Nuklearni reaktor

Uslovi za realizaciju nuklearnog

reaktora
Fisija je pogodna kao energetski izvor
U nuklearnom reaktoru postie se
kontrolisana lanana reakcija
Za realizaciju nuklearnog reaktora
potrebno je obogatiti rudu urana tj.
poveati udio U235 sa 0,7 % na obino 3
%.
Prirodni uran se sastoji od 0,71% urana235, 99,28% urana-238 i oko 0,0054%
urana-234.

Za razdvajanje obaju izotopa urana

(urana 235 i urana 238) najprimjereniji je
uran u plinovitom obliku (UF6)

1.

Uslov je dobivanje obogaenog urana. Obogaivanje

urana uz pomo tri metode:

1. Difuzija
2. Centrifugiranje
3. Laserska metoda

Difuzijska metoda je prva metoda koritena za

dobivanje obogaenog urana, a temelji se na
pojavi da prolaz plina kroz membranu ovisi o
brzini molekula plina .
Zbog toga se U3O8 najprije prevodi u UF6 koji se
zagrijavanjem dovodi u plinovito stanje te
nakon toga pod tlakom proputa kroz seriju
poroznih membrana.
S obzirom da je molekula s 235U laka od one s
238
U, giba se bre i ima veu vjerojatnost
prolaska kroz pore membrane.
UF6 koji difuzijom proe kroz membranu, ima vei
postotak 235U i obogaen je, a dio koji nije
proao je manje obogaenje nego na poetku.
Proces se ponavlja vie puta u seriji difuzijskih
komora zvanih kaskada.
Obogaeni UF6 vadi se na jednom kraju kaskade, a
osiromaeni na drugom.
Oko 1400 komora je potrebno da se dobije
koncentracija 235U izmeu 3 % i 4 %.

Metoda centrifuga koristi veliki

broj serijski i paralelno
spojenih rotirajuih cilindara.
Tee molekule UF6 s 238U zbog
toga se pomiu dalje od osi
rotacije, a lake molekule UF6
koncentriraju se blie osi
rotacije.
Iako je kapacitet pojedine
centrifuge manji nego
difuzijske komore, njena
sposobnost separacije je
puno vea.
Centrifuge se kao, kao i difuzijske
komore, spajaju kaskadno, ali
je broj jedinica u kaskadi
manji i iznosi 10 20.

 Centrifuge su u vakuumu i smjetene su u aluminijske tube, a

pokree ih snaan rotor

Laserska se metoda temelji

na selektivnom
pobuivanju atoma ili
molekula urana laserskim
zraenjem nakon ega se
pobueni atomi odvajaju
elektrikim ili magnetskim
poljima.
Laserska metoda
obogaivanja ima manju
potronju energije,
proizvodi manje otpada i
efikasnija je je od difuzijske
i metode centrifuga.
Meutim, dio se procesa
odvija u vakuumu.

Uslovi za realizaciju nuklearnog

reaktora
Osim obogaivanja urana treba rijeiti i slijedee probleme:
1.
Bijeg neutrona- odreeni procenat n bjei, velikom zapreminom
nuklearne elektrane se sprijeava bijeg n
2.

Smanjenje energije neutrona- Fisijom nastaju brzi neutroni energije 2

MeV, a fisija je vjerovatnija sa sporim neutronima. Zato neutrone treba
usporiti. Brzi neutroni se mogu usporiti ako se uran pomijea sa
supstancom koja moe usporiti i apsorbovati neutrone. Proces je
usporavanje neutrona (termalizacija), a te supstance moderatori. Najbolji
je vodonik koji kroz 18 sudara termalizuje neutron tj. neutron nakon toga
ima energiju koja odgovara termikom kretanju neutrona na 300 K tj. oko
0,04 eV. Vodik lako apsorbuje n i stvara se deuterij. Deuterij zahtjeva 25
sudara za termalizaciju neutrona i teko proizvodi tricij pa je pogodan.
Zato se u reaktoru gorivo uranja u tzv. teku vodu- deuterij kroz koji se
puta vodonik.

Uslovi za realizaciju nuklearnog

reaktora
3. Zahvat neutrona- kritini raspon energija 100 eV-1 eV
Ponekad kad jezgro zahvati neutron ne nastaje fisija ve se emituje
energija u vidu zraka. Kada tokom termalizacije
neutrona,neutron ima energiju u raspoonu 100 eV do 1 eV postaje
podloan nefisionom zahvatu od strane U238.
Da bi se to smanjilo uran i moderatori se naizmjenino slau u jezgru
reaktora. Tako brzi neutroni stvoreni u ipki goriva dospijevaju u
moderator te se termalizuju i tu prolaze kroz raspon 100 eV- 1 eV
bez prisustva U 238 koji ih moe zahvatiti, a zatim se nakon
termalizacije vraaju u ipku i tu se deava fisija.

 Uslovi za kontrolisanu fisiju:

Smanjenje energije neutrona
Stalan broj neutrona

Balans neutrona u tipinom reaktoru

 Otkud plutonij u reaktoru?

Transurani (neptunij i plutonij)
K neutronski prinos
K = 1 samoodravajua fisiona reakcija
(kritini reaktor)
K < 1 fisija zamre, podkritini reaktor
K > 1 lanana reakcija (nadkritini reaktor)kontrolne ipke od kadmijuma (ranije od
grafita)

Nuklearni reaktor
Nuklearni reaktor je postrojenje u kojem se odvija kontrolisana
nuklearna lanana reakcija. Nuklearni reaktor je sistem dizajniran za
samoodrivu fisionu reakciju.
Podjela nuklearnih reaktora prema namjeni:
proizvodnja elektrine energije.
proizvodnja radioizotopa (u industrijske i medicinske svrhe),
oslobaanje neutrona iz centra reaktora (za eksperimente),
za obrazovanje i poduavanje buduih nuklearnih fiziara.
Gorivo: izotopi urana, plutonijum, a ponekad i torijum. Dio energije
osloboene u reakciji, ispoljava se u vidu toplote, koja se odvodi iz
nuklearnog reaktora i koristi za pokretanje raznih toplotnih maina.
.
Nuklearni reaktor

Fisiono gorivo
Veina reaktora danas koristi uran kao fisiono gorivo u formi
uranovog oksida UO2

Nuklearni reaktor

Dijelovi reaktora
1 Kontrolne ipke
2 Bioloka zatita
3 Zaita
4 Moderator neutrona
5 Nuklearno gorivo
6 toplotni rezervoar
Osnovni dijelovi svakog
reaktora su: nuklerno gorivo,
moderator (usporiva),
upravljake ipke, sistem za
hlaenje i zatitni sistem.

Dijelovi nuklearnog reaktora

Nuklerni reaktori :
homogeni
heterogeni

Moderator
Moderator
usporava
brze
neutrone a kontrolni tapovi
(kadmij, bor) apsorbiraju spore
neutrone.

Tipovi reaktora:
Tlakovodni reaktor koristi za gorivo oksid obogaenog urana, a hlaen
je i moderiran obinom vodom pod pritiskomm. PWR (engl. Pressurized
Water Reactor
Kipui reaktor takoe koristi isto gorivo, moderator i rashladno
sredstvo, ali voda kljua (BWR Boiling Water Reactor).
Tekovodni reaktor koristi oksid prirodnog ili obogaenog urana,
hlaen je i moderiran tekom vodom s pritiskom vode viim od pritiska
zasienja (nema kljuanja). HWR (engl. Heawy Water Reactor)
Visokotemperaturni reaktor HTGR (engl. High Temperature Gas
Reactor) posljednji je korak u razvoju grafitom moderiranih reaktora.
Hlaen je helijem, a koristi oksid obogaenog urana.
Brzi oplodni reaktor nema moderatora, a hlaen je tekuim metalom.
Kao gorivo koristi oksid urana vieg obogaenja ili oksid plutonija, a kao
oplodni materijal prirodni uran (FBR Fast Breeder Reactor).

Razni tipovi reaktora i njihov procent

Pregled podjele energetskih reaktora

Tip reaktora

Znaenje skraenice
Advanced Gas Cooled, Graphite
Moderated Reactor
Boiling water reactor

Napredni, gasom hlaen, grafitom

moderiran reaktor
Reaktor sa kljualom vodom

BWR

Advanced Boiling Light Water Cooled

and Moderated Reactor

Napredni, lakom vodom hlaen i moderiran

reaktor sa kljualom vodom

FBR

Fast Breeder Reactor

Brzi, proizvoaki reaktor

GCR, agnoks

Gas Cooled, Graphite Moderated Reactor Gasom hlaen, grafitom moderiran reaktor

HTGR

High Temperature, Gas Cooled, Graphite Gasom hlaen i moderiran reaktor sa

Moderated Reactor
visokim temperaturama

AGR
BWR

HWGCR
LWGR, VVR-S,
RBMK

Heavy Water Cooled, Graphite Moderated

Reactor
Light Water Cooled, Graphite Moderated
Reactor

Tekom vodom hlaen, grafitom moderiran

reaktor
Lakom vodom hlaen, grafitom moderiran
reaktor

PHWR, Candu

Pressurized Heavy Water Moderated and Tekom vodom pod pritiskom hlaen i
Cooled Reactor, Deuterium Uranium
moderiran reaktor

PWR, VVER

Pressurized Water Reactor

Reaktor sa vodom pod pritiskom

SGHWR

Steam Generating Heavy Water Reactor

Tekovodni reaktor sa vodom koja vri

Transfer energije tipovi reaktora

Podjela reaktora prema transferu energije:

Boiling water reactors (BWR)

pressurized water reactors (PWR)

Breeder (Oplodni) Reaktori

- Napredniji tip reaktora je breeder reaktor, koji
proizvodi vie fisionog goriva nego to utroi.
Brzi oplodni reaktor (Fast breeder reactor FBR)

- Thermal breeder reactor (Thorijumski ciklus opisan

- Ranije)
Breeder reaktori predstavljaju mogunost jednog
neogranienog izvora fisijskog materijala.
Problem toksinost i zloupotreba plutonija

 Ova vrsta reaktora omoguuje daleko ekonominije koritenje urana

u odnosu na termike reaktore.

Problemi nuklearnog reaktora

Oslobaanje radioaktivnih elemenata u atmosferu ili u
podzemne vode.
Toplinsko zagrijavanje atmosfere.
Odlaganje radioaktivnog otpada fisionih procesa
Nuklearne nesree u elektranama:
Three Mile Island u Pennsylvaniji (1979)
Chernobyl u Ukrajini (1986) (50 tona radioaktivnog materijala
pobjeglo u atmosferu)
Fukushima u Japanu (2011)
4 kritina pitanja: niska cijena, poboljana sigurnost, kvalitetno
rjeavanje problema nuklearnog otpada i mali rizik od nesree.

ernobil
najvea ekoloka katastrofa novijeg
doba
26. 4. 1986. u 1 sat 23 minute
eksplozija na 4. reaktoru
nona smjena radila pokus i jedan
operater opteretio reaktor
od 25 kontrolnih ipki u reaktoru
ostalo 6
drugi operater iskljuio dovod vode
koja hladi i nastala je eksplozija
radioaktivni oblak noen vjetrom
iao prema Skandinaviji te
sredinjoj i jugoistonoj Evropi

 od posljedica radijacije preminulo 200 000 do 400 000 (neslubeni izvori,

vlasti taje podatke)
dan i po nakon eksplozije u oblinjem gradu Pripjata radijacija 300 000 puta
vea od normalne
danas radijacija 100 metara od reaktora 50 000 puta vea od normalne
podruje ernobila neseljivo tek za oko 600 godina

Na slici se vidi sarkofag oko 4.

reaktora

Politika neodgovornost
Preuivanje nesree
Nakon nesree Vladimir erbickij ukrajinski politiar nazvao
Moskvu da otkae proslavu Dana rada i paradu u Kijevu, Gorbaov
mu je rekao da e biti izbaen iz politike ukoliko ne rijei problem u
tiini.
Nakon razgovora sovjetske vlasti svjesno rtvovale vie od 30
ukrajinskih vatrogasaca koji su gasili poar na mjestu nesree

Meunarodna skala za nuklearne

nesree