Cisimlerin Dayanimi2

T.
C
MLL ETM BAKANLII
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS
CSMLERN DAYANIMI-2
ANKARA 2007
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269

sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve
Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192
dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki
yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel

renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak
hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve
Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya
balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan

yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda
gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta
ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine

mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet
zerinden ulalabilir.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz

olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret

karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 3
1. CSMLERN BASMA DAYANIMI VE GERLM ......................................................... 3
1.1. Cisimlerin Dayanm ve Gerilimi.................................................................................. 3
1.1.1. Dayanmn Tanm ................................................................................................. 3
1.1.2. Cisimlere Uygulanan D Ykler........................................................................... 3
1.1.3. Gerilim................................................................................................................... 5
1.2. Baslma Dayanm......................................................................................................... 7
1.2.1. Baslma Dayanmnn Tanm................................................................................ 7
1.2.2. Baslmaya Zorlanan Elemanlar.............................................................................. 8
1.2.3. Baslma Dayanm Hesaplar .................................................................................. 9
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 12
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16
RENME FAALYET 2 ................................................................................................. 18
2. EKLME DAYANIMI..................................................................................................... 18
2.1. ekilme Dayanmnn Tanm..................................................................................... 18
2.2. Hooke Kanunu ............................................................................................................ 19
2.2.1. Tanm.................................................................................................................. 19
2.2.2. ekme Deneyi ve Uzama-Gerilme Diyagram .................................................... 20
2.2.3. ekme Dayanm ve Uzamann Hesaplanmas.................................................... 23
2.3. ekilmeye Zorlanan Elemanlar .................................................................................. 25
2.3.1. ubuklarn ekme Geriliminin Hesaplanmas .................................................... 25
2.3.2. Zincirlerin ekme Geriliminin Hesaplanmas..................................................... 26
2.3.3. Halatlarn ekme Geriliminin Hesaplanmas ...................................................... 27
2.3.4. Civatalarn ekme Geriliminin Hesaplanmas .................................................... 28
RENME FAALYET 3 ................................................................................................. 34
3. KESLME DAYANIMI ..................................................................................................... 34
3.1. Kesilme Dayanmnn Tanm ..................................................................................... 34
3.2. Kesilmeye Zorlanan Makine Elemanlar .................................................................... 35
3.2.1. Civatalarda Kesilme Dayanmn Hesaplanmas .................................................. 35
3.2.2. Perinlerde Kesilme Dayanmn Hesaplanmas................................................... 37
3.2.3. Kamalarda Kesilme Dayanmn Hesaplanmas ................................................... 38
3.2.4. Pimlerde Kesilme Dayanmn Hesaplanmas ...................................................... 41
3.2.5. Saclarn Kesilme Dayanmn Hesaplanmas........................................................ 43
RENME FAALYET 4 ................................................................................................. 51
4. ELME DAYANIMI ....................................................................................................... 51
4.1. Eilme Dayanmnn Tanm....................................................................................... 51
4.2. Eilme Dayanm ile lgili Kavramlar......................................................................... 52
4.2.1. Eilme Momentinin Tanm ( Mb ) ..................................................................... 52
i
4.2.2. Eilme Geriliminin Tanm ( b ) ........................................................................ 52

4.2.3. Dayanm Momentinin Tanm ............................................................................. 54
4.3. Eilmede Atalet ve Dayanm Momenti....................................................................... 56
4.3.1. Atalet Momenti.................................................................................................... 56
4.3.2. Yzeylerin Dayanm Momentlerinin Bulunmas (Tarafl Ve Tarafsz Eksenlere
Gre).............................................................................................................................. 59
4.4. Eilmede Ykleme eitleri ....................................................................................... 59
4.4.1. Direk ve Tek Noktadan Etki Eden Ykleme ....................................................... 59
4.4.2. Srekli Ykleme .................................................................................................. 60
4.4.3. Kark Ykleme.................................................................................................. 60
4.5. Eilmede Diyagram izilmesi .................................................................................... 60
4.5.1. Kesme Kuvveti Diyagramnn izilmesi............................................................. 60
4.5.2. Moment Diyagramnn izilmesi ........................................................................ 62
4.6. Eilmeye Zorlanan Makine Elemanlar ...................................................................... 68
4.6.1. Kirilerin Dayanmnn Hesaplanmas................................................................. 68
4.6.2. Millerin Dayanmnn Hesaplanmas ................................................................... 68
4.6.3. Muylularn Dayanmnn Hesaplanmas .............................................................. 69
4.6.4. Dili arklarn Dayanmnn Hesaplanmas ........................................................ 69
LME VE DEELENDRME ....................................................................................... 74
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 75
5. BURULMA DAYANIMI .................................................................................................. 75
5.1. Burulma Dayanmnn Tanm .................................................................................... 75
5.2. Burulma Momentinin Bulunmas................................................................................ 76
5.3. Polar Atalet ve Dayanm Momentinin Bulunmas ...................................................... 76
5.4. Millerin Burulma Dayanmnn Bulunmas ................................................................ 77
RENME FAALYET- 6 .................................................................................................. 83
6. BURKULMA DAYANIMI ............................................................................................... 83
6.1. Burkulma Dayanmnn Tanm .................................................................................. 83
6.2. Burkulma Olay ile lgili Temel Kavramlar................................................................ 84
6.2.1. Kritik Yk ( Fk ) ................................................................................................... 84
6.2.2. Burkulma Boyu (Flambaj Boyu) ( Lk )................................................................. 84
6.2.3. Elastiklik Modl ( E ) ........................................................................................ 85
6.2.4. Narinlik Derecesi ( ) ......................................................................................... 85
6.3. Burkulma Gerilmesinin Hesaplanmasnda Kullanlan Metotlar ................................. 85
6.3.1. Euler (Oyler) Metodu .......................................................................................... 85
6.3.2. Tetmajer ( Tetmayer ) Metodu ............................................................................ 86
6.3.3. Omega ( ) Metodu ............................................................................................ 87
LEME VE DEERLENDRME .................................................................................. 92
RENME FAALYET 7 ................................................................................................. 93
ii
7. BRLEK DAYANIM...................................................................................................... 93
7.1. Birleik Dayanmn Tanm......................................................................................... 93
7.2. Makine Paralarnda Birleik Dayanmn Hesaplanmas............................................ 93
7.2.1. ekme-Basma ve Eilmeye Zorlanan Makine Elemanlarnn Toplam Geriliminin
Hesaplanmas................................................................................................................. 93
7.2.2. Eilme ve Burulmaya Zorlanan Makine Elemanlarnn Toplam Geriliminin
Hesaplanmas................................................................................................................. 95
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 100
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 103
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 104
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 106
KAYNAKA ....................................................................................................................... 108
iii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
440FB0002
Motorlu Tatlar Teknolojisi
Otomotiv Alan Tm Dallar
Cisimlerin Dayanm 2
Bu modl makine paralarnn zerlerine gelen
kuvvetlere dayanm ve ilgili hesaplarn yapld retim
materyalidir
40/32
Cisimlerin Dayanm 1 modln baarm olmak.
Makine paralarnn dayanm hesaplarn yapmak.
Genel Ama
renci, makine
yapabilecektir.
Amalar
paralarnda
dayanm
hesaplarn
Baslma dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.

ekilme dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
Kesilme dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.

Eilme dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
Burulma dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
Burkulma dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
Birleik dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
Motor blm snf ve laboratuvar, makine paralar,

motor paralar, hesap makinesi.
Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra verilen
lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac uygulayarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek deerlendirecektir.
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Bu modlde otomotiv teknolojisi alannda makine paralarna uygulanan dayanm
hesaplar uygulamal rneklerle anlatlmaktadr.
Bu modln sonunda dayanmn tanmn, amacn, makine paralarnn ne tr
dayanmlara maruz kaldn, bu dayanmlarn neler olduklarn, tanmlarn ve bu
dayanmlarla ilgili hesaplamalar uygulamal olarak reneceksiniz.
Endstriye, iletmelere staj iin gittiinizde ve ilerdeki alma hayatnzda makine
paralarna uygulanan dayanmlar daha yakndan grme imkn bulacaksnz. Dayanm
hesaplama yntemlerini renmenin ne kadar nemli olduunu ve size ne kadar ok fayda
salayacan mesleiniz asndan nemini daha iyi anlayacaksnz.
RENME FAALYET 1
RENME FAALYET 1
AMA
Baslma dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Okulumuzun otomotiv blmlerinde bulunan makine paralarn uygulanan d

ykler ve gerilimler ynnden inceleyerek, kyaslaynz, farkl ynleri ile
aratrnz.
Yaptnz aratrma sonularn rapor hline getirip snfta arkadalarnzla ve

retmeniniz ile paylanz.
1. CSMLERN BASMA DAYANIMI VE

GERLM
1.1. Cisimlerin Dayanm ve Gerilimi
1.1.1. Dayanmn Tanm
eitli biimlerde yklenmi makine elemanlarnn yapld malzemelerin, bu yklere
bal olarak doan gerilmelerini, ekil deiikliklerini ve malzemenin kopup kopmayacan
inceler. Ykleme sonucunda yap veya makine parasnn emniyette olup olmadn, krlp
krlmayacan ya da ezilip ezilmeyeceini inceleyen bilim daldr. Sonu olarak tasarlanan
makine eleman Ne Eilmeli ne de krlmaldr .
1.1.2. Cisimlere Uygulanan D Ykler

D ykler etkiledikleri cismin molekl yapsn zorlayarak, onlar ekil deitirmeye
zorlarlar. Cismin bnyesinde de bu d kuvvetleri dengelemeye alan i kuvvetler meydana
gelir.
1.1.2.1. Statik Ykler

Makine ya da yap elemanlarna yavaca etki eden ve daha nce planlanan deerlere
gre yaplan, yk deeri deimeyen sabit yklemelerdir.
3
1.1.2.2. Periyodik Ykler

Bir makine elemanna etkiyen kuvvetin deeri ksa zaman aralnda deiiyorsa buna
Periyodik = Dinamik yk denir. Gerilmede meydana gelen yklerin ynleri ve iddetleri
zamanla deimektedir. Raylar, periyodik deien yklere rnek verebiliriz.
1.1.2.3. Alternatif Ykler

Deerleri ve ynleri periyodik olarak deien yklere denir.
1.1.2.4. Olaanst Yk ve Zorlamalar

ok ksa zaman aralnda makine ya da sisteme tesir eden yklerdir. Bu tr
yklemelerin olduu makine elemanlar, eitli periyodik alma testlerine tabi tutularak
yorulma ve krlma durumlar incelenir.
1.1.2.5. Scaklk Etkisi ile Oluan Ykler

Scaklk tesiri ile cisimlerde, uzama ya da ksalma olur. zellikle 250C ile 300C
stndeki scaklklarda nemli ekil deiimleri meydana gelir. Sonuta genlemeden doan
ekil deiimleri meydana gelir. rnein, tren raylar arasnda boluk braklr.
Scaklk etkisi ile oluan yk (F) sonucu, cisimde meydana gelen gerilme: ( ile
gsterilir).
.E.t (daN / cm 2 ) forml ile hesaplanr. Bu formlde:
= Uzama katsays ( Birimsiz )

E = Elastiklik modl (daN / cm 2 )
t = ( t2 - t1 ) t1 cismin ilk scakln t2 cismin son scakln gsterir. ( t =Scaklk
C)
ekil 1.1: Scaklk etkisi ile oluan ykler
1.1.3. Gerilim
1.1.3.1. Gerilimin Tanm
Birim kesit alanna etki eden i gerilim kuvvetlere gerilim denir. D kuvvetlerin
etkisinde bulunan cismin kesit alanndaki i kuvvetlerin hepsine birden toplam gerilim denir.
ile gsterilir.
1.1.3.2. Maksimum Gerilim

D kuvvetlerle yklenen cisimde ekil deiimi; uzama ve kopma eklinde olabilir.
ekil 1.2 de malzemeye uygulanan ekme kuvveti ile malzemede oluan gerilme ve %
uzama erisi gsterilmitir. D kuvvetler, i kuvvetlerden stn olduu an cisim kopar.
Kopmadan az nceki (A) noktasndaki en byk gerilime Maksimum Gerilim denir (max
ile gsterilir).
ekil 1.2: Maksimum gerilim diagram
1.1.3.3. Emniyet Katsays

Dayanm hesabnn amac makine elemannn d kuvvetlere kar mukavemetini
salamaktr. Dolaysyla makine eleman hibir zaman kendisi iin tehlikeli saylan snr
deerlere kadar yklenmemelidir. Bunun sebebi, dkm ve haddeleme yolu ile retilen
malzemelerin iyapsnda, atlak, boluk gibi hatalar ve yanl kullanmdan kaynaklanan
ar yklenmelerin emniyetli bir ekilde karlanabilmesidir.
Bu durumda bilerek malzemeyi hatal kabul ediyoruz. Bu hatann giderilmesi E.K.S.
(Emniyet Kat ays) ile olmaktadr. Dolaysyla olmas gerekenden daha byk llerde
seilerek makine elemannn dayanml olmas salanr.
1.1.3.4. Emniyetli Gerilim

Emniyetli Gerilim: Malzemelerin etkilendikleri d kuvvetleri emniyetle tayabilecei
ve grevlerini aksatmadan srdrebilecei gerilime Emniyetli Gerilim denir. Aadaki
gibi hesaplanr.
Emniyetli Gerilim =
Maksimum Gerilim
( N/mm2, daN/cm2)
E.K.S.
Emniyetli ekme gerilimi
zem =
max
E.K.S.
zem ile gsterilir ve aadaki gibi hesaplanr.
zem = Emniyetli ekme gerilimi, max = Maksimum ekilme
Gerilimi
Emniyetli kesme gerilimi em ile gsterilir ve aadaki gibi hesaplanr.
em
max
E.K .S .
em
= Emniyetli Kesilme Gerilimi,
max =
Kesilme Kayma
Gerilmesi, E.K.S.= Emniyet Kat Says
Problem
Kopma gerilmesi (Maksimum gerilimi) 5000 daN/cm2 olan malzemeden bir makine
eleman yaplacaktr. Emniyet katsaysnn 5 olmas durumunda emniyetli gerilimi bulunuz.
zm
Bu tr problemler zlrken ncelikle verilenler ve istenenler birimleri ile beraber
belirlenir ise zme daha kolay ulalr.
6
Verilenler
max =5000 daN/cm2
E.K.S.= 5
stenenler:
zem =? daN/cm2
zem =
Emniyetli gerilim zem =
max
forml ile hesaplanyordu.
E.K.S.
max
5000
=
1000 daN/cm2 olarak bulunur.
E.K.S.
5
1.2. Baslma Dayanm

1.2.1. Baslma Dayanmnn Tanm
Bir cismin ekseni dorultusunda etki eden kuvvetler birbirine yaklarsa, cismin
bnyesinde (iyapsnda) bir baslma (basn) meydana gelir. Baslma annda cismin
bnyesindeki i kuvvetlerin birim alanna gelen miktarna da Baslma Gerilimi denir.
Kesit yzeyine dik gerilim verdiinde sembol ve basn eklinde olduu iin (d)
(Almanca druct = Basn) d iareti ile gsterilir.
d =
F
( daN/ mm 2 )
A
F= D Kuvvet ( N, daN)
A= Kesit Alan ( mm 2 , cm 2 )
Beton, ta, dkme demir gibi malzemelere baslma deneyleri yaplarak bu
malzemelerin baslma dayanmlar llr. rnein bir binann kolonundan alnan kk bir
beton kesite baslma kuvveti uygulanarak, malzemenin dalmadan dayanabilecei baslma
gerilim miktar llebilir. Gevrek ve yumuak malzemelerde deney sonuna kadar basn
temini zordur. Gevrek malzeme deney srasnda krlp dalabilir. Yumuak malzeme ise
ortadan ierek f eklini alr.
ekil 1.3: Basma deneyi
1.2.2. Baslmaya Zorlanan Elemanlar

Bir cisme bir kuvvet etki yapt zaman cisim ksalmaya alr. Burada dik gerilmeler
meydana geldiinden: d
F
(N/ mm 2 ) kullanlr.
A
Bu ekilde alan elemanlar, pres milleri, kalp zmbalar, piston kollar olabilir.
Bir cisim dier cisim zerine etki yaptnda, basn meydana gelir. Bu basn dolays
ile cisimde ezilme oluur. Basn ve ezilmede, deme yzeyinin konumu ve bykl
nemlidir.
ekil 1.4: Basma kuvveti
IS birim sistemine gre;

1 Pa = 1 N/ m 2 = 0,00001 Bar
1 Bar = 105 N/ m 2
1 Bar = 1 daN/ cm 2 dir.
1.2.3. Baslma Dayanm Hesaplar

1.2.3.1. Direkt Yklere Gre Baslma Dayanmnn Hesaplanmas
Ykler ya da d kuvvetler, ubuun ekseni dorultusunda, dorudan etki ediyorsa
buna Direkt Ykleme denir. Buradaki d kuvvet (F), formle direkt olarak uygulanr.
F = Direkt d kuvvet (daN)
F
A
A = Kesit alan ( cm 2 )
d = Emniyetli baslma gerilimi (daN/ cm 2 )

Problem
Betonarme bir kolon kare kesitlidir ve kenar uzunluu 20 cmdir. Kolona binene yk
10 ton oladuuna gre, kolonda meydana gelen gerilmeyi bulunuz.
zm
Verilenler: F= 10 Ton 10 000 daN
A=20x20=400 cm2 bulunur.
stenenler: d =? daN/cm2
F 10000
25 daN/cm2
A
400
1.2.3.2. Dolayl Yklere Gre Baslma Dayanmnn Hesaplanmas

Makine tasarmnda retilen hareket ve kuvvetler; mil, kol, dili, vida vb. elemanlarla
kullanma yerine tanrlar. Bu tama srasnda retilen kuvvet sisteme aynen yansmaz.
Makine elemanlar montaj durumuna gre, bileenleri kadar etkilenir. Buna dolayl yk
denir. Aadaki ekillerde dolayl ve al yklere ait resimler grlmektedir.
ekil 1.5: Dolayl yk
ekil 1.6: Al yk
Problem
ekildeki dikdrtgen kesitli dkme demire etkiyen kuvvet ve etkiledii kesit
gsterilmektedir. Dkme demirde meydana gelen basma gerilmesini hesaplaynz.
(sin25=0,42)
10
zm
Bu problemde makine elemanna uygulanan kuvvet 25o lik bir a ile
uygulanmaktadr. Dolaysyla bu kuvvetin makine elemanna etki eden dik bileeni
bulunmaldr. Daha sonra kuvvetin etkiledii alan bulunur. Formlde yerlerine konarak
baslma gerilmesi hesaplanr.
Verilenler: F=5000 daN ise Fdik F . sin 25 5000 x0,42 2113 daN burada
bulduumuz Fdik kuvveti makine elemanna dik olarak etkiyen kuvvettir.
Makine elemannn baslmaya allan kesit alan dikdrtgenin alanndan A=4x6=24

cm2 olarak hesaplanr ve
F 2113
88 daN/cm2 olarak bulunur.

A
24
11
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
Kesit alan A = 20 mm 2 olan bir demir Fe 42 ubuuna zt ynl iki kuvvet
uygulanyor, emniyet kat says E.K.S. = 3 olduuna gre, sistemin tayabilecei emniyetli
yk ne kadardr?
zm1
Bu problemde verilen Fe 42 malzemesinin kopma gerilmesi yani maksimum gerilmesi
4200 daN/cm2 dir. ( Malzeme gerilim tablosundan baklr. )
Fe 42 z 42 daN / mm 2
max z 4200 daN / cm 2

zem
max
4200
1400 daN / cm 2
E.K .S
3
zem
F
,
A
F zem . A
F 1400.2 2800 daN Olarak bulunur.

12
Problem2
ekilde boru iki kapak arasnda ve ekseni dorultusunda F = 640 kNluk bir kuvvetle
bastrlmaktadr.
Fe
37
boru
malzemesinin,
emniyetli
baslma
gerilimi
2
dem =1000daN/ cm ve d ap D = 30cmdir. Buna gre borunun et kalnl ve emniyet
katsaysn bulunuz?
zm2
Bu problemde uygulanan kuvvet ve emniyetli gerilim verilmitir. Bizden istenen et
kalnln bulabilmemiz iin ncelikle kuvvetin uyguland kesit alan bulmalyz, alan
bulunduktan sonra borunun i apn bulmalyz. D ap verilen borunun d kesit alanndan,
i apn boaltt alan karrsak kesit alan bulunmu olur. Et kalnl ise; d aptan i
ap kardnz zaman bulunan deerdir. EKS malzemenin maksimum geriliminin
emniyetli gerilime blnmesiyle buluruz.
Fe 37, max 37 daN / mm 2
max 3700 daN / cm 2

d=? e=?
Kesit Alan (A)
13
dem
F
64000
64000
1000
A
64 cm 2
A
A
1000
.( D 2 d 2 )
3,14(30 2 d 2 )
,64
, d 818,47
4
4
d 28,6 cm (i ap)
D d 30 28,6 1,4
0,7 cm
2
2
2
e = 7 mm (Et Kalnl)
Emniyet Durumu (E.K.S.)
E.K .S
3700
3,7 E.K .S 3,7
1000
Problem 3
Aadaki ekilde baslmaya alan BC ubuu Fe 50 malzemesinden yaplmtr. B
boktasna etki yapan F=20 kN, iddetindeki kuvveti 4 emniyetle tamas istenmektedir.
ubuun burkulmas ihmal edilirse, emniyetli kesit alan ne olur? (sin45=0,707)
zm3
Bu problemde ncelikle BC ubuuna etki eden dik kuvvet bulunur. Daha sonra Fe 50
malzemesinin 4 kat emniyetle tayaca gerilim bulunur ve bulunan emniyetli gerilim
kullanlarak emniyetli kesit alan hesaplanr.
14
zm3
Bu problemde ncelikle BC ubuuna etki eden dik kuvvet bulunur. Daha sonra Fe 50
malzemesinin 4 kat emniyetle tayaca gerilim bulunur ve bulunan emniyetli gerilim
kullanlarak emniyetli kesit alan hesaplanr.
BC ubuuna gelen kuvvet
sin 45 0
dem
F
F
2000
, FBC
2828,9 daN
0
FBC
0,707
sin 45
d
5000
F
1250 daN / cm2 , dem

EKS
4
A
dem
2828,9
2,26 cm 2
1250
= 226 mm2 dir.
15
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
renme faaliyetinde edindiiniz bilgileri lmek iin verilen objektif testi kendinize
uygulaynz.
1.
Cismin kopmadan nceki en byk gerilimine ne denir?

A) Normal gerilim
B) Maksimum gerilim
C) Doru gerilim
D) Emniyetli gerilim
2.
Malzemelerin etkilendikleri d kuvvetleri emniyetle tayabilmeleri ve grevlerini

aksatmadan srekli yapabilecei gerilime ne denir?
A) Normal gerilim
B) Ters gerilim
C) Doru gerilim
D) Emniyetli gerilim
3.
ok ksa zaman aralnda makine ve sisteme tesir eden yklere .. denir.

A) Statik yk
B) Periyodik yk
C) Alternatif yk
D) Ani yk
4.
Makine elemanna etkiyen kuvvetin deerinin ksa zaman aralnda deimesine ne

denir?
A) Hzl yk
B) Dinamik yk
C) Alternatif yk
D) Ani yk
5.
Cismin bnyesinde d kuvvetleri dengelemeye alan kuvvet aadakilerden

hangisidir?
A) kuvvet
B) D kuvvet
C) Alternatif kuvvet
D) Baslma kuvveti
16
6.
D kuvvetler kesit alanna yapk ya da teet gerilimler meydana getiriyorsa buna ne

gerilimi denir?
A) Kayma gerilimi
B) Maksimum gerilim
C) Dz gerilim
D) Yapk gerilim
7.
Baslma annda cismin i bnyesindeki i kuvvetlerin birim alanna gelen miktarna ne

ad verilir?
A) Kayma gerilimi
B) Maksimum gerilim
C) Baslma gerilimi
D) Yapk gerilim
8.
Ykler ya da d kuvvetler; ubuun ekseni dorultusunda, dorudan etki ediyorsa

buna ne denir?
A) Doru ykleme
B) D ykleme
C) Dolayl ykleme
D) Direkt ykleme
9.
Birim kesit alanna etki eden i kuvvetlere ne ad verilir?

A) D kuvvet
B)
C) Gerilim
D) G
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Btn cevaplarnz doru
ise bir sonraki retim faaliyetine geiniz.
17
RENME FAALYET 2
RENME FAALYET 2
AMA
ekilme dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan ekilme dayanm
ekillerini ve ekilme dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde ekilme dayanmna maruz kalan makine

elemanlarn tespit ederek, cisimlere bu dayanmn ne ekilde geldiini
aratrnz. Bu dayanmn makine elemanlar zerindeki etkilerini
gzlemleyerek, dier dayanm ekilleri ile kyaslaynz.
2. EKLME DAYANIMI
2.1. ekilme Dayanmnn Tanm
Aada grlen ekilde test ubuuna etki eden kuvvetler; eksen boyunca birbirinden
uzaklarlarsa, ekme ya da ekilme meydana gelir. Bununla ilgili dayanma da ekme
Dayanm denir. Cismin ekme dayanm, molekl yaps ve kesit alan ( A0 ) ile ilgilidir.
ekil 2.1: Test ubuu ve kesit alan
18
2.2. Hooke Kanunu

2.2.1. Tanm
Statikte, kat cisimlerin ekil deitirmedikleri kabul edilmiti. Esasen, elastiklik
snrlar iinde durum byledir. Ancak bu snr aldnda, d kuvvetlerin etkisi lsnde
malzemede ekil deiimi meydana gelir.
Makine elemanlar boyutlandrlrken ekil deiikliklerinin, bu elemanlarn
zelliklerinin bir ksmn ya da hepsini kaybettirmemesine dikkat edilir. Yaplan hesaplarla,
zarar verip vermiyecei kontrol edilir. Malzemelerin ekil deitirme ve mekanik
zelliklerinin tespitinde, en salkl sonu alnan deney, ekme deneyidir. Bu deneylerde,
standart ubuklar kullanlr. Bu ubuklar; TS 138 ve DIN 50125te verilen biim ve
llerde makinelerde ilenerek elde edilir.
Uzama ile kuvvet arasndaki ilk bant, ngiliz bilgini Robert Hooke tarafndan
meydana getirilmitir. Kuvvet ne kadarsa, uzama da o kadardr. Hooke kanuna gre;
elastiklik snrlar iinde kalmak art ile bir malzemede meydana gelen ekil deitirmeler,
gerilmeler orantldr.
ekil 2.2: Uzamayla ilgili rnek deney ( Hooke Kanunu )
19
ekil 2.2 de deney ubuu yerine, uzamasn daha kolay grebileceimiz bir yay
koyalm. Bu yayn ucuna arlklar asarak, bir cetvel yardmyla ekil deiimini kontrol
edelim.
Durumda, yay ucuna herhangi bir arlk aslmadndan, etki kuvveti

domamtr. F = 0
Durumda, yay ucuna m1 = 50 g arlnda (100 g = 1 N) bir ktle aslmtr.

Bunun sonucu meydana gelen 0,5 Nluk kuvvetin etkisi ile yay 1 cm uzamtr.
Durumda yay ucuna bu defa, m2 = 100 glk bir arlk aslmtr. Bunun
sonucunda da F2 = 1 Nluk kuvvet etkisi meydana getirir. Yayda 2 cmlik bir
uzama grlr.
Bu deneyden elde edilen sonu; uygulanan kuvvet ile meydana gelen uzama doru
orantldr.
2.2.2. ekme Deneyi ve Uzama-Gerilme Diyagram

ekme deneyi sonunda, uygulanan kuvvetin neticesinde meydana gelen gerilme ve
uzama deerleri diyagram meydana getirir. Diyagramn doru elde edilebilmesi iin,
standart numune ubuklar kullanlr. Diyagram yalnz denenen ubua ait olur. Ayn
malzemeden olsa bile, deiik biim ve ldeki numuneler ayn diyagram vermez. Deney
ubuklar ya DIN 50125 gre hazrlanm tablolardan alnan llere gre ya da pratik olarak
elde edilen llere gre hazrlanr.
Pratik deerlere gre ller;
L0 = 10. d0 (Uzun ubuklarda)

L0 =5. d 0 (Ksa ubuklarda)
Uzama deerleri; para zerinden kumpas ile okunarak takip edilen basit makinelerin
kullanm pratik olmakla beraber, hassas deildir.
20
ekil 2.3: ekme deneyi
ekil 2.4: Deney ubuu
Yumuak elikten yaplm bir deney ubuuna, uygulanan her F kuvveti sonucunda
llen uzamalar ( ) , x ve y koordinatlar sisteminde iaretlenirse ekil 2.5 deki uzama
gerilme diyagram elde edilir. Ancak x ve y eksenlerindeki iaretlemelerde, F ve L direkt
uygulanmaz.
21
ekil 2.5: Uzama - gerilme diyagram
Y ekseninde,
X ekseninde ise,
F
A0
sonucu meydana gelen gerilmeler ( ) esas alnr.
L
L0
sonucunda birim uzamalar ( ) esas alnr.
Uzama gerilme diyagramnda grld gibi, orjin noktas ( O1 ) ile (O) noktas
arasnda, gerilme ile birim uzama arasnda, doru orant vardr. Dolays ile burada meydana
gelen izgi, doru hlindedir. Buraya Orant Snr (O) denir. Bu alanda belirli bir ekil
deiimi grlmez.
Ykleme devam ederse (E) noktasna gelindiinde, geici bir uzama tespit edilir. Bu
srada ykleme kaldrlrsa, uzama yok olur. ubuk eski hline gelir. Bu olaya elastik ekil
deitirme denir. Buradaki snra da, Elastiklik Snr ad verilir.
Devam edilirse, A noktasnda kalc bir ekil deiimi gzlenir. Buras akma snrdr.
Deney annda gstergenin ibresi titreyerek, bu durumu belli eder. Meydana gelen ekil
deiimine Plastik ekil Deitirme denir. Deneyin sonunda Fm noktasna gelinir. Kesit
artk iyice incelmitir. Hemen kopma (K) olay yaanr. Bylece deney bitmi olur. Fm ve K
noktalar birbirine ok yakn olduundan, Fm noktasnda Max. Gerilme ( max ) esas alnr.
rnein elik malzemelerde sembol ifadesinin yanndaki deer, kopma deeridir. Fe 37
22
yumuak eliin 1 mm 2 kesitli parann kopartlmas iin 37 daN (370 N) kuvvete ihtiya
vardr anlamna gelmektedir.
2.2.3. ekme Dayanm ve Uzamann Hesaplanmas

Hooke kanununda; elastiklik snrlar iinde olmak koulu ile malzemede meydana
gelen ekil deitirmeler, bunlara karlk gelen gerilmeler ile orantldr denilmitir.
tg =
E
(ekil.2.5 Uzama Gerilme Diyagram) tg eimine, gerecin elastiklik
E
modl denir.
ekil 2.6: Malzemede uzama
L = Toplam uzama (mm, cm)

F = Eksenel kuvvet (N, daN)
L0 = lk boy (mm, cm)

23
A0 = Kesit alan ( cm 2 )
E =Elastiklik modl (N/ mm 2 , daN/ cm 2 )
ekme deneyi srasnda malzemenin boyu uzarken, kesit alan daralr. Boyca birim
uzamann ence birim daralmaya oran, Poisson orann verir.
1
= v (Poisson oran)
= Boyca birim uzama
L L0 L
L0
L0
1 = Ence birim daralma

1 =
d d0
d
=
d0
d0
v = Poisson oran (0 0,5) arasndadr.
Problem
Bir kenar 1,2 cm olan kare kesitli bir ubuk ekseni boyunca 1600 daNlk kuvvetle
ekiliyor Elastiklik modl E=2,1. 106 daN/cm2 ubuun uzama miktar 0,8 cm olduuna
gre ubuun ilk boyunu bulunuz.
zm
Verilenler:
A=axa= 1,2x1,2=1,44 cm2
E=2,1. 106 daN/cm2
F=1600 daN
L= 0,8 cm
stenenler:
24
L0=? ubuun ilk boyu toplam uzamann formlnden ekilerek hesaplanr.
FxL0
LxExA 0,8 x1,44 x 2,1x10 6
L0
1512cm 15,12m
ExA
F
1600
2.3. ekilmeye Zorlanan Elemanlar

2.3.1. ubuklarn ekme Geriliminin Hesaplanmas
Problem
ekilde grlen ask ubuu 14 mm apnda olup Fe 37 malzemesinden yaplmtr.
Ekseni dorultusunda 4 emniyetle tayabilecei yk nedir? (Fe 37 malzemenin ekme
dayanm 37 daN/mm2 dir)
zm
Verilenler
d = 14 mm
E.K.S. = 4 Fe37 = z = 37 daN/mm2
stenenler
F=?
A=?
Alan bulunurken makine eleman daire kesitli olduu iin dairenin alanndan kesit
alan bulunur. Emniyetli, ekme gerilmesi ise kopma gerilmesinin E.K.S. ye blnmesiyle
buluruz ve gerilme formlnden F bulunur.
25
d 2 3,14.14 2
158,86mm 2
4
4
37
zem
9,25 daN / mm 2
E.K .S
4
F
zem , F zem . A 9,25.158,86
A
F 1469,45 daN
A
2.3.2. Zincirlerin ekme Geriliminin Hesaplanmas

Problem
Yandaki ekilde grlen zincir halkasnn, max kopma gerilmesi 420 N/mm2, ubuk
ap 8 mm olduuna gre, tayabilecei yk bulunuz.
zm
Verilenler
max z 420 N / mm 2 42 daN / mm 2

d = 8 mm
stenenler
A=?
F=?
26
alan bulunur. Zincire uygulanan kuvvet gerilim formlnden hesaplanrken kuvvetin
etkiledii alana dikkat etmek gerekir. Zincirlerde kuvvetin etki ettii alan zincirin yapld
ubuun kesit alannn iki katdr. Yani gerilim formlnde A yerine 2A kullanlmaldr.
.d 2 3,14.8 2
A
50,24 mm 2
4
4
F
z
, F z .2. A 42.2.50,24
2. A
F 4220,16 daN
2.3.3. Halatlarn ekme Geriliminin Hesaplanmas
Problem
114 telden meydana gelen elik halatn 1 telinin ap 1 mm ve gerecinin kopma
dayanm 160 daN/mm2 dir. Bu elik halatn 10 emniyetle tayaca yk bulunuz.
zm
Verilenler
d = 1 mm = 0,1 cm
n = 114 tel ( Halattaki tel says)
E.K.S.= 10
z = 160 daN/mm2 = 16000 daN/cm2
27
stenenler
zem ?
Halatta kuvvetin etkiledii toplam alan halatn imalatnda kullanlan her bir telin
alanyla tel saynn arpmna eittir. Tel says formlde n ile gsterilir.
z
16000
1600 daN / cm 2
E.K .S
10
.d 2
3,14.(0,1) 2
F A. zem .n
. zem .n
.1600.144 1808,64 daN
4
4
zem
2.3.4. Civatalarn ekme Geriliminin Hesaplanmas

Problem
Kopma gerilmesi 5000 daN/cm2 olan civatann emniyet katsays 5 tir. Civatann
gvenle tayabilecei yk 1400 daN olduuna gre civatann apn bulunuz.
zm
Verilenler
max
5000 kg / cm
E.K.S.= 5
Fem= 1400 daN d=?
Bu problemde ncelikle emniyetli gerilme hesaplanr. Daha sonra gerilme

formlnden alan ifadesi ekilir ve alandan ap bulunur.
em
max
5000
1000 daN/cm2
E.K .S
5
em
F
F
1400
A
1,4 cm2
A
em 1000
Civatalarda kuvvetin etki ettii alan hesaplanrken di dibi ap kullanlmaldr.

Civatalarn llen ap di st apdr, d1= di dibi ap ise d1=0,8xddir. Buradan gerekli
sadeletirmeler yaplrsa di st ap bakmndan alan forml aadaki gibi olur.
2d 2
4 A 4 x1,4
d2
2,8 d 1,67 cm
4
2
2
28
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
ekilde grlen ask ubuu 20 mm apnda olup Fe 40 malzemesinden yaplmtr.
Ekseni dorultusunda 4 emniyetle tayabilecei yk nedir? (Fe 40 malzemenin ekme
dayanm 40 daN/mm2dir)
zm 1
Verilenler
d = 20 mm
E.K.S. = 4
Fe40 = z = 40 daN/mm2
stenenler
F=? (N)
A=? (mm2)
alan bulunur. Emniyetli ekme gerilmesi ise kopma gerilmesinin E.K.S. ye blnmesiyle
buluruz ve gerilme formlnden F bulunur.
d 2 3,14 x 20 2
314mm 2
4
4
zem
40
10daN / mm 2
E.K .S . 4
29
zem
F
F em xA F 10 x314 3140daN
A
Problem 2
Yandaki ekilde grlen zincir halkasnn; max kopma gerilmesi 400 N/mm2, ubuk
ap 10 mm olduuna gre, tayabilecei yk bulunuz.
zm 2
Verilenler
max z 400 N / mm 2 40 daN / mm 2

d = 10 mm
stenenler: A = ?
F=?
alan bulunur. Zincire uygulanan kuvvet gerilim formlnden hesaplanrken kuvvetin
etkiledii alana dikkat etmek gerekir. Zincirlerde kuvvetin etki ettii alan zincirin yapld
ubuun kesit alannn iki katdr. Yani gerilim formlnde A yerine 2A kullanlmaldr.
.d 2 3,14.10 2
78,5 mm 2
4
4
F
z
, F z .2. A 40.2.78,5
2. A
F 6280 daN
A
30
Problem 3
120 telden meydana gelen elik halatn 1 telinin ap 1 mm ve gerecinin kopma
dayanm 160 daN/mm2 dir. Bu elik halatn 12 emniyetle tayaca yk bulunuz.
zm 3
Verilenler
d = 1 mm = 0,1 cmn = 120 tel
E.K.S.= 12
z = 160 daN/mm2 = 16000 daN/cm2
stenenler
zem ?
Halatta kuvvetin etkiledii toplam alan halatn imalatnda kullanlan her bir telin
alanyla tel saysnn arpmna eittir. Tel says formlde n ile gsterilir.
z
16000
1333,3 daN / cm 2
E.K .S
12
.d 2
3,14.(0,1) 2
F A. zem .n
. zem .n
.1333,3.120 1256 daN
4
4
zem
Problem 4
Kopma gerilmesi 6000 daN/cm2 olan civatann emniyet katsays 10dur. Civatann
gvenle tayabilecei yk 1500 daN olduuna gre civatann apn bulunuz.
zm 4
Verilenler
6000 daN/cm2
E.K.S.= 10
Fem= 1500 daN d=?
stenenler
Bu problemde ncelikle emniyetli gerilme hesaplanr. Daha sonra gerilme
formlnden alan ifadesi ekilir ve alandan ap buluruz.
31
em
max
6000
600
E.K .S
10
em
F
F
1500
A
2,5 cm2
A
em 600
daN/cm2
Civatalarda kuvvetin etki ettii alan hesaplanrken di dibi ap kullanlmaldr.

Civatalarn llen ap di st apdr, d1= di di dibi ap ise d1=0,8xddir. Buradan
gerekli sadeletirmeler yaplrsa di st ap bakmndan alan forml aadaki gibi olur.
2d 2
4 A 4 x12,5
d2
25 d 5 cm
4
2
2
32
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Cismi ekmeye zorlayan d kuvvetler, cismin bnyesinde meydana gelen i

kuvvetlerle dengelenmeye alrlar. kuvvetlerin birim alan etkileyen miktar hangi
gerilmeyi verir?
A) Baslma gerilmesi
B) ekilme gerilmesi
C) Kesme gerilmesi
D) Akma gerilmesi
2.
ekme deneyinde hangi ubuklar kullanlr?

A)
B)
C)
D)
ekme ubuklar
Baslma ubuklar
Kesme ubuklar
Standart deney ubuu
3.
Uzama ile kuvvet arasndaki bant aadakilerden hangisidir?

A) Cisimler daima uzarlar.
B) Uzama ile kuvvet ters orantldr.
C) Uzama ile kuvvet doru orantldr.
D) Cisimlere kuvvet uygulandnda uzayarak koparlar.
4.
Tek eksenli gerilme durumunda, eik kesitlerde meydana gelen gerilmelerin

bulunmasnda aadakilerden hangisi kullanlr?
A) Kesilme diyagram
B) Thales diyagram
C) Tek eksen diyagram
D) Mohr dairesi
5.
Civatalarn belli bir kuvvetle sklma ilerinde hangi alet kullanlr?

A) Torkmetre
B) Pirometre
C) ngiliz anahtar
D) Manometre
DEERLENDRME
kendinizi deerlendiriniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz bir sonraki retim
faaliyetine geiniz.
33
RENME FAALYET 3
RENME FAALYET 3
AMA
Kesilme dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan ekilme dayanm
ekillerini ve kesilme dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde kesilme dayanmna maruz kalan makine

3. KESLME DAYANIMI
3.1. Kesilme Dayanmnn Tanm
F kuvvetleri parann eksenine dik durumda birbirine doru yaklarsa makaslama
dolays ile kesilme olay meydana gelir. Burada oluan dayanma kesilme dayanm denir.
ekil 3.1: Kesilme gerilimi
34
3.2. Kesilmeye Zorlanan Makine Elemanlar

3.2.1. Civatalarda Kesilme Dayanmn Hesaplanmas
Civatalar genellikle ekilme olayn yaarlar. Ancak baz elik konstrksyonlarda
kesilmeye de alabilirler.
ekilde 3.2 de grld gibi (F) kuvveti etkisi ile taranm paralar birbiri zerinde
kaymaya alrlar. Bu srada kayma yzeylerinin civataya isabet eden ksmnda kesilme
olay yaanr.
ekil 3.2: Cvata balants
F
(Temel forml)
A
em =
max
E.K .S .
Fem = em . A
em = Emniyetli kayma gerilimi

max = Kesilmeden nceki en byk gerilim
E.K.S. = Emniyet kay says
F = Kaydrma kesme kuvveti (N)
A0 = Kesit alandr. ( cm 2 )
zmlemelerde em art salanr.
35
Problem
Aadaki ekilde grlen cvata M14 lsnde olup iki paray birletirmektedir.
Paralara, kaydrma ynnde 4000 Nluk kuvvet uygulandna gre; makaslama
blgesindeki cvata kesit alann ve bu blgedeki kesilme gerilimini bulunuz?
zm
Civatalarn kesilme dayanmlarn inceleyerek, kesilme gerilimlerini tespit ediniz.;
kesilme gerilimi ile ilgili bantlar kullanarak kesilme gerilimini hesaplaynz.
Verilenler
M14 civatada; d = 14 mm = 1,4 cm ( di st ap )
stenenler
Civatalarn kesilme dayanm hesaplanrken kuvvetin etkiledii alan blm dairesi
apnn alandr. M 14 eklindeki ifadede civatann metrik olduu ve di st apnn 14 mm
olduu belirtilir. Blm dairesi ap cvata ile ilgili cetvellerden alnr. Ya da adm
biliniyorsa hesaplanr.
Buna gre
d0 = d2 = 12,761 mm = 1,2761 cm (blm ap) dir.
A0
.d 0 2 3,14.(1, 2761) 2
3,14.1, 628
A0
1, 278 cm 2
4
4
4
Bulunan alan kesme gerilmesi formlnde yerine konur ve,
F 1000
782,5daN / cm 2 , 78,25 N / mm 2 bulunur.

A0 1,278
36
3.2.2. Perinlerde Kesilme Dayanmn Hesaplanmas

Sabit birletirme elemanlarndan olan perinler, ba ksmlarndan kopmazlar.
Deneyler sonucu, F kuvvetlerinin etkisi ile makaslanma blgesinden kesilmek suretiyle
koptuklar tespit edilmitir. Perinli balantnn emniyeti, perin says ve makaslanan
(kesilen yzey says) yzey says ile yakndan ilgilidir. Perinli balantlarda sadece
perinin dayanml olmas yeterli deildir. Balanan paralarn da eitli zellikleri ile
dayanml olmalar gerekmektedir.
Perinin kesilmesine gre dayanm hesab
ekil 3.3: Perinin kesilmesi
F

A
F
em
A
d 2
A
n.i
4
= Kesme gerilmesi daN/mm2 F= Kesme kuvveti daN

A= Kesilmeye allan toplam alan mm2
allan yzey says
n= Perin says
i=
kesilmeye
Problem
sral her srada 4 perin bulunan bir perinle birletirme ileminde kullanlan
perinlerin aplar eit olup 10 mmdir. Bu perinlerin emniyet gerilmesi 420 daN/cm2
olduuna gre gvenle tayabilecei kuvvet ka daNdr?
zm
Verilenler
d=10 mm
n= 4x3=12
37
em 420 daN/cm2
stenenler
Fem=?
Bu problemde perin saysn bulurken sra says ile srada bulunan perin adedi
arplr. Alan bulunduktan sonra deerler kesme gerilmesi formlnde yerine konarak
emniyetli kuvvet bulunmaldr.
d2
3,14.12
n
.12 9, 42 cm2
4
4
em
Fem
Fem em . A 420.9,42 3956,4 daN
A
3.2.3. Kamalarda Kesilme Dayanmn Hesaplanmas
ekil 3.4: Kamaya gelen kesme kuvveti
Kama mil ile dnmesi istenen makine elemanlarn mile balayan bir birletirme
elemandr. Milin dndrme momenti ile kesilmeye zorlanr. ekil 3.4teki mil ile volan
birletiren kamay kesmeye alan kuvvet bulunurken momentlerden istifade edilir. Milin
dndrme momenti Md, mil yarap r, volan yarap R ise;
Md = F.R = F1 .r
F1 kuvveti kamay kesmeye zorlar
Md = F1 .r
Md = Dndrme momenti (daN.cm)
A=b.l
A= kesilmeye zorlanan kama alan cm2
b= kama genilii
l= kama boyu
38
F1
em
A
F = Volan dndren kuvvet (N)
em =
F1
b.L
R = Volan yarap (mm)
em =
Md
F .R
, em =
r.b.L
r.b.L
r = Mil yarap (mm)
F1 = Kamay kesmeye zorlayan kuvvet (N)

b = Kama genilii (mm)
L = Kama boyu (mm)
em = Emniyetli kayma gerilimi (daN/mm2)

Yukardaki formller milin dndrd veya mili dndren elemann ap ve elemana
uygulanan kuvvet biliniyorsa kullanlr. Genellikle millerin ilettikleri g ve milin devri
bilinir. letilen g ve devir biliniyorsa dndrme momenti ve kesme gerilimi aadaki
formllerle hasaplanr.
Md
71620.N
N= G (BG)
n
em
Md
71620.N
em
r.b.L
n.r.b.L
n= devir says (d/d)
71620 sabit says beygir gcnn daNmye evrilmesi iin kullanlan bir katsaydr.
Problem
Bir milin yarap 20 mmdir. Bu mile bal olan kasnan yarap 120 mm ve bu
kasnaa uygulanan dndrme kuvveti 1500 daNdr. Kasnakla milin birletiren kamann
genilii 10 mm ve boyu 40 mm ise kamann kesilme dayanmn hesaplaynz.
39
zm
Verilenler
r=20 mm
R=120 mm
F=1500 daN L=40 mm
b=10 mm
stenen:
em ?
em =
F .R 1500.120
=
22,5 daN/cm2
r.b.L 20.40.10
Problem
400 d/d ile dnen 5 bg gcnde bir motorun mil ap 30 mmdir. Mile uygun standart
kama genilii 8 mm ve kama gerecinin kesilme gerilmesi 2000 daN/cm2 olduuna gre 4
kat emniyetle almas istenen kamal balantda kama boyunu hesaplaynz.
zm
Verilenler
n=400 d/d
N=5 BG
D=30 mm ise
r=15 mm
b=8
mm 2000 daN/cm2
E.K.S.= 4
stenenler
L=?
Kama boyunu bulabilmek iin ncelikle emniyetli kesme gerilmesinin bulunmas
gereklidir. Emniyetli kesme gerilmesi bulunduktan sonra g ve devirli kesme gerilmesi
formlnde deerler yerlerine konarak kama boyu bulunur.
em
2000
500 daN/cm2
E.K .S
4
40
em
71620.N
71620.N
71620.5
L
1,49cm
n.r.b.L
em .n.r.b 500.400.1,5.0,8
3.2.4. Pimlerde Kesilme Dayanmn Hesaplanmas

Pimler zlebilir birletirme eleman olup kesilmeye allrlar. Kesme olay;
dndrme etkisi sonucu bir kuvvet ifti tarafndan (ekil 3.5) veya merkezleme grevi
yaparken, makaslama sonucu oluur (ekil 3.6). Pim balantlarnn hesabnda salkl sonu
alnabilmesi iin deney yaplmas emniyetli olur. Ancak basit konstrksiyonlarda kesilmeye
gre temel formller kullanlarak hesaplamalar yaplabilir.
ekil 3.5: Pime gelen kuvvetler
Md = 71620
ekil 3.6: Pimin kesilmesi
N
olur.
n
Md = Dndrme momenti (N.cm)

N = leten g (BB)
em
Md
71620.N
em
r. A
d 2
n.r.
4
n = Devir says ( Devir/ dak)
ekil 3.5 teki radyal pim, mil ile gbek arasndaki balant dolays ile dndrme
momentinin iletilmesini salar. Moment etkisi ile pim kesilmeye, mil ve gbekteki dayanma
yzeyleri ezilmeye zorlanr. Pimin kesilmeye allan yzey alan hesaplanrken alt
konu dikkate alnmaldr. Tek noktadan m zorlanyor? ki noktadan m? ekil 3.6 da
soldaki pim tek noktada, sadaki pim iki noktadan kesilmeye zorlanmaktadr.
Md = F. d1
F
em
A
F = Pimi kesmeye alan kuvvet (N)
41
Md
em
.d 2
d1
4
d1 = Mil ap (mm)
d = Pim ap (mm)
D = Gbek ap (mm)
em = Emniyetli kesilme gerilmesi (N/ mm 2 )

em = Emniyetli delik ezilme basnc (N/ mm 2 )
em 2. em alnabilir.
em =
F
(Delik ezilme basn kavram)
d .s
ekil 3.7: Enine kama
42
Problem
Kopma gerilmesi 4000 daN/cm2 olan bir pimin emniyet katsays 4, pimin kesilmeden
gvenle kullanlmas iin pim ap 4 cm olduuna gre emniyetle iletilebilecek kuvveti
bulunuz.
zm
Verilenler
max 4000kg / cm 2
E.K.S.=4
d=8/2=4cm
stenenler:
Fem=?
ncelikle emniyetli gerilme bulunur ve genel gerilme forml kullanlarak emniyetli

kuvvet hesaplanr.
em
em
max
4000
1000 daN/cm2
E.K .S
4
Fem
d 2
3,14.4 2
Fem em .
1000.
12560 daN
A
4
4
3.2.5. Saclarn Kesilme Dayanmn Hesaplanmas

Sac malzemelerin kesilmesinde eitli presler, makaslar, giyotin gibi makineler
kullanlmaktadr. Sac malzemelerin kesiminde en fazla karmza kan i tezgh preslerdir.
Bu nedenle konuya preslerde kesme olay ile devam edilecektir.
43
ekil 3.8: El makas
ekil 3.9: Kesme makineleri
Preslerde Kesme
L = Kesilen ksmn uzunluu (mm)

e = sac kalnl mm
A = L.e Kesit alan (cm2)
em = Emniyetli kesilme gerilmesi (daN/ cm2)

F = Kesme kuvveti (N)
= Zmbann basn gerilimi (daN/ cm2)

= Sacn kesilme gerilimi (daN/cm2)
= 0,8. ( daN/ cm2)
Kesme Kuvveti
F
F
em = A = L.e F = L.e. (Temel forml)
Sert malzemelerde kesicinin abuk anmasndan dolay ; = alnabilir .
F = L.e.
44
Minimum delik ap:
ekil 3.10: Preslerde kesme

Her kalnlktaki malzemeye istenildii kadar kk delik delinemez.
dmin =
4.e.
dmin = En kk delik ap (mm)

e = Sac kalnl (mm)
= Sacn kesilme gerilimi (daN/ cm2)
= Zmbann basn gerilimi (daN/ cm2)

Problem
Zmba ap 30 mm olan bir pres yardmyla deliksiz rondela kesilecektir. Kullanlacak
sac kalnl 3 mm ve sacn kesilmede kopma gerilmesi 4200 daN/cm2dir. Pres en az ka daN
lik bir kuvvetle zmbaya basmaldr.
zm
Verilenler
d=30 mm
e=3 mm
max 4200 daN/cm2
45
stenenler
Fmin=?
Burada sacn kesilmeye allan yzeyi zmbann evresi ile sacn kalnlnn arpm
ile bulunur.
A .d .e 3,14.3.0,3 2,826cm 2
max
Fmin
Fmin max . A 4200.2,826 11869,2 daN Presin, sactan pul
A
kesebilmesi iin en az 11869,2 daNlk bir kuvvetle zmbaya basmaldr.
46
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
Aadaki ekilde grlen cvata M12 lsnde olup iki paray birletirmektedir.
Paralara, kaydrma ynnde 4000 N luk kuvvet uygulandna gre, makaslama
blgesindeki cvata kesit alann ve bu blgedeki kesilme gerilimini bulunuz?
zm
Verilenler
d=12 mm
F=4000 daN
stenen:
=?
ncelikle civatann blm dairesi ap bulunur ve bu ap kullanlarak kesilmeye
allan alan hesaplanr. Daha sonra kesme gerilmesi genel forml kullanlarak kesme
gerilmesi hesaplanr.
M12 civatada; d = 12 mm = 1,2 cm ( Di st ap )
d0 = d2 = 10,863 mm = 1,0863 cm ( Blm ap )
.d 0
3,14.(1,0863) 2
3,14.1,18
A0
0,92cm 2
4
4
4
2
A0
F
4000
4347,8 daN / cm 2 , 434,78 N / mm 2

A0
0,92
47
Problem 2
ekilde grlen perinli sistem, 10 kN luk kuvvet ile zorlanmaktadr. Kesilme annda,
perinde meydana gelen gerilim 160 N / mm2 dir. Buna gre perinin kesit alan ve apn
bulunuz?
zm
Verilenler
F = 10 kN=10000 N
= 160 N/ mm2
=1
stenenler
A=? d=?
Kesme gerilmesi genel formlnden kesilmeye allan alan bulunur ve alandan
perin ap hesaplanr.
d 8,92mm
48
Problem 3
10 Beygir gcn 500 devir/dakika ile ileten milin ap 32 mmdir. Aadaki ekilde
kullanlan kamann kamann kesiti, 10 10 mm 2 , kesme gerilimi 60 N/ mm 2 olduuna gre
kamann boyu ne kadardr?
zm
Verilenler
N = 10 BG
n = 500 devir/dakika
d = 32 mm
r = 16 mm = 1,6 cm
em 60 N / mm 2 600daN / cm 2
stenenler
L =?
ncelikle milin ilettii g ve devir kullanlarak milin dndrme momenti hesaplanr.
Bulunan moment deeri kesme gerilmesi kuvvetinin hesaplanmasnda kullanlmak zere
kesme gerilmesi ana formlne konur ve emniyetli kesme gerilmesi kullanlarak kama boyu
bulunur.
Dndrme Momenti : Md 71620.
Kesilme Gerilimi :
Md
em
r.b.L
N
10
71620.
1432, 4 daN .cm
n
500
L
49
Md
1432, 4
1, 49 cm
r.b. em 1, 6.1.600
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
renme faaliyetinde rendiiniz bilgileri lmek iin aada verilen objektif testi
kendinize uygulaynz.
1.
Bir paraya birbirine dik zt ynde iki kuvvet uygulandnda parada makaslanma
olay meydana gelir. Bunun neticesinde parada hangi olay gerekleir?
A) Yrtlma
B) atlama
C) Krlma
D) Kesilme
2.
Sklebilen balant elemanlar aadakilerden hangisidir?

A) Perinler
B) Vidalar
C) Kaynaklar
D) Hibiri
3.
Vidalar sklma esnasnda hangi kuvvete maruz kalr?

A) Burulma
B) Kayma
C) Basma
D) ekilme
4.
Kesilme kuvvetine hangi makine eleman maruz kalmaktadr?

A) Saplamalar
B) Perinler
C) Kaynaklar
D) Somunlar
DEERLENDRME
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Btn sorulara doru cevap
verdiyseniz bir sonraki retim faaliyetine geiniz.
50
RENME FAALYET 4
RENME FAALYET 4
AMA
Eilme dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan eilme dayanm ekillerini
ve eilme dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde eilme dayanmna maruz kalan makine

4. ELME DAYANIMI
4.1. Eilme Dayanmnn Tanm
Prizmatik ubuk ya da miller eksenlerine dik kuvvetlerle yklenirlerse, ubuk ya da
mil kesitinde kesme kuvveti ve eilme momenti meydana gelir. Eilme momenti sonucunda
ubuk eilir. Bununla ilgili dayanma da eilme dayanm denir.
ekil 4.1: Kesme metodu
51
4.2. Eilme Dayanm ile lgili Kavramlar

4.2.1. Eilme Momentinin Tanm ( Mb )
Eksenleri dik olarak yklenen kriin, eilerek bir kavis eklini almasna neden olan
momente, eilme momenti denir. Bir sistemde momentin bulunabilmesi iin uygulanan
kuvvetin kuvvet kolu ile arplmas gerekir. Mb = F.L
Ancak, deiik aralklarla ve birden fazla kuvvetlerle yklenmi krilerde basit eilme
hli olmadndan, bu krilerde diyagramlar izilir. Kritik nokta ve karsnda bulunan max.
moment eilme momenti ( Mb) olarak alnr.
ekil 4.2: Eilme momenti
4.2.2. Eilme Geriliminin Tanm ( b )

Eilen bir kriin d yzeyi incelendiinde, i ksmndaki liflerin ksald ve burada
basl gerilim ( d ), d ksmdaki liflerin uzad, burada ise ekme gerilimi ( z ) meydana
geldii grlr. Bu normal gerilmelerin kesite yayl hli, eilme gerilimini meydana getirir.
b =
Mb
W
b = Eilme gerilimi (daN/ cm 2 )

Mb = Eilme momenti (daN.cm)
W = Kesitin dayanm momenti (cm3)
52
Problem
Dikdrtgen kesitli bir aa kiriin kesit genilii 6 cm ve ykseklii 12 cm ve
uzunluu 80 cmdir. Bu kiri 11520 daNcmlik bir eilme momenti ile zorlanmaktadr. Bu
kiriin eilme momentini ve kirie etkiyen kuvveti hesaplaynz.
ZM
Verilenler
Md=11520 daNcm b=6 cm
h=12 cm
L=80 cm
stenenler
b =?
F=?
Eilme gerilmesini bulabilmemiz iin kiriin kesitine gre dayanm momentinin

bilinmesi gerekir. Tablo 4.1 de temel ekillerin dayanm ve atalet momentleri verilmitir.
Kirie uygulanan kuvveti eilme momentinden bulabiliriz, bildiimiz gibi moment=kuvvet x
kuvvet koludur.
Wb
bh2 6.122
144 cm3 olarak hesaplanr.

6
6
M b 11520
80 kg / cm2
Wb
144
M b F .L F
M b 11520
144 kg olarak bulunur.

L
80
53
Kesitleri
Dayanm Momentleri
W= Cm3
Atalet Momentleri
J= Cm4
a3
6
a4
12
bh 2
6
bh 3
12
d3
10
d4
20
bh 2
24
bh 3
36
D4 d 4
10 D
D4 d 4
20
Tablo 4.1 Temel ekillerin dayanm ve atalet momentleri
4.2.3. Dayanm Momentinin Tanm

Bir ankastre (konsol) kiri, F kuvveti ile yklendiinde, eilme meydana gelir. Kiriin
arlk merkezinden geen eksene, ntr eksen (tarafsz) ad verilir. Bu durumda, tarafsz
eksen eri hline gelir. Daha nce de bahsedildii gibi, kiriin st ksmndaki lifler uzar, alt
ksmndaki lifler ksalr. Buradaki gerilmeler en byk maksimum deerini alr. Hooke
kanununa gre; en byk uzama, en byk gerilme snrnda meydana gelir.
54
Kesitin dayanabilecei en byk moment, eilme momentidir. ( Mbmax ) . Ancak bu,

makine elemanlarnn boyutlandrlmasnda yeterli olmaz. Boyutlandrma ileminde,
dayanm momenti (W) kullanlr.
W=
Mb
em
Mb = Eilme momenti(daN. cm)
em = Emniyetli gerilme (daN/ cm 2 )

Problem
Eilme momenti 8500 daNcm, emniyetli gerilmesi 120 daN/cm2 olan kiriin kesiti
kare olduuna gre karenin bir kenar ka cmdir?
zm
Verilenler
Md=8500 daNcm b =120 daN/cm2
stenenler
a=?
Burada karenin boyutlandrlmas iin ncelikle dayanm momenti bulunmal,
dayanm momenti bulunduktan sonra temel ekillerin dayanm momenti hesaplanmas
formlleri kullanlarak karenin kenar uzunluu hesaplanr.
Mb
M
8500
Wb b
70,8 cm3
Wb
b
120
Wb
a3
a 3 Wb .6 70,8.6 424,8 a 7,517 cm
6
55
4.3. Eilmede Atalet ve Dayanm Momenti

4.3.1. Atalet Momenti
4.3.1.1. Atalet Momentinin Tanm
Atalet momenti cismin hareketine kar bir direntir. Ktle ya da kesit alannn arlk
merkezinin kendi dzlemindeki bir eksene uzaklnn karesi ile arpmdr.
I = m. d 2
I = A. d 2 eklinde ifade edilirler.
ekil 4.3: Polar atalet momenti
4.3.1.2. Yzeylerin Atalet Momentlerinin Bulunmas (Tarafl ve Tarafsz
Eksenlere Gre)
Pratik metot basit geometrik ekiller, eit paralara blndkten sonra atalet
momentleri hesaplanr. Eit para ilemlerinin okluu, daha doru sonuca ulamamaz
salar.
rnek olarak dikdrtgeni ele alalm;
56
Yukardaki dikdrtgenin atalet momenti hesaplanrken dikdrtgenin alan bulunur ve

arlk merkezinin eksene uzakl ile arplarak da atelet momenti bunur.
Burada, d= arlk merkezinin eksene uzakl
A1 = A2 = A3 = A4 =
y1 =
A
4
A = b.h (Dikdrtgenin alan)
7
5
3
1
h , y2 = h , y3 = h , y4 = h
8
8
8
8
I A = A1 . y12 + A2 . y22 + A3 . y32 + A4 . y42

IA =
A
. y12 y22 y32 y42
4
IA =
A
4
IA =
b= genilik h= ykseklik
7 2 5 2 5 2 1 2
h h h h
8 8 8 8
b.h 84 2
.h
4 64
57
b.h3
3
IA
Dikdrtgenin arlk merkezinden geen eksene gre atalet momentini bulmak iin,
dikdrtgen I ve II paralarna ayrlr. Paralarn tabanlar x eksenine oturduu kabul edilirse,
IA =
b.h3
3
I x = 2.
b.h3
3
h
b.
bh3 bh3
2
I x = 2. = 2.
=
cm 4
3
24
12
4.3.1.3. Birleik Yzeylerin Atalet Momentlerinin Bulunmas
X0 =
Y0 =
A. X
A
AY.
A
A1. y1 A2 . y2
A1 A2
Arlk merkezinden geen eksene ( Tarafsz eksen ) gre atalet momenti
I x = I A1 A1 d12 I A 2 A2 d 2 2
b1.h13
b2 .h2 3
2
Ix =
b1.h1 .d1
b2. h2 .d 2 2
12
12
58
4.3.2. Yzeylerin Dayanm Momentlerinin Bulunmas (Tarafl Ve Tarafsz

Eksenlere Gre)
ekil 4.4: Dayanm momenti
Dayanm momenti; atalet momentinin tarafsz ekseninden (x-x) itibaren kesit

yzeyinin, en st ya da en alt kenarna olan uzakla blm ile bulunur. Simetrik kesitlerde,
alt ve st uzaklklar (e) birbirine eittir. Dolays ile bir dayanm momenti vardr. Simetrik
olmayan ekillerde ise, uzaklklar farkl olduundan, iki dayanm momenti bulunur.
W1
Ix 3
I
cm , W1 x cm3 (En byk deer alnr)
e1
e2
Dayanm momentinin bulunmasnda rnek olarak dikdrtgen kesiti incelersek,
I x x
b.h3
I
12
I b.h3 h b.h3 2
e 12 2 12 h
b.h 2 3
cm (Dikdrtgenin dayanm momenti.)
6
4.4. Eilmede Ykleme eitleri

4.4.1. Direk ve Tek Noktadan Etki Eden Ykleme
Kirie eksenine dik ekilde bir noktadan etki eden yklere, noktasal yk denir. ekil
4.5 te bir iinin dikildii yer (C) nokta olarak kabul edilmi ve iinin etkisi noktasal yk
olarak tanmlanmtr (m= daN, F=N).
59
ekil 4.5: Nokta yk
ekil 4.6: Yayl yk
ekil 4.7: Kark ykleme
4.4.2. Srekli Ykleme

Uzunluuna ya da bir alana yayl olan yklerdir. Bunlara yayl yk denir. ekil 4.6
da yayl yk gsterilmitir.
4.4.3. Kark Ykleme

Kiriin zerinde deiik yerlerinde noktasal ve yayl yk bulunabilir. Ya da yayl yk
zerinde bir de noktasal yk birlikte bulunabilir. Bu tr yklemelere kark ykleme denir.
Bir inatta yksek yere malzeme nakleden iilerin kalas zerinde meydana getirdikleri
ykleme rnek verilebilir. ekil 4.7 de kark ykleme gsterilmitir.
4.5. Eilmede Diyagram izilmesi

4.5.1. Kesme Kuvveti Diyagramnn izilmesi
ekil 4.8: Kesme diyagram
Noktasal yklere gre: Diyagram izimi iin nce analitik metotla mesnet tepkileri
bulunur. Mesnet tepkilerinin bulunmasnda, adet denge denkleminden yararlanlr.
Bunlar:
60
M 0
x
y
,
,
dr . Kiri zerindeki kuvvetlerden, dey
konumda nlar indirilir. Diyagram alan izilebilecek kadar boluk braklarak, kiri
eksenine paralel kesme (V) referans dorusu izilir. Sras ile her kuvvet kendi n zerinde
ve ok ynnde referans izgisine gre iaretlenir.
rnek olarak ekildeki diyagram incelediimizde Ay tepkisi V izgisinden itibaren

kendi n zerinde, iddeti kadar bir lek dhilinde iaretlenir. Noktasal yklerde kesme
diyagram, dikdrtgenler eklindedir. Bu nedenle, Ay okunun ucundan kiri eksenine paralel
bir izgi izilir ve F1 n kestirilir. Bu noktadan yukarya baknca F1in ynnn aaya
doru olduu grlr. Dolays ile F1in iddeti kadar, ayn lek dhilinde inilir. (Ay>F1)
F1in ucundan kiri eksenine paralel tekrar izgi izilir. F2 nn kestii noktadan, ayn
lek dhilinde F2 iddeti kadar inilir. (F2 aaya bakyor) F2nin ucundan kiri eksenine
paralel izilir ve By n kestirilir. Yukarya bakldnda, Bynin ynnn yukarya doru
olduu grlr. Buna gre, kesim noktasndan itibaren yukarya doru Bynin iddeti kadar
ve ayn lekte izim yaplr. By okunun ucu, V izgisinde 0 (Sfr) oluyorsa, diyagram
doru izilmitir sistem dengededir. Aksi hlde, nceki ilemlerin birinde hata yaplmtr.
Kontrol edilerek sfrlama ilemi salanmaldr.
ekil 4.9: Yayl yk
Yayl Yklere Gre:

Mesnet tepkileri:
M
q.L.
L
q.L
By.L 0 , By
N
2
2
61
Ay q.L By 0
Ay q.L
q.L
0
2
Ay q.L / 2 (N)
Pratik izim: Noktasal ykte olduu gibi, yine kesme referans dorusu (V) izilir.
Yayl yk, vektrel kuvvet hline dntrlr. Her kuvvetten V izgisine dey nlar
indirilir. Kesim noktalarndan itibaren, kuvvet ynlerinde belli lek dhilinde iaretlemeler
yaplarak diyagram izilir. ekilde belirtilen yayl yklenmi kiriin diyagram u ekilde
izilir. Ay tepkisi, kendi n zerinde V izgisinden itibaren, yukarya doru lek
dhilinde izilir. Yayl yklerde kesme diyagram genler eklindedir. Bu nedenle Aynin
ucundan V dorusuna paralel geici ince izgiler izilir. Bu geici izgilerin By nn
kestii noktadan (G= q.L) kadar inilir. Bulunan nokta ile Aynin ucundaki ilk nokta
birletirilince kesme diyagram kar. Ancak ilem bitmemitir. nk yukarya baknca, en
son bulunan noktadan itibaren By kadar klaca anlalr. Bu ilem de yapldnda, okun
ucu V izgisinde sfr (O) oluyorsa, diyagram doru olarak bulunmutur.
4.5.2. Moment Diyagramnn izilmesi

Moment diyagram, kesme kuvveti diyagramndaki alan deerlerinden faydalanlarak
izilir. Yani, nce kesme kuvveti diyagram izme zorunluluu vardr.
Buna gre; hesaplanan alanlar A1, A2, A3 olsun. V dorusunun stndekiler pozitif
(+), altndakiler negatif (-) olarak iaretlenir (ekil 4.10 Moment diyagram). Kesme
diyagramnda kullanlan ve her kuvvetten indirilen nlar M referans dorusunda kestirilir.
Moment diyagramnda, balang ve biti noktalar sfrdr(O).
ekil 4.10: Moment diyagram
ekil 4.11: Moment diyagram
62
Dolays ile iaretlemeye, F1 n zerinden balanr. Her alan, komu n zerinde

iaretlenir. Alanlarn + ve - olmasna gre, M izgisinden itibaren aada ve yukarda
iaretlenmesi sz konusudur. Buna gre; A, alan + olduundan F1, n zerinde M' den
itibaren yukarda iaretlenir (ekil 5.10. Moment diyagram). Bulunan A1, noktasndan M
dorusuna paralel olarak geici bir izgi izilir. F2 den gelen n kestii noktadan, + olduu
iin yukarya doru A2 kadar klr. Yine bu noktadan geici olarak M dorusuna paralel By
nna kadar bir izgi izilir ve kesim noktasndan itibaren, A3 alan - olduu iin aaya
doru A3 kadar iaretlenir. Bu nokta M izgisinde sfr oluyorsa, diyagram doru kmtr.
Daha sonra sras ile 0, A1, A2, A3 (O) noktalar birer doru ile birletirilince, taral
olan moment diyagramn verir. Buradaki en byk mutlak deer de Mmax deerini verir.
Yayl yklere gre:
Pratik metot; (alan metodu)
Taban Ykseklik
A1
2
L
. Ay
q.L2
A1 2
genin alan
2
8
Kesme kuvveti diyagram her alan, yn iaretine gre, M izgisinden itibaren

iaretlenir. Bulunan noktalar birletirilince, moment diyagram parabol eklinde kar. X
mesafesindeki alan Mx noktasn verir. Kesme metodu ile: (Denklem kurarak) Mesnet
tepkileri bulunur.
Ay By
q.L
2
63
ekil 4.12: Kesme metodu
Blge snrlar belirlenir ve her blge iinden, herhangi bir yerinden kesilir (ekil 5.12
Kesme metodu). Sadaki para atlr, soldaki parann kesim yerinden itibaren moment
denklemi kurulur.
x
0 M 1 Ay . y q.x. 2
x2
0 M 1 Ay . y q. 2
L
Bylece, 1 blge iin moment denklemi yazlm olur. Denklem de x e sonsuz deer
verilerek sonsuz nokta bulunabilir. Biz anlalmas amac ile nokta bularak zme
gideceiz.
X= 0 iin;
0
Ay .0 q. 0
2
2
X=
L
iin;
2
L

q.L L
q.L2
2
. q.
2 2
2
8
L 0
q.L
.L q.
2
2
2
X=L iin;
64
Problem 1
Aadaki ekilde grlen noktasal yklenmi kmal kiriin, kesme kuvveti ve
moment diyagramlarn iziniz?
zm
A noktasna gre moment alnr. Her bir kuvvetin A noktasna uzakl ile bykl
arplr, kuvvetler A noktasn saatin dn ynnde dndrmeye zorluyorsa pozitif, saat
dn ynnn tersi istikametinde dnmeye zorluyorsa negatif olarak alnr ve A
nokasndaki toplam moment btn kuvvetlerin momentlerinin toplamyla bulunur. Sistem
dengede ise toplam moment sfr olmaldr.
M A -32.1,25 + 1,5.40 + 2,5.48- 5.By = 0

-40 + 60 + 120 - 5.By = 0
By
140
28kN
5
By bulunduktan sonra Aynin bulunmas iin B noktasna gre momet alnabilecei

gibi; sisteme etkiyen dey kuvvetlerin toplamnn sfr olmasndan faydalanabiliriz, bu daha
kolay bir yol olduundan bu yol izlenecektir.
65
By + Ay -40 48 32 = 0
Ay = 32 + 40 + 48 By = 0
Ay = 32 + 40 + 48 28 = 0
Ay = 92 kN
stteki ekilde kesme kuvveti ve moment diyagramlar izilmitir. Kesme kuvveti
diyagramn izmek iin Ay ve By kuvvetlerini bulduktan sonra kiri eksenine paralel
izdiimiz V dorusu zerine 32 kN lik kuvvette aaya ineriz. Ay noktasna kadar yatay
gittikten sonra 92 kN yukar karz. V ye paralel olarak 40 kN izgisine kadar yatay
gideriz. 40 kN aa ynl olduu iin 40 aa ineriz. Yine Vye paralel olarak 48 kN nin
etkidii doruya kadar paralel izeriz. Bu noktadan 48 kN aa ineriz. V ye paralel olarak
By nin hizasna kadar gideriz. Bulunduumuz yerden By kadar karz. Eer deerimiz
sfrlyorsa yaptmz i dorudur.
Moment diyagramn izebilmek iin kesme kuvveti diyagramndaki alanlar kullanlr.
V dorusunun altndaki alanlar negatif, stndeki alanlar ise pozitif olarak alnr. 32 kN lik
kuvetin M dorusunu kestii noktadan Ay kuvvetinin M noktasn kestii noktaya kadar
gidilir. Buradan A1 alan kadar aa inilir (A1 alan negatif blgede). A1=32*1,25= 40 birim
karedir. Bittii noktadan M dorusuna paralel olarak 40 kN luk kuvvetin uzantsn kesene
kadar bir doru izilir. Buradan A2 alan kadar yukar klr (A2 alan pozitif blgede).
Bittii noktadan 48 kNluk kuvvetin dorultusu kesilene kadar M dorusuna paralel izilir,
48 kNluk kuvvetin dorultusunun kesildii noktadan A3 kadar yukar klr (A3 alan pozitif
blgede). Buradan By kuvvetinin dorultusu kesilinceye kadar M dorusuna bir paralel
izilir, Bynin uzantsnn kesildii noktadan A4 alan kadar aaya inilir (A4 alan negatif
blgede). By uzantsnda aaya doru izilen doru M dorusunda bitiyorsa diyagram
dorudur ve diyagramn tepe noktas maksimum moment deerini verir. Diyagramda
maksimum moment 70 kNm olarak grlmektedir.
Problem 2
Aadaki ekilde deiik ksmlarnda noktasal ve yayl ykler bulunan kiri
grlmektedir. Kesme kuvveti ve moment diyagramlarn izerek max. momentin deerini
hesaplaynz?
66
zm
ncelikle mesnet tepkileri bulunur (
0 ve
0 eitlikleri kullanlarak).
Kesme kuvvet diyagram izilir. Kesme kuvvet diyagramlarnn altnda kalan alanlar
kullanlarak kesme moment diyagram izilir. nceki rnek incelenmelidir.
Mesnet tepkileri,
10.1,5 3.By + 4,5.6 =0
By
42
14kN
3
Ay 10 + By 6 = 0
Ay 10 + 14 6 = 0
Ay = 2 kN
ve diyagramdan maksimum kesme momenti deeri ve etkileme noktas bulunur.
67
M max 9kN .m ve 3. metrede
4.6. Eilmeye Zorlanan Makine Elemanlar

4.6.1. Kirilerin Dayanmnn Hesaplanmas
Kiriin kesme ve moment diyagram izilerek, Mmax belirlenir. Bu deer, eilme
momentine (Mb) eit alnr. Kesit atalet momenti (I), arlk merkezinden geen eksenden
itibaren en byk uzakla blnerek, dayanm momenti (W) bulunur (ekil 5.13 Kiri).
Formlde yerine konularak kesit lleri belirlenir. Kesite gelen Mmax belli ise, kesit
lleri profile ait olan standart izgilerden de seilebilir (IPG 300 TS 910/2 Fe 37 gibi).
bem
M max Mb
daN/ cm 2
Wb
Wb
ekil 4.13: Kiri dayanm
4.6.2. Millerin Dayanmnn Hesaplanmas

Miller eilmeye altklarndan u formlle hesaplanrlar. bem
Mb
burada Mb
Wb
momenti kesme kuvveti ve moment diyagramndan bulunan maksimum moment deerine

eit alnr. i dolu millerde W
.d 2 3
cm
32
68
ekil 4.14: Mil dayanm
4.6.3. Muylularn Dayanmnn Hesaplanmas

Millerin yatak iindeki ksm olan muylular, mile gre farkl alrlar. Mil eilmeye
alr. Muylu ise; eilmenin yannda yatak yzeyini de ezmeye alr. Bu durumda, yzey
basncndan dolay iyi bir yalama salanmazsa, burulma da yaanabilir. Ancak bu nitede
eilme problemi ele alnacaktr.
Millerin, muylularn ve kirilerin dayanmlarnn hesaplanabilmesi iin gereken atalet
momenti kesit alanlarna ve arlk merkezlerinin eksene uzaklna gre bulunur ve eilme
moment deeri ise, kesme kuvvet diyagram ve moment diyagramndan elde edilen
maksimum moment deerine eit kabul edilerek hesaplanmaldr.
4.6.4. Dili arklarn Dayanmnn Hesaplanmas
ekil 5.15: Dili arklarda dayanm
Dililer; eilme, baslma ve kayma gerilimlerine alrlar. Kayma gerilimi az

olduundan, hesaplamalarda eilme ve baslma gerilimleri dikkate alnr. Diler temasa
r
baladnda en byk zorlanma, Kuvvet ( F ) diin ucuna etki edince meydana gelir.
Dolays ile dayanm hesabnn bu son duruma gre yaplmas gerekir.
69
Md= 71620.
N
da N.cm (Diliyi dndrme momenti)
n
Diliyi dndren kuvvet ( F ), temas noktasndaki F1 ve F2 kuvvetlerini meydana

getirir. arkn diini gerekten emeye alan kuvvet F2 dir.
F2 = Cos .F ( = Kavrama as )
F1 = Sin .F
Md = F2 .r
(r=
d0
)
2
Mb = F2 .h ( Di eilme momenti )
Eilme Gerilimi ; bem
bem
b.s 2
Wb
6
Mb
,
Wb
F2 .h 6.Cos .F .h
b.s 2
b.s 2
6
Baslma Gerilimi; d
F F1 F .Sin
A b.s
b.s
ki gerilme toplanr, q ve e katsaylar ileme katlr, pay ile paydalar modl (m) ile
arplr ve gerekli matematiksel dzenlemeler yaplrsa;
2.Md .q
2.71620.N .q
, m
(modl) bulunur.
b.e.d 0 . em
b.e.d 0 .n. bem
e = 1, 25 : 1,75
q = Di saysna gre form says ( Z = 10 : 100 iin; q = 5,2 : 2,45 )
PRATK METOD: Fazla zorlanmayan yerlerde ve dk devirlerde kullanlan
dililerde iyi sonu verir. Bu metot da kullanlan terim ve formller, aada aklanmtr.
70
t 10. 3
450.N
c. .Z .n
t = Adm (cm, mm)
.d 0 .n
m/sn
60.1000
m=
t
(Modl)
N = G (BG)
b = . T
n = Devir says (Devir / dak)
(Di genilii cm, mm)
Z = Di says
= letme faktr (Temiz dkm: 2, Frezelenmi: 3 : 5 )

evresel Hz ( V ) M / S
Malzeme
0,25
0,5
10
27
27
26
23
21
19
18
17
16
14
13
12
84
81
78
69
63
57
54
51
48
42
39
36
48
46
44
39
36
32
31
29
27
24
22
20
Dkme
Demir
Akma
elik
Fosforlu
Bronz
Tablo 4.1: Dz dililer iin diren faktrleri (C)
Problem
ekildeki dili ark 50 bg gc 1500 d/dlk bir hzla iletmektedir. Bu dilinin modl
3,5, di boyu 20 mm, di ykseklii 7,6 mm ve di genilii 5,5 mm ve dilinin blm
dairesi ap 112 mm olduuna gre dilere etkiyen F2 kuvvetini ve diin eilme gerilimini
hesaplaynz.
zm
Verilenler
N=50 BG
n=1500 d/d
m=3,5
s=5,5 mm
d0=112 mm ise r=d0/2=112/2=56 mm
71
b=20 mm
h=7,6 mm
steneler
e ?
F2=?
F2 kuvvetinin bulunabilmesi iin nce dndrme momenti bulunmaldr. Dndrme

momenti bulunduktan sonra F2 kuvveti bulunur. Eilme gerilmesini bulabilmemiz iin
eilme momentini bulmamz gereklidir. F2 ve h kullanlarak Mb eilme momenti bulunur.
Daha sonra dayanm momenti hesaplanr. Eilme momenti ve dayanm momenti
bulunduktan sonra eilme dayanm hesaplanr. imdi bu ilemleri anlatlan srayla yapalm:
Not: lemler yaplmadan nce birimler de gerekli evirmeler yaplmaldr.
Md
71620.N 71620.50
2387 daNcm
n
1500
dndrme
momentini
hesapladk
imdi:
M d F2 .r F2
M d 2387
426 daN Md yi kullanarak F2 kuvvetini bulduk.

r
5,6
M b F2 .h 426.0, 76 324 daNcm eilme momentide bulunduktan sonra eilme

gerilimini bulabilmemiz iin birde dayanm momentini hesaplamamz gerekiyor;
Wb
bs 2 2.0,552
1,82 cm3 dayanm mometi de buludu ve son olarak eilme

6
6
gerilimi hesaplanr:
M b 324
178, 02 daN / cm 2 olarak bulunur.

Wb 1,82
72
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
Dikdrtgen kesitli bir aa kiriin kesit genilii 6 cm ve ykseklii 12 cmdir. Uygun
grlebilecek en byk gerilme 80 daN/cm2 olduuna gre, kiriin tayabilecei en byk
eilme momenti ne kadardr? P kuvveti ne kadar olabilir?
zm 1
Verilenler
B= 6 cm
h= 12 cm
b 80 daN/cm2
stenenler
Mb =? P= ?
Kesit dikdrtgen olduundan dayanm momenti
Wb
b.h 2 6.12 2
144cm 3
6
6
Eilme w gerilmesi
Mb
M
80 b M b 11520 daNcm
Wb
144
M b P.L P
M b 11520
P 144 daN
L
80
73
L= 80 cm
LME VE DEELENDRME
LME VE DEELENDRME
renme faaliyetinde rendiiniz bilgileri lmek iin aada verilen objektif testi
kendinize uyulaynz.
1.
Eilmeye zorlanan makine elemanlarndan tanesini yaznz?

A) .
B)
C)
2.
Prizmatik ubuklar ya da miller eksenlerine dik kuvvetlerle yklenirlerse, ubuk ya da

mil kesitinde . meydana gelir.
3.
Yklendiklerinde eilmeye alan makine elemanlarna .. denir.
4.
Millerin yatak iinde kalan ksmlarna .. denir .
5.
Daire kesitli ve boyca uzun olan makine elemanlarna .. denir.
6.
Uzunluuna ya da bir alana dalm olan yklere .. denir.
7.
Kiri zerinden birden ok noktada ykleme olabilir. Bu ykleme ekline

denir.
DEERLENDRME
74
RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA
Burulma dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan burulma dayanm
ekillerini ve burulma dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde burulma dayanmna maruz kalan makine

5. BURULMA DAYANIMI
5.1. Burulma Dayanmnn Tanm
Bir ucundan sabitlenmi prizmatik ya da silindirik bir ubuk, ekseni dorultusunda dik
bir dzlemde etki yapan kuvvet ifti ile dier ucundan dndrmeye zorlanrsa dndrme
momenti (Md) meydana gelir. Pratikte buna, Tork denir (ekil 6.1. Burulma).
ekil 5.1: Burulma
75
ekil 5.2: Burulma dayanm
ubuk kesitinin, ekseni etrafnda dnmesine Burulma ve meydana gelen dayanm

da Burulma Dayanm denir.
5.2. Burulma Momentinin Bulunmas

Burulma momenti (Md): ( ekil 5.1 ve 5.2. Burulma momenti)
Md = 2.F.r (N.m, daN.cm)
Md = 71620.
N
n

N = letilen g (BG)
n = Devir says (Devir/dakika)
5.3. Polar Atalet ve Dayanm Momentinin Bulunmas

I p I x I y (Polar atalet momenti)
Dairenin Polar Atalet Momenti:
Ip
.d 4 .d 4
.d 4 .d 4
2.
64
64
64
32
Dairenin Polar Dayanm Momenti:
Wp
Ip
d /2
.d 4 2 .d 3 3

cm
32 d
16
76
ekil 5.3: Polar atalet momenti
5.4. Millerin Burulma Dayanmnn Bulunmas

max
max
Md
Wp
Md
.d 3
16
Md = Dndrme Momenti (daN.cm)
max = Max kayma (Burulma gerilmesi) daN/ cm2

Wp = Polar dayanm momenti (cm3)
max
Md
.d 3
d
16 ,
Md .16
. em
Md .L
G.Ip
(mm, cm)
max = em
= Burulma as (Radyan)
G = Kayma modl (daN/cm4),

Ip = Polar atalet momenti (cm4)
77
Problem
Aada grlen freze tezghnn mili, emniyetli burulma (kayma) gerilmesi 150
N/mm2 olup, 20 BG ile zorlanmaktadr. 200 devir/dakika ile dnen bu milin, emniyetli apn
bulunuz?
zm
Verilenler
N = 20 BG
n = 200 devir /dakika
em 150 N / mm 2 1500daN / cm 2
stenenler:
d = ?
Bu problemde, nce dndrme momenti bulunur ve dndrme momenti ile burulma
geriliminden faydalanarak dayanm momenti hesaplanr. Dayanm momentinden ap
bulunur.
Dndrme Momenti ( Md ) :
Md 71620.
N
20
Md 71620.
n
200 Md = 7162 daN. cm
Emniyetli kayma gerilmesi:
max
Md
em Wp 7162 4, 77cm3
Wp
1500
,
78
Emniyetli Mil ap d :
Wp
.d 3
,
16
Wp.16
4, 77.16
3
2, 9
3,14
cm
Ya da direkt ap forml de uygulanabilir.
Md .16
. em
bu formlde deerler yerlerine konursa d=2,9 cm kar.
79
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
Bir ucu ankastre olan bir ubuun serbest ucuna 200 daNlk kuvvet uygulanmaktadr.
lgili kuvvetin moment kolu 40 cm olup gvenli kayma gerilmesi
verildiine gre ubuk apn bulunuz?
g 800kg / cm 2
zm
Verilenler
g 800kg / cm 2
L = 40 cm
F = 200 daN
stenenler
d=?
Bu problemde ncelikle dndrme momenti kuvvet ve kuvvet kolundan faydanlarak
bulunur. Daha sonra kayma gerilmesi genel formlnden dayanm momenti bulunur.
Dayanm momenti formlnden ap bulunur.
M t =F.L=200x40=8000 daN cm
Mt
M
8000
Wp t
10cm 3
Wp
g
800
Wp
16W p
16W p
d 3
16.10
d3
d 3
3
3,7cm
16
3,14
Problem 2
ap 8 cm olan bir milin gvenli kayma gerilmesi 1200 daN/cm2 ve devir says
dakikada 200 olduuna gre bu mile uygulanan gc bulunuz?
zm
Verilenler
d =8 cm
g 1200kg / cm 2
80
n=200 d/d
stenenler
N=?
Kayma gerilmesi formlnden dndrme momenti hesaplanr. Dndrme momentinin
genel formlnden milin ilettii g bulunur.
M t g .W p 1200.0,2.d 3 1200.0,2.8 3 122880kgcm

M t 71620
N
n
Mtn
71620
122880.200
71620
81
343,14 BG
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki boluklara size uygun gelen cevaplar yazarak doldurunuz.
1.
2.
3.
4.
Dairesel kesitler, dndrme momenti uygulannca , yine ekilleri .. kalr.

Kesit alan zerinde alnan doru izgiler, burulma sonucunda yine
olarak kalr.
Bir ucundan sabitlenmi prizmatik ya da silindirik bir ubuk ekseni dorultusunda dik
bir dzlemde etki yapan kuvvet ifti ile dier ucundan dndrmeye zorlanrsa
... meydana gelir.
Gerilmeler merkezden d yzeye doru ..
DEERLENDRME
82
RENME FAALYET- 6
RENME FAALYET- 6
AMA
Burkulma dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan burkulma dayanm
ekillerini ve burkulma dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde burkulma dayanmna maruz kalan makine

6. BURKULMA DAYANIMI
6.1. Burkulma Dayanmnn Tanm
Baslma dayanmnda incelenen ubuklarn, boylar ksa ve kesit alanlar bykt.
Burkulma dayanmnda ise, ele alnan ubuklarn boylar, kesit alanlarna gre ok byk
olurlar. Kesit alanlar kk, boylar uzun ubuklara, Narin ubuk denir (ekil 6.1 de
narin ubuk). Narin ubuklar eksenleri dorultusunda yklendiklerinde (F), bir eksenel
sapma (a) yaparlar. Bu olaya Burkulma, burkulmaya balama snrnda meydana gelen
maximum dayanma da Burkulma Dayanm denir.
ekil 6.1: Narin ubuk
83
6.2. Burkulma Olay ile lgili Temel Kavramlar

6.2.1. Kritik Yk ( Fk )
ekil 6.1' deki narin ubuun arl ihmal edilsin. Balangta, kk bir F kuvveti
uygulanmaya balanrsa, eksenel sapma grlemeyecek kadar az olur. Kuvvetin artrlmas
sonunda bir yaylanma hareketi, devamnda eilme ve bir sre sonra da krlma meydana
gelir. Bu olaya Burkulma=flambaj, burada tam krlma snrnda etki kuvvetine de kritik
yk ( Fk ) ad verilir.
6.2.2. Burkulma Boyu (Flambaj Boyu) ( Lk )

Burkulma uzunluu; ubuun etkilendii kritik yk belliyken, kesit alan da gz nne
alnarak tespit edilen ubuk uzunluudur. ekil 6.2 de grlen ubuk, bir ucu mafsall, dier
ucu dayatlm olduundan, Lk = L alnr.
Bu durumda ubuun konumuna gre, Lk deerlerinin deitii anlalr. ekil 6.2 de
drt konuma gre burkulmaya alan ubuklar verilmitir.
LK = 2.L
Bir ucu
ankastre
dier ucu
serbest
LK = L
LK = 0,707.L
ki ucuda
serbest ya da
mafsall
Bir ucu
ankastre dier
ucu mafsall
ekil 6.2: Burkulma ekilleri
84
LK = L/2
ki ucu da
ankastre
6.2.3. Elastiklik Modl (E)

Malzemelerin elastiklik modl olan (E) , Hooke kanunundan aklanmt. rnek
olarak en ok karlatmz malzeme olan eliin elastiklik modl, E = 2,1 106
daN/ cm 2 dir.
6.2.4. Narinlik Derecesi ( )

Narinlik derecesi = lamda; burkulma dayanmnda, ubuklarn kesit boylar ve
uzunluu ile ilgili bir byklktr.
nce jirasyon apn bilmek gerekir. ( rj )
I
,
A
rj2
rj
I
A
I = Atalet momenti ( cm 4 )
Daha sonra ubuk uzunluunun jirasyon yarapna blnmesinden narinlik derecesi
( ) bulunur.
Lk
rj
Lk = ubuun burkulma (Flambaj) boyu (cm, mm)

rj = Jirasyon yarap (cm, mm)
6.3. Burkulma Gerilmesinin Hesaplanmasnda Kullanlan Metotlar

6.3.1. Euler (Oyler) Metodu
Euler metodu dolays ile forml, Hooke kanunun geerli olduu elastik blgenin
altndaki durumlarda geerlidir. Buna gre Euler forml;
Fk = Kritik yk, kuvvet ( N )

Fk
2 .E.I min
L2k
E = Elastiklik modl (daN/ cm 2 )
85
I min = En kk atalet momenti ( cm 4 )

Lk = ubuk flambaj boyu (cm)
Kritik ykn kesit alanna blm bize kritik burkulma gerilmesini verir. ( k )
k =
Fk 2 .E.I min
,
A
L2k . A
formlde yerine konulur kan deerde
2 .E
2 .E.I min
L2k . A
rj2
I
I rj2 . A
A
Lk
formlne uygulanrsa, u deer bulunur;
rj
= Narinlik derecesi
Elastik snrnn altnda bile tehlike olabilir. Bu nedenle elastik snrnn hemen
altndaki orant snrna gre hesaplar yapmak daha salkl olur, bylece narinlik deeri
2 .E
bulunmu olur. ( Fk = 0 ) sn
0
0 = Orant snr burkulma gerilimi
(daN / cm 2 )
6.3.2. Tetmajer (Tetmayer) Metodu

Euler formlnn uygulanamad, orant snr ile akma snrlar arasnda
yklemelerde ubuklar, Tetmajer metodu ile hesaplanrlar (ekil 6.3 Burkulma blgeleri).
ekil 6.3: Burkulma blgeleri
86
Bu blge, plastik ekil deiimi verdiinden euler forml uygulanamad gibi,

baslma gerilmesinin de uygulanmas doru olmaz.
Tetmajer, eitli deneylerle yaklak formller gelitirmitir. Bu formller gevrek
malzemelerde daha iyi sonular vermitir. eitli malzemelere gre bu deerler deiir
(Tablo 6.1 Narinlik dereceleri ve kritik gerilmeler).
Ahap ( am )
Baslma
Gerilmesi
1,8
Tetmajere
Gre Hesap
1,8<<100
Dkme Demir
5<<80
80
Fe 37
Fe 52
10
10
10<<105
10<<90
105
90
Malzeme Cinsi
Euler Gre
100
Tetmajere Gre Kritik

Gerilmeler
K=293-1,94.
K=7760120.+0,53.2
K=3100-11,4.
K=3350-6,2.
Tablo 6.1: Narinlik dereceleri ve kritik gerilmeler
6.3.3. Omega ( ) Metodu

Euler metodu orant snr ve Tetmajer metodu da orant snr ile akma snr arasnda
uygulanyordu. Byk vin ve kpr ayaklar gibi maksimum kuvvetlerle zorlanan ve
emniyetli allmas gereken yerlerde, akma snr ve zerinde gerilmeler meydana gelir. Bu
tr problemler direkt olarak zlemez; deneyler yaplarak kontrol edilip sonuca gidilir.
ubuklarn emniyetli baslma gerilmesi, deneysel yol ile bulunan burkulma
katsaysna (W) blnerek gvenli (emniyetli) burkulma (Flambaj) gerilmeleri hesaplanr.
Buna Omega Metodu ad verilir.
kem
dem
,
Fkem kem . A
() arpm eklindeki forml;
Fk . em kontrol yaplarak ubuk kesitinin uygunluu aratrlr.

Burada (A) ve () deerleri bilinmiyor. Ancak, kesit alannn (A) geometrik ekli ve
bykl belli olursa, narinlik derecesi bulunur ve sonrada () elde edilir.
Boyut deerleri deitirilerek, emniyetli gerilme bulununcaya kadar aratrlr.
87
Tablo 6.2 de baz malzemelerin () katsaylar verilmitir.

Malzemeler
Ahap
Dkme
Demir
Fe 37
Fe 52
Malzemeler
Ahap
Dkme
Demir
Fe 37
Fe 52
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Deerleri
1,07
1,15
1,25
1,36
1,50
1,67
1,87
2,14
2,50
3,00
1,01
1,05
1,11
1,22
1,39
1,67
2,21
3,50
4,43
5,45
1,01
1,01
1,04
1,06
1,08
1,11
1,14
1,19
1,21
1,28
1,30
1,41
1,41
1,58
1,55
1,79
1,71
2,05
1,90
2,53
110
120
130
140
160
180
200
220
240
250
3,73
4,55
5,48
6,51
9,81
2,11
3,06
2,43
3,65
2,85
4,28
3,31
4,96
4,32
6,48
5,47
8,21
Deerleri
11,80 15,20 19,17 23,73 26,25
-
6,75 8,17 9,73 10,55

10,13 12,26 14,59 15,83
Tablo 6.2: Katsaylar
Problem
ekilde grlen ubuun iki ucuda mafsall olup boyu 1200 mm ve ap 40 mmdir.
Elastiklik modl E= 2,1. 106 daN/ cm 2 ve EKS=3 olduuna gre, ubuun tayabilecei
emniyetli burkulma kuvveti nedir?
88
zm
Verilenler
Lk = 1200 mm = 120 cm ( Lk = L )
d = 40 mm = 4 cm
E = 2,1. 106 daN/ cm 2
EKS = 3
stenenler
Fkem = ?
Bu problemde, ncelikle jirasyon yar ap bulunur. Daha sonra narinlik derecesi
hesaplanr. Emniyetli burulma kuvveti hesaplanmasnda hangi yntemin kullanlacann
belirlenmesi iin, elde edilen narinlik derecesi snr deeri olan 105 ile karlatrlr. 105ten
bykse euler yntemi kullanlr. Kkse tetmajer yntemi kullanlr.
rj2
I
,
A
rj
d 4
1 cm ,
4 4
rj
.d 4 .d 2
d2
:
64
4
42
Lk 120
120
rj
1
>105 olduu iin, Euler forml uygulanabilir.

Fk
2 .E.I 3,142.2,1.106.3,14.44 / 64 2, 6.108
18060 daN
Lk 2
1202
14400
Fk 18060 daN
Fkem
Fk
18060
6020daN 60200 N
E.K .S .
3
89
UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Problem 1
1.4 cm apnda dairesel kesitli iki ucu mafsall bir ubuun boyu 1 metredir. Narinlik
derecesini bulunuz.
zm 1
Verilenler
d= 1,4 cm
L= 1 m
stenenler
d 2
Dairenin kesit alan F
4
Dairenin atalet momenti I
d4
20
d 2 3,14 x 42
12,56 cm 2 F= 12,56 cm2

4
4
d 4 44
12,8cm 4 I 12,8cm 4
20 20
Konum 2 (Lk=L)
FL2 k
12,56 x100 2
9812,5 99,1 olur.

I
12,8
90
Problem 2
Bir kolonun gvenli baslma dayanm = 800 daN/cm2 dir. ap 6 cm olan bu
kolonun boyu ne olmaldr ki burkulmaya uramasn?
Kolonun bir ucu ankastre olup gvenlik katsays E.K.S = 5dir. Problem zmnde
Euler (Oyler) forml kullannz. E= 2,1.106 daN/cm2 alnacaktr.
zm 2
Verilenler
g 800 daN/cm2
d= 6 cm
E.K.S = 5
E= 2,1.106 daN/cm2
stenenler
L= ?
d 4 64
I 64,8 cm4
20 20
F A. g F
d 2
3,14.6 2
.800 F
.800 P 22608 daN
4
4
2 .E.I
3,14 2.2,1.106.64,8
F
22608
452160.L2 1341,69.106
2
2
4.L EKS
4.L .5
L2 2967,3 L 2967,3 L 54,5cm
91
LEME VE DEERLENDRME
LEME VE DEERLENDRME
1.
Kesit alanlar kk, boylar uzun olan ubuklara denir.
2.
Narin ubuklar eksenleri dorultusunda yklendiklerinde, bir eksenel sapma meydana

gelir. Bu olaya . denir.
3.
Burkulma gerilmesinin hesaplanmasnda . metotlar

kullanlr.
DEERLENDRME
92
RENME FAALYET7
AMA RENME
FAALYET 7
Birleik dayanmnn tanmn yaparak, cisimlere uygulanan birleik dayanm

kuvvetlerini ve birleik dayanmyla ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Atlyenizde veya evrenizde burkulma dayanmna maruz kalan makine

7. BRLEK DAYANIM
7.1. Birleik Dayanmn Tanm
Makine elemanlarnn almalar srasnda dayanml olmalar esastr. Bir dayanm
ekline gre hesaplanm makine elemannn, alma sresince hep ayn yklemede kalmas
gerekir. Ancak, makine elemanlar alrken, genellikle iki ya da daha fazla dayanm
ekilleri ile karlarlar. Bu durumda, yalnz bir dayanm ekline gre hesaplanm makine
eleman, yeteri kadar dayanml olmaz. Makine elemanlar zerinde, ayn anda birka
dayanm eklinin bir arada olmasndan meydana gelen dayanma, Birleik Dayanm denir.
Biz bu blmde; ekme - basma ve eilmeye, eilme - burulmaya zorlanan makine
elemanlarnn birleik dayanm hesaplarn ele alacaz.
7.2. Makine Paralarnda Birleik Dayanmn Hesaplanmas

7.2.1. ekme-Basma ve Eilmeye Zorlanan Makine Elemanlarnn Toplam
Geriliminin Hesaplanmas
Bir ubuk, ekil 7.1 de grld gibi, eksenine paralel ve a kadar uzaklkta bir F
kuvveti ile zorlanmaktadr. Eksantrik ad verilen bu kuvvet ubua, bir kuvvet ifti eklinde
etki yapar. Bu durumda ubuk, d kuvvetin etki ynne gre ekme ya da basma ile birlikte
93
eilmeye alr. Bu birleik dayanm durumu, basit dayanm ekillerine indirgenir. ubuk,
yalnz ekme ya da basmaya alyormu gibi dnlr. Her iki durumda da, ubuk kesit
alannda normal gerilmeler oluur. Normal gerilmeler, kesit alanna eit dalm ve ayn
ynldr. Ancak ekme ya da basma ekline gre, zmlerde genellikle tepki ynleri esas
alndndan, buna gre deiebilmektedir.
F
A
= Normal gerilme (daN/ cm 2 )
F = D kuvvet (N),
ekil 7.1: Birleik dayanm
ubuk eksenine paralel ve a kadar uzaklktaki kuwet (F), eilme momentini (Mb)
meydana getirir. Mb= F.a (daN. cm)
Eilme ynne gre ubuun, bir tarafnda uzama, bir tarafnda ksalma meydana
gelir. Eilmeden oluan ve uzamaya neden olan ekme gerilmeleri + pozitif, baslma
gerilmeleri de - negatif iaretlidirler. ekil 7.1 deki diyagramda da tarafsz eksenden
itibaren, farkl ynlerde gsterilirler ( bz , bd ). Ayrca, burada kesilme gerilmeleri de
meydana gelir. Ancak bunlar kk deerde olduklarndan, dikkate alnmazlar.
ubua normal kuvvet ile eilmenin birlikte etki etmesinden meydana gelen toplam
gerilme;
F
A
ile
Mb
toplanr.
Wb
94
top
F Mb
(daN / cm 2 )
A Wb
ekil 7.1 deki kesitin M noktasndaki normal gerilme;
max
F Mb
(daN / cm2 )
A Wb
Kesitin N noktasndaki gerilme;
d max
F Mb
(daN / cm2 ) (Max baslma)

A Wb
max
max
Ayrca, kontrol ve kesit llerinin belirlenmesi iin

bulunup,
em art
salandktan sonra ilem yaplmaldr. Formllerden de anlald gibi, ikinci terimin
nndeki + ve - iaretleri; F kuvveti, dolays ile Mb momentinin iaretlerine baldr.
max
Eilme ynne gre
deerleri deiebilmektedir.
Yukardaki formllerin yansra, ayrca ekil 7.1 deki gibi diyagramlar izilir ve
bunlara gre ilemler yaplrsa hata olmaz.
7.2.2. Eilme ve Burulmaya Zorlanan Makine Elemanlarnn Toplam

Geriliminin Hesaplanmas
Miller, muylular ve krank milleri gibi makine elemanlar g ve hareket
ilettiklerinden, burulma ile birlikte eilmeye de zorlanrlar.
95
Eilme momenti ile burulma momentinin birlikte bulunmas durumuna Burulmal

Eilme denir. Teknik alanda; tala kaldrma, civata skma vb. ilemlerde de ayn durum
yaanr.
ekil 7.2de bir mil, serbest ucundan eksantrik bir kuvvetle dndrlmeye zorlanyor.
Burada, burulma momenti ve eilme momenti birlikte meydana gelmitir. Kesme kuvveti ise
ihmal edilmitir.
ekil 7.2: Eilmeli burulma
Md = F. L (Burulma momenti)
b max
max
Mb
( Normal Gerilme )
Wb
Md
( Kayma Gerilmesi )
Wb
Eilme sonucu oluan b max ve burulmadan dolay meydana gelen kayma gerilmesi
max milin d yzeyinde meydana kar (ekil 7.2-b Eilmeli burulma). Bu iki gerilmenin
toplam, maksimum gerilme bilekesini verir.
ekil 7.2-aya gre en tehlikeli kesit, ankastre dayanann en st ve en altnda
meydana gelir. Bu tehlikeli kesitin d ksmndan alnan A yzey elamannn Mohr dairesi
zerinde incelenmesi, forml klarnda ve anlalmasnda kolaylk salar (ekil 8.3 Mohr
dairesi ).
96
ekil 7.3: Mohr dairesi
Mohr dairesini izmek iin, max ve max deerleri gznne alnr. Bir x ekseni
zerinde lekli olarak max iaretlenir. Elde edilen A ve B noktalarndan itibaren max ve () max deerleri iaretlenir. Bulunan D ve C noktalar birletirilirse Mohr dairesinin merkezi
(E) bulunur. EC yanapl daire izilerek, Mohr dairesi elde edilir.
Dayanm esaslarna gre, en byk gerilmeler dikkate alnr. ekil 7.3 incelenirse; BF
gerilmesinin BA gerilmesinden, EH gerilmesinin de AC gerilmesinden byk olduu
anlalr. Bunlara gre, milin boyutlandrlmasnda byk gerilmeler ileme konulur.
BF=BE+EF= n max

2
Ef=EC= max max
( Dik gen bants )
2
n max

2
max max max
2
2
n min

2
max max max
2
2
97
EC max max
max
2
max
2
max
Md
,
Wp
Wp
.d 3
16
max
Mb
,
Wb
Wb
.d 3
32
Bu deerler, yukardaki formlde yerlerine konulursa;
n max
16
Mb Mb 2 Md 2
.d 3
max max
16
Mb 2 Md 2
3
.d
Ayrca n max em ve max(max) em salanmaldr.
Problem
Aada grlen parka L eklindedir. Bir ucundan ankastre edilmi ve dier serbest
ucundan F= 1000 daN kuvvetle baslma ynnde zorlanmaktadr. En tehlikeli kesitte
meydana gelen max gerilmeleri bulunuz?
98
zm
F = 1000 daN
Mb= F.L=1000.10=10.000 daN.cm
A = 80 100 mm 2 =8 10 cm 2
b.h 2 8.102
Wb
133,3cm3
6
6
F Mb
1000 10000
12,5 75 62,5daN / cm2

A Wb
80
133,3
F Mb
1000 10000

12,5 75 87,5daN / cm2

A Wb
80
133,3
z max
d max
Yukardaki ekilden faydalanlarak zmleme yaplr ve kontrole gidilir. Bylece

problem kontrol edilmi olur. ekil 8.2 Birleik dayanm diyagramlarndan, b ekli ile
zme gidilir. Diyagramlarda mutlak deerler esas alnr. aretler gznne alnmaz.
d max d bd 12,5 75 87,5daN / cm 2
99
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Problem 1
Bir ucu ankastre olan ubuun serbest ucuna 400 daN bindirilmi olup eilme burulma
etkisi oluturulmutur. En byk normal gerilme ve en byk kayma gerilmesini
hesaplaynz?
zm 1
Verilenler
P= 400 daN
P1 =200 daN ubuk boyu L=40 cm ubuk ap d=8 cm Mt=P.L
stenenler
max ?
P kuvveti ubuu eilmeye zorlar.
100
max
M b P.L 400.40 16000.10 160000
Wb d 3
512
d3
83
32
10
ve
noktalarnda max =31,25 daN/cm2 olur.

ekilme baslma gerilmeleri
max
Mt
P.L 200.40 8000
8000
8000
max 102,43
3
3
3
Wt
0,2.512 102,4
d
0,2.d
0,2.8
16
daN/cm2 (en d lifte oluur)

En byk normal gerilme
n max
max
( max ) 2
32,25
(31,25) 2
2
( max )
(102,43) 2
2
2
2
2
n max 15,625
(31,25) 2
(102,43) 2 15,625 244,14 10491,9
2
max 15,625 10736 15,625 103,6 max 119,22 daN/cm2
En byk kayma gerilmesi max 103,6 15,625 max 87,925 daN/cm2 olur.
Problem 2
8 mm kalnlndaki gereler, bindirme kaynak konumunda birletirilip, 6400 daNlk
kuvvet birletirme alanna uygulanrsa kaynak uzunluu ne kadar olmaldr. = 957
daN/cm2
101
zm 2
Verilenler
k= 8 mm
= 957 daN/cm2
P= 6400 daN
stenenler:
L= ?
P
6400
6400
957
6400 541,27.L L
0,707.K .L
0,707.0,8.L
541,27
L=11,82 cm
Sacn her iki tarafnda yaplacak kaynak boyu toplam kaynan yars olduundan
11,82
5,91 cm
2
Problem 3
12 mm kalnlnda 80 mm uzunluunda gereler, bindirme kaynak konumunda
birletirildiine gre uygulanabilecek kuvvet ka daN olabilir? ( 957 daN/cm2 )
zm 3
Verilenler
K= 12 mm
L= 80 mm=
80
40mm 4cm
2
( 957 daN/cm2 )
stenenler:
P=?

P
P
957
P 3247 , 6 daN/cm2
0 , 707 . K . L
0 , 707 . 1 , 2 . 4
102
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Makine elemanlar zerinde, ayn anda birka dayanm eklinin bir arada olmasndan
meydana gelen dayanma .. denir.
2.
Makine
elemanlarna
uygulanan
dayanmlardr.
3.
Eilme momenti ile burulma

.. denir.
momentinin
dayanm
birlikte
bulunmas
ekilleri
durumuna
DEERLENDRME
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.
103
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Performans Testi (Yeterlik lme)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1
2
3
1
2
3
4
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
2
3
A Baslma Dayanm
Emniyet kat says ve emniyetli gerilme ile ilgili hesaplar
yaptnz m?
Direk yklere gre baslma dayanmn hesapladnz m?
Dolayl yklere gre baslma dayanm hesaplarn hesapladnz
m?
B-ekilme Dayanm
ubuklarn ekme gerilimini hesapladnz m?
Zincirlerin ekme gerilimini hesapladnz m?
Halatlarn ekme gerilimlerini hesapladnz m?
Civatalarn ekme gerilimlerini hesapladnz m?
C-Kesilme Dayanm
Civatalarn kesilme dayanmlarn hesapladnz m?
Perinlerin kesilme dayanmlarn hesapladnz m?
Kamalarn kesilme dayanmlarn hesapladnz m?
Pimlerin kesilme dayanmlarn hesapladnz m?
Saclarn kesilme dayanmlarn hesapladnz m?
D-Eilme Dayanm
Yzeylerin atalet momentlerini hesapladnz m?
Birleik yzeylerin atalet momentlerini hesapladnz m?
Yzeylerin dayanm momentlerini hesapladnz m?
Kesme kuvveti diyagramn izdiniz mi?
Moment diyagramn izdiniz mi?
Kirilerin dayanmn hesapladnz m?
Millerin dayanmn hesapladnz m?
Muylularn dayanmn hesapladnz m?
Dili arklarn dayanmn hesapladnz m?
E-Burulma Dayanm
Burulma momentini hesapladnz m?
Polar atalet ve dayanm momentini hesapladnz m?
Millerin burulma dayanmlarn hesapladnz m?
104
Evet
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
1
2
3
1
2
F-Burkulma Dayanm
Euler (oyler) metodu ile burkulma gerilmesini hesapladnz m?
Tetmajer (Tetmayer) metodu ile burkulma gerilmesini
hesapladnz m?
Omega metodu ile burkulma gerilmesini hesapladnz m?
G-Birleik Dayanm
ekme-Basma ve eilmeye zorlanan makine elemanlarnda
toplam gerilimi hesapladnz m?
Eilme ve burulmaya zorlanan makine elemanlarnda toplam
gerilimi hesapladnz m?
Evet
Hayr
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini
tekrarlaynz.
Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar
uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
105
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET- 1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
B
D
D
B
B
A
C
D
C
RENME FAALYET- 2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
B
D
C
D
A
RENME FAALYET -3 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
D
B
D
B
RENME FAALYET - 4 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
Kiriler, miller,
muylular
Kesme kuvveti
ve eilme
momenti
Kiri
Muylu
Mil
Yayl yk
Kark ykleme
106

1
2
3
4
Dairesel
Doru izgi
Dndrme
momenti
Artar

1
2
3
Narin ubuk
Burkulma
Euler,
Tetmajer,
Omega

1
2
3
Birleik
Dayanm
Basma, kesilme,
eilme, burulma,
ekilme,
Burulmal
eilme
Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz. Btn

cevaplarnz doru ise bir sonraki modle gemek iin ilgililerle irtibata geiniz.
107
KAYNAKA
KAYNAKA
YANIK Abdullah, Cisimlerin Dayanm Ders Notlar, stanbul, 2006.
DURKAL Dursun, Cisimlerin Dayanm, M.E. B, Ankara, 2001.
NEBLER brahim, Cisimlerin Dayanm, Manisa, 1999.
KARTAL Faruk, imentepe
108

Cisimlerin Dayanimi2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cisimlerin Dayanimi2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret

4.2.2. Eilme Geriliminin Tanm ( b ) ........................................................................ 52

Baslma dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.

Kesilme dayanm ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz.

Motor blm snf ve laboratuvar, makine paralar,

Okulumuzun otomotiv blmlerinde bulunan makine paralarn uygulanan d

Yaptnz aratrma sonularn rapor hline getirip snfta arkadalarnzla ve

1. CSMLERN BASMA DAYANIMI VE

1.1.2. Cisimlere Uygulanan D Ykler

1.1.2.1. Statik Ykler

1.1.2.2. Periyodik Ykler

1.1.2.3. Alternatif Ykler

1.1.2.4. Olaanst Yk ve Zorlamalar

1.1.2.5. Scaklk Etkisi ile Oluan Ykler

.E.t (daN / cm 2 ) forml ile hesaplanr. Bu formlde:

= Uzama katsays ( Birimsiz )

t = ( t2 - t1 ) t1 cismin ilk scakln t2 cismin son scakln gsterir. ( t =Scaklk

ekil 1.1: Scaklk etkisi ile oluan ykler

1.1.3.2. Maksimum Gerilim

ekil 1.2: Maksimum gerilim diagram

1.1.3.3. Emniyet Katsays

1.1.3.4. Emniyetli Gerilim

Emniyetli ekme gerilimi

zem ile gsterilir ve aadaki gibi hesaplanr.

zem = Emniyetli ekme gerilimi, max = Maksimum ekilme

= Emniyetli Kesilme Gerilimi,

Gerilmesi, E.K.S.= Emniyet Kat Says

max =5000 daN/cm2

Emniyetli gerilim zem =

1.2. Baslma Dayanm

ekil 1.3: Basma deneyi

1.2.2. Baslmaya Zorlanan Elemanlar

ekil 1.4: Basma kuvveti

IS birim sistemine gre;

1.2.3. Baslma Dayanm Hesaplar

d = Emniyetli baslma gerilimi (daN/ cm 2 )

Verilenler: F= 10 Ton 10 000 daN

A=20x20=400 cm2 bulunur.

1.2.3.2. Dolayl Yklere Gre Baslma Dayanmnn Hesaplanmas

ekil 1.5: Dolayl yk

Makine elemannn baslmaya allan kesit alan dikdrtgenin alanndan A=4x6=24

88 daN/cm2 olarak bulunur.

max z 4200 daN / cm 2

F 1400.2 2800 daN Olarak bulunur.

Fe 37, max 37 daN / mm 2

max 3700 daN / cm 2

BC ubuuna gelen kuvvet

1250 daN / cm2 , dem

= 226 mm2 dir.

Cismin kopmadan nceki en byk gerilimine ne denir?

Malzemelerin etkilendikleri d kuvvetleri emniyetle tayabilmeleri ve grevlerini

ok ksa zaman aralnda makine ve sisteme tesir eden yklere .. denir.

Makine elemanna etkiyen kuvvetin deerinin ksa zaman aralnda deimesine ne

Cismin bnyesinde d kuvvetleri dengelemeye alan kuvvet aadakilerden

D kuvvetler kesit alanna yapk ya da teet gerilimler meydana getiriyorsa buna ne