n u l l i t a t e m non decerneret : haec autem t a n t o magis decernenda est,
cum de m a t r i m o n i i s a c r a m e n t o a g a t u r , in quo m a i o r e m I i -
462
b e r t a t e m q u a m in ceteris contractibus, ecclesiae disciplina

requirit.
His expensis, de d i u t u r n o t e m p o r e , post m a t r i m o n i u m
elapso, de concubitu, de prole disserit atque ostendit pluries
S. O. O. pro n u l l i t a t e respondisse, licet plures annos uxor
c u m coniuge absumpsisset, et liberos suscepissent. I t a in causa
Herbipolen.
nullitatis matrimoniiquae
acta
est mense iunio 1859, in Coenomanen.
Matrimonii diei 10 iunii 1865,
in Romana matrimonii die 15 septembris
1629. Nunquam,
e n i m n u l l i t a t i s , semel probatae, purgatio a d m i t t i t u r , nisi duo
p r a e s e r t i m concurrant : scientia n u l l i t a t i s quae sanari d e buisset, et pacificum ac spontaneum contubernium; Snchez
lib. 4 disp.
18 num. 3 seqq:, docet : secunda conditio
est
ut
ratificans
matrimonium sciat,, matrimonium*
prius
contractum fuisse
nullum...
Ultima conditio est
ut habitatio illa sit omnino spontanea-. Quod ad scientiam, a t t i n e t , h a n c frustra in actricem requiri a n i m a d v e r t i t , quae m a trimonii n u l l i t a t e m penitus ignoravit, prout ex ipsius Sophiae,
ex eius p a r e n t u m , et ex aliorum t e s t i u m depositionibus p a t e t .
De cohabitatione vero, n u n q u a m h a n c liberam fuisse contend i t , cum mulier m a x i m a m temporis p a r t e m in domo p a r e n t u m absumeret, nec inde, nisi coacta, ad coniugem r e d i r e t ,
et quo confugeret non h a b e r e t .
Denique m a t r i m o n i u m , ex publico impedimento i n v a l i d u m ,
n u n q u a m purgatione convalescere t r a d i t , post T r i d e n t i n u m ,
quod ad illius v a l i d i t a t e m omnino formam requirit. U n d e s e q u i t u r h a u d aliter m a t r i m o n i u m , n u l l i t e r i n i t u m , i n s t a u r a r i
posse, quam si rursus coram Ecclesia contrahatur, nisi occ u l t u m i m p e d i m e n t u m fuisse probetur; Barbosa de offe. Episcopi alleg. 32 num.
149 - Eodierno iure cohabitatio efficere nequit
matrimonium ;
novus etiam consensus requiritur et forma Concilii. - Communi iurisprudentia receptum
est, publicum omnino haberi i m p e d i m e n t u m quod licet a c t u
occultum sit, quandocumque v u l g a r i et probari potest, Reiffenst. Append. de disp. sup. imp. . 2 num. 44 seqq. et
num. 60; Snchez de matrim, lib. 2 disp. 37 num. 11 qui
docet: - Si
terno, credo
testibus -.
impedimentum sit plene probabile in foro

necessario
iterandum esse coram parocho
463
exet
ANIMADVERSIONES DEFENSORIS s. VINCULI. Hisce at v e r o
omnibus obsistit officiosus m a t r i m o n i i vindex. A i t e n i m , quod

licet Ecclesia ad sacramenti m a t r i m o n i i l i b e r t a t e m t u e n d a m
proclamaverit, huiusmodi contractum ex vi et m e t u i n i t u m ,
n u l l i t a t i subiacere, voluit t a m e n ad praecavendas h o m i n u m
m a l i t i a s , ut non omnis m e t u s n u l l i t a t e m m a t r i m o n i i secumferret, sed gravis, qui nonnullis subesset conditionibus, secus
pro validitate iugiter s t a n d u m esse decrevit. U n a n i m i s est
hac super re doctorum, et canonistarum s e n t e n t i a . I t a pro
omnibus Clericatus de matrim, decis. 57 num. 16 et seq.
Quaeritur
quot
conditiones
requirantur,
ut metus sit
gravis,
et
dirimat
matrimonium ? ^Concorditer respondent
iuristae et theologi quinque conditiones requiri.
Prima est,
quod -malum, seu damnum, quod quis minatur se esse illaturum, nisi in
matrimonium
consentiat,
sit
malum,
et
damnum grave, aptum
incutere timorem etiam in
constantem virum L. metum 1 ff. de eo quod metus causa f t, in
qua haec
verba metum accipiendum Labeo
dicit,
non
quemlibet timorem,
sed maioris mali
ubi glossa explicat
dicens, idest magni mali. Ideo si ageretur de levi malo,
aut parvo
damno, metus non esset
gravis, ut advertunt
DD. omnes, quos aile g ant, et sequuntur Snchez lib. di,
disput.
4, Pontius lib. 4 cap. 3, et Salmaticen. cap. 9
praebent de malo, et damno gravi exempla sequentia 1. De
metu mortis, et amissionis vitae Cap. Cum Dilectus. 2. De
corporis cruciatibus, et
flagellis,
aut de servitute. 3. Amissionis proprii status,
conditionis,
seu
dignitatis
etc.
Iamvero nihil in t h e m a t e occurrere edicit, quod m e t u m ,
nedum g r a v e m , sed ne levem quidem probet, nihilque h a beri, quod ad m a t r i m o n i u m nullum proclamandum sufficiat.
Sane testes, quotquot s u n t in t h e m a t e iudicialiter a u d i t i , non
aliam perhibent parentes et praecipue P a t r e m , filiae i n t u lisse coactionem, nisi levem, impossibilem et genericam, non
464
a u t e m specificam, ceu r e q u i r i t u r ad t r a d i t a per Bossium c. 12

num. 339. Quod ut luce m e r i d i a n a clarius effulgeat, in m e d i u m profert depositiones i u r a t a s eorum t e s t i u m , qui domum
p a t e r n a m oratricis i n t i m e frequentabant, ex quibus nihil aliud
h a u r i r i posse a i t , nisi quod parentesj nedum Sophiam, sed
t o t a m familiam ita severe, et rigide educarent, ut impossibile pene esset, p a t r i p r a e s e r t i m , haud obedire.
Quare concludit officiosus defensor: ex testibus m i n i m e
probari m e t u m g r a v e m cum suis qualitatibus. Mala vero, seu
d a m n a , si qua fuerunt a P a t r e i n t e n t a t a , nonnisi a Sophia in
medium p r o l a t a fuisse contendit, quae etsi a d m i t t i vellent,
profecto h a u d t a m g r a v i a esse subdit, ut mentis p e r t u r b a t i o n e m , ideoque et consensus et m a t r i m o n i i n u l l i t a t e m secumferre possent. Neque legitime probatum est Sophiae p a t r e m
consuevisse executioni m a n d a r e , quae c o m m i n a b a t u r m a l a :
quod omnino r e q u i r i t u r ex DD. et praecipue Snchez lib. 4
disp. 4 n. 21.
H i n c etsi p a t e r u n a vice percusserit filiam, per unicum
a c t u m consuetudo non probatur, ceu t r a d i t d e l i c a t u s decis.
25 n. 20
Et ideo haec consuetudo non probatur per
unicum
actum,
quando
minans semel tantum
est
executus minas,
sed requiruntur saltem
duo
actus secundum
doctrinam
Archidiaconi
in
cap. Illud, in fine
dist.
12,
Bartoli, et Abbat. Quod eo vel magis in t h e m a t e est a d m i t t e n d u m , si facti circumstantiae, et adiuncta aequa m e n tis lance c r i b r e n t u r . Quandoquidem omnia iara p a r a t a e r a n t
ad n u p t i a s , quando Sophia P a t r i declaravit se nolle nubere
cum A d a m o . Infremuit huic declarationi P a t e r , et baculum
m a n u t e n e n s , quodam improviso furore p e r c i t u s , eam verb e r a v i t . Ex hoc t a m e n unico actu ridiculum esset deducere
p a t r i s a t r o c i t a t e m et consuetudinem exequendi quae m i n a batur.
Adiecit a u t e m defensor, quod si aliquis fuit m e t u s , t a m e n usque ad m a t r i m o n i i celebrationem non p e r d u r a v i t , u t i
ex iure r e q u i r i t u r , ad m a t r i m o n i u m i r r i t a n d u m . Sane Sophia
in v i m legis Russicae Ecclesiae declarationem libertatis con-
465
sensus coram testibus sponte, ac libere subscripsit, a n t e diem

celebrationis m a t r i m o n i i , quin aliquid relevet id quod ex a d verso Sophiae p a t r o n u s asserit, quandoquidem testes ex officio deputati deponunt, Sophiam sponte, ac libere declarationem
subscripsisse, quin ullam a d v e r t e r e n t in illo actu Sophiae
perturbationem.
T a n d e m a i t defensor, quidquid sit de disputatis, recolend u m est agi in casu de invalidando m a t r i m o n i o , post septem
cohabitationis annos ; n a m d i u t u r n a cohabitatio et copula,
pluries affectu m a r i t a l i h a b i t a , huiusmodi m e t u m , si adfuisset, omnino purgavissent, et m a t r i m o n i u m convalidatum esset. Neque hic opponere iuvaret, post Concilium T r i d e n t i n u m
nonnisi coram P a r o c h o , et testibus m a t r i m o n i u m posse r e v a l i d a n . Id enim tunc. solum a d m i t t e n d u m fore subiungit,
quando i m p e d i m e n t u m esset publicum, m i n i m e vero quando
u t i in casu est occultum, et ignotum ipsi parocho, et testibus.
Ceterum concludit defensor cum Giraldi exposit. iur.
Ponti f. p. 1 lib. 4 Si m a t r i m o n i u m fuerit c o n t r a c t u m
cum impedimento occulto, et a d h i b i t a fuerit solemnitas a
Tridentino praescripta, hoc sublato, non est necesse r e n o v a r e consensum coram P a r o c h o , et testibus, sed clam i n t e r contrahentes ex declaratione s. P i i V. decretis s. P o n i t e n t i a r i a e , et s. R o t a e sententia r e l a t i s , a Benedicto X I V .
Instit. Eccles. 87 . Magno studio.
Hisce animadversis sequens enucleandum propositum fuit
1> ubi tim
An
constet de nullitate
matrimonii
in casu.
RESOLUTIO. Sacra Congr. Concil, re perpensa, sub die 9
Iulii 1 8 8 1 censuit respondere :
Affimative, firmo tamen in
filia
statu et iure legitimae
filiationis.
Sub die 10 Septembris proposita iterum fuit quaestio sub
sueto dubio : An sit standum vel recedendum a decisis in
casu. et responsum fuit - In decisis -.
Acta,
Tom.
XIV.
fate.
CL
XVI.
30
466
Ex QUIBUS COLLIGES:
I. Q u u m s a c r a m e n t u m m a t r i m o n i i in consensu v e r s e t u r ,
ideo contrahentes plena frui libertate debere, ne i r r i t u m fiat
a c t u m , in quo rationabiliter exposcitur maior libertas, q u a m
in aliis civilibus conventionibus, quae a u c t o r i t a t e iudicis a u t
p a r t i u m dissensu rescindi queunt.
I I . H i n c i r r i t u m a D D . haberi m a t r i m o n i u m a virgine
contractum ex reverentia in p a r e n t e s , coniuncta cum verosimili existimatione indignationis, durae t r a c t a t i o n i s et sim i l i u m incommodorum.
I I I . In personis extraneis t a n t u m requiri an constet, eum
qui m e t u m incussit fuisse terribilis n a t u r a e , sive solitum m i nas exequi ; non vero in parentibus, quibus ex iure r e v e r e n tia debita est ; et ideo ad i r r i t a n d u m m a t r i m o n i u m sufficit
ex D D . metus reverentialis, iunctus periculo mali g r a v i s ,
probabiliter opinati ex sola p a r e n t i s indignatione (1).
IV. I n t h e m a t e p a t r i s consuetudines, i n d i g n a t i o n e m , v e h e m e n t i a m omnino Sophiae notas fuisse credendum est ; cum
iidem testes, uno ore, deposuerint, p a t r e m , ita omnia suo
n u t u coercere, ut filia de resistentia ne cogitare quidem posset, quoniam non a d m i t t e b a t u r in illa familia (2).
(1) Recolenda opportune sunt verba
Tallii in lege manilia: Omnes, quorum
in alterius manu vita posita est, sae pius illud cogitant quid possit is, cu ius in ditione aut potestate sunt, quam
quid debeant facere .
(2) Recole causam matrimonialem, relatam Vol. XII pag. 403. In ea ample
disceptatum est de metu reverentiali,
per quem irritum declaratum fuit illud
matrimonium. Ceu in casu praesenti consultum fuisse reperies statui prolis, ena-
tae ex coniugio, auctoritate ecclesiae,

pro nullo habito, iuxta doctrinam Alexandri III in cap. qui filii sint legit, excriptam in noia 2 pag. 442. Inibi
reperies etiam quidquid animadversum
fuit quoad matrimonium nullum, ob impedimentum occultum , et revalidandum
absque forma Tridentina. Corrige etiam
errorem typographicum, qui totum destruit aedificium , pag. 420 linea 4 et
lege - constare de invaliditate -
467
NCIEN.
IURIUM,
ET PRIVILEGIORUM
Diebus 11 Iunii 1881 et 18 Martii 1882.
COMPENDIUM FACTI. E x t a t in oppido Mentone Niciensis

Dioecesis Sodalitas, vulgo dei Penitenti neri, sub titulo Misericordiae
et
s.
Ioannis Decollati; quae
iam
inde ab
a n n o 1639 Archiconfraternitati s. Ioannis Decollati a l m a e
U r b i s a g g r e g a t a fuit. P r i o r e s huius Sodalitatis pontificiis
Constitutionibus i n n i x i , e t p r a e s e r t i m s e n t e n t i a e Tribunalis
R e v . C a m e r a e Apostolicae diei 22 Aprilis 1 7 8 8 (1) qua
d e c r e t u m fuit, ut Confratres sacras functiones in Ecclesia
S o d a l i t a t i s propria, celebrari solitas per sacerdotes sibi benevisos, independenter a parocho loci, peragere v a l e r e n t ,
mense Aprilis, a n n i elapsi, Ecclesiae paroecialis P r a e p o s i t o
inconsulto, Capellanum e l e g e r u n t , ut praeesset ss. c a e r e m o n i i s , quae non sunt iuris p a r o c h i a l i s , sed ad confratern i t a t e m p e r t i n e n t , a t q u e e n u n c i a n t u r praefata s e n t e n t i a .
Huic electioni acriter obstitit paroecialis Ecclesiae P r a e positus, qui in v i m s t a t u t o r u m quibus huiusmodi sodalitas
r e g i t u r , ac legum praecipue s y n o d a l i u m , r a t u s sibi ius
competere sacras functiones in m e m o r a t a Ecclesia p e r a g e n d i , vel sin minus hoc m u n u s a l t e r i Sacerdoti d e m a n d a n d i ,
contendebat, sodales ad Cappellani n o m i n a t i o n e m , absque suo
consensu, devenire haud valere. P r i o r e s e contra ut p r o p r i a iura s a r t a t e c t a t u e r e n t u r , Episcopum a d i e r u n t , qui
ipsorum votis n e d u m satisfacere haud c e n s u i t , sed e t i a m
P r e s b y t e r o ab ipsis e l e c t o , sub poena suspensionis, ipso
(1) Oborta quaestione contra Curiam
ct parochum ab Auditore Camerae Apostolicae Sodales anno 1788 obtinuerunt
sententiam u ad libitum canendi et caii nere faciendi in dictae Confraternita tis Ecclesia, seu publico Oratorio so lemnes Missas tam Sanctorum, quam
de requiem, sive per ipsius R. D. Cappellanum, sive per alios sibi benevisos
Sacerdotes : ideoque celebrandi etc.
absque ullo praevio consensu, licentia,
dependentia, assistentia, ingerentia
praedicti parochi pro tempore Civitatis Mentone .
468
IURIUM ET PRIVILEGIORUM
facto i n c u r r e n d a e , indixit ne in Sodalitatis Ecclesia u l l a m

sacram functionem peragere a u d e r e t . Tunc P r i o r e s confratres
recursum h a b u e r u n t ad s. C. Concilii.
IURA CONFRATERNITATIS. R e t u l i t orator libere exercuisse

Sodalitium electionem sui Cappellani, qui functiones, et missas
t a m pro vivis q u a m pro defunctis, sive solemnes sive p r i v a t a s celebravit absque ulla dependentia, approbatione, a u t
licentia P a r o c h i .
Nihilominus", s u b i u n g i t , anno 1824 postquam C i v i t a s
Mentoni ad p r i s t i n u m s t a t u m fuit r e s t i t u t a , quaedam a
Vicario generali s t a t u t a fuerunt c o n c i n n a t a , q u a e , n o n nullis productis testibus, et s i g n a n t e r productione s e n t e n tiae anni 1788, g e n e r a t i m non fuisse observata d e m o n s t r a r e
sategit.
Hisce p r a e n o t a t i s in quatuor capita suam divisit a l legationem. Ac p r i m u m affirmat Sodalitium a Misericordia
ius habere deputandi seu eligendi Cappellanum, absque ulla
P a r o c h i approbatione, i u x t a p r a x i m Archisodalitii a g g r e g a n t i s
s. Ioannis Decollati. I n d u b i t a t i porro iuris est, privilegia,
u t p o t e concessa Archiconfraternitati a g g r e g a n t i , omnibus
Confraternitatibus a g g r e g a t i s competere , et praeseferre caus a m universalem s.
Cong. in Novarien. 3 Sept. 1718 et
l a t e ostendit s. R o t a e Auditorium in B r i x i e n . Aggregationis coram L a n c e t t a 22 Ian. 1712 - ibi - num. 4 censuerunt
(iudices)
competere
Confraternitati ius
eligendi
Officiales, et Cappellanum sibi benevisum, ad n u t u m a m o v i b i l e m , pro peragendis consuetis functionibus.
At praescindendo etiam a titulo aggregationis, idem
confirmari, prosequitur O r a t o r , inspecto iure p o m m u n i e t
s i g n a n t e r Decreto Urbis et Orbis diei 10 Dec. 1703 in
responso ad I I I et IV dubium (1). Ex quibus validius a r (1) Habes hoc decretum integrum Vol. I pag. 591.
IURIUM
ET PRIVILEGIORUM
469
g u m e n t u m sategit deducere i n interiori actu simplicis a d m i n i s t r a t i o n i s , ad t r a d i t a per C a r d . De Luca, qui in h u i u s modi electionibus excludit Superioris approbationem; Adnot.
ad Conc. Trid. Disc.
31 n. 24. Cum ista vero non sit
electio, sed simplex deputatio.
(1).
I t i d e m in V a i v n . Iuris eligendi Cappellanum proposita
in s. Congregatione E E . et R R . die 29 Iul. 1870 sub
dubio : An et quomodo et cui competat ius eligendi Cappellanum:
resolvit:
Affirmative,
favore
Confraternitatis,
licet Ordinarius ius confirmandi Capellanum postulaverit.
Ideo sententia Auditoris C a m e r a e , per necessarium consequens ,
statuendo
benevisos
Confraternitatis
sacerdotes,
excludit Episcopi, ac vehementius P a r o c h i approbationem,
quippe illis non istis debeant esse benevisi. U n d e e t i a m , quoad
electionem C a p e l l a n i , a r g u i t n a t a m fuisse r e m i u d i c a t a m
Piton.
Disc.
Eccl. 159 num. 38 Mtogradotom. II Cons. 7
n. 31 Surdus tom. IV Cons. 467 num. 11.
In secundo capite p r o t u e t u r O r a t o r , omnes m i s s a r u m celebrationes et consuetas functiones pertinere ad Confratern i t a t e m , quippe quae nullimode ad i u r a , et exclusivas P a r o c h i
functiones p e r t i n e n t . D i s t i n g u i t eapropter functiones et
i u r a quae iuxta Monacellium, Formul, legal, tom. 10 form. 18
num. 4 p e r t i n e n t exclusive ad P a r o c h u m , ab illis quae non
s u n t mere parochiales, illisque quae sacerdotales d i c u n t u r .
In hisce postremis duabus functionibus, n u l l a m deducit pot e s t a t e m habere P a r o c h u m . Quapropter praemissis responsionibus Decreti Urbis et Orbis ad Dubia 5, 6, 7, 1 1 ,
1 2 , lfi, 17, ex hisce concludit, Confraternitates quoad functiones non parochiales nullimode esse subiectas P a r o c h i
iurisdictioni. Quod luculentius erui asserit ex resolutionibus
s. C.
C. in
Firmana
Iurium Parochialium
die 2 Iunii 1736, Hortana diei 1 Aug. 1739, et Reatina ss. Fun~
(1) Recol, Vol. XIII pag. 131 nbi in
responso ad secundum dubium resolvitur: Ordinarium ius habere interveniendi in coetibus confraternitatis, quin ta-
men suffragium ferre valeat. Si Episcopus ergo nequit se immiscere in negotiis Confraternitatum, multo minus id
facere posse parochus videretur.
470
ctionum diei 12 Januarii 1844; ubi ad Dubia L An liceat

< Oapellano novenas , t r i d u o s , et alias functiones cum e x positione , et benedictione SSmi S a c r a m e n t i explere in
Oratorio s. Dominici, independenter a P a r o c h o in casu? I I . An liceat eidem Oapellano Missas solemniter canere
* independenter a P a r o c h o , respondit - Affirmative in om nibus, ad formam Decretorum Urbis et Orbis s.
Congr.
Rituum 10 Decembris 1703 .
Ex quibus deducit nil novi definit isse s e n t e n t i a m A u d i t .
C a m e r a e a n . 1 7 8 8 . Imo in ipsa recte iudicatum fuisse, n o n
requiri praeviam licentiam Curiae, quae licentia in o r d i n a r i i s publicae-Ecclesiae functionibus i n u t i l i t e r p o s t u l a r e t u r .
Ad tertium Dubium t r a n s g r e d i e n s Orator, an videlicet Confraternitas possit libere a d m i n i s t r a r e propria bona, p r o p u g n a t
definitam esse h a n c quaestionem in decreto num. 31 Urbis,
et Orbis, ubi ad quaesitum : An Confraternitates possint
administrare propria bona
atque
de illis disponere, absque
ulla dependentia a Parocho? S.
R. C. respondit - Affirmative - Quam resolutionem ad alios proventus, et oblationes extendi deducit, ex C a r d . Petra Const. than., P i gnatellio tom. 6. Cons. 83 n. 3 - ibi - Si autem agatur de C on fraternitate laicorum, oblationum administrationem
spectare ad
ipsas Confraternitates
. Bassius de
Sodalit.
Quaest.
7 num.
7,
Confraternitates possunt erogare,
et
impendere reditus, et eleemosynas, absque licentia
Episcopi, qui non debet se ingerere in
administratione, sed
illam
Confratribus
relinquere,
iuxta
resolut,
s.
Congr.
EE. et RR. in
Castellanen. 14 Novembris
1603.
Quae
libera a d m i n i s t r a n d i , a t q u e erogandi facultas ex ipso T r i dentino cap. 9 Sess. 22 deducitur.
Quoad q u a r t u m dubium, ait orator, s t a t u t a reformanda
esse in iis articulis , quae aperte generali decreto et sent e n t i a e Auditoris Camerae opponuntur. Non enim s t a t u t a ,
inquit, contra ius sine beneplacito Apostolico s u s t i n e n t u r
cum c a r e a n t requisitis: unde n u n q u a m in t o t u m , nec pacifice fuerunt observata, veluti exemplo affirmat praedecessoris
471
P a r o c h i , qui n u s q u a m se immiscuit in negotiis Confraternit a t i s . Nec aliquid concludere difficultates ex Concordato,

quod n u s q u a m confraternitatum spolium approbavit. Quin imo
idem P i u s V I I , cuidam Congregationi r o g a n t i , ut sibi p r i stina privilegia concederentur, respondit : huiusmodi privilegia
atque indulgentias haud cessavisse; eoquod Congregatio o p pressa fuisset, m i n i m e vero suppressa. Nec demum sustinet
O r a t o r obstaculum adinveniri i n Constit. Synodalibus. P r a e scindendo enim quod istae p r a e s e r v a n t p a r t i c u l a r i a p r i v i legia, salvo particulari privilegio
quo
frui possit
aliquod
sodalitium; hae t a m e n impedire nequeunt executionem D e creti U r b i s , et Orbis, ceu n u p e r r i m e s. R i t u u m Congregatio in
Nicien. favore Sodalitii e Misericordia Nicae existentis resolv i t . Propositae enim quaestioni die 30 M a r t i i 1878 decernere
r a t a est s t a n d u m est Decreto Generali diei 10 Decernit bris 1703; propterea S o d a l i t a s ' p r a e f a t a Missas t a m pro
vivis, quam pro defunctis per proprium C a p e l l a n u m licite
potest, ceterasque functiones peragere, quae in m e m o r a t o
decreto definiuntur, nulla praemissa licentia P a r o c h i C a t h e d r a l i s atque
enunciatae Constitutiones
Synodales in
casu n u l l a m v i m h a b e n t sive a b r o g a n d i , sive derogandi
superius c i t a t . Decreto .
Quod congruit canonicae I u r i s p r u d e n t i a e , s i g n a n t e r in
Savonen.
Aggregationis die 3 Iulii
1705 coram
Motines.
Quo vero a t t i n e t ad Synodum dioecesanam, per h a n c
derogari non p o t e r a t amplissimis privilegiis Pontificiis,
< per a g g r e g a t i o n e m concessis, cum neque contra iuris com m u n i s sanctionem potest Episcopus per suas Synodales
Constitutiones quidquam decernere De Luca de Iudiciis disc. 35 n. 5 D animali. Decis. 97 n. &, Rota coram
Coccin. Decis. 1619 n. 10 etc.
f
IURA ECCLESIAE
PAROECIALIS. A l t e r a sed vero ex p a r t e
Ecclesiae paroecialis P r a e p o s i t u s totis viribus contendit, Sodalitatis Confratribus ius h a u d competere C a p p e l l a n u m eligendi independenter a P a r o c h o , ex eo quod n e d u m s t a t u t a
sodalitatis p r o p r i a , sed etiam ipsa consuetudo huiusmodi
472
C a p p e l l a n i n o m i n a t i o n i , a Confratribus proprio m a r t e p e r a gendae a d v e r s a t u r .

A c p r a e primis quaestionem s t a t u t o r u m aggrediens P r a e positus a n i m a d v e r t i t : q u u m post gallicam rebellionem (qua
p e r d u r a n t e pia Sodalitia d i s p a r u e r u n t ) a g e r e t u r de reconstituendis C o n f r a t e r n i t a t i b u s , Episcopus, de consensu principis
Monoecen. s t a t u t a c o n c i n n a v i t , vi quorum Cappellani electio
omnesque ecclesiasticae functiones fieri nequirent, absque
consensu parochi localis. Ne a u t e m Sodales ab eius sese
s u b t r a h e r e n t iurisdictione, omnium Congregationum praeses
fieri voluit. Quae s t a t u t a vim obtinuerunt et adhuc obtinent :
i t a u t n u m q u a m parochi permiserunt u t Sodalitia privilegiis
uti v a l e r e n t . P a r i t e r haud v e r i t a t i consonum est Sodalitium
nominasse semper Cappellanum, absque ulla oppositione E p i scopi, a u t p a r o c h i .
A s t a t u t i s a u t e m quibus sodalitas r e g i t u r , ad consuetudin e m P r a e p o s i t u s g r a d u m faciens, edisserit consuetudinem sibi
et non C o n f r a t e r n i t a t i in t h e m a t e patrocinari ; cum explor a t i facti sit quod a die 20 Iulii a n n i 1824 quo s t a t u t a ab
a u c t o r i t a t e ecclesiastica, u n a cum civili, elaborata fuerunt,
usque ad praesens ea in honore iugiter h a b i t a s u n t . I a m
vero praefata s t a t u t a cap. 20. d e c e r n u n t : cappellanus cuiusvis Sodalitii eligetur a respectivis prioribus, salva p r a e sidis approbatione. Idque iure optimo factum fuisse p r o p u g n a t , cum ex huiusmodi s t a t u t o r u m capite octavo m a nifestum e r u m p a t , parochum pro tempore C o n f r a t e r n i t a t u m
praesidis m u n e r e fungi. Quapropter cum sodalitium s t a t u t a
e x c e p e r i t , a t q u e observaverit a b anno 1 8 2 4 , nequit sibi
vindicare i u r a quae gallicam antecedunt rebellionem. H i n c
s u b i u n g i t praepositus quod Confraternitas, ad sua i u r a p r o t u e n d a , frustra ad pontificias Constitutiones et ad s e n t e n t i a m
ab Auditore Camerae diei 20 Aprilis 1 7 8 8 , favore Confrat e r n i t a t i s e d i t a m appellat ; contendit enim quod quaelibet
iura i n , r e g n o gallico, a n t e revolutionem v i g e n t i a , penitus
eversa fuisse per Concordatum s. Sedem inter et Reipublicae
moderatorem p e r a c t u m . A i t enim ad r e m E p i s c o p u s : Soda-
473
litium de quo a g i t u r , ceu aliae omnes Confraternitates,

existere cessavit ; eiusque Ecclesia in h o r r e u m conversa fuit.
Hinc q u u m constitui i t e r u m deberent Confraternitates, post
dictam c l a d e m , oportebat h a u d parvipendere dispositiones
Gubernii, quod, post Concordatam 1 8 0 1 , a b n u i t t o t a l e m i n dependentiam eisdem Sodalitiis, quoad administrationem t e m poralem et spiritualem. Neque dici potest quod Confratern i t a s haec renasci debeat cum omnibus suis privilegiis,
eoquod vi extincta fuerit. N a m suprema auctoritas P i i V I I
omnes suppressit G a l l i a r u m Ecclesias ut novas constitueret ( 1 ) . Quod si ex v o l u n t a t e R. Pontificis Dioeceses et
Ecclesiae illius R e g n i omnia a m i s e r i n t a n t i q u a privilegia,
comprehendi nequit quomodo Confraternitatum privilegia,
existere permiserit.
Quod revera in v i m Concordati omnia a n t i q u a i u r a et
privilegia a Confraternitatibus amissa fuerint, Episcopus corroborat exemplo sodalitatis vulgo Madonna del Carmine in
Dioecesi Nicien. p a r i t e r existentis , quae. iura et p r i v i l e gia a saeculo anteacto sibi propria a s. Sede i t e r u m concedi petiit novoque indulto obtinuit nuperrimis hisce t e m poribus. P o s t haec Episcopus i n c l a m a t : ex hoc colligi potest
quod etiam Apostolicae Sedis iudicio privilegia huiusmodi
e x t i n c t a censeantur. Et ideo sive s t a t u t o r u m sive consuetudinis v i , Sodalitium iure caret sibi eligendi Cappellanum,
independenter a parocho et absque Episcopi approbatione.
Cui cappellano, Confraternitati beneviso, P a r o c h u s denegare
valet facultatem canendi Missas pro vivis et pro defunctis,
ceterasque functiones consuetas p e r a g e n d i , innixus Concord a t o . S t a t u t i s , Legi Synodali in Dioecesi v i g e n t i , et n u p e r r i m a e conventioni inter Ecclesiasticam a u c t o r i t a t e m , et
dictum Sodalitium i n i t a e . Ex dictis ergo clare p a t e t , Sod a l i t i u m invocare non posse in sui favorem Decretum Urbis
et Orbis. 1703: n a m illud in suo robore reliquit conventiones, pacta, et concordias, i n t e r p a r t e s initas et a s. Sede
(1) Recole quae collegimus in append. II pag. 181 Vol. XIV quoad sup-
pressionem omnium Dioecesium et paroeciarum.
474
a p p r o b a t a s , nec non I n d u l t a , Constitutiones synodales ac p r o vinciales , quemadmodum et consuetudines immemorabiles,

vel saltem centenarias. P r a e t e r a d d u c t a , ait Episcopus,
a d s u n t aliae c a u s a e , quae suadent non esse concedendam
Sodalitio independentiam sive a P a r o c h o , sive ab Episcopo
i p s o , ne i a m existentibus adiiciantur aliae difficultates. Si
enim id fieret a d m i t t e r e n t u r privilegia quae civile Gubern i u m respicit ceu legi et concordato contraria ; quippe quae
i a m e x t i n c t a fuerint.
Ex hactenus disputatis responsio ad t e r t i u m dubium
facilis esse v i d e t u r . Si enim , ceu ex capite 8 s t a t u t o r u m
a n n i 1824 clare p a t e t , parochus pro tempore Confraternit a t i s praeses c o n s t i t u i t u r : si parochus , cum necessitas id
expostulat, convocare et praeesse t e n e t u r : si t a n d e m h u i u s modi s t a t u t a in pleno firmitatis robore m a n u t e n e n d a s u n t ,
p r a e s e r t i m quae sodalibus scientibus et acceptantibus elab o r a t a atque executioni d e m a n d a t a f u e r u n t ; sponte veluti
sua fluit bonorum a d m i n i s t r a t i o n e m sodales, sine depend e n t i a a parocho haud gerere vel de ipsis disponere posse
qui, uti i n n u i m u s , est ipsius sodalitii praeses et caput.
Ad u l t i m u m denique dubium descendens P r a e p o s i t u s
p r o p u g n a t , sodalium preces esse reiiciendas. Sane si s t a t u t o r u m reformationi locus fieri deberet, id vel ex iure vel
ex g r a t i a contingeret. P o r r o huiusmodi reformatio non ex
iure concedenda esse v i d e t u r , ex eo quod m e m o r a t a s t a t u t a
a l e g i t i m a auctoritate indicta, a sodalitate Iubenti animo
admissa ac acceptata, executioni iugiter usque ad n o s t r a
tempora d e m a n d a t a fuerunt, quin aliquid ex adverso obm u s s i t a t u m unquam fuerit. P o r r o explorati iuris e s t , pacta
et conventiones ad u n g u e m servanda esse; Pacta conventa
sunt servanda praecipit L. 254 Conveniat ff.
depositi. Sed
neque ex g r a t i a i m p e t r a n d a m esse eiusmodi reformationem
s t a t u t o r u m , P r a e p o s i t u s s u b i u n g i t , nedum quia P a r o c h i i u r a
l a e d e r e n t u r , sed etiam quia q u a m m a x i m e m a l a Christifidelium a n i m a r u m bono obvenirent.
IURIUM
Quibus praenotatis
da sequentia
ET PRIVILEGIORUM
supposita
475
fuerunt E E . P P . e n o d a n -
Dubia
I. An
sericordia
et quomodo ius competat Confraternitati

Capellanum eligendi in casu.
(1)
de
Mi-
I I . An competat
facultas
canendi
Msas
pro
vivis,
quam pro
defunctis,
ceterasque
consuetas
functiones peragendi per' proprium
Capellanum
sive
sacerdotes benevisos.
I I I . An sodales possint bona
administrare ac
disponere, absque
ulla dependentia a Parocho in
Et quatenus affirmative ad praecedentia.
I V . An et quomodo sint reformanda statuta
de illis
casu.
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra C. Concilii, re cognita, sub die 11 I u nii 1 8 8 1 censuit respondere :

Ad
Ad
esse
I,
IV.
staUitis
II,
et, III providebitur in quarto.

Attentis peculiaribus
circumstantiis,
diei 20 Iulii 1824.
standum
CAUSAE PROSECUTIO. Orator novae audientiae beneficio

i m p e t r a t o , p a r t e s Confraternitatis e Misericordia protuendo,
r e s t r i c t u m facti et iuris cum novo summario distribuit,
ut ex noviter deductis cunctisque perpensis recederetur a
decisis, affirmative respondendo ad t r i a dubia i a m proposita,
i u x t a Decretum Urbis et Orbis diei 10 Decembris 1703, et
speciales resiudicatas , et decretum nuper emissum in ipsa
Niciensi Civitate quoad Sodalitium eiusdem I n s t i t u t i .
(1) Confer Vol. I pag. 582 Vol. VI pag. 109.
476
E n i m v e r o contendit nullas adesse speciales c i r c u m s t a n t i a s , ob quas in t h e m a t e a iure c o m m u n i , et Pontificiis

decretis sit deflectendum. Non profecto ex p a r t e s. Sedis, quae
solemniter disciplinam in citato Decreto absque ulla exceptione cunctis Catholicis praescripsit, ac t a n t o p e r e adlabor a t ut abusus , et vel ipsas aber rationes in Gallicana L i t u r g i a coerceat, q u a m m a x i m e studens, ut editae a ss. Congregationibus resolutiones executioni m a n d e n t u r . Non certe
ex p a r t e Episcopi cuius iura s a r t a m a n e n t ; n a m quaestio
t a n t u m m o d o cum Parocho deagitur qui praetendit sese i n gerere in administratione Sodalitii contra Ecclesiae leges,
et ipsam o b s e r v a n t i a m . Quare ex eiusdem resistentia, dissidia
m a i o r a sunt oborta, pendente l i t e . Ex noviter deductis ostend i t orator quod Confraternitas semper e x t i t e r i t sub ipsa
d o m i n a t i o n e Gallica a n . 1809 et 1810, nec u m q u a m a m i s e r i t
i u r a , et privilegia Archiconfraternitatis s. Ioan, Decollati,
veluti novo revincit documento, ubi affirmatur, Confratern i t a t e s a g g r e g a t a s non indigere renovatione, ut frui proseq u a n t u r iuribus et p r i v i l e g i i s , sibi communicatis, q u a m v i s
per seditionum motus sus deque eversae fuerint.
Tandem neque ex p a r t e Gubernii speciales c i r c u m s t a n t i a s
adesse contendit, cui nihil interest u t r u m hic vel alter s a cerdos celebret, nec se i n g e r i t in interiori a d m i n i s t r a t i o n e .
Concordatum porro t a n t u m m o d o dioeceseon circumscription e m , et bona a l i e n a t a respicit, nec in eo ulla fit mentio de
Sodalitiis, quae pia h u m a n i t a t i s officia erga pauperes et d e functos exercent.
Imo favore Confraternitatis peculiares adesse u r g e t c i r c u m s t a n t i a s , ut ius universale s e r v e t u r . Sic praeter ius
a g g r e g a t i o n i s praesto est s e n t e n t i a Auditorii Camerae quae
n. 17 iudicavit functiones per Cappellanum peragi absque ullo
praevio
consensu,
licentia,
dependentia
aut
ingerentia
Parochi. I t a etiam favore eiusdem adesse decretum s. R i t u u m Congregationis diei 30 M a r t i i 1878 l a t u m pro Conf r a t e r n i t a t e a Misericordia civitatis Nicien. quod m a x i m e
est p o n d e r a n d u m , na iisdem concurrentibus circumstantiis
477
contradictorium e n a s c a t u r iudicium. P r a e s e r t i m cum P i u s I X

b . m . Pontifex i n adnexionis t r a c t a t u litteris Encyclicis
31 Decembris 1860 iura acquisita Ecclesiarum, piorumque
locorum p r a e s e r v a v e r i t .
Idcirco n u p e r r i m e s. R i t u u m Congr. in ipsa Niciensi
C i v i t a t e die 30 M a r t i i 1878 exorta quaestione i n t e r P a rochum Eccl. Cthed. et sodalitium de Misericordia d e crevit : standum est decreto generali diei 10 Decembris
1 7 0 3 , propterea sodalitas praefata Missas t a m pro vivis
quam pro
defunctis per proprium Cappellanum canere
licite potest, ceterasque functiones peragere quae in m e morato decreto definiuntur, nulla praemissa licentia p a rochi Cathedralis
Quibus i t e r u m animadversis suetum propositum fuit
et
An sit standum vel

IV dubio in casu.
recedendum
a decicis
RESOLUTIO. Sxcra Concilii Cong.

sub die 18 M a r t i i 1882 respondit :
in I, II, III
i t e r u m re perpensa,
Recedendum a
decisis, et Episcopus una cum
Sodalitio
reformet
Statuta,
iuxta
generalem
Ecclesiae
disciplinam,
et
legitima
Sodalitii privilegia.
Ex QUIBUS COLLIGES. I Post decretum Urbis et Orbis
a n n o 1703 e d i t u m , ut iuges d i r i m e r e n t u r quaestiones i n t e r
parochos et Confraternitates , haud denegari posse eisdem
Confraternitatibus facultatem eligendi proprios Cappellanos,
qui p e r a g a n t in e a r u m d e m Cappellis omnes functiones non
paroeciales, independenter a parocho.
II P r a e t e r ea iura et privilegia quae quodlibet Sodalit i u m , canonice erectum , obtinet per Decretum c i t a t u m Urbis
et Orbis, et ea c o n s e q u i t u r , per communicationem, quae
concessa fuere Archisodalitio, cui a g g r e g e t u r .
478
III I u r i b u s , quae p o t i u n t u r Sodales, et illud adimitur

a d m i n i s t r a n d i bona propria, et de illis disponendi, ceu r e solvit cit. Decret, sub dubio 3 1 .
IV Adversus i u r a haec et privilegia Sodalitiis a iure
c o m m u n i i m p e r t i t a , n u l l u m ponere posse obstaculum neque
Ordinariorum S t a t u t a , neque constitutiones Synodorum p a r t i c u l a r i u m ; utpote quae praeiudicium inferrent supremae
Apostolicae Sedis a u c t o r i t a t i , et iuri c o m m u n i .
V Quapropter q u u m in t h e m a t e haud evincta fuerit i m memorabilis consuetudo c o n t r a r i a , dum incoeperit t a n t u m
a n n o 1 8 2 4 , S. O. O. revocando p r i m a m s e n t e n t i a m , p e culiaribus circumstantiis i n n i x a m , recognovit bonum Sodalitii ius.
DECRETUM
Feria II die 3 Aprilis 1 8 8 2
^Jacra
Congregatio
Eminentissimorum ac Reverendissimorum
Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium a SANCTISSIMO
DOMINO
NOSTRO
LEONE PAPA XIII Sanctaque Sede
Palatio apostolico vaticano die 3 Aprilis 1882 damnavit
proscripta in Indicem librorum prohibitorum referri mandavit et mandat quae sequuntur Opera:
HAILLOT J. L. Pie VII et les Jsuites d'aprs des documents
indits, Rome, imprimerie Salvinoci. 1879.
RENAN ERNEST. . Marc-Aurle et la fin du mond antique, Paris,
Calman Lvy diteur, 1882.
G. D. M. Vita di Martin Lutero. Roma, libreria di Alessandro
Manzoni, 1882.
DECRETUM
479
professore di Filosofa nella R. Universit di

Bologna. Sul rinnovamento della Filosofia positiva in Italia.
Voi. unico. Firenze 1871.
La Critica nella Filosofa zoologica del XIX secolo, dialoghi,
Napoli 1876.
Socialismo, Darwinismo, Sociologia moderna. Seconda edizione
accresciuta di un nuovo lavoro Le questioni contemporanee.
Bologna. 1879.
Prolgomnes la Phychognie moderne. Traduit de l'Italien
par A. Herzen. Paris 1880.
Teorie sociali e socialismo. Conversazione epistolare con Bonelli.
Firenze, 1880.
Della Psicogenia moderna in servigio degli studi biologici, storici e sociali. Terza edizione ampliata con ritratto dell'autore
e prefazione di Iules Soury. Bologna, 1882.
COSCIA NICOLA. Mille dei pi originali e concettosi canti popolari
serenate, stornelli, strambotti e rispetti che soglionsi alternare
fra innamorati delle campagne italiane nelle sfide, nelle veglie,
nei balli, scelti e portati alla comune intelligenza, Roma, tipografia Adolfo Paolini, 1882. Decr. S. Off. fer. IV. Februarii 1882. Auctor laudabiliter se subiecit et Opusculum reprobaoit.
SICILIANI PIETRO,

idiomate, put in posterum edere, aut edita legere vel retinere audeat, sed locorum Ordinariis, aut haereticae pravitatis Inquisitoribus ea tradere teneatur sub poenis in Indice
Quibus
SANCTISSIMO
DOMINO
NOSTRO
SANCTITAS
SUA Decretum probavit, et promulgari prae"
cepit. In quorum fidem etc.
Datum Romae die 3 Aprilis
1882.
F R . THOMAS M \ CARD. M A R T I N E L L I Praefectus.

Fr. Hieronymus Pius Saceheri Ord. Praed.
Loco Sigilli.
480
EX SAGRA RITUUM CONGREGATIONE

SALFORDIEN.
A Revino hodierno Episcopo Salfordiensi quum a s. Rituum
Congregatione exquisitum fuerit: An liceat absque speciali Apostolico indulto in Missa, quae celebratur cum cantu, sed sine
adsistentia sacrorum ministrorum, thurificationes peragere f Sacrorum Rituum eadem Congregatio, referente subscripto Secretario,
respondit: Negative, iuxta alias decreta. Atque ita respondit
et rescripsit.
Die Z Iulii 1880.
D. CARD. BARTOLINIUS S. R. C.
PLACIDUS RALLI
DECRETUM
PRAEFECTUS.
S. R. C. Secretarius.
GENERALE
Ex minus recta interpretatione Decreti sacroruum Rituum

Congregationis, sub die 8 Aprilis 1808 lati in una Compostellana,
quo declaratum fuerat dici posse Missam de Requie, praesente cadavere, diebus primae classis, licet non festivis de praecepto, excepto Festo Titularis, factum est ut in nonnullis Ecclesiis usus invaluerit eiusmodi Missas canendi in solemnitate anniversarii propriae
Dedicationis, quod utpote Festum Domini, ac prae Titulari maioris
dignitatis honore pollens, vi decretorum nunquam ipsi postponendum
est. Quocirca eadem sacra Rituum Congregatio ad omnem ambiguitatem tollendam, opportunum e re esse duxit declarare, quemadmodum per praesens Decretum declarat ac praescribit, nullibi licere
in anniversario .Dedicationis propriae Ecclesiae, Missam de Requie,
ne praesente quidem cadavere, decantare, quemadmodum in Patriarchali Archibasilica Lateranensi aliisque praestantioribus Urbis Ecclesiis semper cautum fuit. Non obstante Decreto diei 16 Aprilis
1853, in,una Ordinis Minorum s. Francisci de Observantia ad Dubium XX, quo Missa huiusmodi permissa fuerat. Atque ita declaravit ac servari mandavit die 27 Februarii 1882.
Facta autem per infrascriptum Secretarium Sanctissimo Domino
Nostro LEONI P A P A E X I I I relatione, Sanctitas Sua Decretum
sacrae Congregationis approbavit et confirmavit.
Die 16 Martii anno eodem.
D. CARD. BARTOLINIUS S. R. C.
PLACIDUS RALLI
S.
PRAEFECTUS.
R.
C. Secretarius.
4SI
LITTERAE
APOSTOLICAE
De Ordine s- Basilii M. Ruthenae Nationis in Gallicia

reformando.
LEO P P . X I I I
AD FUTURAM REI MEMORIAM
Singulare praesidium et decus semper Ecclesia catholica sibi sensit

accedere eorum hominum opera, qui christianam sanctitatis officiique
perfectionem expetentes, humanis rebus generosa quadam alacritate
dimissis, sese Iesu Christo dica vissent. Qui etsi principio quidem
semota a civitatibus loca liberius Deo vacaturi incolerent, rationemque aetatis degendae clericalium munerum expertem mallent, postea
tamen, proximorum caritate et quandoque Episcoporum etiam auctoritate compulsi, in urbes concedere et sacerdotalium munerum
oificia suscipere non recusarunt. Mirifice inter hos vel a primis
Ecclesiae saeculis effulsit magnus ille Basilius Caesareae in Cappadocia Episcopus, theologus idemque orator cum paucis comparandus, qui non modo ad omnem virtutis laudem ipse contendit, sed ad
imitationem sui vocavit plurimos : quos sapientissimis praeceptis
institutos ad communem religiosae vitae disciplinam in coenobia congregavit. Ii vero poenis voluntariis et labore assuefacti in divinas
laudes sacrorumque doctrinarum studia dispertiebant utiliter tempora ; atque his artibus cum alia multa assecuti fuerant, tum illud
praecipue ut rem christianam valerent et virtute sua illustrare et,
ubi opus esset, data opera defendere. Quamobrem quo tempore praeclarus ille virorum religiosorum Ordo Photiana clade interiit, fons
utilitatum non exiguus una secum exaruit. Verum ubi primum, receptis denuo in Ecclesiam catholicam Ruthenis, ille revixit, et in
dignitatem pristinam revocatus est adnitente Sancto Iosaphato
Archiepiscopo Polocensi, martyre invicto, eodemque eius Ordinis
alumno, tunc Rutheni revirescentis sodalitii celeriter sensere operam.
Eius enim sodalibus id maxime erat propositum, conservare Ruthenorum cum Ecclesia Romana coniunctionem, plebem erudire, in
Aeta, Tom. XIV. fase. CLXVII.
31
482
iuventute instituenda elaborare, parochialia munera gerere, cunctis

demum officiis, quae ad excolendos animos pertinent, perfungi, praesertim si Cleri saecularis aut numerus aut industria temporibus
impar extitisset. Quibus illi de caussis tantum sibi apud omnes
benevolentiae conciliarant, tantum opinionis et gratiae, ut ionnisi
ex Basilianis legerentur, qui vel Episcopi vel Archimandritae fierent (1). In Zamoscena Synodo Ruthenorum provinciali, cuius Apostolica Sedes decreta confirmavit, cautum fuerat, ut nemo esse
Episcopus posset, quin institutum Basilianum professus esset, nemo
autem profiteri, quin intra monasterii septa annum probationis
regularis et sex hebdomadas ad leges et consuetudines sancti Basilii
exegisset (2). Itaque non solum Episcopi Ruthenorum, sed etiam
Pontifices Romani, Decessores Nostri, sodalitatem Basilianam magno
in honore habuerunt, mentisque laudibus prosecuti et praecipua
cura complexi sunt: eam quippe probe noverant, Ecclesiae catholicae maxime apud Ruthenos et antea plurimum profuisse et in posterum non minus profuturam. De Clemente VIII (3) et Gregorio X I I (4)
satis constat, quantum in ornandis Basilianis operae studiique collocarint: quos ipse Benedictus XIV (5) et recentiore memoria
Pius VII (6) singularibus verbis commendarunt. His vero luculen"
tum postremo tempore accessit testimonium f. r. Pii IX (7) iis consignatum litteris Apostolicis, in quibus b. Iosaphat sanctorum
caelitum solemnes honores decernebantur.
Sed pristina monasteriorum coniunctione dirempta, Ordinem
iampridem fiorentissimum variis debilitatum casibus, humanae infirmitatis incommoda non parum afflixere : idque maxime per hanc
aetatem, cum in tanta opinionum insania et corruptela morum passim doctrina catholica in invidiam vocetur. Abductis praeterea
rerum novarum cupiditate ad profana studia animis, multorum caritas deferbuit, ac pauci inveniuntur, qui mortalibus abdicatis rebus proxime ingredi Iesu Christi vestigiis instituant. Nobis interim Ordinis Basiliani dolentibus vicem, et qua ratione relevari
(1) Breve Bened. XIV diei 12 Aprilis 1753 inc. Inelytum quidem.
(2) Syn. Zamosc. Tit. VI de Episcopis.
(3) Clem. VIII, Altissimi dispositione 23 Sept. 1G03.
(4) Greg. XIII, Benedictus Deus
1 Nov. 157.
(5) Bened. XIV , Inter plures 2

Maji 1744. Inelytum 12 Apr. 1753.
Super familiam 30 Mart. 1756.
(6) Pius Vii, Ea sunt Ordinis 30
Iulii 1822.
(7) Pius IX. Splendidissimum Orientalis Ecclesiae 29 Iun. 1867.
LITTERAE
APOSTOLICAE
483
asum eius oporteret, in animo considerantibus, illud commode accidit, ut de rerum statu non modo Nos Episcopi, sed etiam ex eodem Ordine sodales diligenter docuerint. Immo quod olim in Orientalium Ecclesiarum discrimine Basilius magnus, idem illi sibi faciendum opportune censuerunt, ut opem Apostolicae Sedis imploraverint,
propositis etiam inter alia remediis, quae sanctus Iosaphat in caussa
simili sapienter et utiliter adhibuit. Perplacuit Nobis communis
Episcoporum et Monachorum voluntas: et leniri coeptus est animi
nostri dolor Ruthenorum caussa susceptus, de quibus quoties cogitamus, toties angimur: non enim possumus vel illatas fidei catholicae iacturas non deplorare vel praesentia pericula non extimescere.
Sed recto sperandum in posterum iudicamus, si Deo adiutore et auspice magnus ille Monachorum Ordo ex integro floruerit, quo vigente,
Ruthenorum viguit Ecclesia. Habendus enim ille est annosae instar
arboris, cuius radix sancta: unde novorum insitione palmitum fructus expectare licet laetos et uberes: idque eo magis quod cultores
expetuntur, quorum alias est in opere eodem industria, spectata,
scilicet sodales e Societate Iesu, quos ipse sanctus Iosaphat et Velaminus Rutski Metropolita adiutores optimos experti sunt. Igit u r de gravi huiusmodi negotio, quod singulares curas Nostras sibi
iure vindicat, mature deliberare iussimus aliquot Venerabiles Fratres Nostros S. R. E. Cardinales e sacro Consilio christianae fidei
propagandae Orientalibus negotiis praeposito. Quorum cum probaverint us* sententias, ad ordinandam sodalitatem Basilianam in monasteriis Galliciae, ea quae sequuntur auctoritate Nostra Apostolica
decernimus, religioseque servari praecipimus.
Inclytum Ordinem s. Basilii magni in Ruthenis sic restitui
volumus, ut sodales eius ad sacerdotalia munera probe exculti in
curanda proximorum salute sempiterna strenue versentur. Atque in
hoc genere nihil optamus magis, quam ut studeant ipsum s. losaphatum ferme alterum parentem suum imitari et ad excellentem eius
caritatem proxime accedere. Huius rei gratia Collegium tirociniorum, seu Novitiatum, uti vocant, iure legitimo constitui volumus
in Monasterio Dobromilensi intra fines Dioeceseos Premisliensis :
cuius monasterii templum et continentes aedes una cum omni re
familiari, iuribus, redditibus Collegio tirociniorum seu Nooitiatui
cedant.
Monachos Ordinis Basiliani in G-allicia futuros tirocinium in
Monasterio Dobromilensi ponere rato tempore iubemus : si secus
posuerint, professio religiosa irrita infectaque esto.
484
LITTERAE
APOSTOLICAE
Quo tutius et firmius fatiscentis Ordinis necessitatibus consulatur, pluresque adolescentes ad profitendum tam salutare vitae institutum excitentur, privilegium eamdem ob caussam a Pio V I I Decessore Nostro renovatum vel concessum per Apostolicas Litteras
die 30 Iulii an. 1822 datas, quarum initium Ea sunt ordinis, ita
confirmamus, ut etiam Latinos, nondum tamen sacris ordinibus
initiatos, cooptari liceat. Iis fas esto ad Ruthenorum ritum sese in
omnibus conformare ante solemnem professionem: qua peracta, non
tamen antea, ad ritum Ruthenum, vetito ad Latinum regressu,
vere et penitus transiisse intelligantur.
Cum susceptum huius Ordinis reformandi negotium multas habeat
difficultates, quae consilium auctoritatemque Sedis Apostolicae postulant, idcirco--eius regimen Nobis et Romanis Pontificibus successoribus Nostris reservamus, curam agente sacro Consilio christianae
fidei propagandae Orientalibus negotiis praeposito, donec aliter ab
ipsa Sancta Sede Apostolica decernatur. Eidem Sacro Consilio ius
potestatemque tribuimus nominandi, rite perrogata Monachorum
sententia, eligendique Protoegumenum seu Praepositum Ordinis in
G-allicia Provincia. Hanc itaque sodalitatem Basilianam ab ordinaria Episcoporum et ipsius etiam Metropolitae Ruthenorum auctoritate et iurisdictione omnino eximimus et exemptam esse declaramus:
salva tamen potestate, quam Tridentina Synodus Episcopis in hoc
genere attribuit etiam uti Apostolicae Sedis Delegatis.
Collegium tirociniorum, quod diximus, veterum exempla sequuti,
nominatim s. Iosaphati et Velamini Rutski Metropolitae, Societati
Iesu instituendum ac regendum tamdiu concredimus, quamdiu ex
ipso Ordine Basiliano non extiterint viri, quibus Monasterii Dobromilensis regundi curam Sedes Apostolica deferendam putet.
Itaque praecipimus, uti quam primum Coenobii Dobromilensis et
Novitiatus magisterium gubernationemque suscipiant lecti aliquot
e Secietate Iesu sacerdotes ; qui tamen non modo quod ad religiosam disciplinam, sed etiam quod ad officii mutationem in potestate
ordinaria Antistitum suorum, uti nunc sunt, ita esse pergant.
Iisdem sacerdotibus e Societate Iesu Protoegumenus tradat, salvo
tamen Basilianis iure dominii, monasterium supra dictum, Nobis
iam ultro oblatum, una cum omnibus eius bonis ac redditibus: de
eaque traditione instrumentum iustum perficiatur. Ea bona eorumque bonorum fructus in tuitionem Coenobii et Alumnorum insumendos administrent sacerdotes Societatis Iesu, non auctoribus Monachis
Basilianis, auctore Sacro Consilio christiano nomini propagando, cui
485
in annos singulos rationes acoepti et expensi, item relationem de

statu tirociniorum deque adlectis inter tirocinia ex fide reddant.
Monasterium Dobromilense, quod interim potestate Protoegumeni
xsolvimus, accipiat quotquot ex Rutheno vel Latino ritu in Ordinem Basilianum cooptari se velle declaraverint. Nec tamen cooptent u r , nisi quos probos et idoneos esse constiterit non solum legitimis
de vita moribusque, litteris, et utriusque Ordinarii tam originis
quam domicilii testimonio, verum etiam semestri probitatis constantisque voluntatis documento, quod intra Monasterii septa ante ediderint, quam vestem initialem sumpserint.
Dobromilenses alumni seu Novitii ad omnem pietatem religiosamque perfectionem informentur ex instituto Ordinis Basiliani
.disciplinaque per Sanctum Iosaphatum ordinata. Cumque omnino
velimus Ruthenorum ritus probatasque consuetudines inviolate servari, curent et provideant rectores Monasterii, ut, aliquo adhibito
ex sacerdotibus Ruthenis, in aede sacra continenti divina officia
peragantur, et Sacramenta administrentur ritu Rutheno : item ut
alumni liturgiam cremoniasque Ruthenas sedulo ediscant. Iidem
alumni divinas laudes rite persolvere assuescant: abstinentias et
ieiunia ad praescripta Sancti losaphati servent: ea tamen prudenter
temperare Coenobii Praefecto liceat: cui et licere volumus eos, quibus
praeest, a praeceptis ecclesiasticis iusta de caussa exsolvere, eidemque ceteras facultates impertimus, quas in Antistites Ordinum religiosorum conferre Sedes Apostolica consuevit.
Sacramentales alumnorum confessiones, etiam biennio postquam
vota simplicia nuncupaverint, excipiat ipsorum magister, etsi forte
praefecturam monasterii idem gerat: ita tamen ut illis integrum sit,
quandocumque voluerint, ad extraordinarium Confessarium accedere.
Post tirocinium anni unius et sex hebdomadum, vota simplicia
Alumnos nuncupare fas esto, si modo digni et habiles ad officia
Ordinis sui Antistitum iudicio videantur. Quos minus dignos minusve idoneos esse constiterit, eos etiamsi votis obstrictos, quae
devotionalia appellantur, Praefectus Coenobii iisdem solutos abire
iubeat. Qui vota simplicia rite ediderint, eos abire iubere ne liceat
citra Sedis Apostolicae auctoritatem, excepto quod evidens necessitas urgeat, quae cunctationem nullam recipiat.
Alumni post vota simplicia Sacerdotibus Societatis Iesu studiorum moderatoribus ad humaniores literas instituantur : mox philosophiam et theologiam sub iisdem doctoribus percipiant, atque in.
iis studiis ad disciplinam D. Thomae Aquinatis exerceantur.
486
Iisdem, exacto a nuncupatione votorum simplicium triennio,

Ordinem Basilianum solemni ritu profiteri liceat, servatis legibus
a f. r. Pio IX Decessore Nostro editis, inprimis Constitutione Ad
universalis Ecclesiae edita die 7 Februarii 1861.
Haec quidem decernenda indicavimus. Interim diligens dabitur
opera perscribendis vivendi legibus seu Constitutionibus, iisque ad
ipsas illas propius accedentibus, quas Basilius et Iosaphat tam
praeclare condiderunt. Eas vero Nostra et huius Apostolicae Sedi
auctoritate recognoscendas et approbandas esse volumus. Et hac
demum ratione futurum confidimus, ut Basiliana Ruthenorum in
Gallicia societas in spem gloriae veteris, opitulante Deo, reviviscat,
atque ad omnem virtutem instructa, id facile assequatur, quod eius
tum conditor Basilius, tum restitutor losaphatus animo proposuerant: nimirum catholicum nomen in alteris conservare, ad alteros
propagare, avitam eius gentis cum Ecclesia Romana coniunctionem
tueri, Episcopis Ruthenorum catholicis adiutores doctos, industrios,
bene animatos suppeditare.
Verum adlaborantes pro incolumitate Basilianae in Gallicia familiae, non in hac unice curas defigimus, ut non etiam ceteros caritas Nostra complectatur eiusdem alumnos extra G-alliciam consistentes. Qui sane pari studio benevolentiaque Nostra digni sunt,
maxime ob utilitates Ecclesiae catholicae non modo partas, sed
etiam reliquas et speratas. Interea pro certo habemus, eos minime
sibi defuturos, ac velle universos omni ope contendere, ut dignitas
retineatur Ordinis Basiliani, atque omnium monasteriorum exoptata
coniunctio, Dei beneficio, obtineatur. Venerabiles autem F r a t r e s
Ruthenorum Praesules, de sodalitate Basiliana egregie mritos,
libenti animo futuros arbitramur, non quod ipsos in hac parte levandos onere duximus, sed quia, rebus auctoritate Nostra ita constitutis, iure ea bona ex Ordine Basiliano expectari possunt, quae
communi omnium desiderio expetebantur.
Prosperos coeptorum exitus impetret a Deo ipsa parens eius
Maria Virgo, una cum Michaele Archangelo, caelesti Gallieiensium
Patrono, et Basilio magno et Iosaphato martyre: quorum omnium
gratia faxit Deus, ut plurimi ex omni hominum ordine in animum
inducant huius reformationis beneficia experiri.
Haec volumus mandamus atque indulgemus, decernentes irritum
et inane si quid contra praemissa a quavis auctoritate scienter vel
ignoranter contigerit attentari. Contrariis quibuscumque etiam speciali et individua mentione dignis minime obstantibus, quibus omni-
487
bus et singulis ad effectum dumtaxat praesentium Apostolica auctoritate derogamus. Volumus autem ut praesentium Litterarum exemplis etiam typis impressis, manu alicuius Notarii publici subscriptis
et sigillo personae in ecclesiastica dignitate constitutae munitis,
eadem prorsus fides ubique in iudicio et extra illud adhibeatur, quae
ipsis praesentibus haberetur, si forent exhibitae vel extensae.
Datum Romae apud s. Petrum sub annulo Piscatoris die 12
Maii 1882 Pontificatus Nostri anno Quinto.
LEO P P . X I I I .
DISPENSATIONIS
Die
6 Augusti
MATRIMONII
1881.
COMPENDIUM FACTI. Maria probatissima femina in vico

lazieniec Dioecesis V. n a t a , rei l i t t e r a r i a e , ac praesertim poesi
i n t e n t a , quemdam S t a n i s l a u m bibliopolam ac librorum e d i torem suorum pomatum , a u t o g r a p h u m vendendi causa, in
civitate adiit. Ex hoc negotio ad e x i t u m ducto, necessitudo
quaedam, ut fieri solet, i n t e r eos exorta fuit, q u a m semper
coluerunt : et quamvis mulier stabile domicilium in civitate
V. h a u d h a b e r e t , t a m e n vir saepius ad eam accedens p e n i t u s cognoscere s t a t u i t . E x iteratis itaque visitationibus i t a
e r g a ipsam amore captus f u i t , praecipue ex eius m o r u m
honestate u t , a r r e p t a occasione, eam ut sibi nuberet r o g a v e r i t ,
r a t u s suis votis responsuram. Nec eum opinio fefellit, q u a n doquidem m u l i e r l a e t a n t e r viri v o l u n t a t i obsequens, cito ej.
d e x t e r a m p o r r e x i t ; e t quamvis frigida e x u t r a q u e p a r t e
488
amoris signa i n t e r c e s s e r i n t , nihilominus connubium sacro

r i t u t a n d e m i n i t u m fuit anno 1876.
V e r u m t a m e n non u n a eademque fuisse videtur a m b o r u m
mens in hoc contrahendo m a t r i m o n i o , n a m vir, utpote r e c t a m
de hoc sacramento notionem habens, consensum suum in v e r u m et proprie dictum m a t r i m o n i u m cum omnibus suis effectibus, prouti communiter a catholicis intelligitur praebuit.
Non idem t a m e n sentiisse v i d e t u r mulier, quae ut ipsa a i t ,
erronea ducta opinione, illud inivisse i a c t i t a t d u m t a x a t fine,
ut m u t u u m auxilium invicem in l i t t e r a r u m studiis excolendis praeberetur , n u l l u m q u e ius , ut ipsa fatetur, in suum
corpus viro per m a t r i m o n i u m t r a n s t u l i t . Ipsa enim fassa
est : se non m a t r i m o n i u m carnale, sed mere l i t t e r a r i u m cum
eo contraxisse ; videlicet non ut liberos, sed libros procurar e n t . A t t a m e n sub vespere diei initi m a t r i m o n i i domum
sponsi petiit ; ubi m a n s i t sex dies, cum propria m a t r e in
cubiculo seposito et obserato , et duos dies absque m a t r e .
Cum a u t e m vir saepius p e r t e n t a v e r i t praebere uxori amoris
signa, uxor semper eum repulit adiicens : se n u m q u a m illius
a u t alterius uxorem esse posse vel fore; eiusque domum
reliquit. V i r postea omnem lapidem m o v i t , ut uxori suae
reconciliari et m a t r i m o n i a l i t e r cum ea vivere posset. At
f r u s t r a : n a m nemo eam flectere v a l u i t . H a c de r e , omni spe
reconciliationis amissa, t a n t a erga illam affectus est a v e r sione, ut amplius vivere cum ipsa decreverit. Cum a u t e m
se periculo incontinentiae expositum sentiret, libellum obtulit
Curiae V . u t m a t r i m o n i u m suum, utpote non c o n s u m m a t u m ,
dispensatione Sedis Apostolicae dissolveretur. Tabulae p r o cessuales a Curia confectae sunt ad t r a m i t e s Benedict. Constitutionis, et ad s. Sedem t r a n s m i s s a e , ut dispensationem
indulgerei.
DEFENSIO VIRI. Huius patronus bifariam divisit s u a m

orationem, evincens in primo capite nullum fuisse m a t r i t
489
m o n i u m ob defectum consensus ; in secundo a u t e m ostendere

s a t e g i t , dispensationem haud esse d e n e g a n d a m , nedum quia
a g i t u r de m a t r i m o n i o r a t o et non consummato, v e r u m e t i a m
quia causae ad dispensationem obtinendam u r g e n t .
Ad p r i m u m i g i t u r orationis caput deveniens, praemonito
quod m a t r i m o n i u m t a m civili quam canonico iure est : Maris
et
foeminae
coniunctio ,
individuam
vitae
consuetudinem
continens, ad prolem procreandam ; illud sine viri puberis
et m u l i e r i s , viri potentis, libero consensu consistere h a u d
posse contendit ad t r a d i t a per cap. Tuae fraternitati 25
Decret. De spons.
et matrim.: cui adhaeret Lancellottus
lnstit. iuris
canonici lib. 2. tit. 11. . 1. de nupt. F e r r a r i s Biblioth.
verb. Matrimon. Art. 1. n. 10
et 17, et
S. C. C. in Romana 7 Martii 1700. In t h e m a t e vero consensum ex p a r t e mulieris exulasse evincere censuit ex ipsius
mulieris depositione a n t e Consistorium Curiae emissa, in
q u a haec s i g n a n t e r l e g u n t u r : Momento ipsius m a t r i m o n i i ,
p a r i t e r ac a n t e a , consensum in v e r u m m a t r i m o n i u m non
4 p r a e s t i t i . . . . C u m sacerdos interrogasset me : Voves ne
fidem, a m o r e m et obedientiam coniugalem? repetivi post
sacerdotem verba ; sed a n t e unumquodque h o r u m v e r b o r u m
<c adieci submissa voce: Non. >
At non modo ipsius mulieris confessionem iureiurando
p r a e s t i t a m , v e r u m etiam facta, quae m a t r i m o n i i celebrationem subsecuta sunt confirmare a d u r g e t consensum ad v e r u m
m a t r i m o n i u m c o n t r a h e n d u m defecisse. Haec nedum ex i u r a t a
partis confessione patere subdit, sed e t i a m a i u r a t o t e s t i u m
e x a m i n e , qui omnes fere iisdem verbis idipsum deposuerunt.
Aversio a u t e m q u a m erga Stanislaum fovebat, huiusmodi
e r a t , ut fere post t r e s annos ab inito matrimonio coram
iudice delegato asserere non dubiteverit : Marito meo S t a nislao reconcilian et vivere cum eo m a r i t a l i t e r nequeo, ob
insuperabilem aversionem et indignationem m e a m .
Quapropter Metropolitanae Theologus in suo voto h u i u s modi verbis u t i t u r : p a t e t M a r i a m ductam q u a d a m nescio
morali vertigine m e n t i s , suum consensum in v e r u m m a -
490
trimoiiium denegasse in ipso actu celebrationis m a t r i m o nii . Cui chorum a g i t Canonista, qui ad r e m haec h a b e t : V a l i d i t a s dicti m a t r i m o n i i , prout ex actis in causa
hac formatis a p p a r e t , valde suspecta v i d e t u r ob defectum
consensus requisiti ad m a t r i m o n i u m v e r u m , sensu c a t h o < lieo, ex p a r t e M a r i a e ; quae contrahendo fines essentiales
< connubii, non modo non intendebat, v e r u m etiam penitus
< excludebat, idque (ut ipsa fatetur) in ipso actu celebra tionis m a t r i m o n i i >.
At admisso etiam hoc consensu, i u x t a ss. canones n i h i lominus dispensationi locum esse defensor p r o p u g n a v i t , t u m
quia m a t r i m o n i u m in casu r a t u m , sed non c o n s u m m a t u m
fuit, t u m quia iustae causae pro dispensatione indulgenda
h a u d deficiunt. Inconsummationem m a t r i m o n i i evincere s t u duit ex confessione c o n i u g u m , i u r a m e n t o v a l l a t a , t u m ex
depositione t e s t i u m qui septimae m a n u s a u d i u n t , t u m d e n i q u e ex inspectione corporis m u l i e r i s .
Ad corpus mulieris inspectionem g r a d u m faciens a n i m a d v e r t i t , eam i u x t a Constit. Benedicti
"XIV-Dei miseratione
fuisse a duobus medicis, tribus obstetricibus coram m a t r o n a
p e r a c t a m , omnesque seorsim, praestito i u r a m e n t o declaravisse s t r u c t u r a m totius corporis Mariae, et praecipue statum
partium genitalium,
in perfecto
virginitatis
statu
reperiri.
Quae omnia simul iuncta, prosequitur o r a t o r , omne dubium
a m o v e n t , m a t r i m o n i u m r a t u m esse et non c o n s u m m a t u m :
quin imo, accedente corporis mulieris inspectione, non modo
m o r a l e m , sed et physicam certitudinem de eiusdem inconsummatione in t h e m a t e haberi contendit.
Quoad dispensationis causas, ait : p r i m u m i n t e r illas
locum t e n e r e a e t e r n a m coniugum salutem ; Cosci de separat,
tor. lib. 3, cap. 2 n. 99. P o r r o quod in casu a e t e r n a coni u g u m salus p e r i c l i t e t u r , ob incontinentiae p e r i c u l u m , e x t r a
omnis dubitationis aleam , ex iuvenili Stanislai a e t a t e , nec
non ex ipsius confessione, erui contendit. Aversio M a r i a e
erga v i r u m , quae genuit v i r i aversionem e r g a u x o r e m , alia
est dispensationis causa ex Cosci - de sep. tor. lib. 1. cap. io
1
491
ii. 256. Cui aversioni insuper accedit obstinatio m u l i e r i s ,

quae recusat dare operam praecipuo fini m a t r i m o n i i seu prolis
p r o c r e a t i o n i , ac individuae v i t a e consuetudini. Alia adest
causa dispensationis in consensu utriusque coniugis, elicito p r o
h a c obtinenda d i s p e n s a t i o n e : porro utriusque coniugis consensum i n t e r causas concedendae dispensationis a d n u m e r a r i
t r a d i t Snchez lib. 2 disp. 16 n. 3.
DEFENSIO S. VINCULI.
Qui m a t r i m o n i i
v i n c u l u m ex of-
ficio t u e t u r dispensationem in t h e m a t e i n d u l g e n d a m non

esse censuit. Eo quod ex cohabitatione simul h a b i t a p r a e sumptio iuris, et de iure o r i t u r de m a t r i m o n i i c o n s u m m a tione. I t a De Iusti de dispensat, matrimonii lib. 1 et IO
num. 25, P i g n a t e l l u s consult. 149 num. 1, s. C o n g r e g a tio in Comen. Matrimonii 17 Decembris 1768. Imo subdit
ex u n a n i m i Doctorum sententia non solum ex longa c o habitatione in eadem domo, sed etiam ex sponsorum m o r a
in loco secreto, et abdito, et quidem per unius horae s p a t i u m , supposita idoneitate ad copulam praefatam, p r a e s u m ptionem oriri de m a t r i m o n i i consummatione; Abb. in dis.
cap. 3 - Ex commoditate unius horae inter sponsum, et
sponsam
oriri
praesumptionem
carnalis
coniunctionis
-.
A t q u i ex actis manifestum erui, dicit, per duos integros
dies, et noctes v i r u m cum uxore solos cohabitasse, et p e r noctasse. E x qua cohabitatione praesumptio o r i t u r consummationis, quae non eliditur nisi contrariis concludentissimis
probationibus, ad t r a d i t a per P i g n a t e l l . consil. 149 num. 21,
R o t a tom. 2 decis. 54 n. 8, s. Congregatio in s u p r a c i t a t a
Comen. I a m vero quae ad excludendam m a t r i m o n i i cons u m m a t i o n e m afferuntur, sunt coniugum iuramentum, fides
septimae manus
et virginitatis
inspectio, q u a e profecto
pro concludentissimis probationibus haberi h a u d q u e u n t . Sane
i u r a t a coniugum adsertio t u m solum aliquid ponderis secumfert, quando a g i t u r de impotentia c o e u n d i , vel de coniugibus, qui n u n q u a m u n a simul cohabitaverint, ceu t r a d i t Consci lib. 1 cap. 1 n. 17, cui concinit Snchez.
Multoque m i n u s valere subdit f i d e m septimae m a n u s ;
492
n a m septimae m a n u s auxilium a Capit. 5, et 9 de frigid,

et male fe. i n d u c t u m fuit, ut i u n c t u m ceteris adminiculis,
m o r a l e m convinctionem in a n i m i s iudicantium induceret, ad
definiendas causas m a t r i m o n i a l e s , in quibus de impotentia
coniugum p e r t r a c t a t u r .
Q u a m infirma et egena probatio ex v i r g i n i t a t i s i n s p e ctione, q u a m incerta sint eiusdem signa in universa scientia
medico-legali manifestum apparere dicit, innixus a u c t o r i t a t i
Zacchiae
quaest,
medico-legal. tit.
2 quaest.
1 virginitatis nullae dantur certae, et
inseparabiles notae) cui consonat i n t e r recentiores Barzellotti in medicina l e s a l i cap. 4
.
43.
Huiusmodi a u t e m a r g u m e n t u m validius evadere u r g e t , si

paullisper a n i m a d v e r t a t u r , quod inspectio post tres circiter
a n n o s a supposita copula, habita fuit. I a m v e r o per hoc t e m poris s p a t i u m n a t u r a l e m cohaesionem partes muliebres i t e r u m
acquirere potuisse edicit officiosus Defensor, i t a ut virgo i t e r u m reapse v i d e r e t u r .
P r a e t e r e a ad causas dispensationis t r a n s e u n d o a i t : . c a u s a s
in t h e m a t e adductas neque graves esse, neque urgentes cont e n d i t ; h i n c dispensationem in casu prorsus denegandam esse
disserit. P r i m a causa enim adducta est incertus valor
m a t r i m o n i i ipsius, ob defectum consensus ex p a r t e uxoris.
Sed id asseritur ab ipsa allegante: quae assertio haud sufficit ad effectum solvendi m a t r i m o n i u m , i u x t a Berardi dissert.
7 de dissociatione coniug. cap. 1. Neque ex r e p u g n a n t i a
mulieris ad copulam aliquid desumi potest ; n a m constat
eamdem r e p u g n a n t i a m plures mulieres expertas fuisse.
Multoque m i n u s ad dispensationem valere subsumit mutuum coniugum consensum. T u n c enim in potestate coni u g u m poneretur dispensatio m a t r i m o n i i , quod q u a n t a m r e doleat a b s u r d i t a t e m nemo est, qui non v i d e a t . H i n c optime
Snchez disp. XVI n. 9, innixus a u c t o r i t a t i Barbosae,
t e n e t non esse
causam sufficientem dissolutionis mutuum
coniugum
consensum.
Nec secus dicendum esse subdit de
a l t e r a causa aversionis, exortae i n t e r coniuges, nisi de t r i -
DISPENSATIONIS
MATRIMONII
49
stissimo coactae coniunctionis exitu probabilis coniectura

h a b e a t u r Snchez dist. 16 num. 4.
Hisce breviter expositis, sequens d i r i m e n d u m proposit u m fuit
Dubium
An
sit
monii
rati
consulendum
SSmo
et non
consummati
pro
dispensatione
in casu.
matri-
RESOLUTIO. Sacra C. C. re perpensa, sub die 6 A u g u sti 1881 censuit respondere :

Affirmative,
tentia,
arbitrio
imposita mulieri
Ordinarii.
gravi ac
salutari
poeni-
Ex QUIBUS COLLIGES. I. indolem et n a t u r a m m a t r i m o n i i

eam esse ut p e r p e t u u m amoris constituat vinculum et a n i m o r u m coniunctionem; et ut contrahentes sibi invicem suas
donent p e r s o n a s : quod fieri nequit sine consensu vero e o r u m d e m , per quem imprimis n u p t i a e perficiuntur.
I I . H i n c n u l l u m esse m a t r i m o n i u m , q u a t e n u s u n u s ex
contrahentibus ex propria m a l i t i a simulaverit consentire et
c o n t r a h e r e , vere t a m e n et ex animo non consenserit : quia
non verba e x t e r n a a u t eorum sonitus, sed a n i m u s et v o l u n t a s sese obligandi, m a t r i m o n i u m efficit: Cap. Tua nobis 20 de spons.
I I I . C o n t r a h e n t e m , qui ita non consentit, g r a v i t e r peccare
peccato iniustitiae in conctratu, et peccato sacrilegii in
sacramento ( 1 ) .
(1) Ecclesia tamen ne viam aperiat
divortiis et adulteriis, dum facile posset fictionem consensus allegare, quem
propriae uxoris poeniteret , interim uti
Terum praesumit consensum, verbis et
signis claris exploratum, donec evidenter
non probetur contrarium. Neque fidem
praestat contrahenti; etiamsi iureiurando
affirmet se flete consensisse. Rationem

huius facti dat Innocentius III in cap.
per tuas 10 de probat.: Cum nimis
indignum sit, iuxta legitimas sanctiones,
ut quod sua quisque voce protestatus est,
in eumdem casum, proprio valeat testimonio infirmare. In casu de quo agitur . C. C. praetulit concedere dispen-
494
DISPENTATIONIS MATRIMONII
I V . Quapropter dum Apostolica Sedes a e t e r n a e c o n t r a h e n t i u m saluti consuleret, dispensationem concedendo super m a t r i monio r a t o et non consummato, voluit ut g r a v i plecteretur
poenitentia mulier quae t a l i t e r proprium praebendo consensum offendit iustitiam contractus et s a c r a m e n t i religionem.
sationem super matrimonio non consummato , quam salebrosam inquisitionem
peragere super matrimonii validitate ob
consensum a puella taliter praestitutum,
REINTEGRATIONI
SEU
Ipsa enim consentendo in matrimonio

nullum viro censuit concedere ius in suo
corpore; sed auxilium quaesivit pro suis
studiis, poetica litterarum cultrix.
IN
PAROECIAM
COMPENSATIONIS DAMNORUM
Die 6 Augusti 1881.
COMPENDIUM FACTI. E t s i nihil certi s t a t u i possit circa s t a t u t a et p r a e r o g a t i v a s quibus antiquissima ecclesia Collegiata
s. Georgii olim fruebatur; t a m e n ex indubiae fidei document i s illud in comperto est, quod circa initium saeculi 1 7 , n e m p e
a n . 1 6 1 7 , eius a d m i n i s t r a t i o e r a t concredita cuidam laicae
societati E s t a u r i t a r u m d i c t a e , u n a cum Hebdomadariorum
collegio, cui abbas p r a e e r a t , apud quod cura a n i m a r u m t a m
h a b i t u a l i s , q u a m actualis residebat.
V e r u m t a m e n , hoc v e r t e n t e aevo, res i m m u t a t a s fuisse p a t e t , quandoquidem inter Abbatem, hebdomadarios et E s t a u r i t a s ex u n a p a r t e , et congregationem piorum Operariorum,
nuper e x o r t a m , ex a l t e r a , conventio i n i t a fuit, a P a u l o V
deinceps solemniter firmata per Breve ex Debito 7 Iunii 1618,
in cuius v i m piis Operariis usus Ecclesiae s. Georgii perpet u o cedebatur.
A t t a m e n , dum omnia i u r a cedebantur, u n u m r e s e r v a b a t u r ,
ceu e r u i t u r ex ipso Brevi P a u l i V: - ibi - Sit reservatum
495
dicto Collegio ius parochiale quod hodie possidet

in praedicta Ecelesia . V e r u m huic quoque iuri Hebdomadarii cesserunt
favore congregationis piorum Operariorum a n n o 1621 ; p r a e cavendo t a m e n quod si aliquando Congregationem p r a e d i c t a m
e x t i n g u i seu exprimi contigerit, eadem a n i m a r u m c u r a ad
collegium Hebdomadariorum, eisdem modo et forma, q u i bus ad praesens competit, r e v e r t a t u r .
A n n o 1689 a n i m i paciscentium ita exasperati s u n t , u t a p u d
s. Cong. E p . et R e g . a g i t a r e t u r m a g n a quaestio nullitatis cessionis, quae t a m e n anno 1704 dimissa fuit responso : nihil de
reintegratione. I m m u t a t o a u t e m regimine politico, per dec r e t u m dictatoriale a n n i 1861 iuridica existentia despoliatae
fuerunt omnes Collegiatae, quibus cura a n i m a r u m non i n cumbebat.
T u m auctoritas ecclesiastica c u r a v i t adstruere ut Hebdom a d a r i o r u m collegio competeret exercitium curae a n i m a r u m ;
obtinuitque a gubernio declarationem, qua Ecclesia collegiata,
u t i c u r a t a recognita fuit. P i i Operarii i n t e r d u m o b t i n u e r u n t a
gubernio s u m m a m libellarum 7 0 0 0 , ob t i t u l u m actualis cur a e . Vi amicae declarationis praedictae Hebdomadarii valuissent
incolumes abire ab tmiversae suppressionis lege, anno 1866
contra Ecclesias collegiatas indicta. V e r u m curia Archiepiscopalis suasit Hebdomadariis ut super m e m o r a t a favorabili
declaratione non insistrent, ne dum ipsi libellas 2 2 0 0 re-r
c u p e r a r e n t , pii operarii a m i t t e r e n t s u m m a m libellarum 7 0 0 0 ,
o b t e n t a m titulo paroeciae.
Ast cum a piis Operariis Hebdomadarii nihil in compensationem d a m n o r u m et litis renunciationem, progressu t e m poris obtinuissent, r a t i nedum c u r a m h a b i t u a l e m , sed e t i a m
a c t u a l e m , in vim legis eversivae Ordinum R e g u l a r i u m , sibi
ipsis competere, supplici oblato libello a s. C. Concilii e x p e t i v e r u n t decernere, ut pii Operarii c u r a m actualem d i m i t t e r e n t , vel p a r t e m oratoribus d a r e n t ex reditibus perceptis,
causa parochialis C u r a e .
Ordinarius r o g a t u s de informatione et voto, r e t u l i t e x i stere reservationem in Bulla Gregorii X V , qua cura a n i m a -
496
r u m redire deberet ad C o l l e g i a t a m , q u a t e n u s c o n g r e g a t i o
piorum O p e r a r i o r u m e x t i n g u e r e t u r . Quae conditio a i t , h a u d
purificata e s t , eoquod Congregatio h a e c , etsi suppressa a G u b e r n i o , c o r a m Ecclesia t a m e n , cum suis privilegiis, v i v i t .
Sese a u t e m censere a e q u u m esse, ut pii Operarii aliquam p r a e b e a n t H e b d o m a d a r i i s compensationem e x i n g e n t i s u m m a l i b e l l a r u m 7 0 0 0 , q u a m o b t i n u e r u n t g r a t i a curae a n i m a r u m ,
quae olim Collegiatae incumbebat. Quae compensatio v i d e t u r deberi dictae Collegiatae ob onera ab eadem satisfaciend a , et q u i a s a l v a r e t a t o t a l i r u i n a celebris Collegiata h a e c ,
indigne a gubernio despoliata.
Disceptatio Synoptic.
DEFENSIO PIORUM OPERARIORUM. H o r u m P a r o c h u s innixus
patulis i n s t r u m e n t i verbis, vi cuius cuncta H e b d o m a d a r i o r u m i u r a piis Operariis cedebantur, e t Bullae Gregorii X V
cessionis confirmatoriae, a i t : r e d i n t e g r a t i o n e m in paroeciam
omnino esse d e n e g a n d a m . Hisce praeiactis, prosequutus est
n i l m a g i s h u m a n a e fidei congruit, q u a m ea quae m u t u o consensu s t a b i l i t a s u n t s e r v a r e L. 1 ff. De Pactis C. Iuris gentium . Praetor ait ff. eod. Cap. 1. Ant i g onus de pactis ibi - inita pacta suam obtineant
firmitatem,
pacta custodiantur. Concinit S. C C . in Vigilien. Inhibitionis 14
Augusti 1880 . Praeterea
tralatitium,
s. R o t a
Decis. 252
n. 1 p. 1 recent. Et iure m e r i t o q u e : quod enim semel p l a cuit a m p l i u s displicere non p o t e s t ; ad t r a d i t a per Reg. 21
de Reg. iur. in 6; p r a e s e r t i m vero si m u t a t i o v o l u n t a t i s
ceu i n t h e m a t e occurrit, v e r g e r e t i n alterius p a r t i s p r a e i u d i c i u m , u t i late
e x p e n d i t u r in
Fulginaten.
Reintegrationis
15 Februarii 1879 . Ea hactenus adductis. P r a e t e r conv e n t i o n e m omnibus n u m e r i s absolutam, e t i a m res iudicata
a n n i 1 7 0 4 , u t supra dictum est, obstat precibus H e b d o m a d a r i o r u m . N a m , subdit P a r o c h u s , si de e x i s t e n t i a rei i u d i catae dubitari n e q u i t , sequitur quod Hebdomadarii reiiciendi
s i n t ex non iure actoris. S e n t e n t i a enim quae in r e m i u d i c a t a m t r a n s i v i t , nec p r a e t e x t u i n s t r u m e n t i n o v i t e r r e p e r t i r e -
497
t r a c t a r i potest leg. sub specie Cod. de re Iudicat, leg. Imperatores ff. eod.
Leg. sub praetextu Cod. de transad. Leg.
Argentarius .
Cum autem de edendo
Cap. Inter Monasterium de re Iud. R e s enim i u d i c a t a n e d u m p a r i t exception e m litis finitae et pro v e r i t a t e h a b e t u r , ceu t r a d i t S. C. C. in
Bononien.
Interpretat. Rescript. 14 Maii 1881 . Ex altera
vero parte; sed etiam q u a m c u m q u e probationem in c o n t r a r i u m
reiicit s. R o t a Decis. 60 num. 6 p. 6, et Decis. 266 n. 11
p. 15 recent, p r a e s e r t i m vero, prouti in t h e m a t e o c c u r r i t , si
observantia plusquam centenaria roboratur. P e r p e r a m a u t e m
diceretur esse penes pios Operarios t a n t u m c u r a m h a b i t u a l e m ; nam in i n s t r u m e n t o cessionis clausulae adiectae s u n t ,
i t a effraenatae, ut piis Operariis omnia iura t r i b u t a fuisse
v i d e a n t u r cum
omnibus iuribus quocumque titulo; t u m ex
apertissimis gregorianae Bullae verbis, in qua absque ulla
distinctione c a v e t u r ,
quod cura
animarum praedictos Presbyteros
absolute
remanet.
Quod eo vel m a g i s in casu, a d m i t t e n d u m esse p r o p u g n a t ,
in quo cura a n i m a r u m per Vicarium exercetur, non ab H e b domadariis, sed ab ipsa piorum Operariorum congregatione
d e p u t a n d u m . I a m v e r o , quod c u r a habitualis penes eum r e sideat, cui, paroecia v a c a n t e , i u s . i n e s t deputandi Oeconom u m vel V i c a r i u m , ab Ordinario approbandum, t r a d i t Innoc,
in cap. cum non ignores num. 2 De praebend. P i g n a t e l l i
Consult. 24 n. 3 t. 1, Scarfant. in Lucubrat. Can. lib. 3
num. 28j et docet s. R o t a dec. 400 num. 2 part. 1 tom. 1
recent. Cui a d h a e r e t S. C. C. in Brixien. Iurium Capitularium 26 Iunii
1880
.
Verum omne dubium.
P e r p e r a m t a n d e m Hebdomadarii ad legem italicam, O r d i n u m Religiosorum eversi v a m r e c u r r u n t , qua pii O p e r a r i i s u p pressi fuerunt, ut ostendant conditionem in P a r o e c i a e cessione, in v i m Bullae Gregorii XV adiectam, purificatam fuisse,
qua existente a laudato Pontifice c a u t u m fuerat, ut c u r a a n i m a r u m Hebdomadariis r e s t i t u e n d a foret. Huic enim assertioni
P a r o c h u s respondet: m e m o r a t u m Pontificem non de q u a c u m que suppressione locutum fuisse, sed de ea, quae legitima p o Aeta, Tom. XIV, fase. GLXVI1.
32
498
t e s t a t e ecclesiastica a u c t o r a n t e aliquando contingere p o t e r a t .

C u m i g i t u r in casu Ordinum Religiosorum eversio a potestate
laica, ecclesiastica i n c l a m a n t e et reprobante, praescripta fuer i t , eam nihili faciendam esse t r a d i t Bald, in Morgar. ad
Innocent,
loco repertor. in verbo Civitas. Concinunt Lotterius de re Benef. lib. 1 q. 14 num. 107, Piton. Discept.
Eccles. 8 n. 17.
A i t insuper idem P a r o c h u s : neque d a m n o r u m compensatio indulgenda est Hebdomadariis : eoquod in iure c e r t u m
est, n e m i n e m actione d a m n o r u m percelli posse, nisi probetur
d a m n u m vere i l l a t u m , dolo vel culpa i r r o g a t u m fuisse, uti
h a b e t u r in cap. ult. de iniuriis et damno dato - ibi - Si
culpa tua
datum est damnum
vel iniuria
irrogata, seu
aliis irrogantibus
opere forte
tulisti, aut haec
imperitia
tua,
sive
negligentia evenerunt,
iure super
his satisfacere
oportet.. Concordat text. 1 in lege ff. ad legem Aquil. et
iure merito ; t u m quia factum cuique suum non alteri nocere debet, I. factum ff. de reg. iur.; tura quia potior d e bet esse causa eius, qui d a m n u m absque omni sua culpa p a t i t u r , q u a m alterius, qui sua culpa d a m n u m i n t u l i t , Reiffenst.
Lib.
V decret, tit. 36 h. t. . 2 num. 39 de damno
dato et
' C u i concinit s. R o t a praesertim in Nursina
Emendationis damnorum die 29 Martii
1852 n. 1 coram
Mertel - ibi - P r a e c i p u u m d a m n o r u m petendorum requisi t u m est, ut qui a g i t , undique certum demonstret commo> dum ac l u c r u m , quod amisisse q u e r i t u r , praeterea ut a m i s sio ex eius facto derivet a quo indemnitas p e t i t u r , text.
in Leg. si servus et Leg. habere ff. de evict. Leg. si quis
damna ff. locati, Rota decis. 13 num. 1 et seq. tit. de reb.
cred. cor. Falconerio,
decis. Romana affictus super damnis
17 Iunii 1757 . 2 coram Elephantutio,
decis. Faventina
Executionis
transactionis super
damnis 3 Iulii
1668 . 2
coram Mannelli, decis. 13 n. 9 decis. 29 n. 1 coram Marco.
His in iure praestitutis. P a r o c h u s piorum Operariorum
prius evincere conatus est, fere n u l l u m d a m n u m obvenisse
Hebdomadariis ; qui amiserunt t a n t u m 24 d u c a t a , p e r g r a v i
REINTEGRATIONI IN PAROECIA*
499
onerata taxa. Deinde adiecit: etiamsi iidem Hebdomadam

grave persenserint damnum, nulla ipsis debetur compensatio
cum id contigerit nulla operariorum culpa. Sane pii Operarii penes tribunalia civiliter demonstrare satagentes ipsis
curam animarum competere, cum iure suo usi sint, nemini
fecisse iniuriam tuto asseri posse videtur, ad tradita per
leg.
Proculus
et
leg.
Fluminum
in fine
ff.
de damno
in-
fecto. Porro compertum apud omnes est, quod si quid aut

iure factum, aut iure omissum est, etsi detrimentum ex hoc
alteri obvenerit, nullam tamen adesse damni querelam, quia
nemo damnum dedisse intelligitur, nisi quis, id facit quod
facere ius non habet L. 141 ff. de Reg. iur. Chorum agit
s. Rota decis. 36 num. 2 et 3 cor. Malvasia; S. C. C. in
s.
Dionysii
seu
Reunionis - Translationis - Suspensionis
diei 11 Decembris 1880 .
ult.
Hisce praeiactis, proposita fuere dirimenda

Dubia.
An
maioris
sit
locus
reintegrationi
in
favore
hebdomadariorum in
Paroeciam
casu.
s.
Georgii
Et quatenus negative
An
rum
et
in
in
casu.
qua
summa
annuendum
sit
precibus
orato-
Sacra Concilii Congreg, re cognita, sub die

6 Augusti 1881 respondere censuit:
RESOLUTIO.
Ad
Ad
I
II
Ex
Negative
Negatire
QUIBUS
et
in
amplius
omnibus
et
amplius.
COLLIGES
I Quod semel placuit amplius displicere non posse ex reg.

21 de reg. iur. in 6: ideoque conventiones et pacta inita
suam habent firmitatem et custodiri debent ; praecipue si mutatio voluntatis vergeret in alterius partis praeiudicium.
II Sententia, quae transivit in rem iudicatam, dum quomodolibet retractari nequit, parit exceptionem litis finitae,
pro veritate habetur, reiicitque omnem probationem in con-
00
t r a r i u m ; i t a ut qui agere vellet repelli queat ex non i u r e

actoris.
I I I E x iure e t D D . erui c u r a m a n i m a r u m h a b i t u a l e m r e sidere penes i l l u m , cui, paroecia v a c a n t e , inest ius d e p u t a n d i
oeconomum vel v i c a r i u m , ab Ordinario approbandum.
I V . Ordines Religiosos vi laicae potestatis suppressos,
reprobante ecclesiastica a u c t o r i t a t e , iure existere et p r i v i l e giis cunctis frui r e t i n e n d u m esse.
V E u m , qui a g i t ad repetenda d a m n a , p r i m u m evincere
debere uti c e r t u m , commodum et lucrum quod amisisse q u a e r i t u r ; p r a e t e r e a amissionem ex eius facto derivare, a quo
indemnitatem-petit.
V I D a m n u m haud intulisse dici, qui facit a u t o m i t t i t ,
quod facere a u t o m i t t e r e ius habet ; et ideo nulla q u e r e l a
d a m n i a d e s t , etsi ex hoc a l t e r i d a m n u m obvenerit.
V I I In t h e m a t e cessionem paroeciae favore piorum O p e r a r i o r u m plene factam et re iudicata r o b o r a t a m fuisse; i t a
ut cura h a b i t u a l i s et actualis m a n e a t apud eosdem, qui oppressi vi m a t e r i a l i adhuc iure v i v u n t , suetisque privilegiis
f r u u n t u r ; quique ad d a m n o r u m compensationem haud o b s t r i n g u n t u r , quia nemini i n i u r i a m i r r o g a r u n t sibi vindicando
e u r a m a n i m a r u m penes t r i b u n a l i a civilia.
j s P i n s
PRIVATIONIS
PAROECIAE
Die IO Septembris 488.
COMPENDIUM FACTI. Archiepiscopo M. suam Dioecesim p r i mo petenti i n n o t u i t , ex publica fama, P h i l i p p u m A r c h i p r e s b y t e r u m oppidi F . inhonestam ducere v i t a m cum famula. E x
investigatione vero secreta comperiit, P h i l i p p u m , proh scand a l u m ! publice vocari p a t r e m q u o r u m d a m famulae filiorum.
E t s i res i t a processissent, t a m e n officia p a t r i s adhibuit P r a e -
PRIVATIONIS PAROECIAE
g0
s u i , ut ad b o n a m frugem, suasione, reduceret P h i l i p p u m . His

in i r r i t u m cessis, cumque scandalum in dies cresceret, p r a e fixit t e r m i n u m ad a r c e n d a m famulam, i n t e r m i n a t a suspensionis poena ab exercitio et a d m i n i s t r a t i o n e paroeciae. I n i tio p a r u i t Archipresbyter, et mulierem cum filiis dimisit; sed
mense Octobris, sub vindemiae p r a e t e x t u , mulier in s u u m
praediolum rediit ; et A r c h i p r e s b y t e r nedum e a m invisit, sed
in suam domum r e d u x i t . Archiepiscopus ut rescivit, A r c h i p r e s b y t e r u m t u r p e m consuetudinem continuare, sub die 29
N o v e m . 1879 c o m m i n a t a e suspensionis decretum t u l i t .
Illico ad s. C. O. P h i l i p p u s appellationem interposuit,
sed incassum : quandoquidem s. O. O. a u d i t a relatione et i n formatione Archiepiscopi, perpensisque r a t i o n u m m o m e n t i s a
conquerente adductis, die 1 Maii 1880 censuit rescribendum:
Decretum Archiepiscopale
diei 29 Novembris 1879
esse
confirmandum.
Idque
notificetur
eidem
Archiepiscopo,
qui
constito de perseverantia
Parochi
in nequitia, procedat
ad
ulteriora
ad formam Concilii Tridentini in cap. 6 sess. 21
de Re for mat.
Huiusmodi rescriptum ab Archiepiscopo die 4 Iunii 1880
notificatum fuit Archipresbytero, qui visus est resipiscere:
famulam n a m q u e cum filiis i t e r u m dimisit, quae suum domicilium in civitate M. fixit.
P a u c i s elapsis mensibus, ac praecise mense Octobri seq u e n t i , famula r u r s u s , sub p r a e t e x t u vindemiae, simul cum
n a t i s oppidum F . contendit atque cum Archipresbytero cohab i t a v i t . T u n c Archiepiscopo visum fuit, P h i l i p p u m in t u r p i
consuetudine perseverare: ideo iuxta praescriptum s. C o n g r e gationis processum conficiendum c u r a v i t a Vicario F o r a n e o .
Quo formiter expleto, die 18 F e b r u a r i i 1881 "hanc t u l i t sent e n t i a m : N o s . . . potestate qua fungimur e t e t i a m , prout i n
supra allato decreto s. C. T r i d e n t i n i , t a m q u a m Apostolicae
sedis delegatus, sacerdotem P h i l i p p u m , Archiepresbyterum
. C u r a t u m . . . nostrae dioecesis, eodem A r c h i p r e s b y t e r a t u
curato dictae P a r o c h i a e perpetuo p r i v a m u s , et q u a c u m q u e
802
> appellatione r e m o t a (1) ad t r a m i t e s sacrorum C a n o n u m et

> sac. Concilii T r i d e n t i n i praedicti p r i v a t u m e t . e x p o l i a t u r .
declaramus.
H a c s e n t e n t i a Archipresbytero de more notificata, ipse
a d s . C . C . appellationem i n t e r p o s u i t , s e n t e n t i a m p r o u t i i n i u s t a m incusans a t q u e petens u t nullius valoris d e c l a r a r e t u r .
Disceptatio Synoptiea.
DEFENSIO PAROCHI. Duplici ex capite P a r o c h u s a p p e l l a t a m s e n t e n t i a m i m p e t i t , n e m p e a b extrinseco e t a b i n t r i n seco ; namque" s u s t i n e t s e n t e n t i a m esse n u l l a m , t u m quia sol e m n i t a t e s a i u r e praescriptae in processu m i n i m e observatae
f u e r u n t ; t u m etiam quia n u l l a suberat causa ad iudicium
adeo r i g i d u m ferendum.
Et a primo capite exordiens a i t : v i o l a t u m fuisse CapAccusator em Caus. 2 q. 8 in quo s t a t u i t u r , ut accusator in
accusatione, scripto e x a r a t a , se subscribat, eum in finem ut
accusatus possit c o n t r a accusatorem excipere. In casu v e r o
o m n i a clanculum facta fuisse subdit ; accusatio utique facta
fuit, sed quis fuerit accusator, q u a e n a m ipsius q u a l i t a t e s
omuino r e t i c i t u m est, i t a ut ipse suas exceptiones m i n i m e
afferre p o t u e r i t .
P a r i t e r utriusque iuris dispositione testes in iudiciis p r o duci debent, p a r t e c i t a t a Cap. 2 De test. Authent. De testibus et lue. col. 7, qui reo praesente i n t e r r o g a r i a t q u e
e x a m i n a r i debent leg. 15 Cod. de test, quae e t i a m in iudicio
criminali s e r v a r i debere m i n i m e est a m b i g e n d u m , ceu i n n u u n t ea T r i d e n t i n i verba iuxta sacrorum canonum instituta;
quae omnia ad r e c t a m iustitiae a d m i n i s t r a t i o n e m i n d u c t a , a
V i c a r i o foraneo spreta fuisse q u e r i t u r , qui testes omnes a u (1) Alias innuimus quomodo intelligenda sit dictio - quacumque appellatione remota. - Per hanc clausulam haud subtrahitur reo omnis defensionis ratio : sed conceditur eidem recursus ad s. Sedem ut emendetur grava-
men, si iniustum fuerit. Sed recursus

huiusmodi habet tantum effectum devolutivum, non suspensivum : ex quo fit
ut executio decreti ab Episcopo lati non
retardetur; quia decretum firmum manet
donec ab Apostolica Sede annulletur.
503
di vit, quin ipse citatus esset. Q u a m i r r e g u l a r i t a t e m m i n i m e

s a n a t a m fuisse, prosequitur, ex eo quod postea in curia t e stes acciti fuerint, n a m t u n c non fuerunt e x a m i n a t i , sed t a n t u m ipsis exhibitum fuit examen subscribendum, quin cognoscerent quid in eo c o n t e n t u m esset.
Sed s e n t e n t i a m Curiae nedum ab extrinseco, sed e t i a m ab
intrinseco infirmare n i t i t u r . Neminem profecto latere potest
in iudiciis criminalibus, in quibus a g i t u r de m a g n o p r a e i u dicio inferendo, ut est in t h e m a t e , de privatione paroeciae,
requiri probationem concludentissimm et ut loquitur Cap. 11
de praesumption. luce m e r i d i a n a
clariorem Communis cum
Bota in recent, p. 2 decis. 179 n. 3 p. 4 decis. II n. 11
Leg. ult. C. de probat, ita ut ex praesumptionibus e t i a m
vehementibus nemo in causis criminalibus sit d a m n a n d u s .
Insuper canon est utriusque Iurisprudentiae quod iudex
deferre non debeat p r i v a t a e cognitioni a u t extraiudicialibus informationibus, sed ipsi iudicandum iuxta acta et p r o bata L. Illicitas .
Veritas De officio Praetoris et Canon
si peccaverit caus. 2 n. 1 et fuse probat Miglior ucci in
suis Institut.
Can. Dissertt, 1 tit. de probationibus. H i n c
nihili facienda esse edicit ea quae Archiepiscopus profert,
privatis informationibus i n n i x u s , circa t u r p e m relationem et
cohabitationem ipsius cum famula mense Aprilis p r a e t e r i t i
a n n i in urbe M. ac ab eis confutandis a b s t i n e t .
P o t i u s insistendum p u t a t in facto cohabitationis cum famula in oppido F. mense Octobris, in quo totus v e r s a t u r p r o cessus, a t q u e substinet, assertam cohabitationem esse p u r u m
mendacium et c a l u m n i a m , a p p r i m e e l a b o r a t a m a suis a d v e r sariis et praesertim a Vicario foraneo. Ut vero se p u r g e t
ab h u i u s m a d i maculis in medium adducit duplex t e s t i m o n i u m
bonae famae, u n u m fere ab omnibus oppidanis subscriptum
die 2 mensis Iulii 1880, in quo ad sidera eius pietas et r e ligio efferuntur ; a l t e r u m p r i m o r u m municipii diei 26 Octobris eiusdem a n n i , in quo s i g n a n t e r dicitur, A r c h i p r e s b y t e r u m suo functum fuisse ministerio, zelo in diem laudabiliori;
0*04
ex quo fit ut aestimatione et amore eum h a b i t a n t e s oppidi

prosequantur.
T a n d e m omnino repulit calumniosam accusationem t e s t i monio q u a t u o r t e s t i u m , qui iureiurando deposuerunt ; m e n s e
octobris 1880 reapse famulam petivisse oppidum F. v i n d e miae causa ; sed habitasse propriam d o m u m , et n u m q u a m
petiisse Archipresbyteri h a b i t a t i o n e m , sicuti Archipresbyter
n u m q u a m adivit famulae d o m u m , per totum vindemiae t e m p u s . E x t e s t i b u s , i n c o n t r a r i u m adductis, quatuor depositionem
r e t r a c t a r u n t , alii duo n u l l a m m e r e n t u r fidem ; quia a l t e r est
g e r m a n u s n o t a r i i vicarii foranei, a l t e r quia iuvenis perditissim a e v i t a e . E x hisce omnibus Archipresbyter, cum nemo d a m n a r i debeat nisi a u t convictus aut confessus, concludit, sent e n t i a m Archiepiscopi contra ipsum l a t a m , nullius valoris esse
r e t i n e n d a m , t u m ob non s e r v a t a m iudiciorum formam, t u m
ex defectu causae, ob quam ipse d a m n a t u s fuit.
ARCHIEPISCOPI DEFENSIO. Archiepiscopus e contra in p r o lixa sua relatione contendit, omnia ad t r a m i t e s iuris a se g e sta fuisse, nec nullilatis vitio ullo pacto laborare. P r a e m i s s o
quod Archipresbyter p r i v a t i o n e m paroeciae m e r i t u s esset, ob
plures causas, nempe quia bona ecclesiae absque apostolico
beneplacito e m e r i t ; alia ad novennium c o n t r a canones a r b i t r a r i e locaverit ; nihil favore suae ecclesiae expenderit, ita
ut neque supellectiles necessarias habeat ac muros et a l t a r i a
o m n i n o squallentia exhibeat ; atque haec magis improbanda
quod ipse plures l e g a t o r u m reditus exegerit ac debitor m a n e a t , d u m indecora fama volat, ipsum hasce s u m m a s i n v e stire favore filiarum famulae suae. Hisce praemissis rem p r o pius a g g r e d i t u r .
Ac p r i m o observat post decretum s. Congregationis diei
1 Maii a r c h i p r e s b y t e r u m contendisse civitatem M. in domo
famulae h a b i t a s s e , ceu e n a r r a t delegatus quidam questurae,
cui onus d a t u m fuerat hac super re invigilandi. Hic n e m p e
t e s t a t u s est, A r c h i p r e s b y t e r u m semper domum famulae adivisse, imo et filiam secum tulisse, ut aerem m u t a r e t . Quod
505
vero a t t i n e t ad suam cohabitationem cum eadem femina mense

octobris 1880, id testes optimae famae deposuerunt.
Minime vero n e g o t i u m facessere pergit Archiepiscopus,
quod q u a t u o r ex his testibus, in domo praesidis municipii,
coram pluribus depositionem r e t r a c t a v e r i t ; n a m cum r e t r a ctatio sit extraiudicialis, nullo in pretio est h a b e n d a , ac u t i
v e r a retinenda est depositio, q u a m iurisiurandi interposita
religione e m i s e r u n t . Insuper sunt pauperes, et a Syndico loci
p l u r a sperare possunt atque t i m e r e ; hinc m i r u m non esset,
si coram hominibus archipresbytero faventibus, quod assev e r a n t r e t r a c t a r u n t . Demum a i t , Syndicum ipsum eiusque
fratrem iam fassos fuisse malos Archipresbyteri mores, n u n c
vero facti amici, ipsum pro viribus defendunt, quia A r c h i presbyter valde potens in oppido, n u l l u m non admovit l a pidem, ut ille Syndicus n o m i n a t u s esset. P r a e t e r e a hic, cum
Archipresbyteri consensu, quosdam fundos liberavit a canone,
quem debebat Ecclesiae, quin ullam facultatem ab ecclesiastica a u c t o r i t a t e i m p e t r a r c i .
Quoad alios duos testes p r i m u m notavit P r a e s u l , quod A r chipresbyter veluti improbos accusat eos, qui sibi non favent;
neque alterius t e s t i m o n i u m infirmari ex eo quod sit frater
notarii Curiae foraneae. Testes vero in favorem archipresbyteri adductos, esse omnes suspectus atque audiri m i n i m e d e bere ; quandoquidem sunt omnes agris addicti et Archipresbyt e r o a u t eius famulae subiecti.
P r o r s u s v e r i t a t i c o n t r a r i u m esse quod a s s e r i t u r , processum
nempe clanculum factum fuisse: n a m q u e absoluta inquisitione
a Vicario foraneo, atque actis ad Curiam archiepiscopalem
transmissis, omnia patefacta fuerunt defensori, eique facta facultas eadem communicandi archipresbytero; t u m scripto t u m
v i v a voce defensio permissa fuit, omniaque alia p e r a c t a s u n t
quae sacri canones pro i n t e g r i t a t e iudiciorum e x q u i r u n t .
Nec testimonium oppidanorum et primorum municipii a l i quid probare contendit favore A r c h i p r e s b y t e r i , n a m quomodo
Syndicus eius amicus factus fuerit iam dictum est. Insuper
nihil probat cum nihil contineat de famula eiusque filiis, n e -
506
MUTATIONIS PAROECIAE
que n e g e t cohabitationem h a b i t a m mense Octobris. Quo vero

ad t e s t i m o n i u m oppidanorum, observandum, illud d a t u m
fuisse die Iulii secunda, nempe quando famula ab oppido d i scesserat, et a n t e q u a m cohabitationem, quae sequenti Octobri locum h a b u i t , cum Archipresbytero i n s t a u r a r e t . A t q u e
probe n o t a n d u m , n u l l u m ex eis qui huic testimonio subscrip s e r u n t , C u r i a m adivisse, u t i n favorem Archipresbyteri a t t e s t a t i o n e m faceret, forsan quia nemo coram Iudice negare
potuisset, quod publicum a t q u e notorium e r a t .
Hisce u t r i n q u e p r a e n o t a t i s , propositum fuit dirimendum
X>
ubi um
An
sententia Curiae
archiepiscopalis M.
diei 18 Februarii
1881 sit confirmanda vel infirmanda
in casu.
RESOLUTIO. Sacra C o n g r e g . Concilii, re cognita, sub die
10 Septembris 1 8 8 1 censuit esse respondendum :
Sententiam
esse
confirmandam
et amplius.
Ex QUIBUS COLLIGES:
I P o e n a m privationis beneficii infligi non posse, nisi causa

sit gravis, notoria et servato iuris ordine : ceu colligitur
ex canone Inventum 38 caus. 16 quaest. 7; quo edicitur,
quoad p r e s b y t e r u m , qui adeptus sit aliquam ecclesiam - quam
si iuste adeptus fuerit, hanc nonnisi gravi culpa sua, et
coram
Episcopo,
canonica severitate,
amittat ( 1 ) .
II Hinc a n t e privationis s e n t e n t i a m constare debet de d e licto per probationem p l e n a m , seu c o n c e d e n t e m : quia ad
o r d i n a r i a m poenam procedi non potest, nisi contra legitime
confessum vel convictum i u x t a C a r d . De Luca de Benef,
disc. 75 n. 4.
(1) Auctores solent distinguere con.
ttbinatum in occultum , notorium et
pene occultum iuxta cap. Vestra 7 eohabit, eleric. et mulier. Nulla quaestio
de occulto concubinatu, qui relinquitur
imdicio Dei. Notorius esse potest notolistate iuris et facti. Pene occultus est
quando non constat plene de fornicationis

actibus, sed ex validis indiciis ii actus
merito praesumuntur. Concubinatus pene
occultus est fere solus casrs practicus :
quia raro plene probantur fornicationis
actus et comprehenditur sub decreto Trid.
Sess. 25 cap. 14.
507
I I I Caveri ex Trid. Sess. 25 cap. 14, clericos concubinarios prius esse monendos, inde suspendendos, et t a n d e m
si non resipiscant, a suis beneficiis perpetuo removendus. ( 1 )
IV Hasce praescriptiones in t h e m a t e adamussim s e r v a t a s fuisse ex dictis p a t e r e : n a m presbyter, cum suspicio de
concubinatu n a t a est, m o n i t u s ; quum t u r p e m sequeretur consuetudinem suspensus ; cumque monitus et suspensus in n e quitia perseveraret, beneficio parochiali expoliatus fuit.
(3) Quod etiam clarius exurgit ex
Cap. onquerente 7. tit. 13. Hh. i.
Conquerente nobis Eenaldo Clerico,
i) accepimus quod ipsum Ecclesia de We fort sine iudicio spoliasti. Quia vero
non decet honestatem tuam clericos
tuae iurisdictionis , sine manifesta

causa et rationabili , suis beneficiis
spoliare . . . . mandamus quatenus,
si ita est, praedicto clerico praefatam
ecclesiam cum reditibus , inde perceptis, restituas.
DISPENSATIONIS AB I R R E G U L A R I T A T E
Per
Die
Septembris
Summaria
Precum
i88i
COMPENDIUM FACTI. Franciscus B. in decimo octavo aeta~

tis a n n o c o n s t i t u t u s , ecclesiasticae militiae nomen d a r e c u piens, t a m q u a m a l u m n u s i n Dioecesano Seminario v e r s a t u r .
Cum t a m e n huic voto satisfacere haud valeat, ob defectum
p r i m a e phalangis indicis laevae m a n u s , quo i r r e g u l a r i s fit,
h i n c sub die 16 Maii labentis a n n i , supplicem libellum S a cratissimo P r i n c i p i obtulit, h u m i l i t e r expostulans, ut d i s p e n sationis ope voti compos benigniter fieret. O r d i n a r i u s de m o r e
r o g a t u s , auditis prius duobus caeremoniarum m a g i s t r i s , r e t u l i t : oratorem sufficienter explere posse, absque populi a d m i r a t i o n e , omnes Missae actiones, bonisque p r a e d i t u m esse
moribus.
DISPENSATIO DENEGANDA VIDETUR. Neminem l a t e t i r r e g u l a r i t a t e m ex defectu corporis duplici de causa a ss. C a n o n i bus i n d u c t a m fuisse ; ob i r r e v e r e n t i a m scilicet e r g a d i v i n a ,
si c o n t i n g i t ut sacra m u n e r a expleri r i t e n e q u e a n t ; et ob
populi a d m i r a t i o n e m , quae ex sacris caeremoniis m i n u s r i t e
absolutis, oriri potest, ad t r a d i t a per text. in cap. 1, 2 et
6 de corp. vit. et Cap. Ex parte 5 de cleric. Concinit Gonzalez in Comment, ad tit. de corp. vitiat, cap. 2 num 7.
C u m i g i t u r in t h e m a t e a r g u i posse v i d e a t u r , quod orator s i n g u l a sacra m u n e r a r i t e et absolute perficere n e q u i t , q u a n d o quidem c a e r e m o n i a r u m m a g i s t r i ab Episcopo deputati referunt,
d u m t a x a t illam v a l e r e praedictas actiones explere sufficienter. Hinc sponte sua fluere v i d e t u r , dispensationis v e n i a m ab
o r a t o r e i m p l o r a t a m , i n d u l g e n d a m haud esse. E a m q u e eo vel
m a g i s in casu denegari posse, cum non de promoto, sed de
promovendo a g a t u r , cui ex r e g u l a , a s. C o n g r e g a t i o n e recep t a , valde difficilius dispensatio concedi solet, ceu videre est
in Pampilonen.
22 Novembris 1856, et in
Patavina 27
Aprilis
1861 per
Summaria precum
propositis.
DISPENSATIO CONCEDENDA VIDERETUR. V e r u m t a m e n ex alia
p a r t e , favore oratoris a n i m a d v e r t e n d u m occurrit digiti defec t u m , quo ipse laborat, adeo g r a v e m haud esse, ut ss. C a n o n u m decreta, contra corpore v i t i a t o s a l l a t a , in t h e m a t e quoque a p t a r i posse dicendum sit. Sane c i t a t a superius ss. C a n o n u m decreta de iis corporis vitiis l o q u u n t u r , quae adeo
g r a v i a s u n t , u t sacris peragendis i m p e d i m e n t u m p r a e b e a n t ,
et a d m i r a t i o n e m in populo suscitent. In t h e m a t e vero ex
m a g i s t r o r u m caeremoniarum testimonio n e u t r u m contingere
posse v i d e t u r .
Nec desunt exempla dispensationis in similibus, imo in
durioribus casibus a s. C. C e l a r g i t a e , u t i p r a e aliis p a t e t ex Cameracen. 20 Ianuarii 1821, in qua dispensatio
concessa fuit clerico, qui a n t e r i o r i p a r t e pollicis s i n i s t r a e m a n u s o r b a t u s , dispensationem r o g a b a t , ut ad ss. ordines p r o -
509
moveri posset, et missam cum digitali aureo vel argenteo

celebrare valeret ; i t e m ex Comen. 21 Febr. 1824, ubi a g e b a t u r de eo, qui p r i m a p h a l a n g e indicis laevae m a n u s careb a t ; nec non ex Ianuen. 6 Augusti 1825, et Apuana 27
Septembris 1860, in q u a r u m p r i m a clericus integro s i n i s t r a e m a n u s indice orbatus e r a t , et in a l t e r a orator ob d i gitorum medii, a n u l a r i s et m i n i m i adustionem, difficillime
plures sacrificii caeremonias perficere valebat.
Hisce omnibus accedunt boni oratoris mores et utilitas
ex ipsius ad ordines promotione Ecclesiae obventura, ex O r dinarii testimonio.
R e b u s sic stantibus E E . P P . iudicio remissum fuit d e cernere, n u m implorata dispensationis g r a t i a oratori concedenda esset.
RESOLUTIO. S. C o n g r e g . Concilii die 10 Septembris 1 8 8 1
respondit :
Pro gratia,
arbitrio et conscientiae Episcopi, facto verbo
eum
SSmo.
RENUNTIATIONIS
Die IO
PAROECIAE
Septembris 1881.
Per
summaria
precum.
COMPENDIUM FACTI. Infirma valetudo, defectus earum r e r u m , quae ad v i t a m honeste ducendam r e q u i r u n t u r , nec n o n
studiorum perficiendorum desiderium, causam P a r o c h o p r a e b u e r u n t Aemigdio n u n c i u m m i t t e n d i parochiae suae. Addidit
e t i a m se p a r a t u m esse n u n c i u m m i t t e r e expensis o m n i b u s ,
quas t u m pro reaedificanda Parochiali domo, t u m pro E c c l e sia i n s t a u r a n d a i m p e n d e r a t , quaeque summam libellarum 2 0 0 0
a d a e q u a n t . Cum autem Episcopus eius r e n u n t i a t i o n e m accep t a r e noluisset, recursum habuit ad s. Sedem. P r o d a t a r i u s
Apostolicus de informatione et voto Episcopum rogavit : qui
S10
RENUNTIATIONIS
PAROECIAE
prius p r a e m i s i t , se g r a v i affici dolore, quod P a r o c h u s a d h u c a e t a t e florens, concreditas sibi oves deserat n u n c , cum
v i n e a Domini operariis m a x i m e i n d i g e t .
Deinde adiecit : Aemigdium promisisse suo praedecessore
a quo facta fuerat facultas R o m a m a d e u n d i , studiorum causa,
se n u m q u a m paroeciam r e l i c t u r u m in p o s t e r u m . Ideo sese
opponere, prosequitur P r a e s u l , huic paroeciae resignationi,
utpote quae levibus sit i n n i x a r a t i o n i b u s . Qua h a b i t a i n formatione, et voto Episcopi, Cardinalis P r o d a t a r i u s eidem
significavit : S a n c t i t a t e m S u a m haud censuisse r e n u n t i a t i o n e m
excipere. P a u c i s vero elapsis mensibus i t e r u m Aemigdius pet i i t ut r e n u n t i a t i o a s. Sede a c c e p t a r e t u r . T u n c SSmus P a t e r causam commisit diiudicandam s. C. Congregationi.
Disceptatio sywoptica.
EA QUAE ORATORI FAVENT. C e r t u m in iure est, n e d u m
c a u s a m r e q u i r i , eamque i u s t a m et canonicam esse oportere,
ut quis beneficium r e s i g n a r e v a l e a t ; sed e t i a m eam r e n u n t i a t i o n e m fieri non posse, nisi in m a n i b u s O r d i n a r i i , idest
ipsius a u c t o r i t a t e , ut constat ex Can. Non oportet 10, C.
Siquis vero 29, C. Siquis 24 caus. 6 q. i, et C. Admonet 4 de beneficiis,
quae renuntiari possunt, vel non. Quod
a u t e m v a l e t pro ceteris, beneficium aliquod h a b e n t i b u s , pot i o r i iure applicari debet Parochis : resignatio enim P a r o chiae non p e r m i t t i t u r , nisi gravissimis de causis, quibus E p i scopatus, teste P a r i s i o lib. 5 q. 1 n. 2. In resignationibus
> requiri caussam, est communis o m n i u m Doctorum o p i n i o .
Haec vero causa oportet, u t adsit t a m e x p a r t e r e s i g n a n t i s ,
q u a m ex p a r t e acceptantis et non t a n t u m ex p a r t e r e s i g n a n t i s , vel ex p a r t e solius acceptantis. Causae a u t e m , ex quibus
aliquis r e n u n t i a r e potest beneficio, etiam P a r o c h i a l i , sex n u m e r a n t u r . V e r u m ceteris missis, quae a d rem n o s t r a m h a u d
faciunt, quoad corporis debilitatem, in Decretal, lib. 1 tit.
de Renuntiat, art. 2 haec h a b e n t u r : Debilitas corporis,
quae vel ex infirmitate, vel ex senectute procedit, nec t a -
RENUNTIATIONIS PAROECIAE
811
men omnis, sed illa solummodo, per q u a m impotens r e d > d i t u r ad exsequendum officium pastorale : n a m si pro q u a l i bet corporali debilitate susceptae servitutis officium posset
deseri, frustra fateretur Apostolus in suis infirmitatibus
> gloriari etc. > Cui iuris dispositioni omnes Doctores a d h a e r e n t e s , uno ore f a t e n t u r , corporis debilitatem causam constit u e r e vere canonicam, ex qua ius t r i b u i t u r beneficiatis o m n i bus suscepto oneri r e n u n t i a n d i .
Hisce in iure positis, cum in facto consistat ex medici a t t e s t a t i o n e parochum Aemigdium infirma corporis v a l e t u d i n e et
q u a d a m n a t u r a l i ad phthisim dispositione laborare, r e n u n t i a tio ab ipso emissa a S. C. C. benigne excipienda et a p p r o b a n d a esse v i d e r e t u r .
Qua de re medicus concludit quod P a r o c h u s iste t e n e t u r
actuali paroeciae n u n c i u m m i t t e r e , quia in eo loco omnia d e ficiunt quae ad valetudinem c u r a n d a m necessaria s u n t . Hisce
addendum est desiderium, quo flagrai, explendi ac sese m a gis perficiendi in studiis, praesertim canonicis, quorum cognitio
nisi praxis accedat, p a r u m proficua, ne dicam fere inutilis
e v a d i t . Insuper O r a t o r , ceu dictum fuit, omnibus r e n u n t i a t
expensis pro extruenda domo parochiali, et pro r e s t a u r a n d a
Ecclesia peractis, quaeque circa bismille t a n g u n t libellas.
EA QUAE ORATORI ADVERSANTUR. V e r u m ex a l t e r a p a r t e
Episcopus plura exhibet, ex quibus erui posse v i d e t u r , causas,

a b oratore pro g r a t i a i m p e t r a n d a S . C . C . a d d u c t a s , h a u d v e r i t a t i n i t i . Sane relate ad infirmam v a l e t u d i n e m , quae i n t e r
allatas causas potissima est, Episcopus in suis u t e r i s informatoriis haec h a b e t : E. Vestram certiorem reddere mei esse
censui, P a r o c h u m haud infirma frui corporis constitutione,
quae ad phthisim v e r g a t , p a r e n t u m defectu. Quinimo eius
genitores prospera adhuc u t u n t u r s e n e c t u t e ; firmaque g a u dent valetudine fratres et sorores eius, qui fortiter labori i n c u m b u n t . N u n c a u t e m orator, fero devicto morbo, per quem
m a x i m a perculsorum pars correpta fuit, florida l a e t a t u r s a n i t a t e . E x quibus adiunctis f i t e t i a m , ait Episcopus, u t e v a nescat a l t e r a causa de impotentia ad obeunda onera p a r o -
Mt
RENUNTIATIONIS PAROECIAE
chialia, ex defectu s u m p t a r e r u m quae ad honestam vivendi

r a t i o n e m r e q u i r u n t u r . Ipse enim P a r o c h u s o r t u s p a t r e , agris
addicto, t u m penes eumdem t u m in dioecesano Seminario
receptus, simplici i n s t i t u t u s fuit r a t i o n e , quae omnem respuit
m o l l i t i e m . R e d i t u s paroecialis beneficii ad v i t a m honeste d e g e n d a m satis s u n t : aer pene idem est ac ille in quo n a t u s
fuit : n a m paroecia a domo p a t e r n a p a r u m distat. E i u s familia divitiis afuens et paroecianis proxima efficit, ut a u g e a t u r e r g a P a r o c h u m populi religiosi et frugi o b s e r v a n t i a .
A n i m a d v e r t i t e t i a m Ordinarius i a m oratorem d o n a t u m
fuisse laurea in s. theologia et in utroque iure et desiderium
adhuc sese iii" studiis perficiendi h a u d l e g i t i m a m constituere
causam, q u a liceat Paroeciam d i m i t t e r e . Neque t a n d e m consona esse v e r i t a t i omnia quae parochus r e t u l i t quoad peractas
expensas, beneficio ecclesiae reliquendas.
Hisce u t r i n q u e p r a e n o t a t i s , remissum fuit E E . P P . iudicio decernere, u t r u m expediret oratoris votis satisfieri.
RESOLUTIO. Sacra C. Congr. re cognita, sub die 10 S e ptembris 1 8 8 1 censuit respondere : Lectum. ( 1 )
(1) Etsi adsint iustae renuntiationis
beneficii causae, quae reducuntur ad utilitatem Ecclesiae et salutem propriam,
cap. Quidem 12 de Besignat. resignatio non perficitur nisi accedat auctoritas legitimi superioris. Qui perpendit
an adducta causa sit idonea, quo casu
solvit vinculum, quo renuntians cum
sua Ecclesia coniungebatur. S. Pius V
assignat causas, ob quas renunciatio
recipi queat in Constit, Quanta Ecclesiae. . 3 his verbis : Posthac Epi scopi et alii facultatem habentes eo rum dumtaxat rennnciationis recipere
et admittere possint, qui aut senio
confecti, aut valetudinarii, aut cor pore impediti vel vitiati, aut crimini
j obnoxii, censurisque ecclesiasticis ir retiti, aut nequeant aut non debeant
Ecclesiae, vel beneficio inservire, seu
li
qui unum aliud, vel plura beneficia

obtinuerint, vel quos ad aliud contigerit promoveri. Eeligionem quoque
ingressuri vel matrimonium contracturi, si statim postea id reipsa exequantur
qui etiam ob capitales
inimicitias nequeunt vel non audent
in loco beneficii residere securi
Nulla ex his assignatis causis reperta fuisse videtur in themate : quoniam EE. PP. recursum reiecerunt per
formulam lectum . Iuxta s. C. Concilii formulae lectum, reponatur, non
expedire subiectam habent conditionem
in praesenti rerum statu. Saepe enim
accidit ut, mutato rerum statu et iteratis precibus accedant documenta, et
ordinarii informatio; quae omnia faciant
ut iterum res proponi debeat et resolvi.
513
EX S. CONG. S. R. . INQUISII
DECRETUM GENERALE (1)
qnoad benedictionem nuptialem
Feria
IV die
31
Augusti
1881.
In Congregatione generali S. R. et Universalis Inquisitionis

habita coram Emis ac Rmis DD. S. R. E. Cardinalibus in rebus
fidei inquisitoribus generalibus, praehabito voto DD. Consultorum
iidem Emi ac Rmi DD. decreverunt:
Benedictionem nuptialem, quam exhibet missale romanum in
Missa pro sponso et sponsa, semper impertiendam esse in matrimoniis catholicorum, infra tamen Missae celebrationem, iuxta rubricas, et extra tempus feriatum, omnibus illis coniugibus, qui eam
in contrahendo matrimonio, quacumque ex causa non obtinuerint;
etiamsi petant post quam diu iam in matrimonio vixerint, dummodo mulier, si vidua, benedictionem ipsam in aliis nuptiis non
acceperit.
Insuper hortandos esse eosdem coniuges catholicos, qui benedictionem sui matrimonii non obtinuerunt, ut eam primo quoque
tempore petant. Significandum vero illis, maxime si neophyti sint,
vel ante conversionem ab haeresi valide contraxerint ; benedictionem
ipsam ad ritum et solemnitatem, non vero ad substantiam et validitatem pertinere coniugii.
Contrariis quibuscumque non obstantibus.
gg F R . VINCENTIUS LEO SALLUA
ARCHIEPISCOPUS CHALCEDONENSIS
s. R. ET UNIVERSALIS INQUISITIONIS COMMISSARIUS GENERALIS
IUVENALIS PELAMI
S.
Romanae et
Universalis Inquisitionis Notarius.
(1) De mandato R. P. D. Commissarii generalis, ceu alias, edimns decretum hoc.
Acta, Tom. XIV. fase. CLXVJJ.
33
514
EX SACRA RITUUM CONGREGATIONE
IURIS
SULMONEN.
EXTOLLENDI CRUCEM
Diebus 15 Martii 1881 et 14 Martii 1882.
COMPENDIUM FACTI. Sulmonenses cives, a saeculo decimot e r t i o , o r n a t u m picturis et marmoreis decorationibus aedific a r u n t t e m p l u m in honorem Mariae ab Angelo s a l u t a t a e .
Et ita suos thesauros et omnem operam cives diligentes
decorem domus Genitricis Dei impenclerunt, ut iam ab eodem
saeculo decimo tertio Cardinalis L e g a t u s idoneos d e p u t a v e r i t
a d m i n i s t r a t o r e s , ob r e d i t u u m a b u n d a n t i a m , propter pia legata
et eleemosynarum subsidia, e l a r g i t a a fidelibus, qui ad ipsam
confluebant et confluunt. Episcopi pluries in anno consuev e r u n t sacras peragere functiones in hoc T e m p l o , in quo
A d v e n t u s et Q u a d r a g e s i m a e sermones h a b e n t u r ; quodque
a p t u m est magno Christifidelium n u m e r o illius civitatis.
Et ideo t e m p l u m istud, si non de iure, saltem de facto C a t h e dralis ecclesia dici potest. Et sicut p e r a n t i q u a huius t e m p l i
o r i g o , sic pervetusta est existentia Collegii ecclesiastici
quod nunc c o n s t i t u i t u r a decem et octo Cappellanis, q u i ,
honoris g r a t i a , canonici d i c u n t u r . Isti proprium habent r e ctorem, quem u t i Collegiatae caput a g n o s c u n t , et peculiaribus r e g u n t u r s t a t u t i s . Ecclesia haec officiatur ceu Colleg i a t a ecclesia; dum capitulares quotidie interesse debeant
choro pro integro officio et pro Missa solemni. Q u a p r o p t e r
clerus hic, ut ab alio civitatis clero d i s t i n g u e r e t u r i a m ab
anno 1790 insignibus et o r n a m e n t i s cohonestatus fuit. Quae
porro exteriora decoris i n d u m e n t a Archiepiscopus R e g i n u s
concedebat, ex Apostolico beneplacito. Docuit ergo ut Colle-
SULMONEN.
515
g i a t a h a e c , suae a n t i q u i t a t i s g r a t i a , constanter praecedentia

p e r f r u e r e t u r prae alia Collegiata, quae ibi e x i s t i t .
P r i n c e p s a u t e m huius Ecclesiae p r a e r o g a t i v a in hoc p o sita esse v i d e t u r , ut eius Clerus in omnibus processionibus
et ipsis cadaverum associationibus ius h a b e a t g e s t a n d i , e x tollendique propriam crucem, ex immemorabili consuetudine.
Quae consuetudo usque ab anno 1722 fuit confirmata per
d e c r e t u m Auditoris camerae Apostolicae, a Pontifice deleg a t i , per haec verba
definitive s e n t e n t i a m u s , Ecclesiam
sanctissimae A n n u n t i a t i o n i s Sulmonis fuisse et esse in quieta
et pacifica possessione erigendi crucem in quibuscumque
processionibus de praecepto et solemnioribus , ac de con suetudine loci, atque e t i a m in associatione c a d a v e r u m ,
omnesque clericos , atque presbyteros cappellanos inser vientes dictae Ecclesiae per se t a n t u m m o d o sub dicta cruce
procedere, exclusis quibuscumque aliis e x t r a n e i s
Quae
s e n t e n t i a t a m e n praecipit ut de consensu R e c t o r i s et G u b e r n a t o r u m s. Domus clerici externi i n v i t a r i p o s s i n t , servando g r a d u m et ordinem Ecclesiae A n n u n t i a t i o n i s , sub
cuius
cruce
procedunt.
P a u c i s ab hac sententia dilapsis a n n i s , quidam pervicaces, nullo ducti iure, conati sunt huiusmodi ordinem i n t e r vertere, aliasque innovationes adversus a n t i q u i s s i m a m consuetudinem introducere. Ast Clerus recurrens ad ipsum
Auditorem Apostolicae C a m e r a e , hic n o v a t o r u m a t t e n t a t a
poenis gravissimis coercuit, et prohibuit ne aliquid p a r a r e t u r contra r e m i u d i c a t a m . Ab hoc tempore usque ad nos,
seu per c e n t u m et q u a d r a g i n t a annos , iugi constantique
observantia, Collegiata ss. A n n u n t i a t i o n i s in funerum associationibus gesta vit extulitque crucem. De qua consuetudine
t e s t i m o n i u m perhibent Canonici Cathedralis , P a r o c h i c i v i t a t i s aliique religione, nobilitate, publicisque muneribus v i r i
commendabiles: qui omnes in a e t a t e supra a n n u m 54 cons t i t u t i , se idem semper vidisse et i t a accepisse a m a i o r i b u s
testantur.
V e r u m t a m e n contra huiusmodi f a c t u m , i m m e m o r a b i l i
516
SULMONEN.
consuetudine suffultum, e x u r r e x i t P a r o c h u s Ecclesiae ss. P e t r i Apostoli e t Silvestri P a p a e i n c i v i t a t e Sulmonis. Qui,

suffragante Episcopo, et reticendo immemorabilem consuetudinem, decretumque Auditoris apostolici, a S. C. R i t u u m ,
sub die 16 I a n u a r i i 1880 favorabile obtinuit r e s c r i p t u m ;
quo Clero ss. A n n u n t i a t i o n i s d e n e g a t u m fuit ius deferendi
in c a d a v e r u m associatione crucem, a parochiali d i s t i n c t a m .
Episcopus h i s , quae adduxit P a r o c h u s ad favorabile o b t i n e n d u m d e c r e t u m , adiecit D e l e g a t u m apostolicum non fuisse
competentem in diiudicanda quaestione ss. R i t u u m .
Clerus ss. A n n u n t i a t i o n i s , hoc inopinato perculsus d e creto, r e c l a m a v i t coram s . R . C o n g r e g a t i o n e , n e sibi a u f e r e n t u r iura et privilegia a s. Sede confirmata.
DEFENSIO CLERI ECCLESIAE SS. ANNUNTIATIONIS. Q u u m
nonnulla praemiserit orator quoad controversiae s t a t u m , duo

sibi esse revincenda p r o p o s u i t : videlicet clerum ss. A n n u n tiationis i u s t u m habere t i t u l u m , ex immemorabili c o n s u e t u dine, deferendi crucem in funerum associationibus; et hoc
ius m a x i m e observari, ductis exemplis in casibus liturgicis
et coeremonialibus.
M a x i m a e efficaciae esse etiam simplicem consuetudinem
nemo a m b i g i t , cum ipso i n t e x t u R . Pontifex H o n o r i u s
I I I in cap. 9 de consuetud, non esse i m m u t a n d a s consuetudines iusserit,
cum consuetudinis ususque longaevi non
sit levis auctoritas. Consuetudo
a u t e m immemorabilis o m nibus titulis i t a a b u n d a t , nt favore eiusdem omne p r i v i l e g i u m , Apostolicum beneplacitum, et omne ius ex omni p r i vilegiato t i t u l o c o n s t i t u a t u r ; Smalzgrueber Ius eccles, univ.
par. 1. tit. 4 n. 31 quaest. 5. Quae sit vis et effectus
consuetudinis i m m e m o r i a l i s ? Veteres iurisconsulti cum
Innoc, in cap. 13 de iudic.
num. 5, pro r e g u l a t r a d u n t , consuetudine immemorabili acquiri posse omnia illa,
quae privilegio et indulto principis acquiri possunt. R a -
SULMONEN.
517
tionem d a n t , quia consuetudo, cuius initii non e x t a t m e m o r i a , a e q u i p a r a t u r privilegio, h a b e t u r q u e loco t i t u l i , l e gitime constituti et p r o b a t i ; i t a ut concesso vel probato
temporis immemorialis lapsu, melior t i t u l u s allegari n e queat; h i n c clausula p r o h i b e n t e , vel i r r i t a n t e consuetu dinem c o n t r a r i a m , ipsa non comprehenditur; ut pluribus aliis
citat, a d v e r t i t L a y m a n leg. ltr. 4 n. 7. Non absimiliter
Reiffenstuel lib. 2 Decret, tit. 4 de consuetud. 8. n. 89.
I a m vero ista immemorabilis consuetudo extollendi c r u cem favore cleri ss. A n n u n t i a t i o n i s non modo adhuc perd u r a t , sed e t i a m Auditor C a m e r a e Apostolicae, iam ferme
duobus praeterlapsis saeculis, decidendi r a t i o n e m constitueb a t in praeexistenti consuetudine, cuius i n i t i u m cognitum
n o n e r a t , aiens : in antiqua semperque servata consuetudine. Et observare idem A u d i t o r iussit sub severis censuris
p r a e c i t a t u m decretum, ac dictam antiquissimam consuetudinem in omnibus et per o m n i a . Hinc iudex ille i m memorabili consuetudini, cui e t i a m suffragatur s p a t i u m 158
a n n o r u m , quot nempe d e c u r r u n t ab anno 1722, i n n i x u s est ;
non vero alicui Bullae, pacto a u t conventioni, quae r e s t r i c t i v a a u t contorta interpretatione intelligi posset. Quod
omnino in t h e m a t e ponderandum est, cum antiquissima obs e r v a n t i a omnes effrenatiores titulos, quicumque specialissimi
excogitari v a l e n t , ex omnium iurisconsultorum suffragio et
T r i b u n a l i u m p r a x i , sibi potissimum vindicet, omnibusque
exceptionibus t r i u m p h e t .
Et sane practici doctores et t r i b u n a l i a theoreticas doctrin a s i t a in hisce et similibus casibus a p p l i c a n t ; C a r d . De
Luca de Benef. disc. 32 n. 2. Quae principia applicavit
s. R o t a decis. 962 cor. Motines, decis. 230 cor. Marco n. 7
ibi Profecto
sola
immemorabilis
observantia
quemcumque
meliorem
titulum,
et principis
quoque
supremi
beneplacitum secumfert. S. C. Concilii
agnovit efficaciam
consuetudinis immemorialis in u n a Sancti Severini vocis in
capitulo,
14 A u g u s t i
1 8 2 4 ; in
Regien. Beneficii^ I a n u a rii 1 8 6 1 , R i g a n t i in Reg. Cancel. 1.1. ad reg. 2%. 3 n. 139.
518
SULMONE.
R e q u i s i t a e a forensibus qualitates et conditiones, ad effectum completae probationis, ex testimonio t e s t i u m et p u blicae notorietatis, in t h e m a t e a d s u n t . Testes adducti n e cessariam h a b e n t a e t a t e m q u i n q u a g i n t a q u a t u o r a n n o r u m ,
a u t u m a n t audivisse a maioribus , et concludunt quod n u m q u a m aliud in c o n t r a r i u m g e s t u m , v i s u m , vel a u d i t u m fuerit.
P o n d u s his testimoniis a d i u n g i t depositio sex parochorum
Sulmonis, qui interesse h a b e r e n t ut propria i u r a defenderent :
h i enim sub vinculo p r a e s t a n d i i u r a m e n t i ' c o n t e s t a n t u r C l e r u m ss. A n n u n t i a t i o n i s , semper extulisse propriam crucem.
C u m u l u m probationum perficit res iudicata Auditoris
Camerae; qui, n u l l a m mentionem faciens de initio, posuit
r a t i o n e m decidendi in antiquissima c o n s u e t u d i n e , sicut in
antiquis documentis. Si ergo illa cum sequiori immemorabili
coniungatur, praesto est res iudicata in ipso t i t u l o , q u a e
pro v e r i t a t e est cognoscenda, paritque exceptionem litis
finitae; P i t o n i u s disc, eccles. 41 p. 4 n. 3. Ea consue tudo quae canonizata r e p e r i t u r per r e m i u d i c a t a m , facit
s t a t u m et h a b e t v i m legis in f u t u r u m ; i t a ut v a n i t a s
v i d e a t u r , post t o t saecula, convertere v a l i d i t a t e m c o n s t i t u t i o n u m c a p i t u l a r i u m . In t h e m a t e nedum v a n i t a s , sed
s u m m a iniuria confirmaretur, si clerus ss. A n n u n t i a t i o n i s ,
suffultus immemorabili consuetudine, despoliaretur pacifica
possessione extollendi p r o p r i a m crucem.
A n i m a d v e r t i t t a n d e m orator quod apud L i t u r g i s t a s r e g u l a
de unica adhibenda cruce p a t i t u r exceptiones, quae confirmantur
decisionibus et exemplis. Et ideo auctores versati circa p r a x i m
l i t u r g i c a m , et ss. caeremoniarum i n n i t u n t u r principiis i u r i s
communis in a d s t r u e n d a et vindicanda consuetudine i m m e m o r a b i l i ; p r a e s e r t i m in casu ubi R i t u a l e , in titulo de exe*
q u i a r u m ordine, nec unicam s t a t u e r i t taxative Crucem, nec
u l l a m positivam prohibitionem adiecerit. Hinc s e r v a n d i s u n t
r i t u s g e n e r a t i m praescripti, sed insuper immemorabiles consuetudines s u n t custodiendae : salva semper, ait Baruffaldus
ad Mit. rom. tit. 36 n. 1 aliquorum locorum consuetudo, quae
in materia funerum multum operatur; De
H e r d t s. Li-
SULMONEN.
549
turgide praxis,
De consuetudine contra rubricas n.
2 pro
adstruenda in m a t e r i a rubricarum legitima consuetudine,
p r a e n o t a t decreta s. K i t . Cong. exigere consuetudinem immemorabilem; simulque exigere ut consuetudo non a p e r t e
r e p u g n e t rubricis Missalis , coeremonialis Episcoporum, R i tualis R o m a n i , vel etiam decretis generalibus appositis in
Missali et Breviario R o m a n o ; et ideo s. R. C. laudabiles
n o n substulit Ecclesiarum consuetudines.
Hinc auctores de his quaestionibus p e r t r a c t a n t e s r e t i n e n t ,
s t a t u t a particularia Ecclesiarum, h a b e n t i u m proprios r i t u s ,
cessare facere legem generalem et dispositionem coeremon i a l i s ; Piton, disc. 45 n. i. Et Scarfant. Lucub. canon,
tom. 1. tit. 4. cum praemiserit in rebus R i t u a l i s et coeremonialis R o m a n i t o t u m pendere ab o b s e r v a n t i a , recolit
n. 15 Quod si consuetudo adversaretur dispositis per coe remoniale romanum
a t t a m e n si adesset immemorabilis
seu c e n t e n a r i a , illa a t t e n d e n d a foret, cum per idem coe remoniale v i r t u s immemorabilis seu centenariae sublata
non i n t e l l i g a t u r , sed t a n t u m m o d o consuetudines minoris
temporis praesidio v a l l a t a e . Pignatel. Consult. 18 n. 12
et 13.
Quando adest observantia immemorabilis, exemplis cons t a t , plures extolli cruces in associandis cadaveribus ; F e r r a r i
v. Crux n. 17. P i g n a t e l l . t. 6 consult. 58 n. 15 h a b e t :
Quod licet C a p i t u l u m cathedrale habeat pro se r e g u l a m ,
quod, quando funeri i n t e r v e n i t , debeant omnes incedere
sub unica eiusdem cruce ; id t a m e n non procedit in iis
locis, in quibus adest consuetudo in c o n t r a r i u m , quae sit
in v i r i d i o b s e r v a n t i a . . . . U n d e in duplicitate Crucis non
r u m p i t u r n e r v u s ecclesiasticae d i s c i p l i n a e , nec huiusmodi
mos v e l u t i corruptela est h a b e n d u s . Sacra Cong. Concilii
duplicitatem
crucis admisit in Papien.
Praecedentiae et
iuris deferendi
crucem 14 Augusti
1880 ( 1 ) . F a s t i g i u m
1
(1) Habes huiusmodi quaestionsm Adeas, adprecor, Vol. I. pag. 582 ub

Vol. XIV pag. 136; recole etiam quae
est relata Isclana Iurium et privilediximus in nota pag. 142 eiusdem causae, giorum 25 Iunii 1864.
520
SULMONEN.
ponit hisce omnibus s. R o t a in decis. 545, Troiana delationis Crucis, super bono iure. Canonici Collegiatae p r a e tendebant impedire- R e g u l a r i b u s dicti loci ne occasione fun e r u m , quoties C a p i t u l u m in illis i n t e r v e n i r e t , propriam
crucem extollerent. Re ad iudicium d e l a t a , in decisione
s. R o t a e dictum fuit. Quamvis enim ex decretis ss. Con g r e g a t i n u m , in processionibus funerum omnes procedere
debeant sub unica t a n t u m cruce illius Ecclesiae, ad q u a m
cadaver t u m u l a n d u m d e f e r t u r ; et interveniente Capitulo
vel C a t h e d r a l i s , vel C o l l e g i a t a e , etiamsi cadaver alibi
deferatur, d u m C r u x capituli d u m t a x a t elevari possit, sub
<< qua omnes incedere debeant, nihilominus praedicta locum
non habent,
quoties adsit consuetudo immemorabilis in
contrarium
Immemorabilis consuetudo per decrta
s. R i t u u m Congregationis nom-tollitur : cum enim similia
decreta immemorbili non derogent, quoties de illa expressa
mentio facta non fuit. Quapropter concludebat orator; cum<
factum consuetudinis, a saeculis confirmatum, reiudicat s a n c i t u m , et i n n u m e r i s testibus contestatum sit, vigere debet i m memorabilis observantiae dispositio.
I n t e r corruptelas a m a n d a n d a m esse observantiam h u iusmodi, neque Canonistae s i n u n t , neque ipse Apostolicae
Camerae A u d i t o r , qui nomine P a p a e decrevit, Clerum ss. A n n u n t i a t i o n i s m a n u t e n e n d u m esse in pacifica possessione erigendi
propriam
Crucem
in omnibus
processionibus
de
consuetudine loci,
ac etiam in associatione
cadaverum.
DEFENSIO PAROCHI. Indolem describens orator Cleri ss. A n n u n t i a t i o n i s a i t : laicos administratores ab initio exercuisse
etiam ius n o m i n a n d i Ecclesiae R e c t o r e m , salvo iure E p i scopi h u n c instituendi in officio. Dein, anno nempe 1689
i n i t a fuit concordia, qua Episcopis pro tempore r e s e r v a t u m
fuit ius approbandi, et confirmandi Cappellanos et canonice
i n s t i t u e n d i r e c t o r e m . Anno vero 1752 omnem reiecerunt
episcopalem,iurisdictionem ; ita ut presbyteri h u i u s Ecclesiae
omnino ab Episcopi iurisdictione fuerint s u b t r a c t i . Et omnes
cappellani amovibiles sunt ad n u t u m a d m i n i s t r a t o r u m , absque
SULMONEN.
21
ulla a u c t o r i t a t i s ecclesiasticae i n t e r v e n t i o n e . In p r a e s e n t i a r u m vero in actu possessionis quisquis h o r u m c a p p e l l a n o r u m ,

iureiurando a d p r o m i t t i t f i d e m e t obedientiam I t a l i a e r e g i ,
nec non observare s t a t u t u m et leges s t a t u s , respiciendo u t i
f i n e m u n i c u m , regis e t p a t r i a e italicae b o n u m . P r a e t e r e a
eius s t a t u t a a clero concinnata, ab a u c t o r i t a t e regia t a n t u m
approbata fuerunt.
Quis sanus diceret, ait defensor, hunc clerum constituere
collegium, a u t ecclesiasticam c o m m u n i t a t e m ? N u m q u a m ab
ipsa Ecclesiae erectione ipsi sacerdotes Ecclesiam collegialem, r e c e p t i t i a m , a u t quamlibet ecclesiasticam c o m m u n i t a t e m
constituerunt ; i t a ut dici t a n t u m possint simplices presbyteri
mercenarii Hospitio et Ecclesiae ss. A n n u n t i a t i o n i s inserv i e n t e s . Tales ergo s u n t , qui sibi omnino n e q u e a n t a r r o g a r e
ecclesiastica i u r a a u t privilegia.
N e m i n e m contra l a t e t , P a r o c h u m , p r i v a t i v e quoad o m n e s ,
circa s a c r a m e n t o r u m a d m i n i s t r a t i o n e m , exactionem oblation u m , funeralium et omnium a c t u u m et i u r i u m parochialium
e x e r c i t i u m , fundatam habere i n t e n t i o n e m in i u r e , non t a n t u m i n Ecclesia p a r o c h i a l i , v e r u m etiam i n t e r totius p a roeciae fines ; cap. Dilectus filius de Capel. Monach, cap. 2
ut dominicis de Parochis. Opinio
a u t e m communis doctor u m e s t , quod parochus in funebri processione praecedere
semper omnibus d e b e a t ; et ab eo p r i v a t i v e exercendi s u n t
omnes actus iurisdictionales , qui ob eamdem occasionem
e x p l e n t u r , sive in domo defuncti, sive per v i a m , sive i n t r a
ecclesiam paroecialem ; ceu resolvit s. C. R i t u u m in Aversana 15 Sept. 1640, et ceu refert Amortazo de causis piis
lib. 6. cap. 2 n. 23, et Card. De L u c a Lib. de praem.
disc. 21 n. 5, Monacelli tit. 13 formula 1. n. 70. Qua
de re ad parochum spectat stolam deferre in funebri p r o cessione, in signum parochialis officii et iurisdictionis, ceu
h a b e t Rota- in
Nullius, seu
montis Cassinen. manutentionis, super delatione stolae 22 iunii 1714. merito corAnsaldo ;
Trident. Sess. 24 cap. 13 de ref. qui eas cognoscere valeat et
a quo solo
licite
sacramenta susci-
522
SULMONEN.
piani etc. Q u a m o b r e m , cum officium funeris et administratio

s a c r a m e n t o r u m sint ad invicem connexa et, ex pastorali
officio, d e b e a n t u r m o r i t u r o a t q u e defuncto ; h i n c sub parochi
d u m t a x a t iurisdictione est, atque ad ipsum s p e c t a t ius per a g e n d i funeris officium. Ast quid iuris, quoad delationem
crucis in funebribus processionibus ? P l u r e s ne cruces extolli
possunt? m i n i m e s a n e : in funeribus unica c r u x deferenda
est illius Ecclesiae, ad q u a m defertur c a d a v e r ; post q u a m
debent incedere immediate personae Ecclesiae illius
s, C. R, 30 7bris 1614, 22 N o v e m . 1631 ; F e r r a r i s v.
Cruce, P i g n a t e l l . tom. 8 consult. 83 n. 175. Et ideo etiamsi
C a p i t u l u m Ecclesiae c a t h e d r a l i s , accersitum sit ad funus
conficiendum in aliqua parochia, p a r o c h u s , i u x t a Doctores
m a g n a e notae, debet illi p r a e c e d e r e ; quia cum facit a c t u m
ad p r o p r i u m s u u m officium p e r t i n e n t e m , nihil r e l e v a t quod
a l t e r sit m a i o r , G r a t i a n u s tom, 1 discept. 106 n. .
Quod a u t e m unica crux deferenda sit in associationibus
funeribus ipsum R i t u a l e r o m a n u m praescribit : P a r o c h u s
induto superpelliceo et stola n i g r a , vel etiam pluviali eius dem coloris , clerico praeferente Crucem
G-ardellini
n. 4 4 6 8 in Alatrina a d n o t a t , i n n u m e r a esse in collectione
d e c r e t a , quae iubent in funeribus unicam crucem esse
elevandam t u m u l a n t i s Ecclesiae.
Quod a u t e m n u l l u m competat ius clero ss. A n n u n t i a tionis extollendi crucem in associationibus funebribus, erui
potest ex indole ipsius. N a m n u l l a m efformat ille collegiat a m , ecclesiam r e c e p t i t i a m , a u t ecclesiasticam c o m m u n i t a t e m : sed, u t i dictum est, sunt sacerdotes mercenarii, ad n u t u m
et sine causa amovibiles, a laicis administratoribus omnino
dependentes. Quum hi presbyteri haud efforment corpus collegiale, deest qualitas actoris, cui iudicium i n n i t i t u r , et eius
i n s t a n t i a reiicienda est.
At admisso quod presbyteri illi assurgere possint contra
decretum a s . C . R . 1 6 I a n u a r i i 1880, favore P a r o c h i l a t u m
ex q u a t u o r t a n t u m fontibus sua possunt t r a h e r e a r g u m e n t a ,
nempe a praescriptione, a consuetudine, a privilegio vel a
SULMONEN.
52 3r
declaratoria P r o t o n o t a r i i . Atqui n u l l u m ius competere potest

praetenso clero ex enunciatis fontibus. Non a praescriptione;
quia i u r a parochialia praescribi n e q u e u n t . P r a e t e r caput i
quaest.
1
casus 23 alterius nullus parochiae
terminos aut
ius invadat, fortius id t e n e n d u m est post Constit. U r b a ni V I I I Romanus Pontifex, qua c a u t u m fuit omnia q u a e cumque et qualiacumque iurisdictioni,
immunitati,
ac libertati
ecclesiasticae.,
quomodolibetpraeiudicialia non
modo
nulla et invalida declarari, sed et n u l l u m praeiudicium
eisdem inferre posse ex quocumque temporis cursu; i t a
ut in posterum illa neque in iudicio, neque e x t r a iudicium
allegari possint. H i n c ex ipsa iuris resistentia impedita
r e m a n e t praescriptio.
Non a consuetudine: quia haec non i n d u c i t u r nisi a
c o m m u n i t a t e ; d u m in t h e m a t e a g i t u r de personis p r i v a t i s ,
quae contra parochorum i u r a , contra c o m m u n e m legem, ab
omnibus observatam, i n s u r g u n t ; hinc nulla d a t u r consuetudo
in t h e m a t e . Ast fat absurda hypothesis quod hic h a b e a t u r
consuetudo : est ne a t t e n d e n d a ? m i n i m e sane : Reiffenstuel
lib. i tit. 4 n. 59. Consuetudo quae obvit sacris i n s t i t u t i s
> a patribus decretis et abusum introducit contra disci p l i n a m Ecclesiae , non s u s t i n e t u r . Quae consuetudo si
adesset nullius valoris declaranda foret, utpote c o n t r a r i a
e t i a m Tridentini decretis.
Neque adversarii possunt effugium habere in consuetudine
immemorabili ; quia difficilis est probationis consuetudo h a e c ,
cui resistit ius commune : et quia nulla a d m i t t i t u r consuetudo immemorabilis contra R i t u a l i s R o m a n i praescriptiones. Id e r u i t u r etiam ex Concilio R o m a n o coadunato a n n o 1 7 2 5 ; titulo 1 5 ait Pontifex^ Q u a m o b r e m districte p r a e cipimus, ut c o n t r a r i a omnia, quae in E c c l e s i i s . . . . contra
p r a e s c r i p t u m pontificalis r o m a n i et caeremonialis Episco p o r u m , vel rubricas missalis, breviarii et r i t u a l i irrepsisse
c o m p e r e r i n t , detestabiles t a m q u a m abusus et corruptelas
prohibeant, et omnino studeant removere, quavis non obstan> te interposita appellatione, vel immemorabili allegata cow-
524
SULMONEN.
suetudine. Insuper n u p e r r i m u m decretum s. C. R i t u u m

Abellinen, n. 5 3 5 2 optime i n t e r p r e t a t u r et -demonstrat l e gem Benedictinam s u p e r a l l a t a m . I n t h e m a t e n u l l a m dari
immemorialem consuetudinem, ex adversariorum confessione
c o l l i g i t u r ; quia consuetudo extollendi crucem o r t a esset ex
privilegio concesso anno 1 7 2 2 ; et ideo non est i m m e m o r i a l i s .
Neque ex privilegio : n a m privilegium cum sit odiosum,
ostendendum et exhibendum est ; et adversarii asserunt hoc
habere p r i v i l e g i u m , sed reapse non h a b e n t . Nulla enim
adest Apostolica l i t t e r a , sive sub p l u m b o , sive in forma
Brevis l a t a , quae concedat presbyteris ss. A n n u n t i a t i o n i s
facultatem extollendi crucem in funebribus associationibus.
Et eius d a t a deberet esse posterior lege generali, sancita in
concilio r o m a n o anno 1 7 2 5 , quae expresse declaravit detestabiles abusus et corruptelas actus illos , qui irrepsissent
c o n t r a praescriptiones r i t u a l i s .
Neque ex declaratoria P r o t o n o t a r i i competere potest
adversariis ius extollendi crucem. Lis enim a g i t a t a est i n t e r
c a p i t u l u m Ecclesiae cathedralis et presbyteros adversarios
super praeeminentia, seu iure praecedendi in processionibus,
t a m solemnioribus quam m i n u s solemnibus, seu p a r t i c u l a ribus, a u t ex consuetudine locali solitis et consuetis...
E t super his declaravit P r o t o n o t a r i u s , Ecclesiam ss. A n n u n tiationis esse in quieta et pacifica possessione erigendi cru cem in quibuscumque processionibus de praecepto, et so lemnioribus, ac de consuetudine loci, ac etiam in associa tione c a d a v e r u m . . . . Imprimis a n i m a d v e r t i m u s non agi
de s e n t e n t i a s. R o t a e , a u t a l i a r u m ss. C o n g r e g a t i o n u m ,
nomine Pontificis edita, sed de P r o t o n o t a r i i declaratoria, de
cuius a u t h e n t i c i t a t e dubitari potest, quia nullo loco r e p e r t a
fuit. E d i t a m fuisse a n i m a d v e r t i m u s in controversia i n t e r
capitulum et presbyteros adversarios ; n u n c autem quaestion e m esse cum parochis, qui adsistentiam iuris h a b e n t , et
proinde e x i g u n t ut i u r a , sibi concessa a lege, s a r t a tectaque
serventur.
P r a e t e r e a P r o t o n o t a r i u s suam emisit declarationem i n
SLMONEN.
525
possessorio; quae declaratio possessoria, iuri subordinata

intelligi d e b e t ; dum P r o t o n o t a r i u s ignorare n e q u i v i t p r a e scriptiones r i t u a l i s r o m a n i , quas P a u l u s V . i n v i o l a t e observari
m a n d a v i t , nec non s. R i t u u m Cong. resolutiones. H i n c i s t i u s
declaratoria possessionis eo sensu accipienda est, q u a t e n u s
nempe illi sacerdotes e b r m a r e n t ecclesiasticam c o n g r e g a t i o n e m , quae soleret extollere crucem cum a propria Ecclesia
sese duceret in C a t h e d r a l e m a u t in P a r o c h i a m , associandi
causa defunctorum corpora, vel post associationem ad p r o p r i a m ecclesiam r e d i r e n t . Sed non declaravit esse in p o s sessione extollendi crucem, quatenus ipsa ecclesia ss. A n n u n t i a t i o n i s esset t u m u l a n s . Ideo in declaratoria P r o t o n o tarii subintelligitur clausula, esse in quieta possessione pro
iis casibus, in quibus r u b r i c a , r i t u a l e , verbo, lex non o b staret.
Hisce h i n c inde praemissis, propositum fuit e n o d a n d u m
sequens
Dubium
An
clero
Ecclesiae
sanctissimae Annuntiationis
in
vitate
Sulmonensi^
competat
ius
extollendi
Crucem
associationibus
funebribus
in
casu.
ciin
RESOLUTIO. Sacra R i t u u m . Congr. sub die 1 5 M a r t i i 1 8 8 1 ,

omnibus accurato e x a m i n e perpensis, sic decernere r a t a est :
Affirmative
et
ad
mentem.
CAUSAE PROSECUTIO. P a r o c h u s Ecclesiae ss. P e t r i Apostoli
et Silvestri P a p a e se g r a v a t u m r e p u t a n s a decreto s. C. R i t u u m , apud eamdem Congregationem , interposuit appellationem , expetens ut p r o l a t u m iudicium, visis n o v i t e r a d ductis, reformaret. I t e r u m ergo causa haec discussa fuit sub
dubitandi
formula - An sit
standum vel
recedendum a
decisis.
A t t a m e n expensis rationibus, hinc inde a l l a t i s , sub die 1 4
M a r t i i 1 8 8 2 , eadem s. C. R i t u u m respondere c e n s u i t : In
decisis
et
amplius.
526
SULMONEN.
Ex
QUIBUS
COLLIGES :
I Ex iure c e r t u m esse in funeribus unicam crucem esse

e l e v a n d a m t u m u l a n t i s Ecclesiae, seu t a n t u m esse deferend a m crucem illius E c c l e s i a e , ad q u a m funus deducitur.
II I n n u m e r a s proinde esse resolutiones s. R i t u u m Congregationis, quae unicam praescribunt esse deferendam Crucem
in funeribus ducendis ; a s t q u a m p l u r i m a e , ex istis resolutionibus, p r a e c i p i u n t consuetudines immemorabiles esse s e r v a n das. (1).
I I I Saepe enim in re liturgica sacrisque caeremoniis ,
non ex iure communi quaestiones definiuntur, sed ex l i m i t a t i o n i b u s , pactis et observantia ; eoquod Decretum Urbis et
Orbis 1 7 0 3 , quo t r i g i n t a t r i a dubia resolvuntur, adiecerit: salvis consuetudinibus immemorabilibus , vel saltem centenariis.
IV Ecclesiam ss. A n n u n t i a t i o n i s pollere requisitis, quibus,
i n t e r v e n i e n t e beneplacito Apostolico, fieri posset veri n o m i nis Collegiata : eius enim clerus collegium efformat, seu
ecclesiasticam congregationem , cuius caput seu rector et
reliqui sacerdotes approbatione confirmantur, et ideo fit coll e g i u m ecclesiasticum, capax ferendi crucem.
V Q u u m praesens sit quaestio f a c t i , h a u d e r a t resolv e n d a a b s t r a c t i s theoriis., sed authenticis documentis, quibus
evinci posset, consuetudinem deferendi crucem, favore cleri
s s . A n n u n t i a t i o n i s , fuisse immemorabilem.
VI Immemorabilis consuetudinis eam esse v i m , ut suppleat i u s t u m t i t u l u m , quo melior allegari n e q u e a t ; quique
sufficiat i n i i s , quae sunt contra i u s , eiusque resistentiam
h a b e t ; eoquod clausula revocatoria, non obstante quacum(1) Ritualis Romanus in capite Exequiarum ordo ait, Parochus indutus
superpelliceo et stola nigra, vel etiam
pluviale eiusdem coloris, clerico praeferente Crucem, et alio aquam bene dictam, ad domum defuncti, una cum
aliis incedunt. In hac lege a Rituali
edita, nulla adhibetur effroenata clausula, quae claudit os parti, et Iudici

tollit facultatem aliter iudicandi. Insuper consuetudo de qua agitur videtur
praeter legem, non directe contra legem:
quae neque Parocho , nec Ecclesiae tumillanti praeiudicium infert.
SULMONEN.
S7
que consuetudine,
non comprehenditur
consuetudo i m m e morialis.
V I I I m m e m o r a h i l e m consuetudinem esse maioris v i r t u t i s
eiusdem apostolici privilegii ; cum ipsius ope quis possit
allegare meliorem t i t u l u m d e m u n d o ; e t q u a m v i s h a b e n s
i m m e m o r i a l e m , allegare valeat etiam p r i v i l e g i u m , non t a m e n
habens privilegium, allegare v a l e t i m m e m o r i a l e m .
V I I I E t d e iure c o m m u n i i n funeribus unica esset d e ferenda C r u x , n e m p e Ecclesiae t u m u l a n t i s ; t a m e n ius a
consuetudine modificari potest i t a , ut C a r d . De L u c a ad r e m
dixerit : R e g u l a est ut omnes sub unica cruce i n c e d a n t ,
nisi consuetudo aliter s t a t u a t . ( 1 ) .
(1) Bened. X I V . I n s t i t . 105 n. 28
habet: Cum ob antiquam consuetudinem in hac c i v i t a t e et Dioecesi minime
o b s e r v e t u r , sed tot v e x i l l a crucis fe rantur , quot sodalitates , vel ordines
Regularium pompae funebri inter f ue rint, quaemadmodum ab Archiep: Card.
P a l l o t t i deprehenditur i l l i s verbis :
expresse praecipimus ut omnes et sin guli, s t a t i s horis simul convenire de-
beant sub s u i s quisque v e x i l l i s et crucibus, in locum ubi defunctus e r i t , et

sepelliri p o s s i t ; quod i n s t i t u t u m quidem tenetur e t i a m s i Capitulum Metropolitanae Ecclesiae accesserit; ideo vet u s t a t i s gratia n i h i l nvi statuendum
volumus , et consuetudines a praedecessoribus nostris iam inductas permittimus.
DECRETUM
Pictavien, beatificationis et canonizationis ven. servi Dei Andreae
Huberti Pournet sacerdotis fundatoris Congregationis Filiarum Crucis, vulgo Sororum Sancti Andreae.
Instante Rmo D. Raphaele Virili, postulatore constituto Causae
beatificationis et canonizationis praedicti ven. servi Dei Andreae
Huberti Fournet ; Emus et Rmus Dnus Cardinalis Thomas Maria.
Martinelli, loco et vice Emi et Rmi Di Cardinalis Aloisii Bilio
huius Causae ponentis, in ordinariis sacrorum Rituum Comitiis
hodierna die in Vaticanum habitis, sequens proposuit dubium u An
Sententia Iudicum Delegatorum ab Emo et Rmo Dno Cardinali
Episcopo Pictaviensi super cultu non exhibito praefato ven. servo
528
DECRETUM
Dei, seu super paritione decretis sa. me. Urbani Papae VIII, sit
confirmanda in casu et ad effectum de quo agitur 1 r> Eminentissimi porro ac reverendissimi Patres sacris tuendis Ritibus praepositi, omnibus accurate perpensis, auditoque voce et scripto R. P.
D. Laurentio Salvati, sanctae Fidei promotore, rescribendum censuerunt: a Affirmativ) e seu sententiam esse confirmandam. Die
4 Februarii 1882.
Facta postmodum de praemissis Sanctissimo Domino Nostro Leoni
Papae X I I I per infrascriptum Secretarium fideli relatione, Sanctitas
Sua rescriptum sacrae Congregationis ratum habere ac confirmare
dignata est die 9 iisdem mense et anno.
D. CARD. BARTOLINIUS, PRAEFECTUS
Loco gg Sigilli"
Piae. Palli S. R. C. Secretarius
DECRETUM
Valentinen, sen ordinis praedicatorum confirmationis cnltns ab immemorabili tempore praestiti servo Dei Bertrando de tenca, sacerdoti
professo eiusdem ordinis sancto ac beato nuncupato.
Ad instantiam Rmi Episcopi Valentinensis aliorumque sacrorum
Antistitum nec non Rev. Patris F r . Vincentii Ligiez, sacerdotis
professi ac postulatoris generalis Causarum beatificationis et canonizationis Servorum Dei Ordinis Praedicatorum, Emus et Rmus
Dnus Cardinalis Ioannes Baptista Pitra, Episcopus Tusculanus,
supradictae Causae ponens, in ordinario sacrorum Rituum Congregationis coetu, hodierna die ad Vaticanum coadunato, sequens
dubium proposuit: An sententia Iudicis delegati a Rmo Episcopo
n Valentinensi super cultu ab immemorabili tempore praestito
n praefato servo Dei, seu super casu excepto a Decretis sa. me.
. Urbani Papae VIII, sit confirmanda in casu et ad effectum
de quo agitur ? n Emi porro et Rmi Patres sacris tuendis Ritibus
praepositi, omnibus accurate perpensis, auditoque voce et scripto
R. P. D. Laurentio Salvati sanctae Fidei promotore, rescribendum
censuerunt: Affirmative, seu Sententiam esse confirmandam. Die
12 Iulii 1881.
Quibus per Rmum Dnum Augustinum Caprara, sacrorum Rituum Congregationis assessorem, Sanctissimo Domino Nostro Leoni
Papae X I I fideliter relatis, Sanctitas Sua rescriptum sacrae Congregationis ratum habere ac confirmare dignata est, die 14; iisdem
mense et anno.
1
D. CARDINALIS BARTOLINIUS S. R. C. PRAEFECTUS
Loco 9$ Sigilli
Placidus Ralli S. R.
C. Secr.
329
LITTERAE
APOSTOLICAE
De Missae Sacrificio in singulos dies festos pro populo ab omnibus

Catholici Orbis Episcopis celebrando
LEO P P . X I I I
SERVUS SERVORUM DEI
Ad
perpetuam
rei memoriam
In suprema rei christianae procuratione, beato Petro Apostolorum principi eiusque successoribus divinitus data, illud Romanos
Pontifices summa vigilantia providere necesse est, ut omnes sacrorum ministri curam animarum gerentes sui muneris officia, ex quibus commune Ecclesiae bonum magnopere pendet, studiose et accurate exerceant. In iis autem eminet sacrosanctum Missae sacrificium, pro salute populi cui quisque praeest, nominatim faciendum: cuius vim officii Patres Tridentini ex praecepto divino proficisci tradiderunt (1). Quapropter ne quis in ea re delinqueret,
Benedictus XIV Decessor Noster, editis Apostolicis Litteris u Cum
semper oblatas n die X I X Augusti an. MDCCXLIV , edixit omnes
et singulos, qui in aliqua Parochiali Ecclesia quocumque titulo
animarum curam gerentes in singulis Dominicis aliisque diebus
festis u non modo sacrificium Missae celebrare, sed etiam illius fru ctum medium pro populo sibi commisso applicare debere : nec
n illud pro aliis applicare, aut pro huiusmodi applicatione eleemo synam percipere posse. Quibus quidem in litteris aperta Episcoporum mentio nulla est: nihilominus dubitari non potest, quin
Pontifex sapientissimus quod de Parochis tam graviter praecipiebat,
idem de maioribus animarum pastoribus intelligi tacite saltem et
oblique voluerit. Idque multo veri similius apparet ex eo , quod
proximus eius successor Clemens X I I I in hoc eodem genere expo(1) Sess. XXIV, cap. 1 de Reform.
Acta, Tom. XIV. fase. CLXVIII.
34
530
LITTERAE
APOSTOLICAE
suit et declaravit. Is enim in Litteris Encyclicis u A quo die

post. Id. Septemb, an. MDCCLVIII datis, cum multa de episcopalium munerum perfunctione dixisset, illud etiam adiecit , sacrum
pro populo peragere crebro Episcopos oportere, de se deque Venerabilibus Fratribus suis in nane sententiam locutus: a Cum non
n nostras tantummodo curare debeamus infirmitates, sed etiam pu tare aliorum mala ad nos pertinere et ea aeque habere ac nostra,
n vehementius diutiusque intendenda nobis ad Dominum nostra est
oratio, qua, tamquam Ecclesiae fidelium interpretes, omnium fi dem, spem et caritatem ante oculos Domini statuentes, quod
omnibus in universum quodque cuique fidelium opus e s t , a Do mino impetremus. Dei autem exorandi viam nobis muniet , et
quidvis adipiscendi etiam aperiet augustissimum Eucharistiae sa crificium. Idcirco vel maximis nostri muneris occupationibus etiam
n implicati, sacrosanctum Iesu Christi Corpus et Sanguinem non
recusabimus quominus frequenter Deo offeramus, nullumque ma ius putemus nobis datum esse negotium, quam crebro placationis
hostiam pro nostris populique peccatis Deo Patri immolare.
Haec Decessor ille Noster non minus sapienter quam pie.
Verum quibus Episcopi, diebus perlitare pro populo debeant, nihil
ille constituit: ex quo factum est, ut inter doctores catholicos atque etiam inter ipsos Episcopos de officio conveniret, de diebus discreparet. Cumque hanc opinionum varietatem Romanae Congregationes Nostrae ad hanc diem minus sustulerint, non eadem ubique
extitit disciplina, sed varia in locis variis consuetudo. Nunc vero
Episcopi plures, omnem haesitationis caussam sibi penitus eximi
cupientes, significarunt avere se et orare, ut de ipsis diebus Sedis
Apostolicae auctoritate decernatur, lata lege, cui omnes in reliquum tempus obtemprent. Igitur cum nihil Nobis tam curae
sit, quam publica christianorum utilitas et rerum sacrarum aequabilis in omnibus locis disciplina, simulque velimus Venerabilibus
Fratribus Nostris Episcopis, praesertim tam aequa postulantibus,
satis facere, nihil differendum ducimus, quin de ea re pro potestate
Nostra statuamus ac iudicemus.
Generatim vero et universe officium istud episcopale , de quo
loquimur, non est difficile cognoscere quam sit sacris litteris consentaneum, et praeteritorum temporum memoria testatum. Quae
enim loca caussas rationesque suppeditant, cur generatim quotquot
sunt animarum pastores fundere preces sacrumque facere debeant
pro populo quem regunt, ex iisdem locis efficitur, idem plane esse
531
officium Episcoporum: sunt enim Episcopi in munere pastorali principes. Sic a primo Ecclesiae ortu rerum externarum administrationem deponere Apostoli properaverunt, quo sibi commodius orationi
et ministerio verbi insistere liceret (1). Et Paulus ad Colossenses
de se ipse Non cessamus, inquit, pro vobis orantes et postulantes ut impleamini agnitione voluntatis eius in omni sapientia et
intellectu spiritali (2). Et ad Philippenses; Gratias ago Deo meo
in omni memoria vestri semper in cunctis orationibus meis pro
omnibus vobis cum gaudio deprecationem faciens (3). Et ad hanc
deprecationem, in qua Paulus cum gaudio et gratias agens Deo
semper haerebat, non est dubium, quin sacrificium Eucharisticum
adhiberet, quod est praestantissimum precationis genus , et cuius
ille potissimum caussa pontifices christianos testabatur esse constitutos. Omnis pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus
constituitur in iis quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis (4).
Quemadmodum vero ex his locis perspicuum est, omnino Episcopos debere rem divinam pro salute populi saepe facere, ita facile intelligitur quam deceat, immo quam oporteat in diebus festis
singulis facere. Etenim festi dies singulari quadam ratione religioni addicti et consecrati sunt: per eosque , assueti intermissione
laboris, christianis praecipitur plus operae iis rebus tribuere, quae
ad excolendum expiandumque animum pertinent; maxime vero augustissimo sacrificio interesse, quo creatori et gubernatori rerum
omnium Deo debitum latriae cultum adhibeant. Quamobrem ipsa
videtur dierum festorum sanctitas postulare, ut Episcopi, Ecclesiae
sibi commissae custodes et principes, sanctissimum Missae sacrificium pro populo offerant Deo: u quo tamquam Ecclesiae fidelium
interpretes, omnium fidem, spem et caritatem ante oculos Domini
statuentes, quod omnibus in universum, quodque cuique fidelium
v opus est a Domino impetrent .
Huius disciplinae probe opportunitatem utilitatemque viderant
Episcopi veteres, qui summa cum religione sacrificandi munus per
dies festos semper usurpaverunt. Quod sane complura christianarum
antiquitatum monumenta confirmant: et in iis commemorandum
videtur s. Iustini M. testimonium ex Apologia I ad Antoninum
Pium (5): in qua posteaquam nitide declarasset, consecratum in E u (1) Act. VI, 4 et seq.
(2) Ad Coloss. I, 9.
(3) Ad Philip. I, 3-4.
(4) Ad Heb. V, 1.
(5) la edit. Maurin. pag. 83 n. 61.
532
charistico Sacrificio panem et vinum u non ut communem cibum

et potum sumi a christianis, sed ut a incarnati Iesu carnem
n et sanguinem , quemadmodum Apostoli in commentariis suis,
quae vocantur Evangelia, tradiderunt, mox graphice describit
rationem totam unde ab initio Ecclesia catholica , per oblationem
huius Eucharistici Sacrificii, solemnem cultum Deo optimo maximo
exhibere consuevit Dominico quoque die, quem gentiles diem solis
appellabant, ethnicum Imperatorem his verbis allocutus: a Ac solis,
n ut dicitur, die omnium sive urbes sive agros iacolentium in eum dem locum fit conventus, et commentaria Apostolorum aut scripta
Prophetarum leguntur, quoad licet per tempus. Deinde ubi lector
desiit, is qui praeest admonitionem verbis et adhortationem ad
res tam praeclaras imitandas suscipit. Postea omnes simul con7> surgimus et preces emittimus: atque, ut iam diximus, ubi desii mus precari, panis affertur et vinum et aqua : et qui praeest
preces et gratiarum actiones totis viribus emittit, et populus ac clamat, Amen, et eorum, in quibus gratiae actae sunt, distribu tio fit et communicatio unicuique praesentium, et absentibus per
Diaconos mittitur . Quod vero s. Iustinus per ea verba qui
praeest non semel prolata designet hoc loco praesertim Episcopos,
in ambiguo esse non sinunt tot illae quae supersunt sanctorum Eclesiae Patrum orationes seu Homiliae, quas inter Missarum solemnia constat esse pro concione recitatas. Sic s. Gregorius M. (1)
u quia, inquit, Missarum solemnia ter hodie celebraturi sumus,
loqui diu de evangelica lectione non possumus . Immo in hac re
tam constans disciplina tenuerat, ut si forte diebus festis a christianorum conventu abfuisset Episcopus, item si concionem habere
aut divinam hostiam litare praetermisisset, novitatem et insolentiam rei haud secus mirarentur omnes (2), quam si diebus iuri dicundo statutis vacuum tribunal, vacua iudicum subsellia ceriierentur. Sacris autem in dies festos operante Episcopo, communis sacrificii oblatio fieri dicebatur (3); cuius appellationis ea profecto
vis est, ut satis significet, praesente populo et pro populo Sacrificium fieri consuevisse'Huc aliud etiam spectat, quod erat in
more positum Pontificum Romanorum: ii quippe Dominicis diebus,
peracto Sacrificio, quidpiam consecratorum munerum mittere ad
singulos Urbis Titulos, seu curialia templa solebant, quibus in locis
(1) Horn. VIII in Evang.
(2) S. Io. Chrysostomus Horn, I de
incomprehensibili
Dei
natura.
(3) Concil. I Prov. Mechlinien. Tit.

de Epis,
LITTERAE
APOSTOLICAE
533
una cum inferioribus animarum pastoribus multitudo adesset, quae

adesse Pontifici maximo sacrificanti non potuisset. Quae quidem
consecratorum munerum pars communi sermone fermentum appellata ob banc caussam censetur, quod sicut modicum fermentum
totam, cui iniicitur, farinae massam conglutinat atque attollit; ita
mystico illo quasi fermento populus Urbanus universus in unum
veluti corpus coalesceret, ut singuli se cum Pontifice maximo fide
et caritate coniunctos, et sacrificii, quod ille faceret, participes esse
sentirent (1).
Quod si mutata hodie consuetudine, nequaquam singulis diebus
festis coram multitudine Episcopi sacrum faciunt, facere tamen pro
populo necesse est. Revera Patres Tridentini, qui hoc ofiicium ex
praecepto divino repetunt (2), cum deinceps (3) iubent Episcopos
curare ut omnes Presbyteri' u saltem diebus Dominicis et festis so lemnibus, si autem curam habuerint animarum , tam frequenter
ut suo muneri satisfaciant Missas celebrent , eos profecto tacite
monuerunt, ne officio iusto ac debito, quod ab inferioribus animarum pastoribus exigrent, ipsi deessent. Quapropter in Concilio Provinciali Mediolanensi I, cui maxime proposita erat decretorum Tridentinorum promulgatio, praesentibus et suffragia ferentibus iis
ipsis Episcopis, qui paulo ante ad sedes suas Tridento re verterant (4), constitutum est: u Cum Pontifices, ut inquit Apostolus,
ex hominibus assumpti pro hominibus constituantur in iis quae
sunt ad Deum, ut offerant dona et sacrificia pro peccatis , Epi7> scopus Dominicis et aliis festis diebus, nisi iure impediatur, Missam
celebret (5) .
Qunpropter mirum videri non debet, si Theologiae moralis et
iuris pontificii doctorum una fere sententia est, officium celebrandi
Missam pro populo maiore ratione ad Episcopos, quam ad Parochos
pertinere. Omnium loco sit s. Alphonsi De Ligorio, Ecclesiae Doctoris, auctoritas: Si autem Parochi, et omnes quibus cura ani marum commissa est, tenentur in Dominicis et festis de praece pto Missam celebrare et applicare pro populo, tanto magis ad id
tenentur Episcopi tamquam principaliores animarum pastores (6) .
(1) Cfr. B. Ios. M. Thomasii Card.
Opuse. VI in edit. Rom. Omnium Opp.
Tom. VII pag. 51 seqq. Cfr. etiam Augustini Orsi Card.Hist. Eccl.Lib. XXXI,
n. 58.
(2) Sess. XXIII, De Beform. c. 1.
(3) Ead. Sess. c. 14.

(4) Cfr. Orationem a S. Carolo Borromeo habitam.
(b) T i t . de frequenti divini Sacrificii
oblatione.
(6) Theol. Moral. Lib. VI. num. 326.
534
LITTERAE AOSTOLIGAE
Cuius doctrinae ratio in eo maxime consistit, quod cum Parochi

auctoritate eclesistica instituti sint, eorum officium . . e x iure divino, quod mediatum et hypotheticum vocant, proficiscitur. Contra
vero ad Episcopos pastorale munus immediate pertinet, quippe
quos Spiritus Sanctus posuit regere Ecclesiam Dei: pertinet etiam
principaliter, quia inest in eis perfecta et plena cura pastoralis,
cuius partem .dumtaxat Parochi exercent, Ecclesiae auctoritate sibi
demandatam. Quod sane praeclare s. Thomas his verbis complectitur: u Episcopi principaliter habent curam ovium suae dioecesis:
n presbyteri autem curati habent aliquas subministrationes sub
Episcopis n , id est u secundum quod eis ab Episcopo commit titur (1) .
His itaque-omnibus diu multumque consideratis, auditisque
Venerabilium Fratrum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Concilii
Tridentini interpretum sententiis, decernimus et declaramus, omnes
et singulos Episcopos , quacumque dignitate , etiam Cardinalitia,
auctos, item Abbates iurisdictionem quasi episcopalem in Clerum
et populum cum territorio separato habentes, in Dominicis aliisque
festis diebus, qui ex praecepto adhuc servantur, et qui ex dierum,
de praecepto festorum numero sublati s u n t , omni exiguitatis redituum excusatione aut alia quavis exceptione remota, ad Missam
pro populo sibi commisso celebrandam et applicandam teneri.
Et ne cui dubitationi aditus pateat, declaramus, eosdem Episcopos et Abbates huic officio satis esse facturos per celebrationem
et applicationem unius Missae pro universo populo sibi commisso,
etiamsi duas vel plures Dioeceses et Abbatias aeque principaliter
unitas regant. Novimus quidem Romanas Congregationes Nostras
aliud decrevisse de Parochis duas vel plures parochiales Ecclesias
aeque principaliter unitas gerentibus: in quibus singulis singulae
per dies festos Missae celebrentur et pro populo applicentur necesse est. Sed alia est Parochorum, alia Episcoporum ratio. Etenim cum cuique Parocho specialis in unaquaque Paroecia ac definita populi cura commissa sit, festis diebus Parochus non modo
celebrare pro populo debet, sed etiam in parochiale templum populum admittere, ut sacrosancto Missae sacrificio intersit, et audiat verbum Dei, et sacramenta pro opportunitate recipiat, et iis
omnibus officiis excolatur, quae diebus praesertim Dominicis aliisque festis praestanda sunt. At non haec valere possunt pro Episcopis, qui dissimili in conditione et caussa versantur , cum nulla
(2) 2. 2. q. 184, art. 6 ad 2 et 3. Vide etiam opuse. XIX cap. i.
LITTERAE AOSTOLIGAE
535
lege hodie iubeantur omnibus diebus festis sanctum Sacrificium in

Cathedrali templo peragere.
Quamquam vero minime necessarium, opportunum tamen ducimus declarare, ea quae supra constituta sunt, ad Episcopos non
spectare, qui Titulares dicuntur, quique ad dignitatem episcopalem
promoti, ideo a Romano Pontifice titulo decorantur Ecclesiarum
Cathedralium, quae olim florentes, nunc Clero populoque catholico
destituuntur, ne scilicet antiqua earum dignitas et memoria penitus deleatur. Cum enim ipsi sedium suarum possessionem non
capiant, qua dumtaxat suscepta munus, de quo diximus, Episcopi
implere tenentur (1), cumque nullus neque Clerus neque populus
eorum regimini tradatur, satis constat, eos uti carent usu atque
exercitio potestatis ex episcopali consecratione acceptae, ita etiam
haud esse officiis atque oneribus curae episcopalis obnoxios. Sed tamen si aequitatis caritatisque episcopalis ratio habeatur , non potest non consentaneum videri, eos etiam interdum sacrificium offerre, ut respiciat Deus miseram Ecclesiarum illarum conditionem,
quarum titulo et nomine ipsi honestantur. Huic ri optime congruunt quae a Pio VI Decessore Nostro in consecratione Episcopi
Cyrenensis die IV Octobris an. MDCCLXXVIII in Basilica Ostiensi
dicta sunt: cum scilicet enumerans caussas ob quas Apostolica Sedes
ecclesias etiam ab infidelibus occupatas conferre solet , oportere,
inquit, aliquem, existere cui singulariter incumbat, si non regere
captivam illam miseri gregis portionem, preces saltem ac lacry mas pro eadem ad misericordiarum Patrem assidue effundere .
Volumus autem praesentes Litteras, omniaque et singula in
iis contenta inviolabiliter observari, et de subreptionis, aut cuiuscumque invaliditatis vitio intentionisque Nostrae et quocumque alio
defectu a quoquam notari, impugnari, vel in controversiam vocari
nullo unquam tempore posse; sublata cuilibet aliter de his iudicandi
et definiendi potestate: et quidquid secus super his contigerit attentari, irritum et inane decernimus. Non obstantibus Constitutionibus et Ordinationibus Apostolicis, etiam in generalibus Conciliis editis, nec non Cancellariae Apostolicae regulis, statutis quoque etiam, iuratis , consuetudinibus etiam immemorabilibus, atque
indultis etiam Apostolicis quomodolibet hactenus concessis, ceterisque contrariis quibuscumque. Atque hae Litterae Romae publicatae perinde habeantur ac si unicuique eorum, quos concernunt, personaliter intimatae et notificatae fuissent.
(1) S. C. Rit. in Mar sor. 12 Novemb. 1831.
536
Nulli ergo hominum liceat hanc paginam Nostrarum Ordinationum et Constitutionum infringere, seu eidem ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem
omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius
se noverit incursurum.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, anno incarnationis Dominicae millesimo octingentesimo octuagesimo secundo, IV Id. Iunii,
Pontificatus Nostri Anno V.
C. CARD. SACCONI PRO DATARIUS TH. CARD. MERTEL
VISA
DE CURIA I. DE AQUILA E VICECOMITIBUS
Loco gg Plumbi
Reg. in Secret.
Brevium
I. CUGNONIUS
ROMANA
DUBIA SUPER APPLICATIONE MISSAE PRO POPULO.
Die 9 Iulii 1881.

Per summaria precum
COMPENDIUM FACTI. Sub die 28 F e b r u a r i i 1 8 7 1 revmus

Secretarius s. Congregationis de P r o p a g a n d a F i d e , s. C.
Congregationi duo proposuit infrascripta dubia d i r i m e n d a
circa applicationem Missae pro populo. Aiebat e n i m : h a u d
r a r o s. Congregationi de P r o p a g a n d a Fide dubia p r o p o n u n -
ROMANA
537
t u r quoad onus l i t a n d i Missam pro p o p u l o , quod illis ex

iustitia incumbit qui c u r a m a n i m a r u m g e r u n t . U t a u t e m
uniformitas adsit in responsis datis a Sede apostolica, m i nisterio d i v e r s a r u m ss. C o n g r e g a t i o n u m , ideo dubia h u i u s modi p r o p o n u n t u r s. C. C o n g r e g a t i o n i , quae c r e d i t u r aliquo
modo i a m s u u m emisisse iudicium in subiecta m a t e r i a . R e a p s e
die supra dicta i n t e r supplices libellos huiusmodi quaestio
plenis comitiis proposita fuit. A s t , a t t e n t a r e i g r a v i t a t e ,
B E . P P . differre placuit rescribendo : Dilata et exquiratur
votum
trium
Consultorum, reassumptis ex Secretariis
Congregationum
s.
Rituum
et
de
Propaganda
omnibus
ad
rem
facientibus.
I u x t a s. Congregationis m a n d a t u m t r i a r e d a c t a fuere
v o t a , quorum d a m u s synopsim.
VOTUM PRIMI CONSULTORIS. Quoad p r i m u m d u b i u m , a i t
consultor: etsi v e r a h a u d agnoscatur lex, quae Episcopis
onus i m p o n a t l i t a n d i Missam pro populo diebus in quaesito
n o t a t i s ; id quod e r u i t u r e t i a m ex s. C. Concilii 18 A p r i lis 1864 Episcopos Missae pro populo perlitandae
onere
teneri, nulla
tamen,
circa certas pro
celebratione
dies,
lege praestituta; a t t a m e n c e r t u m fit, ex recitato quoque
responso, 1. Episcopis onus, u t i p r o p r i u m , h u i u s applicationis incumbere: 2. adiici e t i a m potest, sufficiens adesse fund a m e n t u m ad d e c l a r a n d u m , huiusmodi obligationis m e n s u r a m , quoad dies, minorem illa haud esse posse quae p a r o chis i n c u m b i t .
Q u a de r e , a i t consultor, secundo quaesito e r i t respond e n d u m : q u u m Episcoporum obligatio minor h a u d sit obligatione p a r o c h o r u m , d e c l a r a r i potest, Episcopos t e n e r i ad
Missam l i t a n d a m pro populo, ad minus pro illis diebus,
quibus P a r o c h i hoc g r a v a n t u r onere.
Obvia a u t e m v i d e t u r r a t i o , qua Episcoporum onus h a u d
a e s t i m a r i possit levius onere p a r o c h o r u m . Siquidem enorme
538
ROMANA
esset a b s u r d u m , q u a t e n u s oneris m e n s u r a minor r e p u t a r e t u r

pro illa p a r t e , pro qua maiora m i l i t a n t oneris eiusdem a r g u m e n t a . Ast a r g u m e n t a oneris Missam, l i t a n d i pro populo
m a g i s pro Episcopis q u a m pro parochis m i l i t a n t . Ad hoc
evincendum sufficit ut consideretur qualis sit oneris istius
r a t i o fundamentalis.
E t i n primis p r a e t e r e u n d a est quaestio, alias a g i t a t a ; a n
frequentia maior vel m i n o r l i t a n d i missam pro populo d e r i v a r i debeat e x r e d i t u u m q u a n t i t a t e . Huiusmodi enim r e solvit quaestionem Benedictus X I V in Constit. Cum semper
oblatas . 6. declarando satis e s s e , si gerentes a n i m a r u m
c u r a m , m i s s a m pro populo applicent in dominicis, aliisque
diebus festis de praecepto. Luculentius a u t e m a r g u m e n t u m ,
quo p r o b a t u r onus applicationis missae pro populo non subiici,
m i n o r i vel maiori r e d d i t u u m q u a n t i t a t e , vel ex eo colligitur
quod eiusmodi onus incumbat etiam illis P a r o c h i s , qui n e que redditibus f r u u n t u r propriae alimoniae sufficientibus;
Bened. XIV cit. Constit.
. 8.
Quamobrem si onus l i t a n d i Missam pro populo erui n e queat ex redditibus, cuilibet a n i m a r u m pastori assignatis,
ex q u a n a m ratione i g i t u r deduci poterit ? R a t i o h a e c , post
c o m m u n e m d o c t r i n a m , t r a d i t u r a F e r r a r i s v. Missa art. 3.
n. 8 R a t i o a u t e m h o r u m decretorum est, quia P a r o c h u s
non ratione sustentationis, sed ratione officii t e n e t u r sa crifcium pro populo applicare. N a m sicuti qui duxit u x o r e m
p a u p e r e m , sine ulla vel p a r v a dote, se excusare non pot est, nec se subtrahere ab oneribus m a t r i m o n i i , uti docent
c o m m u n i t e r doctores ; ita qui acceptat parochiam exilis
r e d i t u s , t e n e t u r onera parocho i n i u n c t a adimplere. I g i t u r r a t i o v e r a huius orieris in hoc posita e s t , quod d e b i t u m applicandi missam pro populo suapte n a t u r a n e c t i t u r officio curae a n i m a r u m , a t q u e ex eius n a t u r a intrinseca
originem ducit > eodem modo, quo prolis educandae obligatio
n a s c i t u r a genitoris conditione, et obligationes coniugum
ad invicem ex n a t u r a s t a t u s m a t r i m o n i a l i s e x u r g u n t . Id perspicue e r u i t u r ex Trid. Sess. 23 cap. 1 de ref. Cum.
ROMANA
539
praecepto divino m a n d a t u m sit omnibus, quibus a n i m a r u m

cura commissa est oves suas cognoscere, pro his sacrificium
offerre
>
In hisce T r i d e n t i n i verbis v i d e n t doctores nedum praeceptum divinum positivum, sed etiam praeceptum legis n a t u r a l i s , quod certe dici potest divinum, ceu generaliter s u n t
onera cuilibet s t a t u i vel officio c o n n a t u r a l i a . Idipsum vident
doctores in verbis Apstoli Hebr. V 1-3 Omnis Pontifex
ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis
quae s u n t ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro p e c e a t i s . . . . Et propterea debet quemadmodum pro populo, i t a
etiam et pro semetipso offerre pro peccato. Nempe h a u d
v i d e n t in his verbis doctores Apostoli praeceptum, sed expositionem rei, quae sua n a t u r a tali officio n e c t i t u r . H i n c
s. Thomas opportune scribit Lect. 1. in Hebr. V, quod
s. P a u l u s describit Pontificale officium .
H a c re p r a e s t i t u t a , quod nempe potissima r a t i o oneris
litandi Missam pro populo resideat in officio proprio curae
a n i m a r u m , p r a e s t a t n u n c videndum, an ratio haec magis pro
Episcopis m i l i t e t , quam pro parochis. Divus Thomas opuse. 19
contr. impugn. Relig. cap. 4 perspicue ostendit, dictam
rationem m i l i t a r e magis pro Episcopis, q u a m pro parochis:
Episcopi, qui sunt in superiori potestate constituti, m a g i s
h a b e n t curam de subditis, quam etiam ipsi sacerdotes p a rochiales. Id s. Doctor repetit his verbis : Dicendum
quod sacerdos proprius non solum est parochialis, sed e t i a m
Episcopus vel P a p a , ad quos etiam magis p e r t i n e t c u r a
eius, quam ad Sacerdotem. Neque dici potest, prosequit u r Angelicus ibid. Episcopum solvi ab onere curae quando
confidit P a r o c h i s a n i m a r u m c u r a m . .Ad illud quod obiici t u r , quod Episcopus quando c o m m i t t i t c u r a m P a r o c h i a e
ipse se exonrt, dicendum quod falsum est; quia adhuc
p e r t i n e t ad eum habere c u r a m totius plebis sibi commisae sae. . . . U n d e et Apostolus de se dicebat 2 C o r i n t h . 11 :
p r a e t e r illa, quae extrinsecus sunt i n s t a n t i a , mea sollicite tudo o m n i u m ecclesiarum. Hinc idem Angelicus adiicit,
}
540
ROMANA
P a r o c h o s a g e r e ceu adiutores Episcopi in t a l i cura, ibid.

Non t a m e n fit onus ei (Episcopo) importabile quia habet
alios inferioris ordinis adiutores. N a m ceu idem s. D o ctor a n i m a d v e r t i t ibid. P a s t o r e s gregem Domini pascere
possunt non solum per se, sed per alios, quibus ipsi cornac m i t t u n t : quia ille i n t e l l i g i t u r aliquid facere, cuius a u c t o re r i t a t e fit.
Sed in hoc Episcopi p a r t e s principalis operantis a g u n t ,
dum parochi a d i u t o r u m secundariorum p a r t e m i m p l e n t ,
sicut idem Angelicus a n i m a d v e r t i t ibid.: Sed ille cui d a t u r aliquis a d i u t o r , non ex hoc a m i t t i t potestatem ope r a n d i , cum sibi v a c a v e r i t ; immo ipse est principalis ope r a n s , et adiutor est agens secundarius. Q u a m s e n t e n t i a m
his verbis expressit C a i e t a n u s in 2. 2. q. 184 art. 5. E p i scopi a s s u m u n t c u r a m a n i m a r u m ut a g e n t i a principalia;
c u r a t i vero a s s u m u n t c u r a m a n i m a r u m ut officiales p r i n c i palium agentium.
Ex inde repetenda r a t i o , qua idem s. T h o m a s loquendo
de P a r o c h i s r e l a t e ad Episcopos, illis t r i b u i t curam a n i m a r u m non p r o p r i a m , sed per q u a n d a m participationem 3. 2.
q. 184 art. 6 ad 2. Dicendum quod Episcopi principali t e r h a b e n t c u r a m ovium suae Dioecesis; presbyteri a u t e m
et archidiaconi h a b e n t aliquas subministrationes sub E p i s c o p i s Ex quo p a t e t , quod i t a se (parochi) h a b e n t ad
E p i s c o p u m , sicut balivi vel praepositi ad r e g e m . Et pro p t e r hoc
in Ecclesia cura Episcopalis cum solemnitate
consecrationis c o m m i t t i t u r ; cura a u t e m archidiaconatus vel
plebanatus cum simplici iniunctione. Et i t e r u m ibid. ad 3:
Dicendum quod sicut plebani et archidiaconi non h a b e n t
p r i n c i p a l i t e r c u r a m sed a d m i n i s t r a t i o n e m q u a m d a m , se c u n d u m quod ei ab Episcopo c o m m i t t i t u r ; ita ad eos non
p e r t i n e t principaliter pastorale officium.... sed in q u a n t u m
p a r t i c i p a n t de c u r a .
I t a se habet divus T h o m a s , qui certo p a r t i c u l a r e m h a u d
exponit s e n t e n t i a m , sed communem d o c t r i n a m , e x t r a cont r o v e r s i a m positam. E t ideo, u t discursus p e r s t r i n g a t u r , s i
ROMANA
541
onus litandi Missam pro populo nascitur ex n a t u r a et officio curae a n i m a r u m , c l a r u m est, hoc onus m a g i s i n c u m b e r e
debere iis ad quos officium curae a n i m a r u m , u t i p r o p r i u m
p e r t i n e t , vi consecrationis episcopalis, atque eorumdem d i g n i t a t e m et g r a d u m c o n s t i t u i t , q u a m illis qui secundo et
per q u a m d a m commissionem locum h a b e n t i u m principem ,
g e r u n t c u r a m a n i m a r u m , u t auxilium ferant pastori i n p a scendo g r e g e . Ideoque absonum est rationique c o n t r a r i u m ,
onus l i t a n d i missam, pro populo esse m i n u s in Episcopis q u a m
in parochis.
Et q u u m Apostolus loquitur de hoc officio Hebr. V. 1-3
supra cit. h a u d verba facit, a i u n t Doctores, de quolibet S a c e r d o t e , sed de eo qui i n t e r eos Sacerdotes p r i m a t u m obt i n e t . Hinc rationi consonum est, aliis omissis, quod s. A l phonsus lib. 6 n. 327 scripsit : Si a u t e m parochi, et
omnes, quibus cura a n i m a r u m commissa e s t , t e n e n t u r in
Dominicis et festis missam celebrare et applicare pro po pulo, t a n t o m a g i s ad id t e n e n t u r Episcopi, t a m q u a m p r i n cipaliores a n i m a r u m pastores.
VOTUM SECUNDI CONSULTORIS. Censuit
iste
perdifficilem
esse dubiorum solutionem propter r a t i o n u m m o m e n t a , quae

h i n c inde proferuntur: a t t a m e n sese in eam ire s e n t e n t i a m ,
Episcopos non t e n e r i , sicuti t e n e n t u r p a r o c h i , vi obligationis legis, ad applicationem missae pro populo.
Canones et decreta de ecclesiastica disciplina eamdem
exerunt v i m obligandi quam ab initio h a b u e r u n t . Ideo v i dendum est, an Episcopis onus hoc impositum fuerit usque
ab origine, et qualis fuerit traditionalis consuetudo, o p t i m a
legum i n t e r p r e s . Cum T r i d e n t i n u m Sess. 23 cap. 1 de ref.
imponit O m n i b u s , quibus cura a n i m a r u m commissa est
oves suas agnoscere, pro his sacrificium offerre... verbis
u t i t u r ita generalibus, ut sub hac lege comprehendantur p a stores ovium cuiuscumque g r a d u s ; quod d e c r e t u m , per long u m t e m p u s generaliter, non a u t e m s t a t u t i s diebus obligav i t . Decursu t a m e n temporis dies d e t e r m i n a t i fuerunt pro
h a c obligatione l i t a n d i missam pro p o p u l o ; ast Episcopos
542
ROMANA
non comprehendi sub hac determinatione colligitur ex vi r e solutionum p o s t e r i o r u m , quae m e n t e m s. Concilii explicarunt.
C u m T r i d e n t i n u m haud nominet singillatim Episcopos,
loqui v i d e t u r de pastoribus inferioribus seu de parochis: n a m
quoties voluit subiicere legi a l i q u a m personam, quae ex e m i n e n t i d i g n i t a t e non comprehendi videretur, de eadem specialem fecit m e n t i o n e m . Hinc quum T r i d e n t i n u m p r a e c e p t u m
facit Episcopis de residentia, adiicit etiamsi s. R. Ecclesiae Cardinales sint, ne quis eorum sese e x o n e r a t u m
censeret. Sic in Bullis expresse declarantur poenis subiici
etiam Episcopi) et quoties Concilium comprehendere v o l u i t
Episcopos in aliquo decreto, eosdem p a r t i c u l a r i t e r appellavit.
C u m s. Concilium generaliter' loquatur, neque dies applicationis d e t e r m i n e t , istos arbitrio eorum relinquit, cui animarum cura commissa est. Ideo usque ad saeculum X V I I
Missa applicabatur iuxta arbitrium boni viri; ceu ex d i versis e r u i t u r auctoribus, qui de diebus d e t e r m i n a t i s n u l l a m
faciunt m e n t i o n e m .
Apud s. Concilii Congregationem, saeculo X V I I ad exit u m p r o p e r a n t e , a g i t a r i coepit quaestio eiusmodi; ast s. haec
Congregatio, interpres et vindex T r i d e n t i n i , per q u a m p l u r i m a s resolutiones parochis solummodo decretum a p p l i c u i t ;
neque censuit, Episcopos comprehendi. A t t a m e n obiici potest:
generalis est t r i d e n t i n a l e x , obligatque omnes curam a n i m a r u m gerentes ;
ubi lex non distinguit neque nos distinguere debemus; ergo etiam Episcopi veluti parochi obligant u r . Sed respondetur primo: omnem legem generalem p r o prias habere exceptiones ; cumque in casu praesenti lex
applicata fuerit solis parochis clarum est pro Episcopis
exceptionem factam fuisse. P r a e t e r e a si lex stricto capienda
*est sensu, extendi deberet superioribus R e g u l a r i b u s , et M o n i a l i u m confessoribus, qui sunt veri a n i m a r u m c u r a t o r e s .
Ast quaestio haec pluries proposita, insoluta m a n s i t .
A r g u m e n t u m adversariorum : si sacrificii Missae p r a e dictis diebus perlitandi lege a d i g u n t u r parochi, m u l t o magis
ROMANA
543
obstringi parochus superior dicendus esse v i d e t u r ; v i m non

habet in omnibus et singulis casibus; n a m m u l t a i n c u m b u n t
subalternis, quibus non obligantur superiores. Oportet, a i t
divus T h o m a s 1. 2. q. 9 5 , 1 quod lex ad m u l t a respiciat
et secundum personas et secundum negotia et secundum
t e m p o r a . Decreti finis hic e s t , ut populo aliquis s i t ,
qui pro eo sacrificium offerat, ad quod sacrum ius habet,
ceu sacrum est debitum illius qui spiritualiter populum gub e r n a t . Ast, quum decreta ss. Congregationum solummodo
obligent parochos, Episcopi v i d e n t u r e x e m p t i : n a m inclusio
unius
est
exclusio
alterius.
N o t a n d u m insuper est, praefatum T r i d e n t i n i decretum,
n e d u m praecipere parochis missae celebrationem pro populo,
sed etiam praedicationem et s a c r a m e n t o r u m a d m i n i s t r a t i o n e m . Sicuti ad haec Episcopi non creduntur obligati, quoniam sciunt id fieri a p a r o c h i s , eadem ratione dici potest
eos non obstringi ad missae applicationem, q u a m a parochis
litari pernoscunt. Nosque magis confirmat in s e n t e n t i a n o s t r a
silentium Benedicti X I V in Constit. Cum semper oblatas, in
qua ne v e r b u m quidem de Episcopis fecit, dum in clariorem
poneret lucem hoc onus pro gerentibus a n i m a r u m c u r a m . Idem
dici potest de Encyclica P i i I X , quem latere nequibant nec
quaestiones, neque dubia quoad hoc p u n c t u m ; a t t a m e n silent i u m s e r v a v i t . Ex quibus omnibus a r g u i t consultor colligi
posse, Episcopos non t e n e r i , ceu parochi, ad applicationem
missae pro populo, neque ex generali decreto, neque ex P o n tificum C o n s t i t u t i o n i b u s , neque ex resolutionibus ss. Congregationum .
V e r u m t a m e n Episcopi dici ne p o t e r u n t soluti ab omni o n e r e , a i t ille? Minime sane; quia praeceptum divinum per A p o stolum publicatum Omnis pontifex
a Tridentino confirmat u m et a litteris Apostolicis declaratum, praecipue obstringit
e t i a m Episcopos; qui a culpa lethali eximi nequirent si non
l i t a r e n t missam pro populo. Et non t e n e n t u r u t i parochi ;
sed ex lege generali t e n e n t u r ut curatores a n i m a r u m ; quo
sensu comprehenduntur in T r i d e n t i n o ; sicuti resolvit s. C.
544
ROMANA
Concilii quoad Abbatem s. M a r t i n i 18 Aprilis 1 8 6 4 teneri,

nulla tamen circa certos pro celebratione dies lege constituta. Et ideo Episcopi pernoscentes suas obligationes, ab
Apostolo significatas, se gerere debent ceu a n t e Concilium,
quia n u l l a ratio suppetit, qua fiat i n n o v a t i o .
Sed si quaestio t e r m i n a n d a est, inducenda uniformitas in
hoc puncto disciplinari, et aditus praecludendus quaestionibus ulterioribus, censerem, a i t C o n s u l t o r , u t d e c l a r a r e t u r ,
Episcopos obligari, ex iustitia et vi obligationis legis, ad l i t a n d a m missam pro populo in maioribus Ecclesiae s o l e m n i t a t i b u s , ceu praescribit Trid. Sess. 23 cap. 14 de ref. quoad sacerdotes!" Ex qua declaratione fieret, ut Episcopi pro
illis diebus ûbiicerentur eisdem conditionibus ac parochi, et
per alios l i t a r e d e b e r e n t , q u a t e n u s i m p e d i t i . Quod si E p i scopus h a b e r e t paroeciam, ceu usuvenit in H i b e r n i a , t u n c
nisi l i t a r e t Missam per V i c a r i u m , deberet per seipsum, neque
satisfaceret cum sacrificio, quod applicaret pro t o t a Dioecesi,
sicuti declaratum fuit pro Episcopo Dumorensi a n n o 1 8 6 3 .
T a n d e m , a i t Consultor, ex quo lex clara non obligat E p i scopos, ceu parochos ; hinc quoad duo proposita dubia conclusit cum Benedicto X I V Notif. X I I I . Non debent imponi ligamina, si non est lex clara quae illa imponat.
VOTUM TERTII CONSULTORIS. In propositis dubiis, ait iste,
q u a e r i t u r an obligatio, cui obnoxii sunt P a r o c h i , aeque p r e m a t Episcopos

extensive et intensive :
extensive,
dicitur
enim
omnibus
diebus dominicis et festis de praecepto etiam
suppressis: intensive a g i t u r de obligatione i u s t i t i a e , ut p a t e t
ex ditione teneantur, sed in p r i m i s ex dubio secundo.
A n i m a d v e r t i t etiam quaestionem non esse de iure divino,
seu melius n a t u r a l i ab Apostolo proclamato Omnis Pontifex ex hominibus assumptus... P r o certo enim h a b e m u s
Episcopos iure divino t e n e r i sacrificium offerendum pro plebe
sibi commissa aliquoties in a n n o . H i n c quaestio praesens est
de iure positivo ecclesiastico, et dividi potest in duas q u a e stiones, q u a r u m p r i m a q u a e r i t utrum sit, idest u t r u m adsit
haec obligatio: in casu affirmativo s u r g i t a l t e r a quomodo sit,
ROMANA
545
seu a quo talis obligatio i n d u c t a sit, puta a lege conciliari

vel pontificia, a u t a consuetudine. Affirmantem s e n t e n t i a m
aggressus est evincere Consultor tribus a r g u m e n t i s ductis
ex decretis ss. C o n g r e g a t i o n u m , ex iurisperitorum a t q u e
theologorum a u c t o r i t a t e , ac t a n d e m ex analogia obligationis
parochorum.
Decreta a consultore a d d u c t a , quibusque i n n i t i t u r ad
suam evincendam s e n t e n t i a m , s u m p t a fuere ex ss. C o n g r e gationibus C o n c i l i i , d e P r o p a g a n d a Fide e t sacrorum R i t u u m . Nonnulla ex his decretis habes Acta s. Sedis V o l . HI
p. 3 6 5 , 3 6 8 , Vol. I p. 4 0 7 et 4 0 8 ; cetera referemus in a p pendice post h a n c disceptationem ponenda.
T r a n s i t consultor ad expendendum a r g u m e n t u m desump t u m ex a u c t o r i t a t e iurisperitorum et theologorum; quorum
nomina et auctoritates ample refert. Hi omnes claris verbis
docent iisdem diebus, quibus P a r o c h u s , teneri Episcopum
quoque Missam pro populo applicare. Ligorius, i n t e r alios,
a i t in opere Homo Apostolicus Tract. 7 n. 65 p. 158 O m i t t o
denique sermonem facere de aliis Episcopi m u n e r i b u s , ut
de Missa quam ipse, etiam plusquam P a r o c h u s , t e n e t u r
pro suis ovibus applicare.
G r a d u m a u t e m faciens ad t e r t i u m a r g u m e n t u m ex a n a logia legis desumptum, qua obligantur P a r o c h i ad l i t a n d a m
missam pro populo, eruit consultor, etiam Episcopos ad id
obligari. Et primo, ait ille, hoc i n n u u n t verba quae adhibet
lex ad designandos Parochos: Pastores... omnes et singuli;
quae verba indicant potissimum Episcopos.
Secundo ratio legis qua t e n e n t u r a n i m a r u m pastores ad
missam pro populo l i t a n d a m , nempe non ratione beneficii,
sed officii, non ratione
bonorum
seu redituum, sed muneris: idest propter officium pastorale quod in Episcopis,
prae parochis, est plenum et i n t e g r u m , principaliter atque
divinitus collatum. Et ideo non intelligitur quomodo E p i scopi ab hac obligatione liberari possint. Tertio ius naturale
divinum, ex quo obligatio haec d e r i v a t u r , in Episcopis est
absolutum, i m m e d i a t u m proprieque d i c t u m , secus a u t e m in,
Ada,
Tom.
XIV.
fano.
XVIII.
85
546
ROMANA
p a r o c h i s . T a n d e m severitas disciplinae in parochis, quae se

prodit in omnibus et singulis legis p a r t i b u s . Hinc cum E c clesiae doctore s. Alphonso concludendum v i d e t u r , a fortiori
ab Episcopis eius observantiam esse e x i g e n d a m .
Huiusmodi oneri applicationis Missae pro populo favet
consuetudo. Neminem l a t e t ad inducendam consuetudinem
sufficere, a c t u m frequentari a maiori c o m m u n i t a t i s p a r t e . E x t a r e consuetudinem qua fit, ut Episcopi Missam applicent
pro populo e r u i t u r ex responsis ss. C o n g r e g a t i o n u m , quae
pluribus dubiis h u i u s generis satisfaciunt, et quae ideo consuetudinem supponunt. N a m ss. Congregationes, nisi suivissent hoc officium saltem a plerisque Episcopis s e r v a r i , h a u d
declara vissent hac obligatione teneri e t i a m Vicarii Apostolici, qui praesunt t a m q u a m legitimi pastores in locis ubi Sedes
Episcopalis est canonice erecta. (1) P r o b a t u r etiam ex t e s t i monio Doctorum, quorum m a g n a pars habet h a n c obligation e m c e r t a m a t q u e indubiam.
An a u t e m ex lege certa haec obligatio originem d u c a t ,
vel ex consuetudine c e r t a n t nonnulli auctores. Consultori
a u t e m v i d e t u r inducta fuisse a consuetudine obligatio h a e c ,
quae postea obtinuit a iure scripto confirmationem, dilat a t i o n e m et perfectionem. Ab exclusione probat s e n t e n t i a m ,
aiens : obligatio certe adest; iam vero haec non descendit
proprie a iure divino, neque ab ulla lege Conciliorum :
ss. Congregationes eam supponunt non i m p o n u n t : Doctores
illam t e s t a r i , non t a m e n inducere p o s s u n t : analogiae obligationis parochorum vis quidem inest demonstrandi utrum
sit, non t a m e n illa gignendi ; r e s t a t ergo ut r e p e t a t u r a
consuetudine.
T a n d e m conclusit consultor: licet nulla extet lex scripta,
quae hoc onus expresse imponat Episcopis, arbitror t a m e n
ex praedictis satis abundeque constare, r e m eo esse loco ut
t u t o talis lex ferri queat. E t e n i m quum a g a t u r de re a d m o d u m g r a v i , n i m i r u m de imponenda o b l i g a t i o n e , et q u i (1) Confer. Vol. I p. 407 et 408 liar, ephem.
ROMANA
847
dem Episcopis, valde o p p o r t u n u m esset id p r a e s t a r e per a l i q u a m legem generalem.

Hisce praemissis en duo proposita dubia:
L
An
Episcopi
teneantur
ad litandam Missam pro populo
omnibus diebus dominicis et festis de praecepto, etiam
suppressis.
II.
Quatenus negative, quale sit et quomodo
exprimi
possit
onus, quod
Episcopis
incumbit, Missam
applicandi
pro
populo.
RESOLUTIO. Sacra O. Congregatio, re m a t u r e perpensa,
sub die 9 Iulii 1881 censuit respondere :
Ad I.
Episcopos teneri ad
pulo; et consulendum SSmo, ut
Missam pro
populo
applicare
aliisque festis
diebus, tum
de
Ad I I . Provisum in primo.
applicationem Missae pro podecernere

dignetur, eosdem
debere
omnibus
dominicis
praecepto,
tum suppressis.
Ex QUIBUS COLLIGES. I. E t s i nondum neque divino n e que h u m a n o iure definitum esset quoties vel quibus diebus
Episcopi missam litare pro populo deberent, hoc onus t a m e n
semper h a b i t u m est non postremum i n t e r Episcoporum officia.
I I . E t e n i m quum onus litandi missam pro populo ex ipsa
n a t u r a officii curae a n i m a r u m enascatur; hinc rite e x u r g e r e ,
h a n c obligationem in Episcopis esse maiorem, quia cura a n i m a r u m , vi consecrationis episcopalis, ad eosdem proprie pert i n e t , eorumdemque c o n d i t i o n e m , d i g n i t a t e m et g r a d u m
constituit.
I I I . Omnis
namque
Pontifex
ex
hominibus
assumptus,
pro
hominibus
constituitur
in iis
quae
sunt ad
Deum,
ut offerat dona et sacrificia pr'o peccatis... Et propterea debet quemadmodum oro populo,
ita
etiam et pro
semetipso
offerre pro peccatis.
548
ROMANA
I V . Neque Episcopum sese exonerare, i u x t a d i v u m T h o m a m , quando presbyteris curam parochiae c o m m i t t i t : quia

adhuc pertinet ad eum habere c u r a m totius plebis sibi comm i s s a e ; unde et Apostolus de se dicebat 2 Corinth. 11:
praeter
illa,
quae extrinsecus sunt
instantia,
mea
quotidiana
sollicitudo
omnium
ecclesiarum.
V . U t quaestionibus dubiisque aditus praecluderetur, e t
disciplinae uniformitas h a b e r e t u r Apostolicam Sedem constituisse, Episcopos omnes Ecclesiae orientalis et occidentalis,
etiam ceu P a r o c h i , .teneri ad applicationem missae pro p o pulo, omnibus dominicis, aliisque festis diebus t u m de p r a e cepto, t u m suppressis.
V I . V e r u m e x n u p e r r i m i s litteris apostolicis a n i m a r u m
pastores huic officio satis
esse facturos per
celebrationem
et applicationem
unius
missae pro universo pjopulo
sibi
commisso,
etiamsi
duas vel plures
Dioeceses
et Abbatias
aeque principaliter
tinitas
regant.
(1)
V I I . Colliges e t i a m , Episcopos l i t a n t e s missam p r a e d i ctis diebus pro fidelibus suae Dioecesis, haud satisfacere oneri
l i t a n d i missam pro populo suae paroeciae, si paroeciam h a b e a n t . (2)
V I I I . Hoc onere l i t a n d i missam teneri Vicarios quoque
Apostolicos, degentes in locis in quibus Sedes episcopales c a nonice erectae iam s u n t , et ad ea loca missi fuerint ut l e g i t i m o r u m pastorum vices g e r a n t . (3)
( 1 ) Dioeceses uniri possunt aequo
principaliter seu per unionem plenariam et exlinciivam ; et per unionem
accessorium. Per unionem primai iam
ct e x t i n c t i v a m seu aeque principaliter
duae v e f p l u r c s Dioeceses ita coalescunt,
ut una tantum fiat. Per unionem vero
accessoriam duae vel p l u i e s Dioeceses
i n t e r se distinctae m a n e n t , ut identificari nequeant. Et ideo in primo casu per
unum sacrificium Episcopus satisfacit
oneri l i t a n d i missam: quia per dictam
unionem unus populus factus est; in secundo v e i o casu plura debet sacrificia
offene, eoquod plures habeat populos. Et
iniustum esset , ut fideles ex una Dioecesi privarentur missa ad quam ius habent.
(2) Sic definitum fuit in V i s e n , ct
in dubio proposito s. C. de Propaganda
anr.o 1LGJ, ceu relatum est in sequenti
appendice.
3) Cunfer. Vol. I pag. 407 liar, ephcmcrid.
549
APPENDIX
V.
De onere applicandi Missam Episcopis nuper imposito, deque variis

ss. Congregationum resolutionibus, huiusmodi onus respicientibus.
Etsi una haud esset apud Doctores sententia, quoad dies, quibus Episcopi onere tenentur Missam applicandi pro populo; communis tamen omnibus opinio inerat, Episcopos apprime hac gravari obligatione. Apud omnes
enim receptum fuerat, veluti ex
divino praecepto descendens; sa crosanctum missae sacrificium
.a pastoribus animarum appliy> cari debere pro populo ipsorum
n curae commisso . Id quod Tridentina Synodus Sess. 23 cap. 1
de ref. per haec notabilia verba
innuit: u Cum praecepto divino
f> mandatum sit omnibus, quibus
animarum cura commissa est,
n oves anas agnoscere, pro his
n sacrificium offerre.
Quamobrem ne diutius res incerta maneret, neve per inanes et
frivolas interpretationes huiusmodi obligatio, a sancta Synodo
memorata, vel de medio tolleretur, vel saltem extenuaretur, lege
scripta opas e r a t , quae cunctis
animarum pastoribus praecise
onus imponeret, atque huius oneris dies determinaret. Neque satis
esset innuere, obligationem con-
suetudine pacifice obtinuisse: nam

homines generatim onerum impatientes, facile augent ac dilatant dubium, forte enatum, quoad
aliquam obligationem, u Non, inquam, nos latent multiplicis generis effugia, per quae nonnulli
praedictae obligationis (parochos
gravantis) implementum declinare satagunt, ait Bened. XIV
Constit. Cum semper oblatas.
Huiusmodi necessitatem apprime perpendentes Emi Patres
Tridentini interpretes et vindices, censuerunt haud satis esse
respondere affirmative proposito
dubio; u An Episcopi teneantur
ad litandam Missam pro popun lo , omnibus diebus dominicis
n et festis de praecepto , etiam
n suppressis n. Sed responderunt:
u Episcopos teneri ad applicatio nem Missae pro populo: et conn sulendum SSmo ut decernere
77 dignetur, eosdem Missam pro
77 populo applicare debere omni77 bus dominicis aliisque festis
77 diebus, tum de praecepto, tum
n suppressis . Quod ex praxi
s. C. Congregationis indicium est,
Romanum Pontificem legem fer-
550
APPI [DIX. V.
re debere, quae huiusmodi onus

abscisse imponat atque dies obligationis determinet.
Haud certe latebat immortales Pontifices Benedictum XIV et
Pium IX, pluries a ss. Congregationibus, et praecipue a s. C. C.
discussam definitamque fuisse
quaestionem de parochorum obligatione; nonnullaque ex decretis
illis etiam pontificia sanctione
muniri. Attamen edere quisque
constitutionem ^ seu scriptam
ferre legem bonum esse censuit;
ut severitas disciplinae nullo effugio imminui possit. Hinc doctissimus PontifexBenedict.XIV,
suprema apostolica auctoritate
fultus, edidit Constitutionem
Cum semper oblatas, praecipiens
ut Episcoporum quilibet amplecteretur, et promptam executionem in sua quisque dioecesi procuraret huius oneris; ex q u o ,
ut ipse ait, clara sint Tridentini
verba, et s. C. C. constanter resol verit: u eos quibus animarum
cura demandata est, non modo
77 sacrificium Missae celebrare,
7? sed etiam fructum medium pro
populo sibi commisso applicare
debere .
Immortalis autem memoriae
Pius IX iterum declarare necessanum esse putavit , parochos,
ceterosque animarum curam actu
gerentes, applicare debere sacrum
pro populo omnibus diebus festis,
etiam reductis. Cui necessitati
consuluit per Constitutionem
Amantissimi
Redemptoris
die
3 Maii 1858.
Qua de re fieri nequi vit, ut
onus applicandi Missam pro populo cum dierum determinatione,
excelso Episcoporum coetui imponeretur, absque lege scripta,
opportune l a t a , et a suprema
B,. Pontificis auctoritate immediate promananti.
Hinc Leo Papa X I I I , quo sospite laetamur, rogatus ab E E .
P P . s. C. Congregationem componentibus, preces excipiens eiusdemque Congregationis resolutionem ratam habens, Litteras
Apostolicas, In suprema, dedit,
per quas omni haesitationi finis
imponeretur. Hae Litterae quoad
obligationem saepedictam ita sese
habent: His itaque omnibus diu
?? multumque consideratis, audi iisque venerabilium F r a t r u m
n Nostrorum S. R. E. Cardina lium Concilii Tridentini inter?7 pretum sententiis , decernimus
7? et declaramus, omnes et sin77 gulos Episcopos, quacumque di77 gnitate, etiam cardinalitia, au7? ctos, item Abbates iurisdictio77 nem quasi episcopalem in cle77 rum et populum cum territorio
77 separato habentes, in Dominicis
77 aliisque festis diebus , qui ex
7? praecepto adhuc servantur, et
77 qui ex dierum de praecepto fe?7 storum numero sublati sunt,
77 omni exiguitatis redituum ex77 cusatione, aut alia quavis ex77 ceptione remota, ad Missam pro
551
gregationi Concilii: u quod quidem
in praedecessorum suorum mentem non venit , nullam unquam
Missam pro populo a Cathedralis
parochis celebratam fuisse. Ut
primum defectum hunc perspectum habuit, illico iussit singulis Dominicis festisque diebus alternatim ab ipsis parochis, unicum pro populo, expensis quoque
oratoris, sacrificium offerre. Unicum inquam, licet enim paroeciae
Cathedralis quatuor dicantur
attamen Missa pro populo unica
esse videtur, quia unica Ecclesia, unicumque tabernaculum. I n super curati ipsi non proprii titulares, sed revera coadiutores
sunt. Adimplent enim parochialia munia nomine Episcopi, cui
parochianorum cura immediata
incumbit. Ideo ipsemet Episcopus
orator approbationem et confirmationem enunciatae providentiae
implorat.
Hinc proposito dubio: An unica
Missa pro populo, et a quo sit
applicanda in casu etc. Sacra
C. Concilii die 17 decembris anni 1.803 respondit: Affirmative,
sumptibus parochi et ad mentem (1).
Anno 1864 Canonici Cathe-
APPENDIX V.
populo sibi commisso celebrandi dam et applicandam teneri.

Et ne cui dubitatio ni aditus
pateat, declaramus, eosdem Epi copos et Abbates buie officio
satis esse facturos per celebra tionem et applicationem unius
Missae pro universo populo sibi
n commisso, etiamsi duas vel plu res Dioeceses et Abbatias, ae que principaliter unitas ren gant.
Quoniam vero omnibus in
adiunctis, cordi nobis est prae
oculis ponere lectorum nostrorum quidquid aliquam eisdem afferre queat utilitatem; bine non
abs re esse credidimus nonnullas
hic referre ss. Congregationum
resolutiones, quae ad hanc pertinent materiam. Perspeximus
enim in hisce resolutionibus iam
enucleata fuisse dubia quamplurima, quae enasci possent ex nova
lege lata quoad onus applicationis Missae, nuper Episcopis impositum. De his dubiis nullum
fit verbum in Litteris Apostolicis, forsan quia innotuerat ea
iam explanata fuisse ministerio
.Romanarum Congregationum.
Episcopus Visen, in relatione
status Ecclesiae exposuit s. Con-
(1) Animadvertendum est quod quaestio haec amplectitur primo dubium

utrum, praeter Missam quam Episcopus, qua talis, pro Dioecesi celebrat, ut parochus, teneretur etiam lege parochis imposita. De hoc duplici onere non dubitat s. Congregatio : nam ipse Episcopus, ceu in folio Congregationis exponitur,
nedum pro universo grege, sed etiam pro ovibus paroeciae duo distincta sacrificia
offerre debet. Hinc s. C. respondit tantum quod unica sit applicanda Missa sumptibus parochi, nempe Episcopi. Qui cum sit legitime impeditus, ne applicationem
pro parochianis praestare possit, dnm id pro universo grege facere tenetur, po-
552
APPENDIX r.
dralis Ecclesiae s. Hippolyti, sede lebrat in Cathedrali, per alium
vacante, inter alia statuerunt: vero his festis in quibus uti cau In festis Episcopi , quae assi- nonicus canere et applicare degnantur in coeremoniali Episco- bet Missam conventualem pro
porum, quoniam Episcopus appli- benefactoribus (1).
cat pro populo, et sacrum soleSacrae C. de Propaganda Fide
mne hora nona cantat, Canoni- proposita fuere dubia sequentia:
cus ille qui est simul parochus,
I. u An Vicarii Apostolici et
liberum se putans ab onere ap- ?? Missionarii, qui quovis modo
plicandi pro populo, mane hora suscipiunt animarum curam in
septima, post concionem, applicat ?? aliquo determinato loco, teneanpro benefactoribus ad modum ?? tur indiscriminatim,ex iustitia,
Missae conventualis, quin cano- ?> applicare Missam pro populo
nici in choro eidem Missae ad- ?? diebus festis. ??
sint, rr
Et quatenus negative
Re deinceps ab Episcopo ad
I I . In quosnam vicarios apos. C. Congregationem delata , et ?? stolicos et missionarios eiusmodi
proposito dubio: u An et quomodo ?? onus incumbat ??.
7? consulendum sit SSmo favore
Sacra eadem Cong. de Propa? canonici parochi*, super omis- ganda Fide die 23 Martii 1863 re?? sionibus celebrationis Missae spondit:
?? pro populo in casu ??. Sacra
Ad I Negative , dummodo
C C . die 24 Augusti 1.867 respon- non agatur de locis in quibus
dit: a Affirmative, celebratis mis- sedes episcopalis, ac paroeciae
sis decem pro populo, infra daos canonice erectae iam sint, atmenses; et Episcopus moneat que ad ea vicarius apostolicus
parochum, eum teneri per se et missionarii missi sint, ut lead applicationem Missae pro gitimorum pastorum vices gepopulo, his etiam diebus, in qui- rant n.
bus Episcopus pontificaliter ceAd II Provisum in primo (2).
stnlat tit suo sumptu missa alternatim a parochis applicetur. Quod disertis verbis confirmatur in causa Nullius Sublacen. Iurium parochialium 18 Septembris 1824.
(1) Animadvertas velim, tum in dubii propositione, tum in solutione haberi
tamquam incontroversum, idem esse onus Episcopi ac Parochi. Ita ut Episcopo
onus sit pro sua Dioecesi, parocho autem pro sua paroecia missam applicandi. Confer Acta s. Sedis Vol. III, 365.
(2) Animadverte, s. Congregationem generaliter respondisse missionarios oneri
missae applicandae non teneri; ex generali regula tamen excepit Vicarios apostolicos et missionarios, qui re ac nomine episcopali vel parochiali funguntur officio,
quos designat uno eodemque pastorum nomine: quique ex mente s. Congregationis
ix v.
853
Ad VI Iuxta exposita negaEidem s. Congregationi propositum fuit sequens dubium quo- tive et ad mentem (1).
Ad VII Ad d. Secretariam
ad Episcopum, qui officium Pacum SSmo (2).
rochi exercet.
Episcopus Antibaren, in AlVI. u. An Episcopus qui offi cium parochi exercet, applica- bania, ceu parochiae administra tione Missae pro suis dioece- tor dubium proposuit: u Teneor
sanis , satisfaciat quoque obli- n ne obligatione applicandi Mis gationi qua tenetur ad paro- n sae sacrificium pro paroecianis,
diebus festis in paroecia illa,
n chiale officium.
VII. u Si idem Episcopus non n in qua casus accidit, ut parochi
satisfaciat obligationi, parochi n munere fungi deberem, vel satis
n propriae, quoad applicationem mihi erit applicatio sacrificii
pro populo, quid dicendum su- missae generaliter pro meis
per praeteritis omissionibus ? dioecesanis? Propter hoc offiSacra Cong. die 23 Martii 1863 cium habeo ex paroecianis de cimarum, et provisionum utirespondit :
eodem premuntur onere. Recole Acta s. Sedis Vol. 1,407, ubi quaestio per integrum
relata est. Animadvertendum quoque est, hoc decretum declarare responsionem, ab
eadem s. Congregatione, initio huius saeculi datam Vicario Apostolico Tunchini
occidentalis. Cum iste anceps esset, utrum Vicarius quoque obstringeretur onere
applicandi Missam pro populo, s. eadem Cong. de Propaganda Tide ita eidem respondit: Quaestionibus quas A. T. de Missarum applicatione proposuit s. C. re spondit, iuxta ea quae iam alias decreta fuerunt, neque Vicarium generalem,
neque coadiutorem Vicarii apostolici, uti nec ipsum Vicarium apostolicum, u l l a
teneri obligatione, ex iustitia, applicandi missam diebus festis pro populo, cui
praedictis titulis praesunt ; sed ex charitate tantum id decere, ex quo nulla
absolutione opus esse pro omissa sacrorum applicatione per se patet. In quo
responso loquitur s. C. de vicariis Apostolicis, sedem episcopalem non habentibus:
de aliis non egit, quia hoc in casu noluit tradere doctrinam absolutam de omnibus
ordinibus praelatorum qui dicuntur Vicarii Apostolici.
(1) Mens est ut Episcopus, si in civitate Newry non habeat Vicarium pro administranda illa paroecia, eumdem constituere debeat; et per illum debeat quoque
facere satis obligationi missae pro populo; animadvertens tamen, iuxta . 9. Constitutionis Benedicti XIV Cum semper oblatas, ut consideret huiusmodi onus dum
eidem congruam statuit.
(2) Per clausulam facto verbo cum SSmo, ceu alias diximus, EE. Patres
s. Congregationem constituentes, ministerio Secretarii exposcunt a SSmo Patre
gratiae concessionem, aut confirmationem, quam concedere non erat in eorum potestate. Per clausulam vero dominum ad Secretarium cum SSmo, iidem Emi. Patres mentem propriam confidunt Secretario, qui coram SSmo eam pandit quoad
aliquam quaestionem, vel negotium resolvendum, vel responsum dandum.
554
APPENDIX r.
litatem etc. dici ergo posset,

qui sentit commodum , debet?
et incommodum sentire; nihilominus me decisioni et oraculo
s. Congregationis subiicio r>.
Cui dubio s. Congregatio die
25 Septembris responsum dedit:..
u non ita de obligatione, de qua
dubitasi an scilicet quum vices
parochi in aliqua vacanti cura
imples, onus tibi insit Missam
applicandi pro paroecialis illis,
nam hoc in ca&u satis erit, te
diebus statutis Missam applicavisse pro tuis dioecesanis, inter quos paroecia comprehenditur, quam per accidens administras (1).
Sequentes quaestiones enodandae propositae fuerunt eidem
s. Congregationi.
I u An obligatio applicandi
p) Missam pro populo, quae se cundum ius ecclesiae occiden talibus imponitur Episcopis et
n parochis, locum pariter habeat
n in iisdem personis ritus orien talis v.
Quatenus affirmative
II An, quoad dierum deter minationem, servari debeant le ges et consuetudines rationa-
li biles, quae vigere reperiantur

n in aliquibus dioecesibus eius dem ritus, v
I I I u An in defectu talium len gum et consuetudinum, eiusmo di dierum determinatio fieri de beat iuxta normam et integram
r> extensionem legum occidentali lium .
IV u An ob graves rationes
et circumstantias , locus fieri
possit alicui redactioni dierum,
n qui determinati sunt a legibus
n occidentalibus et deveniri etiam
n ad totalem dispensationem, obV ligatione tamen iniuncta orandi
pro populo in iisdem missis,
quae applicari pro eodem de berent.
Sacra eadem Congregatio sub
die 23 Martii 1.863 respondere
censuit:
Ad I Affirmative.
Ad II Affirmative.
Ad I I I Negative.
Ad IV Provisum in tertio
et ad mentem. Mens est ut,
data occasione, certiores fiant
Episcopi Ecclesiae orientalis de
onere quod etiam in ipsa incumbit pastoribus animarum applicandi aliquando Missam pro po-
(1) Emus Tarquini in suo voto ad hoc ait: huius dissensionis ratio est, quod
agitur de casu quo per accidens vacua facta aliqua paroecia, Archiepiscopus idonea
carehat persona, ut eidem paroeciae consuleret. Et ideo quum praesul vi proprii
officii episcopalis, per quod omnes dioecesanos curare debet, paroeciam administrare^ haud fiebat Vicarius paroecialis, neque novum assuinebat titulum. Quamobrem
s. C. merito ab onere Missae paroecialis eumdem liberavit, reputans decimas
aliosque proventus minime uti argumentum novi tituli assumpti, sed uti meram
operis, tunc suscepti, mercedem.
APPENDIX V.
pulo; et quoad dierum determinationem patefiat eisdem disciplina Ecclesiae occidentalis, eo consilio ut ab eis cognita, perpendere
queant qua mensura aptari posset eorum dioecesibus, et ut quocumque casu proponerent s. Sedi
illa temperamenta quae necessaria reputarent .
Quoad tempus quo incipit Episcoporum obligatio s. Rituum Congregationi propositum fuit dubium:
u Episcopi tenentur ne ad ap plicationem Missae pro ovibus
post adeptam possessionem, an
statim ac electi sunt in consi storio ?
Sacra Cong. in una Marsorum diei 12 Novembris 1821 respondit: Post adeptam possessionem. (1)
Episcopus Marsorum aliam
proposuit eidem s. Cong, Rituum
quaestionem quoad dies festos,
quibus Episcopus celebrat pontificaliter, bis verbis: u Quum Epi scopus diebus festis applicare
debeat pro ovibus suis, an Epi scopo hisce diebus pontificaliter
celebrante, canonici debeant
Missam conventualem pro be nef actoribus cantare et quan do .
Sacra eadem Congr. sub die
555
12 novembsis 1831 respondit:

u Hebdomadarius , vel is, cui
onus inest Missae conventualis,
illam celebret lectam vel ante, vel post Missam pontificalem . (2)
Quoad Vicarios capitulares eidem s. Rituum Congregationi
propositum fuit dubium u Vicacarii capitulares tenentur ne ad
hanc Missae applicationem, Sede vacante ?
Sacra Cong. respondit: Negative.
Quoad illos qui generatim
hanc legem servare tenentur,
sequens eidem Congregationi propositum fuit dubium u Num non
solum parochi et qui parochi vice
fungentes, curam primariam exercent, sicut hic habetur consuetudo, sed etiam omnes cura subsidiaria fungentes ad applicandum pro populo diebus festis
obligentur.
Sacra eadem Cong. Rituum
in una Monasterien. 14 Iunii 1845
censuit respondere: u Solum teneri qui animarum curam primariam exercent .
Et iuxta hanc doctrinam in
Litteris In suprema,' nuper datis, quoad onus applicandi missam adiecit R. Pontifex: Quam quam vero minime necessarium,
(1) Gardellini n. 4520.

(2) Gardellini n. 4520. Emes etiam ex hac resolutione quod Episcopus subiicitur eidem obligationi, parochis impositae; qua fit ut diebus festis applicare debeat pro ovibus suis. Hinc Missa haec solemniter pontificata, locum tenere nequit
Missae conventualis, ad quam obligantur canonici.
APPENDIX Y .
556
opportunum, tamen ducimus de- 77 dium suarum possessionem non
V clarare, ea quae supra consti- 77 capiant, qua dumtaxat susceyy tuta sunt, ad Episcopos non 77 pta munus, de quo diximus ,
spectare, qui Titulares dicun- 77 Episcopi implere tenentur, cumV t u r , quique ad dignitatem epi- 77 que nullus neque Clerus, neque
scopa lem promoti, ideo a Ro- 77 populus eorum regimini tradatt mano Pontifice titulo decoran- 77 tur, satis constat, eos uti ca t u r Ecclesiarum Cathedralium, 77 rent usu atque exercitio poteT quae olim florentes, nunc Clero 77 statis, ex episcopali consecran populoque catholico destituun- ri tione acceptae, ita etiam haud
tur, ne scilicet antiqua eorum n esse officiis atque oneribus cu. dignitas et memoria penitus 77 rae episcopalis obnoxios.
y> deleatur. Cum,, enim ipsi se-
DIVISIONIS R E D I T U U M P A R O C H I A L I U M
Die
Augusti
1881.
COMPENDIUM FACTI. Die prima Decembris 1 8 7 9 Sacerdos

Diomedes n u n c i u m dedit Paroeciae archipresbyterali, q u a m
regebat in collegiata A. et illico sacerdoti Dominico a n i m a r u m cura commissa fuit. Qui pro suscepto l a b o r e toto ferme
tempore vacationis, a die scilicet p r i m a mensis Decembris
a n n i 1 8 7 9 , a d diem usque secundam Aprilis a n n i 1 8 8 0 , n u l l u m e m o l u m e n t u m quod ex redditibus Paroeciae a s s i g n a r i
eidem oportebat, congruae t i t u l o , nedum percepit, sed neque
sibi t r i b u t u m iri ab auctoritate civili sperare ei licebat. Q u a n doquidem nonnisi in m e m o r a t o mense Aprilis regium ut v o c a n t placitum assequi potuit, cuius v i r t u t e t a m q u a m oeconomus c u r a t u s approbatus e x t i t i t , ac coepit frui iure ad s t i pendium, quod ei fuit a t t r i b u t u m in s u m m a d u m t a x a t v i g i n t i
libellarum.
Hoc i n t e r e a temporis idem Dominicus nominationem i m p e t r a v e r a t a P r i n c i p e p a t r o n o , atque ab 'Episcopo Paroeciae
i n s t i t u t i o n e m o b t i n u e r a t ; quin imo, licet i a m novem sint
DITISIONIS REDITUUM PAROCHIALIUM
557
elapsi menses a die vigesima eiusdem mensis M a i i , quo c a nonice Paroeciae possessionem nactus est, n i h i l ex fructibus
eiusdem percipere p o t u i t , deficiente alia forma ex p a r t e l a i cae p o t e s t a t i s , quae in bonorum possessionem i m m i t t i t .
R e b u s i t a p e r s t a n t i b u s praedecessor archipresbyter Diomedes petiit ab Oeconomo c u r a t o , ut fructus Paroeciae div i d e r e t u r iuxta Constitutiones Ecclesiae collegiatae, q u a r u m
efficacia a n n u s beneficiarius a p r i m a die Septembris ad fin e m usque mensis A u g u s t i d e c u r r i t . Cum i g i t u r r e s i g n a v e r i t
P a r o e c i a m sub die p r i m a Decembris, quidquid novus A r c h i presbyter a Gubernio sit recepturus, cum eodem praedecessore, pro r a t a temporis t r i u m m e n s i u m esse d i v i d e n d u m ,
proiuetur.
Obstitit Archipresbyter quia Fiscus sibi addixit p a r t e m
r e d d i t u u m pro vacationis t e m p o r e , et quia, nihil rependit
oeconomo c u r a t o , donec iste obtinuerit r e g i u m exequatur.
l sceltati syiioptica
IURA SACERDOTIS DIOMEDIS. Divisionem fructuum pro r a t a
temporis t r i u m m e n s i u m faciendam esse t u e t u r iste, eo quod
t r a l a t i t i u m in iure est, fructus beneficii deberi pro servitio personali, et pro congruis alimentis personae servientis, a t q u e
ad h u n c finem esse constitutos, ad t e x t u m expressum in Cap.
Videntes 12 quaest. 1, ceu e l e g a n t e r ' d e c l a r a v i t Albericus
in leg. Divortio ff. solut.
matrim, sub numer. 12; recte
arguendo a fructibus dotalibus bonorum ad fructus beneficiorum ; n a m et illi deserviunt pro a l i m e n t i s uxoris ad L.
pro oneribus L. de Iur. Dot. et L. Assiduis C. qui patronos etc. In eamdem s e n t e n t i a m abiit Cardinalis De Luca
de benef. disc. 84 n. 6 - ibi - Fructus dicuntur potius
compensatio,
seu
merx
laboris,
ac propterea
ex
identitate
rationis mirare debeant ea, quae habentur in vero
participante de fructibus,
quamvis
inexactis pro rata temporis,
ut
recompensativis
onerum matrimonialium.
j
i
i
i
Affabre a u t e m Septimius Vecchiotti r a t i o c i n a t u r in opere
558
DIVISIONIS REDITUUM PAROCHIALIUM
cui t i t u l u s :
sul metodo di partire le rendite e i pesi beneficiali fra Vantecessore e il successore, . 78: Divisio p r o
r a t a temporis p r a e b e t u r ab ipsa n a t u r a beneficii, in suo vero
aspectu iuridico et canonico perpensi. Quid est enim beneficium ? omnes canonistae conveniunt illud esse ius perpe tuum percipiendi fructus
ex bonis
Ecclesiae, ratione spi ritualis
officii,
auctoritate
Ecclesiastica constitutum, seu
ius obeundi
officii
spiritualis,
auctoritate
Ecclesiastica
constitutum,
cui
ius percipiendi
fructus perpetuo
adne xum est. N a t u r a ergo beneficii constituitur in onere et
iure ; i t a ut hoc ab illo scateat, cum i u x t a onera i m p l e t a ,
d e t e r m i n a n d u m 'sit ius dependens. Quapropter si beneficiatus
pro anno g r a v a n t i oneri satisfaciat, iustum quoque erit, ut
pro anno praedicto iure fruatur. Ast onus consistit in servitio Ecclesiae et annexis obligationibus, dum ius respicit
r e d i t u u m beneficialium fruitionem. E r g o hi reditus dividendi
s u n t , h a b i t a ad illud proportione,- id est pro r a t a t e m p o r i s .
E r g o concludam cum Guttierez I. c. n. 33. Nostra hac de
re sententia
et decisio,
nempe quod divisio fructuum init distincte fiat
inter
haeredem
beneficiari praedefuncti et
successorem in beneficio pro rata temporis est longe ve Hor, verissima, et
tenenda in praxi .
Cum itaque
Diomedes servitium Paroeciae per t r e s menses p r a e s t i t e r i t ,
fructus huiusmodi tempori respondentes, eiusdem favore cedere necessario consequitur.
T a n d e m succurrit Diomedi consuetudo, quam in m a t e r i a
Beneficiorum m a g n o in pretio habendam esse n e m i n e m l a t e t . I t a scribit Maschat Insti t. iur. can. tit. 7 de transi.
Episcoporum tit. 6 num. 9 - ibi - In dividendis fructibus
i n t e r antecessorem, et successorem m a x i m e spectandam esse
consuetudinem locorum, quae plerumque aequitate n i t i t u r ,
ut n e u t r i fiat iniuria . Atqui in Ecclesia Collegiata A.
viget consuetudo dividendi fructus parochiales pro r a t a serv i t i i ; ergo fructus pro t r i b u s mensibus Diomedi cedere in
aprico est.
Nec obest, ait ille, quod Fiscus, tempore vacationis p a -
DIVISIONIS REDITUUM PAROCHIALIUM
559
roeciae, omnes fructus coeperit : eius enim actio furis action e m a e q u a t , qui p a r t e m pecuniae s u b t r a h i t de c r u m e n a , quae
aeque ad duos spectat dominos. Quod in ea r e l i n q u i t u r , a b s que dubio i n t e r duos dominos esset aequis partibus dividend u m . P r a e t e r e a ex Oeconomi socordia accidit, quod D e m a n i u m pensionem non p e r s o l v e n t eidem, m u n i a c u r a t i obeunti.
I a m v e r o alienam socordiam n e m i n i obesse posse t r a l a t i ti um
in iure est Rota decis. 228 .. 2, in Romana seu lmolen.
Pecuniaria 20 Ianuarii 1319 cor.
Odescalchi.
Itaque ex
his quae h a c t e n u s enucleata s u n t compertum fit, Biomedi ius
esse ad percipiendos fructus pro r a t a temporis, quo Paroeciae
inservivit.
IURA OECONOMI CURATI. A l t e r a autem ex. p a r t e v i d e t u r
Diomedes actione carere adversus Archipresbyterum pro r e petendis fructibus. Cuique enim p a t e t , creditorem actionem
habere adversus debitorem, ut iste ad solutionem d a m n e t u r .
Atqui Diomedis debitor est regius F i s c u s , qui Paroeciae
bona occupavit quique a d m i t t e r e nolit illius Collegiatae consuetudinem : sed pro divisione fructuum sequitur n o r m a m c i vilis a n n i ; nempe a p r i m a die i a n u a r i i , usque ad u l t i m a m
decembris. Oeconomus curatus pro bono pacis concordiam
proposuit, qua, deductis mensibus, pro quibus nihil a Fisco
recepit, d a m n u m divideretur inter eosdem. Ast Diomedes
assensum denegavit concordiae huic, putans se n u l l u m d e bere pati d a m n u m , ex distinctione inter a n n u m ecclesiasticum et a n n u m civilem, quae n u n c a gubernio introducta,
subeunda est.
Neque oggerere valet Diomedes, sibi satisfaciendum esse
a n t e parochum, iuxta adagium: prior in tempore potior in i u r e .
N a m e x t r a dubitationis aleam positum est, Diomedem a t q u e
Archipresbyterum ex u n a eademque actione agere, ceu m a nifeste liquet ex rationibus iam expositis. Profecto quando
plures creditores a g u n t ex una eademque actione, nemo d i citur a n t e r i o r altero, sed uterque concurrere debet pro r a t a ,
R o t a decis. 344. num. 1 per totam part. 17 Recent.
Hisce itaque animadversis propositum fuit enucleandum
860
DIVISIONIS REDITUUM
PAROCHIALIUM
An
et
quomodo fructus parochiales dividendi
sint
in
casu.
RESOLUTIO. Sacra Cong. Concilii, re cognita, sub die 6
A u g u s t i 1 8 8 1 censuit respondere :
Negative
in
omnibus
(1) Quum in themate ex vi pars

fructuum abrepta fffrit a regio Fisco,
divisio fructuum fieri nequivit inter antecessorem et successorem in beneficio
paroeciali iuxta tempus quo quisque Ecclesiae onera tulit. Ita ut neque consuetudo illius Collegiatae, neque annus ec-
et
amplius
(1).
clesiasticus incipiens a prima die mensis

Iulii ad ultimam diem mensis Iunii locum habere poterant. In sequenti quaestione Divisionis et restitutionis fructuum conspicere est quamnam sententiam sequuta fuerit s. C. C. quoad fructuum divisionem.
DIVISIONIS ET RESTITUTIONIS F R U C T U U M
Die
28
Ianuarii
882.
COMPENDIUM FACTI. P e r renunciationem ab oeconomo parocho Hieronymo Ordinis s . Augustini die 1 2 I a n u a r i i 1 8 8 0

emissam et ab Episcopo a c c e p t a t a m , vacavit ruralis paroecia
sub titulo ss. Apstol. P e t r i et P a u l i in oppido existens, ad
q u a m r e g e n d a m uti C u r a t u s p a r i t e r Oeconomus sacerdos P a ^
ciliciis ab Episcopo suffectus fuit.
Hic t a m e n a d m i n i s t r a t i o n e m paroeciae recipere n o l u i t ,
donec de honesta sustentatione provideretur, ex eo quod parochus H i e r o n y m u s fructus prope omnes, anno proxime elapso
m a t u r a t o s p e r c e p e r i t . Id aegre ferens Episcopus, haud p a r u m adlaboravit, ut res antecessorem i n t e r et successorem
amica transactione t a n d e m componeretur. At cum eius t e n -
DIVISIONIS ET RESTITUTIONIS FRUCTUUM
561
t a m i n a nihil p r o i c e r e n t , t o t u m negocium ad se avocavit, et

eiformato r e d d i t u u m schemate i u x t a computum a n n i ecclesiastici, a die nempe p r i m a Iulii 1879 ad diem 30 Iunii 1 8 8 0 ,
in duas aequales portiones eos divisit, q u a r u m u n a m a resig n a n t e Parocho rependendam Oeconomo assignavit.
Huiusmodi sed vero Episcopi agendi ratio antecessori h a u d
placuit, qui suas querelas Episcopo exhibuit, efflagitant, ut
ratio h a b e r e t u r etiam sex mensium et duodecim dierum q u i bus ad regendam paroeciam incubuerat. Hisce acceptis, ad
inducias a n i m a r u m bono perniciosas removendas, Episcopus
d a t a litera 7 Maii 1880 Hieronymum certiorem fecit, ut
vel m a n d a t i s obtemperaret, vel curae a n i m a r u m exercitium
usque ad mensem I u n i u m denuo susciperet. Quod si infra
quatuor dierum spatium, u n u m vel a l t e r u m executioni d e m a n d a r e r e n u e r e t , suspensionem a divinis ipso facto incurreret.
Talibus minis Hieronymus perculsus novo Oeconomo s u m m a m libellarum c e n t u m s e p t u a g i n t a quatuor, i u x t a Episcopi
c o m p u t u m , persolvit, Episcopum praemonens, quod s. Sedi
recursum exhiberet.
i
j
J
D i s c e p t a t i o
S y i t o p t l c a .
DEFENSIO PAROCHI. Parochus R e g u l a r i s totus in eo est, ut

ostendat sibi deberi tam. integros fructus totius a n n i 1879,
quam fructus respondentes duodecim diebus, quibus, incipiente anno 1880, operam suam in P a r o c h i q u a l i t a t e p r a e s t i t i t : ac proinde Episcopi decisionem, esse respuendam,
vel sin minus reformandam, ex eo quod ipsa t u m p r a x i , t u m
i u r i hac de re vigenti r e f r a g e t u r .
Ad praxim quod spectat a n i m a d v e r t i t ; a gubernio italico,
post politicam occupationem, constitutum fuisse, redditus et
onera beneficii dividi debere pro r a t a temporis, absque ulla
distinctione i n t e r antecessorem et successorem i u x t a a n n u m
civilem. P r a x i s huiusmodi, ait P a r o c h u s , quamvis vi et illegitime introducta, viget in tota I t a l i a : eamque universaliter
sequuta est nostra Dioecesis, excepto casu de quo a g i t u r .
Acta, Tom. XIV, fase. CLXVII1.
36
562
H i n c episcopalis decisio omnino a d v e r s a t u r constanti observ a n t i a e , ab Apostolica sede, saltem toleratae.

Hisce quoad p r a x i m perpensis, quaestionem e x a m i n a n dam suscepit relate ad leges canonicas, iisque Episcopi decisionem non m i n u s contrariam e s s e , hisce verbis contend i t . Ex iure canonico certum est, quod, v a c a n t e paroecia,
Episcopus n o m i n a t Oeconomum, cui retributio c o n s t i t u i t u r ,
eidem rependenda pro r a t a temporis, quo servitium praestit i t . O r a t o r etiam oeconomus n o m i n a t u s fuit ; sed a t t e n t a beneficii t e n u i t a t e , omnes paroeciae redditus, omniaque onera
i m p l e n d a P r a e s u l eidem t r a d i d i t . Qua de r e , quum orator,
s e r v i t i u m p r a e s t i t e r i t et onera impleverit per undecim a n nos, omnes redditus consequi debuisset pro a n n i s undecim,
m i n i m e vero pro annis decem cum dimidio.
A t t a m e n quidquid sit de p r a x i generali, ius vigens in n o s t r a Dioecesi est illud a R. Camera spoliorum sequutum ;
iuxta quod a n n u s beneficialis incipit die p r i m a Iulii, desinite l e ad diem t r i g e s i m u m I u n i i . Quum vero Episcopi decisio
t u m praxi quae in dioecesi M. constanter observata fuit, t u m
iuri ecclesiastico a d v e r s e t u r , orator orationem suam concludit expostulans, ut eadem decisio vel quavis firmitate d e s t i t u a t u r , vel sin m i n u s aequitatis g r a t i a reformetur.
DEFENSIO EPISCOPI. EX a l t e r a sed vero parte Episcopus
M. facta ab oratore, haud recte e n a r r a t a , ut ipse ait, corrigens, et obiecta circa p r a x i m et leges ecclesiasticas in Dioecesi, h a c de re vigentes, ex adverso prolata refutans, fruc t u u m distributionis schema, ad evitanda iurgia et scandala
p a r t i b u s contendentibus indictum, utpote consuetudini et iuri
ecclesiastico in sua Dioecesi adhuc vigenti consonum confirm a n d u m esse sustinuit. Haec omnia large d e m o n s t r a t u r ab
Episcopo, ut decisio, tecta sartaque m a n e a t . Ostendit etiam,
sese suspensionem interminasse utrique contendenti ad scandala Unienda, m i n i m e vero soli parocho, ut ipse r e t u l i t . Quae
suspensio incurrenda non e r a t ipso facto, sed postquam Vicarius generalis retulisset, partes contendentes concordiam r e s puisse i n t r a perentorium t e m p u s , ne parochia diutius pastore
S63
v i d u a t a m a n e r e t . Hinc fit clarum quod P a r o c h u s , novae legi

innixus, qua pro redditibus diribendis pro n o r m a sequitur a n n u m civilem, nihil rependere Oeconomo in deliciis h a b e r e t .
Hoc praemonito Episcopus ad demonstrandum pergit, p r a xim distribuendi fructus, incipiendo a prima die mensis Iulii
ad u l t i m a n diem mensis Iunii anni sequentis, n u n c etiam in
viridi observantia esse, donec difficiles t e m p o r u m circums t a n t i a e aliter fieri suadeant. V e r u m t a m e n cum praesens
quaestio perdifficilis et implexa esse videatur, perspicuitatis
g r a t i a , aliquid in iure ex officio delibare operae p r e t i u m est.
Ac praeprimis a n i m a d v e r t e n d u m occurrit fructus omnes q u a druplici modo a scriptoribus, tum civilis, t u m canonici iuris
considerari. Alii scilicet civiles,
alii naturales, alii indu-'
striales, alii autem mixti dicuntur.
Quoad civiles, si beneficii vacatio contigerit ob m o r t e m
beneficiati, eorum divisionem dietim faciendam esse t r a d u n t
De R o s a Cap. 7 num. 51 de recta distr ib. reddituum ecclesiast., Card. De. Luca disc. 84 num. 4 de ben. Quod si
vacatio contigerit ob resignationem, et haec fuit simplex et
voluntaria, resignanti, nisi reservatio praecesserit, nihil d e beri videtur, quia ipse condonasse p r a e s u m i t u r . Si vero fuit
necessaria, c o n t r a r i a obtinet regula. Sed mox c i t a t a a d m i t tenda esse v i d e n t u r , tum cum a g i t u r de simplici beneficiario
t a n t u m lucrativam causam h a b e n t e . At si de beneficii c u r a t i
possessore sermo sit, qui et administrationem et servitium
praestare t e n e t u r , aliter sentiendum esse docet laudatus C a r d .
De Luca in cit. disc. 84 num. 5 et seq.
R e l a t e vero ad fructus naturales simpliciter et industriales seu mixtos, distinctione opus esse videtur. Isti enim
vel s u n t iam a solo separati, licet nondum exacti, seu in
horreum congregati vel pendentes. Circa fructus a solo sep a r a t o s , sed non adhuc exactos, in diversam s e n t e n t i a m
abeunt Doctores. Alii enim ad beneficiati haeredes, alii a u tem ad successorem in beneficio pertinere t e n e n t ; ceu i n n u i t
Thomas de R o s a Cap. 7 de recta distrib. reddituum eccle~
siasi.
864
F r u c t u s vero pendentes vel in u t i l i t a t e m Ecclesiae e x pendi debere, vel in beneficio successori r e s e r v a r i , p a t e t ex

Cap. Cum vero 4 de Offic. Ordinarii, ex Cap. Praesenti 9
eod. in 6 leg. si usufructuar ius ff. quibus modis usufructus omitt. et . Is vero Instit. de rerum divisione, ubi
haec l e g u n t u r : Is vero ad quem usufructus fundi pertinet, non
aliter dominus fructuum efficitur,
quam si ipse
eos perceperit.
Et ideo si maturis fructibus,
nondum tamen perceptis,
decesserit,
ad haeredes eius non pertinent,
sed
domino proprietatis
acquiruntur. Consonat
Constitutio Iulii III Cum sicut confirmata ab U r b a n o V I I I in sua
Constitutione Aeternus rerum Conditor in qua l a u d a t u s
Pontifex s t a t u i t , quod fructus tempore mortis Beneficiati n o n d u m percepti, successoribus in beneficio a c q u i r u n t u r , ubi non
debent R e v . Camerae Apostolicae persolvi. Videsis S. C. C.
in
Veliterna
Capellaniarum 26 Maii 1722 . Iuxta.
V e r u m t a m e n non desunt, haud intimae notae, auctores,
qui sublata qualibet fructuum distinctione, eos i n t e r antecessorem in beneficio indistincte dividendos esse t e n e n t pro r a t a
temporis et servitii quod quisque p r a e s t i t i t . Quae sententia,
praeterquamquod aequitati magis consona esse videtur, facilius et efficacius necessitatibus et congruae sustentationi i l lius prospicit, qui in illo anno ad beneficium regendum p r a e ficitur. Audi sane quid ad rem docet P e l l e g r i n i Consil. 85
Vot. 4 - ibi - Beneficium ecclesiasticum in effectu nihil aliud
est, nisi m i l i t i a quaedam coelestis in servitio Dei ad m i nisterium : qua ratione, quia qui a l t a r i servit de a l t a r e
vivere debet, et ad hoc destinati sunt fructus beneficiorum
ad txtum expressum in Cap. Videntes 12 q. 1. c o n c l u d u n t Doctores, quod fructus beneficii, etiamsi in t o t u m col lecti fuissent a Rectore mortuo puta in mense Octobris,
debeant pro r a t a dividi cum beneficiario, ut et ipse ex fru ctibus illis commode vivere possit, inspectis reditibus be neficii usque ad novum recollectum v quoniam, ut dixi,
fructus beneficii debentur
pro servitio personali et pro
congruis alimentis personae servientis et in id sunt depu-
565
tati... Tui est aequissima distinctio, imo necessaria: secun dum quam manifeste liquet, beneficiarium m o r t u u m non
facere
fructus
illius anni
suos
omnes ad commodum
suorum haeredum, sed tantum pro rata temporis,
quo
inservit post novos fructus .
Imo h a n c sententiam nedum aequitati consonam, sed in
ss. Canonum dispositionibus fundamentum habere docet Clericatus Tom. 1 Discord. Forens. disc. 37 num. 6 citans
C. Videntes 12 q. 1 Cap. Etc his ead. caus. 12 q. 1 Cap.
ult.
. Porro de Off.
Ordin. Extrav. suscepti regiminis 2
de Elect. et Gier, potest. Barbato De divis. fruct. part. 2
cap. 8 num. 8- ibi - f r u c t u s sunt pro r a t a temporis di videndi i n t e r haeredes beneficiati defuncti et successores ;
et hoc sive de pendentibus fructibus agatur ac extanti bus, sive etiam de perceptis ad instar fructuum rei do talis... Adde ecclesiasticos fructus fuisse destinatos ad hoc,
ut ex illis sustineantur onera per a n n u m i n t e g r u m donec
novi h a b e a n t u r : rationabile proinde sit, ut pro rata tem poris
servitii dividantur, attenta
aequitate .
Quae cum ita sint, m i r u m non est si eam a m p l e x a sit
S. C. C. in Signina Constitutionum
Capitularium 24 Ian.
1829 . Verum. I n t e r p e l l a t a siquidem u t r u m confirmanda
esset Constitutio capitularis Ecclesiae collegiatae M o n t i s fortini, quae s t a t u e r a t divisionem fructuum pro r a t a servitii
faciendam esse, re m a t u r e discussa, respondit Affirmative,
facto verbo cum SSmo .
V e r u m haec s e n t e n t i a , licet iustitiae et aequitati q u a m m a x i m e conformis sit, t a m e n m a g n i ponderis difficultatibus
obnoxia est. Sane admissa hac regula ius novum in hoc p u n cto d e s t i t u i t u r a fel. m e m . P i o II et V, Iulio II et I I I , P a u lo IV et Clemente V I I i n d u c t u m et R e v . Camerae Spoliorum,
cui facta est dictorum fructuum applicatio iure spolii, haud
leve praeiudicium i r r o g a t u r . Huic sed vero difficultati occurri
posse v i d e t u r , animadvertendo huiusmodi n o v a m r e g u l a m non
p r i v a t o r u m placitis, sed suprema Principis auctoritate i n d u cendam esse qua accedente nec iuri communi nec R. C. Spo-
566
DIVISIONIS ET RESTITUTIONIS
FRUCTUUM
Horum vulnus infligitur. Quin imo relate ad R. C. Spolior u m ipsius iura s a r t a tecta servari posse v i d e n t u r per appositionem clausulae salvo in omnibus iure R. C. Spoliorum.
Hisce praeiactis, enucleandum propositum fuit
D u b i u m
An fructuum divisio ab Episcopo M. peracta sit confirmanda vel infirmanda,

vel reformanda in casu.
RESOLUTIO. Sacra C. C. re discussa sub die 28 I a n u a r i i
1882, censuit respondere :
Fructuum
divisionem
ab
Episcopo peractam, esse confirmandam
et
amplius.
Ex
q u i b u s
c o l l i g e s :
I Beneficium Ecclesiasticum, iuxta Canonistas, esse ius

obeundi officii spiritualis, auctoritate ecclesiastica constitut u m , cui ius percipiendi fructus perpetuo a n n e x u m est.
II E r g o onera et iura constituere beneficiorum indolem;
i t a ut haec ab illis scateant, i u x t a q u s onera impleta determinanda sint iura.
III H i n c a t t e n t a a e q u i t a t e , rationi consonum fit, ut pro
rata temporis servitii d i v i d a n t u r fructus ecclesiastici, destin a t i ad hoc ut ex illis s u s t i n e a n t u r onera per a n n u m i n t e g r u m , donec novi h a b e a n t u r .
IV Huiusmodi sententiam inniti quoque ss. canonibus erui
ex cap. Videntes 12 quaest. 1 et cap. Ex his ead. caus. 12
q. i; in quibus dicitur bona a fidelibus esse t r a d i t a Ecclesiis, ut earum ministri ex sumptibus eorumdem bonorum poss i n t vivere : n a m lex Dei praecipit, ut qui a l t a r i deserviunt,
p a s c a n t u r de ipso.
V Qua de r e , iuxta h a n c opinionem, omnes fructus dividi
debere cum beneficiario successore ; etiamsi a demortuo r e ctore fuerint collecti, puta mense octobris ; ut et ipse ex
fructibus illis commode vivere possit: quoniam fructus bene-
SC 7
ficu debentur pro servitio personali, et pro congruis a l i m e n t i s personae s e r v i e n t i s .
V I P r o i n d e nedum a e q u i t a t i , sed e t i a m i u s t i t i a e conson u m esse, u t , quo tempore beneficii quisque sui onera t u l i t ,
per id ipse debeat eiusdem beneficii commoda s e n t i r e .
V I I I n t h e m a t e s. C. Congregationem sequutam esse hanc
dividendi fructus n o r m a m (quae a D D . q u a m p l u r i m i s , aequior
et iure verior r e p u t a t u r ) quum declaraverit confirmandam
esse Episcopi s e n t e n t i a m , q u i fructus paroeciae diviserai,
i u x t a tempus praestiti servitii. (1)
(1) Confer Vol, VIII pag. 193. In

quaestione ibi relata s. C. Concilii respuendo consuetudinem contrariam de-
CALAUGURITAN.
claravit fructus omnes beneficii, detra*

ctis oneribus, dividendos esse pro rata
temporis, quo quia beneficium possedit.
ET CALCEATEN.
DECRETUM quoad festum s. Ioseph occurrens a Dominica Palmaram...

RMUS DMUS EPISCOPUS CALAGURITANUS ET CALCEATENSIS sacrae
RITUUM CONGREGATIONI SEQUENS DUBIUM RESOLVENDAM HUMILLIME PROPOSUIT, NIMIRUM:
FESTUM SANCTI IOSEPH B. M. V. SPONSI ET CATHOLICAE ECCLESIAE
PATRONI, QUOD AD RITUM DUPLICIS PRIMAE CLASSIS A SA. ME. PIO PAPA IX ELEVATUM FUIT, OCCURRENS A DOMINICA PALMARUM USQUE AD
FERIAM V IN COENA DOMINI, ITA UT FESTUM ANNUNTIATIONIS DEIPARAE ABSQUE PRAECEPTO SACRUM AUDIENDI ET A SERVILIBUS ABSTINENDI
TRANSFERATUR, EST NE TRANSFERENDUM IUXTA RUBRICAS BREVIARII , VEL
PRAEPONENDAM FESTO ANNUNTIATIONIS?
SACRA VERO RITUUM CONGREGATIO, REFERENTE SECRETARIO, AUDITA
SENTENTIA ALTERIUS EX APOSTOLICARUM CAEREMONIARUM MAGISTRIS, RESCRIBERE CENSAIT: Affirmative ad primam partem; Negative ad
secundam partem. ATQUE ITA RESCRIPSIT et SERVARI MANDAVIT. DIE
8 MARTII 1879.
868
EX S. POENITENTIARIA APOSTOLICA
Declarationes quoad eos qui a lege ieiunii dispensantur ratione aetatis,
laboris et affectae valetudinis.
Die 24 Februarii 1819 sacro Tribunali s. Poenitentiariae Apostolicae propositum fuit enodandum sequens
Dubium
u
An fideles, qui ratione aetatis vel laboris ieiunare non tenentur,

licite possint in quadragesima, cum indultum concessum est, omnibus diebus indulto comprehensis, vesci carnibus et lacticiniis, per
idem indultum permissis, quoties per diem edunt !
Sacra eadem Poenitentiaria sub die 24 Februarii 1819, re pon derata, censuit respondere: u Posse .
Episcopus Salfordien. prae oculis habens praelatam resolutionem, eidem s. Tribunali s. Poenitentiariae sequens proposuit
Dubium
a An ii qui ratione affectae valetudinis a lege ieiunii dispen sati sunt, possint iis diebus, quibus per indultum esus carnium
concessus est, saepius per diem carnibus vesci?
Sacra eadem Poenitentiaria, mature ac diligenter perpenso proposito dubio, sub die 16 Martii 1882 respondendum censuit: u Fideles,
qui ratione affectae valetudinis a lege ieiunii seu unicae comestionis eximuntur, licite posse, Us quadragesimae diebus, quibus
esus carnium, per indultum permissus est, toties carnibus vesci,
quoties per diem edunt.
Datum Romae in s. Poenitentiaria die 16 Martii 1882 (1)
(1) Has duas declarationes hausimus ex Archivio ipso eiusdem Tribunalis s. Poenitentiariae.
S69
SUMMA ACTORUM
QUAE IN HOC VOLUMINE XIV CONTINENTUR
LITTERAE ET RESPONSUM
ROMANI PONTIFICIS
E n c y c l i c a
SSmi D. N.
Leonis XIII de politico Principatu,
p. 3
L i t t e r a e A p o s t o l i c a e SSmi D. N. Leonis XIII, quibus Hierarchia episcopalis in Bosnia et Erzegovina
constituitur
97
L i t t e r a e SSmi D. N. Leonis XIII, ad
omnes Episcopos Belgii. . 145
R e s p o n s u m Leonis XIII allocutione
quam coram Eodem habuerunt
Praesules quiRomam convenerant,
solemnis canonizationis causa. 241
L i t t e r a e SSmi D. N. Leonis XIII ad
Archiep. et'Episcopos provinc,
ecclesiasticarum Mediolanensis,
Taurinensis et Vercellensis. 289
L i t t e r a E n c y c l i c a ; qua R. Pontifex
exhortatur Episcopos Italiae,ut satagant ne fides catholica diripiatur; praecipue fovendo societates
catholicas, instituendo ministros
Dei, idoneos virtute et scientia,
maximeque prospiciendo Seminariis clericorum. . . . . 337
E p i s t o l a SSmi D. N. Leonis XIII ad
Archiepiscopos et Episcopos siculos; qua dolet de iniuriis Ecclesiae et R. Pontificatui illatis ab
Epistola
improbis hominibus qui Panormum convenerunt. . . . 433

L i t t e r a e A p o s t o l i c a e ; de Ordine s. Basilii m. Rulhenae Nationis iii Gallicia reformando
481
L i t t e r a e A p o s t o l i c a e de
missae sacrificio pro populo celebrando ab
Episcopis
p a g . 529
Allocutio SSmi D. N. Leonis XIII,
qua significat dolorem susceptum
ob res nefarie in Urbe aetas, cum
efferrenlur cineres Pii IX; loquitur de Hierarchia ecclesiastica
instituta in Bosnia et Erzegovina, deque confirmatione Patriarchae Ciliciensis Armeniorum
. . . . . . 49
Propositiones Episcopales. . 54
De Consistorio habito die 18 Novembris 1881
193
De Consistorio habito die 27 Martii 1882
385
EX S. CONGR. CONCILII
variae enucleantur quaestiones quoad naturam, collationem et administrationem legati
pii
15
P i i relicti;
S 70
D i s p e n s a t i o n i s
SOMMA ACTORUM
ab
irregularitate;
ab
irregularitate, ex defectu corporis,

dispensationem expetit clericus
qui flectere nequit cubitum sinistrum
22
E r e c t i o n i s H o s p i t a l i s ; exposcitur a
SedeApost.occupalio partis Eccl.,
ad Hospitale erigendum. 24
M a t r i m o n i i ; disceptatur an nullum
dici queat matrimonium, ob mulieris impotentiam, vel an concedenda sit dispensatio super
matrimonio rato. . . . . 58
M a t r i m o n i i ; ob impedimentum clandestinitatis declaratur nullum matrimonium, in privata domo cuiusdam sacerdotis initum, absque
Parochi aut Ordinarii licentia,
firma tamen remanente susceptae
prolis legitimitate . . . . 69
Interpretationis
R e s c r i p t i ;
canonicus qui indultum dispensationis
a chorali servitio obtinuit, tenetur ne ad hebdomadas faciendas
et ad celebrationem Missarum
conventualium vel de feria aut
vigilia intra triennium? . 80
R e s i d e n t i a e e t suspensionis;
Oeconomus curatus, inconsulto Episcopo, paroeciam consequitur in
aliena Dioecesi; potest ne censuris ecclesiasticis cogi,ut ad propriam redeat? . * . . . . 113
S u s p e n s i o n i s ; gravissimam ob irreverentiam libellumque famosum
contra Ordinarium, Decanus Capituli ab officio suspenditur, et
nonnulli canonici privantur voce
activa et passiva, ad nutum s. Sedis
122
validitate
C a p i t u l i ;
sessio
capitularis illegitima a nonnullis
canonicis censetur, eo quod singuli non fuerint moniti, et ante
tres dies negotium pertractandum
non fuerit patefactum . . 130
S u p e r
P r a e c e d e n t i a e
et
Iuris
deferendi
praepositus vindicare
sibi conatur praecedentiam super
aliis, post Cathedralis praepositum, nec non ius deferendi crucem in processionibus, ad quas
intervenit Cathedralis Capitulum
136
M a t r i m o n i i ; exposcitur, ut matrimonium ratum et non consummatum, auctoritate Pontificis
dissolvatur; ast gratia denegata
fuit
148
M a t r i m o n i i ; declaratur non constare
de matrimonii nullitate, etsi dubitaretur, invalide dispensatum
fuisse super impedimento affinitatis, ex copula i I li ci La exorto
155
Crucem.;
Participationis
f r u c t u u m
et
distri-
Canonicus aufugiens,
timoris causa, choro non interest;
sed expetit fructus et distributiones pro toto absentiae tempore: habuilne iustam residentiae
deserendae causam? . . . > 167
b u t i o n u m ;
R e i n t e g r a t i o n i s
in
P a r o e c i a m ;
re-
dintegrare exposcit in paroeciam

parochus amovibilis { D e s s e r v a n t )
in Gallia , eoquod fuerit amotus
sine causa canonica, sine sententia' et iuridica inquisitione.
. . . . . . . . . . . 172
Translationis
Suspensionis,
Esopul-
SUMMA ACTORUM
sionis,
d a m n o r u m
a t q u e
e x p e n -
sacerdos ad s. Sedem appellat, ut redinlegretur in paroecia, irritatis Episcopi decretis

et sententia lata ex informata
conscientia
178
Indulti;
quum valetudinis causa,
canonicus in choro vocem atlollere nequeat, a servitio chori
eximitur
201
P e n s i o n i s ;
Praepositus parochus
solvere pensionem renuit Oeconomo curato paroeciae Archipresbyteralis, argumento innixus,
pensionem hanc constitutam fuisse
favore Archipresbyteri. . 203
E m o l u m e n t o r u m funeris;
parochus
ruris eximitur a restitutione emolumentorum funeris, favore parochi civitatis, quum defuncta
rure duplex habere visa sit aeque principale domicilium. 209
P i i r e l i c t i ; disceptatur an administratio fundi debeat esse penes
Rectorem Ecclesiae, cui pium
Missarum legatum fuit relictum,
vel penes Sacerdotem qui passive vocatus fuit ad has celebrandas Missas
242
I u r i u m p a r o c h i a l i u m ; lis agitur inter Confraternitatis sodales et
Parochum circa functiones a cappellano Sodalitii peragendas, independenter a Parocho. . 251
C o m m u t a t i o n i s v o l u n t a t i s ;
proneptis testatoris obtinet pii fundi
ad ministra ii onem, cum facultate
utendi aliqua fructuum parte
2o9
s a r u m ;
Absolutionis
et
esoonerationis;
de-
87{
scendens pii testatoris, egestate

divexatus, obtinet absolutionem
super oneribus non adimpletis,
et eorumdem exonerationem pro
futuro tempore
261
Dispensationis
ab
irregularitate;
ex-
petit et obtinet absolutionem ab

irregularitate Diaconus epilptico
morbo correptus
264
in
P a r o e c i a m ;
du-
bitatur an decretum latum ex

i n f o r m a t a
c o n s c i e n t i a
sustineri
possit . . .
292
Dispensationis m a t r i m o n i i ;
dubitatur an consummatum fuerit matrimonium, ita ut exposci queat
dispensatio super matrimonio
rato
315
M a t r i m o n i i ; uxor propugnat nullitatem matrimonii contracti coram
sacerdote, qui nullius propriis
erat parochus
320
M i s s a e p r o p o p u l o ; exposcit parochus an sequi possit consuetudinem committendi alii Missam pro
populo celebrandam . . . 332
B o n o n i e n .
Interpretationis
Rescripti;
exposcitur authentica declaratio,

utrum ius ducendi funera ad publicum coemeterium spectet ad
omnes parochos domicilii defunctorum in hospitali, sive tantum
ad parochum, intra cuius paroeciae limites hospitale erectum
est
. . . . 346
quaeritur an peti possit dispensatio
super matrimonio rato et non
consummato
355
A p p e l l a t i o n i s ; dubitatur an septem
872
SUMMA. ACTORUM
ex quindecim canonicis Capituli

appellare valeant, dum octo (inter quos est Antistes uti canonicus) acceptant sententiam Curiae episcopalis, respicientem Capituli negotium
362
Suspensionis,
irregularitatis et pri-
exposcunt haeredes ut declaretur

nullum missarum legatum a proprio avo, testandi capacitate destituta, relictum
417
Institutionis; Sacerdos descendens
a fundatore ex linea feminili,
exposcit institutionem in beneficio, quam sibi Episcopus denegat
423
Mediolanen, funerum et emolumentorum ; quaestio est an exemptionis iure frui valeat domus
hospitalis, nuper erecta Mediolani a religiosis s. Ioannis de
Deo
436
quaeritur an
sustineantur decreta suspensionis
et irregularitatis ab Episcopo lata
et an sententia Curiae episcopalis, qua parochus paroecia privatur, invalidatio^ sit. . . 372
Absolutionis et reductionis; exposcitur reductio oneris Missarum, et absolutio pro tempore
anteacto
378
Dispensationis; dispensationem ab
aetate exposcit iuvenis, ut recipi
queat in Seminario, istius expensis alendus
382
Ordinationis; quaestio est an Episcopus conferre valeat primam
tonsuram sine testimonialibus litteris Episcopi originis, accedente
tamen istius consensu . . 392
Decreti; dubium est an confirmandum vel infirmandum sit Episcopi decretum, quo suspenditur
ab excipiendis confessionibus sacerdos, qui monita et mandata
Antistitis spernit, quique fomes
est tumultuum et simultatum inter oppidanos
404
Matrimonii; dubitatur an nullum
sit matrimonium propter cognationem spiritualem, ex confirmatione contractam inter coniuges
. . . v . . 411
indulgetur clerico gratia figendi

suum domicilium in aliena Dioecesi , ad hoc ut ordinari possit,
dum proprius originis Episcopus
litteras testimoniales dare eidem
renueret
443
Auocitana
administrationis sacramentorum et funerum ; confirmatur antiqua consuetudo, qua
fit ut hebdomadarius Capituli, loco
parochi, administrat sacramenta
canonicis aegrotantibus in qualibet civitatis paroecia, et exequias peragit canonicis obeuntibus
in paroecia Metropolitanae 447
Remotionis impedimenti;
conceditur facultas ineundi matrimonium
filiofamilias, cui mater interposuerat formalem dissensum. 455
Nullitatis matrimonii; dubium est
an matrimonium nullitate laboret,
utpote quod vi metuque contractum referatur. . . . . . . 458
Nullitatis
Nicien.
vationis paroeciae;
legati
seu
absolutionis;
Ordinationis
seu
Iurium
excardinationis;
et
privilegiorum;
SUMMA ACTORUM
censuit parochus ius non esse

sodalibus administrandi bona Sodalitii, et eligendi Cappellanum,
qui independenter ab ipso parocho pro tempore, canere valeret missas pro vivis et pro defunctis, aliasque consuetas peragere functiones in Oratorio Confraternitatis
467
mulier
erronea ducta opinione consensum
praestitit, sed suum corpus tradere non intellexit; hinc exposci
tur dispensatio super matrimonio
rato et non consummato. 487
in
P a r o e c i a m ,
seu
compensationis damnorum; collegium Hebdomadariorum reputans suppressum Ordinem Regularem , curat sibi vindicare
curam . animarum, quam eidem
iamdiu cesserai
494
P r i v a t i o n i s P a r o e c i a e ; parochus perseverans in nequitia concubinatus,
paroecia perpetuo privatur. 501
D i s p e n s a t i o n i s a b i r r e g u l a r i t a t e ; clerico conceditur gratia dispensationis ob defectum primae phalangis indicis laevae manus, 507
R e n u n t i a t i o n i s
P a r o e c i a e ;
denegatur Parocho consensus nuncium
mittendi paroeciae ob causarum
defectum
509
R o m a n a ; dubia super applicatione
missae pro populo. . . . 536
Divisionis
r e d i t u u m
p a r o c h i a l i u m ;
lis est quomodo dividendi sint

reditus huiusmodi inter antecessorem et successorem in paroecia
. . . 556
573
Divisionis et
restitutionis f r u c t u u m ;
parochus antecessor appellat a

sententia Episcopi, qui inter illum
eiusque successorem divisit reditus paroeciales iuxta computum
anni ecclesiastici
560
EX S. CONG. EPISC. ET REGUL.
p e n s i o n i s ; quaeritur an
et quomodo applicari possit decretum C u m n u p e r r i m i s quoad
pensionem Mensae episcopalis
29
R e d u c t i o n i s
S u p e r
reservatione
p e n s i o n i s
et
be-
quaestio est
an sustineatur pensio ab Ordinario super praebenda parochiali
imposita, sub conditione Pontificiae approbationis ; quae , Ordinario vita functo, ignoratur an
concessa fuerit
85
D e c r e t u m : quo declaratur ac statuitur Regulares et Alumnos Congregationum votorum simplicium,
e claustris expulsos in Gallia,
obedire teneri Ordinariis, in quorum Dioecesi commorantur, etiam in muneribus sacris obeundis, ac praesertim in cura animarum exercenda . . . . 91
S u p e r i u r e q u a e s t u a n d i ; Patres
a
Passione D. N. I. C. ex Bulla Clementis XIV autumant sibi ius
esse eleemosynas colligendi in civitate et territorio, in quibus
PP. Cappuccini id faciunt ab anno 1626, obtenta Apostolica facultate
267
T a u r i n e n , e t m o n t i s P e s s u l a n . super
neplaciti
Apostolici;
674
SUMMA ACTORUM
facultate audiendi confessiones

regularium ; quaeritur utrum
membrum Congregationis Missionis possit, absque licentia Superioris, sacramentalem confessionem valide peragere apud sacerdotem externum
271
P a r i s i e n , seu Congregationis Missionis quoad vicarios et praefectos apostolicos; quaeritur an illi
qui ordine episcopali insigniti
sunt, habeant ius vocis activae et
passivae in electione Superioris
generalis
426
EX S. CONGR. RITUUM
quo vetatur suspensio
tabellarum votivarum, quae partem corporis, minus honestam,
referant
92
D e c r e t u m ; Limana beatificationis et
canonizationis ven. ser. Dei Francisci Camacho; religiosi professi
Ordinis s. Ioannis de Deo. 94
M o n i t u m quoad usum ss. paramentorum ex gossypio, lino aut lana
confectorum
144
D e c r e t u m ; Romana seu Ianuen, canonizationis b. Ioannis Baptistae
de Rubeis confessoris, Canonici
Basilicae Collegiatae s. Mariae in
Cosmedin
188
D e c r e t u m ^ Brundusina canonizationis b. Laurentii a Brundusio,
sacerdotis professi Ordinis Minorum s. Francisci Cappuccinorum
190
R h e m e n ; praevia acri doctaque contentione, decernitur confirmatio
D e c r e t u m ,
cultus ab immemorabili tempore

praestiti Urbano Papae II, sancto
ac beato nuncupato . . . 217
S p o l e t a n a ; canonizationis b. Clarae
a Cruce de Montefalco, monialis
ordinis Eremitarum s. Augustini
235
D e c r e t u m ; quo SSmus Pater Ioannem Baptistam de Rubeis, Laurentium a Brundusio, Benedictum
Iosephum Labre, et Claram a
Cruce virginem solemniter sanctos esse decernit. . . . 238
O f f i c i u m s. Tomae Aquinatis; novae
lectiones historicae pro secundo
nocturno
239
C o m p e n d i u m
vitae, virtutum et
miraculorum, nec non actorum
in causa canonizationis b. Benedicti Iosephi Labre . . . 275
D e c r e t u m
A u g u s t a n a
i n
P e d e m o n t e ;
confirmationis cultus ab immemorabili tempore praestiti servo

Dei Emerico de Quart, Episcopo
Augustensi, beato nuncupato
336
Salfordien.
praepeditis peragere
thurificaliones in Missa cum cantu, sed sine sacris ministris. 480
D e c r e t u m
g e n e r a l e ; quo
praescribitur non licere in anniversario
dedicationis propriae Ecclesiae
missam de requie canere, nequidem praesente cadavere. 480
S u l m o n e n . iuris extollendi crucem;
lis est an Clero, in collegium constituto, ius competat extollendi
crucem in associationibus funebribus
P i c t a v i e n ;
514
beatificationis et cano-
SUMMA ACTORUM
nizationis ven. servi Dei Andreae

Huberli Fournet, sacerdotis fundatoris Congregationis Filiarum
Crucis, vulgo sororum s. Andreae
527
V a l e n t i n e n , seu Ordinis praedicatorum , confirmationis cultus ab
immemorabili tempore praestiti
servo Dei Bertrando de Garrica, sacerdoti professo eiusdem ordinis,
sancto ac beato nuncupato 528
D e c r e t u m quoad festum s. Ioseph
occurrens a Dominica Palmarum etc
567
EX S. CONGR. INDICIS
d e c r e t a , quibus varii prohibentur libri
37
D e c r e t u m , quo plures prohibentur
libri et duo resolvuntur dubia
quoad libros a s. Cong. Indicis
dimissos et non prohibitos. 287
D e c r e t u m , quo plures prohibentur
libri
473
D u o
EX AEDIBUS VICARIATUS
Emi Card. Vicarii quoad
sacrilegum Commercium falsarum
reliquiarum
P 39
L i t t e r a e
EX S. CONGR. S. R. U. INQUISIT.
declarantur nullae dis*
pensationes matrimoniales, quatenus reticita fuerit copula incestuosa inter sponsos habita. 431
D e c r e t u m Generale
quoad benedictionem nuptialem. . . . 513
D e c r e t u m ; ( [ u o
EX S. POENITENTIARIA
APOSTOLICA
Indulgetur Episcopis Europae facultas prorogandi Iubilaeum usque
ad octavum diem proximi mensis Decembris
143
D e c l a r a t i o n e s quoad eos, qui a lege
ieiunii dispensatur ratione aetatis, laboris et affectae valetudinis
5(58
APPENDICES
L qua
plura referuntur
decreta s. Rituum Congregationis
41
A p p e n d i x I I ; quoad ecclesias succursales in Gallia post Concordatum anni 1801
181
A p p e n d i x I I I ; quoad suspensionem
A p p e n d i x
ex
i n f o r m a t a
conscientia.
299
de litteris testimo
nialibus et dimissoriis deque causis, quibus Episcopus fit proprius
relate ad ss. ordines conferendos
398
A p p e n d i x V; de onere applicandi
missam pro populo, Episcopis
nuper imposito, deque variis
resolutionibus sacrarum Congregationum quoad hoc onus. 549
A p p e n d i x
I V .
576
INDEX
GENERALIS
Eae autem conclusiones sub sequentibus verbis comprehenduntur:

Aetas quoad Seminarium ingrediendum.
Appellatio.
Beneficium quoad institutionem.
Beneplacitum Apostolicum.
Capitulum quoad convocationem.
Confraternitas.
Cruces quoad elevationem.
Damna quoad repetitionem.
Distributiones chorales.
Episcopus quoad confessiones.

Episcopus quoad missam pro
populo.
Fructus beneficales quoad divisionem.
Iubilatio.
Iura parochialia.
Legatum pium.
Litterae testimoniales.
Matrimonium.
Matrimonium quoad cognationem spiritualem.
Aetas
quoad Seminarium ingrediendum.
Ex Tridentino Sess. 23 cap. 18
de ref. declaratur incapax ingrediendi Seminarium, qui infra duodecimum aetatis suae annum constitutus fuerit, si tamen expensis
Seminarii alendus sit. pag. 384.
Ex recenti declaratione s. G.
Congregationis declaratum fuit sufficere, ut annus duodecimus inchoatus sit, pro illis, qui in Seminario gratis aluntur, reliquos vero
non
tina,
comprehendi
in
lege
Triden-
ibid.
Appellatio
Quod per maiorem et saniorem
Capituli partem decernitur, intelligi debet a toto Capitulo pera-
Missa pro populo.

Paroecia quoad privationem.
Pensio.
Praecedentia.
Privilegium Apostolicum.
Religiosi quoad confessionem.
Residentia.
Suspensio ex informata conscientia.
Testamentum.
Vicarius Apostolicus quoad
lectionem Generalis.
ctum fuisse, neque appellationem

admittere, et praevalere, appellatione remota, pag. 371.
Canonicus infirmitate domi detentus potest, in omnibus gravioribus Capituli negotiis, suum dare
votum per procuratorem; quinimo,
iuxta nonnullos doctores, etiam non
impeditus legitima causa, potest in
omnibus constituere procuratorem,
excepto electionis negotio, ibid.
Beneficium quoad institutionem.
Testatorum voluntates omnino
servandas esse, omnia iura clamant,
quando disertis verbis admittunt
aut excludunt aliquas personas a successione in iurepatronatus. pag. 426.
Qui iure passivo fruuntur, eoquod nominati censeantur ab ipso
fundatore, iure proprio obsistere
577
tis obligatione, ad cautelam petito
explicito Pontificis Beneplacito,idem
non eximitur ab eiusdem obligationis
cxequutione, a die quo in paroeciae
possessionem immissus fuit : cum
conditio, si Papa dispensaverit, retrotrahitur ad tempus contractus, ib.
Ideo dum in casu S. G. pensionum impositiones sustineri decernebat, clausulam adiiciebat facto verbo
cum SSmo. Posita vero pensionum
impositione nonnisi ex gratia, et
verbo cum SSmo, partem insolutarum pensionum remittendam esse
statuebat. Ibid.
INDEX GENERALIS
possunt cuivis nominationi, quatenus ipsi a collatoribus neglegantur, ibid.
Ait enim s. Tridentina Synodus:

in beneficiorum collatione, nullimode esse detrahendum qualitatibus et certis oneribus, quae in eorumdem beneficiorum erectione aut
fundatione requisita vel constituta
fuerint, ibid.
Quum nonnulla beneficia ex
fundatione conferri debeant certis
personis, seu certo generi personarum, ideo istorum beneficiorum
collatio necessaria dicitur, ibid.
Beneplacitum Apostolicum.
Valet obligatio quam parochus
in suscipienda paroecia contraxit,
cum reservatione Beneplaciti Apostolici, pag. 90.
Opinio praevalet quae tenet ,
contractus initos cum reservatione
Beneplaciti apostolici esse generatim in se validos, si tamen non
sit tradita possessio, ibid.
Beneplacitum apostolicum potest
etiam oretenus impetrari, et oraculum ita concessum in iure subsistit, ibid.
Licet nullum adsit impetrati
oraculi testimonium, tamen quandoque, ut in casu, attenta eius qui
contractum exequutus est dignitate,
ac doctrina, praesumi potest, gratiam quam vivae vocis oraculo se
petiturum pollicitus fuerat, impet ra tam fuisse, ibid.
Posita autem parochi contrahenda,
Tom.
XIV.
feue.
C L X V I H ,
Capitulum
quoad convocationem.
Capitula habent societatis rationem: hinc eorum actio explicatur
socialiter, seu ut dici solet capitulariter in comitiis; ad quae omnes
invitari debent', ut legitime coadunata dicantur, pag. 135.
Ius convocandi capitulum pertinere ad praesidem, seu ad primam dignitatem Capituli ; quae
varia esse potest iuxta locorum consuetudinem, et decretum erectionis
capituli, ibid.
Iuxta ea quae decernit Trid.
Sess. 25 cap. 6. Vicarium Episcopi,
etiam absente Episcopo, convocare
nequit Capitulum, aut eiusdem
praepedire convocationem, ibid.
Cum omnes canonici adesse debeant comitiis capitularibus, ne captae resolutiones vi destituantur;
ideo etiamsi unus ex vocandis non
87
INDEX GENERALIS
578
fuerit vocatus neque interfuerit, ribus unicam crucem esse elevanactus capitulares infirmari queunt, dam tumulantis Ecclesiae, seu tansi ille reclamet et se despectum tum esse deferendam crucem illius
Ecclesiae, ad quam funus deduseu non invitatum probet, i b i d .
citur. paQ. 526.
Confraternitates
Innumerae proinde sunt resoluPost decretum U r b i s et O r b i s tiones s. Rituum Congregationis,
anno 1703 editum, ut iuges diri- quae unicam praescribunt esse demerentur quaestiones inter paro- ferendam Crucem in funeribus duchos et confraternitates, haud de- cendis; ast quamplurimae, ex istis
negari potest eisdem confraternita- resolutionibus, praecipiunt consuetibus facultas eligendi proprios tudines immemorabiles esse servanIbid.
cappellanos, qui-peragant in ea- das.
rumdem Cappellis omnes functiones
Saepe enim in re liturgica sanon paroeciales, independenter a crisque caeremoniis, non ex iure
parocho, pag. 477.
communi quaestiones definiuntur,
Praeter ea iura et privilegia sed ex limitationibus, pactis et obquae quodlibet Sodalitium, canonice servantia; eoquod Decretum Urbis
erectum, obtinet per Decretum ci- et Orbis 1703, qno triginta tria dutatum U r b i s et O r b i s , et ea conse- bia resolvuntur, adiecerit: s a l v i s
quitur, per communicationem, quae c o n s u e t u d i n i b u s i m m e m o r a b i l i b u s ,
concessa fuere Archisodalitio, cui v e l s a l t e m c e n t e n a r i i s . I b i d .
aggregetur. i b i d .
Immemorabilis consuetudinis ea
Iuribus, quae potiuntur soda- est vis, ut suppleat iustum tiles, et illud adiicitur administrandi tulum , quo melior allegari nebona propria, et de illis disponendi, queat : quique sufficiat in iis, quae
ceu resolvit cit. D e c r e t , sub du- sunt contra ius, eiusque resistentiam
bio 31. p a g . 478.
habet; eoquod clausula revocatoria,
Adversus iura haec et privile- n o n o b s t a n t e q u a c u m q u e c o n s u e t u gia sodalitiis a iure communi im- d i n e , non comprehenditur consuepertita, nullum ponere possunt ob- tudo immemorialis. I b i d .
staculum neque Ordinariorum staImmemorabilis consuetudo est
tuta, neque constitutiones Synodo- maioris virtutis eiusdem apostorum particularium ; utpote quae lici privilegii ; cum ipsius ope
praeiudicium inferrent supremae quis possit allegare meliorem tituApostolicae Sedis auctoritati, et iuri lum de mundo; et quamvis habens
communi, i b i d .
immemorialem, allegare valeat etiam privilegium, non tamen habens
Cruces quoad elevationem
privilegium allegare valet immemoEx iure certum est in fune- rialem, pag. 527.
INDEX GE
Et de iure communi in funeribus unica esset deferenda Crux,

nempe Ecclesiae lumulantis; tamen
ius a consuetudine modificari potest
ita, ut Card. De Luca ad rem dixerit: Regula est, ut omnes sub
unica cruce incedant, nisi con suetudo aliter statuat. I b i d .
Damna quoad repetitionem
Is, qui agit ad repetenda damna , primum evincere debet uti
certum, commodum et lucrum quod
amisisse queritur; praeterea amissionem ex eius facto derivare, a
quo indemnitatem petit. pa</. 500.
Damnum haud intulisse dicitur,
qui facit aut omittit, quod facere aut
omittere ius habet; et ideo nulla
querela damni adest, etsi ex hoc
alteri damnum obvenerit Ibid..
Distributiones chorales.
Nulla est eicusatio vani timoris; sed solummodo metus cadens
in virum constantem excusare potest canonicum ab onere residendi.
p a g .
172.
Ad constituendum metum legaliter iustum, et cadentem in virum

constantem, nedum requiritur quod
malum sit in se magnum et grave,
sed etiam quod metuens non possit
facile illud depellere, ibid.
Impotens ad resistendum censetur, qui huic metui occurrere ne-
IERALIS
579
queat: etenim verificatur impotentia, quando absentia non est voluntaria, seu quando noa stet per
beneficiatum, quominus resideat. Ib.
Episcopus
quoad confessiones
Sacerdotes tam saeculares, quam
regulares, in his quae curam et
sacramentorum
administrationem
concernunt, omnimodae inrisdictioni, visitationi et correctioni Episcopi dioecesani, nullo suffragante
privilegio, subiiciuntur, pag. 410.
Ideoque in facultate Episcopi
positum est concedere, negare et
limitare facultatem audiendi sacramentales confessiones; et amovere
confessarios, etiam regulares, iam
approbatos, quos viderit haud se
gerere integre et cum aedificatione, ceu sanctitas ministerii, eisdem
commissi et animarum salus deposcunt, i b i d .
Etenim neminem latet, talem
esse debere confessarium, quem
vitae integritas, doctrina, prudens
iudicium omnibus commendet; eoquod c u i u s v i t a d e s p i c i t u r , r e s t a t
ut
o m n i a
spiritualia,
ab
eo
exhi-
ibid.
Episcopi possunt rationabiliter
praepedire ne missa aliqua celebretur ante missam parochialem, quatenus videant populos retrahi a
missa parochiali et concione in ea
per parochum haberi solita, ibid,
bita
c o n t e m n a n t u r .
680
INDEX
Episcopus
quoad missam pro populo
Etsi nondum neque divino neque humano iure definitum esset
quoties vel quibus diebus Episcopi
missam litare pro populo deberent,
hoc onus tamen semper habitum
est non postremum inter Episcoporum officia, pag. 547.
Etenim quum onus litandi missam pro populo et" ipsa natura officii curae animarum enascatur; hinc
rite exurgit, hanc obligationem in
Episcopis esse maiorem, quia cura
animarum, vi consecrationis episcopalis, ad eosdem proprie pertinet,
eorumdemque conditionem, dignitatem et gradum constituit, ibid.
Omnis namque Pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus
constituitur in iis quae sunt ad
Deum, ut offerat dona et sacrificia
pro peccatis... Et propterea debet
quemadmodum pro populo, ita etiam
et pro semetipso offerre pro peccatis, ibid.
Neque Episcopus sese exonrt, iuxta divum Thomam, quando
presbyteris curam parochiae committit: quia adhuc pertinet ad eum
habere curam totius plebis sibi commissae, unde et Apostolus de se
dicebat 2 Corinth. 11: praeter illa
quae extrinsecus sunt instantia,
mea quotidiana sollicitudo omnium
ecclesiarum, pag. 548.
Ut quaestionibus dubiisque aditus praecluderetur, et disciplinae
NERALIS
uniformitas haberetur Apostolica

Sedes constituit, Episcopos omnes
Ecclesiae orientalis et occidentalis, etiam ceu Parochi, teneri ad
applicationem missae pro populo,
omnibus dominicis, aliisque festis
diebus tum de praecepto, tum suppressis, ibid.
Verum ex nuperrimis litteris apostolicis animarum pastores huic
officio satis esse facturos per celebrationem et applicationem unius
missae pro universo populo sibi commuso, etiamsi duas vel plures Dioeceses et Abbatias aeque principaliter unitas regant, ibid.
Colliges etiam, Hpiscopos litantes missam praedictis diebus pro
fidelibus suae Dioecesis, haud satisfacere oneri litandi missam pro
populo suae poroeciae, si paroeciam habeant, ibid.
Hoc onere litandi missam tenentur Vicarii quoque Apostolici, degentes in locis in quibus Sedes episcopales canonice erectae iam sunt, et
ad ea loca missi fuerint ut legitimorum pastorum vices gerant, ibid.
Fructus toeneciales
quoad divisionem
Beneficium Ecclesiasticum, iuxta
Canonistas, est ius obeundi officii
spiritualis, auctoritate ecclesiastica
constitum, cui ius percipiendi fructus perpetuo annexum est.pay.566.
Ergo onera et iura constituunt
beneficiorum indolem; ita ut haec
ab illis scateant, iuxtaque onera
impleta determinanda sint iura. ib.
INDEX GENERAUS
;
i
Hinc attenta aequitate rationi

consonum fit, ut pro rata temporis
servitii dividantur fructus ecclesiastici, destinati ad hoc ut ex illis
sustineantur onera per annum integrum, donec novi habeantur, ibid.
Huiusmodi sententiam inniti quoque ss. canonibus eruitur ex cap. Videntes
12 quaests 1
et
cap. Ex
his
in quibus dicitur bona a fidelibus esse tradita

Ecclesiis ut earum ministri ex sumptibus eorumdem bonorum possint
vivere : nam lex Dei praecipit, ut
qui altari deserviunt, pascantur de
ipso. ibid.
Qua de re, iuxta hanc opinionem, omnes fructus dividi debent
cum beneficiario successore; etiamsi
a demortuo rectore fuerint collecti,
puta mense octobris; ut et ipse ex
fructibus illis commode vivere possit; quoniam fructus beneficii debenturpro servitio personali et pro
congruis alimentis personae servien
lis. pag. 567.
Proinde nedum aequitati, sed
etiam iustitiae consonum est, ut
quo tempore beneficii quisque sui
onera tulit, per id ipse debeat
eiusdem beneficii commoda sentire, ibid.
ead. caus. 12 r. 1;
^
\
I
J
Iubilatio
Eruitur ex Benedicto XIV de Syn.
obtinentem iubilationem habere ius ad
omnes praebendae fructus, dum
non tenetur amplius choro inteDioec. 1.13 cap. 9 n. 15,
58.1
resse, neque residere in loco ubi

obtinuerit chorale beneficium.p. 84.
indultum iubilationis tamen conceditur uti praemium quadragenarii
servitii choralis, laudabiliter praestiti: quo cessante, cessat huius remunerationis causa. ibid.
Eiusmodi indulto donatus, immunis est ab omnibus oneribus
et functionibus canonicalibus : ita
ut neque per se, neque per aliam
personam his satisfacere teneatur, ib.
Adiuncta tamen specialia aliquando efficere possunt, ut indultum
non habeat plenam remunerationis
rationem, et aliquas limitationes accipere" queat. ibid.
Iura parochialia
Ex
Cap.
Is. qui 3
De Sepult.
parochus habet iuris assistentiam

in funeribus decedenlium intra limites suae Paroeciae, ratione spiritualis officii, ab eodem Parocho
exerciti , dum paroeciani viverent, pag. 215,
Parochiani enim vocantur, quoad
sepulturam, illi qui intra limites
paroeciae ita morantur, ut Sacramenta vivi in ipsa percipere et
Parochi ipsis administrare teneantur, pag. 216.
Officium parochiale proprie lor
quendo haud videtur affixum loco,
sed fundatur in personis paroecianorum; ita ut quocumque sese conferant ius Parochorum super eisdem integrum maneat, ibid.
Et ideo qui ruri agit, seu ra-
INDEX GENERALIS
ralia exercet, ibique moritur, haud

ruri sepeliendus, sed ad parochiam
civitatis referendus est, ad cuius
Parochum funeris ius pertinet, ibid.
Atque ita sese res habere ius
innuit commune ei Doctores, quoties parochiani alio se conferant
fusticandi causa, aut officii, studii
militiaeque ratione, absque animo
ibi manendi domiciliumque figendi. ibid.
Attamen longe aliter sese res
habent quando papochianus duplex
habet domicilium; nempe in rure
et in civitate, ita ut aequali tempore, modo in uno et modo in
altero vitam degat; quia tunc sepeliendus est in Paroecia in qua
decessit, ibid.
Etenim hoc in casu parochianus
iste parificatur cum eo qui in duobus locis aeque principale habet
domicilium; ita ut utriusque paroeciae sit paroecianus et sepeliri debeat in illa paroecia, in qua decedit, quae pro tunc habetur uti
vera illius paroecia, ibid.
Ex decreto Urbis et Orbis s. Rituum Congregationis colligitur, conventiones, pacta et concordias initas inter partes, talem sibi vindicare vim, ut lex ipsa eisdem cedere debeat, quum legatur in praedicto decreto salvis tamen... concordas inter partes initis. j 9 . 258.
Iuris assistentia in funeribus

competit solummodo proprio Parocho personae defunctae, ex reciproca necessitate, qua parochus
et parochiani ad invicem obstrin-
guntur, quoad administrationem et

sacramentorum receptionem.p. 353.
Nam dum Parochus onere gravatur praebendi sacramenta parochianis, isti vicissim obstringuntur
ad eadem sacramenta a Parocho recipienda: ex qua reciproca necessitate oritur parochiales, ibid.
Quapropter parochus iure adsistitur non ratione loci materialis,
aut mansitationis vel obitus accidentalis, sed ratione spiritualis officii:
seu quia parochus spiritualia parochiano praebuit dum viveret, ibid.
Proinde cum Parochus, ex necessitate, suis solummodo parochianis administret sacramenta, hinc in
istorum funera tantum se ingerere
potest, et non in funera aliorum
decedentium in hospitali, intra limites suae paroeciae sito; quia per
obitum illo in loco, haud eius fiunt
subditi, ibid.
Parochi officium et iurisdictio
haud sunt territorio, sed parochianorum personis affixa ; ex quo
fit ut Parochus dum omne ius habeat in paroecianum suum, quocumque ierit, nullum vero ius habeat in propria paroecia super alienum parochianum. ibid.
Qua de re Parocho proprio ius
competit ducendi solemniter funera ad publicum coemeterium,
quoties sui parochiani in hospitali
decedentes, extra illud sibi elegerint sepulturam; non enim paroeciam mutaverunt, ex quo aegroti
in hospitali delati sint. ibid.
583
INDEX GENERALIS
Legatum pium
In quamplurimis differunt ecclesiastica beneficia a legatis piis et a
capellaniis laicalibus, pag. 21.
Substantiale tamen discrimen inter beneficia ecclesiastica et alia pia
relicta, in hoc praecipue consistit,
quod in beneficiis et capellaniis
ecclesiasticis fundandis, decretum
erectionis, et in eorumdem collatione canonica institutio omnino requirantur; quae non requiruntur
pro piis legatis aut laicalibus capellaniis. pag. 22.
Capellaniae laicales et legata pia
parum inter se differunt; hinc illae
ceu legata pia considerari solent, ibid.
Beneficia et legata pia praesumuntur perpetua , nisi contrarium
clare demonstretur ex voluntate testatorum, vel quia Summus Pontifex perpetuitatem abstulerit, et
invexerit manualitatem. ibid.
Testatorum voluntates, praecipue ad pias causas et fundationes
habentur legis instar; ita ut solus
R. Pontifex, iuxta interveniente causa, possit easdem voluntates et fundationes in alios usus vel causas commutare, pag. 250.
Quum pius testator neque numerum neque Missarum eleemosynam praestituerit, videtur ex praesumpta eius voluntate, tot celebrandas esse Missas in expiationem
animae suae, quot possint cum reditibus fundi relicti, iuxta dioecesanam taxam. pag. 251.
Litterae testimoniales
Cum unusquisque a proprio Episcopo ordinari debeat, extraneo
neque tonsuram, neque ss. ordines
conferri nequeunt, nisi istius extranei probitas et mores commendentur per litteras proprii Episcopi
testimoniales, pag. 397.
Optimo iure id constitutum fuisse
videtur ad vitandas dissentiones
inter Episcopos (inter quos mutuam
venerationem et reverentiam foveri
decet) atque ne indigni, a propriis
Episcopis reiecti, a non propriis,
promovendorum malitiam ignorantibus, ad sacros ordines promoveantur , in suarum animarum perniciem et ecclesiastici ordinis dedecus, ibid.
Huiusmodi litterae testimoniales,
ita disertis verbis a iure exposcuntur, ut eisdem nulla alia remedia
sufifici queant: ubi enim lex non distinguit,
nec nos distinguere
debe-
mus, ibid.
Matrimonium
Requiritur, praeteralia, seminum
commixtio et copula apta ad generationem, ut vir et mulier per
unionem carnalem fiant una caro ;
et matrimonium consummatum dici
queat. pag. 68.
Ideo impotentia censetur, quatenus vir vas femineum penetrare
non possit, quamvis in illius introitu semen effuderit, ibid.
684
INDEX GENERALIS
Perpetua menstruorum carentia in femina innuit impotentiae

impedimentum, ibid.
Per dispensationes ab Apostolica Sede indultas consulitur bono ac
decori sacramenti matrimonii, saluti spirituali et quieti coniugum;"
qui nomine et iure matrimonii,
existente periculo impotentiae, occasionem haberent incontinentiae,
et continuum confoverent peccatum,
ibid.
Ubi Tridentinum publicatum

fuit, nulla atque irrita declaranda
sunt matrimonia, quae inita fuerint
absque proprio Parocho, sive Sacerdote, de Parochi aut Ordinarii licentia, et absque duobus saltem
testibus, pag. 79.
Neque proprius Parochus haberi potest, quoties deficiat domicilium, aut quasi domicilium contrahentium, ibid.
De legitimitate prolis enatae ex
matrimonio invalido haud est dubitandum, quoties in celebratione
eiusdem matrimonii bona adfuerit
fides, ex parte saltem unius ex
contrahentibus, pag. 80.
Cum matrimonium, ex natura
sua, sit status firmus et irrevocabilis , generaliter error et dolum
infirmare nequeunt eiusdem sacramenti validitatem et perpetuitatem, pag. 1S4.
Consensus enim, qui est causa
matrimonii efikiens, respicit personam, non eius qualitates; et contrahentium voluntas absolute consentit et independenter ab aliis con-
ditionibus, praeter eas, quae sunt

de substantia eiusdem contractus, ib.
Potestate dissolvendi matrimonia
rata Romani Pontifices utuntur ceu
remedium ad gravia ab Ecclesia avertendi damna, ad rixas et caedes
inter familias praevertendas, quae
ex male ommatis connubiis oriri
solent, ibid.
Ast quaelibet causa haud satis
est, sed gravissima requiritur ad
hoc, ut Pontifex eiusmodi adhibeat
auctoritatem, qua uti solet ad regimen et bonum Ecclesiae, p. 155.
Quamobrem in praxi expendendum esse videtur an expetita dispensatio ab Apostolica Sede conferat
ad bonum commune Ecclesiae, vel
gravius valeat inferre damnum ob
futura scandala, quae gignere queat.
ibid.
Quapropter feminae dispensationem postulanti accommodatum

videtur responsum Alexandri IH Cap.
Licet 3
mulieri,
rit,
ab
Sponsa duor. - Non licet
alteri
etiamsi
cuta,
ad
de
nubere:
et si nupse-
copula
sit se'
eo separari debet ;
et ut
primum
carnalis
redeat,
ecclesiastica di-
compelli, ibid.
Praeter facultatem a s. Poenitentiaria Episcopis concessam , dispensandi super impedimento occulto ex copula illicita, ex Doctorum sententia competit Episcopis,
ex iure extraordinario seu ex tacita Pontificis concessione, facultas
dispensandi subditos super eodem
impedimento, si necessitas urgeat.
pag. 166.
strttone
INDEX (
Etenim praesumitur Summum

Pontificem delegare Episcopo potestatem dispensandi, quum tales urgent rerum circumstantiae, quibus
nec Summus Pontifex consuli queat,
nec matrimonii contractus, ad quem
omnia sunt disposita differri possit
sine scandalo, et paratorum ad nuptias infamia, ibid.
Communior est Doctorum sententia quae tenet, quod dum impedimentum sit materialiter publicum et formaliter occultum verificetur clausula illa - dummodo
impedimentum sit occultum-quae
apponi solet a s.Poenitentiaria dum
facultatem concedit, pag. 167.
Impedimentum enim censetur occultum etiamsi res ipsa sciatur, sed
ignoretur secundum rationem impedimenti; seu impedimentum non
sit publicum, quatenus impedimentum, licet sciatur a duobus vel
tribus, ibid.
Matrimoniales sententiae, etiamsi duo sint conformes pro nullitate
matrimonii, numquam abeunt in rem
iudicatam, ex privilegio causis matrimonialibus indulto, quia matrimonia indissolubilia esse debent.
pag. 331.
Ex Constit. Dei miseratione %.ll
sententiae favore matrimonii latae

quae iam in rem iudicatam transierint, tunc in iudicialem controversiam revocari possunt, cum nova
res, quae non deducta vel ignorata
fuerit, detegatur, ibid.
Cum restitutio in integrum sit
beneficium, a lege concessum ad
NEftALIS
585
praecavendas fraudes et errores in

iudiciis-et contractibus, ideo concedi non solet, nisi evicta reiiudicatae iniustitia, ex iudicio falsis documentis innixo, vel ex posthabita
et palam proculcata lege. ibid.
Ad matrimonium valide ineundum sufficit quasi domicilium; pro
quo stabiliendo non leges civiles,
sed sacri canones prae oculis habendi sunt: eoquod unius Ecclesiae
est leges constituere, quae vim matrimonii respiciunt, pag. 332.
Matrimonium valide contrahitur
coram proprio Parocho, qui talis fit
per domicilium, ibid.
Ad quasi domicilium, matrimonii causa acquirendum , duo
simul requiruntur actualis nempe
habitatio in paroecia, et animus
habitationem illam continuandi per
maiorem anni partem, ibid.
in casibus tamen dubiis, quando
nempe satis non constet de voluntate permanendi per maiorem anni
partem, praesumptionibus est utendum, ibid.
Praesumptio satis firma est ad

iudicandum de voluntate permanendi. . . . si ille qui contrahit,
spatio
quam
saltem
unius
matrimonium
mensis,
ante-
contrahatur,
habitaverit in loco ubi matrimonium

celebratur, ibid.
Inconsummati matrimonii evincitur etiam per coniugum iuramentum, praecipue si reperiatur
corroboratumasîmamanwjj. 361.
Iuramento coniugum maxime
est deferendum ex eo quoque
ipsum
586
INDEX GENERALIS
evincitur, quod etiam viduis fides eorumdem, per quem imprimis nupraestanda sit, quamvis cum viro ptiae perficiuntur, pag. 493.
cohabitaverint, ne dispensationis
Hinc nullum est matrimonium,
remedio priventur: utpote quae per quatenus unus ex contrahentibus ex
aspectum probare nequeant matri- propria malitia simulaverit consenmonium non esse consummatum, ib. tire et contrahere, vere tamen et
Coniecturae, indicia, praesum- ex animo non consenserit : quia non
ptiones aliaque argumenta, coniun- verba externa aut eorum sonitus,
ctim ponderanda in facto occulto, sed animus et voluntas sese obliconstituunt probationes certas, cer- gandi, matrimonium efficit: Cap.
titudine morali, cui innititur iudi- Tua nobis 20 de spons. ibid.
Contrahens, qui ita non concis animus, quoties deficiant probationes certae, physica certitudi- sentit, graviter peccat, peccato iniustitiae in contractu, et peccato sadine. pag. 362.
Quum sacramentum matrimonii crilegii in sacramento. Ibid.
in consensu versetur, ideo contrahentes plena frui libertate debent
Matrimonium,
ne irritum fiat actum, in quo raquoad cognationem spiritualem
tionabiliter exposcitur maior libertas, quam in aliis civilibus convenCommunissima veriorque hationibus, quae auctoritate iudicis
aut partium dissensu rescindi betur sententia cum Fagnano et
Snchez, quae tenet cognationem
queunt, pag. 466.
In personis extraneis tantum re- spiritualem contrahi a solo manquiritur an constet, eum qui metum dante, quum infans suscipitur proincussit fuisse terribilis naturae, sive curatorio nomine, pag. 417.
Etenim quum ex regula 12 in 6,
solitum minas exsequi; non vero
in parentibus, quibus ex iure re- qui facit per alium est perinde, ac
verentia debita est; et ideo ad si faciat per seipsum: ideo conseirritandum matrimonium sufficit ex quitur solum patrinum, a parentibus
DD. metus reverentialis, iunctus designatum, haud eius procuratopericulo mali gravis, probabiliter rem, contrahere spiritualem cognaopinati ex sola parentis indignationem, ibid.
Idque colligi videtur etiam a patione, ibid.
ritate
et ab absurdo: a paritate^
Indolis et natura matrimonii
ea est ut perpetuum amoris con- nam qui matrimonium per procustituat vinculum et animorum con- ratorem contrahit, vere contrahit:
iunctionem ; et ut contrahentes si- ab absurdo autem, quia si mandans
bi invicem suas donent personas : non fieret patrinus, nullus adesset
quod fieri nequit sine consensu vero patrinus, eoquod procurator, non
INDEX G \ERALIS
suo, sed alieno nomine munus patrini obire intendit- ibid.

Missa pro populo
75
Missae applicatio pro populo

ita est personalis, ut S. C. C.
saepe damnaverit ceu a iure abnormem, consuetudinem huic oneri
per alium satisfaciendi, pag. 335.
Nam ex Tridentino praecipitur
omnibus, quibus cura animarum
commissa est, non aliis, oves suas
cognoscere et pro his sacrificium
offerre, nisi fuerint legitime impediti, ibid.
Ideo, data occasione, resolvit
S. G. G. cogendus esse huiusmodi
rectores animarum ad subeundum
per se ipsos et non per alios omnia
munia parochialia, quibus praecipue
accensetur Missa pro populo, ibid.
587
procedi non potest, nisi contra legitime confessum vel convictum

iuxta Card. De Luca de Benef. disc.
n.
4. ibid.
Caveri ex Trid. Sess. 25 c. 14,

clericos concubinarius prius esse
monendus, inde suspendendos, et
tandem si non resipiscant, a suis beneficiis perpetuo removendus.;)- 507.
Pensio
Poena privationis beneficii infligi non potest, nisi causa sit gra-
Pensio perpetua quae in supplementum dotationis Beneficii

seu Mensae conceditur, caput mobile conficit beneficii proprium,
atque a vero censu non differt, p. 36.
Ad normam decreti Cum nuperrimis ,
reductio proportionalis
pensionum instituenda est post congruae conciliaris praelevationem. ib.
Gravibus de causis, praesertim
cum a personis in Ecclesiae Hyerarchia eminentibus gravamina afferuntur, quasi per restitutionem
in integrum alicuius supremae decisionis revisio quandoque conce-
vis, notoria
di tur.
Paroecia quoad privationem
et
servato iuris ordine:
ceu colligitur ex canone Inventum

quaest. 7 ; quo edicitur, quoad presbyterum, qui adeptus sit aliquam ecclesiam - quam
38 caus. 16
si iuste
adeptus
nisi gravi
piscopo,
fuerit,
culpa sua,
canonica
et
hanc
non-
coram
severitate,
E-
amit-
506.
Hinc ante privationis sententiam
constare debet de delicto per probationem plenam, seu soncludentem: quia ad ordinariam poenam
tat, pag.
ibid.
Id fit ob aequitatem illam quae

in Ecclesiae iudiciis suprema lex
est, ne ob accuratae indaginis defectum, cuiusque negotia, ac praesertim iustitia, detrimentum patiantur, ibid.
Generalis est regula iuris, desinere esse debitorem, qui nactus
est exceptionem iustam, nec ab aequitate naturali abhorrentem.jp. 208.
Exceptio iniusta et ab aequitate naturali abhorrens videtur fa-
INDEX GENERALIS
888
cere Pompei, qui sustinet pensio- pressa derogatione iurium aliis Ornem attributam fuisse Archipresby- dinibus in eam causam competentero pro tempore, minime vero Oe- tium, est observandum, pag. 271conomo parocho, ibid.
Ideo, ex notissimo iuris axioIdeo Oeconomus, ius habet mate, non censetur iniuriam alteri
ad percipiendam pensionem, quae facere qui suo privilegio, ita conaccessit officio, quum quoad offi- cesso, utitur, ibid.
cium parochiale nulla sit distinctio
inter Archipresbyterum pro tempoReligiosi
re et Oeconomum parochum p. 209.
quoad Confessionem
Praecedentia
Ad resolvendas praecedentiae
quaestiones inter parochos, attendenda est potius dignitas et antiquitas Ecclesiae paroecialis, quam
ipsorum parochorum, pag. 141.
Omnis dignitas et praerogativa
in parocho , uti tali, drivt ab
Ecclesia quam repraesentat, cuique
est connubio spirituali coniunctus.
pag. 142.
Ex Caeremoniali Episcoporum,
cui vis legis universalis inest, et ex
resolutionibus s. Rituum Congregationis eruitur, unicam Ecclesiae Cathedralis crucem atlollendam esse,
quoties in processionibus interveniat Capitulum Cathedralis, ibid.
Ab eadem s. Rituum Congregatione , consuetudo contra Caeremoniale appellatur abusus, omnino removendus per Ordinarios locorum, iuxta Constitutionem Apostolici muneris Benedicti XIII. ibid.
Privilegium Apostolicum
Privilegium Apostolica B u l l a indultum Religioso Ordini, cum ex-
Religiosus Ordo a iurisdictione

Episcoporum exemptus, manet subiectus quoad utrumque forum immediatae iurisdictioni Romani Pontificis, pag. 274.
Romanus Pontifex, posthabitis Episcopis, regit Ordines religiosos per commissarios vel delegatos, quales sunt praepositi generales, provinciales et locales ordinis cuiuslibet, qui vere et proprie
habentur uti praelati uniuscuiusque
religionis approbatae atque exemptae, ibid.
Exemptio ordinum religiosorum
quum valeat pro utroque foro,-superiores Ordinis fiunt Ordinarii, quibus solummodo ius competit approbandi confessarios pro excipiendis
confessionibus membrorum eiusdem
Religionis, ibid.
Quamobrem nullus confessarius, etsi ab Episcopo approbatus,
sacramentales confessiones viri religiosi'excipere valide potest, nisi
ab istius superioribus potestatem
ad hoc acceperit, ibid.
Attamen vir religiosus huius
Ordinis potest valide propria confi-
INDEX 61
VERMIS
teri peccata apud externum sacerdotem, quoties vel impossibile sit

vel admodum difficile habere confessarium suae Religionis, ibid.
Residentia
Neminem latet , presbyteros
fieri Episcoporum subditos per sacram ordinationem; et subditi, absque superioris assensu, nequeunt
ab eius auctoritate sese subducere.
pag. 121.
Ideo possunt Episcopi districte
prohibere ne clericos alio secedant,
eosdemque, etiam invitos, retinere,
dummodo adsit iusta causa et ipsos
de congrua substentatione provideant, ibid.
Pariter est in potestate Ordinariorum interdicere sacrorum exercitium clericis alicui ecclesiae adscriptis, ac, eo inscio, recedentibus,
vi Tridentini Sess. 23 cap. 16 aientis
quod si locum inconsulto Epi-
scopo,
deseruerit
ei
sacrorum exer-
interdicatur. ibid.
Praxis S. G. G. in similibus
casibus declaravit, sacerdotes auctoritati episcopali rebelles, censuris cogi posse, ut ad propriam dioecesim quantocius revertantur, ibid.
Neque dubitari potest, censuram latam per praeceptum particulare in personam ligare subditum,
etiam commorantem in aliena Dioecesi: censura enim, hoc modo lata,
sequitur personam ceu umbra cor-?
citium
pus.
ibid.
589
Suspensio
ex informata conscientia
Quasi unanimi consensu ss. canonum interpretes censent, vt Tridentini sess. 14 cap. 1 de ref. Episcopos posse nedum prohibere ascensum ad ordines, sed etiam suspensionem a susceptis ordinibus decernere ex quacumque causa, etiam
ob
crimen
occultum,
extraiudicialiter,
quomodolibet
pag.
314.
Hoc firmatum fuit constanti interpretatione cap. 1 sess. 14 a

s. G. Congregatione, declarando nempe, parem esse Episcoporum facultatem sive prohibendi ascensum ad
ordines, sive a susceptis ordinibus
suspendendi, ibid.
Etsi s. C.Concilii in Nullius 3 Februarii 1593 rsolvent caput 1
sess. 14
Tridentini locum
prohibitionibus
tam
et
temporaneis
habere in
suspensionibus,
quam
perpetuis,
tamen ex recentioribus resolutionibus velle videtur, ut huiusmodi

suspensiones nequeant esse perpetuae, ibid.
Pariter in citata Nullius 3 Februarii 1593 s. C.
Congregatio
declaravit: temporalem prohibitionem
ex
et
suspensionem dici eam, ubi
delicto
procedit
placitum
dendo,
occulto
Episcopus;
extraiudicialiter
ad
prohibendo
suum
vel
bene-
suspen-
ibid.
Hinc facili modo deprehenditur,

quamlibet exulare formae iudicialis
59
INDEX GENERALIS
necessitatem, quoad suspensionem

ab Episcopis infligendam hac auctoritate ex quacumque
causa,
etiam
extraiudicialiter,
quomodocumque haec suspensio accipiatur,
seu uti censura, seu uti poena. ib.
In concursu criminum publicorum cum occultis, Episcopi possunt
uti suspensione ex informata conscientia, crimina persequendo occulta, aliis posthabitis: nam satis
est ut ex uno crimine probentur
censurae, cum unumquodque sufficiens sit ad illas incurrendas. ibid.
Iudicialiter est procedendum
ex actuali iurisprudentia, quum
omnia delicta sint publica ; etsi
clausula Tridentini quacumque causa et quomodolibet ita lata sit, ut
comprehendere videretur etiam delicta publica: nam si haec facultas
comprehendit delictum occultum,
quod ante Tridentinum puniri nequiverat, eo magis publicum comprehendere posset, ibid.
Doctores omnes, ipsaque S. G.
Congregatio tenent, non dari appellationem, neque in suspensivo,
neque in devolutivo, sed tantum
recursum ad Apostolicam Sedem,
ab Episcopi iudicio, procedentis
ad normam capitis 1 sess. 14. Tridentini, ibid.
Eiusmodi recursus, directe habendus ad s. Sedem, cui Episcopus
requisitus tenetur suspensionis aperire causas, supplet appellationis
defectum: ideoque reo neutiquam
intercluditur aditus ad suam sibi
defensionem comparandam, p. 315.
Durante suspensione , Sacerdos

qui sacramenta ministrat, irregularis fit quia ab huiusmodi suspens i o n i s non datur appellationi locus , saltem in suspensivo, ibid.
Episcopi non possunt absolvere
irregularitatem, quando delictum ex
quo provenit irregularitas sit publicum; etsi actus ille, quo interveniente , irregularitas incurritur,
occultus sit: veluti si sacerdos, publice excommunicatus, vel notorie
simoniacus occulte Missam celebret;
secus autem si delictum occultum
est.
ibid.
Suspensio ex informata con, qua Episcopus prohibet

ascensum ad ordines et exercitium
receptorum, sustinetur quoties innixa fuerit, saltem uni occulto crimini, quod sufficiens sit ad illam
incurrendam, pag. 377.
Adversus hanc iudicii extraordinarii formam, non datur appellatio , sed tantum recursus ad
s. Sedem , cui Ordinarius aperire
tenetur crimina, quibus lata nititur
sententia, ibid.
Quum in eiusmodi extraordinaria iudicii forma non detur appellatio, saltem in suspensivo, ideo
irregularis fit, qui hac percussus
censura, divina peragat et sacramenta ministret, pag. 378.
scientia
Testamentum
Quod hominibus apprime congruat testamenti factio, rationem
exhibet lib. 1. C. de ss. Eccles. Ni hii enim est quod magis homi-
INDEX C NERALIS
891
nibus debeatur, quam ut supre- pali insigniti, in congregatione Mis mae voluntatis, postquam iam aliud sionis haud eligi possunt in Genera velle non possunt, sit licitum, lem, assistentem et admonitorem
quod iterum non redit, arbi- Superioris generalis eiusdem .p. 431.
trium. pag. 421.
Huiusmodi enim munera, aliis
Hinc etsi ius civile certam for- omissis, conciliari omnino nequeant
mam testandi et modum introduxerit, cum munere Vicariorum Apostolitamen factionem testamenti ex iure corum; eoquod dum isti territorium
naturali et gentium promanare, sibi assignatum incolere debent,
etiam historiae tradunt; quae refe- Generalis vero, eius assistens et adrunt apud varias gentes testamenta monitor Parisiis vitam degere coperacta fuisse ante leges civiles guntur, ibid.
conditas, ibid.
Iidem tamen Vicarii ApostoVerum ex iure etiam naturali, lici , Episcopi, ius habent vocis
ut testamentum, ceu actus huma- activae in praedictis electionibus,
nus valeat, requiritur ut agens non dummodo personaliter suffragium
careat usu rationis; hinc menteca- ferant, minime vero per alios sive
pti, furiosi et infantes, ipso iure per procuratorem, ibid.
naturae prohibentur testamenta conVicarii vero et Praefecti Apostodere, ibid.
lici , ordine episcopali carentes de
Et ius quoque civile, rem ra- stituuntur iure vocis passivae tantum,
tam habens, adiecit leg. 2 ff. qui dum in munere huiusmodi permatestamentum facere.,..
In
eo
qui
nent ; ita ut si hoc desinat, eligi
testatur, eius temporis, quo testa- et iterum possunt ad munera Gementum facit, integritas mentis, neralis , assistentis et admonitonon corporis sanitas exigenda : et ris. ib.
/. in adversa 17 ff. eod. In adversa
Vicarii Apostolici Episcopi num corporis valetudine mentecaptus, quam redintegrantur in iure vocis
eo tempore testamentum facere passivae quoad praedicta munera,
non potest. ibid.
quia Constitutiones Missionis, praecipiunt Superiorem generalem adire
Vicarius Apostolicus
non posse ecclesiasticas dignitates,
quoad electionem Generalis
nisi id iusserit Pontifex Romanus
Vicarii Apostolici, ordine episco- in virtute sanctae obedientiae.

Ass 014 (1881)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Ass 014 (1881)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ass 014 (1881)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ACTA

IOSEPHI PENNACCHI ET VICTORE PIAZZESI

Acta iuridica et solemniora ex Supremo Romano Pontifice immediate dimanantia: acta

JOHNSON REPRINT COMPANY LTD.

First reprinting, 1968, Johnson Reprint Corporation

LEO PP. XIII.

tranquillitatem imperiorum una cum populorum salute propemodum

multitudinis, non adversante neque repugnante doctrina catholica.

Prov. VIII, 15-16.

Non est potestas nisi a Deo ; ex quo tamquam ex caussa illud

Ad Rom. XIII, 1, 2, "5.

auctoritate imperantium inesset sanctitatis : ex quo futurum erat,

ad vitam agendam diligenter utantur. Vobis auctoribus et magistris

Die 29 Maii 18S0.

quo decessit elogio, inier cetera disposuit: relinquo s u m m a m

neficii simplicis, post Ordinarii acceptationem; ita ut i u x t a

dubium quod spectat, ambigendum

ctum Simeonis inter Beneficia ecclesiastica adnumerari non

ecclesiastica; 4. Quod conferatur C l e -

t u u m ; 6. Quod sibi non possit retineri, sed necessario sit conferendum

quia Beneficium esse non potest, nisi canonice ere-

instrumento seu a c t u fundationis, neque verbum neque v o l a

successores ad pium relictum legatariorum nomine donari.

g a i i non fecisse suos, ad eosque restituendos compellendum

cus Gr. eodem perfrueretur usque ad vitae e x i t u m ; nec non

nis ad Episcopum, administrationem ad Canonicum B. p e r tinere.

I. In quamplurimis differre ecclesiastica beneficia

Die 29 Maii 1880.

Per summaria precum

commendavit pro dispensatione ab i r r e g u l a r i t a t e ex defectu

1. Quod albam, ut commodius fat, ab eodem sinistro

GRATIA DENEGANDA VIDETUR. Omnes corpore vitiatos esse

tem membri hoc fieri posse con fidimus. Id ipsum t a n d e m

Adest secundo loco praeclarum Salvatoris i n g e n i u m , et

Die 26 Iunii et 24 Iulii 1880.

COMPENDIUM F A C T I . Canonicus A n t o n i u s M a e s t r i , suis e x -

t r e m i s tabulis t e s t a m e n t a r i i s , reliquit, titulo l e g a t i , s c u t a 4 0 0 0

QUAE SUPPLICI LIBELLO ADVERSANTUR. Conservationem

Cod. De religiosis et sumpt. f nn., Can. Si quis obiecerit 1

eam propter indecentiam claudere: hinc melius esse v i d e t u r

I. Ecclesiam r i t e vocari pauperum m a t r e m ; cum saepe

EX S. CONGR. EPISCOPORUM ET REGULARIUM

S. mense M a r t i i 1 8 7 6 S. Sedi exponebat ex decreto P i i VI

se absque g r a v i incommodo, tempore quo p r a e t e r libellas

O. Rationibus introitus et exitus suae Mensae ad acta exhibitis Archiepiscopus Antonius S.

n u t i o n e , habita t r i b u t o r u m ratione, ad libellas 3 0 0 0 , a die 18

adversis a r g u m e n t a t i o n i b u s (ita ipse) p l a n u m fit pensionem

An et quomodo recedendum sit a resolutione edita in

Feria II die 21 Iunii 1881

RENAN ERNEST membre de l'Institut. L'Antchrist. Paris, Michel

GrREGOROvius FERDINANDO. Le tombe dei Papi. Prima traduzione ita

Fr. Hieronymus Pius Saccheii Ord. Praed.

LITTERAE Emi. Cardinalis Vicarii de mandate SSmi. D. N. Leonis XIII

Illme ac Revme Domine

Interim vero plures Christifideles, ignorantia huius decreti, Dei

IN QUA PLURA REFERUNTUR DECRETA S. RITUUM

DUBIUM I. Ad Officium Titularis Ecclesiae Parochialis sub ritu

nem praedictae Conventionis tamquam Beneficiarii atque adscripti