Teorija Plasticnosti I Viskoelasticnosti

SVEUILITEUZAGREBU
FAKULTETSTROJARTSVAIBRODOGRADNJE
ZAVODZATEHNIKUMEHANIKU
Teorijaplastinostii
viskoelastinosti
Saetakpredavanja
Prof.dr.sc.DraganPustai
IvanaCukor,demonstratoru
Zavoduzatehnikumehaniku
Zagreb, 2009.
Teorija plastinosti i viskoelastinosti
Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos
SADRAJ
SADRAJ ..................................................................................................................................... II
Popis slika ................................................................................................................................... IV
Popis tablica ............................................................................................................................... VII
I. TEORIJA PLASTINOSTI
1.
Mehanika svojstva materijala pri jednoosnom rastezanju i sabijanju.......... 2

1.1
Konvencionalni dijagram rastezanja i sabijanja materijala ....................................... 2
1.2
Utjecaj uvjeta ispitivanja na oblik dijagrama rastezanja i sabijanja materijala .......... 5
1.2.1
Utjecaj brzine deformiranja ............................................................................... 5
1.2.2
Utjecaj temperature ispitivanja na dijagram deformiranja ................................. 6
1.3
Shematizirani dijagrami rastezanja i sabijanja.......................................................... 8
1.4
Reoloki modeli ...................................................................................................... 11
2.
Aksijalno optereenje tapova i tapnih konstrukcija................................... 13

2.1
2.2
3.
Analiza tapnih konstrukcija u elastinom i u plastinom stanju............................. 13

Primjer programskog zadatka analiza naprezanja u tapovima .......................... 26
Savijanje prizmatinih tapova u plastinom podruju ................................ 32

3.1
Savijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala..................................... 32
3.1.1
isto savijanje tapa iji presjek ima dvije osi simetrije .................................. 33
3.1.2
isto savijanje tapa iji popreni presjek ima jednu os simetrije................... 37
3.2
Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa................................................. 41
3.3
Savijanje silama u plastinom podruju.................................................................. 42
3.4
Primjer programskog zadatka savijanje grede od elastino-idealno plastinog
materijala ............................................................................................................................ 47
4. Savijanje statiki neodreenih kontinuiranih nosaa i okvirnih nosaa u

plastinom podruju................................................................................................ 53
4.1
Analiza graninog stanja......................................................................................... 53
4.2
Metoda virtualnih radova ........................................................................................ 55
4.3
Analiza graninih stanja okvirnih nosaa Mehanizmi plastinog sloma okvirnih
nosaa 56
5.
Uvijanje tapova krunog poprenog presjeka.............................................. 60

5.1
5.2
5.3
Uvijanje tapa od nelinearno elastinog materijala................................................. 60

Uvijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala ...................................... 64
Uvijanje tapa od elastino-linearno ovrujueg materijala ................................ 66
Za v od z a t e h ni k u m eh a ni ku F S B - a
II
II. TEORIJA VISKOELASTINOSTI

6.
Teorija puzanja materijala ................................................................................ 71

6.1
Viskoelastini modeli deformabilnog tijela .............................................................. 71
6.2
Osnovni rezultati eksperimentalnog ispitivanja puzanja pri jednosonom
napregnutom stanju (rastezanju)........................................................................................ 73
6.3
Krivulja relaksacije .................................................................................................. 74
6.4
Krivulja puzanja ...................................................................................................... 77
6.5
Voight-Kelvinov model ............................................................................................ 78
6.6
Maxwellov model .................................................................................................... 82
6.7
Troparametarski viskoelastini modeli.................................................................... 87
6.8
Model viskoelastinog deformabilnog tijela s tri elementa...................................... 88
6.9
Vieparametarski viskoelastini modeli .................................................................. 93
6.10 Model standardnog deformabilnog tijela................................................................. 94
6.11 Poopeni Voight-Kelvinov model .......................................................................... 100
6.12 Poopeni Maxwellov model .................................................................................. 101
6.13 Boltzmanov princip superpozicije ......................................................................... 102
III
Popis slika
Slika 1.1. Konvencionalni dijagram rastezanja............................................................................. 2
Slika 1.2. Dijagram povijesti deformiranja .................................................................................... 4
Slika 1.3. Bauschingerov efekat ................................................................................................... 5
Slika 1.4.Utjecaj brzine deformiranja............................................................................................ 6
Slika 1.5. Ovisnost vlane vrstoe bakra o brzini deformiranja i o temperaturi ispitivanja ......... 6
Slika 1.6. Dijagram naprezanje-deformacija u ovisnosti o poveavanju temperature .................. 7
Slika 1.7. Ovisnost , , E, D, o temperaturi............................................................................ 7
Slika 1.8. Dijagram naprezanje-deformacija pri sobnoj i pri snienim temperaturama................. 8
Slika 1.9. Shematizirani dijagram rastezanja mekog elika s izraenom plohom teenja (AB)
linerano ovrivanje.................................................................................................................... 8
Slika 1.10. Linearna aproksimacija krivulje ovrivanja.............................................................. 9
Slika 1.11. Shematizirani dijagram rastezanja mekog elika s izraenom plohom teenja (AB)
nelinerano ovrivanje.............................................................................................................. 10
Slika 1.12. Shematizirani dijagram rastezanja legiranog elika: a) elastino - linearno
ovrujui materijal bilinearni dijagram; b) elastino nelinearno - ovrujui materijal ........ 10
Slika 1.13. Shematizirani dijagrami: a) elastino-idealno plastian materijal, b) kruto-idealno
plastian materijal, c) kruto-linearno ovrujui materijal ......................................................... 11
Slika 1.14. Osnovni reoloki elementi : a) linearni viskozni priguiva, b) linearna opruga, c)
plastini kliza ............................................................................................................................ 11
Slika 2.1. tapna konstrukcija aksijalno optereena. Materijal tapova elastino-idealno
plastian ..................................................................................................................................... 13
Slika 2.2. tap od elastino-idealno plastinog materijala optereen koncentriranom silom F .. 16
Slika 2.3. Ovisnost pomaka presjeka C o optereenju tapa F.................................................. 18
Slika 2.4. Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa .................................................... 19
Slika 2.5. tapna konstrukcija aksijalno optereena. Materijal tapova elastino-linearno
ovrujui.................................................................................................................................. 20
Slika 2.6. Grafiki prikaz ovisnosti uzdunih sila u tapovima o vanjskom optereenju
konstrukcije ................................................................................................................................ 22
Slika 2.7. Programski zadatak analiza naprezanja u tapnoj konstrukciji i izraenoj od
elastino-linearno ovrujueg materijala................................................................................. 26
Slika 2.8. Dijagram ovisnosti uzdunih sila u tapovima u ovisnosti o iznosu sile F .................. 31
Slika 3.1. Savijanje ravnoga prizmatinog tapa: a) poetni oblik tapa s koordinatnim
sustavom, b) deformirani oblik tapa.......................................................................................... 32
IV
Slika 3.2. Elastoplastino stanje tapa: a) elastina jezgra i dva plastificirana podruja, b)
elastino stanje, c) maksimalna naprezanja u elastinom stanju, d) raspodjela naprezanja u
elastoplastinom stanju, e) raspodjela naprezanja u graninom stanju ..................................... 33
Slika 3.3. Popreni presjeci tapa: a) pravokutnik, b) krug, c) romb .......................................... 35
Slika 3.4. Postupni razvoj plastificiranih podruja i pomicanje neutralne osi: a) potpuno
plastificiran popreni presjek, b) naprezanja u elastinom stanju, c) maksimalna naprezanja u
elastinom stanju, d) i e) naprezanja u elastoplastinom stanju, f) raspodjela naprezanja u
graninom plastinom stanju...................................................................................................... 37
Slika 3.5. Ovisnost momenta savijanja
M y .pl
M y .T
o omjeru deformacija
x .max
.............................. 40
T
Slika 3.6. Raspodjela normalnih naprezanja po poprenom presjeku tapa od elastino-idealno

plastinog materijala: a) popreni presjek tapa, b) kod optereenja, c) kod rastereenja, d)
zaostala naprezanja, e) kod graninog optereenja tapa......................................................... 41
Slika 3.7. Raspodjela normalnih naprezanja po poprenom presjeku tapa od elastino-linearno
ovrujueg materijala: a) popreni presjek tapa,
b) kod optereenja, c) kod rastereenja,
d) zaostala naprezanja, e) kod graninog optereenja tapa..................................................... 41

Slika 3.8. Nastajanje plastinog zgloba na gredi optereenoj koncentriranom silom ................. 42
Slika 3.9. Nastajanje plastinog zgloba na gredi optereenoj jednoliko raspodijeljenim
kontinuiranim optereenjem ....................................................................................................... 45
Slika 3.10. Nastajanje plastinog zgloba na konzoli optereenoj koncentriranom silom na kraju
................................................................................................................................................... 46
Slika 3.11. Nastajanje plastinog zgloba na konzoli optereenoj linearno raspodijeljenim
kontinuiranim optereenjem ....................................................................................................... 46
Slika 3.12. Programski zadatak savijanje grede od elastino-idealno plastinog materijala... 47
Slika 3.13. Dijagram momenata savijanja .................................................................................. 48
Slika 3.14. irenje plastificiranog podruja................................................................................. 52
Slika 4.1. Analiza graninog stanja kontinuirane grede.............................................................. 54
Slika 4.2. Primjer - Analiza graninog stanja okvirnog nosaa................................................... 57
Slika 5.1. Uvijanje tapa geometrijska analiza ........................................................................ 60
Slika 5.2. Raspodjela kutnih deformacija i tangencijalnih naprezanja po poprenom presjeku
tapa izraenog od linearno elastinog materijala ..................................................................... 62
tapa izraenog od elastino-idealno plastinog materijala ....................................................... 62
tapa izraenog od nelinearno elastinog materijala ................................................................. 63
Slika 5.5. Uvijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala .......................................... 65

Slika 5.6. Uvijanje osovine od elastino-linearno ovrujueg materijala................................. 67
Slika 6.1. Osnovni reoloki elementi: a) linearno elastina opruga, b) viskozni element ........... 71
Slika 6.2. Krivulje puzanja .......................................................................................................... 73
Slika 6.3. Krivulja relaksacije...................................................................................................... 74
Slika 6.4. Krivulja puzanja .......................................................................................................... 77
Slika 6.5. Voight-Kelvinov model................................................................................................ 78
Slika 6.6. Krivulja puzanja i krivulja relaksacije Voight-Kelvinova modela ................................. 81
Slika 6.7. Maxwellov model ........................................................................................................ 82
Slika 6.8. Krivulja puzanja i krivulja relaksacije Maxwellova modela.......................................... 86
Slika 6.9. a) Voight-Kelvinov model serijski spojen s linearno elastinom oprugom, b) krivulja
puzanja....................................................................................................................................... 87
Slika 6.10. a) Voight-Kelvinov model serijski spojen s viskoznim elementom, b) krivulja puzanja
................................................................................................................................................... 87
Slika 6.11. Krivulja puzanja modela s tri elementa..................................................................... 89
Slika 6.12. Krivulja relaksacije viskoelastinog modela s tri elementa ....................................... 92
Slika 6.13. Viskoelastini model deformabilnog tijela s etiri elementa...................................... 94
Slika 6.14. Krivulja puzanja (a) i krivulja relaksacije (b) viskoelastinog modela deformabilnog
tijela s etiri elementa................................................................................................................. 99
Slika 6.15. Poopeni Voight-Kelvinov model............................................................................ 100
Slika 6.16. Poopeni Maxwellov model .................................................................................... 101
Slika 6.17. a) Skokovita promjena naprezanja s vremenom, b) ovisnost deformacije o vremenu
(krivulja puzanja) ...................................................................................................................... 102
VI
Popis tablica
Tablica 1.1. Reoloki modeli ...................................................................................................... 12
Tablica 2.1. Faktori poveanja nosivosti u plastinom podruju ................................................ 37
VII
I. TEORIJA PLASTINOSTI
1. Mehanika svojstva materijala pri jednoosnom rastezanju

i sabijanju
1.1 Konvencionalni dijagram rastezanja i sabijanja materijala
Slika 1.1. Konvencionalni dijagram rastezanja
Dijagram poinje iz ishodita pravcem koji se naziva Hookeovim pravcem i za koji

vrijedi Hookeov zakon : = E . to je modul elastinosti E vei, za isto istezanje bit
e potrebno vee naprezanje , odnosno nagib Hookeovog pravca bit e strmiji. Svako
naprezanje u podruju u kojem vrijedi Hookeov zakon izaziva samo elastinu
deformaciju (istezanje) pa nakon rastereenja deformacija isezava. Hookeov pravac je
s gornje strane ogranien granicom proporcionalnosti P do koje vrijedi linearni odnos
naprezanja i deformacija. Ako je P , vrijedi Hookeov zakon. Malo iznad nje nalazi se
granica elastinosti E i predstavlja najvie naprezanje do kojeg se materijal ponaa
elastino. Ako je E , nakon rastereenja mjerni dio epruvete potpuno se vraa u
prvobitni oblik i veliinu.
Granica teenja T je ono naprezanje kod kojeg se epruveta poinje produljivati

bez poveanja naprezanja. Granicu teenja karakteriziraju dvije vrijednosti, gornja i
donja granica teenja, pa se esto taj dio prikazuje kao ploha teenja (B-C),
rastereenjem iz toga podruja zaostaju u materijalu i trajne plastine deformacije pl.
= el + pl aditivna dekompozicija
Kod materijala koji imaju kontinuirani prijelaz iz podruja elastinih u podruje
plastinih deformacija utvruje se konvencionalna granica razvlaenja. To je ono
naprezanje koje e nakon rastereenja ostaviti u materijalu odreenu platinu
deformaciju. Kod konvencionalne granice razvlaenja RP0,01 ostaje u materijalu nakon
rastereenja plastina deformacija od 0,01%, dok je kod konvencionalne granice
razvlaenja RP0,2 plastina deformacija 0,2%. Podruje C M je podruje ovrenja
materijala, poveanjem sile optereenja, raste i naprezanje i deformacija .
Rastereenje iz neke toke K dogaa se po pravcu, jer u procesu rastereenja
vrijedi uvijek Hookeov zakon, budui da je veza izmeu smanjenja naprezanja i
smanjenja deformacija linearna. Deformacija rast pokazuje smanjenje deformacija, ali
samo elastinih
rast = E rast
Naprezanje kod maksimalne sile naziva se vlana ili rastezna vrstoa Rm; Rm nije
maksimalno naprezanje ve naprezanje pri maksimalnoj sili, jer plotina presjeka
epruvete od trenutka postizanja maksimalne sile poinje se naglo smanjivati pa stvarno
naprezanje, unato smanjenju sile raste. Vlana vrstoa je osnovno mehaniko
svojstvo na temelju kojeg se materijali vrednuju prema svojoj mehanikoj otpornosti.
Naprezanje kod kojeg dolazi do loma epruvete zove se konano naprezanje ili lomno
naprezanje (toka L).
L - deformacija kod loma
L = L.el + L.pl
L.pl - zaostala plastina deformacija kod loma
L.pl =
lL = lL - l0 ,
= L.pl =
lL - l0
l0
L.pl seodredi mjerenjem duljine epruvete lL nakon loma epruvete

L.el se povrati
parametar delta karakterizira plastinost, odnosno duktilnost (rastezljivost)

materijala; to je vei, to je materijal duktilniji.
5 kratka epruveta
l0
=5
d0
10 duga epruveta
poprena kontrakcija, takoer mjera duktilnosti
l0
= 10
d0
A0 - A
A0
Dijagram naprezanje-deformacija kakav smo do sada razmatrali naziva se inenjerski ili

konvencionalni dijagram, no to nije stvarni dijagram naprezanje deformacija. Nije zbog
toga to se iznosi naprezanja utvruju dijeljenjem sila s poetnom plotinom poprenih
presjeka A0, to je ispravno samo u podruju elastinih deformacija pri emu se zbog
promjenljivosti volumena, unato produljenju, epruveta ne suuje. Stvarno naprezanje
dobiva se dijeljenjem trenutne sile s trenutnom povrinom.
d0 - poetni promjer ispitivane epruvete
d - trenutni promjer
A0 - poetnapovrinapoprenogpresjeka A - trenutna povrina poprenog presjeka
d 2
d 0 2
=
A
A0 =
4
4
- pravo naprezanje
0 - konvencionalnonaprezanje
F
F
=
0 =
A
A0
l0 poetna duljinaispitivane epruvete
A < A0
l
l0
l = l - l0
> 0
l > l0
< 0
U teoriji plastinosti ne postoji jednoznana veza izmeu deformacija i naprezanja,

treba poznavati povijest deformiranja.
Slika 1.2. Dijagram povijesti deformiranja
Bauschingerov efekat - sniavanje granice teenja u drugom ciklusu optereivanja

ako se optereenju promijeni predznak.
Ako se takav materijal rastee od izvornog stanja, dijagram ima tok OAB. Nakon
rastereenja naprezanje se linearno smanjuje do toke C. Ako se tada materijal tlai,
dijagram se mijenja po liniji CDEF, pa je TD<T . Kad bi se materijal u stanju C ponovno
rastezao, deformirao bi se prema dijelu dijagrama CBI. Prema tome, deformiranjem se
poveava granica teenja, ako ponovno optereenje ima isti predznak.
Granica se teenja, meutim, smanjuje ako se nakon deformiranja pri ponovnom
optereenju naprezanju mijenja predznak. Ako se naprezanju u toki F promijeni
predznak, deformiranje se odvija po pravcu FGH, a zatim po krivulji HABI: Kad bi se
materijal u izvornom stanju opteretio tlano, deformiranje bi se odvijalo po krivulji OEF.
Slika 1.3. Bauschingerov efekat
1.2 Utjecaj uvjeta ispitivanja na oblik dijagrama rastezanja i sabijanja

materijala
- utjecaj brzine deformiranja kojom brzinom poveavamo silu
- utjecaj temperature ispitivanja
1.2.1
Utjecaj brzine deformiranja

=
d &
=
dt
1
s
1
kod statikog pokusa 105 & 102
&
s
Slika 1.4.Utjecaj brzine deformiranja
Kod dinamikog optereivanja:

u dijagramu rastezanja nema izraene plohe teenja,
pri dinamikom optereenju via je vlana vrstoa,
dolazi do loma pri puno manjoj ukupnoj deformaciji.
1.2.2
Utjecaj temperature ispitivanja na dijagram deformiranja
Slika 1.5. Ovisnost vlane vrstoe bakra o brzini deformiranja i o

temperaturi ispitivanja
Porastom temperature ispitivanja smanjuju se :

modul elastinosti materijala E,
granica proporcionalnosti P ,
granica teenja T ,
granica vrstoe M ,
dok Poissonov broj , zaostalo relativno produljenje kod loma i zaostalo relativno
suenje povrine poprenog presjeka (poprena kontrakcija ) rastu s porastom
temperature.
Slika 1.6. Dijagram naprezanje-deformacija u ovisnosti o poveavanju

temperature
Slika 1.7. Ovisnost , , E, D, o temperaturi

Sniavanjem temperature rastu: E, T, M, a smanjuju se 5,
Slika 1.8. Dijagram naprezanje-deformacija pri sobnoj i pri snienim

temperaturama
1.3 Shematizirani dijagrami rastezanja i sabijanja
Slika 1.9. Shematizirani dijagram rastezanja mekog elika s izraenom

plohom teenja (AB) linerano ovrivanje
= E ,
0- A:
0 T
gornji granini sluaj toka A T = E T .

T =
= T , T T
A-B:
T
E
(1)
(2)
za materijal s izraenom plohom teenja

B -C :
materijal s izraenom plohom teenja i linearnim ovrenjem
T 1 1 < tg1 = ET
ET modul ovrenja materijala
1 izabiremo sami ovisno o veliini deformacije koju elimo modelirati
= 1
ET
E
parametar ovrenja materijala
ET
< 1,
> 0.
E
= () jednadba pravca, ne vrijedi vie Hookeov zakon
ET < E ,
- T = ET ( - T ) jednadba pravca
(3)
linearna veza i
= T + ET - ET T
ET T = T
ET T

= T (1 ) T
E T
T

= T 1 (1 ) T + ET
T
(4)
Slika 1.10. Linearna aproksimacija krivulje ovrivanja
materijal s nelinearnim ovrenjem i izraenom plohom teenja
Slika 1.11. Shematizirani dijagram rastezanja mekog elika s izraenom

plohom teenja (AB) nelinerano ovrivanje
0A:
A B:
= E
= T
BC:

= T
T
0 < m <1
Shematizirani dijagram za materijal s neizraenom plohom teenja legirani elici

prikazani su na slici 1.12., bilinearni dijagram prikazan je na slici a), a nelinearno
ovrujui materijal s parametrima materijala A i m na slici b)
elastino-linearno ovrujui materijal
Slika 1.12. Shematizirani dijagram rastezanja legiranog elika: a)

elastino - linearno ovrujui materijal bilinearni dijagram; b) elastino
nelinearno - ovrujui materijal
10
Slika 1.13. Shematizirani dijagrami: a) elastino-idealno plastian

materijal, b) kruto-idealno plastian materijal, c) kruto-linearno ovrujui
materijal
1.4 Reoloki modeli

Reoloki modeli su modeli kojima opisujemo idealizirane dijagrame deformiranja
realnih materijala. Sastavljeni su od reolokih elemenata. Osnovni reoloki elementi su:
linearna opruga, plastini kliza i linearni viskozni priguiva te su prikazani na slici
1.14.
Slika 1.14. Osnovni reoloki elementi : a) linearni viskozni priguiva, b)

linearna opruga, c) plastini kliza
11
Tablica 1.1. Reoloki modeli
12
2. Aksijalno optereenje tapova i tapnih konstrukcija

2.1 Analiza tapnih konstrukcija u elastinom i u plastinom stanju
Osnove analize graninih stanja konstrukcije
Optereenje na konstrukciju polagano i monotono raste (statika, mirna
optereenja) od nule do svoje granine vrijednosti.
0 F Fgr
Konstrukcija prolazi kroz tri karakteristina stadija dok optereenje raste:
1. Konstrukcija se nalazi u elastinom stanju.
2. Konstrukcija se nalazi u elasto-plastinom stanju.
3. Konstrukcija se nalazi u plastinom stanju, konana toka je granino
plastino stanje u kojem je optereenje dostiglo graninu vrijednost i
dolazi do sloma ili kolapsa konstrukcije.
Kod prorauna konstrukcije u plastinom podruju uvijek moraju biti zadovoljene tri
grupe jednadbi:
Uvjeti ravnotee.
Uvjeti kompatibilnosti pomaka (uvjeti deformacije).
Kriteriji teenja materijala.
Kriterij teenja za jednoosno napregnuto stanje do plastinog teenja materijala tapa

doi e onda kada naprezanje u tapu postane jednako granici teenja materijala.
Primjer:
Svi tapovi su od istog materijala (E) i istog poprenog presjeka A, sila F se
mijenja od 0 do granine vrijednosti,materijal je elastino-idealno plastian.
Slika 2.1. tapna konstrukcija aksijalno

13
optereena. Materijal tapova elastino-idealno plastian
1. ANALIZA KONSTRUKCIJE U ELASTINOM STANJU

UVJETI RAVNOTEE
Fx = 0
N1 sin + N3 sin = 0
(1)
N1 = N3
Fy = 0
N1 cos + N2 + N3 cos F = 0
2N1 cos + N2 = F
(2 )
(2a)
zadatak je jedanput statiki neodreen

UVJETI DEFORMACIJE
l3 = l1
cos =
l1
l2
l1 = l2 cos
(3)
l
N l
cos
l1 =
l2 = 2
AE
AE
N1 l
N l
= 2 cos l AE cos
AE cos
AE
2
N1 = N2 cos (4)
N1
(4) (2a)
:l
2N2 cos3 + N2 = F
N2 (2cos3 + 1) = F
F
(5)
2cos3 + 1
cos2
N3 = N1 = F
2cos3 + 1
N2 =
= 30o
A = 2 cm2
l = 4m
E = 200 GPa
T = 250MPa
N3 = N1 = 0,32625 F
N2 = 0,435 F
14
N2
F
= 0,435 T = T
A
A
A 250 106 2 10 4
=
= 115 000 N = 115 kN
FT = T
0,435
0,435
T = E T
T = T
E
l
T
2 = T =
2 = 2
l
E
T
l2 = 2 l =
l = 5 mm
Malo produljenje pri ulazu u plastino podruje
E
2 =
2. ANALIZA KONSTRUKCIJE U ELASTO-PLASTINOM STANJU

F > FT
Naprezanje u 2. tapu je T = konst, raste u 1. i 3.do T
N2 = T A = konst
U sluaju da su naprezanja u sva tri tapa jednaka granici teenja materijala T ,tj.
1 = T
2 = T
3 = T
takvo stanje konstrukcije naziva se granino stanje konstrukcije
Sile u sva tri tapa tada iznose N1 = N2 = N3 = T A
Sila F poprimila je graninu vrijednost, tj. F = Fgr
3. ANALIZA KONSTRUKCIJE U GRANINOM PLASTINOM STANJU

Fy = 0
T A cos + T A cos + T A = Fgr (6)

Fgr = T A(1 + 2c os )
(7)
3
) = 2,732 T A
2
Fgr = 2,732 250 106 2 104 = 136,6 kN
Fgr = T A(1 + 2
FT = 2,3 T A
15
Uz npr. Sgr = 2, faktor sigurnosti za granino stanje

Fdop =
Fgr
Sgr
136,6
= 68,3 kN < FT a to znai da se plastine deformacije nee
2
niti pojaviti u konstrukciji, a kamoli da e
doi do loma
Produljenje tapa BD kod granine sile :

l1
l2 =
cos
l
l
AD, CD : l1 = 1 l1 = T
= T
= 5,7735 mm
cos E cos
5,7735
l2 =
= 6,667 mm
cos30o
5 6,667 mm,dakle radi se o malim elasto - plastinim deformacijama.
Zato neke konstrukcijske elike moemo shematizirati kao
elastino - idealno plastini materijal.
Primjer
a) analiza u elastinom podruju
materijal: elastino-idealno platian
Slika 2.2. tap od elastino-idealno plastinog materijala optereen

koncentriranom silom F
uvjet ravnotee:
Fx = 0
RA - RB + F = 0 (1)
1 jednadba 2 nepoznanice jedanput statiki neodreen
16
uB = 0
uvjet deformacije :
2
F l
5 RB l = 0
AE
AE
2
3
RB = F
RA = F
5
5
3
F
5
2
N2 = RB = F
5
(2 )
(3)
N1 = RA =
prvo e se plastificirati dio 1
3
F
N1 5 T
=
= T (4)
uvjet teenja : 1 =
A
A
5
(5)
FT = T A
3
b) elasto-plastino stanje tapa vrijede jednadbe ravnotee, dok uvjet deformacije
vie nije potreban, jer je zadatak postao statiki odreen, N1 = T A .
Sila pri kojoj se plastificira dio 2
Fgr = ?
2 = T =
N2
A
Fgr = 2T A .
Fgr - T A
A
(7)
(8)
c) analiza pomaka presjeka C
0 F FT
2
3
2
N1 l
F l
5 = 5 5 = 6 Fl
uC =
AE
AE
25 AE
(9)
linearna veza izmeu uC i F
Veliina pomaka u sluaju kada se plastificirao prvi dio tapa:

5
T A
3
5
Al
6 3 T
2
uC =
= Tl
AE
25
5 E
F = FT =
(10)
17
Slika 2.3. Ovisnost pomaka presjeka C o optereenju tapa F
FT F Fgr
3
N2 l
5
uC = l2 =
AE
N2 prema (6)
3
( F - T A ) l
5
uC =
AE
(11)
najvei pomak toke C za
uC.gr
gr
i iznosi
3
3
(Fgr T A ) l (2T A - T A ) l
5 =
5 = 3 T l
=
AE
AE
5 E
(12)
d) rastereenje tapa iz elasto-plastinog stanja
- rezultat mora biti zaostali pomak i zaostala naprezanja u tapu

F = F =
FT =
11
T A
6
(13)
5
12
T A < F < Fgr =
T A
3
6
18
uC
3
11
3
(F T A ) l ( 1)T A l
5 = 6
5 = 1 T l
=
AE
AE
2 E
(14)
Rastereenje zamilja se kao da se doda sila suprotnog smjera koja raste do F* i kod
rastereenja vrijedi Hookeov zakon!
RA '+ RB ' F' = 0 (a )

uA = 0
3
F ' l
RA' l
5
(b )
+
=0
AE
AE
2
3
R 'B = F '
R 'A = F '
5
5
3
N '1 = R 'A = F '
5
2
N '2 = R 'B = F ' (d)
5
(c)
Slika 2.4. Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa
potpuno rastereenje F ' = F

3
3 11
11
N '1rastereenja = F = T A = T A,
5
5 6
10
2
2 11
11
N '2rastereenja = F = T A = T A.
5
5 6
15
Zaostale sile u tapu poslije potpunog rastereenja tapa
11
1
T A = T A,
10
10
5
11
1
N2zaostalo = N2 + N '2rastereenja = T A +
T A = T A,
6
15
10
11
5
N2 = (F T A) = ( 1)T A = T A.
6
6
N1zaostalo = N1 + N '1rastereenja = T A
Zaostala su trajna tlana naprezanja i jednaka su u oba dijela tapa.
19
Pomak presjeka C pri rastereenju odreuje se iz formule (9)

6 F l
uC.rastereenja =
25 AE
11
F = F = T A
6
11
Al
6 6 T
11 T l
uC.raster. =
.
AE
25
25 E
(17)
Zaostali pomak presjeka C jednak je razlici pomaka pri optereenju i pri rastereenju
uC.zaostalo = uCF uC.rastereenja =
1 T l 11 T l 3 T l
.
2 E
25 E
50 E
(18)
Primjer
Materijal: elastino-linearno ovrujui
Slika 2.5. tapna konstrukcija aksijalno optereena. Materijal tapova

elastino-linearno ovrujui
Zadano : A, E, ET , T , =
= 1
ET
E
L
1
= 2, ET = E.
T
2
0 F Fgr
20
a) Analiza konstrukcije u elastinom podruju
Fx = 0
N1 sin + N3 sin = 0
(1)
N1 = N3
Fy = 0
N1 cos + N2 + N3 cos F = 0
(2 )
zadatak je jedanput statiki neodreen

Uvjet deformacije:
l3 = l1
cos =
l1
l2
l1 = l2 cos
(3)
N1 l N2 l 1
=
AE
AE 2
2N1 = N2 (4)
N2 + 2N1
1
=F
2
N1 + 2N1 = F
1
2
F N2 = F (6)
3
3
najvee naprezanje je u 2. tapu prvi ulazi u plastino podruje
N2 + N1 = F
(5)
N1 =
21
2 = T
2
F
N2 3 T
2 =
=
= T (7)
A
A
3
FT = T A (8) sila pri kojoj 2. tap ulazi u plastino podruje
2
Slika 2.6. Grafiki prikaz ovisnosti uzdunih sila u tapovima o vanjskom

optereenju konstrukcije
b)Analiza konstrukcije u elasto-plastinom podruju
N1 = N3 vrijede jednadbe ravnotee

cos =
l1
l2
l1 =
l2
2
vrijedi uvjet deformacije
l2 = l2 ' + l2 '' (9)

T A l
AE
l2 ' =
l2 '' =
( N 2 T A ) l
AET
(10)
ET
E
ET = (1 )E
= 1
l2 =
T A l ( N 2 T A ) l
+
AE
A (1 )E
22
l2
2
N1 l T A l (N2 T A) l 1
=
+
AE AE
A (1 )E 2
l1 =
2(1 )EA
l
2(1 ) N1 = T A (1 ) + N2 T A
N2 2(1 ) N1 = T A
(11)
jednadba ravnotee N2 + N1 = F
(12)
(12) (11)
iz (12)
N1(3 2 ) = F T A
N1 = N3 =
F T A
3 2
(13)
F T A
3 2
2(1 ) F + T A
(14)
N2 =
3 2
N2 = F N1 = F
FT < F < FT '

FT ' sila pri kojoj e se plastificirati tapovi 1 i 3
Razmotrimo dva sluaja koja mogu nastupiti daljnjim poveavanjem sile F iznad FT:
a) najprije e se plastificirati tapovi 1 i 3, a zatim e doi do loma tapa 2,
b) prije e doi do loma tapa 2, a potom e se plastificirati tapovi 1 i 3.
Pretpostavka a): da bi se plastificirali tapovi 1 i 3 mora biti zadovoljen kriterij teenja
N
uvjet teenja: 1 = 1 =
A
FT ' = (3 2 ) T A + T A
FT ' T A
3 2 =
T
A
(15)
FT ' = (3 )T A
5
FT ' = T A
2
(17)
Pretpostavka b) mora biti zadovoljen kriterij loma za tap 2
2 = L = T
=2
N2 2(1 ) FL ' T A
=
= L = T
A
(3 2 ) A
7
FL ' = T A
2
FT' < FL' pretpostavka a) je tona, pri monotonom poveavanju sile F, prvo e se
plastificirati tapovi 1 i 3, a tap 2 se jo nee prelomiti.
2 =
23
c) Analiza konstrukcije u plastinom podruju
- kada sila u tapu 2 dostigne veliinu FL, postavlja se pitanje da li ostala dva tapa
mogu nastaviti preuzimati silu ili e odmah doi do loma
jednadba ravnotee : N1 + N2 = F
l1 =
uvjet deformacije:
l2
2
l1 = l1 '+ l1 '' (21)

l1 ' =
T A l
AE
l1 '' =
(N1 T A) l
AET
(22)
T A l (N1 T A) l T A l (N2 T A) l 1
+
=
+
(23)
AE
AET
A (1 )E 2
AE
N2 2N1 = T A
N1 + N2 = F
(24) sreena jednadba (23)
(25)
(25) i (24)
3N1 = F + T A
F + T A
(26)
3
1
N2 = ( 2F T A )
(27)
3
N1 =
FT ' F FL
kriterij loma tapa 2
2 = L = T
(28)
1
2F T A )
N2 3 ( L
2 =
=
= L = T
A
A
2FL T A = 3 T A
3 +
(29)
T A
2
13
FL =
T A = 3,25 T A
4
- da li je FL granina sila? Treba provjeriti da li tapovi 1 i 3 mogu dalje nositi
optereenje
FL =
Fx = 0
N1 cos 60o + N3 cos 60o = FL
N1 = N3
N1 = N3 = FL = 3,25T A
N
1 = 1 = 3,25T A > L = 2T
A
FL = Fgr
- sile u
tapovi
24
ma 1 i 3 neposredno prije loma tapa 2 jo uvijek su tri tapa vrijede izrazi (26) i (27)
13 1
+ A
F + T A 4 2 T
=
= 1,25 T A
N1 =
3
3
Neposredno nakon loma tapa 2, dolazi do loma tapova 1 i 3.
25
2.2 Primjer programskog zadatka analiza naprezanja u tapovima
Slika 2.7. Programski zadatak analiza naprezanja u tapnoj konstrukciji

i izraenoj od elastino-linearno ovrujueg materijala
26
Oznake tapova i vorova
Analiza konstrukcije u elastinom podruju

Uvjeti ravnotee
y
2F
FAx
FAy
FB
=0
=0
=0
FAx 2 F = 0
FAy FB + F = 0
2 F a + F a = FB a
FAx = 2 F
FAy = 2 F
FB = 3F
Uvjeti ravnotee vorova :

y
2F
N3
=0
=0
N3 +
2
N2 2F = 0
2
N1 +
2
N2 = 0
2
=0
N3 +
2
N4 = 0
2
F N5
N2
N1
F
3
N3
N4
N5
=0
2
N4 = 0
2
27
FAx
=0
FAx +
2
N4 = 0
2
N1
1
N4
FAy
N2
FB
2
2
N 4 = FAx /
2
2
=0
FAy = N1
2
N4
2
N 4 = 2 FAx
N5
4
=0
2
N 2 FB = 0
2
2
N 5 = FB
N2
2
N5 +
Jednadbe ravnotee:
N 4 = 2 FAx = 2 2 F
2
2
2 2 F = 0
N 4 = 2 F
2
2
N 2 = 2 N1 = 0
N1 = FAy
2
2
2 2 F = 2 F
N4 =
2
2
2
N 5 = FB
N 2 = 3F
2
N3 =
Koji tap se prvi plastificira? 5. tap jer u njemu vlada najvee naprezanje poto su
geometrijske karakteristike svih tapova jednake, a u njemu je najvea sila.
F
5 = 3 T = T
A
N
3F
F
Kriterij teenja za tap 5. 5 = 5 =
=3
1
A5
A
A
FT = T A
3
FT sila pri kojoj se plastificira tap 5
28
Analiza konstrukcije u elasto-plastinom stanju FT < F < FT'

FT' sila pri kojoj e se plastificirati tap 4
2
N4 = 0
2
N 4 = 2 2 F
F N5
Vrijede jednadbe ravnotee
Kriterij teenja za tap 4.
2 2 FT '
N4
= T =
A
A
2 2 FT ' = T A
4 =
FT ' =
T A
2 2
2
2
2
T A
4
FT ' = 0,35 T A
FT ' =
Dali tap 5 puca prije nego to se tap 4 plastificira?

tap 5 je u elastino plastinom stanju
5 = T + ET P
lP =
N pl l
( N5 T A) a = 2 ( N5 T A) a
E
AE
2
2 ( N5 T A) a 2 ( N5 T A)
P =
=
AE a
AE
E
2
l
P = P
l
ET =
AET
E 2 ( N5 T A)
2
AE
N
N
5 = T + 5 T = 5
A
A
5 = T +
Kriterij loma tapa 5
5 = L = 2 T =
FL5 =
3FL
A
2 T A
= 0, 66& T A
3
FL5 > FT '

0, 66& T A > 0,35 T A
29
Sila loma tapa 5 je vea od sile pri kojoj se plastificira tap 4, znai
da e se tap 4 ui u plastino podruje prije nego tap 5 pukne i konstrukcija
postane mehanizam.
Dali e se tap 3 plastificirati prije nego to tap 5 pukne?
FT' < F < FT''
FT'' sila pri kojoj e se plastificirati tap 3

Vrijede jednadbe ravnotee
N3=2F
Kriterij teenja tapa 3
N3
2F "
= T = T
A
A
1
FT" = T A
2
3 =
- sila pri kojoj se plastificita tap 3.
1
F = FT = T A prvo se plastificira tap 5, zatim pri sili
3
F = FT ' = 0,35 T A tap 4, zadnji ulazi u plastino stanje tap 3 pri sili
1
F = FT" = T A . Na kraju pri sili F = FL5 = 0, 66& T A tap 5 puca to dovodi do sloma
2
konstrukcije i ona postaje mehanizam. Dijagram ovisnosti aksijalnih sila u tapovima
o iznosu sile F prikazan je na slici 2.4.
Znai
pri
sili
30
Slika 2.8. Dijagram ovisnosti uzdunih sila u tapovima u ovisnosti o

iznosu sile F
31
3. Savijanje prizmatinih tapova u plastinom podruju

3.1 Savijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala
Analiza savijanja prizmatinih tapova u elastoplastinom stanju provodi se uz iste
pretpostavke o deformiranju i raspodjeli naprezanja kao i u elastinom stanju. Te su
pretpostavke:
1. popreni presjeci tapa ostaju tijekom deformiranja ravni i okomiti na
deformiranu uzdunu os, elastinu liniju,
2. u tapu vlada priblino jednoosno stanje naprezanja.
Slika 3.1. Savijanje ravnoga prizmatinog tapa: a) poetni oblik tapa s

koordinatnim sustavom, b) deformirani oblik tapa
Na temelju istovjetne geometrijske analize dobiva se

x =
z
,
gdje je z koordinata koja odreuje poloaj vlakna, a polumjer zakrivljenosti elastine

linije, to znai da je deformacija po presjeku raspodijeljena linearno kako u elastinom
tako i u plastinom podruju. No, meutim to ne vrijedi i za raspodjelu naprezanja. Dok
je tap u elastinom stanju, raspodjela naprezanja je odreena izrazima
32
x =
My
Iy
z ,
x .max =
M y .max
Wy
no s poveanjem momenta savijanja raste i maksimalno naprezanje u rubnim vlaknima

tapa, koje u jednom trenutku postaje jednako T . S daljnjim poveavanjem momenta
savijanja dio presjeka prelazi u plastino stanje, a jedan dio i dalje ostaje u elastinom
stanju. Tada se za cijeli tap kae da se nalazi u elastino-plastinom stanju.
Najvei moment savijanja u graninom elastinom stanju kod kojega se u
najnapregnutijim vlaknima na donjem i gornjem rubu tapa javljaju prve plastine
deformacije i pri kojem tap prelazi iz elastinog u elasto-plastino stanje oznaava se
sa M y .T i iznosi:
M y .T = T Wy .
Pri ovoj veliini momenta savijanja tap prelazi iz elasinog u elastino-plastino stanje.
3.1.1
isto savijanje tapa iji presjek ima dvije osi simetrije
Slika 3.2. Elastoplastino stanje tapa: a) elastina jezgra i dva

plastificirana podruja, b) elastino stanje, c) maksimalna naprezanja u
elastinom stanju, d) raspodjela naprezanja u elastoplastinom stanju, e)
raspodjela naprezanja u graninom stanju
Elastino stanje
Dok je tap potpuno u elastinom stanju, vrijede sljedei izrazi:
x =
My
Iy
z ,
x .max =
M y .max
Wy
M y .max = M y .T = TWy .
33
Elastoplastino stanje
Ako popreni presjek tapa ima dvije osi simetrije i ako se savija oko jedne osi
simetrije, ta e os ujedno biti i neutralna os (os y na slici). im moment savijanja prijee
vrijednost M y .T , poinju se stvarati plastificirana podruja na gornjemu i donjemu dijelu
presjeka.
Naprezanje je u elastinoj jezgri
podrujima jednako je granici teenja T .
linearno raspodijeljeno. U plastificiranim
Prema definiciji moment savijanja u poprenom presjeku iznosi
M y .pl = x z dA =
A
x =
Ael
ze dAel + x z dA1 +
A1
z = ze x =T
za
z dA2 ,
A2
T =
ze
,
z
1
= E z ,
x = E x = E
1 T
=
ze
x = E z T
ze
0 z ze
M y .pl =
h
2
h
ze z
2
ze z
z
z dAel + T z dA1 + ( T ) z dA2 ,
ze
A1
A2
z 2dAel + z dA1
Ael
1
M y .pl = T
ze
Ael
A1
x = + T
x = T
z
A
d
2 ,
A2
M y .pl = T y .el + 2Sy .

ze
aksijalni moment inercije elastine jezgre
z dA
I y .el =
el
Ael
statiki momenti plastificiranihpodruja

Sy 1 = z dA1
+ jer je z pozitivan
A1
Sy 2 =
z dA
jer je z negativan
A2
34
Kako M y .pl raste, plastificirana se podruja poveavaju i ire prema sredini presjeka, dok
se elastina jezgra smanjuje.
Kada ze tei 0, M y .pl tei svojoj graninoj vrijednosti Mgr pa je
b ( 2ze )
I y .el
12
=
0,
ze
ze
3
jer ze 0
Mgr = T 2Sy ,
Mgr = T Wy .pl ,
Wy .pl = 2Sy ,
gdje je Sy statiki moment jedne polovice poprenog presjeka oko neutralne osi y, a
Wy .pl jest plastini moment otpora poprenog presjeka koji je jednak 2 Sy .
Faktor poveanja nosivosti u plastinom podruju
Poveanje nosivosti u plastinom podruju prema nosivosti u elastinom podruju

iznosi:
ks =
Mgr
x .max =
M y .T
M y .max
Wy
= T =
M y .T
Wy
M y .T = T Wy ,
Mgr = T Wy .pl
ks =
M y .gr
M y .T
T Wy .pl
T Wy
Wy .pl
Wy
Slika 3.3. Popreni presjeci tapa: a) pravokutnik, b) krug, c) romb
35
Faktor poveanja nosivosti za nosa pravokutnog poprenog presjeka prema slici 3.3.
a):
Iy =
bh3
12
bh3
2
2
I
12 = bh
Wy = y =
h
h
6
2
h h bh 2
Wy .pl = 2Sy = 2 b =
2 4
4
2
bh
Wy .pl
3
ks =
= 4 2 = = 1, 5
bh
2
Wy
6
Nosivost
takve
grede
je
u
plastinom podruju 50% vea nego
u elastinom.
Faktor poveanja nosivosti za nosa krunog poprenog presjeka prema slici 3.3. b):
d 4
Iy =
64
I y d 3
Wy = =
d
32
2
Wy .pl = 2Sy = 2
ks =
Wy .pl
Wy
d 2 2 d d 3
=
8 3 6
d3
32
= 63 =
= 1, 698 1, 7
d
6
32
Faktor poveanja nosivosti za nosa iji popreni presjek ima oblik romba prema slici
3.3. c):
h 3
2
b
h h
bh3
1
2
Iy = 2 + b =
36
2
2 6 48
Wy =
I y bh 2
=
h
24
2
1
h h bh 2
Wy .pl = 2Sy = 2 b =
2
2 6 12
2
bh
Wy .pl
= 122 = 2
ks =
bh
Wy
24
36
Tablica 2.1. Faktori poveanja nosivosti u plastinom podruju
3.1.2
isto savijanje tapa iji popreni presjek ima jednu os simetrije
Moment savijanja djeluje oko osi koja je okomita na os simetrije poprenog

presjeka. Analiza savijanja takvog tapa sloenija je nego analiza tapa koji ima dvije
osi simetrije, jer ne moemo unaprijed pretpostaviti da neutralna os prolazi kroz teite
poprenog presjeka.
Slika 3.4. Postupni razvoj plastificiranih podruja i pomicanje neutralne

osi: a) potpuno plastificiran popreni presjek, b) naprezanja u elastinom
stanju, c) maksimalna naprezanja u elastinom stanju, d) i e) naprezanja
u elastoplastinom stanju, f) raspodjela naprezanja u graninom
plastinom stanju
37
Poloaj neutralne linije, pri istom savijanju prizmatinog tapa, odreuje se iz uvjeta da
je uzduna sila u tapu N jednaka nuli, tj.
N = x dA = x dA1 + x dA2 = 0 ,
A
A1
A2
gdje je A1 povrina vlanog dijela poprenog presjeka, a A2 povrina tlanog dijela. Pri
potpunoj plastifikaciji poprenog presjeka na povrini A1 djeluje vlano naprezanje
x = T , a na povrini A2 tlano naprezanje x = T , pa je
N = T dA1 + ( T )dA2 = 0 ,
A1
A2
T A1 T A2 = 0 ,
A1 = A2 .
Dakle, u trenutku potpune plastifikacije poprenog presjeka tapa i stvaranja plastinog

zgloba, neutralna linija dijeli popreni presjek u dva dijela koji imaju jednake povrine.
Dok je M y M y .T , neutralna os prolazi teitem poprenog presjeka. Kada je
M y .T M y .pl Mgr , neutralna os ne prolazi kroz teite, ve se pomie prema graninom
poloaju. Kada je M y .pl = Mgr , neutralna os dijeli presjek u dva jednaka dijela.
Kada se popreni presjek tapa u cijelosti plastificira nastaje tzv. plastini zglob.
Ako je tap statiki odreen, nastaje plastini slom tapa. Vrijednost graninog
momenta bit e:
Mgr = x z dA = T z dA1 + ( T ) z dA2 ,
A
A1
Mgr = T z dA1 + T
A1
Mgr = T Sy 1 + Sy 2
A2
z dA
A2
( +z )
Sy 1 = z dA1
A1
Sy 2 =
z dA
( z )
A2
Mgr = T Wy .pl ,
Wy .pl = Sy 1 + Sy 2 ,
gdje su Sy 1 i Sy 2 apsolutne vrijednosti statikih momenata povrina A1 i A2 oko
neutralne osi y.
38
Primjer
Za presjek prikazan na slici izraunati plastini moment otpora i faktor poveanja
nosivosti kf.
20 10 + 16 21
= 14, 9 cm
20 + 16
A1 = A2
zT =
A1 = 1 h1 = 18 cm2
h1 = 18 cm
I y = 1747,556 cm4 Wy =
Iy
zmax
= 117,36 cm3
Wy .pl = Sy 1 + Sy 2 = 1 18 9 + ( 2 1 1 + 8 2 3 ) = 212 cm3

ks =
Wy .pl
Wy
212
= 1, 806 .
117, 36
Primjer
tap pravokutnog poprenog presjeka optereen je momentom savijanja tako da se
M y .pl
o omjeru
nalazi u elasto-plastinom stanju. Nai ovisnost momenta savijanja
M y .T
deformacija
M
x .max
. Skicirati dijagram y .pl =f( x .max ) .

T
T
M y .T
M y .pl = T y .el + 2Sy 1 ,

ze
b ( 2ze )
2
I y .el =
= bze3 ,
12
3
h
+ ze
2
h
2
= bh z 2 ,
Sy 1 = b ze
e
2
2 4
2
M y .pl
b h2
2
= T bze + 2 ze 2 ,
2 4
bh 2 1
ze 2
bh 2 6
bze 2 = T
2
M y .pl = T
,
3
6 4
h2
4
M y .T = TWy = T
bh 2
6
3
z 2
M y .pl = M y .T 2 e2 ,
h
2
39
z
,
h
x .max : = T : ze ,
2
h
x .max ze = T ,
2
ze
T
,
=
h 2 x .max
x =
x .max
h
,
=
T
ze
M y .pl
M y .T
2
1 x .max
= 3
.
2 T
Slika 3.5. Ovisnost momenta savijanja
M y .pl
M y .T
o omjeru deformacija
x .max
T
40
3.2 Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa
Slika 3.6. Raspodjela normalnih naprezanja po poprenom presjeku

tapa od elastino-idealno plastinog materijala: a) popreni presjek
tapa, b) kod optereenja, c) kod rastereenja, d) zaostala naprezanja, e)
kod graninog optereenja tapa
Slika 3.7. Raspodjela normalnih naprezanja po poprenom presjeku

tapa od elastino-linearno ovrujueg materijala: a) popreni presjek
tapa, b) kod optereenja, c) kod rastereenja, d) zaostala naprezanja,
e) kod graninog optereenja tapa
Kada se popreni presjek tapa djelomino plastificira pa zatim rastereti, onda se

dio tapa koji je ostao u elastinom stanju nastoji izravnati, tj. vratiti se u prvobitan oblik.
Dio koji je u plastinom stanju nastoji zadrati deformirani oblik. Zbog toga nastaju
samouravnoteena naprezanja koja nisu posljedica vanjskog optereenja. To su tzv.
zaostala naprezanja nakon plastinog deformiranja.
41
Ovisnost naprezanja o deformaciji pri rastereenju uvijek je linearna, pa se

zaostala naprezanja mogu odrediti superpozicijom dijagrama naprezanja koji bi nastao
kad bi se elastini tap opteretio momentom suprotnog smjera, a iznosa jednaka iznosu
momenta koji je prouzrokovao plastifikaciju presjeka tapa i dijagrama raspodjele
naprezanja pod optereenjem s M y .pl , tj. x.zaost = x x.rast .
3.3 Savijanje silama u plastinom podruju

Pretpostavke:
1. Popreni presjek nosaa ima dvije osi simetrije
2. Optereenje nosaa je u ravnini simetrije.
Vektor momenta savijanja lei u osi y koja je ujedno i neutralna os
3. Materijal je elastino-idealno plastian
Slika 3.8. Nastajanje plastinog zgloba na gredi optereenoj

koncentriranom silom
M y .T = T W y
F = FT optereenje pri kojem nastaju prve plastine deformacije
Funkcija promjene momenta du grede je linearna M y ( x ) =
F
x
2
Maksimalni moment savijanja pojavljuje se u sredini grede

l
1
M y .max = M y ( x = ) = F l ..
2
4
Moment savijanja u sredini grede kod kojeg se pojavljuju prve plastine
deformacije iznosi: M y .max = M y .T
42
1
F l = M y .T
4
M
FT = 4 y .T .
l
F = FT
Granica izmeu elastinog i elasto-plastinog podruja na donjem i gornjem rubu

grede moe se odrediti ako se moment savijanja u tekuem presjeku izjednai s M y .T .
1
1
FxT = M y .T = FT l
2
4
1 FT
l
xT =
F > FT
2F
xT pokazuje do koje se granice na donjem i gornjem rubu gredeproirilo
plastino podruje.
Analiza irenja plastinih zona za F > FT
hT -visina elastine jezgre, ovisi o optereenju (sili F) i koordinati x

Odreivanje granice izmeu elastinog i plastinog podruja na elasto-plastinom dijelu
grede:
M y ( x ) > M y .T
3 1 2
M y ( x ) = M y .pl = M y .T T ,
2 2 x .max
h
h
x .max : = T : T
2
2
x .max hT = T h
T
x .max
x =
za
x .max
hT
,
h
z
,
h
,
2
h
,
=
2
z=
x = x .max
43
= T onaj polumjer zakrivljenosti pri kojem se u opasnom

presjeku javljaju prve plastine deformacije
= T x = T ,
x =
z
,
T
T =
h
,
2 T
h
2 T
,
=
=
h
T
2
T
x .max
M y .pl
M y .T
T <
3 1 h
= T /2
2 2 h
2
M y .pl
hT
/ h2
=32
M y .T
h
hT ( x ) = hT = h 3 2
M y .pl
M y .T
F
x
hT (F , x ) = h 3 2 2
1
FT l
4
hT = h 3 4
F x
FT l
Kada je nosa optereen koncentriranom silom, krivulja koja dijeli plastino od

elastinog podruja bit e kvadratna parabola.
za F = F ,
x =
F > FT
, h = h .
T
2
F
FT
hT = ?
x =
do koje dubine se proirilo plastino podruje?
l
hT = h 3 4
h
2 =
4 l
2
2
2
h 2
2
= 0 , 707 h
44
2
F
5
4
, xT =
hT = h 3 4
l ,
5
4
l
= h.
U graninom sluaju dolazi do spoja plastinih podruja i formiranja plastinog zgloba.
Fgr = ?
hT = 0 ,
x=
l
2
, F = Fgr ,
l
0=h 34
3=2
Fgr
FT
Fgr
2
FT l
Fgr
FT
3
2
Da bi statiki odreena greda postala mehanizam dovoljno je da se formira jedan

plastini zglob. Taj e se zglob formirati u opasnom presjeku grede.
Slika 3.9. Nastajanje plastinog zgloba na gredi optereenoj jednoliko

raspodijeljenim kontinuiranim optereenjem
45
Slika 3.10. Nastajanje plastinog zgloba na konzoli optereenoj

koncentriranom silom na kraju
Slika 3.11. Nastajanje plastinog zgloba na konzoli optereenoj linearno

raspodijeljenim kontinuiranim optereenjem
46
3.4 Primjer programskog zadatka savijanje grede od elastinoidealno plastinog materijala
Slika 3.12. Programski zadatak savijanje grede od elastino-idealno

plastinog materijala
47
Slika 3.13. Dijagram momenata savijanja
Jednadbe ravnotee :
=0
RA + RB = 2 F
=0
RB 3l = F l + 2 F l
3l RB = 5F l
5
RB = F
3
1
RA = F
3
48
AC
0<x<l
CD
My
=0
l < x < 2l
My
M y ( x ) = RA x
M y ( x) =
RA
DB
x.max =
My
Fx
3
x
M y ( x) = F l +
3
=0
Fx
2 Fx + 4 Fl
3
5
M y ( x) = 5Fl Fx
3
M y ( x) = Fl +
F<FT
My
Iy
zmax x.max =
My
Wy
Uvjet plastifikacije : x.max = T

M y = M y.T
M y.max
M y ( x ) = M + RA x
x
M y ( x) = 5F l
3
Elastino podruje
Iy
=0
M y ( x) = M + RA x 2 F ( x 2l )
2F
RA
My
RA
x =
M y ( x) = Fl +
Fx
3
2l < x < 3l
5
= Fl
3
5
M y.max = M y .T = FT l
3
2
bh
Wy =
6
x.max =
M y.max
Wy
= T
M y.max = T Wy
5
bh 2
FT l = T
3
6
FT =
T bh 2
10l
sila pri kojoj dolazi do pojave prvih plastinih deformacija
49
Elasto plastino podruje
FT<F
irenje plastificiranog podruja
2F
M=F
D
xT
RA
RB
CD
l < x < 2l
x
M y ( x) = F l +
3
x
M y ( xT ) = F l + T
3
5
M y .T = FT l
3
x 5
F l + T = FT l
3 3
BD
x < xT
- elastino podruje
xT < x < 2l - elasto plastino podruje
xT 5 FT l
=
3 3 F
xT 5 FT l
=
l
3 3 F
F
xT = 5 T l 3l
F
l+
= M y.T
2l < x < 3l
x
M y ( x) = 5F l
3
x
M y ( xT ) = 5 F l T
3
5
M y.T = FT l
3
FT =
T bh 2
10l
T bh 2
xT = 5 10l l 3l
F
xT =
T bh 2
2F
3l
xT < x <3l - elastino podruje

2l < x < xT - elasto plastino podruje
= M y .T
5
x
FT l = 5 F l T
3
3
x
F
l T = T l
3 3F
xT
F
= l T l
3
3F
F
xT = 3l T l
F
FT =
T bh 2
10l
T bh 2
xT = 3l
xT = 3l
10l
F
T bh 2
10 F
50
Visina elastine jezgre
ze = h 3 2
M y. pl
M y.T
M y .T
5
= FT l
3
FT =
CD
T bh 2
10l
l < x < 2l
x
M y . pl ( x) = 5F l
3
BD
x
F l +
3
ze = h 3 2
5 T bh 2
l
3 10l
x
5F l
3
ze = h 3 2
5 T bh 2
l
3 10l
x
F l +
3
ze = h 3 12
T bh 2
x
F l
3
ze = h 3 60
T bh 2
Granino optereenje
M y . pl
2l < x < 3l
x
= F l +
3
F = Fgr = ?
x = 2l
ze ( Fgr ) = ze ( x = 2l ) = 0
CD
BD
2
Fgr (l + l )
3 =0
3 12
T bh 2
Fgr =
T bh 2 3
l
4
5
2
3 bh
Fgr = T
20l
F1 = 0,125
T bh 2
l
2
Fgr (l l )
3 =0
3 60
T bh 2
Fgr =
F2 = 0,14
3 T bh 2
bh 2
= 0,15 T
l
20l
T bh 2
l
51
0,57l
1,5l
F1
Fgr
1,8l
2,1l
2,28l
2,2l
2l
2,33l
F2
ze 0
ze
Slika 3.14. irenje plastificiranog podruja
52
4. Savijanje statiki neodreenih kontinuiranih nosaa i

okvirnih nosaa u plastinom podruju
4.1 Analiza graninog stanja
Odrediti granino optereenje te skicirati mehanizme plastinog sloma za
kontinuiranu gredu zadanu i optereenu prema slici. Materijal je elastino-idealno
plastian.
Ako je konstrukcija n puta statiki neodreena u pravilu se mora pojaviti plastino
poputanje (plastini zglob) na n+1 mjestu. Ponekad do sloma moe doi i pri manjem
broju plastinih zglobova.
1 l Fl
1 2
Fl ,

=
2 2 4 16
1 2
DLC = F2* = F1* =
Fl .
16
F1* = F2* =
Tamo gdje su momenti najvei, formirat e se dva plastina zgloba; u B i u C.

Clapeyronova jednadba za oslonac C
- jednadba triju momenata povezuje momente savijanja u tri uzastopna oslonca

M A l + 2MC (l + l ) + MD l = 6DLC 6DDC
2MC 2l = 6
MC =
1
Fl 2
16
3
Fl .
32
53
Slika 4.1. Analiza graninog stanja kontinuirane grede
54
FT = ?
13
bh 2
FT l = M y.T = T Wy = T
64
6
64M y.T
FT =
13l
Fgr = ?
Mgr = T Wy .pl = T 2Sy
l
Mgr = 0 ,
2
RA =
MCD = 0
RD l + Mgr = 0 ,
RD =
M C = 0
Fgr
MBL = 0
Fz = 0
RA
2Mgr
l
Mgr
l
,
,
l
RA l RD l = 0 ,
2
Mgr
l 2Mgr
l +
l = 3Mgr ,
Fgr =
l
l
2
6Mgr
Fgr =
.
l
RA + RC RD Fgr = 0 .
4.2 Metoda virtualnih radova

Metoda se sastoji u tome da se na konstrukciji ili nosau pretpostavi dovoljan broj
plastinih zglobova tako da se konstrukcija pretvori u mehanizam. Smatrajui
konstrukciju krutom, osim u plastinim zglobovima, dade joj se virtualni pomak tako da
se jedan element konstrukcije zakrene za virtualni kutni pomak . Princip virtualnih
radova glasi:
Wi + We = 0 ,
gdje je We virtualni rad vanjskih (eksternih) sila, a Wi virtualni rad unutarnjih (internih)
sila. Virtualni radovi iznose
r r
We = We.j = Fj r j = Q j q j ,
j
Wi = Wi.k = Mgr.k k ,
k
r
r
gdje je r j virtualni pomak hvatita sile Fj , a q j poopeni virtualni pomak hvatita
poopene sile Q j . Takoer je Mgr.k granini moment u presjeku k, tj. u plastinom
zglobu k. Virtualni kutni pomak k jest meusobni zakret presjeka s obiju strana
55
plastinog zgloba k. Virtualni rad momenata savijanja u plastinim zglobovima bit e

uvijek negativan.
Pri raunanju Wi uzet je u obzir samo rad unutarnjih sila pri plastinoj deformaciji. Rad
unutarnjih sila pri elastinoj deformaciji isputen je jer je zanemarivo malen u usporedbi
s radom pri plastinom deformiranju.
esto puta se u praktinim proraunima virtualni rad unutarnjih sila izrauna po
apsolutnoj vrijednosti, tj. sa suprotnim predznakom te se tada oznaava
Wi = Wi.k = Mgr.k k
k
te se tada princip virtualnih pomaka moe zapisati : Wi = We

k
Pri analizi metodom virtualnih radova nije unaprijed poznato u kojim e se

presjecima pojaviti plastini zglobovi. Oni se pojavljuju na mjestima ekstremnih
vrijednosti momenata savijanja. Neka je broj mjesta u kojima se mogu pojaviti plastini
zglobovi p. U pravilu je p>n+1 gdje je n stupanj statike neodreenosti konstrukcije.
Prema tome je mogue nai vie mehanizama ili oblika plastinog sloma. Sve oblike
treba ispitati. Pravi oblik plastinog sloma je onaj koji daje najmanje granino
optereenje Fgr .
4.3 Analiza graninih stanja okvirnih nosaa

Mehanizmi plastinog sloma okvirnih nosaa
Analiza se odnosi samo na nosae i konstrukcije izraene od elastino-idealno
plastinog materijala kakav je npr. konstrukcijski elik koji ima izraenu granicu teenja.
Ako je konstrukcija n puta statiki neodreena, pri pojavi n plastinih zglobova ona
postaje statiki odreena i dalje sposobna prenositi optereenje. Moe se dogoditi da se
u jednom dijelu konstrukcija pretvori u mehanizam, a u drugom dijelu ostane statiki
neodreena. Prema tome, pri pojavi n+1 plastinog zgloba konstrukcija prelazi u
mehanizam te nije sposobna preuzimati daljnje poveanje optereenja pa se kae da je
njezina nosivot iscrpljena. Pri najmanjem poveanju optereenja u plastinim
zglobovima nastupa neogranieno teenje te nastupa plastini slom konstrukcije. Oito
ako je konstrukcija statiki odreena, plastini slom nastaje ve pri pojavi prvoga
plastinog zgloba.
Pri analizi konstrukcija pretpostavlja se da je optereenje jednostavno, tj. da sve
sile ponu djelovati istovremeno te polagano i jednoliko rastu do konane vrijednosti.
Omjer izmeu pojedinih sila stalno ostaje isti.
56
Primjer
Odrediti granino optereenje okvirnog nosaa prema slici.
Zadano: l, Mgr = T Wy .pl .
Slika 4.2. Primjer - Analiza graninog stanja okvirnog nosaa
Konstrukcija je tri puta statiki neodreena. Da bi konstrukcija prela u

mehanizam, moraju se po pravilu pojaviti 3+1=4 plastina zgloba. Plastini zglobovi
mogu se pojaviti u opasnim presjecima u kojima momenti savijanja imaju ekstremnu
vrijednost. To su prema dijagramu momenata savijanja presjeci A, B, C, D i E i po tom
slom moe nastati na pet naina. Ispitat e se svih pet naina i prihvatiti ono rjeenje
koje daje najmanju vrijednost graninog optereenja.
1. varijanta plastini zglobovi u A, B, C i D
We = Fgr 3l = 3Fgr l ,
j
Wi = Mgr ( + + 0 + 0 + + ) = 4Mgr ,
k
3Fgr l = 4Mgr ,
Fgr =
4 Mgr
3 l
57
2. varijanta plastini zglobovi u A, B, D i E
We = Fgr 3l + 2Fgr 2l = 7Fgr l ,

j
Wi = 6Mgr ,
k
Fgr =
6 Mgr
7 l
3. varijanta plastini zglobovi u A, B, C i E
We = Fgr 3l 2Fgr 2l = Fgr l

j
Komentar: Takav mehanizam sloma nije mogu, jer virtualni rad vanjskih
(eksternih) sila ne moe biti negativan.
U analizi graninih stanja kontinuiranih i okvirnih nosaa ponekad moe doi do
sloma i pri manjem broju plastinih zglobova od n+1.
58
4. varijanta plastini zglobovi u C, D i E, tzv. gredni mehanizam
We = 2Fgr 2l = 4Fgr l ,
j
Wi = 4Mgr ,
k
Fgr =
M gr
5. varijanta plastini zglobovi u A, B, C i E
We = Fgr 3l + 2Fgr 2l = Fgr l ,

j
Wi = 6Mgr ,
k
Fgr = 6
M gr
Do sloma okvirnog nosaa doi e po 2. varijanti (plastini zglobovi u presjecima

ekstremnih vrijednosti momenata savijanja), jer ona daje najniu vrijednost graninog
optereenja.
59
5. Uvijanje tapova krunog poprenog presjeka

5.1 Uvijanje tapa od nelinearno elastinog materijala
Pretpostavke o deformiranju:
1. Ravni presjeci koji su bili okomiti na uzdunu os tapa prije optereenja, ostaju
ravni i okomiti na uzdunu os i nakon optereenja i deformiranja tapa
2. Toke koje lee na jednom polumjeru prije deformiranja, leat e na tom istom
polumjeru i nakon deformiranja, tj. polumjeri se zakreu kao cjeline
Slika 5.1. Uvijanje tapa geometrijska analiza
60
Geometrijska analiza:
BB1 = r d
= linearna raspodjela kutnih deformacija, ovisno o

= 0, = 0
= r , = max
DD1 = d
DD1 = dx
= ( )
= G
= G
d = dx
d
=
dx
=
d
=
dx
Mt
Ip
M
= t
GI p
dijagram smicanja
Hookeov zakon smicanja
rad
m
- formule izvedene u Nauci o vrstoi I za linearno elastian materijal
gdje je kut zakreta poprenog presjeka, relatvini kut uvijanja (kut uvijanja po jedinici
duljine tapa), kutna deformacija, tekui polumjer, a r vanjski polumjer tapa.
Kutne deformacije su i u elastinom i u plastinom podruju linearno raspodijeljene
po poprenom presjeku tapa.
Prve se plastine deformacije pojavljuju na rubu presjeka u trenutku kad moment
uvijanja poprimi vrijednost Mt.T = TWp , gdje je T granica teenja pri istom smicanju, a
Wp je polarni moment otpora poprenog presjeka.
Kad se moment uvijanja povea iznad Mt.T, tap prelazi u elasto-plastino stanje. Po
rubu poprenog presjeka pojavljuju se plastine deformacije, a plastificirano podruje, u
obliku krunog vijenca iri se prema sreditu presjeka.
61
Slika 5.2. Raspodjela kutnih deformacija i tangencijalnih naprezanja po

poprenom presjeku tapa izraenog od linearno elastinog materijala

poprenom presjeku tapa izraenog od elastino-idealno plastinog
materijala
62

poprenom presjeku tapa izraenog od nelinearno elastinog materijala
M t =?
- moment kojim moramo djelovati na tap da bi se na povrini tapa
pojavile deformacije max
dM t = 2 d
dA = 2 d
M t = dM t = 2 2 d
A
= ( ) = ( )
= ( ) nai = ( )
63
=
max = r
= max
r
max
=
r
=
max
d
Mt =
max
max
= (r )
r
r
d
( ) 2
max max
M t = 2
r3
max
( )
3
max
I =
max
( )
M t = 2
3
max
5.2 Uvijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala
= G
T = G T T =
T
G
M t < M t.pl < M t.gr

traimo ovisnost re o M t.pl , r , T
M t.pl parametar optereenja, moment uvijanja koji izaziva
djelominu plastifikaciju poprenog presjeka tapa
r geometrijski parametar
T parametar materijala
64
Slika 5.5. Uvijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala
Polumjer elastine jezgre ovisi o polumjeru osovine (geometriji), optereenju

( M t.pl ) i materijalu ( T ).
dM t.pl = 2 d + 2 d
re
re
M t.pl = 2 2 d + 2 2 d
= ( )
= T ( )
T : re = :
T = re
= T
re
re
M t.pl = 2 T
o
re
d + 2 T 2 d
2
re
r 3 re3
= 2
+ 2 T
re 4
3
3
T re
M t.pl =
2
2
T re3 + T r 3 T re3
2
3
3
65
1
2
T re3 = T r 3 M t.pl
6
3
6M t.pl
re3 = 4r 3
T
re = 3 4r 3
6M t.pl
T
Granini moment uvijanja M t.gr

M t.pl = M t.gr
za
re = 0
d 3
M t.gr =
T = Wp.pl T
12
d 3
d 3
Wp.pl =
Wp =
12
16
2
T r 3
3
2
d
M t.gr = T ( )3
3
2
Faktor poveanja nosivosti tapa u plastinom podruju
M t.gr =
kt =
M t.gr
M t.T
Ip =
d 4
32
Wp.pl
Wp
d 3
4
k t = 123 = = 1,333&
d
3
16
poveanje nosivosti u plastinom podruju je 33%
5.3 Uvijanje tapa od elastino-linearno ovrujueg materijala

Odrediti raspodjelu naprezanja u tapu krunog poprenog presjeka polumjera R
koji je optereen momentom torzije M t koji uzrokuje djelominu plastifikaciju presjeka.
Materijal se kod plastinog deformiranja linearno ovruje u skladu sa zakonom
= T + H ( T ) pri emu je T granica teenja kod istog smicanja. Kolika je veliina
momenta torzije M t.pl potrebna da bi se presjek plastificirao do polumjera = r ?
66
= G Hookeov zakon smicanja

= el + pl
T = G T ,
T =
G
tg = H modul ovravanja materijala pri smicanju
Jednadba pravca A-B
T = H ( T )
= T + H ( T )
G
G H
T + H
G
Slika 5.6. Uvijanje osovine od elastino-linearno ovrujueg materijala
67
Elastino podruje
= G
: = T : r
r = T
= T
r
Plastificirano podruje
= G
: = T : r
r = T

= T = T
r
G r
GH
T
G
GH
T
H
G
GH
= T
H H
G
H =
G r
= ( )
H G H
+
G
G r
( = R ) = max
=? =R
= T
max
H R G H
+
G
G r
max = T
68

r
M t.pl = 2 d + 2 d
= ( )
r
M t.pl = 2 T
o
= ( )
R
H G H 2
+
d
G
G r
2 d + 2 T
r
H 1 4 G H 3
1 r4
+

M t.pl = 2 T + 2 T
4
3
r 4
G
r
G
M t.pl
r 3 H 1
G H 1
= 2 T +
(R 4 r 4 ) +
(R 3 r 3 )
3
G
4 G 4r
r 3 1 H R4 1 H 3 1 3 1 3 1 H 3 1 H 3
R +
r
M t.pl = 2 T +
r + R r
4G
3
3
3G
3G
4 4G r
M t.pl =
T
6G
R
3
3
3H 4H + 4G R + (H G )r
M t.pl = f (r )
Granini sluaj
1. u krajnjim vlaknima pojava prvih plastinih deformacija pri optereenju M t = M t.T
= T ,
r =R
T
( H + 4G )R 3 + (H G )R 3
6 G

M t.T = T 3GR 3 = T R 3 .
6 G
2
M t.T =
2. plastifikacija cijelog poprenog presjeka, isezla elastina jezgra
M t.gr ,
M t.gr =
r =0

T R
3H 4H + 4G R 3
6 G 0

R
=
0
- ne moe se definirati M t.gr ve se za takav materijal definira x .max ili max ; na
rubovima poinje lom prije nego to se plastificira cijeli popreni presjek.
69
II. TEORIJA VISKOELASTINOSTI
70
6. Teorija puzanja materijala

6.1 Viskoelastini modeli deformabilnog tijela
Slika 6.1. Osnovni reoloki elementi: a) linearno elastina opruga, b)

viskozni element
71
72
6.2 Osnovni rezultati eksperimentalnog ispitivanja puzanja pri

jednosonom napregnutom stanju (rastezanju)
Slika 6.2. Krivulje puzanja
73
6.3 Krivulja relaksacije
Slika 6.3. Krivulja relaksacije
74
75
76
6.4 Krivulja puzanja
Slika 6.4. Krivulja puzanja
77
6.5 Voight-Kelvinov model
Slika 6.5. Voight-Kelvinov model
78
79
80
Slika 6.6. Krivulja puzanja i krivulja relaksacije Voight-Kelvinova modela
81
6.6 Maxwellov model
Slika 6.7. Maxwellov model
82
83
84
85
Slika 6.8. Krivulja puzanja i krivulja relaksacije Maxwellova modela
86
6.7 Troparametarski viskoelastini modeli
Slika 6.9. a) Voight-Kelvinov model serijski spojen s linearno elastinom

oprugom, b) krivulja puzanja
Slika 6.10. a) Voight-Kelvinov model serijski spojen s viskoznim

elementom, b) krivulja puzanja
87
6.8 Model viskoelastinog deformabilnog tijela s tri elementa
88
Slika 6.11. Krivulja puzanja modela s tri elementa
89
90
91
Slika 6.12. Krivulja relaksacije viskoelastinog modela s tri elementa
92
6.9 Vieparametarski viskoelastini modeli
93
6.10 Model standardnog deformabilnog tijela
Slika 6.13. Viskoelastini model deformabilnog tijela s etiri elementa
94
95
96
97
98
Slika 6.14. Krivulja puzanja (a) i krivulja relaksacije (b) viskoelastinog

modela deformabilnog tijela s etiri elementa
99
6.11 Poopeni Voight-Kelvinov model
Slika 6.15. Poopeni Voight-Kelvinov model
100
6.12 Poopeni Maxwellov model

Slika 6.16. Poopeni Maxwellov model
101
6.13 Boltzmanov princip superpozicije
Slika 6.17. a) Skokovita promjena naprezanja s vremenom, b) ovisnost

deformacije o vremenu (krivulja puzanja)
102

Teorija Plasticnosti I Viskoelasticnosti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Teorija Plasticnosti I Viskoelasticnosti

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teorija Plasticnosti I Viskoelasticnosti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SVEUILITEUZAGREBU

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Mehanika svojstva materijala pri jednoosnom rastezanju i sabijanju.......... 2

Aksijalno optereenje tapova i tapnih konstrukcija................................... 13

Analiza tapnih konstrukcija u elastinom i u plastinom stanju............................. 13

Savijanje prizmatinih tapova u plastinom podruju ................................ 32

4. Savijanje statiki neodreenih kontinuiranih nosaa i okvirnih nosaa u

Uvijanje tapova krunog poprenog presjeka.............................................. 60

Uvijanje tapa od nelinearno elastinog materijala................................................. 60

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

II. TEORIJA VISKOELASTINOSTI

Teorija puzanja materijala ................................................................................ 71

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Slika 3.6. Raspodjela normalnih naprezanja po poprenom presjeku tapa od elastino-idealno

b) kod optereenja, c) kod rastereenja,

d) zaostala naprezanja, e) kod graninog optereenja tapa..................................................... 41

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Slika 5.5. Uvijanje tapa od elastino-idealno plastinog materijala .......................................... 65

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

1. Mehanika svojstva materijala pri jednoosnom rastezanju

Slika 1.1. Konvencionalni dijagram rastezanja

Dijagram poinje iz ishodita pravcem koji se naziva Hookeovim pravcem i za koji

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Granica teenja T je ono naprezanje kod kojeg se epruveta poinje produljivati

L.pl seodredi mjerenjem duljine epruvete lL nakon loma epruvete

parametar delta karakterizira plastinost, odnosno duktilnost (rastezljivost)

poprena kontrakcija, takoer mjera duktilnosti

Dijagram naprezanje-deformacija kakav smo do sada razmatrali naziva se inenjerski ili

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

l0 poetna duljinaispitivane epruvete

U teoriji plastinosti ne postoji jednoznana veza izmeu deformacija i naprezanja,

Slika 1.2. Dijagram povijesti deformiranja

Bauschingerov efekat - sniavanje granice teenja u drugom ciklusu optereivanja

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Slika 1.3. Bauschingerov efekat

1.2 Utjecaj uvjeta ispitivanja na oblik dijagrama rastezanja i sabijanja

Utjecaj brzine deformiranja

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Prof. dr. sc. D. Pustai i I. Cukor, demos

Slika 1.4.Utjecaj brzine deformiranja

Kod dinamikog optereivanja:

pri dinamikom optereenju via je vlana vrstoa,

dolazi do loma pri puno manjoj ukupnoj deformaciji.

Utjecaj temperature ispitivanja na dijagram deformiranja