Ang sektor

ng

 Sistemang pamilihan - ang

pagtatakda ng presyo ay isang
kumplikadong proseso.
Sistemang pagmamando
nakahihigit ang partisipasyon ng
pamahalaan.
Sistemang pinaghalo kung saan
may partisipasyon ang dalawang
sector ng serbisyo.

Mga gampanin ng pamahalaan

sa ekonomiya
Ang pamahalaan ay may partisipasyon sa
paglalaban ng pampublikong serbisyo. Iilan sa
mga serbisyo, gaya ng pagpapanatili ng
katahimikan at kaayusan, pagkontrol ng baha,
ang pagpapagawa ng imprastraktura tulad ng
paglalagay ng mga tulay at kalsada at
pagpapatayo ng iba pang pampublikong lugar.

 Maliban pa rito, tungkulin din ng pamahalaan

na pangalagaan ang kalusugan ng mga tao sa
pamamagitan ng pagpapatayo ng mga
pampublikong ospital at paunlarin o
pagyamanin ang yamang-tao sa pamamagitan
ng pagpapatayo ng mga pampublikong
paaralan. Ang mga serbisyong nabanggit ay
hindi maaraing ibigay ng pribadong sektor
lamang sapagkat ang lahat ay nakikinabang
dito.

Mahahalagang Gampanin ng
Pamahalaan
Regulasyon ng presyo ng mahahalagang
produkto
Pagbibigay ng subsidiya
Paglikha ng mga pampublikong produkto
Patatagin ang ekonomiya
Pagtatakda ng minimum wage
Pangangalakal ng pamahalaan

Pinagmumulan ng Pondo ng
pamahalaan
Ang kita ng pamahalaan ay pangunahing
nanggagaling sa mga buwis, paglilimbag ng
bagong salapi, at iba pang mga non-tax
revenues. Kabilang sa mga buwis ang:
Buwis sa import at export.
Buwis sa ari-arian at mga produktong binibili.
Porsiyento o bahagi ng personal na kita mula sa
pamamasukan o negosyo.

 Ang ilang halimbawa ng non-tax revenues ay:

operating service income
kita ng mga korporasyong kontrolado at
pag-aari ng pamahalaan
kita mula sa ibinentang capital o capital
revenue
mga kalooob at tulong o grants in aid
di-pangkaraniwang kita o extraordinary
income
miscellaneous income
utang mula sa loob at labas ng bansa

Sistema ng Pagbubuwis Bilang

Pinagmumulan ng Kita ng
Pamahalaan
Sa mga paraang pinagkukunan ng kita ng
pamahalaan, ang sistema ng pagbubuwis ang
nakapag-aambag ng pinakamalaking pondo ng bayan.
Malaking porsiyento ng pondo ng pamahalaan ang
nagmumula sa buwis. Ang buwis ay sapilitang
kontribusyon na sinisingil ng pamahalaan sa mga
taong naghahanapbuhay at sa mga kompanya. Mas
malaking halaga ng buwis ang malilikom ng
pamahalaan, mas maraming serbisyo ang
maibibigay sa taong-bayan.

Mga Teorya o Prinsipiyo sa

Pagbubuwis

Panuntanan sa Kakayahang Magbayad o

Ability to Pay Principle
This principle holds that taxes should relate
with the peoples income or the ability to
pay that is people with greater income or
wealth and can afford to pay more taxes
should be taxed at a higher rate than
people with less wealth.
Halimbawa nito ay Individual Income Tax

 Panuntunan sa Kapakinabangang
Natatanggap o Benefit Theory
This principle holds the individuals
should be taxed in proportion to the
benefits they receive from the
government. Taxes should be paid by
those people who receive the direct
benefit of the government programs
and projects out of the taxes paid.

 Panuntunan sa Pagkamakatarungan at
Pagkakapantay-pantay o Equal
Distribution Theory
This principle states that income, wealth,
and transaction should be taxed at a fixed
percentage; that is, people who earn more
and buy more should pay more taxes, but
will not pay a higher rate of taxes.

Mga Uri ng Buwis

Ayon sa bagay na binubuwisan
a. Personal uri ng buwis na kung saan ang tao mismo ang
siyang binubuwisan.
b. Ari-arian uri ng buwis na kung saan ang binubuwisan
ay mga produkto o kayamanan.

Ayon sa layunin
a. Pangkalahatan (Fiscal o General) ang buwis na ito ay
ipinapataw upang kumita ang pamahalaan.
b. Espesyal (Regulatory o Special Tax) ito ay ipinapataw
upang maisaayos ang paggamit o pagkonsumo ng
produkto.

 Ayon sa antas ng pamamahala

a. Pambansa ito ay uri ng buwis na kung saan
ang nakokolekta ay napupunta sa pondo ng buong
bansa.
b. Lokal ito ay uri ng buwis na kung saan ang
nakokolekta ay napupunta sa local na pamahalaan.

Ayon sa pagtatakda ng halaga

a. Specific Tax ito ay uri ng buwis na nakabatay
sa bigat o bulto ngproduktong naibenta.
b. Ad valorem tax ito ay batay sa presyong
pambenta ng isang produkto, kasama ang mga
produktong panggatong.

 Ayon sa kung sino ang nagbabayad o Papasan ng

Bigat ng Buwis
a. Tuwiran ang pagbabayad ng buwis na ito ay hindi
maaaring ipasa sa iba.
Buwis sa kita buwis sa taunang kita ng indibidwal
(personal income tax) o ng isang kompanya (corporate
income tax).
Buwis sa pagsasalin ng ari-arian ito ayibinayad kapag
isalin ang pagaari ng isang propriyedad.
Buwis sa lupa (Real Property Tax) ito ay buwis sa lupa,
gusali, makinarya, at ibang dagdag na pagpapahusay sa
isang pag-aari.
Buwis sa premyo (Winnings) ito aang 10% na buwis sa
mga premyo sa larong pustahan tulad ng loterya, karera,
raffle, slot machines.

 b. Di-tuwiran ito ang buwis na di-tuwiranng

konikolekta dahil ikinakarga na sa presyo ng
produkto o serbisyo.
Value Added Tax (VAT) ang terminong valueadded ay tumutukoy sa difference o matitira kapag
ibinawas ang nagastos sa produksiyon opagbibigay
ng serbisyo sa presyong pambenta (selling price) o
singil sa serbisyo (service charge).
Excise Tax ito ang buwis na ipinapataw sa lahat
ng produktong kinokonsumo sa loob ng Pilipinas,
inangkat man ito o gawa rito.

 Amusement Tax (Buwis na Paglilibang) buwis na

ibinabayad ng mga may-ari ng casino, jai-alai,
sabungan, mga bahay-aliwan (day at night club),
sinehan at ipinapasa naman sa mga kustomer nila sa
pamamagitan ng singil ng entrada at mga serbisyo
(entrance at service charge).
Hotel Operators Tax (Buwis sa Otel) ito ang 12% na
buwis sa kita ng mga hotel, motel, rest house, lodging
house, resorts, pension house, batay sa room
occupancy o gamit ng mga silid.
Ayon sa pagtaas ng antas o porsiyento ng ipapataw (Tax
Rate)
a. Buwis na Proporsyunal ito ay tumutukoy sa
takdang porsiyento na ipinapataw sa halaga ng ariarian.

 Amusement Tax (Buwis na Paglilibang) buwis na

ibinabayad ng mga may-ari ng casino, jai-alai,
sabungan, mga bahay-aliwan (day at night club),
sinehan at ipinapasa naman sa mga kustomer nila sa
pamamagitan ng singil ng entrada at mga serbisyo
(entrance at service charge).
Hotel Operators Tax (Buwis sa Otel) ito ang 12% na
buwis sa kita ng mga hotel, motel, rest house, lodging
house, resorts, pension house, batay sa room
occupancy o gamit ng mga silid.
Ayon sa pagtaas ng antas o porsiyento ng ipapataw (Tax
Rate)
a. Buwis na Proporsyunal ito ay tumutukoy sa
takdang porsiyento na ipinapataw sa halaga ng ariarian.

 b. Progresibong Buwis (Progressive

Tax) ito ay nangangahulugang ang
porsiyento ng buwis na ipapataw ay
tumataas habang lumalaki ang kita (tax
base).
c. Buwis na Regresibo (Regressive Tax)
lumillit ang porsiyento ng buwis na
babayaran habang lumalaki ang kita o
tax base.

Mga Pamantayan sa
Pagbubuwis
Ang ipinapataw na buwis ay base sa laki ng
kita at sa benepisyo o pakinabang na nakukuha
ng tao mula sa serbisyo-publiko.
Nararapat na maging malinaw sa magbabayad
kung magkano, kailan, at paano siya
magbabayad.
Ang pagbabayad ng buwis ay hindi dapat
maging kaya nararapat na unti-unti ang
pangongolekta ng buwis.

Ang VAT at E-VAT

Value Added Tax (VAT)
Ito ay isang buwis para sa mga negosyo.
Ipinapataw ito sa ibat ibang proseso na dinaraanan
ng mga produkto at serbisyo para maging isang
yaring produkto.

Pagkukuwenta ng VAT
Ayon, sa pamahalaan ang VAT ang magiging daan
upang maisaayos ang paniningil ng buwis sa mga
negosyo.

 Halimbawa:

Si G. dela Cru ay may-ari ng pabrika ng

sardinas na nagtamo ng kita at gastos na:
Kita: 70,000
Output VAT: 70,000
Gastos: 300,000
Input VAT: 30,000
70,000 - 30,000 = 40,000
(kabayarang VAT)

 Sakop ng VAT
Mga kagamitang pambahay
Mga gamit sa paaralan
Mga produktong pangkalusugan
Serbisyo ng mga barber, security
guards at iba pa
Contractors, brokers, millers, at iba pa
Mga processed food na mabibili sa
grocery stores at supermarkets

 Expanded Value Added Tax

Ito ay ang pagpapalawak ng umiiral na VA.
Ika-5 ng Mayo 1994 inaprubahan ng mga
kongresista, senador, at ni Pangulong
Ramos ang Republic Act 7716 (Expanded
Value Added Tax Law).

Sa pagtutupad ng E-VAT, magiging

pantay ang sisingiling buwis na 10% sa
mga produktong binibili ng mga
mahihirap at mga mayayaman.

 Nasasakupan ng E-VAT
Serbisyo ng mga restawran, hotels, resorts, clubs, taxi cabs,
tourist buses, at rent-a-car companies
Imported na karne
Air freight, shipping, at trucking
Non-life insurance
Prangkisa ng telepono, radio, telebisyon, at telegraph
Property rights
Pamatay-peste (insecticide)
Paggamit ng cable TV, motion picture films, satellite
transmission
Specialty feeds para sa race horses, fighting cocks,
aquarium fish, at iba pa

 Expanded Value Added Tax

Ito ay ang pagpapalawak ng umiiral na VA.
Ika-5 ng Mayo 1994 inaprubahan ng mga
kongresista, senador, at ni Pangulong
Ramos ang Republic Act 7716 (Expanded
Value Added Tax Law).

Sa pagtutupad ng E-VAT, magiging

pantay ang sisingiling buwis na 10% sa
mga produktong binibili ng mga
mahihirap at mga mayayaman.

Proyekto sa
Ekonomiks
Isinumite nina:
Agosto, Viemar Faith Vincent
Gogo, Wynne Michael David
Loyola, Carl Jhess
Escasio, Jude Chloe
Rendon, Mary Divine