ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO.

BOZUK BALANMA DAVRANIININ EVRM ZERNE

HELGA FISCHER-MAMBLONA
eviri
M. Necip Tun

ZET
Bu makalede tam tecrit altnda bym bir kaz rnek olarak kullanmak
suretiyle, yeterli bir gvenli birincil balanma nesnesi eksikliinin geliimsel aamalarn
tmnde, kanma davrannda arta nasl neden olduu gsterilmektedir. Eer bir kaz
yavrusunun annesi yoksa, bu onun korku davrann byk oranda etkiler ve yeni bir
balanma oluturmak iin baka hayvanlara yaklama kapasitesini bloke eder. Fakat
balanma drts hala hayattadr ve bu hal drt ile korku arasnda gl atmalar
kkrtr. Bu durumlarda yer deitirme faaliyetleri ve duyumsamazlk-bozuk balanma
davran- oluur.
Ksmen yapay koullar altnda, ka motivasyonunun azalmas ile 'normal'
balanma davranna doru bir deiikliin gereklemesi, kazn civcivlerini kabul
etmesine neden olmutur. Bu noktadan sonra bozuk balanma davran, yer deitirme
davran ve duyumsamazlk ortadan kalkmtr.
Buradan hareketle insan davranlarna dair karmlar - yer deitirme faaliyeti ile
ve nrotik belirtiler, duyumsamazlk durumu ile kiisel bozukluklar arasnda bir
karlatrma- yaplmtr. Etolojik ve psikanalitik modellerin bir sentezi, etiyolojik ve
teraptik boyutlar balamnda tartlmtr. Geliimimizi etkileyen birincil faktrler
saldrganlk ve cinsellik - 'hayvansal mirasmz' -deil, korku ve balanmadr. Toplumsal
ilikilerin salkl veya salksz geliimi iin temel oluturan korku ve balanma
dengesidir. Bu sosyal hayvanlar iin olduu gibi insanlar iin de geerlidir.

ANAHTAR KELMELER: kaz - duyusal yoksunluk - korku - balanma - balanma bozukluu davran - yer
deitirme faaliyetleri - nevrotik semptomlar - duyumsamazlk terapi

Bu makale, Max-Planck-Insititut Seewiesen'da Konrad Lorenz ynetiminde yrtlm,

serbest yaayan (yar-yabani) kaz nfusunun sosyal davranlarna ynelik incelemenin 20 yllk
deneyiminden yararlanmaktadr. 200 kazn hayat yks izlenerek ift ve ailelerin oluumu ve
yaplaryla hiyerarik sralanmalar gzlenmitir. Bu yazda kullanlan yaklam bir yandan benim
balangtan beri balanma ve saldrgan davrann geliimine duyduum merak, bir yandan da
daha sonra grdm klinik eitim ve psikanalize duyduum ilgi ile ekillenmitir.
Eldeki makale, hayvan davrannn biyolojik, duygusal ve deneyimsel faktrlerden kuvvetle
etkilenme eklinde evrimsel bir eilimi olduunu varsaymaktadr (bunlara bir hayvan olarak
insanda karlk gelen sreler ile ilgili bilginin mevcut durumu hakknda bir tartma iin bkz.
Schore'un makalesi). John Bowlby (1980) ve Niko Tinbergen (1982)'in almalar takip edilerek

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

baz etolojik ve psikanalitik prensipler birletirilecektir. Bowlby etolojik bir bak asndan
ocuklarn geliimini inceleyen ilk psikanalisttir ve ayr bir davran sistemi olarak balanmann
nemi yannda balanmann travmatizasyonunun geliimin daha ileri aamalar iin douraca
sonular iaret eden ilk kiidir. Etolojonin nclerinden biri olan Tinbergen ise, hayvan
davranlarnn sosyal organizasyonunu, zellikle de atma davrann incelenmi ve daha sonra
otistik ocuklarn davranlar zerine yapt almalarda etolojik yntemi uygulamtr.
Bozuk balanma davrannn hangi koullar altnda (nevrotik veya uyumsuz) baladn
gstermek amacyla, tecrit altnda yetitirilen bir dii sakarca kazna (Anser albifrons) ait vaka
incelemesini, normal kaz davran ile karlatrmalar yaparak sunacam. Baz etolojik terimleri ve
kavramlar bu balamda aklayacam.
Bu rnekle balanma bozuklukluu davranlarnn balangcn ve geliimini gstermeyi
istiyorum ve bu davranlarn kkenini ilevsel olarak adapte biyolojik bir sre olarak
gsterebilmeyi umut ediyorum. Daha sonra, nevrotik semptomlarn terapi sreci ierisinde
kayboluyor olmalarn not ederek onlar bozuk balanma davranlaryla karlatrp, insan
davranlaryla

ilgili karsamalar yapmaya alacacam. Ben nevrotik davrana -kiilikte

karmaaya- yol aan ana faktrn, korku ve balanma arasndaki dengenin hayatn balarnda
bozulmas olduunu dnyorum. Bu argmanm dzensiz balanma ilikileri ile ilgili yakn
zamanda yaplm geliimsel aratrmalarla da paralellikler ieriyor (bkz. Solomon ve George,
1999).
Aada tm geliimsel fazlarn kritik evrelerini vurgulayarak, sadece kazn geliimindeki
ana fazlarn ksa raporlarn verebileceim.

BRNC FAZ: MHRLEME, BALANMANIN TESS VE TYLERN BYMES

Sakarca kazmz Feli, kulukadan kma zamanndan itibaren, hayatnn ilk 10 gnn, ses
ve grsel temas engelleyen izole bir odada geirdi. Daha sonra trdeleriyle yalnzca grsel
temasn engelleyen, ama onlar yukardan izleyebildii bir muhafaza iinde 8 hafta daha geirdi.
Bu dnemde otomatik stma lambas ile yemek ve su kaplarnn gizli bir ekilde deitirilmesi
haricinde hibir uyarana maruz kalmad. Bu dnemde ya iin tipik saylan tm davran kalplarn
yerine getirdi- rnein, hibir cevap gelmeyecek olmasna ramen toplumsal bir balam

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

varmasna selamlama ve ikayet etme davran gsteriyordu. Bu skntl ocua cevap verecek
ve onun teselli etmek iin koturacak bir anne kaz yoktu. Anlalan o ki bu cevap eksiklii Feli'nin
kafasn derinden kartrmt. Birdenbire patlak veren ka davran genellikle tkenme noktasna
kadar srdrlen vahi ve dzensiz koular ve ardndan bolua doru zayf bir sesle yaplan
selamlama ile ifade buluyordu. Birka gn sonra, gerekleen her deiiklie; stma lambasnn
alp kapanmasna ya da yemek kabnn gizlice deitirilmesine bile selamlama davran
gstermeye balad ama inleme ve tuhaf bir biimde kamaya alma bu fazn en belirgin
davranlaryd. 10 gn sonra grsel olarak izole edilmi fakat yzmesine ve hareket etmesine izin
veren bir muhafazaya yerletirildiinde de bu davrann devam ettirdi.
Normal kaz civcivleri kulukadan kma srasnda hatta bundan nce annelerini selamlarlar
ve anneleri de buna cevap verir. Eer tyleri kuruduysa babalarn da selamlarlar. Aile ierisinde,
srekli olarak selamlama ve iletiim kurma davran gerekleir; civcivler bu davran
ebeveynlerine daha youn gsterir ama selamlama kardeler arasnda da vuku bulur. Bu selamlar
tercihen ksa bir temas kesintisinden sonra gzlemlenir, rn; civcivler pozisyonlarn deitirdikten
ya da ilgileri baka bir ey tarafndan ekildikten sonra. Yaamn ilk gnlerinde temas arama ve
balanma sreci Konrad Lorenz (1935) tarafndan mhrleme olarak tanmlanmtr. Kazlardaki
balanma davrannn geliimi analiz edilirken, annelerin (ounlukla yalnz annelerin) bazen
civcivlerine yeterli bir karlk vermedii, bunun sonucunda da mhrlemenin tamamlanamad ve
bu nedenle balanmann zayf kald tarafmdan gzlenmitir (Fischer, 1965). Kaz yavrular
kaybolabilir ve kolayca yrtclar iin av haline gelebilir. Kendi balanma ihtiyalarna hibir cevap
alamamak kaz civcivlerinde byk bir korkuya yol aar ve civcivler snmak iin telala annelerine
doru seirtmeye alrlar. Hayatlarnn bandaki mhrleme faz kazlarn yaamlarndaki en
nemli kritik evredir. Feli'nin durumunda sz konusu olan mhrlemenin hibir biimde
gereklememi olmasyd.

KNC FAZ: TY DEM, KEF, EBEVEYNLERLE ARTAN MESAFE VE EVREY

RENME, SOSYAL BALAM
Feli 8 hafta sonra -kazlar bu sre ierisinde civciv tylerini dkp, yetikin tylerini
edinirler ve bylelikle annelerinin ekstra ssna ihtiya duymamaya balarlar- diledii gibi
dolaabilmesi iin serbest brakld. Bir endie kpne dnmt. Feryatlarnda ve davran
kalplarnn ounda firar etmekte olan bir kaak havas vard. Dier kazlar ya da insanlar ona

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

yaklatnda, derhal muhafazasna doru kayordu. Yemek yemek iin de oraya gidiyordu. Ama
onun dier kazlara aina olmasna yardmc olmak iin, biz yemek kabn gitgide gruba daha yakn
yerlere koyduk. Onlara uyum salayp hemen arkasn dnmemeye balamas birka haftay ald,
fakat kendisine yaknlaldnda hala kendi kmesine svyordu.
Davrann doutan gelen unsurlarnn tamamna vakf olmutu; normal bir ekilde kaz
ifadelerinin tmn cevaplar, ykanr, yemek yer, otlanr ve gagasyla tylerini dzeltirdi. Yalnzca
kama davran ok daha iddetliydi ve insan ya da kazlar tarafndan yetitirilmi yalnz gen
kazlarn doal olarak yapacann aksine, tek bana kaldnda arkada aramyordu.
Bu ikinci fazda, genelde ikinci ilkbaharda, genlerin ailelerinden ayrldklar, ounlukla
kendi ya gruplarndan genlerle arkadalk tesis etmeye altklar ve kendi insiyatifleriyle sosyal
ilikiler oluturup trdeleriyle geinmeyi denemelerini gerektiren bir kritik evre vardr. Yava yava
Feli'nin dier kazlarn davranlarna daha fazla dikkat ettiini gzlemledik. zellikle aile bireyleri
birbirlerini selamlarken ok etkileniyordu- ve birgn hibir yalnz kazn yapmaya cesaret
edemeyecei bir ey yapt: anlalan o ki endiesini bir kenara koymutu; kotu ve onlara katld!
Elbette ki onu derhal kovaladlar (Bir yabanc! mkansz!). Bu minvaldeki bir ka karlama,
ondaki gvensizlii, vcut duruuyla srekli kamaya hazr bir uyarlma halinde olduunu ifade
edecek kadar artrd.Yine de selamlaan kazlara defalarca yaklamaya alt. Bu sahneyi izleyen
ziyareti bir psikanalist dncesini spontane olarak: Sezinsiz bir izoid gibi davranyor. ya da
yoksun braklm bir insan yetimi gibi diyerek belirtmiti.
Ama daha sonra yeni bir davran rnts ortaya kt. Gitmek ya da durmak arasnda ak
ak teredtte, boynu ka pozisyonunu alm, baklar selamlaan kazlara akl halde beklerken
birdenbire tylerini tmarlamaya, bunu yaparken de kafasn kuvvetlice titretmeye balyordu.
Besbelli ki motivasyonlar aras atma vard. Balanma arzusu selamlaan kazlar tarafndan
artrlyordu fakat ayn zamanda ykl miktardaki olumsuz deneyimleri de kamaya ynelik
istekliliini kuvvetlendiriyordu.
Bu atma zmszd; Feli her iki yolu da seemezdi, bu kuvvetli atma durumunda ty
dzeltip kendini titretmeye balad.
Etolojide bu davran yer deitirme faaliyeti olarak adlandrlr (Tinbergen, 1959). atma
halindeki motivasyonlardan her ikisinin de dierinin kazanmasn engelleyecek kadar gl olduu

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

durumlarda ortaya kar ve sonunda benimsenen davrann bariz yersizlii ile karakterizedir. Bu
hareketler genellikle filojenez srasnda ritelletirilir; bu da kendi motivasyon kaynaklarn
edindikleri ve davran rntlerinin kat ekilde bir yere balanm zel bir kategorisini meydana
getirdikleri anlamna gelir. Kur yapmann, rakipleri tehdit etmenin ve kar cinsi etkilemeye ynelik
davranlarn neredeyse tm unsurlar, bu tr ritellemi yer deitirme faaliyetlerdir. atmann
beklendii her durumda gerekleirler. Bu tr ritellemi davranlarn ilevi zlemeyen
atmalar yattrmaktr.
Feli'yle ilgili olarak tasvir ettiim durumda, onun atmay bir yer deitirme faaliyeti
yoluyla yattrmay denemesi srecinin balangcn yanlgya yer brakmayacak ekilde tespit
ettik. Feli bu yer deitirme faailiyetini kendi semptomu olarak korudu ve ne zaman baka bir kaz
ona yaklaarak balanma arzusu ile kama arzusu arasndaki atmay tetiklese tylerini dzeltip
kendini titretti.
Hayatnn ilk knda giderek hissizleiyor gibi grnyordu; btn davranlar bundan
etkilenmiti. Bir gerizekal ya da mankafa olarak adlandrlabilecek hale gelmiti. Kazlarn
topland imenlik yerlerde ve de ayrlarda daha az otlanyordu ve dierleriyle mesafeyi iyice
amt. Belli ki bir ksr dngye girmiti: iletiim kurma konusundaki gl drts srekli
reddedilmesine yol ayordu ve bu da onun ka davrann glendirip younlatryordu. Yine iki
rakip motivasyon arasnda zmlenemeyen bir atma vard. En sonunda kama motivasyonu
yle kuvvetli hale geldi ki balanma motivasyonunu bastrd gibi dier eylere ilgiyi de yok etti
ve kendini geri ekilme ve duyumsamazlk olarak aa vurdu. Bu duyumsamazln sonucu olarak
Feli yemekten kesildi; gittike gten dt. Bir keresinde etrafta sadece birka kaz varken onun
kendini nasl yem teknesine srkleyip sonra da a kurtlar gibi yemee daldn gzlemlemitik.
Sonra kenarda baka kazlar belirmiti. Feli irkildi ve onlara tslad - bu davran kazlarn genellikle
sadece predatrlerine gsterdikleri bir davrantr- kanatlarn rpt ve gelenlere doru utu. Bunu
hayat boyunca hibir eye saldrmam olan Feli yapt!
Bu davran da etolojide kritik tepki olarak bilinir (Hediger, 1934). Bir hayvann ka yolu
kapal ve saldrgan (ya da bizim durumumuzda farzedilen saldrgan) gittike daha ok yaklarken
tehdidin artmasyla birlikte kama niyeti bir anda vahi bir saldrya dnr. Motivasyonun bu
dnm hayvann ka kendi i kstlamasyla engellendiinde de gerekleir. rnein bu olgu,
yabanc kendilerine yaklarken alann kollayan ve yavrularn koruyan diilerde de
gzlemlenebilir. Onlarda da aslolan ka davran sonradan iddetli bir saldrya dner.

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

Kritik tepkiye yol aan durumlar niteliksel olarak yerdeitirme faaliyetinin gerekletii
durumlara benzerler. Aradaki fark yer deitirme faaliyetine yol aan durumlarda atmann iki
ucunun da ar derecede kuvvetli olmasdr.

Ben yer deitirme faaliyeti olarak bu tr bir

saldrganln, saldrganln evrimini balatm olabileceini dnyorum (Fischer-Mamblona,

1996). Buradan dier tm saldrganlk biimleri tremi ve genel itibariyle yer deitirme
faaliyetleri iin anlattm gibi kendi motivasyon kaynaklarn yaratm olabilirler.

NC FAZ: FT OLUUMU, CNSELLK DAVRANIININ ORTAYA IKII

Kazlar ikinci ilkbaharlarnda cinsel olarak olgun hale gelirler. Genlerin sosyal iletiim
istei cinsel motivasyonla birlikte adamakll younlar -bu kazlarn hayatnda gl atmalarn
su yzne kabilecei baka bir kritik evredir.
Feli'nin davranlar ok da deimemiti. Kendisini uzakta tutmaya devam ediyor, erkek bir
kaz kendisine yaklarsa hemen kaarcasna uzaklayor fakat ok utanga erkekler kendisine
uzaktan uzaa kur yapacak olursa daha nce tasvir ettiim gibi semptomatik bir ekilde ty dzeltip
kendini titretiyordu. Bu onun erkek kazn kur davranndan cinsel olarak uyarldna iaretti, ama
yine bu arzusu kama motivasyonuyla karlap basklanyordu. Dier gen dii kazlar eer bir ift
oluturmaya henz hazr deillerse mahcup ve mtevaz olarak adlandrlan davran gsterirler:
azck bakar, azck yzer, azck ty dzeltirler ama erkee yeterli bir yaknlkta kalrlar.
Elerini bulan kazlar yuvalarn kurmaya baladklarnda, Feli o sralarda srnn ierisinde
ikincil bir grup oluturan iftlemeyenlerin d snrna yakn bir pozisyon ald. Feli'de bu
iftlemeyen davran iki yl daha srd. Ama drdnc ilkbaharnda yalnz diilere yaklamakta
gayet yava davranan erkek kazlardan biriyle iftleti. Giri niteliindeki gerekli iftleme
davrann dier diilerin yaknnda gerekletirip, iftlemeyi baardktan hemen sonra da yzp
gittiler. Grnd gibi bu zayf ve hiyeraride altta kalan erkeklerin de remesine frsat veren bir
yntemdir. Ve Feli'nin bana gelen de buydu. Feli iftlemeden sonra tabi ki kat.
DRDNC FAZ: YUVA KURMA VE KULUKAYA YATMA
itlemeden sonra Feli srden uzakta, ilk muhafazasnn yaknlarna yuva kurdu ve

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

kulukaya yatt. Aynen ilk defa kulukaya yatan dierlerinin yapt gibi, gerekli olan btn
davran rntlerini, kama eiliminin srekli belirmesini darda tutarsak, yerine getirdi. Dier
kazlar yaklatnda ya da yakndan yzdnde yuvay bile terk ediyordu. Yine de drt haftalk
kuluka zamann yeterli miktarda oturarak geirmeyi baard. Fakat kulukadan yalnz bir yavru
kt. Dier embriyolar lmt.
remeye balamak geliimdeki baka bir kritik evredir. Eer -gen dii kazlara sklkla
olduu gibi- kuluka bakm, balanma, saldrganlk ve kama davran bir harmoni iinde olmazsa
kuluka baaryla tamamlanamaz. zetle eer kama baskn karsa, dii kulukay brakr.

BENC FAZ: OCUK BAKIMI, BR ALE KURMAK

Kazlarn geliimindeki bir sonraki kritik evre yavrular ile temasta kapsaml rehberlii ierir.
Yalnz dii bir kazn bir erkein korumas olmadan civcivlerini bytmesi ve onlara
rehberlik etmesi gerekten de mmkndr ama tek bana bir dii ounlukla bir yandan yavrular
predatrlerden ve trdelerden korumak bir yandan da onlar gerekten beslemek biimindeki ifte
yk kaldramaz.
Feli bu evrede baka bir nedenden dolay baarsz oldu. Yumurtadan yeni km civciv
dar uzanm boynu ve selamlama sesiyle annesini selamladnda, Feli sadece tepkisiz
kalmyor, kendini yavrudan uzaklatryor, boynunu ka duruuna getiriyor, enerjik bir ekilde ty
dzeltip kendini titretiyor, bunu tekrar tekrar yapp yuvadan ayrlmak istiyormu gibi sesler
karyordu. Civcivden yz eviriyor, ac yardm lklarn duymazdan geliyordu. Yavrusunu
dpedz gzden karmt. Ertesi gn civciv lmt, belki kanatlarnn altna giremedii iin
yeterli scakla kavuamadndan belki de balanma niyetinin savuturulmasnn yaratt stresten.
Feli yuva kurmaya ve kulukaya dnk davran rntlerinin altndan baaryla kalktysa
da, yavrusunun yaam dolu yaknl ve talep ettii eyler Feli'nin balanma ve kama itkileri
arasndaki atmay yle bir tetikledi ki yer deitirme faaliyeti ya da ty dzeltme-kendini titretme
semptomu o kadar kuvvetli bir duygusal basnc o kadar uzun sre absorbe edemedi. Feli'nin kama
eilimi sonunda kendisini donmu duyumsamaz bir ilgisizlik olarak gsterdi- bu durum
kaamayacaklar kalc bir tehdit altnda yaayan hayvanlarda sklkla gzlemlenir. Feli btn k

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

bu cansz duyumsamaz durumda geirdi.
Takip eden yl da (5. yl) Feli ayn yere yuva kurdu ve yumurtlad. Yumurtalar
dllenmemiti, biz de onlar dllenmi rdek yumurtalaryla (kaz yumurtalarndan daha az hassas
ve daha ksa kuluka sresi gerektiren yumurtalarla) deitirdik. Bylelikle Feli'nin ikinci
kulukasndan kanlar kabul edip edemeyeceini grmek istiyorduk. Senaryo tekrarland. rdek
civcivleri yumurtadan ktlar, yine ok kuvvetli bir yer deitirme faaliyeti sergileyen ve en
sonunda yuvay terk edip sonra geri dnen annelerini selamladlar ve anneleri m ve a
civcivlerin lklar ve feryatlar arasnda, onlar da birka gn iinde lene dek, ylece tepkisiz ve
duyumsamaz bekledi. Ve Feli yine gelecek seneye kadarki btn zaman cansz duyumsamaz bir
halde geirdi. Yavrularn kayb onlarn varlklar kadar travmatikmi gibi gzkyordu.
Feli altnc ylnda da ayn yere yuva kurdu ve steril yumurtalar yumurtlad. Biz de deneyi
tekrarladk ve yumurtalar rdek yumurtalaryla deitirdik. Yine kulukada hibir problem yoktu,
ama civcivler yumurtadan ktktan sonra Feli'nin yer deitirme faaliyetleri ve sonrasnda da
duyumsamaz davranlar tekrar ortaya kt.
Fakat daha sonra iler deiti. Bu kez yavrular -muhtemelen grece gl olanlarndandlar;
ho, scak bir baharda dnyaya gelmilerdi- birbirlerini ve tepkisiz annelerini selamladlar sonra
da ykanmak ve bcek avlamak iin suya gittiler. Sonrasnda, o farketmemi olsa da Feli'ye geri
dndler, yamacna kurularak birbirlerini selamlayp sarlarak snmaya altlar. Bu bir gn
ierisinde birka kez oldu. kindiye doru Feli'ye daha da yaklamay denediler, ve tylerini
gagaladlar belli ki ona sokularak snmaya alyorlard. Feli tepkisini semptomuyla, kuvvetli bir
ty dzeltme ve kendini titretme davranyla verdi. Civcivler ylmadlar, srarla ty gagalamaya
devam ettiler. aresizlik ierisinde Feli, kaz annelerinde ok nadiren grlen bir davrana
bavurarak yavrularn srmaya balad. Muhtemelen bu, ikinci fazdaki kritik evrede anlattm,
Feli alk ve kama motivasyonlarnn gl bir atmasn yaarken deneyimledii tarzda
ketlenmi bir yer deitirme saldrsyd. Ketlenmi saldr imdi de Feli'nin kuluka sreciyle
glenmi balanma gdsyle, civcivlerin iten yaknlklaryla tetiklenen kama motivasyonu
arasndaki atmadan kaynaklanyordu.
Kk civcivler en sonunda sakinletiler ve scak bahar gecesini birbirlerini daha da
stmaya alarak geirdiler. Bu durum birka gn daha devam etti ve Feli'nin ty dzeltip kendini
titretmesi ksmen azald. Minikler suya yemek yemeye indiklerinde, o da ayr olarak otlanmaya ve

ATTACHMENT & HUMAN DEVELOPMENT VOL. 2 NO. 1

yemlenmeye gidiyor fakat her defasnda btn ailenin bir araya toplantd yuvaya dnyordu. Bir
gn yamur yamaya balad ve yavrular annelerine sokulabilmek iin tylerini gagalamaya
altlar- ve bu kez ona sokulmay baardlar.
Bu noktadan sonra Feli'nin davranlar deiti. Tereddt ierisinde yavrularnn selamlarna
karlk vermeye balad. Yemek, ykanmak ve ty temizlemek iin suya indiklerinde onlar takip
ediyordu. Kendi adlarna minikler de otlanmaya gittiinde annelerini takip ediyorlard. Yava yava,
Feli'nin hayatnda ilk kez, bir balanma meydana geldi.
Sonra Feli yavrularyla birlikte -kaz srsnn snrlarnda ama yine de dierlerinin
arasnda- yrrken birdenbire bir erkek kaz onlara yaklat. Bu kaz daha nce iki defa daha ei
olmayan ocuklu diilerle ift olmutu. u an onun da ei yoktu. Felinin de bunda gnl yok
denemezdi. Bir ift oldular ve yavrular (kaz yavrularna gre ok erken bir dnemde)
bamszlatktan sonra da bu ekilde devam ettiler. ki hayvan da hiyeraride alt
basamaklardaydlar, her zaman yalnzca srnn periferinde gzlemlenebiliyorlard ama sr
tarafndan tmyle kabul de gryorlard. Drt yl daha bir arada kalarak bir kez daha ocuk
yaptlar, onlar koruyup kolladlar, yani normal bir biimde yetitirdiler. Daha sonra sr Konrad
Lorenz'in emeritus olarak alt Avusturya'ya tand. Feli ve ei burada iki sene daha yaadlar.
Sonra Feli bu yeni yerleim blgesinde can verdi- yalnzca tyleri geriye kald. Ei de uup gitti- ve
svire'de bir avc tarafndan vuruldu.

Helga Fischer-Mamblona (2000) On the evolution of attachment-disordered behaviour, Attachment

& Human Development, 2(1), 8-21