Professional Documents
Culture Documents
Bilgisayar Destekli Proje Çizimi
Bilgisayar Destekli Proje Çizimi
ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS
BLGSAYAR DESTEKL
PROJE ZM
482BK0103
Ankara, 2011
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. TEMEL GEOMETRK ZM PROGRAMI...................................................................... 3
1. 1. Programn zellikleri................................................................................................... 3
1.1.1. Programn Yklenmesi .......................................................................................... 3
1.1.2. Programn altrlmas........................................................................................ 6
1.1.3. Programn Tantlmas ........................................................................................... 6
1.1.4. ablonlarn Tantlmas.......................................................................................... 7
1.1.5. Teknik zellikleri.................................................................................................. 8
1.2. Ana Mennn ve Ara ubuklarnn Tantm ............................................................. 9
1.2.1. Dosya Ama Kapama .......................................................................................... 10
1.2.2. nceden Kaydedilmi izim Dosyasn Amak ................................................. 10
1.2.3. Dosya Kaydetme ve simlendirme....................................................................... 11
1.2.4. Kaytl Dosyada Deiiklik Yapma ..................................................................... 11
1.2.5. Program Kapatma ve kma............................................................................... 12
1.2.6. Bytme ve Kltme ......................................................................................... 12
1.2.7. Biimlendirme, Hizalama, Dndrme ve Gruplama ........................................... 13
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 21
2. TEMEL GEOMETRK ZM.......................................................................................... 21
2.1. izgi eitleri ............................................................................................................. 21
2.1.1. izgi eidinin Seimi ........................................................................................ 21
2.1.2. izgi (Line) le izim Yapma ............................................................................. 23
2.2. izgiyi Tama, Boyutlandrma, Dndrme ve Kopyalama ....................................... 25
2.2.1. Tama ................................................................................................................. 25
2.2.2. Boyutlandrma ..................................................................................................... 25
2.2.3. Dndrme ............................................................................................................ 26
2.2.4. Kopyalama........................................................................................................... 27
2.3. izgi Biimlendirme ................................................................................................... 27
2.4. Birden Fazla izgiyi Gruplama .................................................................................. 28
2.5. izginin Kullanld Yere Gre Uygulamalar ........................................................... 28
2.6. Norm Yaz (socpeur) Ekleme .................................................................................... 29
2.7. Doruya Dik izme .................................................................................................... 30
2.7.1. zerindeki Bir Noktadan Dik izme................................................................... 30
2.7.2. Dndaki Bir Noktadan Dik izme..................................................................... 32
2.8. Al Doru izme ...................................................................................................... 33
2.9. Geometrik ekillerin izimi ....................................................................................... 33
2.9.1. gen, Kare, Dikdrtgen, okgen izimi........................................................... 33
2.9.2. Yay ve ember izimi .......................................................................................... 36
2.9.3. Geometrik ekilleri Tama, Boyutlandrma, Dndrme, Kopyalama,
Biimlendirme ve Gruplama.......................................................................................... 37
2.9.4. Norm Yaz Ekleme .............................................................................................. 41
2.10. Geometrik ekillerin llendirilmesi ..................................................................... 41
2.11. Katman (Layer) Dzenleme...................................................................................... 43
ii
iii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
482BK0103
Elektrik-Elektronik Teknolojisi
Dal Ortak
Bilgisayar Destekli Proje izimi
Bilgisayar destekli izim programnn kullanlmas ve
temel geometrik ekiller ile elektrik elektronik projelerin
bilgisayar ortamnda izilmesi ile ilgili bilgi ve beceri
kazandrld bir renme materyalidir.
40/32
Bilgisayarda proje izmek
Genel Ama
Bu modl ile bilgisayar ortamnda paket program
kullanarak teknik resim kuralarna uygun olarak
geometrik izimler yapabilecek ve elektrik elektronik
projeleri hazrlayabileceksiniz.
Amalar
1. ki boyutlu izim programnn menlerini ve ara
ubuklarn tanyarak men ilemlerini
yapabileceksiniz.
2. Temel geometrik izim uygulamalarn
yapabileceksiniz.
3. Meslek ile ilgili projeleri bilgisayar ortamnda
izebileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Elektrik-elektronik teknolojisi hzla gelimekte, srekli deiim ve geliim sreci ile
teknik elemanlar, bu deien ve gelien teknoloji, piyasa ihtiyalar karsnda teknolojiye
ayak uydurarak istenilen sistemleri projelendirip ilevsel hle getirmeye zorlamaktadr.
Bunu yaparken de en nemli deer zamandr. Unutmamalyz ki zaman en byk
ekonomik deerlerdendir. yi bir elektrik teknik eleman, ihtiyac karlayacak teknoloji ve
tasarm en ksa zamanda, en ekonomik, en verimli, en gvenli ekilde hazrlayp sunan
kiidir.
Bilgisayar destekli izim (CAD) programlar, projelerimizi en ksa zamanda
uygulamaya en elverili, en ekonomik ve mevcut ynetmeliklere en uygun ekilde
hazrlamamza imkn sunmamz salayan alma ortam sunar.
Bu modl, bilgisayar destekli teknik resim izimi ve standart ve ynetmeliklere
uygun olarak elektrik tesisat projelerini, bilgisayar ortamnda en hzl ve verimli ekilde
hazrlamanza olanak salayacak bilgi ve uygulamalar kapsayacak ekilde hazrlanmtr.
Modl hazrlanrken de kullanm en yaygn ve izilen projelerin eitli grafik ve resim
formatlarna kolayca evrilebildii CAD Program (30 gnlk srm esas alnarak) ve
ZWCAD (Demo) programlar esas alnmtr. Projelerle ilgili gerekli baz evraklarn (keif,
maliyet hesab vs.) kelime ve tablo ileme programlarndan faydalanlacaktr.
Bu modl baar ile tamamladnzda ve kendinizi izim ve tasarm alannda
gelitirdiinizde elektrik tesisat projelendirme alannda alabilecek yeterlilie sahip
olacaksnz. Ancak unutmamalsnz ki teknolojiyi ve ayn zamanda ilgili kanun ve
ynetmelikleri takip etmek en byk destekiniz olacaktr.
Elektrik tesisat projelerinin hazrlanmas Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn
Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii kapsamnda gerekletirilmesi gerekir.
Bu ynetmeliin amac Elektrik Tesisleri Ynetmelii kapsamnda yaplmas gereken
elektrik tesisat projelerinin hazrlanmasna dair usul ve esaslar dzenlemektir. Bu modl
hazrlanrken ilgili ynetmelik maddelerine riayet edilmitir. Siz de gerek okul ve gerek
meslek hayatnzdaki uygulamalarnzda ilgili ynetmelik maddeleri gereince
almalarnz gerekletiriniz.
Proje planlamada, n hazrlklar ve proje izimi renme faaliyetinde bir konutun
vaziyet planndan itibaren projeye ait formlarn dzenlenmesine kadar tam bir set olarak
komple bir bina zerinde allacaktr. Yine aydnlatma ve zayf akm tesislerine ilikin
emalarn izilmesi renme faaliyetinde bir fabrikaya ait projelendirme zerinde
allacaktr. Bilgisayar destekli izim gnmz rekabeti artlarnda teknik elemann iyi
bilmesi ve kendini gelitirmesi gerekli olan olarak karmza ktndan siz sevgili
rencilerimizin bu konuda gerekli ilgiyi ve abay gstermesini istiyor, modl baar ile
tamamlayacanza inanyorum.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
ki boyutlu izim programnn menlerini ve ara ubuklarn tanyarak men
ilemlerini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
1 GB RAM
1 GB bo hard disk
Ara ubuklar: Komutlar temsil eden simgeleri ierir. CAD programnda her
bir komutun bir ekli, simgesi bulunur. Bylece ihtiya olunan komuta ksa
zamanda ulalabilir. Hangi ara ubuunun grevinin ne olduunu anlamak
iin fareyi zerinde birka saniye tutmak yeterlidir.
Command(Komut): NEW
Resim 1.6:Template(ablon)mens
LAYER (katman)listesi
izgi tipleri
izim limitleri
Elektrik, elektronik, statik, mekanik ve mimari alanlarnda tasarm ortam sunar. Her
trl geometrik izimleri yapmaya ve bunu yaparken de milimetrenin 1/100ne kadar
hassasiyet ile yapma olana sunar.
izimler katmanlar hlinde tasarlanr ve bu katmanlarda istenilen ilemler ve
dzenlemeler gerekletirilebilir. izilen her bir nesne iin renk, kalnlk, izgi stili ayarlar
ayr olarak yaplabilir ve saklanabilir.
izilen bir parann 3 boyutlu grnts(perspektif) ve 3 grn kolaylkla
karlabilir.
ok byk paftalarda allabilir. rnein, bir ehrin yol, evre projesi tek bir izim
paftasnda tasarlanabilir.
Her trl nesne izilebilir ve bunlar yaplrken 10 ana izim komutu kullanlr(izgi,
ember, yay, vb.)
izim paftas JPEG, PDF gibi formatlara kolayca dntrlebilir.
Insert: CAD program ortamnda retilen izim bloklar ve izimler ile baka
platformlarda retilen izimlerin (3DSMAX)CAD program ortamnda
deerlendirilmesini ierir.
Draw: Her trl izim elemanlarn, 2 boyutlu ve 3 boyutlu izim aralarn, yaz
ve tarama fonksiyonlarn ierir.
Yeni dosya ama ilemi pull down menden File alt mensnden yaplr.
seilir.
Ara ubuu:
seilir.
10
Command: Save
Ara ubuu:
Save in ksmnda kayt yeri seilir, File name ksmna dosyann ismi yazlr ve Save
butonu ile ilem tamamlanr.
Command: Save As
File Mens : Save AS
Bu ilemlerden herhangi birisi yapldnda Save ileminde oluu gibi Save Drawing
as diyalog kutusu ekrana gelir. File name (dosya ad) ksmna isim yazlr ve save ile ilem
tamamlanr.
11
Command: EXIT
File Men: Exit
izim tamamlandnda veya izim srasnda izim ortamndan kmak iin kullanlr.
Mevcut alma paftas kaydedilmemise " Save Changes to Drawing. dwg?" , "izim,
Drawing.dwg dosyasna kaydedilsin mi?" sorusuna Evet, Hayr, ptal seeneklerinden biri
onaylanarak ilem tamamlanr.
Ekrann sa st kesinde bulunan
Ayrca zoom komutu ile gncel grnm alanndaki izimlerin tamam ya da bir
ksm, bu komut, nesnelerin grn bykln deitirir, byltr veya kltr.
Command: Zoom
View mensnden Zoom seenei iaretlenir ya da ara ubuklarndan zoom
seeneklerinden birisi ile ilem yaplr(Resim 1.10).
12
13
1.2.7.3. Dndrme
Dndrme(Rotate) seilen bir izim nesnesini istenilen ada veya referans noktasna
gre dndrlmesini salar.
Kullanm:
1.2.7.4. Gruplama
izim srasnda nesnelerin gruplandrma ilemlerinin yaplmasna olanak verir.
izimdeki nesneleri birbirine balama veya bir arada tutmaya yarayan bir komuttur.
Kopyalama ve tama gibi ilemlerde kolaylk salar.
Command:Group
1.2.7.5. Yazdrma
izim programlarnda kt plotter(izici) ad verilen cihazlar ile yaplmaktadr. Plotter
standart yazclardan daha gelimitir. Grafik ve vektrel belgelerin ktsn almak iin
kullanlr. Standart yazclarda A4, A3, A2 gibi kt boyutlarnda kt alnabilmektedir.
Plotter da ise metrelerde uzunlukta ktlar almak mmkndr.
14
Bu ksm proje ktlarnn alnmasnda en nemli ksmdr. Doru lek seilemez ise
proje kts gerek uygulama ile uyumsuz olacak ve imar, ina srasnda yanl uygulamalara
sebep verebilecektir.
15
Burada scale ksm izim orann verir. Birebir kt iin yani CAD ortamnda izilen
200 mm x 200 mm bir izimi yine ktta 200 mm x 200 mm almak iin 1:1 seilir.
Kltmek iin ise 1:5, 1:50 gibi oranlar kullanlr.
Resim 1.14te verilen rnekte izimin her 5 biriminin ktda 1 birim olmas
salanmtr. Kullanc tarafndan seilebilen eitli birimlere (m, cm veya mm) ve leklere
(1/100, 1/50veya 1/20) kar gelen Plot scale bantlar Tablo 1.1de gsterilmitir.
LEK
Birim
1/100
1/50
1/20
10=1
20=1
50=1
cm
1=10
1=5
1=2
mm
1=100
1=50
1=20
16
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu uygulama faaliyeti sonunda bilgisayar destekli izim programnn temel men
komutlarnn kullanmn gerekletiriniz.
lem Basamaklar
neriler
17
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Deerlendirme ltleri
izim programn bilgisayarnza ykleyebildiniz mi?
Program altrabildiniz mi?
Bo bir tasarm ekran hazrlayabildiniz mi?
Men seeneklerini sras ile kullanmn yapabildiniz mi?
Ara ubuklarn seerek kullanmlarn gerekletirebildiniz mi?
CAD program ablonlarn kullanmn gerekletirebildiniz mi?
alma sayfasna isim vererek kaydedebildiniz mi?
alma sayfasnn kt alma ilemlerini yapabildiniz mi?
Program kapatarak programdan kabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
18
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
CAD Program programnda izime balamadan nce baz ayarlar yaplr ve bu ayarlar
saklanabilir. Bu ayarlarn saklanma ve kaydedilme ilemi hangi diyalog penceresi ile
yaplr?
A)
Plot
B)
Template
C)
Edit
D)
Tools
4.
5.
izim sayfasn deiik bir yere kaydetme ilemi aadakilerden hangisi ile yaplr?
A)
Save as
B)
Save
C)
Plot
D)
Template
6.
19
7.
CAD Program ekrannda 1000 mm olarak tasarlanan bir izgi 1:50 leinde kda
ka cm olarak baslr?
A)
2 cm
B)
20 cm
C)
200 cm
D)
0.2 cm
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
20
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
CAD programnda meslek ve teknik resimde kullanlan temel geometrik izim
uygulamalarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
2. TEMEL GEOMETRK ZM
UYGULAMALARI
2.1. izgi eitleri
Teknik resim ve elektrik-elektronik meslek resimlerinde ok eitli izgi stilleri
kullanlmaktadr. rnein, zayf akm tesisatlarnn emalarn izerken ak emada dz
izgi kullanrken kapal ema izimlerinde kesikli-noktal izgi stili kullanlr. Baz elektrik
hatlar kaln, bir ksm ise ince izgilerle gsterilir.
CAD program bize onlarca deiik izgi stilini kullanarak izimlerin hazrlanmasna
olanak verir.
Eer hibir seim yaplmam ise izgiler ile ilgili zellikler Bylayer(varsaylan
seenek) olarak atanm olarak grlr.
21
Birinci seenekte renk seimi, ikinci seenek izgi biimi, nc seenek ise kalnlk
seimi yaplr. izgi eidinde daha fazlasna ulamak iin
22
izim yaplacak her noktann bu ekilde yzey koordinat sisteminde bir noktas olur.
Bu da ayn zamanda kt alndnda o noktann kt dzlemindeki yerini de tanmlar.
2.1.2.2. izgi (Line)
Komut: line
Ara ubuu:
Ksa yol: L
Belirli iki nokta arasnda izgi izme iini yapar.
23
Kullanm:
Komut: line
From point: (izginin balang noktas girilebilirA(X,Y) ya da mouse ile
iaretlenebilir.)
To point: (Koordinat biti noktas girilebilir ya da mouse ile iaretlenebilir.)
To point: (Enter ile klabilir ya da baka bir nokta ile devam edilebilir.)
rnek 1:
Command: L
Bylece koordinat sisteminde balang noktas (0,0) biti noktas (50,50) olan bir
doru izilmi olur.
rnek 2:
Command: L
24
Komut: move
Ara ubuu:
Ksa yol: M
Bylece izgi koordinat sisteminde grld gibi daha st bir noktaya tanm oldu.
Pf noktas: Burada da F8 tuunu kullanlarak dik ve rastgele tama arasnda seim
yaplabilir.
2.2.2. Boyutlandrma
Scale(boyutlandr) komutu: Seilen bir nesneyi istenen oranda byltme ve kltme
ilemi yapar. Seilen nesnenin lei belirlenen bir temel noktaya gre gerekletirilir.
25
Kullanm:
Komut:Scale
Ksa yol: sc
Ara ubuu:
2.2.3. Dndrme
Rotate(dndr) komutu: Seilen nesneleri, temel bir nokta etrafnda istenilen a kadar
dndrr.
Kullanm:
Komut:Rotate
Ksa yol: ro
Ara ubuu:
Kullanm:
26
2.2.4. Kopyalama
Kopyalama(copy) komutu: Seilen nesnenin bir ya da birden fazla kopyasn seilen
noktalarda oluturur.
Komut:Copy
Ksa yol: C
Ara ubuu:
Kullanm:
27
Kullanm:
Command: Group
28
Komut:Text
Ksa yol: T
Ara ubuu:
Kullanm:
Command: Text
29
tanmlanan
noktalardan
objelerin
Kullanm:
Command: Osnap
Ksa yol: os
30
Elektrik-elektronik projeleri
seenekleri ve grevleri yledir:
hazrlanmasnda
ihtiya
duyacamz
yakalama
"Perpendicular" yakalama arac ile bir dorunun orta noktasndan dikmenin nasl
kld grlsn.
31
ekil 2.2: Osnap ile dorunun orta noktasnn otomatik olarak yakalanmas
32
Command : L
LINE Specify first point: 150,150 (izginin balang noktas seilir ya da
mouse ile iaretlenir.)
Specify next point or [Undo]: @50<45 (Uzunluk ve yata ile as girilir.)
Specify next point or [ Close / Undo ]: Enter(lem tamamlanr.)
Komut: Polygon
Ksa Yol: pol
Ara ubuu:
33
izmek iin okgenin merkezi, okgenin kiriler okgeni mi yoksa teetler okgeni mi
olduunun belirlenmesi, okgenin ka kesinin olduu, yarap veya kenar boyutunun
belirtilmesi gereklidir.
Ya da
Command: POL
Enter number of sides <4>: 6
Specify center of polygon or [Edge]: E -enter
Specify first end point of edge: ( mouse ile nokta seilir ya da koordinat girilir.
okgenin kenarnn ilk noktas girilir.)
34
Ara ubuu:
( Dikdrtgenin
ilk
kesinin
35
36
37
2.9.3.2. Boyutlandrma
ekil 2.10daki emberin yar yarya kltlmesi:
Command: _scale (Scale komutu seilir.)
Select objects: 1 found (ember seilir.)
Select objects: (Entera basarak nesne seimi bitirilir.)
Specify base point: 0.5 (Referans noktas seilir.)
Specify scale factor or [Reference]:0.5 (izimin lei%50 kltlr.)
38
2.9.3.3. Dndrme
CAD Program de nesnelerin dndrlme ilemi rotate komutu ile gerekleir.
50 x 30 boyutlarnda bir dikdrtgenin 90 dndrme ilemi yaplmas:
Command: rec rectangle ile dikdrtgeni izilir.
-Command: rotate (Dndrme komutu girilir.)
-Select objects: (Nesnelerin seilmesi istenir.)
-Select objects: ( 1 found ka adet nesne seildiini gsterir.)
-Select objects: (1 found,3 total her seilen yeni nesne saysn ve toplam seilen
nesne saysn gsterir.)
-Specify base point:
2.9.3.4. Kopyalama
Nesne kopyalama ilemleri copy komutu ile yaplr.
ekil 2.12de 90 dndrlen dikdrtgenin bir kopyas yaplsn.
39
Second point of displacement: (Temel noktaya gre kopya nesnenin yeri belirlenir.)
2.9.3.5. Biimlendirme
Biimlendirme ilemi "Properties" ara ubuu ile gerekletirilir.
Kullanm:
Nesne seilir.
Renk seilir.
40
Kullanm:
Command: Group
Grup ad verilir.
Mouse ile grupta bulunacak nesneler belirlenir.
OK ile ilem tamamlanr.
41
42
Katmanlar zerinde alrken ilgili katmana ait izgi eidi, izgi stili, rengi gibi bir
ok zellii tantlarak izimlere yn verilebilir.
43
44
Bu diyalog kutusu ile yeni bir katman oluturma (new), gncel katman deitirme
(current), katman silme(delete), detaylarn gsterilip/ gsterilmemesi (show/ hide details),
filtreleme (filter), oluturulan katmann zelliklerini deitirme gibi ilemler yaplabilir.
Yeni katman ayar ana aamada yaplr. New Layer ile katman oluturma, katmana
isim verme ve ayarlar(ekil 2.19)
45
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu uygulama faaliyeti sonunda bilgisayar destekli izim program ile temel teknik
resim geometrik izimlerini yapnz.
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
rendiiniz geometrik ekillerin
izimlerini yapnz.
eitli yaz font ve renkler ile
almalarnz yapnz.
iziminizi ll yapnz, rastgele
izim yapmaktan kannz.
ekil 2.20de verilen ekillerin
izimlerini llere uygun olarak
yapnz.
llendirme ara ubuunu aktif
ediniz.
Birden fazla katman oluturarak renk,
izgi stili ayarlarn yapnz.
izimlerinizin ktsn alrken
yazcnza uygun olarak kt boyutunu
46
ayarlaynz.
Sa st kedeki kapatma ikonundan
ilemi gerekletiriniz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Deerlendirme ltleri
izim ekrann aabildiniz mi?
Geometrik izimleri yapabildiniz mi?
alma sayfasna norm yaz ekleyebildiniz mi?
Dik ve al dorular izebildiniz mi?
Temel geometrik izimleri yapabildiniz mi?
izdiiniz ekilleri llendirebildiniz mi?
Katman oluturarak ayarlarn yapabildiniz mi?
iziminizin ktsn alabildiniz mi?
Program kapatarak programdan kabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
47
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
48
8.
9.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
49
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
CAD programnda alan/dalnz ile ilgili meslek resmi projelerini hazrlayabileceksiniz.
ARATIRMA
Elektrik Tesisleri
Tesisleri
Ynetmelikleri,
Elektrik
Proje
Hazrlama
Ynetmeliklerini
inceleyiniz.
Konut veya bina ile ilgili yap sahibinin ad, soyad, binann adresi, ada, parsel
numaralar, kat says, alan, projede hesaplanan kurulu gc, talep gc, izim
lei bulunmaldr.
CAD program izim ortam ve ekran kullancya ok byk projeleri hazrlanmasna
imkn verir. Byk bina, alan, meydan hatta bir ehrin planlar tek bir izim ortamna
50
yerletirilebilir. Yani 1 mmlik bir izgi de ekrana izildii gibi 1 kmlik bir izim de ayn
ekrana uygulanabilir.
Proje kapa CAD program ortamnda izmeye balamadan nce projenin ard sra
gelecek izim ve uygulamalarn btn olduunu hatrlayarak ve modl sonunda komple bir
proje ortaya kacan gz nnde bulundurarak baz n ayarlar yapmak gerekmektedir.
CAD programn atmzda program Drawing1 ismini otomatik atad bir dosya
aar.
Proje istenilen bir kayt alanna, atanacak bir isimle farkl kaydedilir. Bylece sonraki
aamalarda projeye ulamak daha kolay olacaktr.
File Save As komutu ile projeye yeni bir isim verilerek ve kayt yerini seerek
ileme balanr.
Projeyi gvenli bir alana kaydettikten ve isim verdikten sonra kapak izimine
balanabilir.
Projeye balamadan nce Layer (katman) ayarlarn yapmak gerekmektedir. nk
projeyi hazrlarken saydam ktlar zerine izim yapyor gibi dnmeli ve her bir katmana
istenen zellikleri atanarak kontrol edebilmelidir. izgi rengi, izgi stilleri, izgi kalnlklar
buradan kontrol edilecektir.
lk katman proje kapa olsun. Bu kapan tm yaznn ve izim zelliklerinin yerel
olarak kontrol edilmesini salayacaktr(ekil 3.1).
51
1050
1/100 iin
2100
Specify first point: 0,0 ile izim paftasnn X,Y eksenine gre tam balang
noktasndan izime balanm olunur. Yani proje kapann sol alt kesi tam koordinat
sisteminin balang noktasna oturmu olur.
52
I. Yntem
LNE komutu ile tek tek tm blmeleri izilebilir.
II. Yntem
OFFSET komutu ile seilen izgiyi 20-25 birim telenerek kopyalanabilir.
Command:Offset
Enter
53
54
Bilgi kutular hazrlandktan sonra Text komutu ile yaz sitili ve lsn
seerek gerekli bilgi alanlarn doldurulur. Proje kapa ekil 3.5teki gibi genel
bilgiler girilmi olarak ve proje ile ilgili zel bilgiler girilebilecek ekilde hazr
olmaldr.
55
56
3.1.2. indekiler
zellikle enerji nakil hatlar ve orta gerilim projelerinde kt ilemleri birden fazla
kt zerinde yapldndan dolay, proje kapandan hemen sonra iindekiler mens
dzenlenmektedir.
indekiler mens projelendirmenin hangi sralamada yapldn gsterir birer
rehberdir.
ekil 3.6 da grld gibi projenin kapann hemen yanna yine A4 kt kt
llerine riayet edilerek TEXT komutu ile dzenlenir. izimler yaplrken de bu sralamaya
riayet edilerek proje tamamlanacaktr.
57
Ana datm tablosu ve tali tablolar izilirken tarama ilemi yapmak gerekecektir.
Dikdrtgen izildikten sonra line komutu ile kelerden apraz izgi atlr ve hatch komutu
ile tarama yaplr.
58
59
Command : Line
60
61
Projenin mimari projesi yoksa genellikle bir binann elektrik abonelik ilemleri iin
gereklidir. rnein, bir i yeri nceden bir tekstil atlyesi iken torna atlyesine
dntrlmek isteniyor. Bu durumda bir tadilat projesi izilir ve projede deien makineler
ve gleri, tesisat gsterilir ya da mstakil abonesi olmayan bir evin elektrik aboneliini
almak iin bu uygulama gerekebilir. Bu durumda mimari projeyi de elektrik teknik
elemanlar izecektir.
Mimari proje izilirken tm ller cm olarak birebir izilir. rnein, 4 metre x 5
metre boyutlarndaki bir oda 400 cm x 500 cm olarak izilecektir. Proje plot edilirken yani
kda aktarlrken 1/50 leinde 50 kat kltlm olarak kacaktr.
1/1 leinde karlm olsayd kt kdnn ls 4 metre x 5 metre olacaktr.
3.1.5.2. Mimari Plan izim Aamalar
Tek katl, bir bamsz blml bir konut projesi izimi zerinde allacak.
izime balamadan proje kapana layer alan gibi mimari plan iin yeni bir
katman(layer) alsn.
Ara ubuklarndan Layer mensn seilir.
New Layer seeneini tklanr.
sim yerine MMAR PROJE yazlr.
Color seeneinden istenilen bir rengi seilir.
Linetype seeneinden izgi kalnln ayarlanr. Bu kalnlk 0,18 ya da 0,20
olmaldr.
Ok tuuna basp ilem tamamlanr.
Mimari ile ilgili tm ilemler bu katman zerinde yaplacaktr(ekil 3.10).
lgili Komutlar:
Line(izgi), Offset (tele ve kopyala), Trim (buda, kes), Chamfer (pah kr),
Copy(kopyala), Text (yaz)
62
D duvarlar 800 x 1000 olarak izilir.
Command: Line
Offset
ile izgi seilerek 20 cm telenir ya da copy ile 20 cm paralel
kopyalanr.
(Genel olarak konutlarda d duvar kalnl 20 cm olur.)
Chamfer komutu ile keler 90 derece krlr.
Command: Chamfer
Enter
3.11).
63
Daha sonra odalardaki pencereleri mevcut yerlerine ekildeki gibi yine Line
komutu ile izilir.
Son dzenlemeler iin de yine trim komutu ile duvar birleme noktalar mimari
proje standartlarna uygun olarak kesilir.
Binada balkon var ise o da tek izgi ile gsterilebilir. Bunu yaparken de hangi
blmden balkona klacaksa kap amay unutmamak gerekir.
Mimari projede son olarak blm isimlerini Text komutu ile yazlr. Projenin
altna da hangi kat plan olduunu ve plan lei yazlr.
64
65
Bina saya tablosu elektrik datm irketi(Bundan sonra genel kullanm olarak
TEDA eklinde kullanlacak.) grevlilerinin rahata ulaabilecei binann ilk
giri blmne yerletirilir.
Daire iinde linye hatlarn besleyecek sigorta kutusu(datm kutusu)
konulmaldr.
Bina yap balant hatt girii, iletken kesiti ve iletken metraj gsterilmelidir.
Tm linye hatlar 2,5 mm2 kesitte, priz sortileri 2,5 mm2, k sortileri ise 1,5
mm2 olmaldr.
Bir priz linyesine en fazla 7 adet priz balanabilir.
Bir k linyesine en fazla 9 k sortisi balanabilir.
Konutlarda bulak makinesi, amar makinesi ve frn iin uygun yerlere
mstakil olarak linye ekilir. Bu linyelerin gleri bulak makinesi iin 2500
W, amar makinesi iin 2500 W ve frn iin 2000Wtr.zel linyeler tesisat
plan zerinde gsterilir.
Binada varsa kalorifer, soba bacalarndan iletken geirilemez. Bu tip engeller
ktnda iletkenin tavandan monte edilecek borular ile geecei belirtilir.
Anahtar ve prizler kaplarn al ynnn tersine yerletirilir.
Tv, buzdolab konulacak yerlere bu cihazlara ait enerji giri prizi gsterilir.
Proje zerinde uygun yerlere iletken kesitleri belirtilir.
Linye numaralar yazlr.
Lavabo, banyo, wc gibi nemli yerlere ve balkonlara etanj armatr ve priz
yerletirilmelidir. Bu yerlerde buat konulamaz gerekirse ek kutular d duvara
konulur.
Seilen lamba tip ve gleri proje zerinde belirtilir ve aydnlatma hesab ile
gc ve aydnlatma iddetleri uygunluu kontrol edilir.
Lambadan lambaya gei yaplmas durumunda, gerekesi belirtilecek ve uygun
klemensle balant olaca belirtilecektir.
Konutlarda en az iki adet aydnlatma linyesi bulunmaldr.
Bir buata drt balant ucu geebilecek, bu say aldnda kara buat veya ek
kutusu konulmaldr.
Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular zel harf veya yazlarla
kodlanmaldr(ADP-T1 gibi).
66
Bir sembol bir yerden baka bir yere kopyalamak kolay olsa da izim yaparken ok
kolaylk salayacak BLOCK komutlarnn kullanmna bir gz atlsn.
Uygulamalarda grlen zere bir anahtar, tablo gibi sembollerin iziminde birka e
bulunabilmektedir. rnein, ana tablonun iziminde hem line hem de hatch(tarama)
komutlar ve izimleri kullanlr. Kopyalarken bir enin yanl seimi izene zaman
kaybettirebilir. te bu noktada block komutlar bir izim esini kolayca ararak uygun
yere yerletirilmesine ve kopyalanmasna yarar.
Make Block: Bir izim esini isim vererek btn olarak kaydetmeye yarar.
67
68
Linye hatlar her bir aydnlatma veya priz linyesi iin son balant
noktasna(buat)kadar izilir.
69
Bina mimari projesi bir mimarlk brosu tarafndan hazrlanm ve .DWG dosyas bize
ulatrlm ise bu projelerde tefri denilen mobilya, lavabo, elektrikli cihazlarn
gsterildii izimler olur. Byle projelerde priz, anahtar, aplik gibi tesisat malzemelerini
yerletirmek daha kolay olur. rnein, TV cihaznn hemen arkasnda bir priz dnlr.
70
Tesisat projesinin son hli ekil 3.21de grld gibi son hlini alm olmaldr.
stenirse artnamelere uygun olarak priz saylar, lamba tipleri, gleri gibi esnek seimler
yaplabilir.
71
72
73
Kolon emas iziminde Tesisat Proje eklinde alan katmanda izim yaplabilir.
stenirse yeni bir katman ve izim renk ayarlar da yaplabilir. Bunu yaparken izgi
kalnln 0,40dan aa olmamasna dikkat edilmelidir. Kolon emas projede, kat tesisat
planlarnn hemen yannda ekil 3.24te olduu gibi yerletirilir. Projenin ardk grnm
aadaki gibi olmaldr.
Kolon emalar iziminde daha nce hazrlanan sembol tablosundan faydalanlr.
Burada semboller izime tanarak ve kopyalanarak ema oluturulur(ekil 3.23).
74
Specify base point: Enter Nesnenin herhangi bir ke veya noktas seilir.
Specify scale factor: Bize llendirme faktrn sorar, bytme ilemi iin 2 kat
bytme iin
75
Enter
Seilen nesne iki kat bym olur. Kltme ilemi ise %50 kltme iin 0,5
yazlr. Bu ekilde istenilen oranda bytme ve kltme yaplabilir.
76
Burada farkl olarak mhrlenebilir blme iin kesikli izgi kullanlmtr. Bu izgi
stilini veya seilecek dier bir kesikli izgi stili Properties mensnden seilir(ekil
3.26).
77
Eer bina birden fazla bamsz blm (daire veya dkkan) oluuyorsa her abone
olacak bamsz blm iin ayr kolon sigortalar, kaak akm rleleri, saya ve tablolar
projelendirilir(ekil 3.28).
78
Faz dalm yaplr. Her bir linye iin dalm dengeli olacak ekilde besleme
faz belirlenir.
79
80
Konutlarda gerilim dmnn kabul edilebilir miktar yap balant giri hatt iin
%0,5, kolan+ linye hatt iin %1,5tir. Bu sebeple hesap ile kacak deer bu seviyenin
altnda olmaldr.
Gerilim dm hesab u aamalarda hazrlanr:
Yap balant hatt, ana tablo, kat datm tablosu ve en uzun, en gl linye
izimi yaplr. izim srasnda sembol cetvelindeki ana tablo ve linye tablosu
sembolleri kopyalanarak kullanlabilir.
81
82
eder. Toplam k aks ise bir kaynaktan kan ve uzayn muhtelif ksmlarna yaylan k
aklarnn toplam olarak tanmlanr.
Aydnlk dzeyi: Birim yzeye den toplam k aks o yzeyin aydnlk dzeyi
olarak tanmlanr ve E ile gsterilir. Birimi lxtr.
Aydnlatma hesap tablolar iki ekilde oluturulabilir:
I.Cad ortamnda ve line-text komutlar ile hazrlanabilir.
II.Tablo ileme (excel gibi) programlar ile dzenlenerek CAD Program ortamna
aktarlr.
Aydnlatma hesabnda esas olan aydnlatlacak ortamn en az aydnlk dzeyidir.
rnein, bu deer oturma odas iin E=100 lx iken yatak odas iin 50 lx tr.
Aydnlatma hesab u aamalarda yaplr:
83
0,80
0,50
0,30
0,50
0,30
0,10
0,30
0,10
0,50
0,30
0,10
Oda indeksi
k=
ODA VERM
axb
0,30
0,30
0,30
0,30
0,10
0,30
0,10
hx(a b )
0,60
0,24
0,23
0,18
0,18
0,20
0,19
0,15
0,15
0,12
0,15
0,80
0,31
0,29
0,24
0,23
0,25
0,24
0,20
0,19
0,16
0,17
1,00
0,36
0,33
0,29
0,28
0,29
0,28
0,24
0,23
0,20
0,20
1,25
0,41
0,38
0,34
0,32
0,33
0,31
0,28
0,27
0,24
0,24
1,50
0,45
0,41
0,38
0,36
0,36
0,34
0,32
0,30
0,27
0,26
2,00
0,51
0,46
0,45
0,41
0,41
0,38
0,37
0,35
0,31
0,30
2,50
0,56
0,49
0,50
0,45
0,45
0,41
0,41
0,38
0,35
0,34
3,00
0,59
0,52
0,54
0,48
0,47
0,43
0,43
0,40
0,38
0,36
4,00
0,63
0,55
0,58
0,51
0,50
0,46
0,47
0,44
0,41
0,39
5,00
0,66
0,57
0,62
0,54
0,53
0,48
0,50
0,46
0,44
0,40
0,10
Ik aks bulunur.
=(dxExA) /
84
Tablo ilemi programnda hazrlanm ise tablo seilerek Edit-Copy komutu ile
proje sayfasna yaptrlabilir(ekil 3.34).
Command: line
Specify next point or: @20 <45 20 cm boyunda yatay ile 45 lik izgi izer.
85
86
87
topraklayc 20x20 mlik gzlere blnmelidir. Proje iziminde bina temel llerine gre
birden fazla gz eklinde topraklama yaplma zorunluluu olabilir.
88
89
90
Miktar
Birimi
20XX Yl
Fiyat
Toplam
Adet
517,00
517,00
Adet
60,94
609,40
Adet
261,50
261,50
Adet
268,10
268
Adet
82,31
82
Adet
82,31
823,10
Adet
97,98
97,98
52
Adet
8,51
476,56
Adet
22,52
225,20
Adet
160,00
1.760,00
65
0,84
210,00
2,16
86,40
30
16,56
662,40
Normal sorti
30
Adet
21,63
1.816,92
Komtatr sorti
12
Adet
27,86
1.197,98
Vavien sorti
10
Adet
35,27
1.058,10
Adet
23,93
23,93
20
Adet
4,89
122,25
12
Adet
4,60
115,00
30
Adet
2,03
60,90
Adet
16,05
128,40
60
3,85
462,00
Adet
165,78
994,68
Tanm
GENEL TOPLAM
91
14.840,51
92
RNEK-1
Elektrik Tesisatnn:
Ad, Soyad:
Oda Sicil No:
letme Kayt No:
Tesis Sahibinin:
Ad ve Soyad:
Mahalle:
Cadde:Sokak:
No :.. Daire No::.
le:.. l:.
Bavuru No :
Abone No :
Mterinin:
Ad ve Soyad:
Mahalle :
Cadde:..Sokak:.
No.. Daire No::..
le:.l:..
Yapnn / naatn:
Pafta: ..............................
Ada:..
Parsel:..
Ruhsat Tarihi:.
Ruhsat No:
Watt
Priz Gc
Adet
(Aydnlatma+priz)
Kurulu gc
eitli Gler
Watt
Cinsi
Watt
Adet
Elektrik Motorlar
Adet
Volt
Amp.
Watt
Cos
Devir
Says
Cinsi
Watt
Kuvvet Kurulu Gc
Fabrika
Markas
kVAr (sabit)
Niin
kullanld
Adet
kVAr (oto.)
Cinsi
Watt
.. kVAr (toplam)
Adet
Priz
Watt
Lamba
Adet
Watt
Elektrik Motorlar
Adet
Cinsi
Watt
Adet
Toplam G
Cinsi
Watt
Eski G
Yeni G
Elektrik Tesisat Projesinin:
Onay Tarihi : ...............................................
Onay Says : ...............................................
DNCELER :
..........................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Yukarda ada, parsel ve ak adresi belirtilen yapnn elektrik i tesisatnn yapmna ...../......./20...... tarihinde
balanacaktr.
Yap sahibinin
Ad, Soyad ve mzas
Elektrik tesisatsnn
Ad, Soyad,Tarih ve mzas
...../......./20.......
93
Denetim Kuruluu
Elektrik Mhendisi
Ad, Soyad ve mzas
RNEK-3
ELEKTRK TESSLER DENETM VE MUAYENE UYGUNLUK BELGES
YAPININ
BELGENN
Sahibi
:.........................................
Tarihi
: ................................
Adresi
: ........................................
Says
: .................................
Ruhsat Tarih/No
:........................................
TESSATININ
Pafta, Ada, Parsel No
:.........................................
Ad Soyad
: .................................
Enerji Tahsis Bavuru No.su : ........................................
Yetki Grubu
: .................................
Yapnn Kurulu Gc
:..........................................
Oda Sicil No
: ................................
Yapnn Balant Gc
: .....................................
letme Kayt No:.
Saya Adeti
: .....................................
Normal
Kusurlu
BRANMAN
1.Tr ve kesit olarak projeye uygun mudur ?
2. Harici kablo bal, mekik sigortas, klemensi uygun mudur?
3. Gergi teli galvanizli ve kesite yeterli midir?
4. Kablo koruma borusu boy ve kesite uygun mudur?
5. Yer alt kablo tesisi uygun mudur, dam direi galvanizli midir ve 2 (in) borulu mudur?
6. Temel topraklayc ile varsa dier topraklayclar malzeme ve boyuta uygun mudur?
7. Branman kablosu antigron olarak ilenmi midir?
8. Kesicili sa pano yerine monte edilmi midir?
ENERJ ODASI, KABLO AFTI, SAYA VE DAITIM TABLOLARI
9. Enerji odas ve kablo aft ilgili mevzuata ve genelgelere uygun ve dzgn mdr?
10. l ve saya blmleri kilitlenip mhrlenecek ekilde midir?
11. Sayalarn akm deerleri ile l trafolar evirme oranlar projeye uygun mudur?
12. Saya balantlar normal midir?
13. l devresinin balantlar uygun mudur?
14. Tm kolon ve dier kablo kesitleri, trleri ve renkleri normal midir?
15. Ortak sigortalar ve abone giri sigortalar bir fazlda kesici, fazlda kofre midir?
16. Sigorta ve kesici amperajlar uygun mudur?
17. Sigorta viskontaklar normal midir?
18. Sigorta balant ular normal kullanlm mdr?
19. potansiyel dengeleme (epotansiyel kuaklama) baras (PDB) normal midir?
20. PDPye gerekli topraklama balantlar yaplm mdr?
21. Tm tablolarn i balantlar normal ve dzgn mdr?
22. Saya panolar iindeki aydnlatma dzeyi uygun mudur?
MOTORLAR
23. 5 kWtan kk motorlar iin termik alter kullanlm mdr?
24. 5 kWtan byk motorlarda ar akm ve dk gerilim rleleri ile donanm otomatik
alterlerle yaplan koruma uygun mudur?
25. 5 kWtan byk motorlarda yldz / gen vb. yol verme dzeni kullanlm mdr?
26. Motor gvdeleri topraklanm mdr?
27. Motorlar plana uygun olarak tesis edilmi midir?
ASANSRLER
28. Fiziksel ve elektriksel balantlar normal midir?
29. Devre koruma sigortas ve otomatik aclarn akm deerleri uygun mudur?
30. Besleme kablosu tr ve kesit ynnden uygun mudur?
31. Gerekli koruma topraklamalar yaplm mdr?
32. Asansr makine dairesi elektrik tesisat tam ve uygun mudur?
AYDINLATMA
33. Merdiven otomatiine bal aydnlatma tesisat normal midir?
34. Sabit aydnlatma tesisat normal midir?
35. Kablo ve sigorta deerleri ile balantlar normal midir?
36. Kullanlan lambalar g ve balant ynnden normal midir?
ZL vb. TESSAT
37. Tesisat genel olarak normal midir?
94
95
3.2.2. indekiler
Kuvvet tesisat projelerinde iindekiler ksm aynen aydnlatma tesisat (bina-konut)
projelerinde olduu gibi yaplr(ekil 3.40).
96
Bu ilem iin
97
98
ekil 3.43te 15 metre x 25 metre llerinde (375 m2 ) bir atlye mimari plan izimi
gsterilmitir.
99
letmenin kendine ait bir trafosu var ise saya l ve saya tablosu trafonun
hemen yanna tesis edilir.
Kuvvet datm tablosu mmknse ayrca tesis edilmi bir elektrik odasnda
gsterilir.
Elektrik kablo deme ilemleri iin kablo tavalar hazrlanr. letmede zayf
akm tesisat olacak ise(yangn alarm, telefon, tv gibi) ayr tesis edilecek zayf
akm tavasndan denir(ekil 3.43).
Tablo ve panolar pencere veya kap stnde gsterilmez.
Elektrik makinelerini yabanc maddelere, suya ve dokunmaya kar koruma
tipi, yerletirildikleri yerlerdeki artlara; gleri ise ihtiya ve alma biimine
uygun seilmelidir.
Elektrik makineleri, iletme ve bakmlar kolaylkla yaplabilecek ve tiplerine
yeterli soutma salanacak biimde yerletirilmelidir.
Elektrik makineleri zerindeki yol verme ve ayar dzenleri ile termometre vb.
denetim dzenlerine iletme srasnda da kolaylkla ve tehlikesiz bir biimde
ulalabilmelidir.
Binada varsa, kalorifer bacalarndan, soba bacalarndan iletken geirilemez. Bu
tip engeller ktnda iletkenin tavandan monte edilecek borular ile geecei
belirtilir.
Elektrikle alan aygtlar, kazanlar, hazneler, borular vb. iletken gerelerden
yaplm dar ve hareket edilmesi snrl yerlerde ancak aadaki artlar yerine
getirilirse kullanlabilir.
Kk gerilimli elektrik retmek iin kullanlan gvenlik transformatrleri ve
motor jeneratrler ya da koruyucu ayrmay salayan aygtlar kazan, hazne ve
borularn darsna konulmaldr.
Proje zerinde uygun yerlere iletken kesitleri belirtilir.
Motor ve linyeler numaralandrlr.
Bir buata 4 balant ucu geebilecek, bu say aldnda kara buat veya ek
kutusu konulmaldr.
Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular zel harf veya yazlarla
kodlanmaldr(ADP-T1 gibi).
Elektrik tesisat iin yeni bir layer (katman) alr ya da nceden izilmi bir
proje ablonunda allyorsa seilir(Resim 3.3).
Layer izgi kalnl 0,40 ya da 0,50 olarak ayarlanr(Mimari plan izgilerinden
kaln olmaldr.).
100
101
102
Kuvvet tesisat projelerinde de aydnlatma projelerinde olduu gibi tesisatn salkl bir
ekilde almas, koruma aygt ve kesicilerin gvenli bir ekilde ap kapama yapabilmeleri
iin selektivite (seicilik) dzenine dikkat edilmesi gerekir(ekil 3.45).
103
Kolon emas iziminde Tesisat Proje eklinde alan katman kullanlabilir. stenirse
ema iin new layer seenei ile yeni bir katman alarak allabilir.
izim teknii olarak aynen aydnlatma tesisat kolon emas izim prensipleri
kullanlr(Baknz blm 3.1.8). Yukarda belirtilen izim unsurlar dikkate alnarak izim
tamamlanr. izim teknii asndan u hususlara dikkat edilmelidir:
Bunun iin line komutu ile properties mensnden izgi kalnln 1-1,5 aras seerek
kaln bir izgi yaplr.
Giri termik manyetik alterin troid bobinin izimi iin ellipse komutu
kullanlr.
Kullanm:
Komut: Ellipse
Ara ubuu:
Command: Ellipse
Specify axis endpoint of ellipse or(Arc/Center): Elipsin balang noktas seilir.
Specify other endpoint of axis: 200 elipsin iki kenar arsndaki mesafe girilir.
Specify distance to other axis or: 50 elipsin merkezi ile st kenar aras
mesafe(yarap) girilir.
Kolon emasnda tablo gleri ykleme cetvelinde kacak sonuca gre yazlr.
izgiler birbirinden ayrlabilecek, seilebilecek ekilde olmaldr.
104
105
106
107
Tablo 3.1den seilen kablonun tayabilecei akm miktar bulunarak uygunluu test
edilir. Yetersiz ise bir st kesitli iletken kullanlr.
108
109
110
tesisatlarnda
kullanlan
bildirim
formlar
111
Cad ortam bize milimetrik ve hataya meydan vermeyecek dorulukta ve hzl bir
izim ortam sunar.
112
Yf=(K / 2P ) / Yk =(6 / 2 ) - 1 =2
u = K /x = 6 / 6 = 1
2a= 2P . m = 2 . 1 = 2
Endvi izimi u aamalarda yaplr:
Endvi bobin boyunu tam llerde izmek iin oyuk boyu llr. Bu boy bize
bobin boyunu verecektir. Bu sarmda 6 adet bobin bulunacaktr. Her bir bobin
birer izgi ile gsterilir. Bobinlerin giri k kenarlarn belirlemek zere
renkli izgiler kullanlr.
ki oyuk aras mesafe llr. Bu da izimde iki bobin aras izim mesafesini
verir. ller mm olarak alnr, bylece izimin kts alndnda tam l
km olur(Resim 3.5).
Birinci bobin izgisi seilerek telenir ve offset ile kopyalanr. Bu ilem 5 defa
tekrar edilir. Toplam 6 bobin girii izilmi olur.
113
k kenarlar iin properties mensnden farkl bir renk (rnein mavi) seilir.
4. oyua 1. bobinin k aya izilir ya da kopyalanarak renk deitirilir.
1. bobinin giri kenar tam ortada k kenar ile birletirilir.
Bu ilem iin iki kenar arasnda yardmc bir izgi izilerek "Osnap" tan
midpoint seili iken orta noktas yakalanmas salanabilir(ekil 3.54).
114
Yf fra adm 2 olarak hesapland iin (+) fra 1. kollektr diliminde (-) fra
4. kollektr diliminde izilir.
Komut: Rectangle
115
X: Oyuk says
2P: Kutup says
m: Faz says
Yx: Oyuk adm
:Oyuk bana elektrik a
Stator oyuklar birer daire ile gsterilir. Hesaplanan C deerine gre oyuklarn
renkleri belirlenir. ki kutuplu sarmlarda sarm datlarak yaplr. Her faza ait
bobin gruplarn ayn katta gsterebilmek iin ilk renkte oyuklarn yars sa
baa, yars sol baa izilir.
Circle komutu ile oyuk yarap llerek mm olarak oyuk emberi izilir ve text
komutu ile oyuk numaras yazlr.
Copy ile oyuk saysnda oyuk emberi ve yaz kopyalanr.
Dier oyuklarn numaras yazlar zerine ift tklanarak 12ye kadar dzenlenir.
Properties ara ubuklarndan ember renkleri ekildeki gibi dzenlenir(ekil 3.57).
116
Sol taraf bobinin giri tarafn, sa taraf ise k tarafn gsterecek ekilde ilk
katn bobin kenarlar line komutu ile oyuk boyutu kadar izilir.
117
118
3.4.2. indekiler
Gvenlik sistemleri projelerinde iindekiler ksm aynen aydnlatma tesisat (binakonut) projelerinde olduu gibi yaplr(Baknz Blm 3.1.2., ekil 3.40) .
Sistemde hangi unsurlar projelendirilecek ise bu aamalar iindekiler ksmna yazlr.
119
120
121
ekil 3.64: Peyzaj veya mimari broda hazrlanm vaziyet plan zerinde kamera sistemi
yerleimi
122
Alarm kontrol paneli bina ve/veya daire ii elektrik datm kutusuna yakn
yerde olmaldr.
Daire ve/veya bina giri kapsn grecek bir hareket dedektr, CCTV
sisteminde ise kamera muhakkak konulmaldr.
Daire ve/veya binann ayr bir girii varsa bu girii kontrol edecek hareket
dedektr, CCTV sisteminde ise kamera konulmaldr.
Ana giri ve dier giri kaplarna manyetik kap konta tesis edilir.
Sisteme gaz, su baskn gibi dedektrler monte edilecek ise bunlar mutfak,
kombi merkezi ve banyoda projelendirilir.
Alarm harici sireni bina dna sokak veya cadde tarafnda projelendirilir.
Dhil siren daire veya bina i koridorunda her yere eit mesafede olan yerde
projelendirilir.
merkezi, fabrika, banka, site gibi yerlerde alarm ve CCTV merkezi olarak
gvenlik grevlilerin bulunduu veya daima personel bulunan bir blge seilir.
3.4.6.1. Elektrik Hatlarnn izilmesi
Elektrik ve data hatlarnn izimi "Elektrik Tesisat" katmannda yaplmal ve izgi
kalnl (Lineweight) en az 0,30 seilmelidir. izim teknii olarak aydnlatma ve kuvvet
tesisatlarnda kullanlan yntemler kullanlr(Baknz Blm 3.17).
Gvenlik sistemi projelerinde projeye zel seilecek kablo gsterimleri kullanlr. Bu
izgi stilleri sembol cetvelinde gsterilir.
CAD program izgi stillerine Properties ara ubuu mensnden izgi stilleri other- load seeneinden istenilen izgi tipi seilerek ulalr ve izgi kalnl 0,30 ya da
0,35 olarak ayarlanarak izim gerekletirilir. Enerji besleme hatlar tesisatta kullanlan
normal kablolar ile (NYA,NHXMH gibi) data hatlar ise LIYCY kablolar ile
projelendirilir(ekil 3.66).
123
124
125
126
3.5.2. indekiler
Gvenlik sistemleri projelerinde iindekiler ksm aynen aydnlatma tesisat (binakonut) projelerinde olduu gibi yaplr(Baknz Blm 3.1.2., ekil 3.40).
Sistemde hangi unsurlar projelendirilecek ise bu aamalar iindekiler ksmna yazlr.
Tasarm olarak gvenlik sistemlerindeki iindekiler ksm format kullanlabilir(ekil 3.62).
127
128
129
130
3.6.2. indekiler
Ortak anten sistemleri projelerinde iindekiler ksm aynen aydnlatma tesisat (binakonut) projelerinde olduu gibi yaplr(Baknz Blm 3.1.2., ekil 3.40).
Sistemde hangi unsurlar projelendirilecek ise bu aamalar iindekiler ksmna yazlr.
Tasarm olarak gvenlik sistemlerindeki iindekiler ksm format kullanlabilir(ekil 3.62).
131
132
133
134
3.7.2. indekiler
Haberleme projelerinde iindekiler ksm aynen aydnlatma tesisat (bina-konut)
projelerinde olduu gibi yaplr(Baknz Blm 3.1.2., ekil 3.40).
Sistemde hangi unsurlar projelendirilecek ise bu aamalar iindekiler ksmna yazlr.
Tasarm olarak gvenlik sistemlerindeki iindekiler ksm format kullanlabilir(ekil 3.62).
135
136
137
138
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz.
A4 kd llerinde hazrlaynz.
139
140
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1. Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
2. Vaziyet plann izebildiniz mi?
3. Yerleim plann izebildiniz mi?
4. Mimari plan izebildiniz mi?
5. Elektrik hatlarn izebildiniz mi?
6. Kolon emalarn izebildiniz mi?
7. Tablo ykleme cetvellerini izebildiniz mi?
8. Gerilim dm hesaplar tablosunu izebildiniz mi?
9. Akm deerleri tablosunu izebildiniz mi?
10.Aydnlatma hesaplar tablosunu izmek
11.Tablo lleri, panolar, topraklama detaylarn izebildiniz mi?
12.Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu izebildiniz mi?
13.e balama ve i bitimi formlarn hazrlayabildiniz mi?
14.Muayene formunu hazrlayabildiniz mi?
141
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
142
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz.
A4 kd llerinde hazrlaynz.
indekiler ksmn proje kapann
hemen yannda ve A4 boyutunda
hazrlaynz.
Tesisatta kullanlacak tm sembolleri
iziniz.
iziminizi lekli yapnz, rastgele
izim yapmaktan kannz.
ekil 3.74te verilen mimari plan CAD
ortamna aktarnz.
Ynetmelik, artname ve zel
ihtiyalara uygun olarak tesisat
donanmlarnn yerleimini yapnz.
Linye ve sorti hatlarnn dzenli
olmasna dikkat ediniz.
Selektivite kuralna uyunuz.
Tm yklerin cetvelde gsterildiine
emin olunuz.
Toplam gerilim dm %1,5i
gememelidir.
Akm kontrol hesabn yapnz ve
uygun bina giri iletkenini seiniz.
Odalar ve mutfak iin hesaplama
yapnz.
Tablo detaylarnda 1/20 leini
kullannz.
Giri iletkenlerinden itibaren tesisatta
kullanlan malzemelerin saymn
yapnz.
Tesisattaki priz ve lamba saylarn
forma not ediniz.
Yap balant hattndan itibaren kontrol
noktalarn belirleyen formu
hazrlaynz.
143
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1. Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
2. Vaziyet plann izebildiniz mi?
3. Mimari plan izebildiniz mi?
4. Yerleim plann izebildiniz mi?
5. Elektrik hatlarn izebildiniz mi?
6. Kolon emalarn izebildiniz mi?
7. Tablo ykleme cetvellerini izebildiniz mi?
8. Gerilim dm hesaplar tablosunu izebildiniz mi?
9. Akm deerleri tablosunu izebildiniz mi?
10.Aydnlatma hesaplar tablosunu izmek
11.Tablo lleri, panolar, topraklama detaylarn izebildiniz mi?
12.Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu izebildiniz mi?
13.e balama ve i bitimi formlarn hazrlayabildiniz mi?
14.Muayene formunu hazrlayabildiniz mi?
144
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
Hesaplamalar yapnz.
neriler
renme faaliyetindeki rnek
hesaplamaya gz atnz.
Tek bir oyuk izerek copy komutu ile
ilem yapnz ve her faz renklendiriniz.
Her faz iin ayr renk kullannz.
Giri-k ularn isimlendiriniz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
Deerlendirme ltleri
Gerekli hesaplamalar yapabildiniz mi?
Oyuklar izebildiniz mi?
Bobin kenarlarn izebildiniz mi?
Her faza ait bobinlerin giri k balantlarn yapabildiniz mi?
Kutuplama detayn izebildiniz mi?
145
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
146
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz.
A4 kd llerinde hazrlaynz.
indekiler ksmn proje kapann
hemen yannda ve A4 boyutunda
hazrlaynz.
Tesisatta kullanlacak tm sembolleri
iziniz.
iziminizi lekli yapnz, rastgele
izim yapmaktan kannz.
ekil 3.75te verilen mimari plan CAD
ortamna aktarnz.
Ynetmelik, artname ve zel
ihtiyalara uygun olarak tesisat
donanmlarnn yerleimini yapnz.
Giri iletkenlerinden itibaren tesisatta
kullanlan malzemelerin saymn
yapnz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Deerlendirme ltleri
Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
Vaziyet plann izebildiniz mi?
indekiler sayfasn hazrlayabildiniz mi?
Mimari plan izebildiniz mi?
Yerleim plann izebildiniz mi?
Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu izebildiniz mi?
Muayene formunu hazrlayabildiniz mi?
147
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
148
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz .
A4 kd llerinde hazrlaynz.
indekiler ksmn proje kapann
hemen yannda ve A4 boyutunda
hazrlaynz.
Tesisatta kullanlacak tm sembolleri
iziniz.
iziminizi lekli yapnz, rastgele
izim yapmaktan kannz.
ekil 3.76da verilen mimari plan CAD
ortamna aktarnz.
Ses ve k kontrol sistem merkezi
olarak kontrol odasn kullannz.
Ynetmelik, artname ve zel
ihtiyalara uygun olarak tesisat
donanmlarnn yerleimini yapnz.
Giri iletkenlerinden itibaren tesisatta
kullanlan malzemelerin saymn
yapnz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Deerlendirme ltleri
Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
Vaziyet plann izebildiniz mi?
indekiler sayfasn hazrlayabildiniz mi?
Mimari plan izebildiniz mi?
Yerleim plann izebildiniz mi?
Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu izebildiniz mi?
Muayene formunu hazrlayabildiniz mi?
149
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
ekil 3.73te mimari plan verilen konutun anten tesisat projesini iziniz.
3 katl 4 daireli, iki anak antenli bir apartmann ortak TV datm kolon
emasn iziniz.
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Proje kapan hazrlaynz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz.
A4 kd llerinde hazrlaynz.
indekiler ksmn proje kapann
indekileri sayfasn oluturunuz.
hemen yannda ve A4 boyutunda
hazrlaynz.
Projede kullanlan semboller tablosunu
Tesisatta kullanlacak tm sembolleri
hazrlaynz.
iziniz.
iziminizi lekli yapnz, rastgele
Vaziyet plann iziniz.
izim yapmaktan kannz.
ekil 3.73te verilen mimari plan CAD
Mimari plan iziniz.
ortamna aktarnz
Ynetmelik, artname ve zel
Yerleim plann iziniz
ihtiyalara uygun olarak tesisat
donanmlarnn yerleimini yapnz.
3 kat 4 daireli apartman TV kolon emasn Her daire iin en az 2 adet TV prizi
iziniz.
projelendiriniz.
Giri iletkenlerinden itibaren tesisatta
Malzeme listesi ve maliyet hesab
kullanlan malzemelerin saymn
tablosunu iziniz.
yapnz.
150
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Deerlendirme ltleri
Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
Vaziyet plann izebildiniz mi?
indekiler sayfasn hazrlayabildiniz mi?
Mimari plan izebildiniz mi?
Yerleim plann izebildiniz mi?
Ortak anten tesisat kolon emasn izebildiniz mi?
Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu hazrlayabildiniz mi?
151
Evet
Hayr
UYGULAMA FAALYET
ekil 3.73te mimari plan verilen konutun haberleme tesisat projesini iziniz.
lem Basamaklar
neriler
alma dzeninizi ayarlaynz ve
tertipli, dzenli olunuz.
Katman ayarlarn yapnz.
Genel tasarm kalbndan ayrlmakszn
firma ad, kiisel bilgiler, adres gibi
alanlarda kendi tasarmnz yapnz.
A4 kd llerinde hazrlaynz.
indekiler ksmn proje kapann
hemen yannda ve A4 boyutunda
hazrlaynz.
Tesisatta kullanlacak tm sembolleri
iziniz.
iziminizi lekli yapnz, rastgele
izim yapmaktan kannz.
ekil 3.73te verilen mimari plan CAD
ortamna aktarnz
Ynetmelik, artname ve zel
ihtiyalara uygun olarak tesisat
donanmlarnn yerleimini yapnz.
Giri iletkenlerinden itibaren tesisatta
kullanlan malzemelerin saymn
yapnz.
152
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Deerlendirme ltleri
Proje kapan hazrlayabildiniz mi?
Vaziyet plann izebildiniz mi?
indekiler sayfasn hazrlayabildiniz mi?
Semboller tablosunu hazrlayabildiniz mi?
Mimari plan izebildiniz mi?
Yerleim plann izebildiniz mi?
Malzeme listesi ve maliyet hesab tablosunu hazrlayabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
153
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
Bir linye hattna paralel fakat line komutunu kullanmadan aadakilerden hangi
komutla hat ekilebilir?
A)
Move
B)
Rotate
C)
Ofset
D)
Mirror
3.
4.
5.
Projede bulunan bir izginin stne mouse ile ift tklanrsa aadaki diyalog
kutularndan hangisi alr?
A)
B)
C)
D)
6.
Properties
Modify
Dimension
Layers
154
7.
8.
9.
Bir atlye veya fabrikann enerji giri koruma eleman (kesicisi) aadakilerden
hangisi olabilir?
A)
3 x 40 A Otomatik sigorta
B)
4x63 A kaak akm rlesi
C)
3x63 A termik manyetik alter
D)
4x63 A otomatik sigorta
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
155
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
Bir hatta (iletken) paralel baka birka hat daha izmenin en kolay yolu hangi komutla
gerekletirilebilir?
A)
Move
B)
Filet
C)
Line
D)
Offset
4.
5.
6.
156
7.
8.
9.
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
157
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1'N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
B
C
B
C
A
D
A
C
B
A
B
D
D
A
C
D
B
C
D
C
A
C
D
B
C
C
158
D
A
D
B
D
C
A
D
A
C
Doru
Doru
Yanl
Doru
Doru
159
KAYNAKA
KAYNAKA
160