INTEGRALI I PRIMENA

NEODREENI INTEGRAL
je funkcija
ex dx = ex + C

dx = x + C
x dx =

x2
2

x n dx =
1
x

sin x dx = - cos x + C

+C

x n +1
n+1

cos x dx = sin x + C

+C

1
sin 2 x

dx = ln x + C

1
cos 2 x

ax

a dx = ln a + C

1
1+ x 2

dx = arctg x + C = arcctg x + C

dx = tg x + C

a2 + x2

dx = a arctg a + C

dx = arcsin x + C = arccos x + C

1 x 2

dx = - ctg x + C

a2 x2

dx = arcsin a + C

+
dx

1 x 2

= 2 ln

1
x2

1+x
1x

dx

+C

a2 x2

a+x
ax

kada imamo integral

x2

dx = ln x +

a2

napiemo kao i radimo ga kao

integral
dx

x2 a2

= 2a ln

xa
x+a

+C

x 2 a2 + C

kada imamo integral

dx

dx

+C

x2 1 + C

dx = ln x +

= 2a ln

dx

napiemo kao x-1 i radimo ga kao integral

dx

kada imamo integral

kada imamo integral

+1

ax + 1 napiemo kao a * ax

ax - 1 napiemo kao

Osnovna svojstva neodreenog integrala

1.

= A , gde je A konstanta

2.

() = ()

3.

INTEGRACIJA POMOU SMENE

odredimo da je neto = t, odredimo izvod od toga i to zamenimo u poetnu funkciju
smenu treba odabrati tako da je izvod uz nju jednak onome to stoji uz dx
saveti za smene:
- kada imamo proste integrale u kojima umesto x imamo ax radimo ih sa
smenom ax = t
- kada imamo
- kada imamo
- kada imamo
- kada imamo
- kada imamo
- kada imamo

1
+

uzmemo da je x + a = t

uzmemo da je xn + 1 + a = t

+1 +

+
1
(+)
1
2

napiemo

+
+

uzmemo da je x + a = t
2

napravimo kvadrat i od a ( )

napravimo i uzmemo da je xm = t

PARCIJALNA INTEGRACIJA
= uv -
- zadati integral uporeujemo sa
- neto izaberemo da je u, a neto izaberemo da je dv
- od onoga to smo izabrali da je u traimo izvod, od onoga to smo izabrali da je
dv traimo integral
- kada naemo dv i u to menajmo u formulu parcijalne integracije
4 grupe integrala
sin x
1. polinom cos x dx
ex

polinom u, ostatak je dv

ln x
2. polinom arctg x dx

polinom i dx dv, ostatak je u

ln x
3. arctg x dx

dx dv, ostatak u

4. kruni integrali koji uvek imaju svog para preko koga se vradaju na poetak
, , sin
(ln ) , cos(ln )
sin x = u,

ex dx = du

poetni integral obeleimo sa I i uradimo parcijalnu integraciju, ponovo uradimo

parcijalnu integraciju, sve zamenimo u poetno I i izraunamo ga, konstantu C
dodamo na kraju

INTEGRACIJA RACIONALNE FUNKCIJE

()
()

- prava

kod nje je masimalni stepen polinoma P(x) manji od maksimalnog

stepena polinoma Q(x)
- neprava
kod nje je maksimalni stepen polinoma P(x) jednak ili je manji od
maksimalnog stepena polinoma Q(x)
kada je data neprava racionalna funkcija ta dva polinoma moramo
podeliti i dobiti reenje + prava racionalna funkcija
Integracija
- imenilac rastavimo na inioce
- izvlaenjem zajednikog ispred zagrade
- koristedi Bezuovu teoremu ili sklapajudi dva po dva ako je data
funkcija vedeg stepena
- datu pravu racionalnu funkciju rastavljamo
- ako u imeniocu imamo linearne lanove bez stepena, svaki ide sa po
jednim slovom
- ako u imeniocu imamo linearne lanove sa stepenima, rastavljamo ih
dok ne doemo do najvedeg stepena
- ako u imeniocu imamo nerazloiv polinom za njega moramo da uzmemo
izraz tipa Ax + B
- sve mnoimo sa zajednikim (to je zapravo imenilac sa leve strane) i to sredimo;
sklopimo one uz xn, xn-1, x, pa one uz slobodne lanove; ono uz xn uporedimo
sa onim sa leve strane pa ako nema xn to uz xn izjednaimo sa 0, ako ima
izjednaimo sa 1 (tako i za ostalo)
- reimo dobijeni sistem jednaina i reenja vratimo u poetni sistem, na taj nain
dobijamo nekoliko integrala koji su najede tablini ili se reavaju smenom

INTEGRALI NEKIH FUNKCIJA KOJE SADRE KVADRATNI TRINOM

I tip
I1 =

I3 =

2 + +

2 + +

prvo izjednaimo imenilac sa 0 i vidimo da li kvadratna jednaina ima reenje, ako

nema dodamo i oduzmemo

2
2

II tip
I2 =

+
2 + +

I4 =

+
2 + +

radom se svode na prethodna dva integrala; ideja je da se napravi da izraz u

brojiocu bude izvod izraza u imeniocu (to se moe uraditi tako to se 2 izvue
ispred integrala)
III tip

2 + +

uvodi se smena
+ =
=
=

1
2
1

nakon ega se svodi na integral

I3 =

2 + +

Metoda neodreenih koeficijenata (metoda Ostrogradskog)

koristi se za reavanje integrala tipa
()
2 + +

postupak:

- postavimo jednainu
()
2 + +

= 1

2 + + + *

2 + +

- diferenciramo ovu jednainu

- sve pomnoimo sa 2 + +
- sa obe strane dobijemo polinome reda n, pa neodreene koeficijente
odreujemo izjednaavanjem koeficijenata uz iste stepene x

INTEGRACIJA NEKIH IRACIONALNIH FUNKCIJA

I tip
,

+
+

+
+

dx

uzimamo smenu
+
+

= tk
pri emu je k najmanji zajedniki sadralac za razlomke
(imenilac se gleda)

...

Integracija diferencijabilnog binoma

( + ) dx
dati integral treba transformisati tako da se dobije ovaj oblik i onda iz njega
proitamo vrednosti za a, b, m, n, p
u zavisnosti od vrednosti ovih brojeva razlikujemo tri situacije:
- ako je p ceo broj, dizanjem binoma ( + ) na p-ti stepen dobijamo
integral racionalne funkcije
- ako je
- ako je

+1

+1

ceo broj, smena je + = ts

+ p ceo broj, smena je ax-n + b = ts

s je imenilac razlomka p
Ojlerove smene
upotrebljavaju se za reavanje integrala oblika
(, 2 + + dx
u integralu posmatramo 2 + +
- prva Ojlerova smena
ako je a > 0 uvodimo smenu
2 + +

= +

da li demo izabrati + ili ispred zavisi od

konkretnog zadatka (postupak je isti u oba sluaja)
ako su u kvadratnoj jednaini +-evi bolje je uzeti
--e jer se onda potiru, i obrnuto
kvadriramo jednainu i izrazimo x i to
diferenciramo (integral se svede na integral
racionalne funkcije koja je po t)
- druga Ojlerova smena
ako je c > 0 uvodimo smenu
2 + +

=x*t

da li demo izabrati + ili ispred zavisi od

konkretnog zadatka (postupak je isti u oba sluaja)
kvadriramo jednainu, izvuemo x kao zajedniki i
to diferenciramo (integral se svede na integral
racionalne funkcije koja je po t)
- treda Ojlerova smena
kada je diskriminanta za ax2 + bx + c veda od 0 uvodimo smenu

 1 ( 2 ) = (x x1) * t ili
1 ( 2 ) = (x x2) * t
koju demo smenu odabrati zavisi od konkretnog
zadatka (postupak je isti u oba sluaja)
kvadriramo jednainu, sve prebacimo na levu
stranu i izrazimo x (integral se svede na integral
racionalne funkcije koja je po t)

INTEGRALI NEKIH TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA

1. integrali u kojima sin x i cos x nemaju stepene
uvodimo smenu

tg 2 = t
i menjamo
2

sin x = 1+ 2
1 2

cos x = 1+ 2
2

dx = 1+ 2 dt
2. integrali koji se mogu svesti na tg x ili integrali kod kojih se javljaju stepeni kod sin i cos i
proizvod sin x * cos x
uvodimo smenu
tgx = t
i menjamo
2

sin2x = 1+ 2
1

cos2x = 1+ 2

sin x * cos x = 1+ 2

dx = 1+ 2
3. integrali tipa
uzimamo smenu
sin x = u ili cos x = u
- ako su m i n celi brojevi
integral se svodi na integral racionalne funkcije
- ako su m i n racionalni brojevi
integral se svodi na integral integral diferencijalnog
binoma
4. integrali tipa sin cos , sin sin , cos cos
- iskoristimo trigonometrijske formule
1

sin ax * cos bx = 2 [sin(a + b)x + sin(a - b)x]

1

sin ax * sin bx = 2 [cos(a + b)x - cos(a - b)x]

1

cos ax * cos bx = 2 [cos(a + b)x + cos(a - b)x]

- integral rastavimo na dva integrala a svaki od njih reavamo smenom
- ako je u integralu izraz 2 2 zgodno je uzeti smenu x = asin t jer se tako unitava koren
- ako je u integralu izraz 2 + 2 zgodno je uzeti smenu x = atg t jer se tako unitava koren

ODREENI INTEGRAL
je broj

ako je funkcija f(x) neprekidna na segmentu [a, b] tada ona ima primitivnu funkciju
= F(x) + c
i vai jednakost

= F(x) = F(b) F (a)

Njutn Lajbnicova formula

Osnovna svojstva
1. ako je f(x) integrabilna funkcija u intervalu [a, b] onda je

= k

2. ako su f(x) i g(x) integrabilne funkcije onda je

()] =

3. ako integrabilne funkcije f(x) i g(x) zadovoljavaju u intervalu [a, b], gde je a < b uslov f(x)
g(x) onda je

4. ako je m donja, a M gornja mea integrabilne funkcije f(x) u intervalu *a, b+ gde je a b
onda je
m(b a)

M(b a)

5. ako je funkcija neprekidna na intervalu *a, b+ onda postoji taka iz intervala *a, b+ tako
da je

= (b a) f() teorema o srednjoj vrednosti odreenog integrala

6. odreeni integral menja znak kad mu se obrnu granice

= -

7. ako je funkcija f(x) integrabilna u intervalu [a, b] i ako je a < c < b onda je

Kriterijumi za odreivanje integrabilnosti

- svaka ograniena funkcija f(x) u intervalu *a, b+ sa konanim brojem prekidnih taaka
izmeu a i b je integrabilna u tom intervalu
- svaka monotona funkicja f(x) u intervalu [a, b] je integrabilna u tom intervalu
- svaka neprekidna funkcija u datom intervalu [a, b] je integrabilna u tom intervalu
Smena promenljive u odreenom integralu
- reimo dati integral kao neodreeni, vratimo smenu i zamenimo donju i gornju granicu
- izvrimo smenu direktno u datom integralu, ali moramo menjati i granice integracije
Povrina figura u ravni
-P=

-P=-P=

ako je kriva y = f(x) iznad x-ose

ako je kriva y = f(x) ispod x-ose

()]

ako nam treba povrina izmeu krivih

postupak
- pomodu par taaka ispitamo tok i skiciramo krivu (krive) ako je to potrebno
odredimo taku u kojoj kriva see x-osu, naemo prvi iznod i izjednaimo
ga sa 0 i dobijemo taku max
- granice integrala naemo kao reenje sistema jednaina od datih krivih
kada je grafik paran, lake nam je da izraunamo povrinu od 0 do a i to
pomnoimo sa 2
- pronaemo odgovarajudu formulu

NESVOJSTVENI INTEGRALI
neka je f(x) neprekidna funkcija na svakom konanom integralu *a, b+, tada integrale
+

= lim

= lim

= lim

gde je - < c < +

zovemo nesvojstveni integrali sa beskonanim granicama

ako naemo reenja za granine vrednosti na desnoj strani (nisu ) onda su nesvojstveni
integrai konvergentni, u suprotnom su divergentni
npr. u prvom sluaju
- ako x-osa nije asimptota krive y = f(x), integral divergira i povrina je beskonana
- ako x-osa jeste asimptota krive y = f(x) i integral konvergira povrina je konana, a ako
integral divergira povrina je beskonana