LVTN - Dieu Tra Hien Trang Benh Tristeza Va Benh Vang La Greening

Luận văn tốt nghiệp Trang 1
Chöông 1
GIÔÙI THIEÄU VAØ TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
1.1 Giôùi thieäu

Caây coù muùi (cam, chanh, quyùt, böôûi), thuoäc hoï Rutaceae, laø loaïi caây aên quaû
coù giaù trò kinh teá cao, ñem laïi nguoàn thu nhaäp lôùn cho nhaø vöôøn vôùi chuûng loaïi
phong phuù ña daïng: quyùt tieàu ôû Lai Vung, Ñoàng Thaùp; cam saønh ôû Tam Bình, Vónh
Long; böôûi naêm roi ôû Bình Minh, Vónh Long; böôûi da xanh ôû Beán Tre, …
Tuy ñem laïi nguoàn kinh teá cao nhöng caây coù muùi laïi nhieãm nhieàu beänh nguy
hieåm vaø ngaønh troàng caây coù muùi vaãn ñang ñöùùng tröôùc nhöõng thaùch thöùc lôùn. Trong
ñoù beänh vaøng laù Greening laø quan troïng nhaát vaø ñang ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi
ñaàu tö nghieân cöùu tìm bieän phaùp phoøng tröø. Beân caïnh ñoù moät soá beänh khaùc cuõng
khoâng keùm phaàn quan troïng, nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay. Ñoù laø beänh Tristeza
do Closterovirus gaây ra, beänh vaøng laù thoái reã do nhieàu loaïi naám vaø tuyeán truøng gaây
ra, trong ñoù phaûi keå laø Fusasrium, phytophthora, Pythium, Sclerotium, Clitocybe,…
Beänh Vaøng laù Greening laø beänh coù tính huûy dieät cao, beänh xuaát hieän ôû khaép
caùc vuøng troàng caây coù muùi. Treân theá giôùi coù ít nhaát hai doøng vi khuaån Gram aâm gaây
ra beänh naøy, Doøng Chaâu AÙ coù teân laø Candidatus Liberibacter asiaticus, soáng trong
maïch libe cuûa caây vaø ñöôïc truyeàn töø caây naøy sang caây khaùc qua nhaân gioáng voâ tính,
qua raày choång caùnh Diaphorina citri. ÔÛ Vieät Nam beänh hieän dieän töø nhöõng thaäp
nieân 60, tuy nhieân beänh ñöôïc xaùc ñònh vaø tuyeân boá vaøo naêm 1994. Tuy coù nhieàu
nghieân cöùu nhöng beänh naøy vaãn chöa ñöôïc phoøng trò höõu hieäu.
Ñoái vôùi beänh Tristeza, töø tröôùc ñeán nay chæ coù doøng gaân trong ñöôïc baùo caùo
vaø cho laø doøng nheï, tuy nhieân nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy raèng doøng gaây
loõm thaân coù hieän dieän ôû Vieät Nam treân caây chanh taøu ôû Long Tuyeàn, Tp Caàn Thô.
Doøng gaây loõm thaân laø doøng gaây haïi raát naëng treân caây coù muùi treân theá giôùi, trong ñoù
SVTH: Phan Thanh Trí

DOWNLOAD» AGRIVIET.COM
phaûi keå laø ôû Florida, Meâxico nôi maø caây coù muùi thong maïi ñöôïc gheùp treân goác cam
chua, beänh ñaõ tieâu huyû haøng trieäu trieäu caây coù muùi ôû nhöõng vuøng naøy. Hieän nay, ôû
Florida ngöôøi ta ñaõ söû duïng Coat Protein Gene ñeå chuyeån vaøo trong caây taïo cô cheá
khaùng cho caây vaø ñang tieán trieån raát toát.
Ñoái vôùi beänh vaøng laù thoái reã, nhieàu nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän treân quyùt tieàu
cho thaáy beänh cuõng gaây haïi nghieâm trong vaø hieän nay beänh naøy hieän dieän treân
nhieàu loaïi caây coù muùi khaùc nhau vaø gaây thaát thoaùt lôùn cho nhaø vöôøn.
Tröôùc tình hình ñoù vôùi söï ñoàng yù cuûa Khoa Noâng Hoïc vaø söï höôùng daãn cuûa
thaày Traàn Ngoïc Toáng, Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm TP. Hoà Chí Minh cuøng vôùi söï hoã
trôï cuûa TS. Nguyeãn Vaên Hoaø, Tröôûng Phoøng baûo veä thöïc vaät, Vieän Nghieân Cöuù
Caây Aên Quaû Mieàn Nam chuùng toâi tieán haønh ñeà taøi: “Ñieàu tra hieän traïng beänh
Tristeza, beänh vaøng laù Greening vaø beänh vaøng laù thoái reã treân caây coù muùi ôû Đồng
Bằng Sông Cửu Long”.
1.2 Muïc tieâu vaø yeâu caàu
1.2.1 Muïc tieâu

Naém roõ hieän traïng beänh Tristeza, beänh vaøng laù Greening vaø beänh vaøng laù
thoái reã treân caây coù muùi khaùc nhau ôû caùc tænh Tieàn Giang, Vónh Long, Ñoàng Thaùp vaø
Caàn Thô.
1.2.2 Yeâu caàu

- Ñieàu tra naém hieän traïng beänh Tristeza, beänh vaøng laù Greening vaø beänh
vaøng laù thoái reã treân caây coù muùi khaùc nhau ôû caùc tænh Tieàn Giang, Vónh Long, Ñoàng
Thaùp vaø Caàn Thô.
- Xaùc ñònh doøng virus gaây beänh Tristeza hieän coù taïi caùc tænh keå treân.
- Phaân laäp vaø xaùc ñònh taùc nhaân gaây ra beänh vaøng laù thoái reã ôû caùc ñòa phöông
thuoäc phaïm vi ñieàu tra.

- Naém ñöôïc khaû naêng phoøng trò cuûa noâng daân ñeå coù höôùng nghieân cöùu bieän
phaùp phoøng trò veà sau.
1.3 Giôùi haïn ñeà taøi

Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian töø 30 thaùng 8 ñeán 30 thaùng 12 naêm 2004
neân ñeà taøi chæ giôi haïn trong phaïm vi caùc yeâu caàu treân.
Do thời gian hạn chế neân chuùng toâi chỉ tiến haønh điều tra từ 15 đến 20 phiếu
cho từng huyện điều tra ở caùc tỉnh Vĩnh Long, Đồng Thaùp, Tiền Giang, Cần Thơ.
1.4 Toång quan taøi lieäu

Caây coù muùi thuoäc hoï Rutaceae vaø coù khoaûng 150 chi vaø 1600 loaøi ñöôïc troàng
ôû vuøng nhieät ñôùi vaø baùn nhieät ñôùi. Hoï Rutaceae ñöôïc chia ra thaønh baûy hoï phuï goàm
93 chi (Enger, 1931). Caây coù muùi coù nguoàn goác ôû chaân nuùi Hy Laïp Sôn ôû mieàn ñoâng
baéc Aán Ñoä. Hieän nay, caây coù muùi ñöôïc troàng raát nhieàu vuøng treân theá giôùi ( FAO,
1998 ). Ôû Vieät Nam, caây coù muùi ñöôïc troàng töø Baéc tôùi Nam. Rieâng ÑBSCL, caây coù
muùi hieän dieän taäp trung ôû caùc tænh Tieàn Giang, Vónh Long, Ñoàng Thaùp vaø Caàn Thô
vôùi caùc chuûng loaïi ñaëc saûn nhö böôûi naêm roi, böôûi da xanh, quyùt tieàu, quyùt ñöôøng,
cam maät, cam daây, cam saønh, v.v. tuy ñem lai nguoàn kinh teá cao nhöng caây coù muùi
nhieãm khoâng ít beänh nguy hieåm vaø ngaønh troàng caây coù muùi vaãn ñang ñöùng tröôùc
nhöõng thaùch thöùc raát lôùn. Trong ñoù beäng vaøng laù Greening laø quan troïng nhaát vaø
ñang ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaàu tö nghieân cöùu. Beân caïnh ñoù moät soá beänh
khaùc cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng, nhaát laø trong giai ñoaïn hieän nay. ñoù laø beänh
Tristeza do Closter virus gaây ra, beänh vaøng laù thoái reã do nhieàu loaïi naám vaø tuyeán
truøng gaây ra, trong ñoù phaûi keå laø Fussarium, Phytophthora, Pythium, Sclerotium,
Clitocybe, …

1.4.1 Nguoà n goá c vaø phaâ n boá , tình hình saû n xuaá t , giaù trò coâ n g duï ng vaø phaâ n
loaï i cam quyù t
1.4.1.1 Nguoà n goá c vaø phaâ n boá

Theo GS.TS Traà n Thöôï n g Tuaá n (1994), nguoà n goá c caâ y coù muù i phaù t sinh
töø vuø n g Ñoâ n g Nam Aù Chaâ u , trong ñoù söï phaù t trieå n cuû a moä t soá loaø i cam quyù t
ñöôï c keù o daø i töø bieâ n giôù i Ñoâ n g Baé c cuû a Aá n Ñoä qua Mieá n Ñieä n vaø moä t soá
vuø n g phía nam cuû a ñaû o Haû i Nam. Nhöõ n g loaø i naø y bao goà m : chanh taâ y , chanh
ta, thanh yeâ n , böôû i , cam ngoï t , cam chua…
Cam chua (Sour orange) hay cam ñaé n g ñöôï c phaù t trieå n trong theá kyû thöù
10 ôû phía ñoâ n g Ñòa Trung Haû i vaø muoä n hôn ôû Chaâ u Phi vaø phía nam Chaâ u Aâ u .
Chanh taâ y (Lemon), chanh ta (lime), vaø böôû i (pomelo), cuõ n g ñöôï c phaâ n boá
töông töï nhö treâ n ôû nöû a ñaà u theá kyû thöù 12.
Quyù t (mandarin, tangerine), cuõ n g ñaõ ñöôï c troà n g ôû Trung Quoá c vaø Nhaä t
trong thôø i gian raá t sôù m . Caâ y quyù t ñaà u tieâ n ñöôï c mang tôù i nöôù c Anh naê m 1805
vaø ñöôï c phoå bieá n töø ñaâ y ñeá n Ñòa Trung Haû i .
Böôû i chuø m (grape fruit) hay coø n goï i laø böôû i voû dính, coù nguoà n goá c phaù t
sinh ôû West Indies.
Hieä n nay cam quyù t ñöôï c troà n g khaé p nôi treâ n theá giôù i trong vuø n g khí haä u
nhieä t ñôù i vaø Aù nhieä t ñôù i . Nhöõ n g vuø n g troà n g phaâ n boá töø 35° Nam vaø Baé c ,
nhöõ n g vuø n g thöông maï i chính laø Aù nhieä t ñôù i taï i vó ñoä cao hôn 20° Nam hay
Baé c cuû a xích ñaï o . Coù khoaû n g 49 nöôù c saû n xuaá t cam quyù t , coù dieä n tích troà n g
khoaû n g 2.8 trieä u ha. (GS.TS Traà n Thöôï n g Tuaá n , 1992, 1994).

1.4.1.2 Tình hình saûn xuaát

Theo TS. Nguyeãn Vaên Keá (2001), saûn löôïng cam quyùt treân theá giôùi ñaït
90.887.000 taán, rieâng ôû Vieät Nam laø 405.000 taán vôùi dieän tích khoaûng 63.400 ha.
Theo ñaùnh giaù cuûa Vieän NC CAÊQ Mieàn Nam, hieän nay dieän tích caây coù muùi ñang
taêng leân do giaù trò kinh teá cao, coù theå xaáp xó 70,000 ha. Trong ñoù, böôûi da xanh,
naêm roi, cam saønh, cam soaøn taêng nhieàu hôn caùc chuûng loïai khaùc.
1.4.1.3 Giaù trò vaø coâng duïng

1.4.1.3.1 Giaù trò dinh döôõng vaø söû duïng
Theo GS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), traùi cam quyùt ñöôïc söû duïng roäng raõi vì
chöùa nhieàu dinh döôõng caàn thieát cho cô theå, nhaát laø Vitamin C. Vò chua nheï vaø hôi
ñaéng giuùp deã tieâu hoaù, tuaàn hoaøn cuûa maùu, voû giaøu pectin ñöôïc söû dung laøm möùc,
keïo, thuoác nam hay trích laáy tinh daàu, traùi ñöôïc cheá bieán thaønh nhieàu saûn phaåm nhö:
nöôùc gæai khaùt, siroâ, röôïu boå…
Baûng 1.1 Thaønh phaàn dinh döôõng cuûa cam, quyùt, chanh, böôûi
Carbo- Naêng Muoái khoaùng

Loaïi Nöôùc Tro Protein Xô
hydrat löôïng ( mg/100g)
traùi (%) (%) (%) (%)
(%) (%) Ca P Fe
Cam 87,5 0,5 0,5 8,4 1,4 43 34 23 0,4
Chanh 87,5 0,5 0,3 3,6 1,3 18 40 22 0,6
Quyùt 88,5 0,6 0,4 8,6 0,8 43 35 17 0,4
Böôûi 83,5 0,4 0,5 15,3 0,7 59 30 19 0,7

1.4.1.3.2 Giaù trò coâng nghieäp vaø döôïc lieäu

Theo GS.TS. Ñöôøng Hoàng Daät (2003), voû quaû cam quyùt chöùa tinh daàu, tinh
daàu ñöôïc caát töø voû quaû, laù vaø hoa ñöôïc duøng trong coâng nghieäp thöïc phaåm vaø coâng
nghieäp myõ phaåm, tinh daàu coù giaù trò raát cao treân thò tröôøng quoác teá (1 kg tinh daàu
coù giaù trò treân döôùi 300 USD ). Ngöôøi ta ñaõ duøng nhöõng loaïi quaû thuoäc nhoùm Citrus
laøm thuoác chöõa beänh, caùc thaày thuoác Aân Ñoä, Trung Quoác ñaõ duøng voû quaû cam ñeå
phoøng beänh dòch haïch, chöõa beänh phoåi va øbeänh chaûy maùu döôùi da. Ôû Myõ vaøo nhöng
naêm 30 cuûa theá kyû 20 caùc thaày thuoác ñaõ duøng voû cam quyùt keát hôïp vôùi Insulin ñeå trò
beänh tieåu ñöôøng. Ôû Nga baét ñaàu theá kyû 11 caùc loaïi quaû caây coù muùi ñöôïc söû duïng ñeå
phoøng ngöøa vaø chöõa trò beänh y hoïc trong nhaân gian. Ôû nöôùc ta, nhaân daân ñaõ duøng
caây laù vaø hoa quaû caùc loaïi caây aên quaû coù muùi ñeå phoøng vaø chöõa beänh töø thôøi xa xöa,
voû quyùt coù teân döôc lieäu laø “traàn bì”, ñöôïc söû duïng nhieàu trong moät soá baøi thuoác y
hoïc coå truyeàn.
Baûng 1.2. Haøm löôïng vitamin ( mg/100g )
Loaïi Vitamin A Vitamin B1 Vitamin B2 Vitamin PP Vitamin C

traùi ( mg ) ( mg ) ( mg ) ( mg ) ( mg )
Cam 0,30 0,08 0,03 0,20 48

Chanh 0,30 0,04 0,01 0,01 50
Quyùt 0,60 0,08 0,03 0,02 55
Böôûi 0,02 0,05 0,01 0,10 42
1.4.1.3.3 Giaù trò kinh teá

- Theo GS.TS Ñöôøng Hoàng Daät (2003), caây aên quaû coù muùi laø moät loaïi caây aên
quaû laâu naêm, choùng cho thu hoaïch, soá loaøi coù theå thu hoaïch quaû vaøo naêm thöù 2 sau
khi troàng. Ôû nöôùc ta, 1 ha cam quyùt ôû thôøi kyø 8 tuoåi naêng suaát trung bình coù theå ñaït

16 taán vôùi giaù baùn ôû thôøi kyø 1994 – 1995 ngöôøi noâng daân coù theå thu laõi töø 10 – 12
trieäu ñoàng/naêm, laõi suaát naøy cao hôn caùc loaïi caây troàng khaùc.
- Theo GS. Traàn Thöôïng Tuaán (1992), so veà giaù trò kinh teá 1 ha troàng cam
cho thu nhaäp gaáp 4 – 10 laàn 1 ha troàng luùa ôû Vieät Nam.
1.4.1.3.4 Giaù trò sinh thaùi moâi tröôøng

Theo GS.TS Ñöôøng Hoàng Daät (2003), cam quyùt laø caây aên quaû laâu naêm ñöôïc
troàng ôû caùc vöôøn caây cuûa hoä gia ñình noâng daân hoaëc troàng treân ñoài taïi caùc trang traïi.
Trong quaù trình sinh soáng, caùc loaïi cam quyùt tieát ra trong khoâng khí caùc chaát bay hôi
coù muøi thôm, caùc chaát naøy toûa höông laøm cho khoâng khí trôû neân trong laønh dòu maùt.
Trong chöøng möïc nhaát ñònh caùc chaát bay hôi töø cam quyùt coù taùc duïng dieät moät soá
loaøi vi khuaån, moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi toát hôn. Cam quyùt troàng treân ñoài beân
caïnh vieäc cho quaû coøn coù taùc duïng phuû xanh ñaát, giöõ aåm cho ñaát, ngaên caûn doøng
chaûy maïnh treân maët ñaát sau caùc traän möa lôùn, do ñoù coù yù nghóa lôùn trong quaù trình
laøm giaûm soùi moøn, giaûm röûa troâi ñaát. Caùc vuøng trung du vaø mieàn nuùi cam quyùt ñöôïc
troàng trong caùc vuøng röøng, nöông ñoài, trong caùc heä thoáng VAC (vöôøn, ao, chuoàng )
vaø VACR ( vöôøn, ao, chuoàng, ruoäng luùa ) laø phöông thöùc canh taùc ñöôïc aùp duïng
roäng raõi ôû caùc trang traïi noâng nghieäp vaø ñaõ theå hieän nhieàu öu ñieåm trong vieäc thöc
hieän noâng nghieäp beàn vöõng.
1.4.1.3.5 Giaù trò xaõ hoäi nhaân vaên

- Theo GS.TS Ñöôøng Hoàng Daät (2003), veû ñeïp cuûa vöôøn caây cam quyùt vaøo
muøa quaû chín coù yù nghóa giaùo duïc raát lôùn cho thanh thieáu nieân, caùc vöôøn cam quyùt
chín vaøng cuõng laø nguoàn caûm höùng cho caùc nhaø thô, nhaø vaên saùng taùc neân nhöõng taùc
phaåm ñeïp.

1.4.1.4 Phaân loaïi cam quyùt

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán(1994), caây coù muùi thuoäc:
Hoï : Rutaceae
Hoï phuï : Aurantioideae
Boä : Citreae
Boä phuï : Citrineae
Toäc phuï Citrineae coù khoaõng 13 gioáng, trong ñoù coù 6 gioáng quan troïng ñoù laø
Citrus, Poncirus, Fortunella, Eremocitrus, Microcitrus vaø Clymenia. Ñaëc ñieåm
chung cuûa 6 gioáng naøy laø cho traùi coù con teùp (phaàn aên ñöôïc trong muùi) vôùi cuoáng
thon nhoû moäng nöôùc. Soá nhi ñöïc nhieàu baèng hay hôn 4 laàn soá caùnh hoa, ñaây cuõng laø
ñaëc ñieãm xaùc ñònh caùc gioáng troàng, caùc gioáng hoang thöôøng coù soá nhi ñöïc ít hôn hay
chæ gaáp ñoâi soá caùnh hoa vaø con teùp khoâng phaùt trieån. Ngoaïi tröø gioáng Poncirus coù laù
ruïng theo muøa, caùc gioáng coøn laïi ñeàu coù laù xanh quanh naêm. Hai trong 6 gioáng naøy
coù khaõ naêng chòu laïnh toát, ñoù laø Poncirus (ruïng laù haøng naêm, laù coù 3 laù cheùt) vaø
Fortunella (kim quaát), hai gioáng naøy coù theå lai vôùi gioáng Citrus vaø caùc gioáng khaùc.
Gioáng Eremocitrus vaø Microcitrus ñöôïc tìm thaáy ôû daïng hoang daïi, haàu heát laø ôû UÙc
vaø Eremocitrus laø gioáng chòu haïn toát.
1.4.2 Ñaëc ñieåm sinh hoïc vaø thöïc vaät

1.4.2.1 Reã
- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), trong naêm hoaït ñoäng cuûa reã coù caùc
thôøi kyø nhaát ñònh nhö:
• Tröôùc luùc moïc caønh muøa xuaân.
• Sau khi ruïng traùi ñôït ñaàu ñeán tröôùc luùc moïc caønh muøa heø.
• Sau khi caønh muøa thu ñaõ phaùt trieån ñaày ñuû.

- Khi reã hoaït ñoäng maïnh, reã loâng phaùt trieån, thaân caønh seõ phaùt trieån chaäm vaø
ngöôïc laïi.
- Reã cam quyùt thöôøng moïc caïn, ña soá phaân boá taàng ñaát maët, vì vaäy taàng maët
tôi xoáp seõ giuùp reã hoaït ñoäng toát.
1.4.2.2 Thaân, caønh

- Theo TS. Nguyeãn Vaên Keá (2000), cam quyùt coù daïng thaân truï hay baùn buïi.
Treân thaân caønh coù theå coù gai. Taùn caây coù nhieàu daïng tuøy theo gioáng vaø caùch taïo tæa:
hình choåi, hình caàu, hình maâm xoâi.
- Caønh cam quyùt sinh tröôûng theo kieåu hôïp truïc. Moãi naêm coù 3-4 ñôït loäc caønh
ñöôïc theå hieän roû ôû nhöõng vuøng coù 4 muøa nhö Baéc Boä: ñôït caønh muøa xuaân cho caønh dinh
duôõng va caønh quaû, ñôït caønh muøa heø vaø muøa thu cho ra caønh meï cuûa caønh quaû naêm tôùi
vaø ñôït caønh muøa ñoâng moïc ra töø nhöõng caønh quaû khoâng höõu hieäu cuûa muøa xuaân.
1.4.2.3 Laù
- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), cam quyùt thuoäc loaïi laù ñôn goàm coù
cuoáng laù, caùnh laù vaø phieán laù. Phaàn caùnh laù coù kích thöôùc thay ñoåi tuøy theo gioáng.
Treân cuøng moät loaøi, kích thöôùc caùnh laù cuõng thay ñoåi theo muøa. Moät caây cam quyùt
khoûe maïnh coù theå coù 150.000 – 200.000 laù. Soá löôïng laù raát quan troïng trong vieäc
hình thaønh traùi.
- Treân laù, khí khoång taäp trung nhieàu nhaát ôû maët löng, soá löôïng thay ñoåi tuøy
gioáng, trung bình 400-500 khí khoång/mm2, laù coøn chöùa caùc tuùi tinh daàu, hieän dieän ôû
lôùp moâ giaäu. Ngoaïi tröø cam 3 laù ruïng laù theo muøa, caùc loaøi coøn laïi coù laù soáng töø 1
naêm hay laâu hôn tuøy ñieàu kieän khí haäu vaø chaêm soùc.

1.4.2.4 Hoa, quaû vaø haït

- Theo GS.TS Ñöôøng Hoàng Daät (2003), hoa cam quyùt coù 2 loaïi: hoa ñuû vaø
hoa dò hình. Hoa dò hình laø hoa phaùt trieån khoâng ñaày ñuû cuoáng vaø caùnh ngaén, hình
thuø khaùc haún vôùi hoa ñuû vaø thöôøng coù soá löôïng ít, chæ vaøo khoaõng 10-20% toång soá
hoa treân caây.
- TS. Nguyeãn Vaên Keá (2000) cho raèng traùi coù caùc daïng hình: hình caàu (cam),
hình caàu deïp (quyùt mandarin), hình quaû leâ (böôûi)… voû traùi coù1 lôùp tinh daàu (lôùp
flavedo) vaø moät lôùp maøu traéng xoáp (lôùp albedo). Phaàn ruoät chia laøm nhieàu muùi,
trong moãi muùi caùc loâng cuûa noäi quûa bì moïng nöôùc bieán thaønh con teùp, hình daïng vaø
maøu saéc con teùp thay ñoåi tuy theo loaøi.dòch quaû trong con teùp chöùa nhieàu chaát boå
döôõng, höông vò thôm tuøy loaøi vaø tuøy chaát enzym.
- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), hình daïng, kích thöôùc, troïng löôïng,
soá löôïng haït trong traùi vaø moãi muùi thay ñoåi nhieàu tuøy gioáng.
- Ngoaïi tröø böôûi coù haït ñôn phoâi, haàu heát caùc loaïi cam, quyùt ñeàu coù haït ña phoâi.
1.4.3 Ñieàu kieän ngoaïi caûnh
1.4.3.1 Nhieät ñoä

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), caây cam, quyùt coù theå soáng vaø phaùt
trieån ôû nhieät ñoä töø 13 - 380C, thích hôïp nhaát laø töø 23 – 290C. Toång tích oân haèng naêm
caàn cho cam laø 2600 – 34000C, cho böôûi laø 60000C. Toång tích oân aûnh höôûng ñeán thôøi
gian chín cuûa traùi.
- Nhieät ñoä coøn aûnh höôûng quan troïng ñeán phaåm chaát vaø söï phaùt trieån cuûa traùi.
Thöôøng ôû nhieät ñoä cao traùi chín sôùm, ít sô vaø ngoït, nhöng khaõ naêng caát giöû keùm vaø
maøu saéc traùi chín khoâng ñeïp ( ôû nhieät ñoä thaáp caùc saéc toá hình thaønh nhieàu hôn ).

1.4.3.2 Aùnh saùng

-Theo Vieän NC CAÊQ Mieàn Nam (2004), cöôøng ñoä aùnh saùng thích hôïp laø
10.000 – 15.000 lux (töông ñöông naéng saùng luùc 8 giôø vaø naéng chieàu luùc 16 giôø).
Muøa heø cöôøng ñoä aùnh saùng leân ñeán 100.000 lux, ñieàu naøy deã laøm traùi bò naùm naéng,
aûnh höôûng ñeán phaåm chaát vaø giaù trò traùi. Vì vaäy khi thaønh laäp vöôøn troàng caây coù muùi
neân boá trí maät ñoä troàng vaø khoaõng caùch troâng thích hôïp ñeå haïn cheá traùi bò naùm naéng.
1.4.3.3 Nöôùc
- Theo Vieän NC CAÊQ Mieàn Nam (2004), caây coù muùi caàn nhieàu nöôùc, nhaát laø
trong thôøi kyø ra hoa vaø keát quaû nhöng cuõng raát sôï ngaäp uùng. Aåm ñoä thích hôïp nhaát
laø 70- 80%. Löôïng möa caàn khoaûng 1000 – 2000mm/naêm. Trong muøa naéng, caàn
phaûi töôùi nöôùc vaø löôïng muoái NaCl trong nöôùc töôùi khoâng quaù 3g/lít nöôùc.
1.4.3.4 Gioù
Theo GS. Traàn thöôïng tuaán (1992), gioù nheï vôùi vaän toác 5-10 km/giôø coù taùc
duïng haï thaáp nhieät ñoä cuûa vöôøn caây trong muøa heø, laøm caây ñöôïc thoaùng maùt giaûm
saâu beänh, khi laäp vöôøn cuõng caàn löu yù höôùng gioù (nhö höôùng taây nam ôû ÑBSCL) ñeå
boá trí troàng caây chaén gioù giuùp vöôøn ñieàu hoøa ñöôïc khoâng khí, giaûm ñoå ngaõ, caây thuï
phaán toát trong muøa hoa nôû.
1.4.3.5 Ñaát ñai

Theo GS. Traàn thöôïng tuaán (1992), cam quyùt coù boä reã aên caïn gaàn lôùp ñaát
maët, caùc voøi moïc ra yeáu neân khaõ naêng haáp thuï dinh döôõng thaáp. Caây cam, quyùt noùi
chung khoâng keùn ñaát laém, nhöng toát nhaát laø ñaát thòt pha, maøu môû thoaùt nöôùc toát
thoaùng khí vì löôïng O2 trong ñaát cao, taàng canh taùc phaûi daøy ít nhaát 0,5m. ñoä pH 5,5-
6,5 laø toát nhaát. Khoâng neân troàng cam, quyùt treân ñaát seùt thòt naëng, pheøn, ñaát caùt, taàng
canh taùc moûng vaø coù möïc nöôùc ngaàm cao.

1.4.4 Kyõ thuaät troàng
1.4.4.1 Thôøi vuï

Ôû ÑBSCL, coù theå troàng vaøo ñaàu hay cuoái muøa möa. Troàng ôû cuoái möa vaø
cung caáp ñaày ñuû nöôùc ôû muøa naéng tieáp theo seõ giuùp caây phaùt trieån toát hôn.
1.4.4.2 Chuaån bò moâ

- Duøng caùc loaïi ñaát vöôøn cuõ, ñaát maët ruoäng (0-15cm) hay ñaát baõi soâng phôi
khoâ… ñeå ñaép moâ. Moâ ñaáp hình troøn, ñöôøng kính khoaûng 0,6 - 0,8m, cao töø 0,3 -
0,5m tuøy ñòa hình. Ñaát ñaép moâ coù theå troän vôùi tro traáu vaø phaân chuoàng hoai muïc.
1.4.4.3 Chuaån bò caây con
1.4.4.3.1 Caây troàng baèng haït, caây thaùp

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), Caây con phaûi coù boä reã phaùt trieån toát,
khoûe vaø phaân boá ñeàu. Thaân caønh phaân boá ñeàu, laù xanh boùng laùng, khoâng saâu beänh.
Caây con ñöôïc nhaân gioáng baèng chieát, thaùp khoâng coù mang maàm beänh nguy hieåm töø
caây meï nhö beänh greening, tristeza…
- Khi böùng caây con ñem troàng caàn traùnh luùc caây ra ñoït non. Coù 2 caùch böùng
caây con:
• Caùch thöù nhaát: böùng caây con coù mang theo 1 baàu ñaát, ñöôøng kính khoaûng
15- 20 cm, cao 20-30 cm, caùch laøm naøy cho tyû leä caây soáng cao sau khi troàng.
• Caùch thöù hai: coù theå böùng caây reã traàn, tröôùc khi nhoå caây neân cho nöôùc töôùi
ñaåm vöôøn öôm 1 ngaøy ñeå ñaát meàm deã nhoå. Caùch laøm nay caàn phaûi tieán haønh nhanh
vì caây con bò thieáu nöôùc, deã heùo, chæ tieän lôïi khi phaûi di chuyeån xa vôùi soá löôïng caây
gioáng nhieàu töø vöôøn öôm ra nôi troàng.

1.4.4.3.2 Troàng caây chieát

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), sau khi chieát xong, coù theå troàng ngay
hoaëc giaâm 1-2 thaùng ñeå caây con quen vôùi moâi tröôøng ñaát roài troàng. Ñaát duøng ñeå giaâm
caønh phaûi tôi xoáp, ñeå deã nhoå caây sau naøy, cuõng coù theå giaâm treân neàn caùt coàn.
1.4.4.4 Khoaûng caùch vaø kieåu troàng

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), tuøy thuoäc vaøo gioáng, ñaát ñai, kyõ
thuaät canh taùc, phöông phaùp nhaân gioáng…Caùc loaïi khoaõng caùch troàng thích hôïp
ñöôïc ñöôïc ñeà nghò nhö sau:
Cam maät, cam giaây, caùc loaïi quyùt, chanh: 4 m x 4 m
Cam saønh :3mx3m
Böôûi : 6 m x 6m
Neáu maät ñoä troàng quaù daøy, aûnh höôûng nhieàu ñeán sinh tröôûng cuûa caây. ÔÛ giai
ñoaïn cho traùi oån ñònh (töø naêm thö 5 trôû ñi) caùc taùn caây giao nhau, caïnh tranh aùnh
saùng laøm caønh mang traùi khoâng phaùt trieån ñöôïc ôû nôi giao taùn ngoaøi ra vieäc troàng
daày coøn giuùp cho saâu beänh phaùt sinh nhieàu.
Caàn keát hôïp khoaûng caùch troàng vôùi kieåu troàng thích hôïp.
Hình vuoâng vaø hình chöõ nhaät: laø kieåu troàng phoå bieán, kieåu troàng naøy aùp duïng
cô giôùi hoùa chaêm soùc.
Nanh saáu: líp ñöôïc troàng hai haøng so le, kieåu troàng naøy thích hôïp cho troàng daày.
Chöõ nguõ: líp troàng 3 haøng. Hai haøng bìa troàng theo kieåu hình vuoâng, theâm 1 haøng
ôû giöõa. Kieåu troàng naøy taêng ñöôïc 15% soá caây, nhieàu hôn so vôùi kieåu troàng hình vuoâng.
Tam giaùc: líp troàng 3 haøng. Hai haøng bìa troàng theo kieåu hình chuõ nhaät, theâm
1 haøng ôû giöõa. Kieåu troàng naøy taêng 50% soá caây so vôùi kieåu troàng chöû nhaät.

1.4.4.5 Chaêm soùc
1.4.4.5.1. Ñaép moâ, boài líp

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), sau khi ñaët baàu cam quyùt ñöôïc
khoaõng 6 thaùng thì tieán haønh ñaép ñaát theâm vaøo chaân moâ ñeå reã moïc lan ra, caïn. Vieâc
boài moâ tieán haønh trong khoaõng 2 naêm ñaàu tieân sau khi troàng, moãi naêm laøm 1-2 laàn.
Töø naêm thöù 3 trôû ñi thì tieán haønh boài toaøn líp, moãi naêm 1 laàn vôùi ñoä cao boài töø 2-3
cm, caàn traùnh boài quaù daày gaây ngheït reã.
1.4.4.5.2 Troàng xen

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), khi caây cam, quyùt coøn nhoû chöa giao
taùn, neân troàng xen ñeå taän duïng ñaát, taêng thu nhaäp, che phuû ñaát, haïn cheá coû daïi…
Xaùc baû caây troàng xen sau khi thu hoaïch ñöôïc duøng laøm phaân xanh ñeå caûi taïo ñaát.
1.4.4.5.3 Laøm coû, che phuû líp, xôùi ñaát

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), ôû caùc vöôøn cam quyùt chöa giao taùn,
caàn laøm coû thöôøng xuyeân nhaát laø trong muøa möa, ñeå traùnh caïnh tranh veà nöôùc vaø
dinh döôõng… trong muøa naéng, coû laøm xong neân phôi khoâ ñeå ñaäy líp. Tuy nhieân,
theo nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây cuûa Vieän NC CAÊQ Mieàn Nam thì trong caây coù muùi
neân ñeå coû trong vöôøn vôùi möùc ñoä vöøa phaûi, vì coû giuùp che maùt cho ñaát trong muøa
naéng, reå coû coøn giuùp caây huùt nöôùc töø taàng ñaát thaáp leân cao, laù vaø thaân coû hoai muïc
seõ cung caáp dinh döôõng cho caây veà sau, trong muøa möa reã coû cuõng coù theå giuùp ñaát
thoùat nöôùc theo heä thoáng reã.
- Do reå loâng cuûa cam quyùt moïc yeáu vaø caïn gaàn lôùp ñaát maët neân deã bò toån
thöông do nhieät ñoä cao trong muøa naéng, vì vaäy vieäc tuû goác laø moät bieän phaùp quan
troïng giuùp giöõ aåm cho ñaát vaø baûo veä reã.
- Vieäc xôùi ñaát caàn thöïc hieän haøng naêm ñeå giuùp ñaát thoâng thoaùng cung caáp
theâm O2 cho reã.

1.4.4.5.4 Töôùi tieâu nöôùc

- Theo GS.TS Traàn Thöôïng Tuaán (1994), khi caây cam quyùt coøn nhoû neân töôùi
nöôùc thöôøng xuyeân, nhaát laø trong muøa naéng.
- Cam quyùt laø loaïi caây raát sôï uùng nöôùc do ñoù phaûi thoaùt nöôùc kòp thôøi trong muøa
möa luõ, giöõ maët líp luoân cao hôn möïc nöôùc cao nhaát trong naêm khoaõng töø 30 cm trôû leân.
1.4.5 Saâu, beänh haïi cam quyùt
1.4.5.1 Beänh do virus Tristeza

Tristeza laø moät beänh quan troïng treân caây coù muùi nhaát laø nhöõng caây ñöôïc
gheùp treân goác cam chua (sour orange), vôùi goác gheùp naøy beânh Tristeza ñaõ tieâu huûy
haøng trieäu caây coù muùi ôû Brazil, Nam Phi. Tuy nhieân ôû ÑBSCL, beänh Tristeza chæ
hieän dieän vôùi doøng virus gaây gaân trong treân laù caây chanh giaáy, trieäu chöùng thöôøng
xuaát hieän treân laù non.
Trieäu chöùng
Trieäu chöùng beänh xuaát hieän treân caây coù muùi tuyø theo gioáng, doøng virus
nhieãm, chuùng ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
+ Doøng nheï: khoâng gaây aûnh höôûng maáy ñeán naêng suaát caây, chæ gaây gaân trong
hoaêc loõm thaân nheï treân chanh giaáy (Citrus aurantifolia).
+ Vaøng luøn caây con: gaây vaøng vaø luøn treân caây cam chua (sour orange =
Citrus .aurantium), chanh giaáy (C. limon), vaø böôûi chuøm (C. paradisi).
+ Cheát nhanh treân cam chua (sour orange): gheùp cam maät (C. sinensis) treân
goác cam chua seõ cho caây bò luøn, vaøng, loom thaân vaø cheùt nhanh.
+ Loõm thaân treân böôûi: caây bò luøn, caû thaân vaø nhanh caây bò loõm naëng khi boùc
voû khoûi thaân. Giaûm naêng suaát vaø kích thöôùc traùi, caønh trôû neân gioøn vaø deã gaûy.
Taùc nhaân gaây beänh
Virus gaây beänh laø closterovirus co daïng sôïi daøi vôùi kích thöôùc 11× 2000 nm (
Bar-Joseph et al. , 1979). Truyeàn qua chieát gheùp. Troïng löôïng phaân töû cuûa voû

protein laø 25000 daltons (Bar-Joseph et al. , 1972). Moät soá nghieân cöùu cho thaáy coù
hai loaïi voû protein vôùi troïng löôïng phaân töû 23,000 daltons vaø 21,000 dalton (Lee et
al. , 1988).
Taùc nhaân truyeàn beänh
Virus khoâng truyeàn qua cô giôùi nhöng truyeàn qua chieát gheùp.
Beänh coøn ñöôïc truyeàn qua raày meàm Toxoptera citricida, Aphis gossypii, A.
spiraecola (Meneghini, 1946; Norman and Grant, 1956) vaø T. aurantii (Boyer de
Fonscolombe) ( Roistacher vaø Bar-Joseph, 1984). Nhieàu taùc giaû cho raèng raày meàm
Myzus persicae chæ truyeàn virus thuoäc doøng nheï, neân ta coù theå döïa vaøo ñoù ñeå xaùc
ñònh doøng nheï phuïc vuï chophöông phaùp baûo veä cheùo (Cross-protection).
Ky ùchuû
Phaàn lôùn caùc caây coù muùi ñeàu nhieãm tristeza, moät soá caây thuoäc cam ba laù
(Poncitrus trifoliate), caùc doøng lai vôùi cam ba laù töông ñoái khaùng vôùi beänh naøy
(Sutic et al. , 1999). Caây gheùp treân goác cam chualaø nhieãm beänh naëng vaø gaây thieät
haïi nhieàu nhaát. Ôû ÑBSCL, beänh tristeza nhieãm treân caây chanh giaáy loä trieäu chöùng
gaân trong.
Giaùm ñònh beänh
Beänh Tristeza gaây ra töø nhòeàu doøng khaùc nhau, vieäc hieåu roõ doøng gaây haïi
giuùp cho vieäc quaûn lyù beänh deã daøng hôn, ta coù theå duøng doøng nheï chuûng leân caây
tröôùc vaø caây seõ choáng chòu toát khi coù doøng khaùc ñoäc hôn taán coâng.
Phöông phaùp giaùm ñònh beänh ñôn giaõn nhaát laø gheùp maét beänh leân caây chanh
giaáy, neáu trieäu chöùng gaân trong xuaát hieän treân laù non chöùng toû caây ñaõ nhieãm beänh.
Phöông phaùp höõu hieäu nhaát coù theå söû duïng laø söû duïng khaùng theå ñeå giaùm
ñònh beänh thoâng qua ELISA, Immuno Sorbent Eletron Microcopy ( ISEM), Dot
Immuno Blot Assay (DIBA).
Perman et al. , (1990) ñaõ saûn xuaát khaùng theå ñôn doøng MCA-13 vaø söû duïng
khaùng theå naøy ñeå tìm doøng virus gaây thieät haïi nheï vaø söõ duïng cho baûo veä cheùo.

Phöông phaùp lai phaân töû vaø RT-PCR cuõng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong vieäc
giaùm ñònh beänh.
Quaûn lyù beänh
Nhieàu phöông phaùp ñöôïc aùp duïng quaûn lyù beänh tristeza, chuùng bao goàm vieäc
loaïi tröø caây beänh, söû duïng phöông phaùp canh taùc, phoøng tröø sinh hoïc söû duïng doøng
nheï ñeå baûo veä cheùo, söû duïng goác gheùp khaùng beänh, söû duïng coâng ngheä sinh hoïc
thoâng qua chuyeån gene.
Coù theå phun thuoác tröø saâu ñeã tieâu dieät raày meàm seõ giuùp giaûm bôùt söï lan
truyeàn cuûa beänh naøy.
Bieän phaùp sinh hoïc
Söû duïng gioáng khaùng: nhieàu gioáng caây coù muùi toû ra choáng chòu beänh naøy
nghóa laø virus vaãn toàn taïi treân caây nhöng khoâng loä trieäu chöùng. Moät soá gioáng khaùc
khaùng laïi beänh cuõng coù nghóa la virus khoâng nhaân maät soá treân caây bò nhieãm. Nhöng
caây naøy thuoäc nhoùm cam ba laù Poncitrus trifoliate, Swinglea glutinosa vaø Severinia
buxifolia.
Baûo veä cheùo ( Mild strain cross-protection ): phöông phaùp naøy aùp duïng ôû
nhöõng vuøng nhieãm naëng nhö cheat nhanh treân goác cam chua hay nhöõng vuøng nhieãm
doøng gaây loom thaân naëng treân böôûi. Perman vaø ctv (1990) ñaõ saûn xuaát khaùng theå
ñôn doøng (MCA 13) vaø söû duïng ñeå choïn doøng nheï phuïc vuï cho baûo veä cheùo.
Chuyeån gene khaùng ñöôïc thí nghieäm ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñeå choáng laïi
beänh naøy, trong ñoù Myõ laø nöôùc ñi ñaàu vaø ñaõ baét ñaàu töø 1996. Ngöôøi ta söû duïng
chính gene töø voû Protein cuûa virus hay gene caàn thieát cho söï sao cheùp virus ñeå
chuyeån vaøo caây tröôùc khi caây nhieãm beänh vôùi hy voïng mang laïi tính khaùnh cho caây.
Tuy nhieân keát quaû chæ coøn trong phaïm vi phoøng thí nghieäm vaø ôû möùc ñoä nhaø löôùi.

1.4.5.2 Beänh vaøng laù thoái reã

Beänh vaøng laù thoái reã laø moät trong nhöõng beänh quan troïng treân caây coù muùi,
nhaát laø treân cam saønh vaø quyùt tieàu. Beänh thöôøng gaây haïi naëng trong muøa möa luõ
hoaëc sau khi sieát nöôùc, gaân laù coù maøu vaøng traéng, phieán laù ngaõ maøu vaøng xanh vaø
sau ñoù ruïng ñi, nhaát laø sau caùc côn gioù lôùn. Luùc ñaàu chæ coù moät vaøi caønh bò beänh vaø
bieåu hieän söï ruïng laù, sau ñoù toaøn caây bò ruïng (Cuùc vaø Oanh, 2002).
Khi ñaøo reã leân ôû phía laù vaøng vaø ruïng thaáy reã bò thoái, voû reã tuoät khoûi phaàn goã,
goã bò soïc naâu lan daàn leân phaàn reã chính.
Beänh cuõng xuaát hieän treân caây böôûi, tuy nhieân möùc ñoä beänh ôû böôûi ít hôn so
vôùi cam saønh vaø quyùt tieàu.
Beänh chuû yeáu do naám Fusarium solani taán coâng laøm hö boä reã, tuy nhieân beân
caïnh ñoù coøn nhieàu taùc nhaân khaùc nhö Phytophthora, Pythium, Slerotium,
Thielaviopsis,.v.v.
Trong moät soá tröôøng hôïp do tuyeán truøng gaây haïi vaø taïo veát thöông cho naám
beänh taán coâng. Caùc loaøi tuyeán truøng nhö: Pratylenchus, Radopholus, Tylenchulus.
Ñeå phoøng trò beänh naøy, ngöôøi ta khuyeán caùo:
- Neân troàng caây nôi khoâ raùo, kieãm soaùt nöôùc trong muøa möa luõ.
- Neân phaùt hieän sôùm, caét boû reã bò thoái, boâi thuoác vaøo veát caét.
- Taêng cöôøng phaân laân, kali ñeå taêng khaõ naêng ñeà khaùng cuûa reã vaø kích thích ra
reã môùi.
- Caây chôùm beänh töôùi Thiram 85 WP, Benomyl 50 WP, Derosal 60 WP,
Ridomyl 72 WP, Nustar lieàu löôïng 30 – 50g/ 10 lit nuôùc / goác 2 laàn/ naêm.
- Neáu vuøng coù tuyeán truøng neân keát hôïp raõi Basudin 10H hoaëc Regent 0,3 G
(100g/ goác) + Ridomyl 72 WP ( 30g/goác).
- Boùn phaän chuoàng hoai muïc keát hôïp cung caáp nguoàn naám Tricoderma hay
Ketomium.

1.4.5.3 Beäïnh heùo vaø cheát caây do naám Clitocybe tabessens

Beäïnh heùo vaø cheát caây do naám Clitocybe tabessens thöôøng hieän nay ñang trôû
thaønh vaán ñeà lôùn vaø nghieâm troïng trong nhaø vöôøn troàng böôûi naêm roi vaø quyùt tieàu.
Trieäu chöùng bieåu hieän qua hieän töôïng laù ñoït heùo nhö thieáu nöôùc, khi beänh naëng
thöôøng heùo toaøn caây, laù khoâ. Beänh naëng trong muøa naéng, böôûi naêm roi laø bò haïi
naëng nhaát ( Cuùc vaø Oanh,2002 ).
Treân vuøng reã thaáy nhöõng tai naám maøu traéng xaùm moïc leân, ñöôøng kính tai
naám 15 – 40 cm. Ñaøo reã leân thaáy reã khoâ, khi reã chöa nhieãm naëng, taùch phaàn voû reã
thaáy lôùp tô naám maøu traéng treân vuøng maïch nhöïa cuûa reã, neáu bò haïi naëng coù lôùp naám
traéng phuû caû reãlaøm reã bò thoái naâu khoâ.
Thænh thoaûng thaáy reäp saùp xuaát hieän nôi vuøng reã vôùi maät soá cao, gaây haïi naëng
ôû vuøng reã gaàn maët ñaát. Khi ñoù möùc thieät haïi caøng naëng hôn, thöôøng khi thaáy trieäu
chöùng nhö vaäy thì caây khoâng coøn khaõ naêng hoài phuïc.
Höôùng phoøng trò
- Troàng caây coù muùi nôi ñaát cao, thoaùt nöôùc toát, töôùi nöôùc ñaày ñuû trong muøa khoâ.
- Neáu phaùt hieän sôùm, caét boû phaàn reã hö, boâi thuoác vaøo veát caét, töôùi thuoác leân
ñaát nôi reã bò hö baèng caùc loaïi thuoác Benomyl 50 WP, Derosal 60 WP,
Ridomyl, Nustar lieàu löôïng 40 – 50g/ 10 lit nöôùc/ goác.
- Neáu coù reäp saùp neân keát hôïp raõi Basudin 10H HOAËC Regent 0,3 G (100g) +
Ridomyl (30g) hoaëc Nustar 15 – 20 cc/ goác.
- Boùn phaân chuoàng hoai cuõng haïnï cheá ñöôïc beänh naøy.
1.4.5.4 Beänh vaøng laù Greening (Huanglongbing)

- Beänh vaøng laù Greening laø moat beänh gaây thieät haïi naëng ñeán neàn saûn xuaát
caây coù muùi theá giôùi nhaát laø Chau Phi vaø Chaâu AÙ. Bean trung Quoác ngöôøi ta goïi la
Huanglongbing, Nam Phi goïi laø Greening vaø trong laàn hoäi nghò laàn thöù 13 , naêm

1995, Toå Chöùc Quoác Teá cuûa nhöõng nhaø nghieân cöùu virus goïi chuùng laø
Huanglongbing.
Thieät haïi kinh teá vaø phaân boá cuûa beänh
Tuy chöa coù moät baùo caùo chính thöùc thieät haïi cuûa beänh, nhöng ôû Philippines
ngöôøi ta ñaùnh giaù möùc ñoä nhieãm leân ñeán 7 trieäu CCM (Martinez and Wallace,
1969). Thaùi lan coù khoaõng 95% caây bò nhieãm beänh ôû caùc tænh phía Baéc vaø Ñoâng
(Bhavakul et al., 1981), nhieàu nöôùc khaùc cuõng cho thaáy keát quaû thieät haïi cuûa
Greening. ÔÛ Vieät Nam, beänh naøy cuõng gaây thieät haïi naëng töø Baéc chí Nam.
Kyù chuû vaø trieäu chöùng beänh
Coù hai doøng chuû yeáu gaây beänh naøy. Doøng Chaâu Phi phaùt trieån maïnh trong
ñieàu kieän nhieät ñoä 20 - 25°C, doøng Chaâu AÙ phaùt trieån caû trong ñieàu kieän laïnh vaø
noùng ( leân ñeán 35°C ) (Timmer et al.,2000).
Vi khuaån Liberibacters gaây beänh Greening coù theå nhieãm treân taác caû caây coù
muùi. Cam maät, quyùt vaø caùc doøng lai cuûa quyùt laø nhieãm naëng nhaát. Böôûi chuøm, chanh
Rangpus, chanh nuùm vaø böôûi nhieãm ít hôn. Chanh giaáy, cam ba laù vaø caùc doøng lai coù
xu höôùng choáng chòu toát hôn. Tuy nhieân, khoâng coù gioáng naøo khaùng laïi beänh naøy caû.
+ Trieäu chöùng treân laù: coù hai daïng trieäu chöùng (da Graca, 1991): sô khôûi vôùi
phieán laù bieán maøu vaøng, nhöng kích thöôùc laù bình thöôøng, ñoâi khi hình thaønh nhöõng
ñoám vaøng ( Schneir, 1968). Nhöõng laù môùi sau ñoù nhoû hôn kích thöôùc bình thöôøng vaø
moïc thaúng ñöùng, laù bò vaøng nhö trieäu chöùng thieáu keõm vaø saét. Keát quaû phaân tích laù
cho thaáy haøm löôïmg Kali cao, nhöng haøm löôïng calcium, magnesium, vaø keõm thaáp
(Koen and Langenegger, 1970).
+ Trieäu chöùng treân traùi: traùi treân caây nhieãm beänh trôû neân nhoû laïi, bieán daïng
vaø coù vò ñaéng hôn (McClean and Schwarz, 1970), coù leû do haøm löôïng acide cao vaø
haøm löôïng ñöôøng giaûm thaáp ( Kapus et al. , 1978).traùi thöôøng ruïng sôùm, nhöõng traùi
coøn laïi thöôøng vaãn giöõ maøu xanh (McClean and Schwarz, 1970), coù leû vaäy neân

ngöôøi ta môùi gôïi laø Greening coù nghóa laø xanh. Traùi phaùt trieån leäch taâm,haït treân traùi
bò hö vkhoâng phaùt trieån bình thöôøng.
Taùc nhaân gaây beänh
Theo baùo caùo cuûa Baø Garnier vaø ctv (1984), beänh greening do vi khuaån gram
aâm hieän dieän trong moâ libe gaây ra, vi khuaån naøy chöa nuoâi caáy ñöôïc trong phoøng thí
nghieäm. Ñaëc tính cuûa doøng vi khuaån ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua vieäc ñinh chuoãi gene
16S ribosom DNA and protein trong ribosom. Hoï xaùc ñònh noù thuoäc genus
alphaproteobacteria (vi khuaån gram-aâm) vaø coù teân laø “Candidatus liberibacter “.
Loaøi gaây haïi ôû Chaâu Phi laø Candidatus Liberibacter africanus. Loaøi gaây haïi ôû Chaâu
A’ (goàm caû Vieät Nam) laø Candidatus Liberibacter asiaticus.
Truyeàn beänh
Vaøo naêm 1943, Chen cho raèng beänh naøy coù theå truyeàn qua chieát, gheùp.
Garnier va Bove (1983, 2000) vaø Ke et al., (1988) cho raèng vi khuaån coù theå truyeàn
nhieãm qua daây tô hoàng (Cuscuta campestris) to leân caây döøa caïn petriwinkle
(Catharanthus roseus) gaây ra trieäu chöùng vaøng treân laù.
Vi khuaån gaây beänh Greening ñöôïc truyeàn qua hai loaøi raày choång caùch tuyø
theo vò trí ñòa lyù. Moät loaøi, Trioza erytreae (Del Guercio), xaûy ra ôû Chaâu Phi nhö
Yeman, Madagascar, vaø ñaûo Reunion, Mauritius, loaøi naøy trieàn vi khuaån Candidatus
Liberibacter africanus. Loaøi naøy khoâng theå soáng treân vuøng noùng vaø khoâ. Loaøi thöù
hai laø Diaphorina citri (Kuwayana), loaøi naøy xuaát hieän nhieàu ôû Chaâu A ùvaø truyeàn vi
khuaån Candidatus Liberibacter asiaticus (Aubert, 1987).
Giaùm ñònh beänh
Schwarz (1968) ña söû duïng chaát phaûn quang (fluorescent substance )
gentisoyl - β - glucocide ñeå giaùm ñònh beänh, söï phaûn quang chæ xuaát hieän ôû nhöõng
maåu beänh. Phöông phaùp naøy cuõng ñöôïc aùp duïng ôû Trung Quoác ( Wu, 1987 ), hoaëc
coù theå nhuoäm maåu caét ngang vôùi safranin seõ thaáy nhöõng maõng maøu ñoû trong moâ libe

bò nhieãm beänh ( Wu and Faan, 1987 ). Tuy nhieân phöông phaùp naøy khoâng mang laïi
hieäu quaû chính xaùc cao.
Söû duïng huyeát thanh hoïc ( khaùng theå) ñeå giaùm ñònh beänh. Garnier vaø ctv,
1987 laàn ñaàu tieân saûn xuaát khaùng theå ñôn doøng ñeå giaùm ñònh beänh.
Gaàn ñaây theo ñaø phaùt trieån cuûa coâng ngheä sinh hoïc, hai loaøi Liberibacter
ñöôïc giaùm ñònh deã daøng treân nhöõng maãu caây vaø raày choång caùnh, nhö söû duïng lai
phaân töû DNA. Moät phöông phaùp môùi ñeå giaùm ñònh beänh laø PCR (phaûn öùng chuoãi),
phöông phaùp naøy toû ra raát hieäu quaû ñeå giaùm ñònh loaøi vi khuaån.
Quaûn lyù beänh
Kieåm soaùt taùc nhaân gaây beänh
Xöû lyù nhieät: hôi noùng baûo hoaø nöôùc ôû 48 - 58°C coù theå loaïi tröø Greening (Lin,
1964), hoaëc xöû lyù maét gheùp ôû 47°C trong 2 giôø laøm giaûm beänh. Xöû lyù nhieät caây con
bò beänh hay caây goác gheùp vôùi nhieät ñoä 38 - 40°C trong 3 ñeán 4 giôø coù theå gieát ñöôïc
maàm beänh.
Xöû lyù hoaù hoïc: phöông phaùp naøy xöû duïng tetracycline phun treân laù nhaèm gieát
maàm beänh, vaø cuõng ñöôïc thöïc hieän ôû moät soá nôi nhöng khoâng mang laïi hieäu quaû
thieát thöïc.
Vieäc keát hôïp xöû lyù nhieät vôí vi gheùp saûn xuaát caây saïch beänh seõ ñem laïi hieäu
quaû cao.
Kieåm soaùt taùc nhaân truyeàn beänh
Söû duïng thuoác tröø saâu: do raày choång caùnh coù taäp quaùn chích huùt nhöïa caây neân
vieäc söõ duïng thuoác tröø saâu löu daãn laø hieäu quaû nhaát.
Phoøng tröø sinh hoïc: Ong kyù sinh Tetrasitrus radiatus (Tamarixia radiate),
ñöôïc söû duïng ñeå kyù sinh leân raày choång caùnh Diaphorina citri ( Aubert and Quilici,
1984). Naám Beauveria and Cephalosporium lacanii cuõng cung caáp moät nguoàn phoøng
tröø sinh hoïc ñoái vôùi raày choång caùnh D. citri (Xie, et al., 1988).

1.4.5.5 Raày choång caùnh Diaphorina citri Kuwayana

Kyù chuû: Chanh, Cam, Quyùt, Böôûi, Nguyeät Quôùi, Caàn Thaêng, Kim Quyùt.
Gaây haïi
- Söï chích huùt cuûa raày laøm aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa choài non.
- Söï gaây haïi quan troïng nhaát cuûa raày choång caùnh laø truyeàn vi khuaån
Libetobacter asiaticum gaây beänh greening cho caùc caây aên traùi coù muùi (citrus). Baèng
caùch chích huùt treân nhöõng caây bò nhieãm beänh vaø sau ñoù tieáp tuïc taán coâng treân nhöõng
caây khoâng nhieãm beänh. Raày choång caùnh seõ truyeàn beänh cho caây naøy qua kim chích
huùt vaø qua nöôùc boït do vi khuaån Liberobacter asiaticum coù theå löu toàn vaø nhaân maät
soá trong tuyeán nöôùc boït cuûa raày choång caùnh.
Bieän phaùp phoøng trò
- Loaïi boû nguoàn beänh ra khoûi vöôøn baèng caùch nhoå boû nhöõng caây bò nhieãm.
- Troàng caây saïch beänh
- Tæa caønh vaø boùn phaân hôïp lyù ñeå ñieàu khieån caùc ñôït ñoït ra taäp trung nhaèm deã
theo doõi söï hieân dieän cuûa raày choång caùnh.
- Troàng caây chaén gioù
- Khoâng neân troàng caùc loaïi caây haáp daãn nhö: nguyeät quôùi, caàn thaêng,…
- Nuoâi kieán vaøng Oecophylla Smaragdina.
- Duøng baåy maøu vaøng ñeå theo doõi raày choång caùnh. Khi phaùt hieänthaønh truøng
thì coù theå söû duïng caùc loaïi thuoác nhö Bassa, Confidor 7-8cc/bình 8 lit nöôùc,
DC Tron Plus 30-40cc/bình 8 lit nöôùc
1.4.5.6 Raày meàm

Toxoptera aurantii Boyer De Fonslocombe
Toxoptera citricidus Kirk
Ho: Aphididae – Boä: homoptera

Gaây haïi
Chuùng gaây haïi baèng caùch chích huùt choài non, taäp trung chuû yeáu ôû maët döôùi laù,
laøm choài bieán daïng, laù cong queo coøi coïc, ngoaøi ra chuùng coøn tieát maät ngoït laøm naám
boà hoùng phaùt trieån. Chuùng coøn laø taùc nhaân truyeàn beänh Tristeza treân cam, quyùt.
Phoøng trò
Raày meàm chuû yeáu hieän dieän treân caùc vöôøn cam, quyùt, chanh, coøn non hoaëc
môùi thieát laäp. Do trong ñieàu kieän töï nhieân, thaønh phaàn thieân ñòch cuûa raày meàm raát
phong phuù, coù theå khoáng cheá söï boäc phaùt phaùt trieån cuûa raày meàm. Phaûi thaän troïng
khi söû duïng thuoác hoaù hoïc.
Caùc loaïi thuoác coù theå söû duïng ñeå phoøng trò: Bassa, Trebon, Cepermethrin,…
1.4.5.7 Nhoùm reäp saùp

Hoï: Cocoidea – boä: Homoptera
Reäp saùp dính, reäp saùp phaán
Gaây haïi
Chích huùt laù, caønh, traùi, cuoáng traùi. Neáu bò nhieãm naëng, laù bò vaøng, ruïng, caønh
bò khoâ vaø cheát, traùi cuõng coù theå bò bieán maøu, phaùt trieån keùm vaø bò ruïng. Chuùng gaây
haïi chuû yeáu vaøo muøa naéng.
Phoøng trò
Do nhoùm naøy chöa thaáy haïi ñaùng keå, chæ söû duïng thuoác khi maät soá cao ( 5 –
10% traùi bò nhieãm, khoaõng 5 thaønh truøng / traùi hoaëc laù) vaø khi 5% soá caây trong vöôøn
bò nhieãm. thuoác nhoùm laân höõu cô raát coù hieäu quaû treân reäp saùp, daàu khoaùng DC Tron
Plus 35-40cc/bình 8 lit.

Chương 2
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Thời gian và địa điểm

2.1.1 Thời gian: Đề tài sẽ được thực hiện từ ngày 30 tháng 8 năm 2004 đến 20 tháng 1
năm 2005.
2.1.2 Địa điểm
- Phần điều tra đã được thực hiện tại các tỉnh Tiền Giang (các huyện Cái Bè, Châu
thành), Vĩnh Long (Tam bình, Bình Minh, Trà Ôn), Đồng tháp (Lai vung) và Cần
thơ (Phường Long Tuyền - Tp Cần thơ).
- Phần nuôi cấy, định danh, giám định bệnh đã được thực hiện tại Phòng Lab.,
BVTV, Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Qủa Miền Nam.
2.2 Vật liệu bao gồm

- Các dụng cụ như bút, sổ ghi, dao, túi nylon để thu mẫu, môi trường nuôi cấy
(PDA), v.v.
- Kính hiển vi MEIJI có kết nối máy chụp ảnh Olympus, đĩa Petri để phân lập, máy
chụp ảnh kỹ thuật số Nikon (có tại Viện NC CĂQ Miền Nam).
- Phiếu điều tra (chuẩn bị sẵn)
- Antiserum của virus Tristeza, bộ kít thử Tristeza, bộ kít thử nhanh vàng lá Greening.
- Và một số vật liệu khác.
2.3 Phương pháp thực hiện

Ghi nhận những thông tin chung về tình hình canh tác cây có múi tại các địa
phương điều tra ở các cơ quan nông nghiệp địa phương như Phòng Nông Nghiệp,
Trạm Bảo Vệ Thực Vật, …

2.3.1 Điều tra và thu mẫu

Tiến hành điều tra theo giống trồng tại các địa điểm tiêu biểu, mỗi giống điều
tra trên 10 vườn (10 phiếu) ngẫu nhiên có diện tích > 1000 m2, có điều tra bổ sung ở
một số điểm nhất định trong các địa phương đó.
Cu thể ở các địa điểm như sau:
+ Tiền Giang: Châu Thành và Cái Bè (Cam sành, bưởi)
+ Vĩnh long: Bình Minh (Bưởi năm roi), Tam Bình và Trà Ôn (Cam sành).
+ Đồng tháp: Lai Vung (Quýt tiều).
+ Cần thơ: Long Tuyền – Tp Cần thơ (Chanh tàu).
Phương pháp thực hiện chủ yếu phỏng vấn trực tiếp nông dân theo phiếu đã
chuẩn bị sẵn bao gồm nguồn gốc giống, phương thức nhân giống, điều kiện canh tác,...
(Phiếu điều tra đính kèm).
Sau khi phỏng vấn nông dân, tiến hành điều tra cụ thể tình hình bệnh trên vườn,
có nhận xét chung về tình hình bệnh trên vườn, ghi nhận chỉ tiêu đối với từng đối
tượng như bệnh vàng lá Greening, bệnh Tristeza và bệnh vàng lá thối rể bệnh héo lá
chết cây do nấm Clitocybe tabessens, chọn ngẫu nhiên một lô (liếp) để xác định tỷ lệ
bệnh.
Bảng 2.1. Mức độ bệnh được đánh giá theo Aubert, 1994.
Soá löôïng caây trong vöôøn
Caáp ñoä beänh
bò nhieãm
0 Không bệnh
+ Bệnh <= 5%
++ Bệnh 6-25%
+++ Bệnh 26-50%
++++ Bệnh 51-75%
+++++ Bệnh >75%
+ Đối với bệnh vàng lá Greening và bệnh Tristeza: Do bệnh có tác nhân là vi
khuẩn gam âm và virus sống trong hệ thống mạch dẫn của cây nên không thể đo đếm

mà chủ yếu dựa vào triệu chứng hiện diện trên cây, cành và lá (như được mô tả trong
phần lượt khảo tài liệu) để xác định cây bệnh.
+ Đối với các bệnh vàng lá thối rễ: Do bệnh hiện diện ở gốc, rễ cây và phần bên
dưới đất nên không thể quan sát hay đào rễ để xác định trên từng cây hay từng vườn,
mà chủ yếu cũng dựa vào triệu chứng hiện diện trên cành và lá.
2.3.1.1 Phương pháp phân tích phiếu điều tra: Phiếu điều tra được tổng kết chủ yếu
dựa theo giá trị tổng số, trên các giống, địa phương điều tra, trung bình tổng,v.v. và lập
bảng hoặc biểu thị qua đồ thị các giá trị tổng kết.
2.3.1.2 Phương pháp lấy mẫu: Trong mỗi vườn điều tra, tiến hành lấy mẫu trên
những cây bị nhiễm bệnh điển hình:
+ Đối với bệnh Tristeza: Tiến hành thu mẫu trên những lá vừa thành thục mang
triệu chứng gân trong hoặc trên cây có triệu chứng lõm thân, mỗi mẫu thu 5 lá và ghi
nhận kỹ lưỡng các thông số như mã số, tên nông dân, địa điểm, thời gian thu mẫu.
+ Đối với bệnh vàng lá thối rễ: tiến hành lấy mẫu đất và rễ ở 4 vị trí ở 4 hướng
quanh gốc của cây có triệu chứng bệnh, mỗi mẫu lấy ít nhất 200g, cho vào túi nylon và
được ghi mã số và các thông số như trên.
2.3.2 Phương pháp phân lập, nuôi cấy và định danh:

Phân lập mẫu:
+ Mẫu lá: Sau khi thu thập về được rửa bằng nước sạch và lau khô bằng giấy
thấm và giữ ở tủ lạnh (50C) để sử dụng giám định về sau.
+ Mẫu đất và rễ cây:
- Tách tuyến trùng theo phương pháp của Beamann (Moens 1995), dùng khay nhựa
có lỗ thủng ở đáy, đặt lưới lọc 100 – 200 µm vào khay, trải điều 100g đất lên bề
mặt lưới. Đặt khay lọt vào một khay khác đáy kín, đỗ nước vừa ngập đều mẫu đất.
Ngâm trong 24-48 giờ sau đó thu tuyến trùng qua lưới lọc 25μm.
Mẫu cây bị bệnh cũng được cấy trực tiếp để xác định tác nhân gây bệnh trên rễ.

Nuôi cấy:
+ Chuẩn bị môi trường PDA:
- Khoai tây 250g
- Agar agar 20g
- Glucose 20g
- Nước cất 1000ml
- Rửa sạch củ khoai, rồi gọt vỏ, xắt mỏng, ngâm trong nước 30 phút trước khi đun
sôi trong 1lít nước cất trong 1 giờ. lọc lấy nước trong, bỏ xác. Cho Agar vào nước
đã lọc, đun cho đến khi agar tan hết. cho Glucose vào. Thêm nước cất vào cho đủ
1lít, quậy đều. rót môi trường vào ống nghiệm hoặc bình tam giác để khử trùng.
+ Trực tiếp từ rễ bệnh: Chọn những rễ bệnh một phần và một phần còn chưa
bệnh để lấy mẫu cấy nơi mầm bệnh đang phát triển, rễ được rửa dưới vòi nước sạch,
để ráo nước, cắt bỏ những phần thừa không cần thiết. Nhúng phần vật mẫu đã chọn
vào một trong các chất khử trùng như sodium hypochlorite ( 0,5-1%), chlorua thủy
ngân (1‰) hoặc cồn (70%). Thời gian khử trùng phụ thuộc vào loại mô thực vật (lá và
rễ nhỏ khoảng 30-60 giây). Rửa lại mẫu vật bằng nước cất vô trùng 3-4 lần và dùng
giấy thấm vô trùng để làm khô. Sau đó dùng các dụng cụ ( như kẹp, kéo, que cấy, …)
đã tiệt trùng chuyển nhanh các vi mẫu vào đĩa petri. Dán nhãn lên nắp petri, đặt các đĩa
petri ở nhiệt độ 27-280C. Quan sát kết quả sau vài ngày, tiến hành cấy chuyền để phân
lập thuần và tránh tạp nhiễm.
+ Phương pháp bẩy bào tử: trộn đều mẫu đất, mỗi mẫu 50g cho vào khay nhựa,
cho nước cất vào theo tỷ lệ 1: 2 (thể tích/thể tích). Dùng lá bưởi hoặc lá cam sạch bệnh
làm vật liệu bẫy, khử trùng lá bằng cồn 70% trong 30 giây, rửa lại bằng nước cất và
cho vào bẫy, đặt ở điều kiện nhiệt độ phòng. Sau 24 - 48 giờ lá bị nhiễm được cấy
sang môi trường PDA
Định danh:
+ Bệnh nấm và tuyến trùng:
Mẫu sau khi cấy được cấy chuyền và quan sát dưới kính hiển vi (MEIJI) để
giám định, những mẫu lạ, không thể giám định được thì gởi mẫu sang Tổ giám định,
Phòng BVTV, Viện NC CĂQ Miền nam giám định hộ hoặc cần thiết gởi mẫu sang
CABI để nhờ giám định.
+ Bệnh Tristeza
Mẫu bệnh nghi Tristeza được giám định bằng que giám định nhanh (Bộ kít
giám định nhanh bệnh Tristeza (CTV)), được cung cấp bởi GS Hong Ji Su, Phòng Lab
Virology, Đại Học Quốc Gia Đài Loan.
Thao tác thực hiện: Mẫu giám định được mang ra khỏi tử lạnh trước khi sử
dụng 5-10 phút.
- Cắt 0,2 – 0,3g từ mẫu lá bị bệnh, cắt thành từng miếng nhỏ bằng dao lam sau đó
cho vào ống eppendorf.
- Nhỏ 0,8 ml chất đệm trích mẫu vào ống eppendorf và nghiền mẫu bằng que tre hay
que gỗ.
- Lấy que thử ra khỏi túi và nhúng vào trong ống eppendorf chứa mẫu được nghiền
với đầu có mũi tên vào trong dung dịch, không nên vượt qua vạch MAX trên que
thử.
- Đợi đến khi có vạch màu hồng xuất hiện, tuỳ thuộc vào hàm lượng virus CTV có
trong mẫu, kết quả dương tính sẽ biễu hiện trong từ 3-15 phút. Tuy nhiên, để xác
định mẫu âm tính (không mang mầm bệnh), phải đợi phản ứng xãy ra hoàn toàn
trong 30 phút.
Hình 2.1. hình mẫu giám định bệnh Tristeza

Đánh giá kết quả thử:

+ Phản ứng dương: Có hai vạch màu hồng xuất hiện, một vạch thể hiện
mẫu bị bệnh (vạch ở dưới) và một vạch là đối chứng dương.
+ Phản ứng âm tính: Chỉ có một vạch xuất hiện ở vùng đối chứng (gần ở
trên), không có vạch nào khác ở vùng bên dưới.
+ Mẫu không cho kết quả: Không có vạch nào xuất hiện, thì phải xem lại
phương pháp thực hiện và phải làm lại.
2.3.3 Khảo sát mô lá bị bệnh Vàng lá Greening:

Thu thập mẫu: Trên các giống cây có múi khác nhau được xác định là nhiễm
bệnh vàng lá Greening qua kiểm tra bằng phương pháp nhuộm IR (Trúc & Hồng, 2003)
và PCR (Polymerease chain reaction). Tiến hành thu mẫu lá với các triệu chứng khác
nhau của bệnh vàng lá Greening như vàng lá lốm đốm, vàng lá gân xanh, lá chưa lộ triệu
chứng (trên cùng cây bệnh) và lá từ những cây sạch bệnh trong nha lưới (với cùng kích
cở và độ tuổi), mẫu lá bệnh được thu thập cùng lúc và tiến hành thí nghiệm ngay.
Khảo sát sự biến đổi của các tế bào trên gân chính của lá bệnh qua nhuộm iod:
Mẫu lá được rửa bằng nước sạch, lau bằng ethanol 70% và rửa lại bằng nước
sạch, lau khô bằng giấy thấm, dung kéo cắt bỏ phần phiến lá và lấy phần gân chính của
lá bệnh và lá sạch bệnh.
Sử dụng phương pháp thin section để cắt gân lá thành từng miếng mõng và
nhuộm iod trong 5 phút và quan sát dưới kính hiển vi và mô tả sự biến đối màu của mô
libe của lá bị bệnh so sánh với lá sạch bệnh. Ghi nhận sự biến đối và chụp ảnh dưới
kính hiển vi.

Chương 3
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1 Nhận xét chung về tình hình canh tác cây có múi ở các tỉnh ĐBSCL
Trải qua thời gian canh tác lâu đời cây có múi, với lợi nhuận kiếm được từ cây có
múi rất cao nên mặc dù hiện nay có nhiều vườn bị nhiễm bệnh Vàng lá Greening, Tristeza
và nhiều bệnh vi khuẩn và nấm nặng nhưng nhà vườn vẫn kiên quyết trồng cây có múi. Sau
đây là kết quả tổng hợp diện tích trồng cây có múi ở các địa phương điều tra:
3.1.1 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Trà Ôn – Vĩnh Long
Bảng 3.1 Diện tích (ha) vườn cây có múi ở huyện Trà Ôn – Vĩnh Long
ÑV: ha
STT Tên xã Cam Sành Bưởi Quýt
1 Hòa Bình 78,17 7,44 26,8
2 Xuân Hiệp 107,2 30,9 -
3 Nhơn Bình 266,43 32 9
4 Hựu Thành 291,48 1,73 3,94
5 Thới Hòa 259 32,6 -
6 Trà Côn 428,2 45 3
7 Thuận Thới 100 45 30
8 Vĩnh Xuân 283 35 14
9 Tích Thiện 155 93 5
10 Thiện Mỹ 134,5 81 60
11 Tân Mỹ 195 29 10,26
12 Lục Sỹ 65 130 17
13 Phú Thành 26,5 160 119
14 Thi Trấn Trà Ôn 7,25 5 -
Tổng cộng 2396,7 727,7 167,7
Ghi chú: Số liệu do Phòng Nông nghiệp huyện Trà Ôn cung cấp (2004)

Cây có múi được trồng ở 14 xã trong huyện Trà Ôn với tổng diện tích là
3.292,1ha. Trong đó, cam sành chiếm tỷ trọng cao nhất là 2.396,7ha, kế đến là bưởi
727,7, chủ yếu là bưởi năm roi và quýt đường là 167,7ha. Cam sành được trồng nhiều
nhất là ở xã Trà Côn, bưởi được trồng nhiều nhất ở xã Phú Thành và Phú Thành cũng
là xã có diện tích trồng Quýt cao nhất.
3.1.2 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Bình Minh – Vĩnh Long
Tổng diện tích cây có múi ở huyện Bình Minh là 2.254 ha, bưởi năm roi là cây
chủ lực của vùng với 2.138 ha chiếm 94,85% và cam sành chiếm 116 ha chiếm 5,15%,
quýt các loại chiếm tỷ lệ không đáng kể.
Cam sành 5,15%( 116 ha)
Bưởi 94,85% (2.138 ha)

Hình 3.1 Diện tích (ha) vườn cây có múi ở huyện Bình Minh – Vĩnh Long
3.1.3 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Tam Bình – Vĩnh Long
Bưởi 39%(980ha) Quýt 2,9% (32,5ha)
Cam 58.1% (1.460,5ha)

Hình 3.2 Diện tích (ha) vườn trồng cây có múi ở huyện Tam Bình– Vĩnh Long
Ở huyện Tam Bình diện tích trồng cây có múi là 2.913,1. Trong đó, cam sành là
chiếm tỷ lệ cao nhất 1.460,5ha, bưởi năm roi là 980 ha và quýt là 32,5ha.

3.1.4 Tình hình trồng cây có múi ở phường Long Tuyền – TP Cần Thơ
Cam, Quýt 31,25% (100ha)
Chanh 68,75%( 220ha)

Hình 3.3 Diện tích (ha) vườn cây có múi ở phường Long Tuyền – TP Cần Thơ
Tổng diện tích cây có múi ở phường Long Tuyền – Tp Cần Thơ là 320 ha, trong đó
diện tích chanh tàu là chủ lực chiếm 220 ha và 100 ha còn lại là diện tích trồng cam và quýt.
3.1.5 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Châu Thành - Tiền Giang
Chanh13,3%(391,4ha) Bưởi34,2%(999,8)
Cam 52.5% (1535,3ha)

Hình 3.4 Diện tích (ha) vườn cây có múi ở huyện Châu Thành - Tiền Giang
Tổng diện tích trồng cây có múi ở huyện châu thành là 2926,5ha, trong đó bưởi
chiếm 999,8ha, cam chiếm 1535,3ha và chanh là 391,4ha.
3.1.6 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Cái Bè - Tiền Giang
Bưởi 29,93% (2031,6ha) Cam 21,51% (1460,5)
Quýt 48,56% (3296,6ha)
Hình 3.5 Diện tích (ha) vườn cây có múi ở huyện Cái Bè - Tiền Giang

Tổng diện tích cây có múi ở huyện cái bè là 6788,7ha. Trong đó quýt được
trồng nhiều nhất với 3296,6 ha, bưởi 2031,6 ha và diện tích trồng cam là 1460,5ha.
3.1.7 Tình hình trồng cây có múi ở huyện Lai Vung - Đồng Tháp
Bảng 3.2 Diện tích (ha) vườn trồng cây có múi ở huyện Lai Vung - Đồng Tháp
ÑV: ha
STT Tên xã Quýt Cam Bưởi
1 TT Lai Vung 4,70 0,80 0,70
2 Long Thắng 0,48
3 Hòa Long 6,15 1,35 0,85
4 Tân Dương 2,86 5,01 2,42
5 Hòa Thành 0,10 0,10 1,00
6 Long Hậu 514,36 14,63 3,14
7 Tân Phước 134,64 12,94 5,15
8 Tân Thành 236,40 69,38 8,17
9 Vĩnh Thới 181,74 37,52 6,04
10 Tân Hòa 2,37 11,67 3,50
11 Định Hòa 1,97 4,45 9,23
12 Phong Hòa 2,96 4,68 18,77
Tổng diện tích(ha) 1.088,25 163,01 58,97
Số liệu do Phòng NN huyện Lai Vung cung cấp, 2004.
Ở huyện Lai Vung có 12 xã trồng cây có múi, tổng diện tích là 1.310,23 ha với
3 chủng loại cơ bản: quýt, cam, bưởi. Trong đó, quýt tiều (hồng) là đặc sản của Lai
Vung với tổng diện tích 1.088,25ha. Các xã Long Hậu (514,36ha), Tân Thành
(236,40ha), Vĩnh Thới (181,74ha), Tân Phước (134,64ha) là các xã trồng quýt hồng
chủ lực. Cam chiếm 163.01ha, bưởi chiếm 58,97ha

3.2 Kết quả chung tình hình bệnh hại trên cây có múi ở các địa phương điều tra ở
các tỉnh ĐBSCL
Với tổng số vườn điều tra là 123 vườn, được phân bố trên 7 huyện của 4 tỉnh,
Tiền Giang (2), Vĩnh Long (3), Cần Thơ (1) và Đồng Tháp (1), với tổng diện tích điều
tra là 43,3 ha, kết quả chung được đánh giá như sau:
3.2.1 Tình hình sâu bệnh hại chung

Hiện nay các vùng trồng cây có múi ở các tỉnh ĐBSCL đã được nhà nước quan
tâm rất nhiều. Tại các huyện, tỉnh trong phạm vi điều tra, chúng tôi ghi nhận được
100% các vườn đã có đê bao chung do nhà nước và nhân dân cùng làm, các cán bộ
khuyến nông của từng địa phương cũng thực hiện tốt công tác khuyến nông về các vấn
đề kỹ thuật và chăm sóc cây trồng cho nông dân. Tuy nhiên, bệnh hại trên cây có múi
vẫn rất nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến kinh tế của người dân. Theo số liệu chúng tôi
điều tra thì hiện nay bệnh vàng lá thối rễ và bệnh vàng lá Greening là gây thiệt hại
nặng nhất trên cây có múi, riêng về bệnh Tristeza chỉ thấy xuất hiện trên một trên các
vườn quýt với triệu chứng trái bị vàng nửa dưới của trái, trên chanh giấy với triệu
chứng gân trong và chanh tàu với dòng virus gây lõm thân. Bệnh vàng lá thối rễ hiện
diện trên hầu hết các vùng trồng cây có múi và gây ảnh hưởng lớn đến năng suất, đặc
biệt vùng trồng bưởi năm roi thì bị thiệt hại do rệp sáp kết hợp với nấm đất như
Clitocybe gây thiệt hại đáng kể trên những vườn mới trồng một vài năm. Bên cạnh đó,
bệnh loét (Xanthomonas axonopodis pv. citri), ghẻ (Elsinoe fawcettii) nhiễm trên hầu
hết các giống cây có múi, bệnh chảy mủ thân do Phytophthora cũng gây hại nhiều trên
cam và bưởi.
Ngoài ra các tác nhân bệnh hại kể trên, sâu hại như rầy mềm, rầy chổng cánh,
rệp sáp, sâu vẽ bùa, nhện, bọ trĩ và sâu đục vỏ trái ...cũng góp phần làm tăng nguồn
bệnh và giảm năng suất trực tiếp đến cây trồng.
Trong các loại sâu hại, hai đối tượng đáng chú ý nhật là rầy chổng cánh, tác
nhân truyền bệnh vàng lá Greening, một bệnh mang tính hủy diệt cao trên hầu hết cây
có múi và rệp sáp gốc tác nhân gây nên hiện tượng vàng lá héo cây kết hợp với nấm
Clitocybe gây thiệt hại nặng cho các vùng trồng cây có múi, nặng nhất là trên cây bưởi
năm roi, kế đến là cam sành và quýt hồng.
Bảng 3.3 Tỉ lệ (%) vườn xuất hiện các loại sâu hại ôû caùc ñòa phöông điều tra ở ĐBSCL
Vùng điều tra Số vườn điều tra Rầy chổng cánh (%) Rệp sáp (%)
Cái bè – TG 15 12,5 37,5
Châu thành – TG 18 11,1 11
Lai vung – ĐT 20 25 20
Tam bình – VL 20 50 15,5
Trà ôn – VL 15 16 0
Bình minh – VL 20 20 80
Long tuyền – CT 15 0 0
Tổng soá 123
Theo bảng 3.3 thì mật độ rầy chổng cánh xuất hiện nhiều nhất ở vùng trồng cam
sành chủ lực (Tam Bình) là 50% trên tổng số vườn điều tra và không thấy xuất hiện tại
các vườn chanh tàu điều tra ở Long Tuyền. Đối với rệp sáp gốc thì Bưởi Năm Roi ở
Bình Minh là bị tấn công nhiều nhất chiếm 80% trên tổng số vườn điều tra, các vùng
như Châu Thành, Lai Vung, Tam Bình, Cái Bè thì mật số xuất hiện rệp sáp trên vườn
ít hơn, tuy nhiên cũng là đối tượng đáng chú ý vì nó gây hại bên dưới bộ rễ mà khi
phát hiện là cây đã héo và do chúng sống trong đất nên rất khó trị.
3.2.2 Về giống trồng

Về giống cây trồng, có tới 90% giống cây trồng của nông dân là giống trôi nổi
không đảm bảo sạch bệnh, 9% là giống tự chiết và ghép, chỉ có 1% là giống được mua
từ cây sạch bệnh trong nhà lưới. Điều này cho thấy, mặc dù qua thời gian 10 năm từ
1994 đến 2004, mà nhà vườn vẫn chưa có ý thức sử dụng cây sạch bệnh. Trong họ
nhiều nhà vườn đã ý thức được tầm quan trọng của cây sạch bệnh nhưng do giá cây
giống sạch bệnh quá cao. Thêm vào đó việc quản lý chống tái nhiễm sau khi trồng cây
sạch bệnh chưa cao nên người dân còn chưa chắc chắn tin vào cây giống sạch bệnh.
Kết quả cũng cho thấy, tất cả các giống cây có múi đều bị nhiễm bệnh vàng lá
Greening, trong đó giống bưởi long là nhiễm nhẹ nhất, có lẽ do giống này có nhiều
lông tơ trên lá và trái làm cản trở sự tấn công của rầy chổng cánh. Giống ít nhiễm nửa

là giống bưởi năm roi, kế đến là quýt hồng, tuy nhiên ở trường hợp này thì có lẽ do
nông dân sử dụng nhiều thuốc trừ sâu, bệnh vì người dân ở vùng Lai vung có kỹ thuật
canh tác khá cao. Giống nhiễm nặng nhất là cam sành, cam mật, cam soàn, quýt
đường, chanh giấy.
Riêng bệnh vàng lá thối rễ thì hiện diện trên tất cả các giống, điều này có lẽ do
phần lớn các giống cây có múi ở ĐBSCL đều được ghép trên gốc ghép cam mật và
một số được ghép trên gốc chanh Volkameriana, mà cả hai giống này đều rất mẫn cảm
với các nấm gây hại trong đất như Fusarium, Phytophthora, Pythium, Sclerotium, v.v.,
riêng giống bưởi do được chiết và trồng bằng nhánh chiết nên cũng nhiễm bệnh này.
3.3 Kết quả tình hình bệnh hại trên cây có múi ở các tỉnh ĐBSCL
3.3.1 Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Cái Bè - Tiền Giang.
Bảng 3.4 Tỷ lệ(%) vườn bị bệnh vàng lá Greening và vàng lá thối rễ ở các cấp độ
khác nhau trên cam, bưởi tại Cái Bè - Tiền Giang
Cấp độ bệnh Bệnh vàng lá Greening Bệnh vàng lá thối rễ
0 0 0
+ 0 0
++ 25,64 10,2
+++ 12,82 35,9
++++ 17,95 5,1
+++++ 43,6 48,8
Tổng DT điều tra (m2) 68.000

Qua điều tra 15 vườn với diện tích điều tra là 68.000 m2 và qua kết quả bảng 3.4
cho thấy, tất cả các vườn đều bị nhiễm bệnh vàng lá thối rễ và vàng lá Greening. Đối với
bệnh vàng lá Greening cấp độ nhiễm thấp nhất là ++ (tương ứng với 6-25% số cây bị
nhiễm trên vườn ) chiếm 25,64% vườn, cấp độ cao nhất (> 75% số cây trên vườn
nhiễm) chiếm tỷ lệ 43,6% số vườn điều tra, điều này cho thấy bệnh vàng lá Greening
nhiễm rất nặng trên vườn cam và bưởi của huyện và ảnh hưởng lớn đến năng suất.

Trong khi đó, bệnh vàng lá thối rễ cũng rất đáng ngại với triệu chứng lá vàng,
gân vàng có thể bị một phần hay toàn cây, trong đó thì cấp độ bệnh nặng nhất chiếm
48,8% số vườn điều tra. Điều này cho thấy cả bệnh vàng lá Greening và bệnh vàng lá
thối rễ đều rất quan trọng.
Bảng 3.5 Thành phần nấm và tần số xuất hiện caùc loaïi naám qua phaân laäp taïi Cái
Bè - Tiền Giang
Stt Loại nấm Tần số xuất hiện Tỷ lệ vườn nhiễm (%)
1 Fusarium solani 45/45 100
2 Pythium sp. 6/45 13,33
3 Trichoderma spp. 15/45 40
Qua phân tích 45 mẫu rễ và mẫu đất thu từ những vườn này cho thấy tất cả 15
vườn điều tra đều có nhiễm Fusarium solani. với tần số xuất hiện là 45/45, 13,33% số
vườn có sự hiện diện của Pythium sp. với tần số xuất hiện là 6/45, một số ít vườn có cả
Trichoderma sp., tuy nhiên vẫn chưa xác định được đây là dòng có lợi hay hại. Như
vậy, nấm Fusarium sp. là tác nhân chủ yếu gây hiện tượng vàng lá thối rễ ở các vườn
cam, bưởi ở Cái Bè.
Bảng 3.6 Thành phần tuyến trùng có trong đất taïi caùc vườn điều tra ôû Cái Bè -
Tiền Giang qua phân lập
Stt Loại tuyến trùng Mức phổ biến Mật số TB(con/100g đất)
1 Pratylenchus sp. +++ 55,6
2 Tylenchulus sp. + 5,5
3 Radopholus sp + 5,5
4 Meloidogyne sp. ++ 32,4
Ghi chú: + ít phổ quả biến, ++ : khá phổ biến, +++: rất phổ biến
Kết phân tích đất cũng cho thấy có 4 loại tuyến trùng hiện diện trên các mẫu thu
thập, trong đó phổ biến nhất là Pratylenchus sp., kế đến là Meloidogyne sp.,
Tylenchulus sp và Radopholus sp. cũng hiện diện nhưng mức độ thấp hơn. Điều này

cho thấy, tuyến trùng có liên hệ đến khả năng gây bệnh vàng lá thối rễ trực tiếp bằng
cách chích hút và gián tiếp qua việc tạo vết thương làm cho rễ cây dễ bị nhiễm nấm
bệnh hơn.
Trên những vườn này triệu chứng của bệnh Tristeza không thấy xuất hiện, tuy
nhiên những cây chanh giấy trong vùng điều tra có hiện tượng gân lá bị trong chứng tỏ
bệnh Tristeza đã có hiện diện nhưng không gây hại đáng kể cho cam và bưởi, có lẽ do
các giống này kháng bệnh và cũng có thể do đây là dòng nhẹ nên gây thiệt hại chưa
đáng kể.
3.3.2 Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Châu Thành - Tiền Giang.
Ở địa bàn Châu thành - Tiền giang, có 18 vườn được tiến hành điều tra, với tổng
diện tích điều tra là 62.000 m2, tập trung nhiều nhất ở xã Bình Trưng, Dưỡng Điềm.
Bảng 3.7 Tỷ lệ (%) vườn bị bệnh vàng Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên
cam, quýt và bưởi ở các vườn điều tra tại Châu thành - Tiền Giang.
0 0 0
+ 0 0
++ 60,3 59
+++ 7,35 7,4
++++ 0 33,6
+++++ 32,4 0

Kết quả bảng 3.7 cho thấy, trong 18 vườn điều tra thì tất cả các vườn đều bị nhiễm
bệnh VLG và VLTR. Trong đó, bệnh VLG bị nhiễm ở cấp độ 2 là cao nhất chiếm 60% số
vườn, kế đến là cấp 5 chiếm 32,4%, như vậy bệnh VLG khá nặng ở các vườn cây có múi
ở Châu Thành. Bệnh VLTR cũng nhiễm ở cấp độ 2 là cao nhất (59%), cấp độ 4 là 33,6%.

Bảng 3.8 Thành phần nấm beänh và tần số xuất hiện caùc loaïi naám qua phân lập
tại Châu Thành - Tiền Giang.

STT Loại nấm Tần số xuất hiện (%) Tỷ lệ vườn nhiễm (%)
2 Pythium sp. 17/54 33,33
3 Phytophthora spp. 5/54 11,11
4 Trichoderma spp. 24/54 66,67
5 Nấm chưa định danh được 4/54 11,11
Kết quả bảng 3.8 cho thấy, có ít nhất 4 loại nấm được phân lập từ các mẫu ở các
vườn điều tra tại Châu thành, Tiền Giang. Trong đó nấm Fusarium vẫn hiện diện trên tất
cả các mẫu thu thập ở tất cả các vườn điều tra, Pythium và Phytophthora cũng hiện diện
nhưng cấp độ thấp hơn (33,33 và 11,11%) và với tấn số xuất hiện thấp. Có vài mẫu có
nấm lạ chưa định danh được tuy nhiên tần số xuất hiện rất thấp. Trong các mẫu phân lập
có nhiều mẫu có nấm Trichoderma spp. Cũng giống như trường hợp ở Cái Bè, do thời
gian có hạn nên chúng tôi chưa phân tích được nấm là nấm có lợi hay có hại.
Trong các mẫu phân lập, thì có một số mẫu có tuyến trùng Pratylenchus sp.,
Tylenchulus sp. tuy nhiên ít phổ biến và gây hại không nhiều như ở các vườn ở Cái Bè.
Trong 18 vườn điều tra, có 3 vườn quýt đường đang mang trái, tuy nhiên có
một hiện tượng lạ là trái khi bằng quả pingpong thì không lớn nửa và thể hiện triệu
chứng vàng nửa cuối của trái với tỷ lệ trên 45% số trái trên vườn, sau đó một số trái
rụng khá nhanh làm thất thoát năng suất rất lớn. Qua phân tích 15 mẫu trái bằng
phương pháp kiểm tra nhanh qua bộ Kit Tristeza cho thấy, tất cả các mẫu đều thể hiện
kết quả dương tính với antisera của bệnh Tristeza.

3.3.3 Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Trà Ôn - Vĩnh Long.
Bảng 3.9 Tỷ lệ vườn (%) bị bệnh vàng Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên cam,
quýt và bưởi ở các vườn điều tra tại Trà Ôn - Vĩnh Long.
0 0 0
+ 0 0
++ 10,5 0
+++ 0 54
++++ 52,63 0
+++++ 36,87 46
Qua bảng 3.9 cho thấy tình trạng nhiễm bệnh vàng lá greening là rất nặng, mức
độ nhiễm ở cấp 4 là 52,63% và cấp 5 là 36,87%. Đối với bệnh vàng lá thối rễ diễn tiến
bệnh trên vườn bị hại rất nặng chiếm 54% cây bệnh ở cấp 3 và 46% cây bệnh ở cấp 5.
Điều này có lẽ do cây có múi ở vùng này phần lớn là cây trôi nỗi và được ghép trên
gốc ghép cam mật, rất mẫn cảm với bệnh vàng lá thối rễ do Fusarium solani và các
loài nấm đất khác.
Bảng 3.10 Thaønh phaàn naám vaø taàng soá xuaát hieän caùc loaïi nấm qua phaân laäp taïi
Trà Ôn – Vĩnh Long
STT Loại nấm Tần số xuất hiện Tỷ lệ vườn bị bệnh (%)
2 Pythium sp. 6/45 20
3 Sclerotium sp. 16/45 40
4 Phytophthora spp. 2/45 6,67
5 Curvularia sp. 4/45 13,33

Theo kết quả phân lập nấm ở bảng 3.10 cho thấy. Ở Trà Ôn, nguồn nấm nhiễm
đa dạng hơn ở Cái Bè và Châu Thành, Tiền Giang. Tuy nhiên, nguồn nấm chính gây
bệnh vàng lá thối rễ cũng vẫn là Fusarium solani, kế đến là nấm Sclerotium sp. Ngoài
ra còn có một số nấm khác cũng hiện diện trên vườn ở tần số xuất hiện và tỷ lện vườn
bị bệnh thấp hơn như: Pythium, Phytophthora, Curvularia và nấm đối kháng
Trichoderma cũng có hiện diện.
Kết quả phân tích đất cũng cho thấy tuyến trùng hiện diện nhiều và chủ yếu là
tuyến trùng Pratylenchus sp., tần số xuất hiện cũng cao, có lẽ điều này gớp phần làm
bệnh vàng lá thối rễ nghiêm trọng hơn.
3.3.4 Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Tam Bình – Vĩnh Long.
Theo bảng 3.11 cho thấy tình hình diện tích bệnh vàng lá Greening và bệnh
vàng lá thối rễ trên các vườn từ nặng và rất nặng là chiếm tỷ lệ rất cao. Trong đó bệnh
vàng lá greening nhiễm ở cấp 2 là cao nhất (53,6%) kế đó là cấp 5 (28,5%), cấp 4
(17,9%). bệnh vàng lá thối rễ nhiễm nặng ở cấp 3 (54%) và cấp 5 là 46% số cây bệnh
trên vườn điều tra.
Bảng 3.11 Tỷ lệ (%)vườn bị bệnh vàng lá Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên
cam sành ở các vườn điều tra tại Tam Bình – Vĩnh Long
0 0 0
+ 0 0
++ 53,6 0
+++ 0 54
++++ 17,9 0
+++++ 28,5 46
Đây là vùng chuyên canh cam sành, tuy nhiên do diện tích vườn trên mỗi hộ
không cao, trung bình 0,2 – 0,5 ha và cây giống trồng đa số lại là cây trôi nỗi, được

ghép trên cam mật nên bệnh hại rất nặng ngay cả trên cac vườn 2 năm sau khi trồng,
còn những vườn 3-4 năm đa số bị nhiễm bệnh nặng và trái trên những cây này rất nhỏ
và ít, dẫn đến thất thoát năng suất.
Bảng 3.12 Mức độ xuất hiện của một số nấm qua phaân laäp tại Tam Bình – Vĩnh Long
STT Loại nấm Tần số xuất hiện Tỷ lệ vườn nhiễm (%)
3 Gloeosporium sp. 8/20 15
4 Sclerotium sp. 15/60 25
Theo bảng 3.12 ta thấy nhiều hơn 5 loại nấm phân lập được từ các mẫu nuôi
cấy, có thêm loài nấm mới đó là Gloeosporium sp., tuy nhiên tỷ lệ vườn nhiễm không
cao (15%). Trong các loài nấm, thì nhiễm nhiều và phổ biến nhất vẫn là nấm Fusarium
(100% vườn điều tra và tần số xuất hiện là 60/60 mẫu phân lập), kế đến là Pythium
xuất hiện cũng khá cao chiếm (60% vườn điều tra). Trên các vườn cam sành ở Tam
Bình thì nấm Trichoderma hiện diện với mức độ cao (55%).
Bảng 3.13 Thành phần tuyến trùng có trong đất của các vườn điều tra tại Tam
Bình - Vĩnh Long qua phân lập
STT Loại tuyến trùng Mức phổ biến Mật số TB (con/100g đất)
2 Tylenchulus sp. ++ 25,5
3 Radopholus sp. ++ 15,5
4 Helicotylenchus sp. + 12,0
5 Meloidogyne sp. + 8,4
Kết quả phân lập tuyến trùng cho thấy có 5 loại tuyến trùng tấn công trên cây
có múi ở các mẫu thu thập từ Tam Bình - Vĩnh Long, trong các loài thì Pratylenchus

sp., hiện diện với mật số cao nhất (45,6 con/100g đất) và phổ biến nhất, Tylenchulus
sp. và Radopholus sp. cũng hiện diện với mức phổ biến khá cao. Ngoài ra,
Helicotylenchus sp và tuyến trùng bướu rễ Meloidogyne sp. cũng hiện diện nhưng mức
độ thấp. Điều này cho thấy tuyến trùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm
suy kiệt vườn cam sành ở Tam Bình.
3.3.5 Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Bình Minh – Vĩnh Long
Bảng 3.14 Tỷ lệ (%) vườn bị bệnh vàng lá Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên
Bưởi năm roi ở các vườn điều tra tại Bình Minh – Vĩnh Long
Cấp độ bệnh Bệnh vàng lá Greening Bệnh héo lá, thối rễ
0 31,5 14,7
+ 8,4 12,6
++ 27,4 22,1
+++ 32,7 27,4
++++ 0 23,2
+++++ 0 0
Tổng DT điều tra(m2) 75.000
Đối với bưởi năm roi Bình Minh thì có đến 31,5% vườn chưa thấy triệu chứng
của bệnh vàng lá Greening, có lẽ đây là vùng trồng chuyên bưởi lâu đời nên nông dân
có nhiều kinh nghiệm trong việc quản lý vườn cam và cây bưởi chống chịu bệnh khá,
tuy nhiên vẫn có một số vườn nhiễm bệnh, nhưng với cấp độ bệnh thấp. Trong trường
hợp bưởi nămroi, hiện tượng héo lá, thối rễ hiện diện khá phổ biến với triệu chứng cây
vẫn xanh tốt vào buổi sáng, nhưng đến trưa thì cây héo như hiện tượng thiếu nước, khi
đào rễ lên thì thấy có rệp sáp hiện diện với mức độ từ thấp đến cao, có cây, vườn mức
thiệt hại khá cao, cổ rễ bị nám đen, các rễ bị thối và khô, rễ bị hoại sinh do nấm
Clitocybe, khi xem xung quanh rễ thấy có những tai nấm màu vàng nâu rất to, có khi
kích thước tai nấm lên đến 40 cm. Hiện tượng này phổ biến trong mùa nắng và ít phổ
biến trong mùa mưa có lẽ do mùa mưa làm đất bị ngập nước và rệp sáp ít có điều kiện
phát triển, bệnh hiện diện nhiều ở các vườn mới trồng một vài năm tuổi và do thiếu
chăm sóc, thiếu thăm vườn thường xuyên. Tuy nhiên, hiện nay với sự giúp đỡ của hệ
thống khuến nông, người dân phần lớn đã biết cách phòng trị nên bệnh có chiều hướng
giảm. Theo bảng trên ta thấy trong 20 vườn điều tra, có 14,7% vườn không bị nhiễm,
còn lại bệnh hiện diện ở các cấp độ từ 1 đến 4.
Bảng 3.15 Mức độ xuất hiện của một số nấm qua phaân laäp taïi Bình Minh -Vĩnh Long
STT Loại nấm Tần số xuất hiện Tỷ lệ vườn nhiễm %
3 Clitocybe sp. 50/60 90
Theo kết quả phân lập từ bảng 3.15 thì nấm Clitocybe tabasen hiện diện với tỷ
lệ cao nhất (90% vườn) và tần số xuất hiện cũng rất cao 50/60 mẫu phân lập. Kế đến là
Fusarium solani xuất hiện khá nhiều 75% vườn, tuy nhiên hiện tượng vàng lá thối rễ
trên cây bưởi không nghiêm trọng như trên các giống khác, một phần kết quả phân lập
cho thấy nấm đối kháng Trichoderma sp., hiện diện với mức độ cao (75% vườn) và tần
số xuất hiện cũng cao (45/60), Pythium sp. hiện diện ở 40% vườn điều tra.
3.3.6. Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Lai Vung - Đồng Tháp
Bảng 3.16. Tỷ lệ vườn (%) bị bệnh vàng lá Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên
Quýt Tiều ở các vườn điều tra tại Lai Vung - Đồng Tháp
0 75 0
+ 15,6 0
++ 9,4 53,1
+++ 0 46,9
++++ 0 0
+++++ 0 0

Dựa vào bảng trên cho thấy tình hình bệnh vàng lá Greening trên các vườn là
không cao, có đến 75% số vườn điều tra không thể hiện triệu chứng, có lẽ như trên đã
trình bày do người dân có trình độ thâm canh cao, chọn cây giống từ cây khoẻ ở vườn
nhà và tự làm cây giống, 25% vườn bị bệnh với mức độ thấp. Đối với bệnh vàng lá
thối rễ mức độ nhiễm trên hầu hết các vườn điều tra, tuy nhiên ở mỗi vườn chỉ có vài
cây bị bệnh, tỷ lệ nhiễm cấp 2 là 53,1% vườn, cấp 3 là 46,9% vườn. Một số ít cây bị
nhiễm nặng thì nông dân đã đốn và trồng mới. Ở quýt tiều thì bệnh thể hiện rất rõ, lá bị
vàng và rụng rất nhanh.
Bảng 3.17. Mức độ xuất hiện của một soá naám qua phaân laäp tại Lai Vung - Đồng Tháp
STT Loại nấm Tần số xuất hiện Tỷ lệ %
3 Phytophthora sp. 15/50 25
Theo bảng 3.17 nấm Fusarium solani là nấm xuất hiện nhiều nhất cũng chính là
nguyên nhân gây nên bệnh vàng lá thối rễ, ngoài ra còn có 1số nấm khác nhưng không
nhiều như: Pythium và Phytophthora, nấm đối kháng Trichoderma phân lập được
chiếm 50 vườn điều tra.
Bảng 3.18. Thành phần tuyến trùng có trong đất của các vườn điều tra tại Lai
Vung - Đồng tháp qua phân lập
STT Loại tuyến trùng Mức phổ biến Mật số TB (con/100g đất)
2 Tylenchulus sp. ++ 12,5
3 Radopholus sp + 5,5
4 Meloidogyne sp. + 22,6

Kết quả phân tích cho thấy cũng có 4 loại tuyến trùng tấn công trên quýt tiều ở
Lai Vung - Đồng Tháp, trong đó Pratylenchus sp. hiện diện phổ biến nhất và mật số
trên mẫu phân tích cũng cao, kế đến là tuyến trùng bướu rễ Meloidogyne sp. 22,6%.
3.3.7. Kết quả điều tra bệnh trên cây có múi ở Long Tuyền - Cần Thơ
Bảng 3.19. Tỷ lệ vườn (%) bị bệnh vàng lá Greening và bệnh vàng lá thối rễ trên
Chanh Tàu ở các vườn điều tra tại Long Tuyền - Cần Thơ
0 6,5 0
+ 19,4 0
++ 58,06 19,4
+++ 0 9,7
++++ 16,04 6,5
+++++ 0 64,4
Tại các vườn chanh tàu ở Long Tuyền bệnh vàng lá Greening hiện diện với cấp
độ thấp nhiều hơn, cấp 1 chiếm 19,4% vườn, cấp độ 2 chiếm 58,06% vườn. Tuy nhiên
đối với bệnh váng lá thối rễ thì mức độ bệnh trên các vườn từ nặng và rất nặng chiếm
rất cao, bệnh cấp 5 chiếm 64,4% vườn điều tra, nhiều cây trên vườn bị chết do nấm
trong đất như Fusarium solani và Phytophthora spp. Ngoài ra, tuyến trùng chủ yếu là
Pratylenchus sp. hiện diện với mật số cao, có khi lên đến 95 con/100g đất và rất phổ
biến 45% vườn.
3.3.8 Keát quaû ñieàu tra noâng daân söû duïng thuoác hoaù hoïc tröø saâu beänh treân caây
coù muùi
- Beänh vaøng laù Greening:
Ñoái vôùi beänh vaøng laù Greening, ngoaïi tröø noâng daân vuøng Lai Vung – Ñoàng
Thaùp, Noâng daân ôû nhöõng vuøng khaùc trong phaïm vi ñieàu tra phoøng tröø beänh naøy keùm
hieäu quaû do xöû lyù thuoác chöa hôïp lyù, khoâng theo ñònh kyø, chæ coù khoaûng 20% soá
noâng daân ñieàu tra coù theå nhaän dieän ñöôïc raày choång caùnh, maø chuû yeáu xòt thuoác ñeå
dieät nhöõng coân truøng khaùc nhö raày meàm, saâu veõ buaø. Caùc loaïi thuoác ñöôïc noâng daân
söû duïng nhö Bassa (62,5% hoä ñieàu tra), Trebon (53,2%), Applaud (20%), nhöõng loaïi
thuoác khaùc nhö Suppracide, Confidor, daàu khoaùng, Arrivo 10EC, Regent 5SC,
Sumicidin 10EC, v.v., cuõng ñöôïc noâng daân söû duïng nhö soá hoä aùp duïng khoâng cao.
Ña soá vöôøn khoâng coù haøng caây chaén gioù (92%), do dieän tích nhoû, chöa coù yù
thöùc. Nhöõng vöôøn coù haøng caây chaén gioù, thöôøng söû duïng caây xoaøi (60%), saàu rieâng
(10%) hay caây aên traùi khaùc ñeå laøm haøng raøo xung quanh vöôøn. Chæ coù 2 vöôøn/123
vöôøn söû duïng caây daâm buït xung quanh vöôøn.
- Beänh vaøng laù thoái reã:
Ñoái vôùi beänh vaøng laù thoái reã, do beänh gaây ra bôûi maàm beänh trong ñaát neân
noâng daân khaù boái roái vaø thöôøng phoøng trò beänh keùm hieäu quaû, ngay caû moät soá noâng
daân (.10%) cöù nghó laø beänh treân laù neân cöù phun thuoác treân taùn laù cuûa caây.
Nhöõng thuoác tröø saâu ñöôïc noâng daân söû duïng nhö: Admire, Vitashield 40EC,
Bi 58, Mocap 10G, Regent 0,3G vaø phöông phaùp chuû yeáu laø pha nöôùc töôùi vaøo ñaát
hoaëc raûi vaøo ñaát neáu laø thuoác daïng haït.
Caùc thuoác tröø beänh nhö Aliette, Mancozeb, Ridonyl, Coc 85, Kocide ñöôïc
noâng daân söû duïng khaù phoå bieán, nhöng thöôøng chæ aùp duïng moät laàn vaø laäp laïi neân
hieäu quaû khoâng cao.
- Beänh heùo laù cheát caây do naám Clitocybe tabessen vaø reäp saùp (Dysmicoccus
sp.) taïi Bình Minh – Vónh Long:
Trong 20 hoä ñieàu tra, coù 18 hoä (90%) coù theå töï phoøng trò beänh cho vöôøn böôûi
cuûa hoï. Theo hoï vieäc phaùt hieän beänh sôùm laø quan troïng nhaát, phaûi thöôøng xuyeân
thaêm vöôøn vaø phaùt hieän bieåu hieän khaùc thöôøng cuûa taùn laù, phaùt hieän söï hieän dieän
cuûa nhöõng tai naám laï maøu vaøng naâu treân maët ñaát.
Xöû lyù baèng caùch: Xôùi goác caây cho thoâng thoaùng, söû duïng thuoác hoaù hoïc nhö
Bam, Nokaph 10 G, Basudin 10H ñeå raûi treân toaøn vöôøn khi phaùt hieän moät vaøi caây coù
trieäu chöùng beänh. Coù 60% hoä noâng daân ñieàu tra thích söû duïng Bam vì thuoác reû tieàn

maø vaãn hieäu quaû. Ñoái vôùi naám, noâng daân ñaõ söû duïng Ridomyl, Benomyl, Bavistin
ñeå töôùi goác treân caây beänh.
3.3.9 Kết quả khaûo saùt moâ laù bò beänh vaøng laù Greening
Tieán haønh thu maãu laù saïch beänh từ nhaø löôùi hai cöûa cuûa Vieän Nghieân Cöùu
Caây Aên Quaû Mieàn Nam vaø laù nhieãm beänh ngoaøi ñoàng vôùi caùc daïng trieäu chöùng
khaùc nhau. Moãi maãu cuûa moät daïng trieäu chöùng thu 20 laù, thöïc hieän caét laùt moûng
phaàn gaân chính cuûa laù, nhuoäm Iod trong 1 phuùt vaø quan saùt döôùi kính hieån vi, keát
quaû ñeàu cho ta thaáy raát roõ söï bieán ñoåi veà kích thöôùc cuûa maïch libe giöõa maãu laù
saïch beänh vaø caùc daïng laù cuûa maãu laù beänh.
Theo caùc hình 3.6, 3.7, 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, laø keát quaû phaân tích töø
gioáng böôûi, ta thaáy maïch libe cuûa laù saïch beänh coù kích thöôùc baèng hoaëc nhoû hôn
phaàn maïch goã. Ñoái vôùi caùc laù beänh thì maïch libe bò vôõ ra vaø coù kích thöôùc lôùn hôn
maïch goã töø 1,5 – 2 hoaëc 3 laàn tuøy theo caùc daïng trieäu chöùng. Ñoái vôùi trieäu chöùng
laù vaøng loám ñoám vaø gaân loài thì maïch libe coù kích thöôùc töông töï nhau vaø teá baøo bò
vôõ nhieàu hôn so vôùi maïch libe cuûa trieäu chöùng vaøng laù gaân xanh.
Keát quaû naøy laäp laïi treân haàu heát 20 laù quan saùt, ñieàu naøy cho thaáy vi khuaån
Liberibacter asiaticus coù khaû naêng gaây saùo troän söï phaùt trieån bình thöôøng cuûa maïch
libe vaø döïa vaøo trieäu chöùng bieãu hieän treân laù vaø söï bieán ñoäng naøy, phaàn naøo coù theå
ñaùnh giaù sô boä söï nhieãm beänh cuûa caây cam saønh ñoái vôùi beänh vaøng laù Greening.
Phöông phaùp naøy reû tieàn coù theå aùp duïng ôû moïi phoøng Lab. BVTV. Tuy nhieân,
phöông phaùp giaùm ñònh baèng PCR vaãn laø phöông phaùp hieäu quaû vaø chính xaùc nhaát.

Lá bưởi được sử dụng để thực hiện cắt lát mỏng và nhuộm iodin
Hình 3.6 Lá bưởi từ cây khoẻ Hình 3.7 Mặt cắt ngang gân chính từ lá khoẻ
(Mô libe bình thường, nhỏ)
Hình 3.8 Lá bưởi có triệu chứng vàng lá gân Hình 3.9 Mặt cắt ngang gân chính từ lá có
xanh triệu chứng vàng lá gân xanh
(Mô libe phát triển dầy, bất bình thường)
Hình 3.10 Lá bưởi có triệu chứng vàng lá lốm Hình 3.11 Mặt cắt ngang gân chính từ lá có
đốm triệu chứng vàng lốm đốm
Hình 3.12 Lá bưởi có triệu chứng gân lồi Hình 3.13 Mặt cắt ngang gân chính từ lá có
triệu chứng gân lồi

Chương 4
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
4.1 Keát luaän
Ở ĐBSCL hiện nay caây coù muùi phaàn lôùn ñöôïc troàng theo töøng vuøng nhö quyùt
tieàu ôû Lai Vung, Cam saønh ôû Tam Bình; böôûi naêm roi ôû Bình Minh; Böôûi da xanh ôû
Beán Tre, …
Với tổng số vườn điều tra là 123 vườn, được phân bố trên 7 huyện của 4 tỉnh,
Tiền giang (2), Vĩnh Long (3), Cần thơ (1) và Đồng tháp (1), với tổng diện tích điều
tra là 43,3 ha, kết quả được đánh giá như sau:
Hiện nay bệnh vàng lá thối rễ và bệnh vàng lá Greening là gây thiệt hại nặng
nhất trên cây có múi.
Bệnh vàng lá Greening hiện diện trên tất cả các giống cây có múi của vùng, tuy
nhiên bệnh nhẹ hơn trên cây bưởi long, bưởi năm roi. Trên cây quýt tiều ở vùng Lai
Vung - Đồng Tháp bệnh tương đối nhẹ do nông dân có trình độ thâm canh cao, quản lý
vườn tốt. Trên giống cam sành bệnh bị thiệt hại nặng nhất do cây mẫn cảm, bệnh xuất
hiện ở mọi độ tuổi của cây và với cấp độ bệnh cao. Nông dân ở một số vùng đã biết sử
dụng Confidor, Bassa, Applaud, dầu khoáng để phòng trừ rầy chống cánh Diaphorina
citri. Tuy nhiên, phần lớn hộ điều tra quản lý vườn chưa tốt và không nhận dạng được
rầy chổng cánh.
Riêng bệnh vàng lá thối rễ thì hiện diện trên tất cả các giống cây có múi, triệu
chứng điển hình là lá vàng, gân lá cũng vàng, kèm theo hiện tượng rụng lá khi đụng
cành cây hoặc khi có gió lay động, bộ rễ thường bị thối phần vỏ rễ và phần gỗ có
những chỉ màu nâu đen. Qua kết quả phân lập thì bệnh chủ yếu do nhóm nấm đất gây
ra, trong đó nấm Fusarium solani là tác nhân chủ yếu, kế đến là Phytophthora,
Pythium, Sclerotium, v.v. Kết quả cũng cho thấy tuyến trùng Pratylenchus sp. và một
số tuyến trùng khác như Tylenchulus sp., Radopholus sp. và Meloidogyne sp. đóng vai
trò quan trọng làm cho bệnh trở nên trầm trọng hơn.

Đặc biệt vùng trồng bưởi năm roi thì bị thiệt hại do rệp sáp (Dysmicoccus sp.)
kết hợp với nấm đất như Clitocybe tabessen gây thiệt hại đáng kể trên những vườn
mới trồng một vài năm với triệu chứng điển hình là lá vẫn còn xanh, buổi sáng vẫn
xanh tốt bình thường nhưng khi nắng lên đến xế chiều thì lá rủ xuống, cây từ từ trở nên
héo khô, bộ rễ bị rệp sáp tấn công và nấm Clitocybe làm cho toàn bộ bộ rễ bị hư, cây
không hút được nước và dinh dưỡng dẫn đến cây héo và chết nhanh. Bệnh nặng trong
mùa nắng và nhẹ hơn trong mùa mưa do mùa nắng bộ rệ thoáng khí nên mật số rệp sáp
có điều kiện gia tăng nhanh.
Nông dân đã sử dụng nhiều loại nông dược như Nokaph, Mocap, Regent,
Admire, v.v., để phòng trị rệp sáp, tuyến trùng. Đối với nấm đất nhiều hộ đã sử dụng
Ridomyl, Benomyl, Bavistin để phòng trị bệnh nhưng hiệu quả không cao do bệnh lộ
triệu chứng trên cây và tác nhân gây bệnh lại ở trong đất, rất khó phòng trừ.
Bệnh Tristeza chỉ thấy xuất hiện trên một trên các vườn quýt với triệu chứng
trái bị vàng nửa dưới của trái, trên chanh giấy với triệu chứng gân trong và chanh tàu
với dòng virus gây lõm thân với kết quả phản ứng dương tính với bọ kít test nhanh của
GS. Hong Ji Su. Điều này cho thấy dòng virus Tristeza gây ra trên quýt và trên chanh
tàu là hai dòng độc có khả năng lây lan và đe doạ đến vùng trồng cây có múi hiện nay.
Keát quaû quan saùt moâ laù böôûi saïch beänh vaø bò beänh cho thaáy maïch libe cuûa laù
saïch beänh coù kích thöôùc baèng hoaëc nhoû hôn phaàn maïch goã. Ñoái vôùi caùc laù beänh thì
maïch libe bò vôõ ra vaø coù kích thöôùc lôùn hôn maïch goã töø 1,5 – 2 hoaëc 3 laàn tuøy theo
caùc daïng trieäu chöùng. Ñoái vôùi trieäu chöùng laù vaøng loám ñoám vaø gaân loài thì maïch
libe coù kích thöôùc töông töï nhau vaø teá baøo bò vôõ nhieàu hôn so vôùi maïch libe cuûa
trieäu chöùng vaøng laù gaân xanh.
4.2 Ñeà nghò

Vôùi nhöõng keát quaû treân, chuùng toâi coù moät soá ñeà nghò nhö sau:
- Neân coù chính saùch khuyeán noâng toát ñeå giuùp ngöôøi daân phoøng trò beänh toát
cho caây coù muùi,nhaát laø ñoái vôùi beänh vaøng laù Greening sau khi ñaõ söû duïng caây gioáng
saïch beänh.

- Neân nghieân cöùu quy trình toång hôïp phoøng tröø beänh vaøng laù thoái reã treân caây
coù muùi keát hôïp gioáng khaùng, bieän phaùp canh taùc, bieän phaùp söû duïng thuoác keát hôïp
vôùi vi sinh vaät ñoái khaùng, phaân höõu cô,v.v.
- Ñoái vôùi beänh Tristeza neân nghieân cöùu vaø söû duïng doøng nheï (gaân trong) ñeå
thöïc hieän baûo veä cheùo cho caây nhaèm traùnh nhieãm doøng naëng veà sau cho caây (Cross
– protection).

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Tieáng vieät
1. Aubert, B. 1994. Beänh vaøng laù Greening: Yeáu toá haïn cheá söï phaùt trieån caây coù
muùi ôû Chaâu AÙ vaø Chaâu Phi vaø söï ñe doaï nghieâm troïng ôû Vuøng Ñòa Trung Haûi. Baøi löôït
dòch trong “ Baùo Caùo Hoäi Nghò Beänh vaøng laù Greening treân caây coù muùi ôû ÑBSCL laàn I
taïi Trung Taâm Caây Aên Quûa Long Ñònh ngaøy 21-11-1994. Leâ Thò Thu Hoàng.
2. Ñöôøng Hoàng Daät.2003. Cam, chanh, quyùt, böôûi vaø kyõ thuaät troàng. Nhaø xuaát
baûn lao ñoäng- xaõ hoäi.
3. Nguyeãn Thò Thu Cuùc vaø Phaïm Hoaøng Oanh. 2002. Dòch haïi treân cam, quyùt,
chanh, böôûi (Rutaceae) vaø IPM. Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp.
4. Nguyeãn Vaên Keá. 2000. Baøi giaûng caây aên quaû nhieät ñôùi taäp 2. boä giaùo duïc vaø
ñaøo taïo. Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm Tp Hoà Chí Minh.
5. Traàn Thöôïng Tuaán vaø ctv. 1992. Caây aên traùi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long.
Nhaø xuaát baûn giaùo duïc.
6. Traàn Thöôïng Tuaán vaø ctv. 1994. Caây aên traùi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long. Sôû
khoa hoïc vaø coâng ngheä vaø moâi tröôøng An Giang.
7. Truùc vaø Hoàng. 2003. Hoäi thaûo quoác gia beänh caây vaø sinh hoïc phaân töû. Nhaø
xuaát baûn noâng nghieäp Haø Noäi.
8. Vieän nghieân cöùu caây aên quaû Mieàn Nam.10/2004. Kyõ thuaät thaâm canh caây coù
muùi, saàu rieâng vaø xoaøi.
9. Vieän nghieân cöùu caây aên quaû Mieàn Nam.22/3/2002. Taøi lieäu hoäi thaûo “ caûi
thieän caây quyùt tieàu Lai Vung ”. Löu haønh noäi boä.
10. Vuõ Trieäu Maân. 2003. Chaån ñoùan nhanh beänh haïi thöïc vaät. Nhaø xuaát baûn
Noâng Nghieäp.

Tieáng Anh
1. Aubert, B. 1987. Trioza erytreae Del Guercio and Diaphorina citri

Kuwayama, the two vectors of citrus green-ning disease. Biological aspects and
possible control strategies. Fruits 42, 149-162.
2. Aubert, B., Quilici, S. 1984. Biological control of the African and Asian citrus
psyllids, through eulophid and encyrtid parasites in Reunion Island. Proc. Conf.Int.
Org. citrus Virol. 9th, pp. 100-108.
3. Bar-Joseph, M., garnsey, S.M., and Gonsavels, D. 1979. The Closterovirus: a
distinct group of elongated plant viruses.Adv. Virus Res. 25: 93 – 168.
4. Bar-Joseph, M., loebenstein, G., and Cohen, J. 1972.Further purification and
Characterization particles associated with citrus tristeza disease. Virol. 50: 821- 828.
5. Bhavakul, K., Intavimolsri, S., Vichit-rananda, S., Kratureuk, C., Prommin-
tara, M. 1981.The current citrus disease situation in Thailand with emphasis on citrus
greening. Proc. Int.soc. citri-cult. 1: 464-466
6. da Graca JV (1991) Citrus greening disease. Annu Rev Phy-topathol 29: 109-136.
7. da Graca, J.V., Lee, R.F., Mereno, P., Civerolo, E.L. and Derrick, K.S. 1991.
Comparison of citrus ringspot, psorosis and other virus-like agents of citrus. Plant
Disease. 75: 613 – 616.
8. Garnier, M., and Bové, J. M.1983. Transmis-sion of the organism associated
with citrus greening disease from sweet orange to peri-winkle by dodder
phytopathology 73: 1358 – 1363.
9. Garnier, M., Danel, N., and bové, J.M. 1984. the greening organism is a gram
negative bacterium. Pages 115-124.
10. Garnier, M., G. Martin-Gros, and J.M.bové.1987. Monoclonal antibodies
against the bacteria-like organnism associated with citrus greening disease. Ann. Inst.
Pasteur/Microbiol.138:639-650.
11. Kapur, S. P., Kapoor, S. K., Cheema, S. S., Dhillon, R. S. 1978. Effect of
greening disease on tree and fruit characters of Kinnow mandarin. Punjab Horticult. J.
18: 176-179

12. Koen, T. J., Langenegger, W. 1970. Effect of greening virus on the macro-
element content of citrus leaves. Farm-ing S. Afr. 45(12): 65
13. Lee, R.F., Calvert, L.A., Nagel, J. and Hubbard, J.D. 1988. Citrus Tristeza
virus: Characterization of coat proteins. Phytopath. 78: 1221 – 1226.
14. Lin, K-H.1964. A preliminary study on the resistance of yellow shoot virus and
citrus budwood to heat. Acta Phyto-pathol. Sin. 7:61-63
15. Martinez. A.L., Wallace, J. M.1969. Citrus greening disease in the Philip-pines.
Proc. 1st Int. Citrus Symp. 3: 1427-31
16. Meneghini, M. 1946. Sobre a nutureza e transmissibilidade da doenca
“tristeza” dos citrus. O. biologico. 7: 285 – 286. Norman, P.A., and Grant, T.J. 1956.
Flo. St. Hort. Soc. 69: 38.
17. Roistacher, C.N., and bar-Joseph, M. 1984. Transmision of tristeza and yellow
tristeza virus by Aphis gossypii from sweet orange, grapefruit and lemon to Mexican lime,
grapefruit and lemon. Pp. 9th conf. Int. Org. Citrus Virol. IOCV, riverside, Califonia.
18. Schwarz, R. E. 1968. Indexing of greening and exocortis through fluorescent
markers sub-stances. Pages 118-124.
19.Sutic, D.D., Fotd, R.E. and tosaic, M.T. 1999. Handbook of plant virus disease.
CRC press. London, p 551.
20. Timmer, L.W., Garnsey, S.M. and Graham, J.H. 2000. Compendium of Citrus
Diseases. APS press p.92.
21. Wu, S. P. 1987. Direct fluorescence de-tection for diagnosing citrus yellow
shoot disease. See Ref. 8, 3 pp.
22. Wu, S. P., Faan, H. C. 1987. A microscopic method for rapid diagnosis of the
citrus yellow shoot disease.See Ref. 8, 1 p.
23. Xie, P., Su, C., Lin, Z.1988. A pre-liminary study on the parasite fungus of citrus
psyllid Cephalosporium lecanii Zimm. See Ref. 77, pp.35-38.
24. Norman, P.A., and Grant, T.J.1956. Flo. St. Hort. 69: 38.

GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU
Tài liệu bạn đang xem được download từ website
WWW.AGRIVIET.COM
WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt
động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh
vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần
không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi
cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất.
»Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi.
Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng
mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi
theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com
Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả,
do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội
dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát
hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau.
Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả,
một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn
là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu
sau :
• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

• Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu
• Cập nhật mới nội dung tài liệu
www.agriviet.com


LVTN - Dieu Tra Hien Trang Benh Tristeza Va Benh Vang La Greening

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LVTN - Dieu Tra Hien Trang Benh Tristeza Va Benh Vang La Greening

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Luận văn tốt nghiệp Trang 1

GIÔÙI THIEÄU VAØ TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU

1.1 Giôùi thieäu

SVTH: Phan Thanh Trí

1.2 Muïc tieâu vaø yeâu caàu

1.2.1 Muïc tieâu

1.2.2 Yeâu caàu

SVTH: Phan Thanh Trí

1.3 Giôùi haïn ñeà taøi

1.4 Toång quan taøi lieäu

SVTH: Phan Thanh Trí

loaï i cam quyù t

1.4.1.1 Nguoà n goá c vaø phaâ n boá

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.1.2 Tình hình saûn xuaát

1.4.1.3 Giaù trò vaø coâng duïng

Carbo- Naêng Muoái khoaùng

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.1.3.2 Giaù trò coâng nghieäp vaø döôïc lieäu

Baûng 1.2. Haøm löôïng vitamin ( mg/100g )

Loaïi Vitamin A Vitamin B1 Vitamin B2 Vitamin PP Vitamin C

Cam 0,30 0,08 0,03 0,20 48

1.4.1.3.3 Giaù trò kinh teá

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.1.3.4 Giaù trò sinh thaùi moâi tröôøng

1.4.1.3.5 Giaù trò xaõ hoäi nhaân vaên

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.1.4 Phaân loaïi cam quyùt

1.4.2 Ñaëc ñieåm sinh hoïc vaø thöïc vaät

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.2.2 Thaân, caønh

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.2.4 Hoa, quaû vaø haït

1.4.3 Ñieàu kieän ngoaïi caûnh

1.4.3.1 Nhieät ñoä

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.3.2 Aùnh saùng

1.4.3.5 Ñaát ñai

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.4 Kyõ thuaät troàng

1.4.4.1 Thôøi vuï

1.4.4.2 Chuaån bò moâ

1.4.4.3 Chuaån bò caây con

1.4.4.3.1 Caây troàng baèng haït, caây thaùp

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.4.3.2 Troàng caây chieát

1.4.4.4 Khoaûng caùch vaø kieåu troàng

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.4.5 Chaêm soùc

1.4.4.5.1. Ñaép moâ, boài líp

1.4.4.5.2 Troàng xen

1.4.4.5.3 Laøm coû, che phuû líp, xôùi ñaát

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.4.5.4 Töôùi tieâu nöôùc

1.4.5 Saâu, beänh haïi cam quyùt

1.4.5.1 Beänh do virus Tristeza

SVTH: Phan Thanh Trí

SVTH: Phan Thanh Trí

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.5.2 Beänh vaøng laù thoái reã

SVTH: Phan Thanh Trí

1.4.5.3 Beäïnh heùo vaø cheát caây do naám Clitocybe tabessens

1.4.5.4 Beänh vaøng laù Greening (Huanglongbing)