Univerzitet u Zenici

Islamski pedagoki fakultet u Zenici

Odsjek za islamsku vjeronauku

Harun Hasi

SOCIOMETRIJSKI POSTUPAK
Pedagoka psihologija

Mentor: prof. dr. Anela Hasanagi

Zenica, decembar 2014.

UVOD
Sociometrijski postupak
Sociometrijski postupak je tehnika koja se koristi za kvantitativnu analizu socijalnih i
interpersonalnih odnosa u grupi, dakle, za mjerenje socijalnog ponaanja te socijalno- emtivnih
odnosa u grupi. Ovu tehniku razvio je i dao joj ime Jakob Moreno.
Pojednostavljeno, ovom tehnikom se ispituju interpersonalni odnosi unutar grupe te stepen
povezanosti grupe. Dolazimo i do saznanja kakav je status pojedinca u grupi, ko su izolirani
lanovi, a ko lideri. Provodi se tako to se od lanova grupe zahtijeva da oznae s kim bi najvie
voljeli ili najmanje eljeli da zajedniki obavljaju neki posao. to se tie dobijenih podataka
mogu se predstaviti analitiki i grafiki.
Sociometrijski se postupak zasniva na dva glavna odnosa meu pojedincima u grupi: izbor i
odbijanje. Tako se npr. moe pitati: S kim bi najvie elio sjediti? ili S kim nikada ne bi elio
sjediti?. Odgovori se ne daju javno. Kriterij na kojem e se zasnivati izbor i odbijanje meu
lanovima grupe treba da bude u vezi s osnovnom djelatnou grupe.
Sociometrijskim postupkom se ispituje:
* sociometrijski status pojedinca u grupi (ee biran ili odbijen),
* unutargrupni odnosi, npr. ko koga bira ili odbija,
* stepen kohezivnosti ili integriranosti grupe.

Juri (1989) navodi posebne sociometrijske kategorije:

1. Usamljeni - oni koje niko ne bira i koji nikoga ne biraju
2. Neizabrani - oni koji biraju ostale lanove grupe, ali njih niko ne bira
3. Odbaeni - oni koji biraju druge, a oni sami imaju samo negativne glasove
4. Apstinenti - oni ne biraju druge, ali oni bivaju izabrani

5. Popularni zvijezde - oni koji imaju pet ili vie pozitivnih glasova, a
nijedan negativan
6. Nepopularni odbaeni - oni koji imaju etiri ili vie negativnih
glasova, a nijedan pozitivan
7. Uzajamno privlaenje - kada dvije osobe pozitivno biraju jedna drugu, tj. kada se
privlae
8. Uzajamno odbijanje - kada dvije osobe negativno biraju jedna drugu, tj. kada se
odbijaju
9. Nereciproni izbor - jedna osoba bira drugu (pozitivno), a ona nju odbacuje (daje joj
negativan glas)

CILJ RADA

*Definirati i objasniti pojam sociometrijskog postupka

* Sprovesti sociometrijski postupak na jednoj grupi ljudi
* Obraditi sakupljene podatke
* Istraiti odnose izmeu lanova u grupi
* Istraiti poloaj pojedinca u grupi
* Izvesti zakljuak o interpersonalnim odnosima unutar grupe

ISPITANICI

Ispitanici koji su bili podvrgnuti socometrijskom postupku jest grupa studenata Islamskog
pedagokog fakulteta u Zenici, Odsjek za islamsku vjeronauku. Razliite su ivotne dobi (20-30)
i razliitog spola. Dolaze iz razliitih gradova, i bave se sasvim razliitim zanimanjima. U ovom
prikazu sociometrijskog postupka, oni e biti oznaeni brojevima, zbog zatite njihovih identiteta.

POSTUPAK
Sociometrijski postupak je sproveden u grupi od deset studenata, na nain da su im podijeljeni
upitnici sa pitanjima: U kino bih iao sa i U kino ne bih iao sa Studenti su imali na
rasplaganju da odgovore po tri pozitivna i tri negativna biranja.
U daljem tekstu u priloiti rezultate istraivanja.

REZULTATI SOCIOMETRIJSKOG POSTUPKA

Index pripadanja ( IP)

-

Predstavlja pozitivni izborni status odreenog lana grupe, a rauna se po formuli : IP1 =
x1
N 1 , za prvog lana, i tako za svakog.

x- broj pozitivnih biranja

N- ukupan broj uesnika
IP1 =

x1
2
=0,222
=
9
N 1

IP2 =

x2
N 1

3
=0,333
9

IP3 =

x3
N 1

3
=0,333
9

IP4 =

x4
N 1

3
=0,333
9

IP5 =

x5
N 1

3
=0,333
9

IP6 =

x6
N 1

3
=0,333
9

IP7 =

x7
N 1

1
=0,111
9

IP8 =

x8
N 1

3
=0,333
9

IP9 =

x9
N 1

5
=0,555
9

IP10 =

x 10
N 1

4
=0,444
9

Iz navedenog rauna da se primjetiti da najmanji indeks pripadanja ima broj 7, dok najvei
ima broj 9. Brojevi 2,3,4,5 i 6 imaju isti indeks pripadanja. Treba napomenuti da nema
popularnih, jer iako broj 9 ima 5 pozitivnih glasova, ima i jedan negativni.

Indeks odbijanja (IO)

- Predstavlja negativni izborni status odreenog lana grupe, a rauna se po formuli: IO =

y
N 1
y- broj negativnih biranja

N- ukupan broj uesnika

IO1 =

y1
N 1

4
=0,444
9

IO2 =

y2
N 1

3
=0,333
9

IO3 =

y3
N 1

4
=0,444
9

IO4 =

y4
N 1

3
=0,333
9

IO5 =

y5
N 1

6
=0,666
9

IO6 =

y6
N 1

2
=0,222
9

IO7 =

y4
N 1

3
=0,333
9

IO8 =

y8
N 1

1
=0,111
9

IO9 =

y9
N 1

1
=0,111
9

IO10 =

y 10
N 1

1
=0,111
9

Indeks odbijanja je najmanji kod brojeva 8,9 i 10, dok je kod broja 5 najvii, a iznosi 6 stim
da on nije odbaen, niti nepopularan jer ima 3 pozitivna glasa.

Indeks sociometrijskog statusa(ISS)

-

Predstavlja rezultat prihvaenosti ili odbaenosti odreenog lana grupe.

Rauna se po fromuli: ISS1 = IP1 - IO1

ISS 1= 0,222- 0,444 = -0,222

ISS2= 0,333- 0,555 = -0,222
ISS 3 = 0,333- 0,444 = -0,111
ISS 4 = 0,333- 0,333 = 0
ISS 5 = 0,333- 0,666 = -0, 333
ISS 6 = 0,333- 0,222 = 0,111
ISS 7 = 0,111- 0,333 = -0,222
ISS 8 = 0,333- 0,111 = 0,222
ISS 9 = 0,555- 0,111 = 0,444
ISS10 = 0,444- 0,111 = 0,333

Rezultat prihvaenosti ili odbaenosti, odnosno indeks sociometrijskog statusa je -0,333 kod
broja 5, koji ujedno ima i najvii broj negativnih biranja. Iza njega su brojevi 1, 2 i 7, sa
rezultatom od -0,222. Najvii rezultat ima broj 9, koji ujedno ima i najvii broj pozitivnih biranja.

Indeks grupne kohezije (IGK)

Predstavlja strukturu odnosa u grupi, solidarnost i kompaktnost grupe, a rauna

P1
se po formuli: IGK= P2

P1 predstavlja broj uzajamnih pozitivnih biranja

P2 se rauna po formuli: P2 =

P2 =

N ( N 1)
2

10 9
2

N (N 1)
2

= 45

P1= 12
12
IGK= 45

= 0,26667

U ovoj grupi studenata, broj uzajamnih pozitivnih biranja jeste 12, s tim da je primjetno da su
uzajamna biranja razvrstana po soplu. Mukarci su birali mukarce, a ene su birale enske
osobe. Razlog tomu jeste vjerovatno njihovo vjersko opredjeljenje, te dosljednost vjerskim
propisima.

Indeks grupne tenzije (IGT)

-

Predstavlja nivo poremeaja socijalnih odnosa u grupi, napetosti i socijalne nezrelosti u

grupi, a rauna se po formuli: IGT=

x
N

 x = 30

IGT=

10

=3

Indeks grupne tenzije iznosi 3, to nam pokazuje nivo napetosti u toj grupi.

Indeks grupne atmosfere (IGA)

-

Predstavlja nivo afektivne atmosfere grupe. Mjeri se u intervalu od 0-100, gdje bi nula
pokazivala maksimalno lou afektivnu atmosferu unutar grupe, a stoo bi znailo
maksimalno dobru afektivnu unutar grupe. Rauna se po formuli:
IGA=

x 100
x + y

x 100= 30 100
30+ 30
x + y

IGA=

30
100=0,5 100=50
60

Indeks afektivne atmosfere jeste jednak broju 50, to nam kazuje da afektina atmosfera nije ni
na maksimalno loem nivou, niti na maksimalno dobrom nivou. Afektivna atmosfera je na
sredini.

SOCIOMETRIJSKA MATRICA

1
1
2

4
5

2
-

3
-

5
-

+
-

8
-

9
+

10
+

x
2

y
4

IP
0,22
2
0,33
3
0,33
3
0,33
3
0,33
3

IO
0,44
4
0,55
5
0,44
4
0,33
3
0,66
6

ISS
-0,222
-0,222
-0,111
0
-0,333

10

+
-

3
3

3
3

3
3

3
3

3
3

3
3

3
3

+
+

3
3

3
3

3
3

0,33 0,22
3
2
0,111 0,33
3
0,33 0,111
3
0,55 0,111
5
0,44 0,111
4

30
30

3
10

2
7

0,111
-0,222
0,222
0,444
0,333

POZITIVNO BIRANJE
UZAJAMNO BIRANJE
UZAJAMNO ODBIJANJE
NEGATIVNO BIRANJE

ZAKLJUAK
U ovom sociometrijskom postupku uestvovalo je 10 studenata Islamskog pedagokog fakulteta.
Sa obzirom na to da je svaki student odabrao po tri osobe i u pozitivnom i negativnom biranju,
ukupan broj i jednih i drugih je bio po 30. Broj 9 je imao najvei broj pozitivnih biranja, dok je
broj 5 imao najvie negativnih biranja. Indeks grupne kohezije iznosi 0, 26667, dok indeks
grupne tenzije iznosi 3. to se tie indeksa grupne atmosfere, on iznosi 50. Svi studenti su imali
makar jedno biranje, i svi su imali i pozitivna i negativna biranja, tako da u grupi nema
popularnih ili zvijezda, niti odbaenih ili nepopularnih. Naglaavam, biranja su se odvijala po
kriteriju muko- muko, ensko- ensko, to znai, mukarci su kao pozitivne birali mukarce, a
ene su birale enske osobe.

PRILOG
Sociometrijski upitnik za studente Islamskog pedagokog fakulteta, Odsjeka za islamsku
vjeronauku:

Iao/la bih u kino sa:

________________________
________________________
________________________

Ne bih iao/la u kino sa:

________________________
________________________
________________________

LITERATURA
1. Juri, V. (1989), Metodika rada kolskog pedagoga, Zagreb, kolska knjiga