STRES

MENANGANI STRES
Mesej Utama
1.

Stres adalah sebahagian daripada

kehidupan kita sehari-hari.

2. Stres boleh mempengaruhi kita melalui

pelbagai cara.
3. Kemarahan adalah satu masalah utama
emosi akibat daripada stres.
2

MENANGANI STRES
Mesej Utama
4.

Kemarahan boleh mempengaruhi

kehidupan kanak-kanak.

5.

Salah satu cara untuk mengurangkan

stres adalah dengan mengendalikan
kemarahan secara berkesan.

6.

Orang dewasa boleh membantu kanakkanak supaya menjadi lebih tabah

terhadap perasaan marah.

1.

STRES - SEBAHAGIAN
DARIPADA KEHIDUPAN KITA
SEHARI-HARI

1.1.

Stres adalah tindak balas fizikal,

emosi dan mental kepada
perubahan / cabaran.

1.2.

Terdapat banyak punca stres.

2.

STRES BOLEH MEMPENGARUHI

KITA MELALUI PELBAGAI CARA
2.1.

Reaksi terhadap stres berbeza.

2.2. Stres boleh memberi kesan

negatif kepada
individu.

positif /

2.3. Akibat stres berbeza dari

segi
penonjolan & tahap keseriusan.
2.4.

Stres boleh dikendalikan.

3.

KEMARAHAN ADALAH SATU

MASALAH EMOSI PALING
UTAMA AKIBAT DARIPADA STRES

3.1.

Kemarahan adalah perasaan

semulajadi setiap individu.

3.2.

Kemarahan boleh ditunjukkan

dengan pelbagai cara.

3.3.

Kemarahan yang tidak terkawal akan

memudaratkan diri & orang lain.

4. KEMARAHAN BOLEH MEMPENGARUHI

KEHIDUPAN KANAK-KANAK
4.1. Kemarahan orang dewasa
sering menjadikan kanakkanak sebagai mangsa.
4.2. Kanak-kanak boleh mengalami
kemarahan.

5. SALAH SATU CARA MENANGANI STRES :

MENGENDALIKAN KEMARAHAN
SECARA BERKESAN
5.1. Kita harus mengenalpasti perasaan
marah dan belajar cara berkesan
untuk mengawal dan menangani
kemarahan.
5.2. Kanak-kanak boleh belajar caracara mengurangkan kemarahan.

6.

ORANG DEWASA BOLEH

MEMBANTU KANAKKANAK MENJADI TABAH
MENGATASI PERASAAN
MARAH
6.1.

Orang dewasa perlu mengenalpasti bila

kanak-kanak marah.

6.2.

Sokongan daripada orang dewasa

adalah perlu agar kanak-kanak dapat
menangani kemarahan dengan lebih
berkesan.

1.

STRES ADALAH SEBAHAGIAN

DARIPADA KEHIDUPAN KITA
SEHARI-HARI
1.1.

Stres adalah tindakbalas fizikal, emosi dan

mental terhadap perubahan

Boleh dialami samada di rumah, sekolah,

tempat kerja mahupun semasa bersukan
dan beriadah.
Boleh juga menjadi faktor motivasi.
Setiap invididu memberi persepsi yang
berbeza terhadap stres.
Tindakbalas ke atas stres boleh berlaku
secara positif atau negatif.
Kanak-kanak juga sering mengalami stres.
10

1.2. Punca Stres

Peribadi / Diri
Cita-cita, harapan, harga diri, rasa
selamat, keyakinan(tergugat)

Takut untuk gagal.

Perubahan pada tubuh badan,
penyakit.
Perbandingan dengan orang lain
seperti adik-beradik atau kawan.
Ejekan oleh orang lain misalnya
awak tidak berguna.
11

1.2. Punca Stres

Rumah

Konflik antara ibu bapa,

perpisahan/penceraian ibu bapa

Kehilangan atau perpisahan

akibat dari kematian

Tidak mampu untuk memenuhi

kehendak ibu bapa

Konflik dengan ibu bapa dan

adik-beradik.

12

1.2. Punca Stres

Rumah

Ibu bapa jatuh sakit/ masuk wad

Kelahiran adik baru
Pindah rumah/ sekolah
Kematian/ kehilangan haiwan
kesayangan
Perubahan pekerjaan ibu bapa
(mereka ditinggalkan untuk
tempoh yang lama)
Didera & diabaikan.
13

1.2. Punca Stres

Sekolah

Mula bersekolah
Bertukar sekolah
Perkelahian dengan rakan-rakan
(berpanjangan & serius)
Dibuli
Mengambil bahagian terlalu
banyak aktiviti
Kehendak yang tinggi
Kehilangan sahabat yang rapat
14

1.2. Punca Stres

Masyarakat

Kekurangan dari segi sosio-ekonomi

(tiada tempat permainan, tiada
sistem pembetungan, air dan
elektrik.
Tempat tinggal sempit.
Persekitaran dan kejiranan yang
kurang selamat ( penyalahgunaan
dadah, pelacuran).

15

2.

STRES BOLEH
MEMPENGARUHI KITA
MELALUI PELBAGAI CARA

2.1. REAKSI TERHADAP STRES

ADALAH BERBEZA
2.1.1 Reaksi terhadap stres bergantung
kepada :

Tempoh perkembangan kanakkanak tersebut.

Kemampuan daya tindak.

Tempoh.

Intensiti.

Tahap sokongan yang diberikan.

16

REAKSI TERHADAP STRES

ADALAH BERBEZA
Dua indikator boleh dilihat ialah:
Perubahan tingkahlaku

Kemorosotan tingkahlaku.

17

2.1.3

REAKSI TERHADAP
STRES DI KALANGAN
KANAK-KANAK ADALAH:Peringkat awal kanak-kanak

Memencilkan diri..
Perasaan bahawa mereka tidak
disayangi.
Sikap bergantung kepada orang
lain.
Sikap tidak mempercayai sesiapa.
Tidak hadir ke sekolah atau tidak
berkawan.
Bersikap menentang atau tidak
mematuhi arahan.
Panas baran.
Masalah untuk melahirkan
18
perasaan.

2.1.3 REAKSI TERHADAP STRES DI

KALANGAN KANAK-KANAK
ADALAH:Peringkat pertengahan kanak-kanak

Bimbang tentang masa depan.

Mengadu sakit kepala.
Mengalami masalah untuk tidur.
Hilang selera makan.
Mengalami masalah menumpukan
perhatian
di dalam kerja sekolah.
Kencing malam.
19

2.1.3 REAKSI TERHADAP STRES

DI KALANGAN KANAKKANAK ADALAH:Remaja pula boleh mengalami :

Merasa marah
Merasa kecewa
Kurang rasa keyakinan diri.
Mempunyai rasa tidak percaya
yang umum terutamanya
terhadap orang dewasa.
20

2.2. STRES BOLEH MEMBERI KESAN

POSITIF ATAU NEGATIF KEPADA
INDIVIDU
Kesan positif stres

Mampu memotivasi seseorang untuk

memperbaiki diri.

Membantu kanak-kanak membuat

pilihan, mencari jalan penyelesaian
atau membuat sesuatu yang
membuatkan mereka merasa selesa.

Lebih berupaya menerima cabaran

atau memberikan komitmen.

21

2.2. STRES BOLEH MEMBERI KESAN

POSITIF ATAU NEGATIF KEPADA
INDIVIDU
Kesan negatif stres
Merendahkan harga diri individu :

Menangis.
Membuat perangai.
Mengundurkan diri daripada
situasi tidak disenanginya.
Risau.
Tertekan atau memencilkan diri.
Menjadi marah atau agresif (lisan
dan fizikal).
Fizikal ( letih, sakit kepala/perut)
22

2.2. STRES BOLEH MEMBERI KESAN

POSITIF ATAU NEGATIF KEPADA
INDIVIDU
Kesan negatif stres
Tingkahlaku ekstrim/pelakuan
berisiko tinggi
penyalahgunaan dadah,
merokok
lumba haram
mencuri
mencederakan diri.
23

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Simptom psikologikal:

Tidak mampu untuk membuat keputusan.

Daya tumpuan lemah.
Daya ingatan dan perhatian kurang.
Mengalami mimpi buruk.
Berfikiran negatif serta mudah putus asa.
Merasa dirinya tidak berharga serta
cenderung untuk mencederakan diri.

24

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Simptom psikologikal

Sering merasa risau tentang masa

depan.
Mengalami kesukaran untuk tidur.
Kencing sewaktu tidur.
Perubahan dalam selera makan
(selera makan yang keterlaluan
atau berkurangan)
Perubahan berat badan yang
ketara.

25

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Simptom emosi

Kelihatan takut, sensitif, marahmarah, risau atau gelisah.

Kelihatan terganggu/bermasalah,
berasa sedih, rendah diri, kurang
keyakinan, murung dan risau.
Mudah terkejut, pilu, marah, benci,
rasa bersalah dan malu.
Akan menghadapi masalah kurang
minat terhadap aktiviti harian.
26

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Fizikal

Lebih terdedah kepada kemalangan,

sakit kepala / perut.
Mudah letih,
Sembelit / cirit-birit
Menggigit kuku.
Berasa tegang
Kesukaran tidur
Sakit-sakit badan, mudah terperanjat.
27

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Fizikal

Mempunyai degupan jantung yang

kencang.
Loya.
Perubahan selera makan.
Perubahan berat badan.
Sakit di seluruh badan.
Kerap demam.
Akan kerap mendapat jangkitan,
asma, ekzema atau migrain.
28

2.3. AKIBAT DARIPADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Tingkahlaku

Kurang selera makan.

Mengabaikan penjagaan diri.
Keras kepala
Tingkahlaku yang agresif seperti suka
membuli, berbohong, mencuri, laku
musnah dan mengasing diri.
Makan secara berlebihan, tidur sepanjang
masa dan merungut
Mungkin terlibat dengan penyalahgunaan
dadah / ubat-ubatan untuk merawat diri
sendiri.
29

2.3. AKIBAT PADA STRES

BERBEZA DARI SEGI PENONJOLAN
DAN TAHAP KESERIUSAN
Hubungan Interpersonal
Mengalami masalah ( dalam
perhubungan dengan orang lain
seperti dengan kawan-kawan dan ibu
bapa ) di sekolah, atau rumah
Ini akan menimbulkan perasaan
takut, risau, memencilkan diri, atau
terasa dipulaukan.
30

2.4. STRES BOLEH DIKENDALIKAN

Bertenang.

Berfikiran positif.

Menyukai diri sendiri.

Kongsi masalah dengan

keluarga dan kawan-kawan.

Merancang masa dengan baik.

31

2.4. STRES BOLEH DIKENDALIKAN

Adakan hobi.

Relaks dan beriadah.

Bersifat asertif berani

berkata TIDAK.

Tetapkan matlamat yang

realistik.
32

2.4. STRES BOLEH DIKENDALIKAN

Amalkan cara hidup sihat seperti
bersenam selalu,
makan secara sihat
tidur secukupnya.
jangan merokok atau minum
minuman keras.

33

3. KEMARAHAN ADALAH SATU MASALAH

EMOSI UTAMA AKIBAT STRES

3.1. Kemarahan adalah perasaan

semulajadi yang ada pada
setiap individu. Kemarahan
merupakan kesan emosi
akibat daripada: Sakit hati / kecewa.
Ancaman / ugutan.
Kehilangan.
34

KEMARAHAN hanya akan

menjadi satu masalah apabila :
Berlaku terlalu kerap.
Keterlaluan.
Berpanjangan.
Berlaku dalam situasi
yang tidak sesuai.
Membawa kepada
tindakan agresif.

35

3.2

Kemarahan boleh
manifestasi dalam 3 cara:
1. Tindakbalas fizikal berasa tegang
pada bahagian dada, kesukaran
bernafas, jantung berdegup kencang
dan kesukaran untuk tidur.
2. Tindakbalas emosi tingkahlaku yang
menyakitkan hati orang lain, syakwasangka, murung, sukar untuk
memaafkan, kurang kreatif, terganggu
dan marah yang tidak terkawal.
36

3. Tindakbalas tingkahlaku.
Bertindak agresif (contohnya
menengking, membaling barang
atau mencederakan orang).
Bersikap pasif (memendam
perasaan dan menarik diri).
Pasif agresif (tidak menunjukan
secara langsung walaupun dia
tidak setuju)
Menjauhkan diri dan menafikan
37

4. KEMARAHAN BOLEH MEMPENGARUHI

KEHIDUPAN KANAK-KANAK
4.1 Kemarahan orang dewasa sering
menjadikan kanak-kanak sebagai
mangsa.
4.2 Kanak-kanak boleh mengalami
kemarahan. Punca-punca kemarahan :

Perbalahan/percanggahan pendapat dengan

orang dewasa, rakan-rakan dalam isu
kepercayaan dan nilai seperti melakukan
kerja rumah, membersihkan bilik dan pilihan
pakaian.
Kekecewaan akibat halangan untuk
melakukan sesuatu. Contoh: keluar bermain,
menonton televisyen.
38

PUNCA-PUNCA KEMARAHAN :

Kehendak yang tidak dipenuhi. Contoh:

permainan baru, keluar bermain, bercuti, telefon
bimbit, baju baru, tindik telinga, mewarnakan
rambut.

Pelanggaran hak mereka. Contoh: ketidakadilan,

dimalukan, penderaan fizikal atau kata-kata, hilang
kepercayaan.

Infleksibiliti Perkara utama yang menyebabkan

kemarahan ialah kepercayaan yang terlalu rigid
dan tidak boleh diubah. Contoh: hendaklah dan
mestilah.

Tidak fleksibel

Kanak-kanak perempuan tidak boleh duduk di

tangga rumah
39

5. SALAH SATU CARA UNTUK MENGURANGKAN

STRES ADALAH DENGAN MENANGANI
KEMARAHAN SECARA BERKESAN

Langkah-langkah
1)

Kenalpasti perasaan marah Langkah

pertama adalah dengan mengenalpasti
perasaan marah anda. Saya marah.

2)

Bertenang (kira hingga 10, tarik nafas

panjang, mengucap).

3)

Berfikir dahulu sebelum bercakap dengan

orang yang anda marah.

4)

Saya perlu bertenang.

40

LANGKAH-LANGKAH MENANGANI
KEMARAHAN DENGAN BAIK
5) Nyatakan dan kenal pasti punca
kemarahan anda.
Kenapa saya marah?
Kenapa dia bertindak sedemikian
terhadap saya?
6) Jangan berkata sesuatu untuk
menyakitkan hati atau menghukum
orang lain.
Awak bodoh
Saya tidak mahu bercakap dengan
awak
Saya benci awak

41

LANGKAH-LANGKAH MENANGANI
KEMARAHAN DENGAN BAIK
7) Fokuskan kepada isu sebenar dan
jangan mengungkit perbalahan lalu

Saya sangat marah kerana awak

patahkan pensel saya minggu
lepas

Awak tidak benarkan saya bermain

bersama-sama awak kelmarin

42

LANGKAH-LANGKAH MENANGANI
KEMARAHAN DENGAN BAIK
8) Bertegas diri (Asertif) dengan zahirkan
kemarahan secara positif.
9) Jelaskan kepada individu berkenaan tanpa
menyalahkan mereka.
10) Gunakan perkataan Saya berbanding
Awakuntuk menggalakkan perbincangan.
Contoh: Saya berasa sangat marah
apabila bukan Awak membuatkan
saya marah. Ini akan membuatkan
seseorang itu lebih bertanggungjawab
terhadap tindakannya.

43

LANGKAH-LANGKAH MENANGANI
KEMARAHAN DENGAN BAIK
11) Cuba bertenang dan kawal suara.
12) Mendengar.
13) Memaafkan orang lain

44

LANGKAH-LANGKAH MENANGANI
KEMARAHAN DENGAN BAIK

Kanak-kanak perlu belajar berfikir

untuk menyelesaikan masalah,
menerima pendapat, & cadangan orang
lain.

Dapatkan pertolongan (terlalu susah

untuk ditangani/menggugat
keselamatan) contoh: apabila
seseorang kanak-kanak dibuli

Menulis dan mencurahkan perasaan

anda
45

5.2. KANAK-KANAK BOLEH BELAJAR

CARA-CARA UNTUK MENGURANGKAN
KEMUNGKINAN UNTUK MENJADI MARAH

Berfikir secara positif.

Mempunyai hobi.
Luangkan masa untuk belajar dan
bermain.
Jangan memperbesar dan
meremehkan sesuatu perkara.
Tidur awal dan bangun awal.
Dapatkan mentor / seseorang untuk
berbicara.
Amalkan cara hidup sihat.

46

KEMAHIRAN
Kemahiran menangani kemarahan

Berhenti

Berfikir

Bertindak

1.

Lihat dan dengar.

2.

Elakkan bertindak
mengikut perasaan

3.

Membenarkan kanak-kanak
meluahkan perasaan.

4.

Mengenalpasti kekunci
kemarahan dan penawar individu

Mencari ikhtiar dan mempertimbangkan

kekuatan dan kelemahan setiap pilihan.
(Rujuk penyelesaian masalah IDEAL).

Membuat pilihan dan bertindak

Kekunci
Kemarahan
Individu
Mengenali punca kemarahan.
Mengenalpasti perasaan
kemarahan

Kekunci
Kemarahan
Individu

Langkah-langkah menangani
kemarahan. (Kira hingga 10,
tarik nafas panjang)

6. ORANG DEWASA BOLEH MEMBANTU KANAKKANAK MENJADI LEBIH TABAH TERHADAP

PERASAAN MARAH

6.1. Orang dewasa perlu mengenalpasti

kanak-kanak yang mengalami Kemarahan
Carta semak
kanak-kanak: tiada kawan.
selalu menyendiri.
mempunyai pandangan negatif
terhadap kebolehannya.
Suka menangis.
agresif.
Tidak boleh memberi perhatian yang
lama.

48

6.2. SOKONGAN DARIPADA ORANG

DEWASA AMAT PERLU BAGI KANAKKANAK UNTUK MENANGANI KEMARAHAN
DENGAN LEBIH BERKESAN

Kanak-kanak memerlukan sokongan

daripada :ibu bapa, guru dan kawankawan

Luangkan masa dan galakkan

mereka berbicara tentang
permasalah mereka.

49

SOKONGAN DARIPADA ORANG DEWASA

ADALAH PERLU

Bantu kanak-kanak untuk membina harga

diri.

Bantu kanak-kanak untuk bertindak asertif

Ajar cara-cara menangani kemarahan

secara sihat - bertenang, kawal rasa
marah, rancang cara penyelesaian dan
berkongsi cara penyelesaian dengan
orang lain.
50

SOKONGAN DARIPADA ORANG

DEWASA ADALAH PERLU

Luangkan masa untuk

berbicara mengenai masalah
mereka
Bantu kanak-kanak kemahiran
menyelesaikan masalah
(IDEAL).
IDEAL

51

IDEAL
I Identify the problem (Kenalpasti
masalah sebenar)
D Describe possible options
(Terangkan atau cari cadangan
penyelesaian yang ada)
E Evaluate consequences of each
options (the pros and cons) (Buat
penilaian setiap cadangan
kebaikan/keburukan
A Act (Bertindak berdasarkan pilihan
yang terbaik)
L Learn (Belajar dari pengalaman
samada hasilnya berjaya atau tidak).
52

SOKONGAN DARIPADA ORANG

DEWASA ADALAH PERLU

Meramal (menjangka) situasi stres dan

bantu mereka untuk lebih bersedia.

Jangan bebankan mereka dengan

tanggungjawab-tanggungjawab / aktivitiaktiviti yang banyak.

Gunakan jenaka (gentle humour).

53

SOKONGAN DARIPADA ORANG

DEWASA ADALAH PERLU

Galakkan kanak-kanak untuk membentuk

sokongan sosial. Contohnya kawan,
datuk nenek dan saudara-mara.

Galakkan kanak-kanak untuk beriadah

contohnya bersenam.

Galakkan kanak-kanak untuk mempunyai

minat yang lain contohnya melaksanakan
kegiatan luar, hobi.

Dapatkan khidmat pakar sekiranya tidak

dapat menangani masalah tersebut.
54

SOKONGAN DARIPADA ORANG

DEWASA ADALAH PERLU

Permasaalah antara ibu bapa

tangani secara efektif.

Selesaikan permasaalah dengan

berkesan dan jangan libatkan kanakkanak di dalam perkelahian.

Jangan bertengkar dan mengkritik satu

sama lain di hadapan kanak-kanak.

Yakinkan kanak-kanak bahawa

mereka bukannya punca
permasaalahan tersebut.

55