Tytu oryginau:

THE ASSASSINATION OF MARGARET THATCHER AND OTHER STORIES

Copyright Hilary Mantel 2014
Copyright 2015 for the Polish edition by Wydawnictwo Sonia Draga
Copyright 2015 for the Polish translation by Wydawnictwo Sonia Draga
Projekt graficzny okadki: Mariusz Banachowicz
Redakcja: Mariusz Kulan
Korekta: Iwona Wyrwisz, Barbara Meisner
ISBN: 978-83-7999-358-1
WYDAWNICTWO SONIA DRAGA Sp. z o.o.
Pl. Grunwaldzki 8-10, 40-127 Katowice
tel. 32 782 64 77, fax 32 253 77 28
e-mail: info@soniadraga.pl
www.soniadraga.pl
www.facebook.com/wydawnictwoSoniaDraga
E-wydanie 2015
Skad wersji elektronicznej:
Virtualo Sp. z o.o.

Spis treci

Dedykacja
Przepraszam, e przeszkadzam
Przecinek
Dugie QT
Zimowe wakacje
Harley Street
Przestpstwa przeciwko osobie
Jak si poznamy?
Niewydolno serca w kadej chwili
Koniec podry
Zamach na Margaret Thatcher: 6 sierpnia 1983 roku

Billow i H am ilton ow i, cz ow iekow i z ulicy W illiam a IV,

po trz ydz iestu latach z w yraz am i w dz icz n oci

Wicej na: www.ebook4all.pl

Przepraszam, e przeszkadzam
Wtedy nieczsto kto dzwoni do drzwi, a jeli ju, to i tak si wycofywaam w gb domu.
Musia si dobija naprawd uporczywie, skoro sprawi, e po mikkich dywanach poczapaam
do wejcia. Pod dostatkiem mielimy wtedy zabezpiecze antywamaniowych: zamkw, zasuw,
rolet, acuchw, krat w wysoko osadzonych oknach. Przez wizjer zobaczyam zrozpaczonego
mczyzn w pomitej srebrnoszarej marynarce: po trzydziestce, Azjata. Odszed kilka krokw
do tyu i obserwowa swoje odbicie w zamknitych drzwiach na szczycie zakurzonych
marmurowych schodw naprzeciwko. Poklepa si domi po kieszeniach, wyj zmit
chusteczk i otar ni twarz. Wyglda tak aonie, e pot mg rwnie dobrze by zami.
Otworzyam drzwi.
Natychmiast unis rce, jakby chcia pokaza, e nie jest uzbrojony. Chusteczka w jego doni
wygldaa jak biaa flaga.
Prosz pani! Musiaam wyglda trupio blado w wietle pokrywajcym kafelki na
korytarzu ctkami cieni. Po chwili wzi gboki oddech, obcign pomit marynark,
przeczesa wosy doni i nie wiadomo skd wycign wizytwk. Muhammad Ijaz. Import,
eksport. Tak mi przykro, e przeszkadzam. Zakcam pani popoudnie, ale si zgubiem. Czy
pozwoli pani skorzysta z telefonu?
Odsunam si na bok, eby go wpuci. Chyba te si do niego umiechnam. Musiaam si
umiechn, zwaywszy na to, co nastpio pniej. Oczywicie. Jeli akurat dzisiaj dziaa.
Poszam przodem, on za mn, nie przestajc mwi: wana transakcja, waciwie ju j
dopi, ale konieczna bya jeszcze wizyta u klienta, a czasu spojrza na podrbk rolexa czasu
zostao coraz mniej; mia adres znw zacz obmacywa kieszenie tej firmy pod nim nie
byo, cho powinna by. Prowadzi rozmow szybko, pynn arabszczyzn, napastliwie, unoszc
przy tym brwi, a na kocu jeszcze krcc gow. Odoy suchawk i popatrzy na ni z alem.
Po chwili z kwanym umiechem podnis wzrok na mnie. Sabo zaznaczone usta, pomylaam.
Niby przystojny mczyzna, ale jednak czego mu brakuje; szczupy, o ziemistej cerze, atwo
traci panowanie nad sob.
Jestem pani dunikiem owiadczy. Teraz jednak musz lecie.
Chciaam zaproponowa, eby No wanie, eby co? Skorzysta z azienki? Doprowadzi si

do porzdku? Nie miaam pojcia, jak to sformuowa. Na myl przychodziy mi tylko absurdalne
sowa umy si i uczesa. On jednak ju szed do drzwi, cho ze sposobu, w jaki przebiegaa
rozmowa telefoniczna, wnioskowaam, e na tym spotkaniu zaleao bardziej jemu ni ludziom,
do ktrych si wybiera.
To miasto jest zupenie zwariowane perorowa. Cigle rozkopuj ulice albo nawet gdzie
je przenosz. Przepraszam, e zakciem pani spokj. W korytarzu ponownie si rozejrza,
rzucajc okiem na schody. Tylko Brytyjczycy tutaj czowiekowi pomog, nikt inny!
Przelizgn si do wyjcia i otworzy cikie wrota z elaznymi okuciami, wpuszczajc do
rodka guchy ryk pojazdw na Medina Road. Potem drzwi si zatrzasny. Wyszed. Dyskretnie
wrciam w gb naszego mieszkania, pograjc si w uciliwej ciszy. Klimatyzator cicho
klekota, niczym stary krewny, od czasu do czasu zanoszc si mokrym kaszlem. Powietrze byo
cikie od rodkw owadobjczych; miaam zwyczaj je rozpyla, chodzc po mieszkaniu: opaday
na mnie niczym jasne mgliste welony. Wrciam do rozmwek. Lekcja pita: Obecn ie m iesz kam
w D uddz ie. Jestem dz isiaj z ajta. Niech Bg da ci si!
M wrci do domu po poudniu.
Miaam gocia poinformowaam go. Przyszed, bo si zgubi. Pakistaczyk.
Przedsibiorca. Pozwoliam mu skorzysta z telefonu.
Klimatyzator znw si rozkaszla. M milcza. Poszed si wykpa, wygoniwszy uprzednio
spod prysznica wszystkie karaluchy. Wrci ociekajcy wod, pooy si nago na ku i wbi
wzrok w sufit. Nastpnego dnia wyrzuciam wizytwk do kosza.
Po poudniu dzwonek znw si odezwa. Ijaz przyszed przeprosi, wytumaczy si
i podzikowa za to, e go uratowaam. Podaam kaw rozpuszczaln. Opowiedzia mi o sobie.
By czerwiec 1983 roku. Mieszkaam w Arabii Saudyjskiej od szeciu miesicy. M pracowa dla
firmy geologicznej z siedzib w Toronto, ktra wysaa go jako konsultanta do ministerstwa
zasobw naturalnych. Wikszo jego kolegw z pracy mieszkaa z rodzinami w zamknitych
osiedlach, ale samotni mczyni i bezdzietne pary jak my musieli si zadowoli czymkolwiek.
Byo to nasze drugie lokum. Zajmujcy je poprzednio samotny Amerykanin wyprowadzi si
w popiechu. Budynek skada si z czterech mieszka, z ktrych jedno stao puste. Apartament
nad naszym zajmowa saudyjski urzdnik z on i maym dzieckiem, a na parterze naprzeciwko
nas mieszka pakistaski ksigowy, ktry prowadzi prywatne finanse jednego z ministrw. By
kawalerem i wyranie si oywia, gdy na schodach albo w korytarzu pojawiaa si ktra
z kobiet, jedna zasonita cakowicie, od stp do gw, a druga tylko zawoalowana. Witam!
mwi. Albo czasem Cze!.
Na tym jego impertynencja si koczya, ale i tak kto zoy skarg, po ktrej ksigowy
znikn, a my przeprowadzilimy si do jego mieszkania. Jak na saudyjskie standardy byo mae.

Podog przykrywaa beowa wykadzina, a ciany tapeta w kolorze zamanej bieli z ledwie
widocznym wypukym wzorem. Okien strzegy cikie drewniane okiennice, regulowane za
pomoc uchwytu po wewntrznej stronie. Ale nawet przy otwartych okiennicach wewntrz byo
ciemno, przez cay dzie pod sufitem paliy si wic wietlwki. Do kadego pokoju prowadziy
podwjne masywne drewniane drzwi, cikie jak wieko trumny. Nieustajco miaam wraenie,
e mieszkam w domu pogrzebowym wrd egzemplarzy pokazowych oraz smacych si na
lampach insektw.
Ukoczy szko biznesu w Miami, jak twierdzi, a obecnie zajmowa si sprzeda wody
butelkowanej. Czy wczorajsze spotkanie si udao? Odpowiedzia wymijajco, sprawa wic
z pewnoci nie bya prosta. Machn rk: potrzeba jeszcze troch czasu, jeszcze troch czasu.
Nie miaam wwczas adnych znajomych w miecie. ycie towarzyskie, jeli mona to tak
nazwa, toczyo si po domach; nie byo kin, teatrw ani sal wykadowych. Owszem,
funkcjonoway obiekty sportowe, ale kobiety nie mogy z nich korzysta. Wszelkie mieszane
zgromadzenia byy zakazane. Saudyjczycy nie utrzymywali te kontaktw z obcokrajowcami.
Traktowali ich z gry, widzc w nich zo konieczne, cho biali anglojzyczni pracownicy
znajdowali si na szczycie hierarchii przyjezdnych. Inni, wrd nich Ijaz, nazywani byli
obywatelami krajw trzecich, a okrelenie to codziennie naraao ich na wszelkiego rodzaju
zaczepki, obelgi oraz komplikacje. Hindusi i Pakistaczycy znajdowali zatrudnienie w sklepach
albo maych firmach. Filipiczycy pracowali na budowach. Mczyni z Tajlandii sprztali ulice.
Brodaci Jemeczycy siedzieli na chodnikach przed sklepikami, w pomitych kieckach,
wystawiajc owosione nogi tak, e klapkami omal nie zaczepiali o koa pdzcych aut.
Jestem onaty, mwi dalej Ijaz, z Amerykank. Koniecznie musi pani j pozna! Moe
mogaby pani co dla niej zrobi? Wiedziaam, co ta propozycja oznacza w Duddzie:
w najlepszym wypadku spotkanie dwch par skutych acuchami. W tym miecie kobiety nie
mogy podejmowa adnej inicjatywy. Nie miay nawet prawa jazdy, a tylko bogatsze
dysponoway samochodem z kierowc. Pary mogy wic skada wizyty tylko razem. Nie
sdziam, eby Ijaz i mj m mogli si zaprzyjani. Ijaz by zbyt niecierpliwy, zbyt nerwowy.
mia si z niczego. Ustawicznie poprawia sobie konierzyk i wierci stopami w porysowanych
sznurowanych pbutach, ustawicznie stuka w swojego podrobionego rolexa, ustawicznie za co
przeprasza. Mieszkam przy porcie, cign, z bratow i bratem, on teraz pojecha do Miami,
a przyjechaa z wizyt moja matka. Oczywicie mieszka te ze mn moja amerykaska ona,
mj syn i moja crka, on ma sze lat, a ona osiem. Sign do portfela i pokaza mi fotografi
dziwnie wygldajcego chopca ze szpiczast gow.
Wychodzc, dzikowa mi raz jeszcze za zaufanie, ktre mu okazaam, przyjmujc
zaproszenie. Bo przecie, powiedzia, mgbym by kimkolwiek. Ale Brytyjczycy nie s tacy,

eby myle le o nieznajomych. W drzwiach ucisn mi rk. I na tym koniec, pomylaam.

Zaraz potem przebiego mi przez myl, e to chyba lepiej.
Czowiek zawsze si czu obserwowany, cho go nie zauwaano, widziano tylko niewyranie
albo nie rozpoznawano. Moja pakistaska ssiadka Yasmin, ilekro przebiegaa ze swojego
mieszkania do mojego, owijaa falujce wosy chust, a potem wygldaa zza futryny, eby
sprawdzi, czy jaki przechodzie akurat w tym momencie nie odwrci gowy, eby spojrze
przez elazn kratownic na cikich wejciowych drzwiach. Dopiero wtedy nerwowymi susami
przemierzaa marmurow podog, a jej gowa z kadym podskokiem koysaa si raz w lewo,
raz w prawo. Czasem, zirytowana piachem przedostajcym si z ulicy przez szpar pod
wejciem, wypadaam na korytarz z wielk miot. Jeli akurat mj saudyjski ssiad schodzi
z pierwszego pitra, to z odwrcon gow przemyka do samochodu, sadzc susy midzy
kolejnymi pocigniciami mioty po pododze. Przyznawa mi status niewidzialnej, czym wyraa
szacunek dla ony innego mczyzny.
Nie miaam pewnoci, czy ten szacunek okazuje mi Ijaz. Nasza relacja bya nietypowa i pena
nieporozumie: zyskaam popoudniowego gocia. Prawdopodobnie uwaa, e tylko wielka
ryzykantka wpuciaby do domu obcego mczyzn. Nie potrafiam jednak odgadn, co sobie
myla. Ze wzgldu na jego studia w Miami, ze wzgldu na czas, ktry spdzi na Zachodzie,
traktowaam go bardziej normalnie ni innych. Kiedy lepiej mnie pozna, jego wypowiedzi stay
si swobodniejsze, pene raczej kiepskich artw na wasny temat. Nadal jednak wierci stopami,
szczypa konierzyk i przebiera palcami. Zauwayam, suchajc tam kursu jzykowego, e jego
sytuacja zostaa przewidziana w lekcji dziewitnastej: Podaam adres kierow cy, ale kiedy
prz yjechalim y n a m iejsce, n ie byo tam adn ego dom u. Traktujc go po przyjacielsku, miaam
nadziej da mu do zrozumienia prawdziw natur naszej relacji: wcale mnie nie pociga jako
mczyzna. Tak mao by dla mnie atrakcyjny, e a czuam si z tego powodu niezrcznie.
Zdaje si, e tu wanie popeniam pierwszy bd: powtarzaam sobie, e musz sprosta
brytyjskoci, ktrej si we mnie dopatrzy, e nie wolno mi robi mu afrontw ani odrzuca jego
przyjani, bo mgby doj do wniosku, e nie chc si zadawa z obywatelami pastw trzecich.
Jego druga wizyta, a potem trzecia, wypady nie w por, bardzo nie w por. Nie majc
wyboru, postanowiam houbi moj izolacj, celebrowa j. Dodatkowo z powodu choroby
musiaam wtedy yka tabletki, ktrych efektem ubocznym byy nieznone ble gowy. Take
przez te tabletki nieco gorzej syszaam i nie mogam je, cho odczuwaam gd. Tabletki
kosztoway majtek i trzeba byo sprowadza je z Anglii: firma mojego ma zamawiaa
kuriera. Wie o tym szybko si rozesza: ony kolegw z pracy mojego ma doszy do wniosku,
e przyjmuj leki wspomagajce podno, ja jednak nie miaam o tym pojcia, przez co moje
rozmowy z nimi przybieray czasem dziwny i dla mnie nieco przeraajcy przebieg. Dlaczego

przy okazji wymuszonych przez polityk firmy kontaktw towarzyskich cigle opowiaday
o kobietach, ktre kiedy poroniy, a teraz woziy w wzeczkach dzieci zdrowe jak rydz? Jedna
z kobiet wyznaa, e swoj dwjk ma dziki adopcji. Spojrzaam na jej pociechy, mylc: Jezu,
skd, z zoo? Take moja pakistaska ssiadka doczya do grona gaworzcych o moim
przyszym dziecku. Oczywicie dotary do niej plotki na temat piguek, a ja tumaczyam to sobie
faktem, e pierwszy raz bya w ciy i chciaa si przed kim wygada. Niemal kade
przedpoudnie spdzaam z ni przy kawie, ale zdecydowanie chtniej kierowaam rozmow na
islam, co nie przychodzio mi a tak trudno: ssiadka bya wyksztacona i chtnie si dzielia
swoj wiedz. Szstego czerwca zapisaam w pamitniku: Dwie godziny spdzone z ssiadk
pogbianie przepaci kulturowej.
Nastpnego dnia m przynis bilety lotnicze i moj wiz wyjazdow; za siedem tygodni
mielimy pojecha do domu na pierwsze wakacje. Czwartek, 9 czerwca: Znalazam na gowie
siwy wos. W kraju odbyy si wybory, dlatego ca noc spdzilimy przy radioodbiornikach,
suchajc komentarzy na temat wynikw w BBC World Service. Kiedy zgasilimy wiato,
przynia mi si crka sklepikarza podrygujca rytmicznie przy dwikach Lillibulero. W pitek
przypadao wito, moglimy wic spa spokojnie a do poudniowego wezwania muezina.
Zacz si ramadan. roda, 15 czerwca: Czytaam T he T w yborn Affair; od czasu do czasu
wymiotowaam.
Szesnastego czerwca ssiedzi z naprzeciwka odziani w biel wyruszyli na pielgrzymk. Przed
podr zadzwonili do naszych drzwi: Moe przywie wam co z Mekki? Dziewitnastego
czerwca odczuam nag potrzeb zmian, zaczam wic przestawia meble w salonie, z moich
zapiskw wynika jednak, e niewiele to zmienio. Odnotowaam te, e padam ofiar
natrtnych i nieprzyjemnych myli, nie precyzujc jednak ich natury. Dalej napisaam tylko, e
mam gorczk, nudnoci i pospniej. Do 4 lipca musiaam jednak lepiej si poczu, poniewa
przy prasowaniu suchaam Eroiki. Dziesitego lipca rano nastawiam kaw i poszam do salonu,
a tam wszystkie meble wyglday tak, jakby w nocy chciay wrci na poprzednie miejsca.
Przechylony w lewo fotel kiwa si niczym w pijanym tacu: jednym bokiem sta na dywanie,
drugim natomiast wisia kilkadziesit centymetrw nad podog, balansujc niepewnie na lichej
krawdzi kosza na miecie. Z otwartymi ustami popdziam z powrotem do sypialni. Akurat
przypadao wito Id al-Fitr i m jeszcze si nie rozbudzi. Wydusiam z siebie kilka
bekotliwych sylab. Bez sowa wsta z ka, woy okulary i ruszy za mn. Stan w drzwiach
salonu, rozejrza si, zdecydowanym gosem zapewni mnie, e nie ma z tym nic wsplnego, po
czym poszed do azienki. Syszaam, jak zamyka za sob drzwi, klnie na karaluchy, a nastpnie
odkrca wod pod prysznicem. Pniej stwierdziam, e chyba lunatykuj. Mylisz, e to
moliwe? e ja to wszystko zrobiam? Dwunastego lipca: Znowu sen o egzekucji.

Kopot by nastpujcy: Ijaz wiedzia, e jestem w domu. Dokd mogabym pj? Ktrego
popoudnia zostawiam go w korytarzu, cho dugo przyciska dzwonek. Nastpnym razem
zapyta mnie oczywicie, gdzie byam. Ach, musiaam zaj do ssiadki, odparam. Oczywicie mi
nie uwierzy. Spojrza na mnie z tak wielkim alem, e natychmiast wspczuam mu z caego
serca.
Dudda go drani, twierdzi, irytuje; tskni za Ameryk, za wizytami w Londynie. Musi si
tam wybra, troch odpocz. Kiedy my jedziemy na urlop, moe bymy si spotkali?
Wyjaniam, e nie mieszkamy w Londynie, czym bardzo go zaskoczyam. Chyba podejrzewa,
e to unik, jak niewpuszczenie go do domu.
Na pewno dostabym wiz kontynuowa. Spotkalibymy si tam bez gestem doni
omit wiszce na zawiasach wieka trumien oraz cikie, skonne do samowoli meble.
Rozmieszy mnie tego dnia histori o swojej pierwszej narzeczonej, Amerykance nazywanej
przez wszystkich Patches. Z atwoci wyobraziam sobie, jak ta elegancka opalona kobieta
pewnego dnia wprawia go w kompletne zdumienie, kiedy zdejmuje bluzk, by widokiem goych
piersi pooy kres jego wtemu dziewictwu. Jake potwornie musia si ba, kiedy ich dotyka
Oczywicie nie stan wtedy na wysokoci zadania. Kiedy mi o tym opowiada, stuka si pici
w czoo. Suchaam tej opowieci jak zaczarowana. W kocu jak czsto si syszy co takiego z ust
mczyzny? Pniej przedstawiam j mojemu mowi w nadziei, e go ubawi. Nie mia si.
Czsto, chcc sprawi mu przyjemno, wcigaam do odkurzacza karaluchy przed jego
powrotem z ministerstwa. Zrzuca z siebie ubranie i szed prosto do azienki. Syszaam plusk
wody. Lekcja dziewitnasta: Jeste on aty? T ak, m oja on a jest z e m n , stoi tam w rogu.
Wyobraaam sobie, jak czarne karaluchy wymachuj odnami w worku odkurzacza.
Wrciam do stou w jadalni, przy ktrym powstawaa moja powie komiczna.
Utrzymywaam to zajcie w tajemnicy. Nigdy si z nim nie zdradziam przed onami kolegw
z pracy mojego ma. Sama przed sob waciwie te si do tego nie przyznawaam. Pisaam
przy wietlwce, dopki nie nadchodzi czas, eby i po zakupy. Trzeba byo z nimi zdy
midzy popoudniow a wieczorn modlitw; po pierwszym wezwaniu muezina klient wpada
w puapk: aluzje sklepw opaday z trzaskiem, zamykajc go w rodku albo na gorcym
i wilgotnym parkingu. Po centrach handlowych kryy patrole Komitetu Krzewienia Cnt
i Zapobiegania Zu.
Pod koniec lipca Ijaz przyprowadzi swoj rodzin na herbat. Mary-Beth bya drobnej
budowy, ale jakby opuchnita pod skr. Niemrawa, piegowata, sabowita, miaa wyblake rude
wosy i sprawiaa wraenie skulonej, nieprzywykej do rozmowy. Milczc crk z oczami jak
ciemne gwiazdy wystroia na t okazj w falbaniast bia sukienk. Szecioletni
szpiczastogowy Saleem straci ju dziecic pulchno, a jego ruchy byy niepewne, jakby si ba

poamania koczyn. Patrzy na mnie bardzo uwanie, za to Mary-Beth unikaa mnie wzrokiem.
Co Ijaz jej powiedzia? e zabiera j na spotkanie z kobiet, ktra jest taka, jaka ona powinna
by? Wieczr upyn bardzo smutno. Przetrwaam go jako tylko dlatego, e podnosia mnie na
duchu perspektywa rychego wyjazdu do domu: spakowaam ju walizki. Dzie przed podr
w nieuywanym pokoju, gdzie trzymaam ubrania, czeka mnie kolejny przeraajcy widok.
Podwjne drzwi wbudowanej szafy, tak samo wielkie i cikie jak pozostae trumienne wieka
w tym domu, kto najwyraniej usiowa zdj; teraz jedne i drugie wisiay tylko na dolnym
zawiasie, a ich grna poowa kiwaa si niczym skrzyda jakiej zdezelowanej maszyny latajcej.
Pierwszego sierpnia, kiedy wylatywalimy z Midzynarodowego Lotniska Krla Abd al-Aziza,
rozptaa si burza z piorunami i w samolocie strasznie trzso. Ciekawia mnie sytuacja MaryBeth. Miaam nadziej, e jeszcze j zobacz, cho przecie szczerze pragnam, eby Ijaz po
prostu znikn.
Do Duddy wrciam pod koniec listopada, zostawiwszy moj powie agentowi. Jeszcze przed
wyjazdem poznaam mieszkajc po ssiedzku mod saudyjsk matk, ktra wybraa zajcia
z literatury na uniwersytecie kobiecym. Edukacja dla kobiet uznawana bya za luksus, ornament
pozwalajcy mowi chepi si wasn tolerancyjnoci. Munira nie radzia sobie z pracami
pisemnymi, chodziam wic do niej pnymi przedpoudniami, eby odrabia je za ni, podczas
gdy ona siedziaa w negliu na pododze, ogldajc egipskie telenowele i pogryzajc ziarna
sonecznika. Wszystkie trzy, Yasmin, Munira i ja, zostaymy przedpoudniowymi przyjacikami;
maj lepiej, mylaam, bo najpierw mnie sobie obejrz, a kiedy ju pjd, to mog o mnie
poplotkowa. atwiej byo nam dwm wdrowa na gr, poniewa Munira musiaaby si ukry
pod abaj i nikabem, gdyby chciaa schodzi do nas na parter: kolejna cignca si
w nieskoczono chwila na publicznym terytorium klatki schodowej, gdzie w kadej chwili mg
si pojawi mczyzna i powiedzie Witam!. Yasmin bya delikatna jak ksiniczka na perskiej
miniaturze; modsza ode mnie, nienagannie wypielgnowana, otoczona aur nieskazitelnie
dobrych manier i pena powcigliwoci. Munira miaa dziewitnacie lat, grubo ciosane rysy,
blad skr oraz grzyw wosw, ktra strzelaa od naelektryzowania i zdawaa si prowadzi
niezalene bujne ycie. miech Muniry brzmia jak suchy rechot. Ona i Yasmin siedziay na
poduszkach, mnie jednak uparcie podsuway krzeso; z myl o mnie podaway te rozpuszczaln
kaw, cho wolaabym mulisty miejscowy napar. Wiedziaam ju, jak skuteczna jest kofeina
w walce z migren. Zdarzay si bezsenne noce, kiedy chodziam od ciany do ciany; dopiero
poranne wezwanie do modlitwy uwiadamiao mi, e musz si pooy, ale w ku i tak
wciekle rozmylaam o ksikach, ktre mogabym napisa.
Ijaz zadzwoni do drzwi 6 grudnia. Bardzo si ucieszy, e mnie widzi po tak dugim czasie.
Teraz bardziej ni kiedykolwiek przypomina pani Patches, oznajmi, promieniejc radoci.

Poczuam ukucie niepokoju: wczeniej nie byo o tym mowy. Twierdzi, e zeszczuplaam
i wietnie wygldam, co tumaczyam odstawieniem lekarstw i czstym przebywaniem na
socu, ale on si upiera: Nie, nie, wyglda pani jako inaczej. To samo powiedziaa mi ona
ktrego kolegi z pracy mojego ma. Niewtpliwie pomylaa, e wreszcie zaszam w ci.
Zaprowadziam Ijaza do salonu po drodze nie przestawa mnie komplementowa
i podaam kaw.
Moe to kwestia ksiki stwierdziam, siadajc. Bo widzi pan, napisaam ksik
Urwaam w p zdania. To nie by jego wiat. W Duddzie nikt nie czyta. Da si kupi
wszystko oprcz alkoholu i biblioteczki. Moja ssiadka Yasmin, ktra przecie studiowaa
anglistyk, twierdzi, e od lubu nie przeczytaa ani jednej ksiki; jest zbyt zajta
przygotowywaniem cowieczornych przyj. Wyjaniam Ijazowi, e odniosam ju pierwszy
sukces, a przynajmniej tak mam nadziej. Napisaam powie i niech pan sobie wyobrazi, e
przyj j agent.
To jakie historyjki dla dzieci?
Dla dorosych.
Napisaa pani podczas wakacji?
Nie, pisaam j od zawsze. Poczuam si jak oszustka. Przecie pisaam wtedy, kiedy nie
wpuciam go do domu.
Pani m zapaci za publikacj tej ksiki?
Nie. Przy odrobinie szczcia kto zapaci za ni mnie, a mianowicie wydawca. Agent ma
nadziej j sprzeda.
A jak pani poznaa tego agenta?
Nie byo sensu wspomina o katalogu Writers & Artists Yearbook.
Spotkalimy si w Londynie. W jego biurze.
Przecie nie mieszka pani w Londynie odpar tonem, jakby wykada asa. Najwyraniej
postanowi znale sabe punkty mojej historii. Moe nie jest solidny? Co jeli ukradnie pani
pienidze? Rozumiaam oczywicie, e w jego wiecie termin agent odnosi si do raczej
pokanego zbioru podejrzanych typw. Tylko co z napisem Import, eksport na jego wizytwce?
Nie kojarzy mi si z kwintesencj uczciwoci. Postanowiam broni swego. Nadal siedziaa mi
w gowie Patches: wygldao na to, e Ijaz bez ostrzeenia zmieni zasady rzdzce nasz
znajomoci. Nie sdz. Nie powierzyam mu adnych pienidzy, a jego firma ma dobr
reputacj. Gdzie si mieci siedziba tej firmy? Ijaz wszy, a ja param naprzd, dowodzc
swoich racji. Tylko dlaczego byam taka pewna, e siedziba przy ulicy Williama IV daje
gwarancj moralnych wartoci? Ijaz dobrze zna Londyn. Metro Charing Cross? Nadal
zachowywa si tak, jakby spotka go afront. Niedaleko Trafalgar Square? Mwi burkliwie. Do

tego biura posza pani sama?

Nie potrafiam go udobrucha. Podaam herbatniki. Nie oczekiwaam, e zrozumie, co
zamierzam, ale on najwyraniej poczu si jeszcze pokrzywdzony obecnoci innego mczyzny
w moim yciu.
Co u Mary-Beth? zapytaam.
Ma jak chorob nerek.
Wiadomo mn wstrzsna.
To co powanego?
Unis barki, ale nie byo to wzruszenie ramion, raczej rozruszanie cigien, jakby dla
rozpdzenia zadawnionego blu.
Musi pojecha na leczenie do Ameryki. Ale to nic takiego. I tak zamierzaem si jej pozby.
Odwrciam wzrok. Nigdy bym nie przypuszczaa!
Przykro mi sysze, e jest pan nieszczliwy.
Naprawd nie mam pojcia, o co jej chodzi stwierdzi cierpko. Cigle jest nieszczliwa
i cigle si czym zamartwia.
Widzi pan, to nie jest najlepsze miejsce do ycia dla kobiet.
Tylko co on mg o tym wiedzie?
Chciaa duy samochd? Kupiem jej duy samochd cign poirytowany. Co jeszcze
miabym dla niej zrobi?
Pod dat 6 grudnia w pamitniku zanotowaam: Ijaz si zasiedzia. Nastpnego dnia znw
przyszed. Po tym, jak si wyraa o swojej onie i porwna mnie do swojej Patches z Miami
nie powinnam oczywicie go przyjmowa. On jednak uknu ju plan i nie zamierza z niego
rezygnowa. Miaam razem z mem pojawi si u niego na kolacji, eby pozna jego rodzin
i kilku znajomych, z ktrymi prowadzi interesy. O tym pomyle wspomina ju przed moim
wyjazdem i wiedziaam, e przywizuje do niego wielk wag. Chciaam, skoro mogam,
wywiadczy mu przysug: swoim klientom wydaby si obywatelem wiata, gdyby
zorganizowa w swoim domu midzynarodowe przyjcie, gdyby powiedzmy to wprost
zaprosi biaych przyjaci. Teraz nadszed waciwy czas. Bratowa ju zacza gotowanie,
zapewnia. Chciaam j pozna; podziwiaam diaspor azjatyck, poliglotyzm tych ludzi, ich
odporno na poraki, na odrzucenie, chciaam wic si przekona, czy ta kobieta jest bardziej
wschodnia, bardziej zachodnia, a moe jeszcze jaka inna.
Musimy zorganizowa transport kontynuowa Ijaz. Przyjd w czwartek, kiedy bdzie
w domu pani m. O szesnastej. Wytumacz mu, jak dojecha.
Skinam gow. Nie ma sensu rysowa mapki: znw mog przesun ulice.
Spotkanie 8 grudnia nie okazao si sukcesem. Ijaz si spni, ale jakby tego nie zauway.

Mj m w roli gospodarza do minimum ograniczy powitalne uprzejmoci, po czym usiad

sztywno w fotelu tym, ktry wczeniej prbowa lewitowa. Zdawa si, poprzez swoje
uwane milczenie, gotw pooy tam wszelkim niedorzecznociom: ze strony mebli, ze strony
gocia i z kadej innej strony te. Ijaz zabrudzi sobie spodnie kawakami baklawy, onglowa
widelcem i postukiwa filiank. Po naszej kolacji, mwi, praktycznie nastpnego dnia, wybiera
si subowo do Ameryki.
Polec przez Londyn. Przyda mi si troch odpoczynku. Odpr si przez trzy, cztery dni.
Mj m musia si zmobilizowa, eby zada mu pytanie, czy ma tam znajomych. Bardzo
starego przyjaciela, odpowiedzia Ijaz, wgniatajc okruszki w dywan. Mieszka przy Trafalgar
Square. To dobra dzielnica. Zna j pan?
Straciam zapa; wrcz poczuam, jak opadaj ze mnie wszystkie te miesice, podczas ktrych
miaam zbyt mao naturalnego wiata. Kiedy Ijaz wyszed w progu oczywicie na chwil si
zatrzyma, udzielajc jeszcze dokadniejszych instrukcji dojazdu nie wiedziaam, co powiedzie,
poszam wic do azienki, przegnaam karaluchy i skuliam si pod strumieniem letniej wody.
Owinita w rcznik leaam na ku w ciemnoci. Syszaam, jak mj m miaam nadziej,
e to on, a nie fotel krci si po salonie. W tamtych czasach, kiedy zamykaam oczy, miaam
czasem wraenie, e zagldam do wasnej czaszki. Widziaam pkule mojego mzgu. Byy
pofadowane i miay kolor kitu do okien.
Mieszkanie usytuowane a przy porcie wypeniay zapachy potraw i meble. Na kadej moliwej
powierzchni stay fotografie, dywany leay na dywanach. Wieczr by upalny, klimatyzatory
pracoway wic pen par, plujc wod, wykasujc z metalowych puc zarodniki pleni, zarazki.
Obrus na stole by wiotki i mia mnstwo frdzli, a ja miam te frdzle midzy palcami.
W dotyku przypominay nylonowe futerko, uszy pluszowego misia; poprawiay mi samopoczucie,
cho a iskrzyam od napicia. Honorowe miejsce przy stole zaja gowa rodziny, potna
gamoniowata kobieta z dug uchw: gdyby nie ozdobne sari, wygldaaby cakiem jak Brz ydka
ksi n icz ka Quentina Massysa. Bratowa, kobieta bystra i raczej oscha, kad fraz
wypowiadaa z lekkim sarkazmem. Domylaam si dlaczego: jej znaczce spojrzenia nie
pozostawiay wtpliwoci, e Ijaz rozmawia z ni na mj temat, e jako mnie zaanonsowa.
Jeli jako swoj przysz on, to z pewnoci nie wypadam wiele lepiej od starej. Bratowa
ostatecznie si utwierdzia w swojej pogardzie, widzc, e ledwie tknam stojce przede mn
jedzenie. Umiechaam si tylko, kiwaam gow potakujco albo przeczco, skubaam listki
pietruszki i popijaam fant. Chciao mi si je, ale rwnie dobrze bratowa mogaby na
koronkowych serwetkach postawi przede mn kamienie. Czy Ijaz sdzi, tak samo jak
Saudyjczycy, e zachodnie maestwa nic nie znacz? e zawiera si je pod wpywem impulsu
i w taki sam sposb koczy? Czy zakada, e mj m zamierza si mnie pozby, tak samo jak

on chce si pozby Mary-Beth?

Ijaz te zapewne uwaa, e wieczr nie przebiega najlepiej. Zapowiedzia, e doczy do nas
dwch kierownikw supermarketu, dysponujcych duymi pienidzmi. Ale wieczorna modlitwa
ju dobiega koca, ruch uliczny znw si oywi, wzdu caej Palestine Road i nadmorskiej
Corniche wiata zrobiy si zielone, od Thumb Street po Wiadukt Pepsi miasto a wrzao,
a dwch kierownikw ani ladu. Ijaz mia spocon twarz. Sign po telefon i wystuka numer.
Okej, ma opnienie? Ju wyjecha? Jest w drodze? Z hukiem odoy suchawk, po czym
wpatrywa si w aparat, jakby chcia go zmusi, eby do niego zawierka niczym jaki oswojony
ptak. Czas nie ma tutaj adnego znaczenia zaartowa, podszczypujc swj konierzyk.
Bratowa wzruszya ramionami, a nastpnie wygia wargi w podkwk. Nie moga usiedzie
w miejscu. Bezustannie krya po pokoju, powiewajc brzoskwiniowymi szyfonami. Za kadym
razem przynosia pen tac z kuchni. Tam, poza zasigiem naszego wzroku, prawdopodobnie
potrawy skrapiaa zami jaka zatuszczona suca. Milczca seniorka poeraa wikszo
serwowanego jedzenia, sigajc po kolejne talerze, aby metodycznie si rozprawia z ich
zawartoci, dopki pod jej pazernymi palcami nie zacz przewitywa rysunek na porcelanie.
Potem wystarczyo na chwil odwrci wzrok, a talerz robi si pusty. Raz na jaki czas
rozdzwania si telefon.
S ju prawie na miejscu, wykrzykiwa Ijaz. Po dziesiciu minutach znw marszczy brew.
Moe zabdzili. Na pewno zabdzili, piewnie przytakiwaa bratowa. Drwia z niego, wietnie
si przy tym bawic. Lekcja dziewitnasta. Przetumacz nastpujce zdania: Jeli n adal bdz ie
trz ym a m ap do gry n ogam i, to n igdy n ie z n ajdz ie tego dom u. W yrusz yli dz i ran o, ale jesz cz e
n ie z ajechali n a m iejsce. A wic nawet podrcznik do nauki jzyka potwierdza, e nie sposb
gdziekolwiek dotrze. Arabskiego oczywicie nie chciao mi si uczy, byam na to zbyt
niecierpliwa. Przewracaam tylko kartki w poszukiwaniu zwrotw, ktre mogyby mi si
przyda, gdybym potrafia je wymwi.
Dugo w noc siedzielimy przy stole, czekajc na goci, ktrzy od pocztku nie mieli zamiaru
przyby. W kocu zraniony i opryskliwy Ijaz odprowadzi nasz dwjk do drzwi.
Zaczerpnlimy haust wilgotnego powietrza.
Nigdy wicej nie musimy tu przychodzi, pocieszaam mojego ma. Powiniene wspczu
Ijazowi, dodaam. M nie odpowiedzia.
Pod dat 13 grudnia w pamitniku zapisaam, e przytacza mnie brak wiata, ilo
prasowania i smrd z rur kanalizacyjnych. Nie mogam ju sucha kasety z Eroic, bo si
wkrcia w magnetofon. W wolnych chwilach streciam czterdzieci rozdziaw Olivera T w ista
na potrzeby mojej ssiadki z gry. Trzy dni pniej byam okropnie niestabilna, niespokojna.
Czytaam korespondencj Littletonea z Hart-Davisem. Pod koniec tygodnia gotowaam razem

z Yasmin. Odnotowaam popoudnie pene starzejcego si blu. Mimo to odczuwaam ulg,

wiedzc, e Ijaz wyjecha i nie musz si obawia dzwonka u drzwi. Szesnastego grudnia
czytaam Iris Murdoch oraz odwiedziam moj studentk na grze. Munira wzia ode mnie
streszczenie czterdziestu rozdziaw, przewertowaa je pobienie, ziewna i wczya
telewizor. Prbowaam wyjani jej wiktoriaskie prawa o ubogich, ale patrzya na mnie tylko
szklistymi oczami: w caym yciu nie zaznaa ubstwa. Przeraliwym gosem wrzasna na
suc. Umczona Indonezyjka przyniosa creczk Muniry, ebym moga j sobie obejrze.
Cika, powana dziewczynka zaczynaa wanie chodzi, a raczej stpa o wasnych siach,
machajc na olep rkami w poszukiwaniu jakiego mebla, o ktry mogaby si oprze. Z jkiem
upadaa na pup, po czym znw wstawaa, chwytajc si sofy. Potem jedna z poduszek
wylizgna si z jej rczki; dziewczynka przewrcia si na plecy, gwk pen spiralnych
loczkw uderzya o podog, i leaa, gono wrzeszczc. Munira tylko si z niej miaa: Wyglda
jak biaa Murzynka, prawda? Ten paski nos to nie po mnie, zapewniaa. Paskie usta te nie.
Odziedziczya je po rodzinie mojego ma, ale oczywicie oni obwiniaj za to mnie.
Drugi stycznia 1984 roku: wybralimy si do mrocznej restauracyjki zaraz za ulic Khalid bin
Wahlid, gdzie zaprowadzono nas za aurowe przepierzenie do tak zwanego rewiru rodzinnego.
W gwnej czci lokalu posilali si tylko mczyni. Jadanie na miecie byo raczej manifestacj
ni przyjemnoci. Posiki przeykao si szybko, poniewa przy braku wina oraz towarzyszcych
mu rytuaw nic nie spowalniao jedzenia. Kelnerzy z kolei, ktrym w gowie si nie miecio, e
mczyzna moe spoywa posiek wsplnie z kobiet w innym celu ni tylko zaspokojenie
godu, szczycili si tym, e kiedy widzieli oprniony talerz, natychmiast go zabierali, by
z trzaskiem postawi na stole nastpne danie, starajc si jak najszybciej wypuci klienta
z powrotem na zakurzon ulic. Nieustannie olepiajce pomaraczowe wiato, jak byskawica
w kiepskim filmie science fiction; cigy warkot ruchu ulicznego. Zaczam si ba wypadkw
samochodowych, ktre zdarzay si czsto; ilekro wyjedalimy wieczorem do miasta,
widziaam tylko ziejce otchanie pod mostami i wiaduktami. Wyobraaam sobie, e to
amfiteatry, w ktrych ofiary wypadkw migotaniem odgrywaj ostatnie sceny swojego ycia.
Czasem zaczynaam dre, jak tylko postawiam krok na ulicy. Winiam za to lekarstwa, ktre
przyjmowaam dawk znw zwikszono. ony kolegw z pracy mojego ma nie miay takich
problemw. Kiedy si z nimi spotykaam, rozmawiay o nadmuchiwanych basenach albo
o poprzednim yciu, ktre prowadziy w Hongkongu. Robiy sobie wycieczki na suk, eby
kupowa biuteri, a potem wsunite na ich szczupe, opalone ramiona bransolety mogy
brzcze i dzwoni jak uderzajce o siebie kostki lodu na dnie szklanki. W walentynki mielimy
przyjcie serowe, podczas ktrego wino trzeba byo sobie wyobrazi. A kipiaam szczciem,
poniewa tu przedtem otrzymaam list z agencji przy Williama IV informujcy, e moja

powie zostaa sprzedana. Przekuwajc wykaaczk kawaek sera edamskiego, szef mojego
ma pochyli si nade mn: Hubby mwi, e opublikuj twoj ksik. Musi go to kosztowa
nieze pienidze!
Ijaz, jak przypuszczaam, nadal przebywa w Ameryce. Musia przecie uporzdkowa swoje
maeskie sprawy, pozaatwia interesy. W pamitniku pojawia si ponownie dopiero 17 marca,
w dniu witego Patryka, kiedy zanotowaam: Rozmowa telefoniczna, szczeglnie
niepodana. Z grzecznoci zapytaam o interesy; jak zwykle odpowiada wymijajco. Mia mi
za to do powiedzenia co innego:
Pozbyem si Mary-Beth. Odesza.
Co z dziemi?
Saleem zostaje ze mn. Na dziewczynce mi nie zaleao. Moe j mie, jeli chce.
Musz koczy, Ijaz. Kto dzwoni do drzwi. Co za kamstwo!
Kto?
Co on sobie myla, e widz przez ciany? Bardzo mnie tym rozzoci, cho przecie gocia
przy drzwiach zmyliam.
Moe ssiadka odpowiedziaam potulnie.
Wkrtce si zobaczymy oznajmi.
Tamtej nocy doszam do wniosku, e duej tak nie mog. Czuam, e nie znios choby jednej
filianki kawy w jego towarzystwie. Nie miaam jednak rodkw, eby pooy temu kres,
a swoj bezradno sama przed sob tumaczyam wpywem otoczenia. Nie umiaam si zdoby
na odwag, eby szczerze porozmawia z Ijazem. Nadal nie miaam w sobie do siy, eby
zrobi mu afront. Na sam myl o nim byo mi wstyd za moj bezradno, za jego przykre
kamstewka majce postawi go w lepszym wietle, za potworn pomyk, do ktrej
dopucilimy. Mylaam o bratowej, jej brzoskwiniowych szyfonach, wydtych ustach.
Nastpnego dnia, kiedy mj m wrci do domu, posadziam go obok siebie i zaczam
rozmow. Poprosiam go o napisanie listu do Ijaza z daniem, eby ten przesta mnie
odwiedza, poniewa ssiedzi gotowi niewaciwie zinterpretowa jego wizyty, co jak doskonale
wie, moe si okaza grone dla nas wszystkich. M sucha. Nie musisz pisa wiele,
przekonywaam, on zrozumie. Powinnam sama zrobi z tym porzdek, ale mi nie wolno, to
przekracza moje siy albo przynajmniej tak mi si wydaje. Syszaam swj gos, urywany,
skrzypicy. Robiam to, czego przecie za wszelk cen chciaam unikn: chowaam si za
obyczaje tego spoeczestwa, prbujc pozby si problemu, ktry sama sobie stworzyam; po
babsku, okazujc sabo i zoliwo.
Mj m take to dostrzega. Ale nie skomentowa. Podnis si i poszed wzi prysznic.
Potem lea w klekoczcej ciemnoci: drewniane okiennice sypialni nie przepuszczay

najmniejszego promyka olepiajcego popoudniowego wiata. Pooyam si obok niego.

Z drzemki wybudzio mnie wezwanie do wieczornej modlitwy. M ju wczeniej si podnis.
Pisa. Pamitam trzask zamka, kiedy chowa list do teczki.
Nigdy go nie pytaam o tre tego listu; wane, e odnis zamierzony skutek. Odpowied nie
nadesza adnej strofujcej notki wsunitej pod drzwi, adnej aoliwej rozmowy
telefonicznej. Milczenie. Pamitnik cignie si dalej, tylko Ijaz z niego znika. Przeczytaam
Zuckerm an a w yz w olon ego, T era n iejsz o i prz esz o oraz Pracow n icz w yciecz k z fabryki
butelek. Zgina skrytka pocztowa firmy wraz z ca przychodzc korespondencj. Mona by
pomyle, e skrytka pocztowa jest nieruchoma i nie moe si przemieszcza z wasnej woli, ale
odnaleziono j dopiero po wielu dniach na jakiej odlegej poczcie. Doszam do wniosku, e skoro
meble mog si porusza, to skrytki pocztowe take. Zblia si kolejny urlop w kraju.
Dziesitego maja bylimy na przyjciu poegnalnym uciekiniera, ktrego kontrakt dobieg
koca. Przewrciam si w tacu i skrciam kostk. Jedenastego maja ze skrcon kostk
obejrzaam T eksa sk m asakr pi m echan icz n .
W Duddzie miaam spdzi jeszcze wiele czasu. Ostatecznie wyjechaam dopiero w 1986
roku. Przed wyjazdem dwukrotnie si przeprowadzalimy, najpierw do innego mieszkania
w centrum, a potem do zamknitego osiedla przy autostradzie. Kobieta uwiziona
w mieszkaniu na rogu Al-Suror wydaje mi si dzisiaj raczej obca; zadaj sobie pytanie, co
powinna bya zrobi, jak lepiej pokierowa tamt sytuacj. Na pewno powinna bya odstawi
lekarstwa: dzisiaj siga si po nie tylko w ostatecznoci, bo wszyscy wiedz, e wywouj stany
lkowe, przytpiaj such, a take powoduj nudnoci. Co z Ijazem? Przede wszystkim nie
powinna bya otwiera mu drzwi. Odwaga winna i w parze z rozwag, zawsze przecie to
powtarzaa. Nawet po tak wielu latach trudno zrozumie, co waciwie si stao. Staraam si
opisa wszystko jak najrzetelniej, zapaam si jednak na tym, e zmieniam imiona, eby chroni
winnych. Zastanawiam si, czy Dudda w pewnym sensie nie zakcia mojego funkcjonowania,
czy nie odchylia mnie od pionu, tym samym nieco przekrzywiajc cay mj wiat. Nigdy nie
mog by pewna, czy zamknite drzwi pozostan na zawiasach. Nie wiem te, kiedy noc
zapalam wiato, czy dom jest taki sam, jak go zostawiam wieczorem. Przecie meble mogy
pofiglowa sobie w ciemnoci.

Przecinek
Wci mam przed oczami Mary Joplin kucajc z kolanami rozchylonymi tak szeroko, e opina
si wok nich jej licha baweniana sukienczyna. Nawet w najwiksze upay (a tamtego lata upa
panowa straszny) Mary chodzia zakatarzona, dlatego od czasu do czasu wierzchem doni
ocieraa swj zadarty nos, po czym z uwag obserwowaa poyskujcy na skrze lad, luzowaty
jak po przejciu limaka. Kucaymy obydwie, po uszy schowane w trawie, ktra po peni lata
przestaa ju askota, a zacza drapa, grawerujc na naszych goych nogach biae linie:
popltane rysunki prymitywnych plemion. Od czasu do czasu podnosiymy si rwnoczenie,
jakby szarpnite niewidzialn link, eby odgarn kilka narczy szorstkich dbe i nieco si
przybliy do celu naszej wdrwki, cho przecie kada z nas dobrze wiedziaa, e zawdrowa
tam nie powinnymy. Potem nagle, jakby na dany znak, znw nurkowaymy w trawie, stajc si
prawie niewidzialne na wypadek, gdyby Bg mia spojrze z gry akurat na nasz k.
Schowane w trawie rozmawiaymy: ja raczej mrukliwa, traktujca wszystko z rezerw
omiolatka, ubrana w przyciasne szorty w czarno-bia kratk, ktre jeszcze rok wczeniej byy
na mnie dobre i ona: wychude ramiona, kolana z rzepkami jak spodki, posiniaczone nogi,
rozchichotany trajkot oraz nieustanne pociganie nosem. Jaka tajemnicza rka, niewykluczone,
e wasna rka Mary, ozdobia jej wosy sprynkami biaej wstki, zanim jednak nadeszo
popoudnie, wstka na mysich ogonkach przekrzywia si tak bardzo, e nadaa gowie wygld
niestarannie obwizanej paczki. Mary Joplin zadawaa mi pytania.
Jestecie bogaci?
Byam zaskoczona.
Chyba nie. Jako tak porodku. A wy? Jestecie bogaci?
Przez chwil rozmylaa. Umiechna si do mnie tak, jakbymy nagle zostay
przyjacikami.
My take jestemy jako tak porodku.
Ubstwo oznaczao wzniesione do gry niebieskie oczy i chodzenie po probie. Wymagao
czekania na dobroczynno oraz kolorowych at ponaszywanych na ubrania. Na ilustracjach bajek
z kolei ubogie ycie przedstawiano jako stojcy w lesie dom z dwuspadzistym dachem krytym
strzech, a take koszyk przykrywany patchworkow serwetk, z ktrym si idzie do babci.
Dom oczywicie zrobiony z piernika.
Ja do babci chodziam z pustymi rkami, a wysyano mnie tam po to, ebym dotrzymywaa jej
towarzystwa. Nie wiedziaam, jak mam to robi. Czasem gapiam si w cian, a babcia

mwia mi, ebym wrcia do domu. Czasem babcia pozwalaa mi uska zielony groszek.
Czasem kazaa mi trzyma wen, ktr zwijaa w kbek i karcia mnie, ilekro opuszczaam
donie. Tumaczyam, e jestem zmczona, ona jednak mi odpowiadaa, e nie mam pojcia, co
to sowo znaczy, ale ju ona mi to pokae. Potem jeszcze dugo mruczaa pod nosem:
Zmczona? Ciekawe, kto tu jest zmczony. Zaraz j zmcz solidnym klapsem!
Moje donie opaday, a uwaga saba tylko wtedy, kiedy zaczynaam myle o Mary Joplin.
Wiedziaam, e nie wolno mi o niej wspomnie choby sowem, a ten przymus milczenia
sprawia, e wyobrania podsuwaa mi obrazy Mary Joplin rozwakowanej na cienki placek albo
tak wygodzonej i wychudej, e ledwie przypominaa wasny cie. Nie mogam zatem mie
adnej pewnoci, czy Mary nadal istnieje, kiedy przestaj z ni przebywa. Ale ju nastpnego
dnia pojawiaa si wraz z pierwszymi promieniami poranka: po jej twarzy bka si pobaliwy
umieszek, staa oparta o cian domu naprzeciwko, drapic si pod sukienk, po czym
pokazywaa mi jzyk, wywalajc go niemal do nasady.
Gdyby moja matka akurat wyjrzaa przez okno, te by j zobaczya. A moe nie?
Tamtego sennego popoudnia nasza wczga miaa ukryty cel: podchodziymy coraz bliej
domu Hathawayw. Wtedy tak go nie nazywaam, a przed nadejciem lata w ogle nie
wiedziaam o jego istnieniu, zupenie jakby si zmaterializowa w poowie mojego dziecistwa,
gdy nasze horyzonty staway si tym szersze, im dalej odchodziymy od centrum naszego
miasteczka. Mary odkrya go przede mn. Sta sam, bez adnej budowli wok. Nie musiaymy
nawet chwili dyskutowa, eby wiedzie, e to dom ludzi bogatych: kamienny, z jedn strzelist
okrg wieyczk, na terenie otoczonym wysok cian, nie na tyle jednak wysok, ebymy
nie mogy si na ni wspi i zeskoczy po drugiej stronie, mikko ldujc w zarolach ogrodu.
Dopiero wtedy dostrzegymy, e re na rabatach dawno uschy, zamieniajc si w cikie
brzowe bble na cienkich odygach, a trawniki spalio soce. Wysokie okna lniy, a wok domu
po tej stronie, od ktrej weszymy, cigna si weranda, a moe taras lub balkon. Nie znaam
odpowiedniej nazwy, a nie byo sensu pyta o ni Mary.
Gdy szymy po ce, oznajmia radonie:
Ojciec czsto mi powtarza, e jestem cholernie tpa. Jak ci robili, mwi do mnie, to im si
forma rozbia, Mary, dlatego nie potrafisz odrni dupy od gowy.
Pierwszego dnia przy domu Hathawayw schowane w gszczu zaroli czekaymy, a bogaci
wyjd zza lnicych okien, ktre byy jednoczenie drzwiami. Chciaymy zobaczy, co zrobi.
Mary Joplin odezwaa si do mnie szeptem:
Twoja mama nie wie, gdzie jeste.
Twoja te nie.
Popoudnie coraz bardziej si duyo. Mary zrobia sobie co na ksztat gniazda i usadowia si

wygodnie pod krzakiem.

Gdybym wczeniej wiedziaa, e to takie nudne, zabraabym ksik z biblioteki
oznajmiam.
Mary okrcaa wok palcw dba traw, od czasu do czasu mruczc co pod nosem.
Tata mwi, e jak nie zaczn si stara, to mnie oddadz do poprawczaka.
Co to jest?
Miejsce, gdzie codziennie dostaje si lanie.
Za co?
Za nic, tak tam robi.
Wzruszyam ramionami. Wyjanienie brzmiao wielce prawdopodobnie.
W dni wolne od szkoy te daj lanie?
Ogarniaa mnie senno. Niezbyt zaleao mi na odpowiedzi.
Stajesz w ogonku, a kiedy przychodzi twoja kolej Mary trzymaa w doni may patyk,
ktrym coraz gbiej wwiercaa si w ziemi, wykopujc doek. Kiedy przyjdzie twoja kolej,
Kitty, to dostajesz solidny wycisk. Bior wielk pak i wal ci ni po gowie, a mzg tryska na
boki.
Temat si wyczerpa: brak zainteresowania z mojej strony. Z czasem podwinite nogi zaczy
drtwie i bole. Z irytacj zmieniam pozycj, gow wskazujc fasad domu.
Dugo jeszcze bdziemy czekay?
Mary nucia co pod nosem, dubaa patykiem w ziemi.
Powinna zczy kolana, Mary! Niegrzecznie jest tak siedzie zwrciam jej uwag.
Wiesz co? odpara. Byam tutaj wtedy, kiedy takie dzieciaki jak ty dawno ju s
w kach. Wtedy widziaam, co maj w tym domu.
W jednej chwili przesza mi senno.
Niby co maj?
Co, czego nie da si nazwa stwierdzia Mary Joplin.
Co to takiego?
Jest owinite w koc.
To jakie zwierz?
Mary zamiaa si drwico.
Zwierz? Niby jakie zwierz owija si w koc?
Choby psa, gdyby poczu si chory.
Czuam, e mam racj. Gotowa byam si upiera. Twarz mi poczerwieniaa.
To na pewno nie jest pies, nie, nie, nie stwierdzia Mary przecigle, nieskora zdradzi swj
sekret. Bo ma rce.

 To musi by czowiek.
Ale nie wyglda jak czowiek.
Poczuam si zdesperowana.
A jak wyglda?
Mary przez chwil si zastanawiaa.
Jak przecinek odpowiedziaa powoli. No wiesz, taki z ksiki.
Niczego wicej nie dao si z niej wycign.
Musisz poczeka, skoro chcesz to zobaczy oznajmia. Jeli naprawd chcesz, to
zaczekasz, a jeli nie chcesz, to moesz std spada! Sama to obejrz!
Zareagowaam po chwili.
Nie mog ca noc czeka tu na jaki przecinek. Ju i tak nie poszam na podwieczorek.
Mylisz, e kto si tym przej?
Miaa racj. Dowlokam si do domu pno, ale nikt nawet sowa nie powiedzia. Tamtego lata
ju pod koniec czerwca doroli stracili ca determinacj. Matka patrzya na mnie szklanym
wzrokiem, jakbym jej si kojarzya wycznie z dodatkowym wysikiem. Mogam od rana do
nocy chodzi lepka od plam po soku porzeczkowym, z brudnymi nogami i usmolon twarz,
a nawet mieszka wrd krzakw i wysokiej trawy. Codziennie soce wiecio jasno niczym na
dziecicym rysunku, do biaoci rozgrzewajc niebo. Pranie wisiao na sznurkach jak biae flagi
oznajmiajce kapitulacj. Widno byo do pnego wieczora, a zmierzch przynosi ze sob ros.
W kocu woali mnie do domu, siadaam pod lamp, eby zrywa z siebie cae paty opalonej
skry. W nogach, owszem, piek mnie tpy bl, ale obierajc si ze skry, jak jakie warzywo, nie
czuam zupenie nic. Posyali mnie do ka, kiedy zaczynaam przysypia, ale gorca pociel
odciskaa na ciele geometryczne lady i zaraz si budziam. Leaam z otwartymi oczami,
drapic bble po ukszeniach owadw. W wysokiej trawie co niemiosiernie gryzo, kiedy
czekaymy na odpowiedni chwil, eby si wspi na mur. Potem cio nas chyba co innego,
kiedy czatowaymy w zarolach. Przez ca krtk noc moje serce walio jak oszalae
z podniecenia. Dopiero o pierwszym brzasku pojawia si chd powietrze przejrzyste jak
woda.
W taki wanie przejrzysty poranek weszam wolnym krokiem do kuchni i powiedziaam od
niechcenia:
Wiecie, e za cmentarzem jest dom, w ktrym mieszkaj bogaci ludzie? Stoj przy nim
szklarnie.
Akurat wtedy bya w kuchni ciotka. Przesypywaa do pojemnika patki kukurydziane
i rozsypaa kilka, kiedy podniosa wzrok. Spojrzaa znaczco na moj matk: ledwie widoczne
mrugnicie powieki, drgnienie kcika ust.

 Ach, chodzi jej o dom Hathawayw stwierdzia matka. Nie bdziemy o tym rozmawia.
Jej gos brzmia niemal agodnie. To zy temat dla maych dziewczynek.
Co zego zaczam, ale matka wybuchna jak palnik gazowy.
A tam ci zanioso? Mam nadziej, e nie posza tam razem z Mary Joplin. eby
wiedziaa, e jeli zobacz, e si bawisz z Mary Joplin, to ywcem ci obedr ze skry! Jak nic
obedr, a wiesz, e sw na wiatr nie rzucam.
Nie poszam tam z Mary Joplin skamaam bez zajknicia. Mary jest chora.
Na co?
Powiedziaam pierwsz rzecz, ktra przysza mi do gowy:
Grzybic skry gowy.
Ciotka parskna miechem.
Ma wierzb, gnidy, wszy i pchy.
Zmylona wyliczanka sprawia mi prawdziw przyjemno.
Ani troch mnie to nie zaskakuje stwierdzia ciotka. Zdziwiabym si tylko wtedy, gdyby
Sheila Joplin choby dzie duej trzymaa t ma powsinog w domu! Mwi ci, oni yj jak
zwierzta. Wiesz, e nawet nie uywaj pocieli?
Zwierzta przynajmniej wychodz na dwr odpara matka. A Joplinowie nigdy. Mieszka
ich tam coraz wicej, gnied si wszyscy na kupie i cigle si ze sob kc jak winie.
Czy winie si kc? zapytaam, ale mnie zignoroway. Wspominay znany w caej okolicy
incydent z czasw, zanim przyszam na wiat. Pewna kobieta z litoci daa pani Joplin garnek
misa duszonego z jarzynami, a pani Joplin, zamiast kulturalnie podzikowa, tylko do tego
garnka naplua.
Ciotka z wypiekami na twarzy odgrywaa cierpienie kobiety od duszonego misa, a caa
historia brzmiaa w jej ustach tak wieo, jakby nigdy przedtem jej nie opowiadaa. Matka cigle
potakiwaa, po czym z opadajc intonacj dopowiedziaa sowa koczce ca opowie:
Zmarnowa si cay garnek duszonego misa. Nie moga go skosztowa ani ta biedaczka,
ktra je ugotowaa, ani nikt inny.
Amen. Zaraz po tym epilogu wymknam si z domu. Mary, nagle jak wiato po pstrykniciu
przecznika, stana na chodniku, w oczekiwaniu na mnie obserwujc niebo.
Zjada niadanie? zagaia.
Nie odparam. Nie byo sensu pyta o niadanie u Joplinw. Mam pienidze na toffi.
Gdyby nie historia o garnku z misem i Sheili Joplin, w pniejszym yciu byabym
przekonana, e Mary istniaa tylko w moich snach. Ale ludzie z miasteczka opowiadaj sobie t
histori do dzisiaj, tylko dawn odraz zastpi miech. Jake dobry jest dla nas czas! Obsypuje
nas dobrodziejstwami niczym wrka.

Zanim popdziymy przed siebie, odwrciam si jeszcze w drzwiach kuchennych.

Mary ma muszyc! krzyknam. Siedz w niej robaki!
Ciotka wybuchna gonym miechem.
Nadszed sierpie. Pamitam puste paleniska, asfalt gotujcy si na drogach i lep na muchy
upstrzone tustymi ofiarami paski byszczcego tego papieru zwisajce bezwadnie w oknie
sklepu na rogu. Co wieczr grzmiao w oddali, a moja matka powtarzaa: Jutro si wreszcie
przeamie!. Jakby lato byo pknit gazi, pod ktr wszyscy siedzimy. Ale przeamanie nie
nastpio. Osabione upaem gobie toczyy si na chodnikach. Matka i ciotka uparcie twierdziy,
e herbata chodzi, co oczywicie nie byo prawd, ale one podtrzymyway to beznadziejne
przekonanie, wlewajc w siebie cae galony gorcego napoju. To moja jedyna przyjemno
powtarzaa matka. Obydwie wylegiway si na leakach, wystawiajc do soca biae nogi. Paliy
jak mczyni, skrywajc papierosy w doni. Dym przedostawa si midzy palcami, ale
przechodzcy obok ludzie go nie zauwaali. Nie chciao mi si je. Chodziam tylko do sklepu po
lody na patyku; agregat lodwki a wiszcza.
Nie potrafi ju sobie przypomnie szczegw naszych wdrwek, ale niezmiennie
prowadziy nas one do domu Hathawayw, gdzie docieraymy przed pit po poudniu bez
wzgldu na to, jak bardzo kluczyymy po drodze. Pamitam za to, jak chodny by mur, gdy
dotykaam go czoem, zanim przeskoczyymy na drug stron. Pamitam drobne kamyki, ktre
wyrzucaam z sandaw, bo si wrzynay w podeszwy stp, ale po chwili do sandaw wpaday
nastpne. Pamitam, e licie krzakw, w ktrych si chowaymy, byy w dotyku jak skra
i miaam wraenie, e kto im zaoy rkawiczki. W uszach brzczay mi sowa Mary: mj tata
mwi to, moja mama mwi tamto Obiecywaa, e przecinek pojawi si o zmierzchu, gdy
zapanuje pmrok. Przysigaa, e przecinek jest czowiekiem.
Ilekro zasiadaam do czytania tamtego lata, litery na kartach ksiki zaczynay si
rozmazywa, a moje myli pdziy nad kami, muskay posta Mary, jej rozemiane usta,
brudn twarz i podwijajc si bluzk, ktra odsaniaa krostowat skr na jej ebrach. Mary
wydawaa mi si pena sprzecznoci, niezrozumiaa: bez skrpowania obnaaa miejsca, ktre
powinny pozosta zakryte, a potem nagle obcigaa rkawy sukienki, wzdrygaa si przed
dotykiem i dsaa, gdy mi si zdarzyo szturchn j okciem. W rozmowach smutnym gosem
opisywaa czekajcy nas los: lanie, bura, wciry, baty. Ja potrafiam myle tylko o tym czym, co
Mary chciaa mi pokaza. Ju wczeniej przygotowaam sobie obron na wypadek, gdyby kto
mnie zobaczy biegajc po ce. Powiedziaabym, e przygnaa mnie tam interpunkcja,
poniewa wyszam z domu w poszukiwaniu przecinkw. Oczywicie sama, w adnym razie nie
wsplnie z Mary Joplin.
Musiaymy siedzie ukryte w krzakach naprawd dugo, bo poczuam si zmczona

i zaczam przysypia. Mary szturchna mnie okciem. Obudziam si, czujc sucho w gardle,
i zaczabym krzycze, gdyby Mary nie zakrya mi ust doni.
Patrz!
Soce stao nisko i zrobio si nieco chodniej. W domu za jednym z dugich okien zapona
lampa. Potem okno zaczo si otwiera. Obserwowaymy z zapartym tchem: najpierw jedno
skrzydo, potem chwila przerwy, potem drugie. Ze rodka co si wyonio: wysokie krzeso na
kkach. Gadko i lekko toczyo si po kamiennych pytach. Pchaa je kobieta i to wanie ona
zwrcia moj uwag. To, co wioza, byo osonite przed naszym wzrokiem, za to wyranie
widziaam jej wieo wyprasowan sukienk w kwiaty i poskrcane od trwaej wosy.
Znajdowaymy si zbyt daleko, eby j powcha, ale mogabym si zaoy, e pachniaa wod
kolosk. Dobiegajce ze rodka domu wiato zdawao si z ni taczy, opadajc na podog
tarasu. Ona sama poruszaa ustami: mwia co i umiechaa si do zawinitka, ktre pchaa
przed sob. Po chwili przystana i ostronie ustawia krzeso, jakby w uprzednio oznaczonym
miejscu. Przez chwil si rozgldaa, unoszc gow do aksamitnego, gasncego nieba, po czym
znw si pochylia, kadc na zawinitku kolejn warstw jak narzut albo szal. W tak
pogod?
Widziaa to? Jeszcze go przykrya! mrukna do mnie Mary.
Widziaam i to, i min mojej towarzyszki. Na twarzy Mary odmaloway si wielka
zachanno z rwnie wielk bezradnoci. Jeszcze jeden gest wygadzajcy koce, po czym
kobieta si odwrcia. Usyszaymy stukot jej obcasw na kamiennych pytach; dosza do drzwi
balkonowych, tam si rozpyna w wietle lampy.
Zajrzyj do rodka! Podskocz! ponaglaam Mary. Bya wysza ode mnie. Podskoczya raz,
potem drugi i trzeci, za kadym razem opadajc na ziemi z cichym stkniciem; chciaymy
zobaczy, jak wyglda wntrze domu. Mary stracia rwnowag i znw opada na kolana.
Musiaymy si zadowoli tym, co w naszym zasigu: uwanie ogldaymy zawinitko,
wystawione jakby do naszej inspekcji. Pod warstw kocw zdawao si falowa. Miao wielk
gow, naprawd olbrzymi, ktra nieco opadaa. To co rzeczywicie wygldao jak przecinek,
Mary miaa racj: wygite w uk ciao i dyndajca na kocu gowa.
Odezwij si do niego, Mary, powiedz co zaproponowaam.
Nie mam odwagi odpara.
Tak wic to ja, nie opuszczajc bezpiecznej kryjwki w krzakach, musiaam si odezwa:
zaszczekaam jak pies. Obwisa gowa si odwrcia, nie dostrzegam jednak twarzy. Chwil
pniej na tarasie zataczyy cienie. Spomidzy paproci w wielkich porcelanowych doniczkach
wysza kobieta w kwiecistej sukience, przysonia doni oczy i patrzya w naszym kierunku, nie
moga nas jednak zobaczy. Pochylia si nad podunym kokonem, co do niego powiedziaa,

podniosa wzrok, jakby chciaa oceni, pod jakim ktem wieci gasnce soce, cofna si nieco,
pooya donie na oparciu krzesa i delikatnie przechylia je do tyu, przekrcajc tak, by
skierowa twarz przecinka ku resztkom ciepa; jednoczenie, znw si pochylajc i co szepczc,
rozchylia szal.
I zobaczyymy co, co byo niczym, bo jeszcze si nie uksztatowao. Zobaczyymy nie
twarz, lecz raczej jak pomylaam, zastanawiajc si nad tym pniej zacztek, z ktrego
twarz mogaby si uformowa, albo moe swobodn interpretacj koncepcji twarzy, jak musia
mie Bg, kiedy zaczyna nas tworzy. Zobaczyymy owaln paszczyzn pozbawion cech
i znaczenia, zupenie jak mydo w dominie. Zakryam usta doni. Opadam na kolana, kulc si
ze strachu.
Cicho bd!
Mary zdzielia mnie pici. Uderzenie byo bolesne. W reakcji na cios do moich oczu napyny
zy. Kiedy jednak je otaram, natychmiast znw si uniosam, bo ciekawo wycigaa mnie
z krzakw jak haczyk ryb z wody. Przecinek znw zosta na tarasie sam. Kobieta wrcia do
rodka.
Czy to potrafi mwi? szepnam do Mary. Rozumiaam teraz, doskonale rozumiaam, co
moja matka miaa na myli, kiedy mwia, e ten bogaty dom to zy temat dla maych
dziewczynek. eby trzyma u siebie co takiego? Uprzejmie traktowa? Otula pledem?
Rzuc w niego i zaraz si przekonamy, czy potrafi mwi owiadczya Mary.
Wsuna rk do kieszeni i wyja duy gadki kamie; tak gadki, e wyglda, jakby
przyniosa go prosto z play. Nie moga go znale w ogrodzie, musiaa wic przyj
przygotowana. Przyjemno sprawia mi myl, e pooyam wtedy do na jej ramieniu, e
powiedziaam: Mary. Moe jednak tak nie byo. Mary wysuna si ze swojej kryjwki,
wydaa jeden krtki okrzyk i mocno si zamachna. Rzut okaza si celny, cho nie idealny.
Usyszaymy, jak kamie odbija si od oparcia krzesa, i natychmiast potem rozleg si niski
krzyk. To nie by ludzki gos, to byo co innego.
Trafiam go! emocjonowaa si Mary. Przez chwil staa z wypiekami na twarzy. Potem
si pochylia i runa na ziemi, ldujc tu obok mnie w szeleszczcych liciach. Spokojne cienie
na tarasie nagle zaczy si rozszczepia. Szybkim krokiem nadchodzia kobieta, rozrywajc
wysokie ciemne uki rzucane z ogrodu na cian domu: cienie furtek i treliay, cienie uschnitych
r z ranych altan. Patki kwiatw na jej sukience rozkwity, tryskajc krwist czerwieni
w mrok wieczoru. Podbiega do krzesa. Na uamek sekundy zamara z rk drc nad
zawinitkiem, po czym odwrcia gow w stron domu i wrzasna ostro: Przynie latark!
Byam zaskoczona. Nie spodziewaam si tak ostrego gosu z ust, ktre powinny grucha jak
gobek. Zanim uciekymy stamtd biegiem, zobaczyam jeszcze, jak kobieta si odwraca

i czule si pochyla nad przecinkiem, delikatnie otulajc szalem jego zapakan czaszk.
We wrzeniu Mary nie pojawia si w szkole. Miaabym teraz zajcia razem z ni, bo ja
przeszam do nastpnej klasy, a ona nie. Wszyscy wiedzieli, e Mary nie robi adnych postpw.
Nie pytaam o ni w domu, bo przecie zim soca prawie nie ma i tylko skra moga mi
zapewni ciepy komfort. Poza tym wiedziaam, e obdzieranie ze skry to proces bardzo
bolesny, a moja matka nigdy nie rzuca sw na wiatr. Ale ludzie bez skry maj przynajmniej
troskliw opiek, pocieszaam si w mylach. Owinici kocami siedz sobie na tarasie, a wszyscy
mwi do nich agodnym gosem i odwracaj ich przodem do soca. Pamitaam zachanno na
twarzy Mary. Nawet rozumiaam t zachanno, ale tylko czciowo. Chyba jednak traciabym
czas, gdybym chciaa rozmyla nad tym, co si wydarzyo, kiedy ja miaam osiem lat, a Mary
Joplin dziesi. Rwnie dobrze mogabym zaplata drut kolczasty.
Tamtej jesieni podesza do mnie dua dziewczynka.
Przenieli j do innej szkoy oznajmia.
Do poprawczaka?
Co?
Czy ta inna szkoa to poprawczak?
Nie. Posza do szkoy dla gupkw. Dua dziewczynka wywalia zaliniony jzyk i powoli
przesuna nim od jednego kcika ust do drugiego. Wiesz?
Bij ich tam codziennie?
Dua dziewczynka wyszczerzya zby w umiechu.
Maj ich tam gdzie. Pewnie ogolili j na yso. W jej wosach a si roio od wszy!
Dotknam doni moich wosw, wyobraajc sobie ich brak. W uszach cichutko zaszeleci mi
puszysty szal. Poczuam chd i delikatn mikko owczej weny: zapomnienie.
Mino dobre dwadziecia pi lat. Moe nawet trzydzieci. Kto by chcia liczy? Zauwayam j
na ulicy. Pchaa wzek niemowlcy, zamiast dziecka wioza w nim jednak wielk torb, z ktrej
wystaway brudne achmany: pioszki ze ladami wymiocin, co wygldajcego na cigacz bluzy
dresowej, rg brudnego przecierada. Natychmiast pomylaam, no c, e taki widok cieszy
oko: transport do pralni. Przyszo mi do gowy, e musz powiedzie o tym mamie. Bdzie
miaa okazj powtrzy, e cuda si zdarzaj.
Nie mogam si powstrzyma. Podeszam bliej i zza jej plecw zapytaam:
Mary Joplin?
Przycigna wzek do siebie, jakby chciaa go chroni, dopiero potem odwrcia gow. Tylko
gow, rzucajc przez rami nieufne spojrzenie. Jej twarz staa si pozbawiona wyrazu, jak
woskowa maska czekajca dopiero na palce, ktre nadadz jej ksztat. Przeszo mi przez myl,

e widywa si z ni mogliby teraz tylko znajomi z dawnych lat, ktrzy etap nieufnoci wobec
niej maj ju za sob. Obwisa skra Mary Joplin wydawaa si za luna, a w jej oczach niewiele
mona byo wyczyta.
Chyba si spodziewaam pauzy, mylnika, spacji jakiegokolwiek znaku, po ktrym
nastpioby pytanie. Czy to ty, Kitty? Ale ona pochylia si tylko nad wzkiem, pojedynczym
klepniciem poprawiajc worek z praniem, jakby chciaa go uspokoi. Potem odwrcia si do
mnie i skina gow. Miaam wraenie, e mi dzikuje. Stawia kropk.

Dugie QT
Mia czterdzieci pi lat, kiedy jego maestwo definitywnie si zakoczyo. Pikny jesienny
dzie przynis doskona pogod na grilla, ostatni tak. Nic tego dnia nie dziao si zgodnie
z jego planem, nie wynikao z jego intencji, chocia pniej nie mogo by wtpliwoci, e
wszystkie elementy, ktre doprowadziy do tej katastrofy, czekay w gotowoci na swoich
miejscach. Nade wszystko w gotowoci czekaa Lorraine obok przepastnej amerykaskiej
lodwki, polakierowanym paznokciem gadzc szczotkowan stal jej drzwi.
Wchodzisz czasem do rodka? zapytaa. Kiedy dzie jest naprawd gorcy?
To byoby niebezpieczne odpowiedzia. Drzwi mogyby si zatrzasn.
Jodie by ci wypucia. Zatskniaby za tob.
Jodie by za mn nie tsknia. Zrozumia prawdziwo tych sw dopiero wtedy, kiedy je
wypowiedzia. Zreszt ostatnio nie byo a tak gorco doda.
Nie? mrukna. Szkoda.
Stana na palcach i pocaowaa go w usta. Nadal trzymaa w doni kieliszek. Poczu, jak
chodne wilgotne szko przesuwa si po jego karku, a nastpnie powoli opada wzdu krgosupa.
Przytuli j do siebie, by odpaci z nawizk. Zaplt donie na jej poladkach. Mrukna co,
wycigna rk, eby odstawi kieliszek, po czym ju ca uwag skupia na nim, lekko
rozchylajc usta.
Od zawsze wiedzia, e moe j mie. Ale dopiero teraz spotka j sam, w ciepe popoudnie,
z twarz czerwiesz o trzy lampki wina dzielce j od cakowitej trzewoci. Lorraine nigdy nie
bya sama, poniewa naleaa do tych dziewczyn, ktre cigle przebywaj w tumie koleanek.
Zgrabna, mia, troch gorzej sytuowana od ssiadw, dawaa si lubi. Mwia zabawne rzeczy
typu: To takie smutne mie imi, ktre si kojarzy z plackiem lotaryskim!. Smakowicie
pachniaa kuchennymi pysznociami: liwk, wanili i czekolad.
Wypuci j z obj, a kiedy rozluni ucisk, usysza, jak obcasy jej malutkich pantofli cicho
stukaj o podog. Jeste naprawd fajn babk, powiedzia. Wyprostowa si i patrzc na ni
z gry, przez chwil wyobraa sobie wasn min, zdziwion, czu, rozbawion. Nie poznawa
samego siebie. Oczy nadal miaa zamknite. Czekaa, a znw j pocauje. Tym razem przytuli
j bardziej elegancko, obejmujc w talii. Stana na palcach, eby pocaowa go z jzyczkiem.
Powolutku, pomyla, nie piesz si. W tej samej chwili jednak jego do przesuna si w gr jej
plecw, ordynarnie, jakby kierowaa si wasn wol. Po omacku znalaza ramiczko
biustonosza. Przez sekund si wzdraga. Co mu mwio: nie teraz, nie tutaj. Tylko gdzie? Nie
mogli przecie si przeciska przez tum goci, eby wej na gr.

Wiedzia, e Jodie krzta si po domu. Wiedzia i pniej si do tego przyzna e w kadej

chwili moga wpa do kuchni. Nie lubia przyj, podczas ktrych gocie swobodnie si
przemieszczali midzy domem a ogrodem. Moe si przemkn kto obcy. Albo osy. Co za
problem stan na progu z papierosem w rku i gawdzi, klepic jakie banay bez zwizku?
A potem z domu co ginie. Zbierajc kieliszki i szklanki, przeciskaa si midzy grupkami swoich
wasnych goci, ktrzy ze miechem pokazywali sobie co w telefonach komrkowych; przecie
chcieli mio spdzi czas, troch si odpry, na lito bosk! Wywiadczali jej przysug,
oprniajc jednym haustem swoje szko, a jeli kto tego nie zrobi, pytaa uprzejmie:
Przepraszam, pijesz to jeszcze?. Niektrzy ustawiali kieliszki w mae piramidki, uprzejmie
informujc: Specjalnie dla ciebie, Jody. Umiechali si przy tym pobaliwie, znajc to jej
osobliwe hobby. Zaraz potem stawaa tyem do wszystkich, pochylona nad zmywark. Bywao,
e wczaa szybkie mycie, zanim upyna pierwsza godzina przyjcia. Nikt si nie dziwi. Bo
przecie po zmroku kobiety si roztkliwi, a mczyni zaczn si przechwala i puszy;
wybuchn sprzeczki o szkoy prywatne, korzenie drzew albo karty parkingowe, a wtedy
zawsze to powtarzaa im mniej szka na wierzchu, tym lepiej. On jeden jej przypomina, e to
przyzwoity dom, a nie bjka w pubie. Na lito bosk, od ten spray na osy, kobieto!
Takie wanie myli przebiegay przez jego gow, kiedy delikatnie gryz ucho Lorraine.
Musna go nosem, po czym rozpia guziki jego koszuli, przesuna doni po jego ciepej piersi
i zatrzymaa palce nad sercem. Jeli Jodie naprawd si pojawi, to poprosi j cicho i spokojnie,
eby nie robia sceny, tylko wzia gboki oddech i podesza do tego bardziej po francusku.
Potem, ju po wyjciu goci, powie jej prosto z mostu: najwyszy czas, eby przestaa go tak
krtko trzyma. Jest przecie mczyzn u szczytu kariery, naley mu si jaka gratyfikacja.
Tylko dziki jego wysikom, dziki jego profesjonalizmowi ich firma zdoaa si utrzyma na
rynku zabudw kuchennych. Miesicznie wyciga wicej niby si spodziewaa w najmielszych
marzeniach. Jego spryt praktycznie uodporni ich na t cholern recesj. Kto w okolicy mg si
pochwali czym takim? Co wicej, gotw by zachowa si fair. To dziaa w obydwie strony,
powie jej. Niech korzysta ze swobody tak jak on. Moe sobie zafundowa jak przygod, prosz
bardzo! Jeli oczywicie jej si to uda.
Opuci gow i szepn do Lorraine:
Kiedy bdziemy si pieprzy?
Co powiesz na przyszy wtorek? odpara.
Wanie wtedy nadesza jego ona. Zatrzymaa si w progu. Jej goe ramiona wyglday jak
przywide odygi obcione owocami kieliszkw zwisajcych midzy jej palcami. Lorraine
dyszaa gorco prosto w jego pier, chyba jednak wyczua napicie jego mini: O kurwa, Jodie!
Wskakujemy do lodwki! Nie chcia si od niej odsuwa; chwyci j za okcie, utrzymujc przy

sobie, i przez chwil sta, gapic si na swoj on znad puszystych wosw Lorraine.
Jodie postawia krok, moe dwa, potem jednak przystana ze wzrokiem wbitym w nich,
zastygajc w bezruchu. Sycha byo tylko cichy brzk kieliszkw drcych w jej doniach. Nie
odezwaa si. Poruszya ustami, jakby chciaa co powiedzie, ale spomidzy warg wydoby si
tylko pisk.
Potem rozchyliy si jej palce. W zetkniciu z kamienn podog szko eksplodowao. Huk,
krzyk drugiej kobiety oraz rozpryskujce si u jej stp wietliste kawaeczki szka wyrway j
z letargu. Cicho stkna, wzia gwatowny wdech i opara praw do, teraz ju pust,
o kamienny blat na szafce. Potem opada na kolana. Uwaaj! wykrzykn. Osuna si na
rozprynite szko tak gadko, jakby klkaa na satynowych patkach niegu, a kamienna podoga
wok niej lnia niczym lodowa tafla, kada pytka nieco opuchnita przy krawdzi, kada
z cieniowanym wzorem delikatnym jak oddech. Jodie chrzkna. Bya oszoomiona, a min
miaa tak, jakby wanie rozbia lustro, przebijajc je gow. Wycigna przed siebie lew rk.
Wzbierajca w miejscu skaleczenia krew rozpyna si po jej doni na cieniutkie struki
dopyww. Zerkna na ni niemal obojtnie, po czym wydaa z siebie dwik, jakby si
zakrztusia, zgrabnie opada na pity, a nastpnie przewrcia si na bok z otwartymi ustami.
eby do niej doj, depta po szkle, miadc je jak ld. Przyszo mu na myl, e teraz ma
szans da jej w twarz, bo udaje, eby go przestraszy. Uj jej rk: bya wiotka i cika. Nawet
nie drgna, kiedy krzykn Chryste Panie, Jodie!, a kiedy brutalnie odwrci jej gow, eby
spojrze w twarz, miaa ju zaszklone oczy.
Tak mu si przynajmniej wydawao, kiedy pniej trzeba byo odtworzy wydarzenia
tamtego wieczoru. Mia ochot wypaka si w rkaw zaodze karetki pogotowia, powiedzie
ratownikom medycznym, e powodoway nim zwyka ciekawo oraz umiarkowane podanie;
to byo jak dziecica ch zrobienia komu na zo, tym bardziej e nie musia si wysila.
Rozumiej go chyba? Wyzna im, e chcia jej poradzi, eby podesza do tego bardziej po
francusku. Zapewne miaaby zupenie inne podejcie, ale do gowy by mu nie przyszo, e padnie
trupem! Kto by przypuszcza? Czy to w ogle do pomylenia? I to klczenie, klczenie na szkle!
Nastpnego dnia nie potrafi zebra myli. Nikt jednak si nie interesowa stanem jego
umysu; co innego, gdyby zosta zatrzymany pod zarzutem zabicia ony w jaki bardziej
oczywisty sposb. Kiedy uznali, e jest ju gotowy, lekarz wszystko mu wyjani. Zesp dugiego
QT. Zaburzenie czynnoci serca prowadzce do arytmii, ktra w pewnych okolicznociach
powoduje zatrzymanie akcji serca. Prawdopodobnie ma podoe genetyczne. Diagnozowany jest
rzadko. Jeli lekarze wykryj chorob wczeniej, mog podj rne rodki: wszczepi
stymulator, podawa beta-blokery. Nic jednak nie da si zrobi, jeli pierwszym symptomem
jest naga mier. Powoduje j zwykle szok, silny bodziec emocjonalny w ogle. W gr wchodz

rne uczucia. Przeraenie. Odraza. Nie musz by negatywne. Czasem ludzie umieraj nawet
ze miechu.

Zimowe wakacje
Kiedy wreszcie dotarli do celu, nie potrafili ju nawet rozpozna wasnego nazwiska. Kierowca
dga powietrze kartonikiem, a oni stali, gapic si tylko na kolejk ludzi przy wyjciu. Dopiero
po chwili Phil wskaza go rk i powiedzia: Przecie to my! Nad literami t w ich nazwisku
urosy mae daszki, a kropka nad i odpyna od ogonka, zamieniajc si w samotn wysp.
Potara policzek, ktry zdrtwia od strumienia zimnego powietrza z otworu wentylacyjnego
nad jej fotelem, za to na caej reszcie ciaa czua piasek. Podczas gdy Phil bieg w stron
takswkarza, machajc rk, ona odkleia od plecw bawen podkoszulka. Dopiero potem noga
za nog powloka si za nim. Nawet jeli widzielimy prognoz, ubieramy si zawsze stosownie
do wasnych oczekiwa, jakbymy chcieli zastraszy pogod.
Kierowca pewnym gestem wycign silnie owosion rk do wzka z ich bagaem. By
przysadzistym mczyzn z przepisowym wsem, ubranym w zapinan na suwak kurtk
z diagonalu, spod ktrej wystawaa kraciasta podszewka. Ten strj mwi wyranie: zapomnijcie
o sonecznych iluzjach! Samolot si spni, byo wic ju ciemno. Zamaszystym gestem
kierowca otworzy przed ni tylne drzwi swojego kombi, po czym wrzuci torby do baganika.
Duga droga powiedzia tylko.
Tak, ale ju opacona odpar Phil.
Kierowca usiad ciko za kierownic, skrzypic skr fotela. Zatrzasn drzwi tak, e cay
samochd si zatrzs. Przednie zagwki zostay zdemontowane, dlatego mg oprze rk na
obydwu fotelach, kiedy si odwrci do tyu. Ale zdawa si jej nie dostrzega, cho przecie by
ledwie kilka centymetrw od jej twarzy i w nieprzyjemnym wietle lamp na parkingu mogaby
policzy wosy w jego nosie.
Usid wygodnie, kochanie powiedzia Phil. I zapnij pasy. Ruszamy.
Ale on by si nadawa na ojca, naprawd! Dzidzia zrobia bum? Ju dobrze, nic si nie stao!
Tylko e Phil by przeciwnego zdania. Od samego pocztku. Chociaby dlatego, e nie mgby
wyjeda na zimowe wakacje w trakcie roku szkolnego, kiedy hotele s tasze. Przez wiele lat
podsuwa jej gazety otwarte na tekstach o tym, jak to wychowanie dzieci do osiemnastego roku
ycia kosztuje miliony funtw. Z tej perspektywy to naprawd przeraajce, powtarza.
Ludziom si wydaje, e jako sobie poradz, bo przecie s uywane ubranka, a w restauracjach
powki porcji. Ale w ten sposb si nie da!
Przecie nasze dziecko nie uzalenioby si od narkotykw odpowiadaa. Nie na tak
skal. I byoby dostatecznie zdolne, eby uczszcza do Eton. Zreszt take na naszej ulicy jest
szkoa. Hillside Comp. Chocia ostatnio syszaam, e panuje tam wszawica.

 Nie chciaaby chyba walczy z czym takim, prawda? zapyta. Gracz wykadajcy asa.
Powoli przejedali przez miasto, mijajc zatoczone chodniki, a przy nich szyldy tanich
barw. Zgodnie z jej przewidywaniami Phil powiedzia: Chyba podjlimy waciw decyzj.
Czekaa ich godzinna podr. Na obrzeach miasta przypieszyli, a auto zaczo si pi. Jak
tylko zyskaa pewno, e kierowca nie ma ochoty na rozmow, usiada wygodniej. Takswkarze
dziel si na dwa rodzaje: s gaduy z bratanic w Dagenham, gotowi rozmawia przez ca
drog na wybrzee a do parku narodowego; s take tacy, z ktrych trzeba wyciga kade
burknicie, ale nawet wtedy za nic nie powiedz, gdzie mieszka ich bratanica, choby na
torturach. Rzucia kilka grzecznociowych zda: jak ostatnio z pogod? Padao, odpar kierowca.
Zapal sobie. Wycign papierosa z paczki ustami i sign po zapalniczk, na chwil odrywajc
obydwie donie od kierownicy. Jecha bardzo szybko, traktujc kady gwatowny zakrt na
drodze jak osobist obraz, wciekajc si, ilekro musia zwolni. Moga si domyla, jakie
komentarze cisn si Philowi na usta: to nie jest najlepsze dla skrzyni biegw, prawda? Na
pocztku mijao ich cakiem sporo samochodw przemykajcych w stron wiate miasta. Potem
ruch mala, a w kocu cakiem zanikn. Kiedy droga si zwzia, z tyu wyrosy ciemne
milczce wzgrza. Phil zacz jej opowiada o faunie i florze makii.
Musiaa sobie wyobraa zapach zi rozgniatanych stopami. Zamknite szyby zabezpieczay
ich przed chodem bezwietrznej nocy. Rozmylnie odwrcia gow od ma, eby zaparowa
szyb oddechem. Faun stanowiy gwnie kozy. Zbiegay ze wzgrz, strcajc za sob kaskady
kamieni, po czym przeskakiway szos tu przed mask samochodu, prowadzc za sob mode
kolta. Byy w rnobarwne aty i biegay stadami, nie zwaajc na nic. Od czasu do czasu
w wietle reflektorw poyskiwao oko. Szarpna pas, bo jej si wrzyna w szyj. Przymkna
powieki.
Kiedy przed wylotem stali w kolejce do kontroli osobistej na Heathrow, Phil by nie do
wytrzymania. Mody chopak przed nimi potrzebowa troch czasu, eby poluzowa sznurwki
swoich pionierek, co okazao si nieatwe. Phil nie odmwi sobie gonego komentarza.
Doskonale wiedzia, e przy odprawie bdzie musia zdj buty, a mimo to nie woy
wsuwanych pantofli, jak wszyscy pozostali.
Phil! sykna. Chodzi o to, e s cikie. Jeli ma te buty na nogach, to si nie licz do
bagau.
Dla mnie to samolubstwo! Zrobia si kolejka. Wiedzia, co si wydarzy.
Mody mczyzna zerkn na nas ktem oka.
Przepraszam, kolego.
Ktrego dnia dostaniesz za swoje, przekonasz si! ostrzega.
Poyjemy, zobaczymy odpar Phil, wypiewujc sylaby jak bawice si na podwrku

dziecko.
Rok, moe dwa lata po lubie wyzna jej, e obecno maych dzieci jest dla niego nieznonie
irytujca: nieustanny haas, porozrzucane plastikowe zabawki, nieartykuowane dania, eby
co przynie albo co poprawi, tylko nie wiadomo co.
Skde! odpara. Dzieci pokazuj. Albo krzycz So-ku!.
aonie pokiwa gow.
Owszem, wystarczy tych krzykw na cae ycie stwierdzi. Tak by ci dopieky, e hej!
Potem zaczy si akademickie dywagacje. Osigna ju wiek, w ktrym spirale genetyczne
si plcz, a chromosomy zaczynaj szale i ponownie si przycza.
Trisomie wyjania. Syndromy. Niedobory metaboliczne. Nie przeprowadzibym ci
przez to wszystko.
Westchna. Potara goe ramiona. Phil pochyli si do przodu. Odkaszln.
Mojej onie jest chodno.
Niech woy sweter odpar kierowca. Wsun sobie do ust kolejnego papierosa. Droga
wspinaa si teraz ostrymi zakrtami i przy kadym z nich szarpa kierownic tak gwatownie,
e tylne koa lizgay si w stron przydronych roww.
Jak dugo jeszcze? zapytaa. Mniej wicej?
P godziny. Miaa wraenie, e gdyby mg zakoczy odpowied spluniciem, to
z pewnoci by splun.
Czyli zdymy na kolacj oznajmi Phil zachcajco. Roztar jej ramiona, jakby chcia
doda jej otuchy.
Zamiaa si drco.
A mi si minie trzs stwierdzia.
Co ty opowiadasz? Przecie prawie nie masz mini!
Za chmurami wieci pksiyc, na prawo rozcigaa si olbrzymia poa opadajcej ziemi,
a nad nimi growaa najeona granica lasu. Kiedy pieci doni jej okie, auto ponownie odbio
w bok, omal nie wpadajc w polizg: na drog znw si posypa deszcz grzechoczcych kamieni.
Akurat w tym momencie Phil zapewnia: Potrzebuj tylko dwch minut, eby si rozpakowa.
Zamierza wyjani jej, jak dziaa jego system minimalizowania zawartoci bagau podrnego.
Ale kierowca burkn co pod nosem, szarpn kierownic i z caej siy nadepn na hamulec,
zatrzymujc auto z potnym szarpniciem. Pas bezpieczestwa pocign j do tyu. Poczuli
uderzenie, niczego jednak nie zobaczyli. Kierowca otworzy drzwi i wyskoczy w mrok.
Mode szepn Phil.
Wpado pod auto? Kierowca wyciga co spomidzy przednich k. Sta zgity wp, widzieli
wic tylko jego tyek otoczony falban w szkock krat. Nie wyszli z auta. Siedzieli cicho, jakby

nie chcc zwraca uwagi na wypadek. Nie patrzyli na siebie obserwowali, jak kierowca si
prostuje, masujc plecy, po czym przechodzi na ty samochodu, eby wyj z baganika co
ciemnego, plandek. Czujc uderzenie wieczornego chodu midzy opatkami, nieznacznie si ku
sobie przysunli. Phil wzi j za rk. Cofna swoj do. Nie zamierzaa si dsa, ale nagle
poczua, e musi si skupi. Sylwetka kierowcy ponownie si pojawia w wietle reflektorw
auta. Mczyzna krci gow, patrzc w gr i w d pustej drogi. Trzyma co w doni. Spory
kamie. Przygarbi si. up, up, up. Zmrozio j. Chciaa krzykn. up, up, up. Kierowca si
wyprostowa. Trzyma na rku zawinitko. Jutrzejsza kolacja, pomylaa. Podana z cebul
i sosem pomidorowym. A si zakotuje w garnku! Nie miaa pojcia, dlaczego przyszed jej na
myl czasownik kotowa si. Przypomniaa sobie reklam, ktra migna jej przed oczami
gdzie w centrum miasta: Sofoklesowa Szkoa Nauki Jazdy. adnego czowieka nie nazywaj
szczliwym, dopki. Kierowca umieci zawinitko z tyu obok ich bagau. Klapa zamkna
si z trzaskiem.
Recykling, pomylaa. Phil powiedziaby, e to naprawd godne pochway. Gdyby si odezwa.
Najwyraniej jednak postanowi milcze. Zrozumiaa wic, e adne z nich nie wspomni ju
o tragicznym pocztku zimowych wakacji. Chwycia si za nadgarstek. Delikatnie, bardzo
delikatnie. Niepewnie. eby maymi ruchami rozmasowa may bl. Dugo jeszcze bd mie
w uszach to up, up, up pomylaa. Co najmniej do koca tygodnia. Moe zdoamy jako
obrci cae zdarzenie w art. Zaczniemy si z niego mia. e nas zatkao. e pucilimy mu to
pazem. Co innego mielibymy zrobi? Na grskich drogach nie ma noc patroli weterynaryjnych.
Chciaa co powiedzie. Poczua, jak sowa wzbieraj jej w gardle, askocz podniebienie. Ale
potem si cofny.
Odwierny powiedzia: Witamy w Royal Athena Sun. wiato wylewao si z wyoonego
marmurami holu, a na zewntrz reflektory wydobyway z mroku kilka poamanych kolumn,
owietlajc je raz na niebiesko, raz na zielono. A wic tak wygldaj obiecane akcenty
archeologiczne, pomylaa. Innym razem zapewne wydrwiaby potworne bezgucie, ale to parne
powietrze, ten wypadek Z ponur min wygramolia si z auta, opara rk na dachu
i rozprostowaa koci. Kierowca min j bez sowa, za to lekko potrcajc. Otworzy klap
baganika. Odwierny natychmiast stan za jego plecami w usunym oczekiwaniu.
Obydwiema rkami sign po baga. Kierowca natychmiast stan tak, eby go zablokowa. Ku
swojemu zdziwieniu ona te si rzucia przed siebie: Nie! Phil uczyni to samo.
Nie! Przecie to tylko dwie torby. Chcc udowodni, jak lekkie s bagae, chwyci oburcz
jedn z toreb, po czym radonie si zakrci. Jestem za tym, eby Urwa, jakby wyleciay
mu z gowy sowa podrowa z niewielkim bagaem. Nie mie wielu rzeczy.
Oczywicie, prosz pana.

Odwierny si cofn, a ona przepowiedziaa sobie w mylach kwesti, jakby si

przygotowujc do znacznie pniejszej rozmowy z jak przyjacik: No i stalimy si
wspwinni. Ale przecie kierowca nie zrobi niczego zego. Postpi praktycznie.
Wyobraona przyjacika przyznaa jej racj: Owszem, ale instynktownie wyczuwaa, e co
trzeba ukry.
Dojrzaem chyba do drinka stwierdzi Phil, tsknie patrzc przez szyb: brandy z sokiem
limonowym, kostki lodu w ksztacie ryby szczkajce w kieliszkach, wysokie obcasy stukajce
o podog z terakoty, woluty z kutego elaza, pociel z monogramem hotelu, mikka poduszka.
adnego czowieka nie nazywaj szczliwym. adnego, dopki nie spocznie w grobie. Albo
przynajmniej w hotelowym apartamencie, w ktrym zmyje z siebie dzisiejsze troski, a jutro
wstanie godny. Kierowca pochyli si nad baganikiem, eby wystawi drug torb. Zaczepi
o plandek i wtedy zobaczya co, czego nie chciaa przyj do wiadomoci. Nie raciczka migna
pod brezentem, lecz brudna dziecica do.

Harley Street
Otwieram drzwi. Taka moja praca. Mam te setk zada administracyjnych i tytu subowy,
a jake, ale wszystko si sprowadza do tego, e otwieram drzwi oraz witam przychodzcych.
Bior karteczki z terminem wizyty, ktre rzucaj mi przed nos (tak wielu nie odzywa si przy
tym nawet sowem), po czym wprowadzam ich do poczekalni, a stamtd kieruj prosto
korytarzem albo schodami na gr do miejsca, gdzie spotkaj to, co im pisane zazwyczaj nic
przyjemnego.
Najczciej mnie nie zauwaaj. S lepi i gusi na wszystko oprcz wasnej dolegliwoci;
rwnie dobrze mgby ich obsugiwa robot. Powiedziaam to kiedy pani Bathurst. Spojrzaa na
mnie w ten swj troch nieprzytomny sposb. Robot, powtrzya. Albo zombi, dodaam
radonie. Tym wanie nasi doktorzy powinni si zajmowa, produkowaniem zombi. Przychodni
zmniejszyliby koszty prowadzenia, a sobie liczb powodw do narzekania.
Bettina, ktra pobiera krew w piwnicy, zapytaa: jak to robi zombi, co ty opowiadasz?
Dziecinna zabawka, odparam. Trzeba tylko mie ryb fugu, czyli rozdymk, a potem
przyrzdzi zioowy koktajl zgodnie z rodzinn receptur. Po koktajlu delikwentw zakopujesz,
na koniec wycigasz z ziemi i oklepujesz po gowie, eby troch ich oguszy. I ju masz zombi!
Bd chodzi i mwi, ale strac wol.
Mwiam nonszalancko, ale te, przyznaj, straszyam sam siebie. Bettina przygldaa mi
si uwanie w poszukiwaniu objaww szalestwa; jej pikne usta lekko si rozchyliy, jak
przecita truskawka. Take pani Bathurst mierzya mnie wzrokiem. Szczka opada jej tak
nisko, e wiato poyskiwao na jednym ze zotych wypenie, ktre za psie pienidze zrobi jej
doktor Siekacz, nasz dentysta.
Co si dzieje z wami dwiema? zapytaam. Nie czytacie ju New Scientista?
Mam saby wzrok odpowiedziaa pani Bathurst. Spdzam czas przed telewizorem.
Oczywicie Bettina kupuje tylko Hello!. Pochodzi z Melbourne i nie ma poczucia humoru;
prawd mwic, nie ma poczucia czegokolwiek.
Zombi? zdziwia si, starannie wymawiajc sylaby. Mylaam, e zombi su do
cinania trzciny w upay. Nigdy nie kojarzyam ich z Harley Street.
Pani Bathurst pokrcia gow.
Za grobem powiedziaa ciko.
Obok nas przechodzi akurat doktor Piszczel (drugie drzwi po lewej na pitrze).
Prosz ze mn, siostro! rzuci zaskoczony. Co wy macie za temat do rozmowy?
Och, to bya aluzja do tajemnicy ycia i mierci wyjaniam Siekaczowi.

Pani Bathurst westchna.

Nie jest to znowu taka tajemnica.
Bettina pracuje w piwnicy, jak wspominaam, gdzie pobiera materia do bada laboratoryjnych.
Przychodz do niej pacjenci od lekarzy na caej Harley Street, przynoszc skierowania
z krzyykami nabazgranymi przy nazwie badania, ktremu trzeba podda ich krew. Bettina
pobiera materia do maej rurki, po czym nalepia na ni etykiet. Pacjenci, ktrych do niej
odsyam, wygldaj marnie, naprawd marnie. Obawiaj si tego, co ich czeka, tylko dlaczego?
Przecie to tylko ukucie. Musz te jednak przyzna, e czasem si trafiaj istni amatorzy
wiwisekcji, sama widziaam. Bettina jest roztrzepana, ale zna si na swojej pracy i po wyjciu od
niej nie krwawi. Tylko raz, tej wiosny, przy mojej ciasnej klitce przystana dziewczyna, ktra
gono westchna, patrzc na cieniutk struk krwi, peznc powoli od zgicia okcia do
napuchnitych niebieskich y na nadgarstku. Miaa siedemnacie lat, anoreksj i anemi. Jej
krew powinna by tak samo blada jak ona sama, waciwie nawet zielonkawa, i bardzo mizerna
ale oczywicie bya zaskakujco wiea i czerwona.
Wyskoczyam z mojego pokoiku i chwyciam j za ramiona. W maju donie miaam jeszcze
spokojne i pewne. Prosz wrci na d, powiedziaam do niej stanowczym gosem, niech pani
zbiegnie do Bettiny i poprosi j o dodatkowy plaster. Posza. Pani Bathurst przechodzia
korytarzem z nerk w rku. Gapia si na nas, a potem opara si rk o cian, eby nie straci
rwnowagi. Ciko dyszaa i zrobia si tak samo blada jak moda pacjentka.
O mj Boe! wyjkaa. Co si porobio z t dziewczyn?
Musiaam zrobi pani Bathurst herbaty.
Skoro na widok krwi robi si pani niedobrze, to po co byo wybiera zawd pielgniarki?
zapytaam.
Nie, nie, zwykle krew nie dziaa na mnie w taki sposb odpowiedziaa. Oplota doni
kubek i mocno go cisna. Chodzi raczej o to, e nie spodziewaam si jej w korytarzu. Bardzo
mnie zaskoczya.
Bettina ma rude wosy, piegi i mleczn cer. Kiedy siedzi, jej biay fartuch si rozchyla, a wtedy
spod krtkich spdniczek wida jej dziecice kolanka. Jest wystarczajco krga i wystarczajco
gupia, ale mimo to nie ma szczcia do facetw. Czsto si z ni umawiaj, ale potem dzieje si
co, czego ona nie potrafi zrozumie. Lduj w jakim haaliwym pubie, gdzie siedz razem
z jego kolegami. No c, mwi, naprawd mylaam, e w Europie bdzie inaczej. Podczas
spotka faceci rozprawiaj o autostradach: o zjazdach, prdkoci jazdy midzy nimi oraz
robotach drogowych i remontach, ktre napotkali. Pod koniec wieczoru, po kilku gbszych,
zaczynaj w kko zapewnia, e nienawidz Arsenalu. W kocu obsuga oznajmia, e zamykaj;

Bettina przelizguje si pod cian obok damskiej toalety do najbliszych drzwi wyjciowych.
Bo nie chc, naprawd nie chc, eby si na mnie linili i obmacywali mnie tymi swoimi
apskami wyznaje.
Wczesnym latem zacza twierdzi, e faceci s niewiele warci: Telewizja jest lepsza. Mniej
si tam powtarzaj, a przy serialu mog si przytuli do poduszki.
Ale przecie musisz mie jakie hobby zauwaya pani Bathurst. Nie moesz cay czas
siedzie w domu.
Bettina nosi na szyi may srebrny krzyyk na acuszku cienkim jak nitka.
Zerwie ci si kiedy ten acuszek ostrzega pani Bathurst.
Jest bardzo delikatny odpara Bettina, dotykajc wisiorka.
W Melbourne uczono j delikatnoci. Miaa by sodziutka, urocza. Czasem lamentuje: nie
wytrzymam, chyba pomyliam prbki! O, jasna cholera! Uspokajam j wtedy, mwic, e na
pewno nie zgubia adnej krwi. Potem Bettina liczy szklane probwki, porwnuje
z dokumentami i w kocu si okazuje, e wszystko jest w porzdku. Ale ktrego dnia naprawd
popeni bd, przylepi do probwki niewaciw etykiet i jaki wielki owosiony kole otrzyma
diagnoz deficytu estrogenu wraz z zaleceniem, e powinien si zgosi do kliniki leczenia
menopauzy. Gdyby jednak wpyna jaka skarga, zagubiaby si w systemie. Pacjenci nie
powinni myle, e ktokolwiek bdzie ich szanowa, poniewa pac za leczenie. Tylko rachunek
za wizyt poprzedzony jest pen szacunku notk:
Doktor Pisz cz el prz esya w yraz y gbokiego pow a an ia oraz uprz ejm ie in form uje, e jego
hon orarium w yn iesie trz ysta gw in ei.
Ale za plecami pacjentw najczciej mwi si o nich inaczej: Cholerni neurotycy! Zawsze
wszystko wiedz lepiej! Maj czelno przychodzi tutaj i domaga si opieki! Zadawa mi
pytania! Mnie, lekarzowi po akademii medycznej Barts!.
Zapewne mylicie, e jestem cyniczna, pena ci. Ale ja zawsze uwaaam, e Harley Street
to beznadziejna ulica, bardzo duga, z niekoczcymi si ogrodzeniami i mosinymi
plakietkami przy wykadanych drewnem drzwiach. Czasem zadaj sobie pytanie, czy po parnej
letniej nocy, tu nad ranem pacjentom te si ni, tak jak mnie, e Harley Street rozciga si nie
w przestrzeni, lecz w czasie, majc na kocach nie Marylebone Road i Cavendish Square, tylko
mier oraz miejsce, w ktrym przebywalimy przed narodzeniem. Oczywicie nie
powiedziaabym o tym ani Bettinie, ani pani Bathurst. Ze wzgldu na pacjentw trzeba
utrzymywa pogodny nastrj przez cay dzie.
Ale wntrza przy tej ulicy nie sprzyjaj poprawianiu nastroju. Nawet jeli nigdy nie bylicie na
Harley Street, to pewnie moecie to sobie wyobrazi: skrzane kanapy, mosine lampy

z ciemnozielonymi abaurami, stoliki w dawnym stylu z cisowego drewna zawalone

egzemplarzami tygodnika Country Life atmosfera majca udowodni pacjentowi, e nawet
jeli jest miertelnie chory, to przynajmniej odchodzi w dobrym stylu. Nasza poczekalnia jest
inna: kady fotel z innej parafii, zatuszczony w miejscach, gdzie opieraj si donie i gowa.
Mamy nawet jeden taboret kuchenny z czerwonym plastikowym siedziskiem. Jeli chodzi
o lektur, to stary dobry Piszczel przynosi swoje magazyny wdkarskie, kiedy ju wszystko
z nich wyczyta: jak wybra odpowiedniego robaka i tym podobne informacje. Nie pamitam ju,
dlaczego nadaymy mu taki przydomek. Normalnie nazywamy lekarzy w zwizku z ich
specjalizacj, a Piszczel nie jest ortoped. Moe chodzio o wygld jego pacjentw, ktrzy staj
si coraz chudsi, maj coraz ostrzejsze rysy. Kiedy ich widzimy po raz pierwszy, s pewni siebie,
rumiani chodzce waeczki w tweedach i kaszmirach. Potem nie maj nawet do siy, eby
wej po schodach na pitro.
Odwrotnie jest z pacjentkami doktor Gruczo, endokrynoloki z pierwszego pitra, ktra
chodzc oddycha ze wistem. Niech pani zrobi, ebym bya normalna, bagaj j pacjentki, jakby
doktor Gruczo miaa jakikolwiek wpyw na ten stan. Leczy kobiety z napiciem
przedmiesiczkowym albo zaburzeniami okresu przekwitania. Przychodz do nas wychudzone,
blade, z drcymi rkami, nieco agresywne i oszalae; po kilku miesicach wracaj radosne jak po
kilku gbszych, toczc si i sapic, z podwjnymi podbrdkami, spuchnitymi kostkami oraz
oszalaymi oczkami zatopionymi w nadmiarze nowego ciaa.
Jak wspominaam, zajmuj ma klitk z niewielkim okienkiem wychodzcym na korytarz,
jakby do serwowania posikw. Bettina mwi, e gwarno u mnie jak na Piccadilly Circus; wydaje
jej si, e sama wymylia to porwnanie. Nieustannie przychodz nasi lekarze. Wtykaj gow
przez okienko i mwi rzeczy typu: Panno Todd, raczej nie da si powiedzie, e mj gabinet
lni czystoci.
Naprawd? odpowiadam, sigajc do szafki po ciereczk. Doktorze, mwi,
przedstawiam panu szmatk do kurzu. Szmatko, to jest pan doktor. Od dzisiaj bdziecie cile
ze sob wsppracowa.
Jak zapewne si domylacie, sprztanie nie naley do moich obowizkw. Przychodni
sprzta pani Ranatunga razem z synem Dennisem, kiedy nie ma mnie na miejscu, nie mog
wic ich pilnowa. Ginekolog, doktor Wymaz, ktry zatrudnia pani Bathurst, jest wyjtkowo
niemiy, jeli jego biurko nie lni czystoci. Prawda jest taka, e nasi lekarze oszczdzaj na
wszystkim, a ka si traktowa z honorami oczekuj ode mnie co najmniej takiego szacunku,
jaki okazuj im studenci medycyny. Pani Bathurst twierdzi, e doktor Wymaz jest ambitny
i bardzo duo pracuje. Mieszka w Staines, czyli po ssiedzku ze mn, ale zapewne w znacznie
lepszym stylu, a wieczorami wykonuje aborcje pacjentkom kliniki w Slough. Czasem, kiedy

przychodzi do mojej klitki odebra poczt, mwi mu: Panie doktorze, ma pan brudne rce. Robi
naburmuszon min i podnosi donie. O tam, niech pan zobaczy, dodaj. Mam niezy ubaw, kiedy
uwanie oglda mankiety w poszukiwaniu ladw krwi. Bo ja si kieruj zasadami. Marnie
zarabiam, ale na taki luksus mog sobie pozwoli.
Drugim lekarzem pracujcym u nas na cay etat jest doktor Siekacz, o ktrym ju
wspominaam. Ma swoj ma poczekalni, do ktrej odsya pacjentw, eby posiedzieli przez
chwil, a zacznie dziaa zastrzyk. Potem pacjent trafia na fotel i staje si jego winiem, bo
nie do, e usta ma zdrtwiae, to jeszcze peno w nich palcw. Dopiero wtedy doktor Siekacz
zaczyna wygasza swoje opinie. Pakistaczycy won z powrotem do siebie i rne podobne;
zaprawd, finezja godna czowieka z literkami przed nazwiskiem. Kiedy odprowadzam jego
pacjentw z powrotem do wiata, maj asymetryczne twarze, a ich mzgi sycz jak bomba.
Nawet gdyby mogli swobodnie mwi, czy odwayliby si mu przeciwstawi? Niewykluczone, e
nastpna wizyta okazaaby si bolesna.
Jedno trzeba Siekaczowi przyzna: nie jest taki zachanny jak reszta. Wspominaam ju
przecie, e leczy pani Bathurst po niszych stawkach.
Ma pani problemy z zbami, pani Bathurst? zapytaa Bettina w swoim zwykym stylu,
wylewnie i przymilnie.
Jako dziewczynka musiaam nosi aparat odpowiedziaa pani Bathurst. Od tamtej pory
mam wraliwe dzisa. Podniosa do, jakby chciaa zetrze z ust kropelk krwi.
Ma dugie palce i potwornie poogryzane paznokcie, w dodatku jakie klocowate. Pomylaam,
e to oczywiste: pani Bathurst naley do osb, ktre nie lubi opowiada o swoim dziecistwie.
Pamitam dzie, kiedy pani Bathurst pierwszy raz stana w drzwiach z podaniem o prac
w torebce: kobieta w nieokrelonym wieku, o ziemistej cerze i siwiejcych czarnych wosach
spitych do tyu wsuwkami. Miaa na sobie czarn peleryn, w ktrej wygldaa nawet niele
przy swoim wysokim wzrocie. Ale potem nosia t peleryn przez cae lato: w sierpniu a si
ludzie za ni ogldali. By moe peleryna stanowia kiedy cz jej stroju subowego, gdy pani
Bathurst pracowaa jako pielgniarka w szpitalu, a potem bya zbyt dobra, eby j wyrzuci.
Dopiero pod koniec czerwca pani Bathurst si do mnie umiechna, mwic: Moesz mnie
nazywa Liz. Prbowaam, ale okazao si to nieatwe. Teraz ju wiem, e na zawsze pozostanie
ona dla mnie pani Bathurst. Ale wtedy byam zadowolona, e potraktowaa mnie przyjanie.
Zapewne take dlatego, e miaam pewne problemy w yciu osobistym (troch zbyt
skomplikowane, eby teraz si w nie zagbia) i chyba szukaam starszej kobiety, ktrej
mogabym si zwierzy.
Pewnego wieczoru zaproponowaam, ebymy si dokd wybray. Chodmy gdzie razem!
Zacignam j do maej francuskiej knajpki, w ktrej bywaam kiedy z moim chopakiem. To

miejsce jest prawdziw perek: staromodne, bardzo tanie i najprawdopodobniej ostatnie

w Londynie z kelnerami autentycznie nieuprzejmymi w paryskim stylu. Nie mog powiedzie,
e nasze spotkanie przebiego w lunej atmosferze. Pani Bathurst cay wieczr przesiedziaa na
krawdzi swojego krzesa, ogldajc potrawy, ktre kelnerzy nosili na tacach, i pocigajc
nosem. Kiedy gocie przy ssiednim stoliku zamwili befsztyk tatarski, wymownie na mnie
spojrzaa.
Ludzie to jedz?
Jak wida.
Wszyscy? dziwia si.
Jeli si nie brzydz.
Rozumiem mrukna, marszczc brwi. Nie wiedziaam, e co takiego mona zamwi.
Bo nie znasz prawdziwego ycia stwierdziam.
Owszem, znam odpara.
Przynieli rachunek. Zaproponowaam, e sama go ureguluj: Naprawd Liz, zapac. No
dobrze, dzikuj, odpowiedziaa, po czym chwycia swoj peleryn i odfruna w noc.
Chciaam j polubi, naprawd, ale ona naley do ludzi, ktrzy nie podejm oferty przyjani,
kiedy j dostan. Bardziej zaleao jej na Bettinie, chocia moim zdaniem obydwie niewiele
miay wsplnego. Bettina kiedy mi si poskarya:
Ta kobieta cigle przesiaduje u mnie w piwnicy.
Po co?
Bettina wyda wargi.
Chce mi pomc.
To nie przestpstwo.
Mylisz, e ona jest lesbijk?
Skd mam wiedzie?
Widziaam, jak pia z ni herbat.
Owszem. A niech to szlag! Przecie ona ma ma. Albo miaa?
Och mrukna Bettina z pogard. Chyba jednak nie. Tylko tak mwi, bo myli, e bdzie
bardziej szanowna.
Chcesz powiedzie szanowana?
W kadym razie lesbijki czsto si eni.
Naprawd?
Oczywicie!
Chyl czoa przed twoj yciow mdroci stwierdziam kliwie.
Wystarczy jej si przyjrze cigna Bettina. Co jest z ni nie tak!

 Tarczyca? zgadywaam. Moliwe. Jest chuda. I trzs jej si rce.

Bettina skina gow.
I te wyupiaste oczy. Hm. Moliwe.
Wspczuj im obydwu. Bettina odbywa swego rodzaju tourne, zarabiajc na ycie w Starym
wiecie. Zamierza po drodze si zatrzyma w kilku wikszych europejskich miastach, a potem
wrci do domu i si jako urzdzi. Tak przynajmniej mwi.
Krewni pani Bathurst mieszkaj za granic; nigdy ich tam nie odwiedza.
Po naszej kolacji na miecie (katastrofa, prawdopodobnie z mojej winy) zaproponowaabym
co innego, film albo cokolwiek, ale jak wspominaam, ja wynajmuj mieszkanie w Staines,
trzydzieci pi minut od dworca Waterloo, a pani Bathurst niedawno przeprowadzia si
z Highgate do Kensal Green. Zapytaam j, jak tam jest. To dziura, odpowiedziaa. W poowie
lata wzia dwa tygodnie wolnego. Nie planowaa urlopu, a nawet si go baa, przynajmniej tak
twierdzia, ale Wymaz wyjeda na sponsorowan konferencj, nie miaaby wic co robi.
Ostatniego dnia przed urlopem siedziaa w mojej kanciapie z twarz w doniach.
Pani Bathurst, moe Londyn nie jest dla pani powiedziaam. To miasto Ja te czsto si
tu spotykam z nieyczliwoci. To nie jest miejsce dla samotnych kobiet. Szczeglnie, czego ju
nie dodaam, dla samotnych kobiet w pani wieku.
Po chwili, podczas ktrej prawdopodobnie mylaa o moich sowach, odja donie od twarzy.
Trzeba i naprzd stwierdzia. Przenosi si co roku albo co dwa lata. W ten sposb
zawsze si kogo spotka, prawda?
Ogarno mnie wspczucie. Nagryzmoliam na karteczce mj adres.
Prosz mnie odwiedzi ktrego wieczoru. Mam sof, mog pani przenocowa.
Nie chciaa wzi karteczki, ale wsunam papier w jej do. Jak miaa zimn rk! Zimn
jak wykopana z ziemi stara cega. Zmieniam opini na temat stanu jej gruczou tarczowego.
Oczywicie mnie nie odwiedzia. Niezbyt mnie to zmartwio (a teraz, kiedy wiem o niej to, co
wiem, martwi si tym jeszcze mniej), ale postanowiam ostentacyjnie okazywa brak
zainteresowania jej urlopem. Pierwszego dnia po powrocie wygldaa na wycieczon. Co pani
robia podczas tego urlopu, wzia pani jak dodatkow prac czy co? zapytaam wic tylko.
Spucia gow, zagryza warg i odwrcia ode mnie swoj wielk blad twarz. Irytowaa mnie
czasem; sprawiaa wraenie, jakby nie rozumiaa naszego jzyka, zwrotw i powiedzonek,
ktrych uywa musimy wszyscy, skdkolwiek pochodzimy. Tak czy owak, dodaam, ominy
pani wielkie emocje, pani Bathurst. Tydzie temu mielimy wamanie.
Kiedy tamtego dnia rano przyszam do pracy, zastaam pani Ranatung i Dennisa. Ona
zalewaa si zami, wyymajc cienk ciereczk. Przed budynkiem sta radiowz.
Kto by pomyla! mrukna pani Bathurst. Nieco si oywia. Chodzio o narkotyki?

 Tak przynajmniej twierdzi Piszczel. Wamywacze musieli myle, e mamy jakie zapasy.
Przeszukali piwnic. Wszdzie leao szko. Praktycznie wyrwali drzwi lodwki. Zabrali
probwki Bettiny. Ciekawe po co im byy potrzebne? Co zrobi z probwkami wypenionymi
krwi?
Nie mam pojcia. Pani Bathurst pokrcia gow, jakby kondycja ludzkoci przekraczaa jej
pojcie. Zejd na d, przeka Bettinie wyrazy wspczucia szepna po chwili. Biedna
dziewczyna! To musia by dla niej szok!
Ktrej soboty po dugim poranku na Harley Street doszam do wniosku, e zostan w miecie,
eby zrobi zakupy. O czternastej miaam ju do upau i toku. Wsiadam do autobusu
wycieczkowego, udajc fisk turystk, ktra nie mwi ani sowa w adnym jzyku poza
wasnym, i siadam wygodnie, opierajc stopy na pustym fotelu obok. W powietrzu wisiaa
burza, panowa lepki upa. Wykoczeni zwiedzaniem ludzie siedzieli na wysepkach
autobusowych i w parkach. Drzewa zieleniy si poyskliwie, a licie zwisay ciko w wielkich
leniwie szeleszczcych pkach. Niedaleko paacu Buckingham zauwayam klomb geranium
o kwiatach tak szkaratnych, jakby ziemia wykrwawiaa si na chodnik. Peni wspczucia dla nich
gwardzici krlewscy take opadali z si, mdlejc na posterunku.
Po zmroku upa nie pozwala zasn. Za to nastpnej nocy ni mi si poniedziaek na Harley
Street takie wanie sny maj zwykle ludzie, ktrzy pracuj przez cay tydzie! Szam do pracy
albo z pracy, po zaplamionym chodniku, o wschodzie albo o zachodzie soca. Wszystkie
metalowe prty w ogrodzeniach wzdu Harley Street zostay spiowane u gry. Po ulicy szed
kto jeszcze, dotrzymujc mi kroku. Zobacz, co zrobili z ogrodzeniami, powiedziaam. Okropny
widok, odpara moja towarzyszka. Potem pojawia si wielka rka i popchna mnie na spiczasty
parkan.
Obudziam si pprzytomna, zaspaam na pocig i do Waterloo dojechaam dwanacie minut
pniej ni zwykle. Dwanacie minut, c to jest wobec caego ycia? Ale wystarczy, eby
parszywie rozpocz dzie, zwaszcza jeli potem jest cisk w metrze na Bakerloo Line, a na
stacji Regents Park nie dziaaj schody ruchome. Kiedy dotaram na gr, reszt drogi musiaam
pokona biegiem, inaczej Wymaz i Piszczel wtykaliby gow przez moje okienko, ze
zdziwieniem pytajc: Nie ma Todd? Skrciam w Harley Street, a tam kto pomyka? Liz Bathurst
we wasnej osobie! Dogoniam j i pooyam do na jej ramieniu: Spnienie? To do pani
niepodobne! Skutek zmczenia, odpara. Nie spaam. Pani te? zapytaam owadnita
wspczuciem, cakowicie zapominajc, co mi si nio. Przez ca noc, wyznaa.
Ale przez nastpne trzy, cztery, pi sekund odczuwaam coraz wiksze poirytowanie. Lepiej
okreli tego nie umiem. Bg mi wiadkiem, e Bettina wytrca mnie z rwnowagi t swoj
yczliwoci i tpot, lekarze take, ale teraz si okazao, e pani Bathurst wytrca mnie

z rwnowagi jeszcze bardziej.

Powiedz mi, Liz warknam na ni, przyznaj dlaczego cigle tak chodzisz? Po co ci ta
peleryna? Nie moesz jej wyrzuci? Spal j, zakop albo sprzedaj na giedzie rzeczy uywanych.
Wpdzasz mnie w depresj, kobieto. Zrb porzdek z wosami. Kup jaki pilniczek i ogarnij
paznokcie!
Paznokcie? zapytaa. Wosy? Odwrcia si do mnie, pokazujc twarz blad i niewinn jak
tarcza ksiyca. Potem nagle, bez ostrzeenia (owszem, zdaj sobie spraw z tego, e j
obraziam) si zamachna. Zdzielia mnie pici midzy piersi, a si zatoczyam do tyu,
uderzajc plecami o prty ogrodzenia. Czuam, jak si wbijaj w moje ciao: jeden wzdu
krgosupa i po jednym przy kadej opatce. Pani Bathurst odesza szybkim krokiem.
Signam rkami do tyu, na chwil zaplatajc palce wok tych ohydnych uszczcych si
prtw. Oderwaam si od ogrodzenia, po czym chwiejnym krokiem poszam za ni. Gdybym
cho troch ufaa naszym lekarzom, poprosiabym ktrego z nich, eby mnie obejrza. Ale
wygldao na to, e byam tylko mocno potuczona. I ogarnita poczuciem winy. Swoj
brutalno tumaczyam zmczeniem.
Przez cay dzie wszystko mnie bolao. Dwiki w caym budynku wydaway mi si
goniejsze. Kiedy lekarze krcili si tam i z powrotem, syszaam, jak szuraj o wykadzin ich
eleganckie pantofle od Lobba. W uszach wiszcza mi oddech doktor Gruczo, syszaam burkliwe
uwagi jej pacjentw i okrzyki kobiet na fotelu Wymaza, kiedy wkada w nie zimny wziernik,
oczywicie majc obok siebie pani Bathurst. Syszaam wizg wierta doktora Siekacza, szczk
stalowych instrumentw o stalow tac.
Zapytaam Bettiny, czy dzi przez cay dzie mamy poniedziaek. Tak, odpowiedziaa. Jest
taka gupia, e potraktowaa to jako zwyczajne pytanie. Aha, w takim razie doktor Lobotomia
przyjmuje od czternastej trzydzieci do dwudziestej trzydzieci, na pitrze, drugi gabinet po
lewej. Chyba poprosz go o operacj mzgu albo przynajmniej jaki silny rodek uspokajajcy.
Byam dzisiaj naprawd nieuprzejma dla pani Bathurst. Namiewaam si z jej peleryny.
Bettina wykrzywia swoje truskawkowe usta, nieco opuszczajc same ich kciki. Jej wielkie
oczy niedojrzae owoce a si wybauszyy ze zdziwienia.
Wiem, e jest niemodna stwierdzia. Ale naprawd nie rozumiem, jak moe ci
mieszy.
Czy powinnam w tym miejscu nadmieni, e one obydwie si skumay, zostawiajc mnie na
lodzie? Tamtego lata zdecydowanie zabrako mi spostrzegawczoci tak by to uj doktor
Lobotomia. A przecie kiedy wchodz pacjenci, przewietlam ich wzrokiem a do koci. Sysz
dygot ich serc, oddech, trawienie; potrafi oceni, w jakiej s formie, oraz stwierdzi, czy
docign do Boego Narodzenia. Nadszed wrzesie, a Londyn nadal mnie wykacza jestem

tak spocona i brudna, e kiedy wracam do Staines, marz tylko o kpieli albo prysznicu.
Pocieszam si, wyobraajc sobie nastpujcy obrazek: pewnego dnia wynios si dalej od tego
miasta. Do miejsca, ktrego rozmiar bdzie dla mnie odpowiedni. Maego i spokojnego.
Nastpnego dnia na stacji Waterloo kupiam bukiet lilii. Wcisnam je w donie pani Bathurst:
Przepraszam za okrutne sowa, ktre wypowiedziaam. Skina gow z roztargnieniem.
Zostawia lilie na stole w korytarzu, nie wkadajc nawet do wody. W takiej sytuacji ja te zrobi
tego nie mogam, prawda? Po pracy wysza razem z Bettin. Po drodze od niechcenia wzia
lilie, nawet nie patrzc na nie. Nigdy si nie dowiem, czy zabraa je do domu, czy od razu
wyldoway w koszu.
Nastpnego dnia Bettina wysza z piwnicy. Stana w moich drzwiach oparta o framug. Bya
lekko posiniaczona i jaka niewyrana, jakby jej kontury si rozmyy.
Czy mogabym z tob porozmawia? zapytaa.
Oczywicie odparam raczej chodno. Masz jakie problemy?
Nie tutaj odpowiedziaa, rozgldajc si.
Spotkajmy si kwadrans po pierwszej zaproponowaam, po czym wyjaniam, jak doj do
francuskiej knajpki. W porze lunchu s jeszcze tasi.
Dotaram na miejsce pierwsza. Zamwiam wod. Nie sdziam, e Bettina si pojawi.
Mylaam, e zgubia adres albo zmienia zdanie; w kocu raczej nietrudno znale rozwizanie
jej problemw. O pierwszej trzydzieci wbiega wzburzona, z policzkami rumianymi od poczucia
wasnej wartoci. Zaczerwienia si jeszcze bardziej, kiedy kelner wzi od niej tani kurtk
przeciwdeszczow. Przynieli menu. Wzia je, nie patrzc, po czym odgarna z czoa swoj
kdzierzaw grzywk i jak mogam przewidzie zalaa si zami. To byo naprawd dugie
i trudne lato. Przypomniaam sobie, jak pani Bathurst mwia, e trzeba i naprzd: Co mi si
wydaje, Bets, e nie zostaniesz z nami dugo, powiedziaam.
Spojrzaa mi gboko w oczy. Z zaskoczeniem dostrzegam jaki cel w tych dwch wielkich
fiokowoniebieskich tarczach.
Nie zorientowaa si, prawda? zapytaa. Mj Boe, skd ty si wzia? Naprawd nie
wiesz, e si spotykam z Bathurst?
Spotykam? Ciekawe bardzo! Roztropnie milczaam: tak wanie naley reagowa, kiedy si
nie wie, co dokadnie rozmwca ma na myli. Wtedy Bettina zrobia co dziwnego: nie odrywajc
okci od stou, signa domi do karku i zacza delikatnie masowa skr, wsunwszy palce
midzy swoje rowe wosy. Jakby chciaa co mi pokaza. Przez chwil widrowaa mnie
wzrokiem, po czym jej wosy opady na krtki biay kark. Zadraa. Jedn do opucia na rami,
a potem jeszcze niej, do piersi, ocierajc ni o sutek. Starszy kelner spojrza na mnie gniewnie,
jakby co mu si nie podobao.

 Daj spokj, Bets, nie pacz! Wycignam rk, eby na chwil dotkn jej doni,
przykrywajc j swoj. A wic taka jeste? Powinnam bya si domyli, kiedy w mojej kanciapie
szczebiotaa o perwersjach seksualnych? Podobnych ludzi jest wielu.
O Jezu! jkna. Znikna gdzie caa jej sodycz. Teraz Bettina bya ordynarna, spocona
i blada. To jak uzalenienie stwierdzia.
Istniej grupy wsparcia. Moesz gdzie zadzwoni, poprosi o rad, jak z tego wyj. Ale to
chyba nie jest jaki wielki problem w dzisiejszych czasach, zwaszcza w Londynie. Tutaj na pewno
atwo znale kogo o tej samej orientacji. Bettina krcia gow wpatrzona w kraciasty
obrus. Moe mylaa o rodzinie? Innych obyczajach w Melbourne? Pomyl o tym w ten sposb:
moe to tylko etap, przez ktry przechodzisz.
Etap? Podniosa gow. Co ty moesz o tym wiedzie, Todd? Teraz zawsze taka bd.
Odsuwajc na bok moje uprzedzenia co nie jest atwe, bo niby z jakiej racji musz
powiedzie, e nie mam najlepszego zdania o pani Bathurst, chocia ostatnio znacznie
przyjemniej si z ni wsppracuje. Odkd si zesza z Bettin, jest ywsza, pena energii. Ma
lnice oczy i cigle na mnie patrzy. Pewnie chce jako zatrze ze wraenie po tym ataku na
ulicy. Zaproponowaa, ebym j odwiedzia w weekend, ale nie wiem, czy pjd. Dokadnie
wyrazia si tak: Wpadnij, wemiemy co na zb.

Wicej na: www.ebook4all.pl

Przestpstwa przeciwko osobie

Nazywaa si Nicolette Bland i bya kochank mojego ojca. Mowa oczywicie o pocztku lat
siedemdziesitych. Teraz pokusy cielesne ju go nie dotycz, od dawna. Wygldaa tak, jak moe
wyglda Nicolette: filigranowa, wytworna, z filuternie krconymi wosami, o ciemnych
i przejrzystych, lekko skonych oczach. Miaa skr koloru miodu, zupenie jakby wanie wrcia
z wakacji, sprawiaa wraenie wypocztej, a na jej twarzy rzadko brakowao umiechu.
Dawaam jej dwadziecia sze lat. Sama miaam siedemnacie i letnie miesice przed
pierwszym rokiem na uczelni zapeniaam prac w kancelarii adwokackiej mojego ojca.
Stuk-puk. Obserwowaam, jak pisze na maszynie: atakowaa klawisze krtkimi
zdecydowanymi ruchami, a migay opalizujce paznokcie.
Mwi, e wyzwolone kobiety nigdy si nie bd uczyy pisania na maszynie
stwierdziam.
Feministki zaczy lansowa t tez mniej wicej w 1972 roku.
Naprawd tak mwi? zapytaa, na chwil zawieszajc do nad klawiatur. Nie
zaczynaj, Vicky! Mam duo pisania i musz skoczy do obiadu.
Wykonaa krtki zdecydowany ruch, wracajc do pracy: stuku-puku, stuku-puku; niczym
koskie kopyta.
Fascynoway mnie jej stopy. Cigle zwieszaam gow, eby obserwowa, jak stoj jedna obok
drugiej pod biurkiem. Ostre szpilki wyszy z mody, ale ona nadal je nosia. Byy czarne
i wypolerowane do poysku. Kiedy, kiedy mj ojciec wyszed ze swojego gabinetu, powiedziaa,
nie podnoszc gowy stuk-puk, stuk-puk:
Frank, czy mgby zleci, eby przy moim biurku zamontowali oson?
Kiedy wrciam na Boe Narodzenie, ja dostaam to biurko, poniewa Nicolette posza do
pracy u Kaplana po przeciwlegej stronie Albert Square.
Ma tam w pewnym sensie samodzielne stanowisko wyjani mi ojciec. A take szerszy
zakres obowizkw. Tutaj jej dowiadczenie ograniczao si do przeniesienia wasnoci, bo tym
si zajmujemy przede wszystkim, a tam
Wykroczenia w ruchu drogowym wtrciam. Przestpstwa przeciwko osobie.
Owszem, cay ten cyrk. O ile mi wiadomo, mody Simon zaproponowa jej stw wicej na

rok.
Zapewne w kuponach obiadowych.
Wcale by mnie to nie zdziwio odpar.
Brzytwa Ockhama goli dokadniej stwierdziam. Te obfite wyjanienia wyday mi si
podejrzane. Zupenie nagle moja stopa podskoczya (co si czasem zdarza, kiedy nagle
dostrzegam prawd) i z tpym oskotem uderzya w zamontowan ju przy biurku oson.
Bya to dla mnie nowo. Wiedziaam, e mczyni utrzymuj rne kontakty ze swoimi
sekretarkami. Wyobraaam sobie, e najrniejsze podgatunki cudzostwa zdarzaj si wzdu
caej Dalton Street, Cross Street i Corn Exchange, ale nasza kancelaria nie prowadzia spraw
zwizanych z rozwodami oraz uniewanieniami maestw albo przynajmniej pracownicy ojca
starannie ukrywali przede mn takie akta, tak wic caa moja wiedza na temat mskiej obudy
braa si z powieci Thomasa Hardyego. Lata szedziesite dwudziestego wieku, era wolnej
mioci, ju przeminy, ale do Wilmslow, skd dojedalimy do pracy zatoczonym pocigiem
o sidmej czterdzieci pi, ta era nawet jeszcze nie dotara. Domylaam si, dlaczego Nicolette
wyemigrowaa na przeciwleg stron placu. Zaoczny romans zapewnia starszemu wsplnikowi
kancelarii prawniczej wiksz dyskrecj. Kaplanowie zostali na pewno wtajemniczeni.
Odwdziczali si za jak wczeniejsz przysug, jak wtedy, kiedy podesali nam zszywacz, gdy
nasz dosownie si rozpad w moich rkach.
Przedtem nasze ycie byo nieskazitelne. Mieszkalimy w domu bez odrobiny kurzu,
poniewa matka cigle wszystko pucowaa. Moja siostra posza do kolegium nauczycielskiego.
Z natury byam obsesyjnie schludna. Jeli idzie o mojego ojca, to nie obcia mnie nadmiernie
prac. Tamtego lata czsto odsya mnie do domu sam, mwic, e ma zaleg papierkow
robot, jakby starszy partner w kancelarii mia do roboty cokolwiek innego, na przykad
piowanie drewna. Zawsze wtedy kaza mi powtrzy matce, e po powrocie do domu obejdzie
si jak kanapk. Obiad, ktry matka trzymaa dla niego w piekarniku, brzowia i wysycha,
zamieniajc si w plam na dnie aroodpornego naczynia. O zmierzchu matka wychodzia
samotnie do ogrodu, gdzie podwizywaa opadajce odygi, grzznc stopami w ziemi, ktr
wczeniej podlaa. Jeli dzwoni telefon, krzyczaa do mnie z pmroku: Ju id! Zobacz, czy to
twj ojciec! Potem syszaam, jak przy tylnych drzwiach otrzepuje buty z ziemi.
Jego nazwisko figurowao w grafiku dyurnych adwokatw, dlatego czasem trzymano go do
pna na komisariacie policji. Moja matka, z natury bardzo blada, robia si jeszcze bledsza,
kiedy wskazwki zegara leniwie dochodziy do dwudziestej trzeciej. Nie powinien tego robi,
utyskiwaa. Za stary jest na to. Niech dyuruje Peter Metcalfe. Albo Whatsi Willis, ktry nie ma
jeszcze nawet trzydziestki!
Ktrego razu matka poczua od niego alkohol, kiedy wrci.

 Mam nadziej, e nie ryzykujesz utraty prawa jazdy? Wygldaa oschle.

To przez atmosfer na Minshull Street stwierdzi. Jest bardzo wyskokowa.
Na pewno bdziesz wiedzia, bo j znasz wtrciam bez zwizku. Czy Nicolette jest
cudzoziemk?
Bland wyjani, zwracajc si do matki. Nicolette Bland. No wiesz, pracowaa
w kancelarii. Jako maszynistka. A ty, Wiktorio, nie zaczynaj tych swoich wywodw!
Ach, ju wiem powiedziaa moja matka. Mody Kaplan zaproponowa jej plan
emerytalny.
Wanie ta. A tobie co tak nagle strzelio do gowy? Dlaczego Bland miaaby by
cudzoziemk?
Ma taki adny karmelowy kolor. I te jej okrglutkie mae rczki i nki! Wygldaj zupenie
jak odlane z formy. Jakby wyprodukowano j w Hongkongu.
Nie wiedziaem, e mam przyjemno z eskim wcieleniem Enocha Powella burkn
z obraz w gosie.
Na lito bosk! jknam. Chciaabym si dowiedzie, czy to opalenizna z butelki, a jeli
tak, to gdzie mog j kupi. Chc by bardziej atrakcyjna dla pci przeciwnej i od czego musz
zacz.
W tych wosach i tak wygldasz jak skazaniec.
Ja bym si na co takiego nie zdecydowaa oznajmia moja matka. Chodzi mi oczywicie
o opalenizn, bo wosy si rozumie samo przez si. Nastpnym razem spjrz na jej donie. Linie
na wewntrznej stronie bd w kolorze kakao, jeli nakadaa sztuczn opalenizn. To stay
problem krlowych piknoci. Tak przynajmniej mwi Valerie.
Valerie bya jej fryzjerk. Budzia we mnie groz jako mistrzyni trwaej oraz kapo caej
okolicy, Cesare Borgia grzebienia do tapirowania. Matka od duszego czasu prbowaa
doprowadzi do tego, ebymy si niby przypadkiem zeszy. Rozmowa przyja wic obrt,
ktry mi si nie spodoba. Bo przecie to nie ja miaam by wypytywana.
Id spa oznajmiam.
Mam nadziej, e nie bd ci przeladoway te twoje sny, kochanie.
Buziaki poegna mnie ojciec, w blasku kuchennej wietlwki podstawiajc do pocaowania
szczeciniasty policzek.
Po Boym Narodzeniu zostaam w kancelarii ojca w oczekiwaniu, a si skrystalizuj moje plany
na przyszo. Co poszo nie tak na uczelni. Ale krew si nie polaa, nie warto wic si w spraw
zagbia.
Na pocztku roku odbya si w sdzie wyjtkowo ciekawa z naszego punktu widzenia sprawa
o napa. Waciciel pubu w Ancoats zosta oskarony o pobicie jednego ze swoich goci.

Oskaryciel dowodzi, e jego klient pi spokojnie przy barze, kiedy poczu, e musi si uda na
stron. Waciciel pubu wykorzysta to, aby skierowa mczyzn na podwrze za lokalem,
ruszy za nim na rzeczone podwrze, a tam, midzy beczkami, niczym nie sprowokowany
skopa go, a nastpnie otworzy tyln furtk i wypchn poszkodowanego na ponur i brudn
uliczk. Na wzmiankowanej uliczce sta we wasnej osobie posterunkowy na subie ni mniej, ni
wicej. Wzmiankowany posterunkowy widzc rozcicie na gowie poszkodowanego,
bezzwocznie przystpi do ustalenia szczegowych okolicznoci zdarzenia, a nastpnie zapisa
je w swoim notatniku subowym przy wietle lampy ulicznej, ktra jakim cudem znalaza si
na tej ponurej i brudnej uliczce.
Waciciel pubu przyprowadzi ze sob poow staych bywalcw lokalu gotowych zawiadczy
o agodnoci jego charakteru. Prno by szuka wikszych rzezimieszkw. Notatka policjanta
zawieraa wiele co najmniej dziwnych stwierdze, ale waciciel pubu, energiczny mody
Irlandczyk, nie dziaa na swoj korzy, poniewa zakca spokj publiczny na korytarzu przed
sal sdow, pokrzykujc bojowo i proponujc drinka kademu, kogo tylko zauway. Bez
wzgldu na wynik, panie mecenasie, krzycza do reprezentujcego oskarenie Bernarda Bella,
moe pan zaj do mnie o dowolnej porze, a dostanie pan wszystko, co pan lubi. Wystarczy
wyrazi yczenie.
Musiaam si pochyli, eby unikn jego wylewnych powita. Kiedy podniosam gow,
gotowa i za moim tat do sali sdowej, z wielkim zdziwieniem zobaczyam, jak Nicolette
przechodzi w przeciwlegy koniec korytarza i niecierpliwie si tam krci. Marszczya brwi,
zerkaa na boki, kiedy jednak mnie zobaczya, wrzucia na twarz nieprzenikniony, peen
kokieterii umieszek. Trzymaa w doni jakie papiery, ktrymi natychmiast zacza macha,
jakby sugerujc, e przysza w sprawie Kaplana, ale skd wiedziaam, e chciaa spotka mojego
ojca. Chyba przez te jej rozbiegane oczy. Podwjny gin dla ciebie, ksiniczko, zaproponowa
waciciel pubu, przechodzc obok chwiejnym krokiem, oparty na ramieniu policjanta. Twarz
policjanta mwia: widzisz teraz, dlaczego oponowalimy przeciwko kaucji?
Kiedy waciciel pubu, ktry mimo wszystko okaza si sympatycznym facetem, przedstawi
swoj wersj wieczoru, wrd prawnikw siedzcych wok mnie rozlegy si szmery,
a publiczno na galerii wybuchna miechem. Sdzia przewodniczcy Potts, znany z tego, e
poczucie humoru opucio go do cna, zagrozi usuniciem publicznoci z sali i zaraz zapanowaa
cisza. Nie mog jednak opisa przebiegu rozprawy, poniewa gdy tylko na miejscu dla wiadka
stan policjant, poczuam w brzuchu gwatowny bl, niczym kopnicie kopytem. Pochyliam si,
eby po omacku sign do lecej przy nogach torby, przecisnam si obok mojego ojca,
skinam gow Pottsowi, po czym z nalenym sdowi szacunkiem wycofaam si z sali,
podajc w kierunku toalet. Mj ojciec, ktry by ju przyzwyczajony do biologii modej kobiety,

rzuci mi wspczujce spojrzenie. Przy drzwiach zerknam jeszcze do gry. Nicolette siedziaa
na galerii wcinita midzy przyjaci waciciela pubu, ktrzy podrygiwali w milczeniu po kadej
citej ripocie.
Kiedy wrciam, trwaa przerwa w rozprawie. Nicolette rozmawiaa w korytarzu z moim
ojcem, zadzierajc gow, eby widzie jego twarz. Budynek opustosza. Ojciec mia powan
min i patrzy jej prosto w oczy. Ale on musi by godny, pomylaam. Oderwa od niej wzrok
i rozejrza si po korytarzu w poszukiwaniu pomocy albo kelnera. Przez chwil patrzy na mnie,
ale zdawa si mnie nie zauwaa. Mia wycieczon szar twarz, jakby kto z pwiatka
w Ancoats wypompowa z niego krew.
Potem korytarz zacz si zapenia ludmi popiesznie wracajcymi z przerwy na lunch.
Przed nimi kbiy si miazmaty wypalonych papierosw, jasnego piwa, sera, cebuli i whisky;
wilgoci pachniay ich paszcze, a znad kartek pierwszych egzemplarzy Wiadomoci
Wieczornych unosi si zapach wieej farby drukarskiej. Nicolette podesza do mnie
umiechnita, kujc podog szpiczastymi obcasami. Sprawiaa wraenie skorej do nawizania
przyjani. Otworzya torebk.
Twj ojciec mwi, e mog ci si przyda. Wyja fiolk aspiryny. We dwie tabletki.
Zwykle bior trzy.
Bardzo prosz!
Ze szczodr min otworzya buteleczk. Wewntrz znajdowa si kbek waty, ktry wpad
do rodka, kiedy prbowaam go wyj, i tam utkn poza zasigiem moich palcw.
Daj! polecia Nicolette. Sprbowaa wyj wat swoim perowym pazurem. Co za
cholerstwo! mrukna.
Doczy do nas mj ojciec. Unis w powietrze swj gruby palec, pokazujc w ten sposb, e
w tej sprawie jest bezradny. Z wypiekami na twarzy Nicolette pochylia gow nad szklan
buteleczk. Przez jej oczy przebieg nieznaczny bysk, zielonkawoniebieska kreska pocignita
bardzo delikatnym pirkiem. Stanam obok niej, chcc zerkn pod jej bluzk i sprawdzi, gdzie
si koczy karmelowy odcie skry, ale zobaczyam tylko wywoane irytacj plamy, rozcigajce
si a do miejsca, gdzie guziczki jedwabnej bluzki zakryway przed moim wzrokiem wszystko.
Doczy do nas Bernard Bell, przedstawiciel Koronnej Suby Prokuratorskiej.
Co si dzieje, Frank? zapyta.
Moja crka ma zacz ojciec. Dostaa silnego blu gowy.
Potrzeba jej troch soca. By luty. Nikt si nie rozemia. Ale jak chcesz doda po
chwili. Pinceta zaatwi spraw.
Niewiele brakowao, a obejrzaabym si za siebie w poszukiwaniu pana Pincety, rachitycznego
aplikanta w rkawiczkach bez palcw. Bernard zacz grzeba w kieszeni. Po chwili mia na doni

kilka spinaczy do dokumentw, kilka monet sprzed decymalizacji oraz cakiem sporo
paproszkw. Przejrza to wszystko, ponownie wsun obie rce do kieszeni i znw w nich szpera.
Przyszo mi do gowy, e to hod dla wdzikw Nicolette. Mj ojciec prychn.
Chyba nie przynosisz do sdu psety, Bernie? Obcinacz do paznokci bym zrozumia, ale
Moesz sobie szydzi, prosz bardzo, ale na wasne oczy widziaem naprawd paskudn
ran od rozbitego szka, a wtedy sterylizowana pseta w rkach przeszkolonego sanitariusza
w ambulansie od witego Jana
W tym momencie Nicolette pisna triumfalnie. Podniosa kbek cinity midzy palcami.
Na moj do wytoczyy si trzy aspiryny. Mogam rozwiza mj problem.
Po poudniu sd odrzuci wniosek oskarenia. Irlandczyk wypad na korytarz, eby pozdrowi
wszystkich swoich zwolennikw. Wymachiwa pici, drc si przy tym na cae gardo: Kolejka
dla wszystkich!
Z zaskoczeniem zauwayam, e Nicolette nadal jest w sdzie. Staa samotnie z torebk
zawieszon na okciu. Dokumentw ju si pozbya, cokolwiek zawieray. Odniosam wraenie,
e na co czeka. Oskaryciel zachowa si z klas! Jak na gentlemana przystao, wrzeszcza
waciciel pubu w stron prokuratora, nieustannie mcc powietrze piciami. Kiedy
zamaszystym krokiem przechodzi obok niej, Nicolette zareagowaa jak wywiczony onierz:
cofna si pod cian, jednoczenie zasaniajc rk swj maleki brzuch.
Tamtej nocy ojciec rozmawia z matk na osobnoci. Kilka razy odchodzia od niego, na olep
stawiajc drobne kroki, musia wic poda za ni najpierw do holu, a pniej do kuchni,
powtarzajc w kko: Posuchaj mnie, Lillian. Poszam do azienki, eby zajrze do szafki na
lekarstwa, czego zwykle unikaam, bo na sam myl o apteczce robio mi si niedobrze.
Sprawdziam zawarto: maa buteleczka oliwy z oliwek, jakie maci, rolka przylepca, noyczki
z okrgym czubkiem i plamk rdzy na zczu ostrzy oraz kilka opakowanych w celofan
banday. Wicej medykamentw od nagego wypadku nibym przypuszczaa. Wycignam
z paczki troch waty i uformowaam w dwie kulki, ktre nastpnie wetknam sobie do uszu.
Wrciam na d. Patrzyam, jak moje stopy bezdwicznie krocz przede mn, niczym skauci.
Nie spojrzaam na drzwi kuchenne, cho byy przeszklone. Po chwili jednak wyczuam pod
stopami potn wibracj, jakby cay dom si zatrzs.
Poszam do kuchni. Ojca ju tam nie byo. Szybko oceniwszy sytuacj, doszam do wniosku, e
musia si wymkn przez tylne drzwi. Wok rozlegao si guche dudnienie. Moja matka walia
o kant stou aroodpornym naczyniem, do ktrego zwykle wkadaa jego obiad, eby nie
wystyg. Hartowane szko przez dugi czas nie chciao si rozbi. Gdy w kocu pko, matka
zostawia skorupy na pododze i posza na gr. Kiedy mnie mijaa, wskazywaam palcami na
swoje uszy, chcc da jej do zrozumienia, e nie dotrze do mnie aden komentarz. Pozostawiona

samej sobie zaczam zbiera kawaki rozbitego naczynia, ktre nastpnie przenosiam na st.
Nie majc obowizkowej w takich razach psety, wyskubywaam szko z dywanu paznokciami.
mudna praca zaja mi do czasu. Podczas gdy stumione wat popoudnie cigno si beze
mnie, ukadaam kawaki tak, aby odtworzy wszystkie cebule i marchewki, ktrych wizerunek
zdobi aroodporn skorup. Wynik swojej pracy zostawiam na stole, kiedy jednak zeszam na
d nastpnego ranka, znikn stamtd bez ladu.
Odwiedziam ich, kiedy przyszy na wiat bliniaki. Nicolette bardzo si spoufalaa. Wspominaa
dawne czasy oson przy biurku i tym podobne ale stanowczo j odtrciam. Ojciec mia tak
samo sin cer jak w dniu, kiedy sd odrzuci oskarenie przeciwko irlandzkiemu wacicielowi
pubu. Niemowlta byy te, on jednak wydawa si bardzo z nich zadowolony. Pomylaam, e
suszy zby jak nieopierzony modzian. Patrzyam na malekie paluszki u malekich doni,
zachwycajc si nimi dokadnie tak, jak wypada, a jemu najwyraniej to nie przeszkadzao. Jak
twoja matka? zapyta.
Na nieduej pycie grzejnej firmy Belling dusio si w garnku co brzowego.
Moja matka dostaa dom. Oznajmia, e bardzo niechtnie zostawiaby ogrd. Musia paci
na jej utrzymanie, a cz tych pienidzy matka wydawaa na zajcia jogi. Przedtem bya krucha
i wta, teraz gitka i elastyczna. Co rano witaa wschodzce soce.
Jako moda dziewczyna nie miaam uprzedze. Dzisiaj take zwracam uwag na takie
drobiazgi i dostrzegam, jak ludzie zmieniaj kolory kiedy kami, ale nie tylko. Nicolette
wygldaa, jakby trzeba j byo odkurzy. Pachniaa niemowlcymi wymiocinami oraz duszonym
misem z warzywami, a krcone wosy zwisay nad jej uszami w wenistych kpkach. Szepna
do mnie dyskretnie: Kiedy ma dyur adwokacki, nie ma go w domu caymi godzinami, wraca
bardzo pno. Wczeniej te mu si to zdarzao?
Mj ojciec, zawsze raczej trzymajcy si z boku, buja swoje niemowlta, potrzsajc lekko
kolanami. piewa im monotonnym gosem: Jeden grosik prosz, drugi grosik prosz, gorce
bueczki dzisiaj po dwa grosze. Mio kosztuje. Prawd mwic, mj ojciec skaza si na ycie
w ubstwie, ale musia si z tym liczy. Przypuszczam, e podziwiali go za to Simon Kaplan,
Bernard Bell i wielu innych. Wydaje mi si, e wszyscy oprcz mnie dostali to, co lubi.
Kolejka dla wszystkich! powiedziaam gono.
Nicolette, ktra akurat miaa wolne rce, signa do kredensu po butelk sherry. Patrzyam,
jak zdmuchuje z niej kurz. I przyszo mi do gowy, e ja nie wyraziam yczenia.

Jak si poznamy?
Ktrego lata pod sam koniec lat dziewidziesitych miaam wyjecha z Londynu, eby wygosi
prelekcj dla czonkw pewnego towarzystwa literackiego jednego z tych, ktre ju pod koniec
dziewitnastego stulecia musiay si wydawa starowieckie. Kiedy nadszed dzie wyjazdu,
aowaam, e si na ni zgodziam. Ale tak jest atwiejsze od nie, a skadajc obietnic, liczy
si oczywicie na to, e termin jej spenienia nigdy nie nadejdzie, bo nastpi zagada nuklearna
albo co rwnie zabawnego. Poza tym odczuwaam sentymentaln tsknot za czasami
samodoskonalenia: kluby mionikw ksiek powstaway z inicjatywy wacicieli sklepw
bawatnych oraz ich stojcych za lad on; wierszorobnych inynierw oraz siedzcych pod
pantoflem ony lekarzy szukajcych sposobu na spdzenie dugich zimowych wieczorw poza
domem.
Prowadziam w tamtym czasie koczownicze ycie, borykajc si z biografi pewnego
osobnika, ktrego powoli zaczynaam nie lubi. Od dwch albo trzech lat tkwiam w puapce
niewdzicznego procesu sprztania po samej sobie, zbierania do kupy czego, co raz ju
zebraam oraz nagrywania tego wszystkiego na dyski komputerowe, ktre od czasu do czasu
noc same si kasoway. Cigle si przenosiam z miejsca na miejsce, a wraz ze mn wdroway
moje fiszki, moje spinacze do papieru oraz moje tanie notatniki z kiepskiej jakoci porowatymi
kartkami. Notatniki atwo byo zgubi: zostawiaam je w takswce, zapominaam zdj z pki
na baga w pocigu albo wyrzucaam do kosza razem ze stert nieprzeczytanych gazet. Czasem
miaam wraenie, e zawsze ju bd podaa wasnymi ladami midzy Euston Road
a archiwum tytuw prasowych, ktre wwczas jeszcze miecio si w Colindale; midzy
skpanymi w deszczu przedmieciami Dublina, gdzie mj bohater po raz pierwszy ujrza wiato
dzienne, a przemysowym miasteczkiem na pnocy, w ktrym dziesi lat po tym, jak
przesta by do czegokolwiek potrzebny podci sobie gardo w azience kolejowego hotelu.
Koroner stwierdzi wypadek, ale trudno nie podejrzewa tuszowania faktw: denat nosi dug
gst brod, musiaby wic si goli bardzo energicznie.
Nie przecz, e tamtego roku byam zagubiona, dryfowaam. Poniewa praktycznie nie
rozpakowywaam walizki, nie miaam powodu odrzuca zaproszenia literackiego towarzystwa.
Poproszono mnie o pobiene podsumowanie prowadzonych przeze mnie poszukiwa
dokumentacyjnych, krtkie nawizanie do moich trzech wczesnych powieci, a nastpnie
odpowied na pytania z sali. Na kocu przewidziano Oficjalne Podzikowanie. (Wielkie litery
nieco mnie zaniepokoiy). Towarzystwo zaoferowao mi skromne honorarium oraz nocleg ze

niadaniem w Rosemount, cichym hotelu, ktrego fotografi dodano na pokuszenie.

Zdjcie zaczy sekretarz towarzystwa do swojego pierwszego listu na niebieskiej kartce,
ktry wystuka z podwjnym odstpem midzy wierszami na maszynie z przeskakujc liter h.
Podniosam Rosemount do wiata i obejrzaam uwanie. Dwuspadzisty szczyt dachu udawa styl
Tudorw, dostrzegam te okno wykuszowe i dzikie wino, ale mimo to budynek wyglda nijako:
z fasady zesza farba, a na rogach lniy tuste plamy. Rosemount by jak dom widmo, ktry
majaczy upiornie za zakrtem drogi, aby si rozpyn, kiedy podrnik podejdzie bliej.
Nie czuam si wic zaskoczona, kiedy przyszed kolejny niebieski list, z tak samo czkajc
czcionk, zawierajcy informacj, e w Rosemount zaplanowano remont, dlatego towarzystwo
musi skorzysta z usug Eccles House, posiadajcego dogodn lokalizacj oraz, o ile im wiadomo,
dobr renom. W kopercie znw znalazam zdjcie. Eccles House by czci dugiego biaego
szeregowca, mia cztery pitra i dwa okna na poddaszu. Wzruszy mnie fakt, e czuli si
zobowizani ilustrowa miejsce mojego noclegu. Nigdy nie dbaam o to, gdzie si zatrzymam,
byle byo tam czysto i ciepo. Czsto oczywicie zdarzao mi si nocowa w pokojach, ktre nie
speniay adnego z tych warunkw. Poprzedniej zimy trafiam do pensjonatu na przedmieciach
Leicester, w ktrym mierdziao tak odraajco, e po przebudzeniu byam w stanie wytrzyma
tam tylko przez czas niezbdny do tego, eby si ubra, przez co o wicie, kiedy wszyscy inni
jeszcze smacznie spali, przemierzaam liskie od wilgoci chodniki, mijajc kolejne kilometry
szeregowcw wykoczonych czerniejcym tynkiem kamyczkowym, przed ktrymi pojemniki na
mieci miay koa, ale samochody stay na cegach; na kocu kadej uliczki zawracaam, cofajc
si po wasnych ladach, podczas gdy po drugiej stronie zasonek mieszkacy rodkowej Anglii
mruczeli przez sen, setny raz si przekrcajc z boku na bok i z powrotem.
Z kolei w Madrycie mj wydawca wynaj dla mnie hotelowy apartament zoony z
maych, wykoczonych boazeri ciemnych pokoikw. Przesa mi tam wyjtkowo
i nieporczny bukiet wielkie, pachnce kwietne koa na zdrewniaych odygach.
hotelowa dostarczya mi na gr cikie wazony z szarego szka, ktre ledwie

czterech
okazay
Obsuga
mogam

utrzyma w doniach. Wypeniam je kwiatami i poustawiaam na wypolerowanych

powierzchniach, gdzie tylko mogam. Potem snuam si niepewnie midzy pokojami, zamknita
w trumiennych deszczukach boazerii, spowita kirem pykw kwiatowych, zupenie jak kto, kto
prbuje si urwa z wasnego pogrzebu. W Berlinie pracownik recepcji hotelu wrczy mi klucz,
mwic: Mam nadziej, e ma pani silne nerwy.
Tydzie przed wieczorem autorskim nie dopisywao mi zdrowie. Przed oczami miaam cigle
delikatne wietliste migotanie, ktre widziaam po lewej stronie mojej gowy, jakby prbowa
si tam pojawi jaki anio. Zawodzi mnie apetyt, a w snach przenosiam si na jakie dziwne
nabrzea czy moe mostki statkw rozkoysanych przyprawiajcymi o nudnoci prdami albo

naprawd dziwacznymi falami pyww. Jako biograf radziam sobie znacznie gorzej ni zwykle.
Prbujc rozwika cholern genealogi mojego bohatera, pomyliam ciotk Wirgini z t, ktra
si wydaa za Meksykanina. Przez dobr godzin odek podjeda mi do garda na myl, e to
mi zepsuo wszystkie daty, przez co cay drugi rozdzia wymaga zasadniczych korekt. Dzie
przed podr porzuciam wszelkie dziaania i leaam na ku z mocno zacinitymi
powiekami. Nie tyle odczuwaam melancholi, ile gnbia mnie wiadomo wasnych
niedostatkw. Najwyraniej tskniam za oschymi bohaterami trzech krtkich powieci
z pocztku mojej kariery. Chciaam, by mnie poddano beletryzacji.
Podr przebiega bez przygd. Pan Simister, bo tak si nazywa sekretarz towarzystwa,
wyszed po mnie na dworzec. Jak pani poznam? pyta wczeniej przez telefon. Czy jest pani
podobna do fotografii na okadkach pani ksiek? Z mojego dowiadczenia wynika, e pisarze
rzadko s. Zachichota po tych sowach, jakby stanowiy jaki awangardowy dowcip wyszego
gatunku. Zamyliam si: krtka cisza w suchawce sprawia, e zapyta: Halo, syszy mnie pani?
Jestem podobna, oznajmiam. Zdjcia wiernie oddaj mj wygld, z tym, e teraz jestem
oczywicie starsza, szczuplejsza na twarzy, nosz inny kolor wosw i raczej rzadko si
umiecham w taki akurat sposb. Rozumiem, powiedzia.
Panie Simister zapytaam jak poznam pana?
Poznaam go po udrczonym wyrazie twarzy i egzemplarzu mojej pierwszej powieci
(Nisz cz yciel w sam o poudn ie), ktry trzyma na sercu. Mia na sobie zapity na wszystkie guziki
paszcz: mimo czerwca zrobio si naprawd chodno. Spodziewaam si, e bdzie czka, jak
jego maszyna do pisania.
Mam wraenie, e mokro si to wszystko zakoczy oznajmi, prowadzc mnie do
samochodu. Potrzebowaam duszej chwili, eby wysupa sens z tego dziwacznego zdania. On
tymczasem poprawi oparcie, przekrcajc skrzypice kko, przerzuci poplamion
popoudniwk na koc dla psa chronicy tyln kanap, by nastpnie bez przekonania poklepa
doni fotel pasaera, jakby to mogo jakim cudem usun stamtd wszystkie paprochy i ca
psi sier.
Czonkowie stowarzyszenia nie wychodz z domw w deszcz? zapytaam, zrozumiawszy
w kocu, o co mu chodzio.
Kto wie, kto wie? odpowiedzia, zamykajc mnie w aucie z trzaskiem drzwi. Moja gowa
odwrcia si (zupenie automatycznie) w stron, skd przyszlimy. Ostatnio moja gowa tak
wanie robi.
Przejechalimy mniej wicej mil w stron centrum miasta. Dochodzia pita trzydzieci:
popoudniowy szczyt. Miaam wraenie, e jad drog szybkiego ruchu wysadzan cherlawymi
drzewkami, pen ciarwek i cystern pdzcych z hukiem w stron dokw. Na wielkim,

zielonym rondzie pan Simister skrci w pity zjazd, zapewniajc mnie przy tym, e ju
niedaleko.
Tak? To wietnie powiedziaam. Musiaam co powiedzie.
Niezbyt dobrze znosi pani podr stwierdzi z niepokojem pan Simister.
Choruj od tygodnia.
To przykra wiadomo.
Chyba naprawd byo mu przykro. Moe si martwi, e zwymiotuj na koc dla psa.
Rozmylnie odwrciam gow i ogldaam miasto. Przy tej szerokiej, prostej ruchliwej drodze
nie byo prawdziwych sklepw, same niedue rodzinne firmy: malekie okienka z metalowymi
roletami. Nad nimi, w usmarowanych oknach pierwszego pitra, wisiay jaskrawe banery
z napisami taxi taxi taxi. Zaskoczya mnie rnorodno miejscowej przedsibiorczoci:
windykacja dugw, salony masau, warsztaty blacharskie, pralnie pienidzy, porednictwo
w udostpnianiu podejrzanych lokali wynajmowanych ju po kilka razy, biura turystyczne
oferujce loty do Miami albo Bangkoku oraz ogrodzone siatk podwrka, na ktrych ujadaj
teriery z chowu wsobnego albo samochody dostaj wiey lakier, zanim znajd nowego
szczliwego waciciela.
Dojechalimy. Pan Simister zatrzyma auto. Chce pani, ebym wszed?
Nie ma takiej potrzeby stwierdziam, rozgldajc si. Stalimy na zupenym odludziu przy
szosie penej warczcych samochodw. Padao, zgodnie z przewidywaniem pana Simistera.
Wp do sidmej?
Szsta trzydzieci powiedzia. Do czasu, eby si odwiey. Bybym zapomnia,
zmienilimy nazw. Teraz jestemy Grup Mionikw Ksiek. Jak si pani podoba? Spada nam
liczebno, czonkowie wymieraj.
Wymieraj? zdziwiam si.
Och, tak! Zwracamy si ku modszym. Na pewno nie trzeba pani pomc z t torb?
Eccles House nie wyglda cakiem jak na zdjciu. Cofnity nieco od szosy zdawa si wyrasta
z parkingu pord dungli samochodw ustawionych jeden za drugim a do samego chodnika.
Kiedy bya to nawet przyzwoita rezydencja, owszem, ale to, co braam za stiuki, okazao si
dopiero co przyklejonym do frontowej ciany plastikiem o szarobiaej pomarszczonej
powierzchni, wygldajcym jak wystajcy spod pknitej czaszki mzg albo kawaek nugatu
odgryziony przez wielkoluda.
Staam na schodach, obserwujc, jak pan Simister wcza si do ruchu. Deszcz zgstnia. Po
przeciwlegej stronie szosy widziaam hangar hurtowni dywanw i wykadzin z wielkim rcznie
malowanym banerem na fasadzie: cinki wielkoci pokoju. Chopak owinity w paszcz
przeciwdeszczowy z przygnbion min wiesza kdk na drzwiach wejciowych, zamykajc

hangar na noc. Spojrzaam w gr i w d szosy. Zastanawiaam si, czy zadbali o jakie jedzenie
dla mnie. Zwykle po wieczorach autorskich znajdowaam jak wymwk oczekiwana
rozmowa telefoniczna, nerwica odkowa eby odrzuci propozycj skromnej kolacji. Nigdy
nie chciaam przedua czasu spdzanego z gospodarzami. Nie jestem nerwowa i nie mam
adnych oporw, eby wystpi przed setk ludzi, a nawet wicej, ale rozmowy towarzyskie po
wykadzie naprawd mnie mcz; le znosz byskotliwe arciki i ksikowe pogawdki, ktre
skrzypi jak nienaoliwiony zawias.
Zawsze wic wymykaam si ukradkiem, a jeli wczeniej nie udao mi si przekona obsugi
hotelowej, eby zostawili dla mnie co na kolacj, szam na miasto w poszukiwaniu maej,
ciemnej, prawie pustej restauracji gdzie przy kocu gwnej ulicy, w ktrej zamawiaam
makaron albo sol, p butelki kiepskiego wina albo espresso o konsystencji paliwa do diesla,
a czasem szklaneczk stregi. Ale dzisiaj? Bd musiaa si zgodzi na wszystko, co mi
zaproponuj. Nie najem si przecie dywanami ani nie podwdz koci psu dilera narkotykw.
Wosy oklapy mi na deszczu, weszam wic do rodka i zaraz poczuam podrny smrd.
Natychmiast mi si przypomnia pobyt w Leicester, ale tutaj, w Eccles House, panowa smrd
niepowtarzalny. Wdychaam bo przecie oddycha trzeba substancje smoliste z dziesiciu
tysicy papierosw, tuszcz dziesiciu tysicy niada, metaliczn krew wyciek z tysica zaci
przy goleniu oraz kasztanowat wo zmaz nocnych. Kady z tych zapachw, nieusuwalny przez
dekad, war si w wiotki perkal zason i szkaratny dywan biegncy w gr schodw.
Natychmiast dostrzegam ktem oka bysk mojego anioa stra. Sabo, ktr przynis ze
sob, i zapowied migreny ogarny cae moje ciao. Wycignam rk, eby oprze do
o wytapetowan cian.
Nigdzie nie widziaam recepcji ani innego miejsca, gdzie mona by si zameldowa. Pewnie
nie bya potrzebna: kto podrujcy pod wasnym nazwiskiem chciaby si tu zatrzyma? Skoro
o tym mowa, to ja pod wasnym nie podrowaam. Czasem miaam w gowie mtlik: co
z moim nazwiskiem po sprawie rozwodowej, co z rachunkami bankowymi i co z nazwiskiem,
pod ktrym pisaam moje pierwsze powieci, ktre zreszt naleao do jednej z moich babek?
W tym fachu naley koniecznie dopilnowa, eby od samego pocztku mie cho jedno nazwisko,
ktrego mona si trzyma; do ktrego ma si prawo bez wzgldu na wszystko.
Skd zza drzwi gdzie za kolejnymi drzwiami dotar do mnie gony miech mczyzn.
Drzwi si otworzyy; miech przeszed w chrapliwy wist, ktry zawis w powietrzu jak kolejny
zapach. Potem czyja rka signa po moj torb. Opuciam wzrok i zobaczyam ma
dziewczynk, a raczej dziewczyn niespena dwudziestoletni, drobniutk i przygarbion, ktra
podpieraa moj torb udem.
Podniosa na mnie wzrok i si umiechna. Miaa twarz pen zdziczaej sodyczy, t,

o dugich i ciemnych oczach, ustach wygitych w uk i nozdrzach zwrconych do gry, jakby

wszyy pod wiatr. Szyj miaa skrcon, a minie po prawej stronie ciaa skurczone, jakby
jaka wielka karzca rka sprawiedliwoci chwycia j i mocno cisna. Cae jej drobne ciao byo
pokurczone, jedno biodro miaa krzywe i jedn nog chrom z powczc stop. Zobaczyam to
wszystko, kiedy si ode mnie oddalia, taszczc moj torb po schodach.
Sama zanios! krzyknam.
Bo trzeba wam wiedzie, e wo ze sob nie tylko notatki do rozdziau, nad ktrym wanie
pracuj, ale te mj pamitnik i wszystkie poprzednie pamitniki pisane w zeszytach A4 ze
spiralnym metalowym grzbietem, bo nie chc, eby mj obecny partner znalaz je i przeczyta
pod moj nieobecno. Powanie si zastanawiam nad tym, co by si stao, gdybym umara
w podry, zostawiajc w domu biurko zawalone niedopracowan proz i roboczymi notatkami
bez waciwej interpunkcji. Moja torba jest wic maa, ale cika jak ow. Dlatego popdziam
za dziewczyn, zamierzajc wyj torb z jej biednej doni, ale szybko odkryam, e mierdzce
szkaratne schody pn si do gry bardzo stromo, a s wystarczajco wysokie, by si na nich
potkn, i gwatownie skrcaj przed wejciem na pierwszy podest.
Na sam gr poinformowaa. Odwrcia si, rzucajc mi przez rami umiech. Jej twarz
obrcia si przy tym przeraajco daleko, niemal do miejsca, gdzie chwil wczeniej znajdowa
si ty gowy. Szybkim, chwiejnym krokiem, pochylajc si na stron nogi z butem
ortopedycznym, pdzia na drugie pitro.
Zostawia mnie sporo w tyle. Odpadam z wycigu jeszcze przed drugim podestem. Kiedy
zaczam si wspina na trzecie pitro schody byy tu strome jak drabina, a zapach
w zamknitej przestrzeni intensywniejszy i gbiej si wdziera do moich puc ponownie
poczuam bysk anioa. Zabrako mi tchu, musiaam wic si zatrzyma.
Jeszcze tylko kilka stopni krzykna z gry.
Powlokam si za ni. Kiedy stanam na ciemnym podecie, otworzya jedne z drzwi. Pokj
by maleki. Nie nazwaabym go nawet mansard, by tylko odgrodzonym kawakiem
korytarza. Znajdowao si w nim niemiosiernie rozklekotane pionowo otwierane okno,
pozbawiona wyrazu sofa z brzow narzut i mae brzowe krzeso z pluszowym pikowanym
oparciem, ktre co od razu zauwayam miao siw obwdk kurzu wok kadego guzika.
Skojarzyo mi si to z brudem zebranym w ppku. Na t myl, i od forsownej wspinaczki, zrobio
mi si niedobrze. Odwrcia si do mnie, kiwajc gow na boki z niepewnym wyrazem twarzy.
W rogu pokoiku staa plastikowa taca, a na niej may czajnik elektryczny z pokego plastiku,
dekorowany biaorzytkami. Obok niego postawiono filiank.
Wszystko to za darmo poinformowaa. Gratisowo. Wliczone w cen.
Umiechnam si, skromnie przy tym pochylajc gow, jakby kto wiesza mi na szyi wstg

jakiego odznaczenia.
Nie paci pani dodatkowo. Mona robi herbat. O, prosz! Podniosa torebk. Kaw te.
Nadal trzymaa w rku moj torb. Spojrzaam na jej donie. Byy wielkie, z duymi stawami,
pokryte maymi, ledwo zauwaalnymi skaleczeniami, zupenie jak mskie.
Nie podoba jej si szepna pod nosem. Spucia gow.
Nie bya to rezygnacja, raczej sygnalizowanie zamiaru. W jednej chwili opucia pokj i rzucia
si do schodw. Zanim zdyam zapa oddech, ju pdzia na d.
Mj gos popyn jej ladem.
Och, prosz naprawd Prosz, nie!
Ona jednak pdzia przed siebie, po czym znikna za zakrtem schodw. Pobiegam za ni,
chwyciam j rk, ale si wyrwaa. Wziam gboki, nierwny wdech. Nie chciaam schodzi na
d, skoro po chwili miaam znw si wspina na gr. Wtedy jeszcze nie miaam pojcia o moich
problemach z sercem. Dowiedziaam si o nich dopiero w tym roku.
Wrciymy na parter. Dziewczyna wyja z kieszeni wielki pk kluczy. Gdzie blisko znw si
rozleg ten ohydny miech, o wiele za blisko, ebym moga zachowa spokj. Drugi pokj okaza
si taki sam jak pierwszy, tylko panowa w nim kuchenny smrodek, zwodniczo sodki, jakby
w szafie lea ukryty trup. Postawia moj torb na progu.
Dotaro do mnie, jak dug drog przebyam tego dnia. Zwlokam si rano z ka, w ktrym
obok mnie spa czujnym snem kto, kto nadal jeszcze czasem wydawa mi si zupenie obcy,
przedaram si przez p Londynu, dojechaam na wschd, weszam schodami na gr i zeszam
z powrotem na d, a teraz staam zbyt blisko porywistego, piwnego miechu obcych mczyzn.
Wolaabym raczej wybkaam. Chciaam j prosi, ebymy zobaczyy co na porednim
pitrze. Ale moe nie wszystkie miejsca byy wolne? Wzdrygaam si na myl o lokatorach
innych pokoi. Uprzytomniam sobie rwnie, e tutaj, na parterze, byabym blisko baru, blisko
trzaskajcych drzwi wyjciowych, przez ktre do rodka wpada deszcz, i zmrok, i warkot
przejedajcych samochodw Podniosa moj torb. Nie powiedziaam sabym gosem.
Prosz, nie. Mog sama
Ale ona znw tylko si odwrcia na picie i koyszc si na boki, popdzia do schodw. Stopa
wloka si za ni, jakby nie akceptujc odrzucenia. Syszaam, jak dziewczyna gono wzdycha
gdzie nade mn i mwi, jakby do siebie: Ten jej si nie spodoba jeszcze bardziej.
Kiedy j dogoniam, staa w pokoju, od ktrego zaczymy. Opieraa si o drzwi. Nie
dostrzegam adnych oznak zakopotania, tylko od czasu do czasu draa jej powieka, a w tym
samym czasie jeden z kcikw jej ust lekko si unosi, troch odsaniajc zby.
Bdzie mi tu cakiem dobrze zapewniam. Moje ebra faloway z wysiku. Nie szukajmy
adnych innych pokoi.

Poczuam nagy przypyw mdoci. Anio migreny opar si na moim ramieniu i bekn mi
prosto w twarz. Chciaam usi na ku. Ale uprzejmo kazaa mi co zrobi. Dziewczyna
postawia torb na pododze. Bez niej wygldaa jeszcze bardziej chwiejnie, z wielkimi domi
wiszcymi po bokach i stop cignit po pododze. Co powinnam zrobi? Zaproponowa, eby
zostaa na filiank herbaty? Chciaam da jej jakie pienidze, nie umiaam jednak ustali, jaka
kwota byaby odpowiednia za taki wyczyn, jak dwiganie tam i z powrotem mojej torby,
a ponadto doszam do wniosku, e zanim opuszcz Eccles House, dziewczyna wywiadczy mi
pewnie jeszcze jak przysug, lepiej wic poczeka do wyjazdu i rozliczy si od razu za
wszystko.
Byo mi smutno, kiedy staam w drzwiach, czekajc na mojego gospodarza. Troch cieko mi
z nosa. Kiedy pan Simister przyjecha, powiedziaam:
Mam katar sienny.
Jestemy bardzo blisko oznajmi, po czym zamilk. Miejsca spotkania uzupeni po
duszej chwili. Zapewnia, e moglibymy tam doj na piechot. Cofnam si do progu. Ale
moe wobec trapicych pani dolegliwoci Wzdrygnam si w duchu: skd wiedzia
o trapicych mnie dolegliwociach? Ale znowu w tak noc jak ta doda. Wilgo czyci
powietrze z pykw. Tak mi si wydawao.
Prelekcja miaa si odby w miejscu, ktre mog tylko opisa jako opuszczon szko. Budynek
peen by szkolnych korytarzy, a na cianach wisiay polerowane tabliczki z napisami w stylu JK
Rowling, Uniwersytet Cambridge, 1963. Czuam te szkolny zapach, a waciwie jego resztki
pasta do podogi i stopy. Nie dostrzegam jednak adnych ladw wspczesnych uczniw. Moe
wszyscy uciekli na wzgrza, zostawiajc budynek czonkom Grupy Mionikw Ksiek.
Mimo deszczu czonkowie stawili si icie heroicznym hufcem: co najmniej dwadziecia osb.
Siedzieli w sporych odlegociach od siebie nawzajem, taktownie zostawiajc duo miejsca dla
zmarych kolegw, gdyby ci take chcieli si pojawi. Niektrzy cierpieli na zeza, inni chodzili
o lasce; wiele osb miao brody, w tym take kobiety, a modsi czonkowie nawet ci, ktrzy na
pierwszy rzut oka wydawali si zdrowi patrzyli rozbieganym wzrokiem, trzymajc pod
krzesami pkate paczki, niewtpliwie rkopisy powieci z gatunku science fantasy, ktre
chcieliby mi wrczy, ebym zabraa je ze sob, przeczytaa, skomentowaa, a nastpnie
odesaa im poczt, oczywicie w stosownym dla pani czasie.
Mona wyglda zwyczajnie, ale mona te wyglda profesjonalnie, beznamitnie. Usiadam
za stoem, wypiam yk wody, przejrzaam notatki, sprawdziam pooenie chusteczki do nosa,
podniosam gow i przebiegam wzrokiem po sali, prbujc ustanowi teoretyczny kontakt
wzrokowy, na koniec za umiechnam si do mojej widowni od ucha do ucha. Musiaam
wyglda jak kiwajcy bem pies ustawiony na tylnej pce austina maestros. Pan Simister

przyj pozycj stojc; mwic zwyczajnie, e wsta z miejsca, nie oddaabym nawet w czci,
jak imponujco si to odbyo.
Nasza prelegentka oznajmi od tygodnia nie czuje si najlepiej. Podobnie jak ja
z przykroci przyjmiecie zapewne wiadomo, e cierpi na katar sienny i z tego powodu wygosi
swj wykad na siedzco.
Poczuam si jak skoczona idiotka, bardziej ni powinnam. Kto siedzi dlatego, e ma katar
sienny? Ale pomylaam: nigdy si nie tumacz. Ze swad przegadaam cae wystpienie, od
czasu do czasu wplatajc jaki art albo zupenie nietrafion aluzj do spraw lokalnych. Potem
nastpiy zwyke pytania. Skd si wzi tytu mojej pierwszej ksiki? Co si stao z Joy pod
koniec Podw iecz orku w Bedlam ? Co mnie uksztatowao i jak oceniam te wpywy z perspektywy
czasu? (W odpowiedzi jak zwykle podaam list mao znanych Rosjan, ktrzy oczywicie nigdy
nie istnieli). Potem odezwa si mczyzna siedzcy w pierwszym rzdzie: Chciabym zapyta,
co sprawio, e zacza pani pisa biografie, panno Er? No wanie, czy tak mam pani
tytuowa? Umiechnam si sabo, jak zawsze w podobnych sytuacjach, i odpowiedziaam:
Prosz mi mwi Rose. Wywoao to lekkie poruszenie, poniewa nie tak brzmi moje imi.
W drodze powrotnej pan Simister stwierdzi, e wieczr by sukcesem, naprawd, i jego
zdaniem wszyscy s mi bardzo wdziczni. Miaam lepkie donie od ciskania autorw prozy
science fantasy, mankiet bluzki poplamiony flamastrem i byam godna.
A wanie rzuci pan Simister. Zakadam, e ju pani co zjada.
Wbiam si w fotel. Nie miaam pojcia, co pozwolio mu przyj takie zaoenie, ale w jednej
chwili zadecydowaam, e wol umiera z godu ni i z nim do jakiej tutejszej restauracji,
w ktrej czonkowie Grupy Mionikw Ksiek mogliby si chowa pod obrusami albo okupowa
wieszaki na kapelusze, dyndajc na nich gow w d jak nietoperze.
Weszam do holu Eccles House i strzsnam z siebie kropelki wody. Otacza mnie zapach
starego oleju kuchennego. A zatem kolacja si skoczya: wszystkie frytki ju usmaone?
Wewntrzny smog wisia mniej wicej na wysokoci gowy. Z cienia u stp schodw wyonia si
karzekowata dziewczyna. Podniosa na mnie wzrok.
Zwykle nie mamy tu kobiet powiedziaa. Dopiero teraz zauwayam, e ma za duy
jzyk. Mwia ze swoistym szelestem, jakby bg, ktry j stworzy, zaciera suche donie.
Wci tutaj? zapytaam. Zmiana jeszcze si nie skoczya?
Za uchylonymi drzwiami rozleg si haas szczk uderzajcych o siebie butelek, a potem
zgrzyt plastikowej skrzynki przeciganej po pododze. Sekund pniej kto wrzasn:
Panie Webley!
Kurwa, co znowu? odezwa si inny gos. May brudny mczyzna w kamizelce wypad
z biura, zostawiajc za sob otwarte drzwi, przez ktre zobaczyam chwiejc si stert

segregatorw. Ach, pisarka! powiedzia.

Nie ja go woaam, ale moja osoba wystarczya, eby na chwil przystan. Moe sdzi, e
uda mu si ukra gocia konkurencji z Rosemount. Gapi si na mnie, przez chwil chodzc
wok mnie. Miaam wraenie, e zaraz zacznie mnie szarpa za rkaw. Stan na palcach,
umieszczajc swoj twarz naprzeciwko mojej.
Pokj wygodny? zapyta.
Postawiam krok do tyu, potykajc si o karowat dziewczyn. Poczuam, jak mj obcas
wgniata si w jej ciao. Wycigna swoj drc stop spod mojej. Nawet przy tym nie pisna.
Louise! burkn. Cmokn z niezadowoleniem. Wypierdalaj std!
Zaraz potem uciekam na gr, tylko raz si zatrzymujc po drodze, na drugim podecie.
Wieczr zapowiada si dugi i intensywny. Mczyni pokrzykiwali zowieszczo, przeklinajc jak
Webley. Wszyscy mieli taki sam akcent; doszam do wniosku, e mog si zna. Prbowaam
oswoi si z myl, e musz spdzi w tym pokoju noc, samotnie si przekona, jak pociel
trzymaj pod t pluszow narzut w kolorze gwna. Przez chwil nie byam pewna, czy i dalej
na gr, czy schodzi na d. Wiedziaam, e nie zasn, jeli czego nie zjem, ale za drzwiami
czeka na mnie deszcz, bezksiycowa noc w obcym miecie, hotel by kawa drogi od centrum,
a ja nie miaam mapy. Mogam oczywicie posa po takswk i kaza si zawie do miejsca,
gdzie co zjem, bo tak robi bohaterowie ksiek. Ale ludzie w prawdziwym yciu ju nie,
prawda?
Staam na podecie schodw, debatujc ze sob. Ju, ju dobrze, powtarzaam pod nosem, ju
dobrze, co zrobiaby Anita Brookner? Wtedy zobaczyam, e co si porusza. Nade mn.
Delikatnie drgno powietrze, przerywajc permanentny zaduch. Stan mojego lewego oka uleg
znacznemu pogorszeniu i teraz wiat po tej stronie mojej gowy peen by czarnych dziur.
Musiaam caa si odwrci, eby mie pewno, co widz. W mroku nade mn staa
karzekowata dziewczyna. Wyej ode mnie? Jakim cudem? Moje biedne serce wtedy jeszcze
niezdiagnozowane gwatownie uderzyo o ebra, ale gowa podpowiadaa chodno: schody
poarowe? Winda towarowa?
Schodzia. Milczca, skupiona. Wytarta wykadzina tumia szuranie jej stopy.
Louise zagadnam. Pooya do na moim ramieniu. Jej twarz, zwrcona w moj stron,
zdawaa si lni.
On zawsze tak mwi mrukna. Wypierpapier i tak dalej.
Jestecie spokrewnieni?
Och, nie! Otara lin z policzka. Nic podobnego!
Nie masz adnej przerwy? Czasu dla siebie?
Nie mam. Musz oprnia popielniczki na koniec dnia, musz zmywa na barze. Faceci si

ze mnie miej. Cigle pytaj, czy mam chopaka. Woaj na mnie Biodrzasta.
Po wejciu do pokoju powiesiam paszcz na zewntrznej stronie drzwi szafy: byam gotowa do
wyjcia w kadej chwili. Tego sposobu na poprawianie sobie humoru nauczyam si w hotelu
w Berlinie. Policzki mi pony. Do ywego dotykay mnie obelgi i szyderstwa, ktre musiaa
znosi dzie po dniu. Z drugiej strony przydomek Biodrzasta wyda mi si raczej umiarkowany,
biorc pod uwag Nagle przysza mi do gowy przeraajca myl, e ta dziewczyna jest dla
mnie czym w rodzaju prby. Poczuam si jak reporter, ktry w strefie wojennej znajduje
sierot, zagrzybione niespena roczne dziecko kwilce midzy ruinami. Czy reporter powinien
si ograniczy do zgoszenia swojego znaleziska, czy te moe wzi niemowl na rce
i przemyci do domu, eby mogo si nauczy angielskiego i dorasta na bogatych przedmieciach
Londynu?
Noc, jak mona si byo spodziewa, mina przerywana wyciem alarmw samochodowych,
fragmentami audycji radiowych odtwarzanych w ssiednich pokojach oraz odlegym wyciem
zwierzt trzymanych na acuchach. niam o Rosemount: biae ciany zanikay wok mnie,
a wykusze rozpyway si w powietrzu. W ktrym momencie, przekrcajc si w pnie z boku
na bok pod grzybicz narzut, miaam wraenie, e czuj gaz. Zasnam ponownie i poczuam
gaz we nie. Zaraz te czonkowie Grupy Mionikw Ksiek zaczli si wytacza spod mojego
ka, eby z chichotem zatyka szczeliny wok okna kartkami wyrwanymi ze swoich
rkopisw. Obudziam si, ciko dyszc. W cuchncym powietrzu wisiao pytanie. Jaki jest
prawdziwy powd, dla ktrego zacza pani pisa biografie, panno Er? A skoro o tym mowa, to
co spowodowao ten powd? Co byo powodem wszystkiego?
Zeszam na d o szstej trzydzieci. Zapowiada si adny dzie. Czuam si pusta w rodku
i miaam pody nastrj. Drzwi stay otworem. Cienka warstwa wiata pokrywaa dywan jak
roztopiona socem margaryna. Moja takswka jak zawsze zamwiona wczeniej, ebym
moga jak najszybciej si zmy czekaa ju przy krawniku. Rozejrzaam si ostronie,
sprawdzajc, czy gdzie nie stoi pan Webley. Mgieka zacza ju pokrywa Eccles House.
W korytarzach kaszel palacza miesza si ze spluwaniem i odgosami spukiwanych sedesw.
Co dotkno mojego okcia. Louise podesza do mnie bezgonie. Wyrwaa mi torb z rki.
Zesza pani sama wyszeptaa. Na jej twarzy malowao si zdumienie. Trzeba byo mnie
zawoa. Przyszabym przecie. Nie je pani niadania?
Najwyraniej nie moga uwierzy, e kto odmawia jedzenia. Czy Webley dawa jej posiki,
czy ywia si resztkami? Spojrzaa mi w twarz, po czym znw opucia wzrok.
Gdybym teraz nie wysza, to odjechaaby pani bez poegnania stwierdzia.
Staymy razem przy krawniku. Powietrze byo cakiem ciepe. Kierowca czyta Daily

Star. Nawet na nas nie spojrza.

Wrci pani jeszcze? wyszeptaa Louise.
Nie sdz.
Mam na myli kiedy w przyszoci.
Ani przez chwil w to nie wtpiam: gdybym jej powiedziaa, eby wsiada ze mn do
takswki, zrobiaby to bez wahania. I bymy odjechay: ja rozgadana z obawy o przyszo, ona
ufna i ta, lnicymi oczami wpatrzona we mnie. Tylko co potem? pytaam siebie. Co bymy
zrobiy potem? I czy mam prawo? Przecie ona jest dorosa, nawet jeli karowata. Ma jak
rodzin. Patrzyam na ni. W d, na jej twarz. W penym wietle widziaam te
przebarwienia, jakby od zimnej herbaty; jej gadkie szerokie czoo byo upstrzone ciemniejszymi
plamami wielkoci starych miedziakw. Chciao mi si paka. Zamiast tego jednak wyjam
z torby portmonetk, zerknam do rodka, wyjam dwudziestofuntowy banknot i wsunam
go w jej do.
Kupisz sobie co miego, Louise?
Nie spojrzaam jej w oczy. Po prostu wsiadam do takswki. Migrenowa aura zrobia si tak
dokuczliwa, e wiat po lewej stronie mojej gowy przesta istnie, zamieniwszy si w pulsujce
te wiato. Miaam mdoci z powodu niedoywienia oraz mojej moralnej pustki. Zanim
takswka zdya si dowlec przed wejcie na dworzec, zaczam jednak troch ironizowa,
faute de m ieux: A.S. Byatt rozegraaby to lepiej, nie potrafiam tylko sobie wyobrazi jak.
Kiedy zapaciam za takswk, zostao mi ptora funta. Bankomat nie dziaa. A byam
pewna, e skoro mam przy sobie kart do bankomatu, to wyjm pienidze i zjem niadanie
w pocigu. Z komunikatu przez goniki wynikao, e wagon restauracyjny znajduje si pod
koniec skadu. Pi minut po tym, jak ruszylimy, na prawo ode mnie usiad chopak, prawdziwy
syn tej ziemi; z kartonowego pudeka wyjada szare kawaki misa, od ktrego jego palce
pokryway si lnicym tuszczem.
Dotaram do domu, z nienawici rzuciam torb w rg i stanam w kuchni: niepozmywane
naczynia po wczorajszej kolacji, dwa kieliszki do wina. Zjadam jednego krakersa serowego
wyjtego z pudeka. Wracaj do pracy, pomylaam. Siadaj i pisz, bo inaczej moesz umrze
z przejedzenia.
W cigu nastpnych tygodni praca nad biografi przyja nieoczekiwany obrt. Ciotka Wirginia
razem z Meksykaninem pojawiali si w tekcie wiele razy. Zaczam tworzy wersje, w ktrych
ciotka Wirginia ucieka razem z Meksykaninem i mj bohater (przez to) si nie urodzi.
Widziaam tych dwoje, jak w cudzoonym szale pdz przez ca Europ przy
akompaniamencie trzasku tuczonego szka. Po ich pijackich libacjach w miastach brakuje
szampana, a na koniec wamuj si do banku w Monte Carlo. Wymyliam te, e Meksykanin

wrci do domu ze skradzionymi pienidzmi, by poprowadzi tam skuteczn rewolucj, a ciotka

Wirginia penia przy jego boku rol kogo w rodzaju La Pasionarii, ale z elementami
tanecznymi, poniewa do historii jakim cudem si zapltaa Isadora Duncan. Bardzo to
wszystko kontrastowao z moimi wczeniejszymi powieciami.
Wczesn jesieni tego samego roku, trzy miesice po mojej podry na wschd, znalazam si na
stacji Waterloo w drodze na spotkanie autorskie organizowane przez fili biblioteki
w Hampshire. Musz powiedzie, e nie miaam zego zdania na temat usug gastronomicznych
gdziekolwiek w Anglii. Wanie si odwracaam od lady z kanapkami, balansujc z bagietk,
ktr zamierzaam dowie do Alton, kiedy wpad na mnie wysoki mody czowiek, wytrcajc
mi z rki portmonetk.
Portmonetka bya wypchana drobnymi. Monety potoczyy si pod nogami podrnych, wirujc
po caej liskiej pododze. Miaam szczcie, poniewa pasaerowie wychodzcy wanie
z pocigu Eurostar zaczli si ze miechem ugania za moj ma fortun, robic zawody, kto
sprawniej wyapie pensy. By moe sdzili, e to odwrotne ebractwo albo jaki londyski
obyczaj, podobnie jak Pearly Kings. Mody czowiek, z ktrym si zderzyam, take lawirowa
midzy europejskimi stopami i to on by tym, ktry na koniec wsypa gar monet z powrotem
do mojej portmonetki, szeroko si przy tym umiechajc, a nawet na krtk chwil ciskajc
moj do, eby mnie uspokoi. Zdumiona wpatrywaam si w jego twarz: mia wielkie
niebieskie oczy, wyczuwaam w nim jak niemiao, a jednoczenie pewno siebie; mierzy
ponad metr osiemdziesit, by opalony, silny, a zarazem delikatny i uprzejmy, ubrany
w umiejtnie zmit lnian marynark koloru indygo i olepiajco bia koszul. Krtko mwic,
by taki czysty, taki sodki, taki pikny, e si cofnam w obawie, czy to nie jaki Amerykanin,
ktry chce mnie nawrci na swoj wiar.
Kiedy dotaram do biblioteki, zobaczyam naprawd ambitn liczb krzese pitnacie na
pierwszy rzut oka ustawionych w pkole. Wikszo zajta: cichy triumf, prawda? Odbbniam
swoj kwesti zupenie mechanicznie, z wyjtkiem kawaka o inspiracjach twrczych: tu troch
zaszalaam, wymylajc portugalskiego pisarza, ktry powali na opatki Pesso. Moje myli
cigle jednak kryy wok piknego modzieca i doszam do wniosku, e chtnie
wyldowaabym z kim takim w ku, tak dla odmiany. Czy odmiana nie naley si kademu?
Ale on by przedstawicielem zupenie innego gatunku ni ja, funkcjonowa w odrbnym wiecie.
Wieczr okropnie si wlk, czuam si obnaona i byo mi coraz zimniej, jakby wiatr wista
w moich kociach.
Przez chwil leaam w ku z dostatecznie czyst pociel, ustawionym porodku
dostatecznie czystego pokoju czytajc Po w aciw ej stron ie pn ocy Garyego S. Coopera,

zapisujc uwagi na marginesie i prbujc zrozumie, jakim cudem czytelnikom moga si taka
ksika spodoba. Policzek piek mnie od twardej poduszki, a po chwili zaczy mnie nachodzi
zwyke obrazy klski. Potem jednak, okoo trzeciej nad ranem, zasnam.
Obudziam si wypoczta ze snu bez snw. W cydrowym wicie musowa chd. Wstaam
z ka i z radoci stwierdziam, e kto wyszorowa prysznic. Mogam wic bez obawy wej
do brodzika, co te uczyniam. Na gow polaa mi si ciepa, mikka woda. Ze zdumienia
zrobiam wielkie oczy. Czyby nastpi jaki przeom?
Znw siedziaam w zatoczonym pocigu. wierzbiy mnie ju palce, eby sign po notes.
Ledwie zdylimy ruszy ze stacji, kiedy szczerzcy zby w umiechu mody steward
zabrzcza w przejciu wzkiem wyadowanym akociami. Na widok ciasteczek zboowych
i chrupicych tostw opakowanych w celofan mczyni wok mnie zaczli wymachiwa
w kierunku stewarda egzemplarzami Financial Timesa, dga powietrze palcami i papla
z ekscytacj.
Herbata? krzykn steward. Podam z najwiksz przyjemnoci. Du czy ma?
Zauwayam, e dua rni si od maej tylko iloci nalewanej wody, ale daam si ponie
panujcemu w przedziale pogodnemu nastrojowi. Signam po portmonetk i otworzywszy j,
ze zdziwieniem zauwayam, e gowy krlowej s starannie poukadane, wszystkie do gry.
Chyba te dostrzegam o jedn gow wicej ni oczekiwaam. Zmarszczyam brwi. Palcami
przebiegam po banknotach. Wyjedajc z domu, zabraam osiemdziesit funtw, a wygldao
na to, e wracam ze stoma. Siedziaam zaintrygowana (podczas gdy steward wrcza mi du
herbat), po chwili jednak wszystko stao si jasne. Przypomniaam sobie modego mczyzn
z szerokim biaym umiechem i zotymi byskami w piaskowych wosach, wypielgnowan
doskonao jego jdrnego ciaa oraz gracj, z jak ucisn moj do. Wsunam banknoty
z powrotem do rodka, odoyam portmonetk, po czym zaczam si zastanawia: ktry
z moich defektw zauway najpierw?

Niewydolno serca w kadej chwili

Wrzesie. Kiedy zacza traci na wadze, jej siostra oznajmia, e nie ma nic przeciwko. Im ci
mniej, tym lepiej, stwierdzia. Dopiero kiedy Mornie zaczy rosn wosy delikatny puszek na
twarzy i na plecach w zagbieniu nad krzyem Lola zacza narzeka. Na wosy si nie godz!
To jest pokj dziewczynek, a nie buda dla psw.
Lola miaa al o to, e Morna urodzia si przed ni, zdya wic zuy trzyletni dawk
powietrza oraz zapeni przestrze, ktrej Lola zaj nie moga. Bya przekonana, e przysza
na wiat zoony z wrzaskw jej siostry, nieprzerwanego ja chc, ja chc oraz daj mi, daj mi.
Teraz Morna zaczynaa si kurczy, zupenie jakby modsza siostra rzucia na ni zaklcie, od
ktrego cakiem zniknie. Lola oznajmia wszem wobec, e Morna nie byaby teraz taka, gdyby
nie ta jej pazerno. Zawsze chciaa mie wszystko.
Na co ich matka odpara:
Nie masz o tym pojcia, Lola. Morna i pazerno? Zawsze bya wybredna w jedzeniu.
Wybredna? Lola zrobia min. Jeli Mornie co nie smakowao, dawaa temu wyraz,
zwracajc potraw. Wymiotowaa cienk kwan struk.
Z powodu szkolnej rejonizacji musz mieszka w zbyt maym domu i dzieli pokj. Albo
pitrowe ko, albo wiadectwo maturalne, stwierdzia matka, po czym zamilka, speszona
wasn stanowczoci. Czsto jej sowa znaczyy zupenie co innego ni mwia, ale dziewczynki
zdyy si do tego przyzwyczai. Wczesna menopauza, zawyrokowaa Morna.
Mieszkamy w tym domu ze wzgldu na wasz przyszo. To powicenie dla nas
wszystkich, ale si opaci. Jaki jest sens budzi si co rano w piknym wasnym pokoju, skoro
trzeba potem pj do szkoy w slumsach, gdzie ciekaj wszystkie mty, a dziewczynki s
gwacone w toaletach?
Naprawd tak jest? zdziwia si Lola. Nie wiedziaam, e takie rzeczy si dziej
naprawd.
Matka przesadza wyjani im ojciec. Rzadko si odzywa, Lola a si wic przestraszya,
syszc jego sowa.
Dobrze wiesz, co mam na myli upieraa si matka. Ju widz, jak obydwie wracaj do
domu o drugiej po poudniu, bo szkoa nie potrafi ich niczym zaj. Uczniowie wszystko maj
poprzekuwane. Zaywaj narkotyki. Tyranizuj si nawzajem w Internecie.
Wszystko to mamy w naszej szkole stwierdzia Lola.
Takie rzeczy zdarzaj si wszdzie wtrci ojciec. Co jest kolejnym powodem, eby si
trzyma z daleka od Internetu. Lola, syszysz, co do ciebie mwi?

Siostry nie mogy korzysta z komputera w swoim pokoju z powodu stron, ktre przegldaa
Morna. Wisiay na nich fotografie dziewczyn z rozkrzyowanymi ramionami. Ich ebra byy tak
daleko od siebie jak prty pek w piekarniku. Morna znajdowaa na tych stronach rady, jak
godowa i jak si nie sta obrzydliwie opas. Kada potrawa powoduje opaso, na przykad
chleb, maso czy jajko. Mona zje jedno zielone jabko albo jeden zielony li dziennie. Ziele
jabka musi by trujca. A li gorzki.
Dla mnie sprawa jest prosta oznajmi ich ojciec. Trzeba je tyle kalorii, ile si zuywa.
Wystarczy otworzy usta, wsadzi do nich jedzenie i przekn. Nie mwcie mi, e ona nie moe
tego zrobi! Po prostu nie chce.
Lola wzia yeczk z ociekacza. Przystawia j do ust ojca niczym mikrofon.
Czy yczy pan sobie co jeszcze doda?
aden chopak ci nie zechce, jeli bdziesz wygldaa jak iga. Gdy Morna stwierdzia, e
nie chce chopaka, krzykn: Powtrz mi to, jak skoczysz szesnacie lat!
Nie skocz powiedziaa Morna.
Wrzesie. Lola poprosia, eby wymieni dywan w ich pokoju.
Moe powinnymy mie panele na pododze? atwiej byoby po niej sprzta?
Ale z ciebie guptas! odpara matka. Przecie Lola wymiotuje w ubikacji, prawda?
W kadym razie najczciej tam. Zreszt dodaa popiesznie nie robi tego ju tak czsto jak
kiedy.
W to wanie wszyscy mieli uwierzy: e Morna zdrowieje. Rodzice rozmawiali po nocach.
Zza zamknitych drzwi ich sypialni cigle dobiegao mamrotanie. Lola leaa, nasuchujc.
Skoro nie nowy dywan, to co mog mie? zapytaa Lola. Czy mog mie psa?
Jeste bardzo samolubna, Lolu! wykrzykna matka. Jak moglibymy bra do domu
jakiekolwiek zwierz w takiej sytuacji?
Jeli umr wtrcia Morna to chc by pochowana w lesie. Na moim grobie moecie
posadzi drzewo, a kiedy uronie, bdziecie je odwiedzali.
Pewnie, e tak. Przyprowadz te mojego psa powiedziaa Lola.
Wrzesie. Lola powiedziaa: Rzecz w tym, e ona tak bardzo zmalaa i nie mog ju podbiera
jej ubra! To by mj najlepszy sposb, eby j wkurzy, a teraz musz znale jaki inny.
Przez cay rok Morna nosia weniane ubrania, ktre miay chroni jej ramiona, okcie i biodra
przed ciosami mebli, ale te sprawi, eby wygldaa odpowiednio tusto, bo wtedy ludzie nie
wytykali jej palcami na ulicy. Zreszt nawet w lipcu cigle marza. Zima przysza dla niej bardzo
wczenie i chocia wiecio soce, to ona ubieraa si na cebulk. Kiedy j wayli na kontrolach,
wygldaa jak normalnie ubrana, ale ubraniami dodawaa sobie kilogramw. Zakadaa jedne

rajstopy na drugie. Liczy si kady gram, powiedziaa Loli. Musiaa by waona codziennie.
Kontrolowaa j matka. Prbowaa to robi z zaskoczenia, ale Morna zawsze wyczuwaa
wagowy nastrj matki.
Lola patrzya, jak matka cignie za sweter, prbujc go zedrze ze starszej crki, zanim
postawi j na wadze. Tarmosiy si wtedy jak mae dzieci w piaskownicy. Lola pakaa ze
miechu. Matka cigna za rkaw, a Morna krzyczaa Ojoj! jakby skr z niej zdzierali.
A skr miaa lun. Skra bya na ni za dua, podobnie jak ubiegoroczny fartuch szkolny. Ale
to akurat nie stanowio problemu, bo wychowawczyni nie pozostawia najmniejszych
wtpliwoci: nie chciaa jej widzie do koca semestru. A przynajmniej do czasu, kiedy nie
postawi pierwszych krokw na drodze do odzyskania normalnej wagi. Szkoa promuje
rywalizacj. Gdyby inne dziewczta zechciay rywalizowa z Morn, doszoby do masowych
zgonw.
Po skoczonym waeniu Morna wracaa do pokoju i zaczynaa zdejmowa z siebie kolejne
warstwy. Lola obserwowaa j, siedzc w kucki na dolnym ku. Morna stawaa bokiem do
lustra, ogldajc pakowate ebra. Mona je policzy, mwia. Po waeniu musiaa si uspokoi.
Matka wstawia im do pokoju dugie lustro w nadziei, e Morna si zawstydzi, widzc swoje
odbicie. Byo jednak dokadnie odwrotnie.
Padziernik. W porannej gazecie wydrukowali zdjcie szkieletu.
Zobacz, twoja kuzynka! powiedziaa Lola. Przesuna gazet po stole do miejsca, przy
ktrym Morna dgaa yk pszenn poduszeczk niadaniow, usilnie dc do jej
unicestwienia. Widziaa, mamo? Wykopali pradawn kobiet!
Gdzie? zapytaa Morna.
Z penymi ustami Lola odczytaa fragment tekstu:
Ardi ma nieco ponad metr dwadziecia wzrostu i oficjalnie nazywa si Ardipitek,
a waciwie Ardipithecus, ale wszyscy t nazw skracaj. Pewnie, ona jest krtka, to i nazw
skracaj! Zacharczaa, ubawiona wasnym dowcipem, a z nosa pociek jej sok pomaraczowy.
Niedawno j odkryli. Miaa mzg wielkoci mzgu mapy. To tak jak ty, Morna. Ardi waya
okoo pidziesiciu kilogramw. Chyba wtedy, kiedy miaa na sobie wszystkie zwierzce skry
ze swojej garderoby, bo w samych kociach to pewnie mniej.
Zamknij si, Lola! uci jej ojciec. Ale zaraz potem wsta od stou, zostawiajc
niedokoczone niadanie i ciskajc w doni telefon komrkowy. Upuszczony niedbale brudny n
zadra na biaej tarczy jego talerza niczym iga kompasu, po czym z brzkiem znieruchomia.
Zwykle ojciec by w ich yciu ledwie cieniem. Cigle powtarza, e pracuje dugie godziny, eby
utrzyma dom, e musi myle o hipotece i o samochodzie, a Morna si martwi tylko jednym:
obwodem w talii, szlag by trafi!

Lola popatrzya za nim, po czym wrcia do pierwotnej kobiety.

Stan uzbienia wskazuje, e podstaw jej diety byy figi. Pisz, e jada te licie i mae
ssaki. Fuj! Wyobraacie to sobie?
Zajmij si swoim tostem, Lolu skarcia j matka.
Znaleli j w kawakach. Najpierw zb. Zbieracze skamielin informuj, e na pierwsze
szcztki tego gatunku natrafili w tysic dziewiset dziewidziesitym drugim roku. To mniej
wicej wtedy, kiedy nam si trafia Morna.
Kto j znalaz? zaciekawia si Morna.
Wielu rnych ludzi. Mwiam przecie, e j znajdowali w kawakach. Czterdziestu
siedmiu badaczy pracowao nad ni przez pitnacie lat.
Patrzc na Morn, matka stwierdzia:
Ty wymagaa pitnastu lat pracy. Prawie pitnastu. I byam do tej pracy tylko ja.
Potrafia si porusza na dwch nogach czytaa dalej Lola. Zupenie jak ty, Morna.
Dopki ci si koci nie poami. Ju wygldasz jak staruszka. Wpakowaa sobie do ust kawaek
tostu. Ale na cztery miliony lat to jeszcze nie.
Listopad. Ktrego ranka matka przyapaa Morn, jak pije szklank wody przed waeniem.
Zacza wrzeszcze.
Wiesz, e moe ci spuchn mzg? To moe ci zabi! Wytrcia z rk crki kubek, ktry
roztrzaska si na kawaki po caej pododze azienki. No to bdzie siedem lat nieszczcia.
Chocia nie. Nieszczcie jest od lustra.
Morna otara usta wierzchem doni. Odznaczay si na niej wszystkie koci.
Ona by si sprawdzia jako pomoc naukowa na przedmioty cise powiedziaa Lola
w zamyleniu. Niedugo przestanie by czowiekiem. Zredukuje si do czynnoci biologicznych.
Od wielu miesicy, ju prawie roku, wszyscy w domu uwikani byli w rne oszustwa. Matka
robia Mornie jajecznic i ukradkiem wlewaa do niej yeczk mietany. Pracownicy oddziau
szpitalnego, na ktrym przebywaa Morna, zmuszali j do jedzenia pajd biaego chleba grubo
posmarowanych masem i przykrytych gumowatymi klinami tego sera. Spdzaa nad nimi
cae godziny, przygniatajc chleb doni, eby wycisn na talerz cay oleisty tuszcz. Zjedz
troch, Morna, zachcali. Prdzej umr, odpowiadaa.
Ilekro jej waga spadaa poniej okrelonego poziomu, Morna musiaa wraca na oddzia. Tam
stali nad ni dopty, dopki nie zjada. Posiek podawano o staej porze i naleao go zje przed
pitnast, inaczej stosowali kary. Personel pilnowa, eby nie wtykaa kawakw jedzenia
midzy warstwy ubrania. Zreszt ubiera si na cebulk te jej nie pozwalali. W kadej azience
wisiaa kamera, a przynajmniej tak twierdzia Morna. eby widzieli, czy si nie zmusza do
wymiotw. Potem kadli j do ka. Przeleaa tak wiele dni, e kiedy wrcia do domu, nogi

miaa wychudzone i biae.

Zaoycielka oddziau, szkocka lekarka pena pomiennych ideaw, przydzielia swoim
podopiecznym grzdki w ogrodzie, proszc, eby hodoway na nich warzywa. Kiedy zauwaya,
jak godujca dziewczyna zjada mode groszki, w caoci, razem ze strkiem. Bardzo j poruszy
ten widok, widok dziewczyny rozchylajcej spkane wargi, by je przesoni delikatnym zielonym
umieszkiem. Gdyby tylko chciay dostrzec, e ywno pochodzi z ziemi, ktr stworzy nasz
dobry Bg!
Czasem jednak dziewczta byy zbyt sabe, eby pieli swoje grzdki; wtedy si przewracay.
Podnoszono je, a nastpnie strzepywano z nich piaszczyste grudki; grabie i motyki zostaway na
ziemi, porzucone jak bro na polu walki po klsce armii.
Listopad. Matka gderaa, poniewa nie przyjechaa furgonetka z zakupami zamwionymi
w supermarkecie.
A obiecuj, e dostawa przyjedzie w dwugodzinnych przedziaach czasowych wybranych
przez klienta! Otworzya zamraark i zacza w niej grzeba. Potrzebuj zielonej pietruszki
i upacza na zapiekank rybn.
Taka zapiekanka od razu bdzie wygldaa jak wyrzygana przez Morn.
Matka wrzasna:
Maa nieczua suko! Wok siebie miaa kby lodowatej pary. To ty cigasz nieszczcie
na ten dom!
Czyby? zdziwia si Lola.
Ubiegej nocy Lola zauwaya, jak Morna cichutko schodzi z grnego ka, po czym stoi na
zimnie niby rozchwiana kolumna. Centralne ogrzewanie byo czasowo wyczone, bo adna
ciepokrwista ludzka istota nie chodziaby po domu o tej porze. Zsuna na bok kodr, wstaa
i ruszya za Morn na ciemne schody. Obydwie szy boso. W pomitej koszuli nocnej Morna
wygldaa jak zjawa z opowiadania Edgara Allana Poego. Lola miaa na sobie swoj star
piam w rozmiarze na 89 lat, z wizerunkiem bohatera ksiki cyklu Mr. Men, do ktrej bya
nierozsdnie przywizana. Mister Lazy prawie cakiem si spra, by wic tylko spowia plam
na zbiegnitej bluzie, ktra nieustannie si podcigaa, odsaniajc may okrgy brzuszek.
Nogawki sigay ledwie do poowy ydek, a rozcignita gumka w pasie zrobia si za luna,
przez co Lola musiaa co kilka krokw podciga spodnie. W srebrzystym wietle nocy na
podecie schodw Lola zobaczya twarz swojej siostry: tak samo bia jak ksiyc, tak samo
pen cienistych kraterw jak jego tarcza, tak samo tajemnicz i odleg. Morna schodzia na d
do komputera, eby odwoa zamwienie w supermarkecie.
W gabinecie ojca usiada przy jego biurku. Przesuna nagimi stopami po wykadzinie, eby si
z krzesem podcign do przodu. Komputer mg wcza tylko ojciec. Wiele razy to syszay

wraz z zapewnieniem, e ich matka zdobya matur jedynie za pomoc owka i papieru. One
mogy siada do komputera tylko pod cisym nadzorem. Albo korzysta z Internetu w bibliotece
publicznej.
Morna otworzya zamwienie.
Tylko nic jej nie mw! mrukna do siostry.
Ale przecie matka i tak si dowiadywaa, a jedzenie tak czy owak trafiao do domu. Zawsze.
Morna zdawaa si tego nie rozumie. Powiedziaa do Loli: Jak moesz by taka tusta? Masz
dopiero jedenacie lat!
Ze skupion twarz Morna wyawiaa z sieci zakazane strony, kiwajc si do przodu i do tyu
w obrotowym krzele na kkach. Lola si odwrcia. Zamierzaa i z powrotem do ka,
trzymajc w garci cigle opadajce spodnie od piamy. Usyszaa jednak, jak jej siostra wydaje
dziwny dwik. Nie potrafia okreli, co wyraa. Zawrcia.
Co to takiego, Morna?
Przez chwil nie umiay stwierdzi, co widz na ekranie: czowieka czy zwierz? W kocu
rozpoznay: czowiek. Kobieta. Klczaa na czworakach. Bya naga. Wok szyi miaa metalow
obro. Od obroy odchodzi metalowy acuch.
Lola gapia si z otwartymi ustami, oburcz podtrzymujc spodnie od piamy. Poza kadrem
sta mczyzna, ktry trzyma acuch. Jego cie kad si na cianie. Kobieta wygldaa jak
chart. Miaa przeraliwie biae ciao i jakby rozmyt twarz, na ktrej prno by szuka chocia
jednej ludzkiej emocji, przez co nie dawao si jej rozpozna. Moga by kadym.
Odtwrz to! poprosia Lola. No, dawaj!
Palec Morny zawis w powietrzu.
A wic to tak pracuje! To dlatego cigle siedzi w gabinecie! Spojrzaa na siostr. Lepszy
bdzie dla ciebie Mr. Lazy. Z nim przynajmniej nic ci nie grozi.
No, dawaj! nalegaa Lola. Obejrzymy.
Ale Morna zamkna okno i ekran w jednej chwili sczernia. Jedn rk przytkna do eber na
wysokoci serca, drug uniosa nad klawiatur. Otworzya stron z zamwieniem, po czym
dodaa do koszyka karm dla psw produkowan pod mark supermarketu.
Wezm to na siebie obiecaa Lola. Powiem, e dla zmylonego zwierzaka.
Morna wzruszya ramionami.
Pniej leay na plecach i szeptay do siebie w ciemnoci, tak samo jak wtedy, kiedy byy
dziemi. Morna uwaaa, e ojciec si nie przyzna. Powie, e znalaz to przypadkiem. Tak te
mogo by, odpara Lola, ale Morna nie podja tematu. Lola zacza si zastanawia, czy matka
wie. Za takie co mona mie w domu policj. A jak naprawd przyjd i go aresztuj? Jeli
pjdzie do wizienia, to w domu zabraknie pienidzy.

 To nie jest karalne stwierdzia Morna. Ani psy, ani kobiety przebrane za psy. Chyba tylko
z dziemi to przestpstwo.
Pac jej czy zmuszaj, eby robia to za darmo?
Albo szprycuj narkotykami. Gupia suka!
Morna bya za na kobiet lub dziewczyn, ktra za pienidze albo ze strachu kulia si jak
zwierz, czekajc a kto ograbi j z ciaa. Zimno mi, powiedziaa, a po chwili Lola usyszaa
szczkajce zby. Morna miewaa takie ataki, chwytao j zimno, ktre przedzierao si do
wewntrznych organw. Walio jej wtedy serce. Z kamienia. Pooya na nim do. Skulia si na
ku, podcigajc kolana pod brod.
Jeli wsadz go do wizienia, to ty moesz zarabia dla nas pienidze powiedziaa Lola.
W gabinecie osobliwoci.
Listopad. Doktor Bhattacharya z oddziau szpitalnego przysza omwi kwesti owosienia.
Powiedziaa, e to si zdarza. Ma nawet nazw: lanugo. No wanie, zdarza si, niestety. Usiada
na kanapie i dodaa: W sprawie pastwa crki po prostu odchodz od zmysw.
Ojciec chcia, eby Morna wrcia na oddzia.
Powiedziabym nawet, e albo ona trafi do szpitala, albo ja.
Doktor Bhattacharya mrugna zza szkie swoich okularw.
Nasze fundusze s w opakanym stanie. A do kolejnego roku budetowego mamy
wydzielane rodki. Teraz moemy si zajmowa tylko naprawd pilnymi przypadkami. Prosz
nadal prowadzi wykres wagi. Codziennie. Dopki jest stabilna i nie chudnie Ale na wiosn, jeli
postpy oka si niezadowalajce, znw bdziemy mogli j przyj.
Morna siedziaa na kanapie z rkami skrzyowanymi nad brzuchem, ktry ostatnio spuch.
Rozgldaa si dookoa bezmylnym wzrokiem. Wolaaby si znale gdziekolwiek indziej. Jedna
oszukacza yeczka mietany zatrua wszystko. Morna nie miaa ju pewnoci, e jedzenie
zawiera to, co powinno. Nie moga te wierzy tabelom kalorii, skoro jej dieta zostaa
zafaszowana. Owszem, zgodzia si je, ale inni podeptali zawarte z ni porozumienie.
Zamali jego ducha, dodaa.
Ojciec odpowiedzia lekarce:
Nie ma sensu cigle jej powtarza zacz naladowa gos pani doktor Co o tym mylisz,
Morno? Czego sobie yczysz, Morno?. Niech mi pani wicej nie wciska tego kitu o prawach
czowieka! Mam gdzie, co ona sobie myli! Bg raczy wiedzie, co ona widzi, kiedy patrzy
w lustro. Nie jest pani przecie w stanie ogarn tego, co si dzieje w jej gowie. Zacza
wymyla rzeczy, ktrych nie ma.
Ale ja te to widziaam wtrcia si Lola.
Rodzice natarli na ni rwnoczenie.

 Lolu, prosz na gr!

Zeskoczya z kanapy i wysza z ociganiem. Nawet jej nie zapytali: Co takiego, Lolu? Co
widziaa?
Nie suchaj niczego, co mwi, poskarya si wczeniej lekarce. Dla nich jestem tylko
rdem haasu. Poprosiam ich o jakie zwierztko, ale nawet nie ma mowy! Inni ludzie mog
mie psa, ale nie Lola.
Wyrzucona z salonu stana przed zamknitymi drzwiami, popiskujc. Drapna ap w drzwi.
Sapaa. Popchna drzwi ramieniem. Tpy huk. Jeszcze jeden.
Podsuchaa strzp wypowiedzi doktor Bhattacharyi:
Zapewne naley si pastwu terapia rodzinna. Mylelicie pastwo o tym?
Grudzie. Wesoych wit!
Stycze.
Nie zamierzacie chyba odesa mnie z powrotem na oddzia? zapytaa Morna.
Nie, nie zapewnia j matka. Skde znowu!
Telefonowaa do doktor Bhattacharyi.
Telefonowaam do dentysty. Umawiaam ci na wizyt.
Morna stracia ostatnio kilka zbw, owszem. Ale wiedziaa, e matka kamie.
Jeli mnie tam odelecie, to wypij wybielacz zagrozia.
Bdziesz lnico biaa powiedziaa Lola.
Luty. Rozmawiali o zastosowaniu wobec niej sankcji karnych. To oznacza przymusowe leczenie
w zamknitym szpitalu, wyjaniaa matka. To z kolei oznacza, Morno, e nie bdziesz moga
wyj na wasne danie, jak dotychczas.
Wybr naley do ciebie stwierdzi ojciec. Zacznij je, a do tego nie dojdzie. Nie spodoba
ci si w wariatkowie. Tam nie ma perswazji podczas spacerw ani wypiekania adnych
kolorowych babeczek. S za to drzwi bez klamek i lekarstwa, ktrymi bd ci faszerowa.
Mwi ci, zakad zamknity w niczym nie przypomina twojego oddziau szpitalnego.
Raczej jest podobny do schroniska dla psw wtrcia Lola. Na pewno trzymaj ich tam na
smyczy.
Nie uratujesz mnie? zapytaa Morna.
Musisz si sama uratowa odpowiedzia ojciec. Nikt nie moe za ciebie je.
Gdyby jednak kto mg, to moe ja bym za ciebie jada zapewnia Lola. Ale
pobieraabym opat.
Morna rujnowaa sam siebie. Cofaa si w niebyt. Lola zostaa jej tumaczem,

przemawiajcym z grnego ka dwicznym gosem prorokini. Przychodzili do niej lekarze

i rodzice eby si dowiedzie, co Morna myli. Sama Morna zazwyczaj milczaa.
Lola nakonia Morn, eby si z ni zamienia na ka i od nowego roku przesza na d
z obawy, e Morna spadnie w nocy i roztrzaska si o podog.
Syszaa, jak matka biadoli przed drzwiami: Ona od nas odchodzi! Odchodzi!
Oczywicie Morna nigdzie nie sza. W kocu doktor Bhattacharya stwierdzia, e niewydolno
serca moe wystpi w kadej chwili.
Luty. W ostatnim rozpaczliwym wysiku Lola postanowia ratowa swoj siostr. Robia dla niej
mae paczuszki owinite w foli aluminiow jedno kruche ciasteczko, kilka rnych cukierkw.
Zostawiaa je na ku. Kruche ciasteczko znajdowaa potem nierozpakowane, ale rozdrobnione
na okruszynki. Kawaeczki krwek mlecznych oraz poobcinane koczyny rowych elkowych
homarw z kolei poniewieray si po pododze. W aden sposb nie dao si policzy tych
okruszkw i tych resztek, Lola moga wic tylko mie nadziej, e Morna jednak troch zjada.
Pewnego dnia zobaczya, jak siostra trzyma kawaek starannie wygadzonej aluminiowej folii
lnic stron do siebie, uwanie obserwujc wasne odbicie. Morna widziaa teraz podwjnie,
a przedmioty miay wok wietlan otoczk, jak duchy; byy te nieco zamazane i same si
przemieszczay.
Czy ty nie masz adnych uczu, Lolu? pytaa j matka. Nie potrafisz zrozumie, przez co
przechodzimy w zwizku z twoj siostr?
Miaam jakie uczucia odpara Lola. Wycigna zgite ramiona, pokazujc, jak bardzo
uczucia mog czowieka rozdyma. Przez nie czowiek si czuje peen, nosi wielki ciar w piersi,
a potem nie chce je obiadu. To przez nie Morna zostawiaa jedzenie na talerzu albo ukradkiem
wsuwaa kawaki jedzenia to makaron, to ziemniaki midzy dwa listki papierowego
rcznika.
Lola wspominaa czsto tamt listopadow noc, kiedy zeszy boso do komputera. Stojc za
krzesem Morny, dotkna jej ramienia i jakby si otara o n. Miaa wraenie, e ostrze koci
zatapia si gboko w jej ciele, a potem czua je przez wiele godzin. Z zaskoczeniem stwierdzia,
e nie zostao po nim adne wgniecenie. Po przebudzeniu nastpnego ranka wci miaa
w pamici ostry ksztat.
Marzec. Po Mornie nie zosta w pokoju najmniejszy lad, ale Lola wie, e siostra jest gdzie
w pobliu. W chodne noce, ciskajc w garci spodnie od piamy, z ktrej si spra Mr. Lazy, Lola
stoi przy oknie, obserwujc ogrd przed ich maym domem. W wietle unoszcych si na niebie
helikopterw, w bysku lamp wczanych przez czujniki ruchu w ssiednich ogrodach,
w migotliwej powiacie ulic widzi, jak otulona mron powiat Morna patrzy na dom. Ruch

uliczny umyka w noc, nieprzerwanie mruczc, ale wok Morny zastyga baka ciszy. Wysokie
wyprostowane ciao poyskuje wewntrz nocnej koszuli, a twarz wydaje si zamazana, jakby od
ez albo mawki i prno by na niej szuka chocia jednej ludzkiej emocji. Ale przy stopach
Morny ley biay pies, lnicy jak jednoroec. Ze zotym acuchem na szyi.

Koniec podry
Dziewitego stycznia, w ponure, deszczowe i niene przedpoudnie, tu po jedenastej,
zobaczyam mojego zmarego ojca w pocigu ruszajcym ze stacji Clapham Junction w kierunku
Waterloo.
Odwrciam wzrok, zrazu go nie rozpoznajc. Stalimy na ssiednich torach. Kiedy si
obejrzaam, pocig przypieszy i ju go nie byo.
Moje myli natychmiast popdziy do hali dworcowej na Waterloo i spotkania, ktre, nie
miaam adnych wtpliwoci, musi nastpi. Pocig, ktrym podrowa, mia wagony starego
typu z przedziaami dla szeciu osb, zaparowane szyby i co najmniej dziesicioletni brud na
karoserii. Zastanawiaam si, z ktrej stacji jecha. Windsor? Ascot? Kiedy czowiek podruje
tyle co ja, zaczyna rozpoznawa tabor.
Wybra przedzia, w ktrym nie byo wiata. (Czsto ludzie kradn arwki albo je niszcz).
Jego cera miaa nieprzyjemny odcie; oczy byy mocno podkrone, a twarz zamylona, niemal
pospna.
Kiedy wreszcie si zapalio zielone, mj pocig ruszy. Toczy si niepiesznie i przyszo mi do
gowy, e ojciec musi mie dobre siedem minut przewagi nade mn, na pewno wicej ni pi.
Jak tylko go zobaczyam w wagonie naprzeciwko, smutnego, ale z podniesion gow,
cofnam si mylami do tej szczeglnej okazji, kiedy do okazji, kiedy Chocia nie, nie
cofnam si. Prbowaam, ale nie znalazam adnej szczeglnej okazji. Szperaam
w najodleglejszych zakamarkach mojego mzgu, ale nie natrafiam na nic: pusto jakby wymit.
Chciaabym sypa anegdotami. Dysponowa podn wyobrani. Ale nie ma adnej szczeglnej
okazji, tylko wiedza o liczbie lat, ktre upyny.
Kiedy wysiedlimy, peron by liski od chodu, ucieka spod stp. Wszdzie wisiay plakaty
ostrzegajce przed atakami bombowymi, plakaty ostrzegajce przed ebrakami oraz napisy
kace ludziom chodzi tak, eby si nie polizgn ani nie przewrci. Te ostatnie s po prostu
obraliwe, bo przecie mao kto by si przewraca, gdyby to zaleao od niego: chyba tylko ci,
ktrzy chc zwrci na siebie uwag. Arbitralna decyzja postawia akurat tam biletera, by wic
powd do szukania po omacku i kolejnego opnienia. Poczuam irytacj. Chciaam jak
najszybciej mie to z gowy, cokolwiek by si wydarzyo.
Dotaro do mnie, e wyglda modziej, jakby mier cofna go o pewien etap. W wyrazie
jego twarzy, chocia melancholijnym, byo co niezomnego. Nawet przez chwil nie wtpiam,
e podj t podr z okrelonym zamiarem. I wanie to przekonanie, a nie adne przesze
dowiadczenia czy dowiadczenia zawsze s przesze? kazao mi sdzi, e chwil na mnie

zaczeka i bdzie chcia si ze mn spotka; e zbliajc si do mnie, a nastpnie oddalajc si

w pocigu z Basingstoke, a moe nawet a z Southampton, mg przewidzie czas na mae
ren dez -vous ze mn.
Jedno jest pewne: jeli zamierzasz si z kim spotka na Waterloo Station, to musisz
sprecyzowa swoje plany odpowiednio wczeniej, najbezpieczniej na pimie. Staam nieruchomo
jak kamie w niegrzecznej rzece przelewajcych si obok mnie podrnych. Dokd mg pj?
Na co mie ochot? (Nie miaam pojcia, Bg mi wiadkiem, e umarli maj tak swobod). Na
filiank herbaty? Chwil przy stojaku z najlepiej sprzedajcymi si paperbackami? Co z apteki
Bootsa lekarstwo na przezibienia albo jaki aromatyczny olejek?
Poczuam, jak bijce w mojej piersi serce, mae i twarde, jeszcze si kurczy. Nie miaam
pojcia, czego by chcia. Londyn oferuje przecie nieograniczone moliwoci Gdyby mnie jako
omin i ruszy do miasta Tyle e nawet mogc wybiera spord nieskoczonej liczby opcji, nie
umiaam wskaza choby jednej, ktra by mu odpowiadaa.
Zaczam wic go szuka, zagldajc do saloniku ksikowego W.H. Smith i kawiarenki Costa
Coffee. Mj umys usilnie prbowa podrzuca mi okazje, do ktrych mogabym wraca, adna
jednak si nie ujawnia. Miaam ochot na co sodkiego, filiank gorcej czekolady, od ktrej
ogrzaabym donie albo gofra posypanego sodkim kakao w proszku. Ale mj umys pozosta
chodny: najpierw to, co najpilniejsze.
Przyszo mi nagle do gowy, e mg si wybiera na kontynent. Prosto std dotarby przecie
pocigiem do Europy. I jak miaabym jecha za nim? Zastanawiaam si, jakich dokumentw by
potrzebowa i czy mia przy sobie jak walut. Czy zwolnienia z ca obowizuj ich w takim
samym wymiarze? Czy duchy mog przekracza punkty kontroli? Wyobraziam sobie, jak
decyduje o tym komisja widmowych ambasadorw z widmowymi teczkami na dokumenty
wystajcymi spod jedwabnych tog.
Istnieje rytm wszyscy o tym wiemy w ktrym ludzie si poruszaj w wielkich
przestrzeniach publicznych. Pewna prdko, ktra cho nie jest wynikiem niczyjej decyzji
zaczyna obowizywa codziennie zaraz po wicie. Kady, kto zamie ten rytm, natychmiast tego
poauje, bo go skopi i poczuje twarde okcie. Brytyjczycy mrukn brutalnie, e bardzo im
przykro, naprawd bardzo. Ale czasem podrni s zbyt rozzoszczeni, eby si stosowa do
wymogw grzecznoci, zbyt dugo si wahaj albo kulej, a wtedy po prostu zepchn nas z drogi.
Po raz pierwszy przyszo mi do gowy, e ten rytm jest naprawd wielk tajemnic
zawiadywan nie przez koleje, nie przez pasaerw, lecz przez jak si wysz; e ten rytm
jest wsparciem dla symulantw, wskazwk dla tych, ktrzy inaczej nie wiedzieliby, jak
postpowa.
Czy bowiem tysice zabieganych pasaerw to postacie z krwi i koci? Czy moe zudzenie

optyczne, wbrew temu, co nam si wydaje? Czy mona powiedzie, e wiod prawdziwe ycie?
Ilu z tych ludzi, no ilu, znajduje si cakowicie i niewtpliwie w stanie, ktry sobie przypisuj?
Pytam wprost: ilu z nich naprawd yje? Ten zagubiony, pozbawiony celu ziemisty obcokrajowiec
z torb na ramieniu? A moe ta wygodzona kobieta z dziobami jak po ospie na twarzy?
Lokatorzy brzowych domw w Wandsworth, uytkownicy mieszka z balkonem i wziutkich
chodnikw? Ci wiecznie zrzdliwi, codziennie dojedajcy do pracy a z Virginia Water? Ci,
ktrych domy przysiady przy nabrzeu, albo moe ci, ktrych byszczce od deszczu dachy
ulatuj sprzed oczu za oknami pocigw?
e niby mier jest dystyngowana? Niech kto mi powie, na czym polega jej majestat. I jak
odrni j od ycia? Niech wskae istot ciaa. A potem powie, co w tonie gosu odrnia
ywych od umarych. Niech mi przyniesie ko, ktra yje. Prosz bardzo, niech mi przyniesie!
Niech znajdzie jak tak ko i mi j pokae!
Idc dalej, zerknam na lad chodnicz z posikami zabalsamowanymi dla podrnych. Ktem
oka zauwayam rkaw paszcza, ktry wyda mi si znajomy i moje kiepskie serce na chwil
zamaro. Potem jednak mczyzna si odwrci: jego twarz ociekaa gupot. Okaza si kim
innym, kim znacznie poniej moich oczekiwa.
Niewiele miejsc mi zostao. Sprawdziam budk z pizz, chocia nie wydawao mi si, eby
ojciec chcia co je w miejscu publicznym, a ju na pewno nic zagranicznego. (Znw
powdrowaam mylami na Gare du Nord, zastanawiajc si, czy mam szans go dogoni).
Kantor wymiany walut sprawdzaam ju wczeniej. Zajrzaam te do budki fotograficznej,
ostronie odsuwajc zasonk. Zdawao mi si, e jest pusta, cho zaraz pomylaam, e moe to
by jaka sztuczka. Albo sprawdzian.
Ale nigdzie go nie dostrzegam. Rozmylajc ponownie nad jego wyrazem twarzy (cho
przecie widziaam go tylko przez chwil), przypomniaam sobie co, na co wczeniej nie
zwrciam uwagi: podobn min mg mie tylko kto skupiony na sobie. Bya w niej wynioso,
pragnienie prywatnoci. Przybra tak min, jakby chcia za ni schowa wasn tosamo.
Nagle dosownie w uamku sekundy zrozumiaam: on podruje in cogn ito! Ze wstydu
i wciekoci oparam si o szko okienne w witrynie ksigarni, wiadoma tego, e moja wasna
podobizna faluje za moimi plecami, a mj duch, take odziany w zimow peleryn, tkwi tam
z tyu przycinity do szyby, przez co moe go zobaczy kady przechodzie, ywy czy umary,
dopki nie odzyskam si, eby si poruszy. Moje poranne dowiadczenie, dotychczas
przeywane bez refleksji, teraz we mnie wezbrao: przecie tylko podniosam wzrok, z nag
ciekawoci spojrzaam do wagonu na ssiednim torze i przypadkiem zobaczyam co, czego
widzie nie powinnam.
Uznaam, e musz czym prdzej jecha do miasta, uda si na umwione spotkanie.

Otuliam si peleryn, czujc dostojestwo towarzyszcej mi zawsze czerni. Zerknam do

torebki, eby sprawdzi, czy wszystkie papiery s w porzdku. Podeszam do kiosku, gdzie
w zamian za jednego funta otrzymaam paczk chusteczek papierowych w cieniutkim jak skra
plastikowym opakowaniu, ktre rozdrapywaam paznokciami tak dugo, a membrana pka
i poczuam pod palcami papier: zabezpieczenie na wypadek niestosownych ez. Dotyk papieru
mnie uspokaja. Budzi szacunek.
Mamy ponur zim. Nawet starzy ludzie przyznaj, e jest chodniejsza ni zwykle,
a czekajcym w kolejce na takswk dokuczaj cztery wiatry, wiejc w oczy. Jestem w drodze
do zimnego pomieszczenia, w ktrym mczyni w wieku mojego ojca (tylko troch milsi)
postanawiaj o jakich postanowieniach, umawiaj si na rne umowy, protokouj protokoy.
To ciekawe, e rne gremia zwykle akceptuj tre protokow z wielk atwoci, podczas gdy
pojedynczy ludzie w codziennym yciu najczciej si spieraj, wierzc, e kada sekunda jest ich
wasnoci. Nie ma zgody co do tego, e spord wielu rzeczy, ktre rni ludzi, mier jest
najmniej znaczna. Kiedy na bulwarach i w parkach rozkwitn wiata, a miasto znw nabierze
wiktoriaskiej sagesse, ja ponownie rusz w drog. Podruj zarwno ywi, jak i umarli,
wsiadajc do swoich pocigw. Nie nale, jak atwo si domyli, do ludzi gonicych za
faszywymi emocjami. Nie lubi sztucznych innowacji. Chtnie jednak porw na strzpy rozkad
jazdy i wybior kilka nowych tras. I wiem, e na kocu podry spotkam do, ktra chwyci mnie
za rk.

Zamach na Margaret Thatcher:

6 sierpnia 1983 roku
23 kwietnia 1982, Downing Street.
Komunikat o odbiciu wyspy Georgia Poudniowa na Falklandach.
Pani Thatcher: Szanowni pastwo! Wanie odwiedzi mnie minister obrony, eby osobicie
przekaza mi doskona wiadomo
Minister obrony: A wiadomo jest taka, e dzi po poudniu, tu po godzinie szesnastej czasu
londyskiego oddziay brytyjskie wyldoway na Georgii Poudniowej Dowdca operacji przesa
nastpujcy meldunek: Prosz z dum poinformowa Jej Wysoko, e bandera wojenna
Wielkiej Brytanii oraz flaga Union Jack powiewaj nad Georgi Poudniow. Boe, chro
Krlow!.
Pani Thatcher: Radujmy si t wiadomoci i gratulujmy wojsku oraz marynarce. Dobranoc
pastwu.
Pani Thatcher odwraca si do drzwi z numerem dziesitym na Downing Street.
Reporter: Pani Thatcher! Czy wypowiemy wojn Argentynie?
Pani Thatcher (przystajc na progu swojej rezydencji): Radujmy si!
Wyobramy sobie ulic, na ktrej wydaa ostatnie tchnienie. To cichy zauek, spokojny, ocieniony
starymi drzewami: po obydwu stronach wysokie domy o fasadach gadkich jak lukrowa polewa,
zbudowanych z cegy w kolorze miodu. Niektre s georgiaskie, z paskimi frontami. Inne maj
lnice wiktoriaskie wykusze. S zbyt due dla wspczesnych rodzin, dlatego wikszo
podzielono na mieszkania. To jednak nie zakca eleganckich proporcji budynkw, nie pomniejsza
lustrzanego poysku frontowych drzwi zdobionych mosinymi okuciami, malowanych na
morsk albo len ziele. Jedyn wad jest w tej okolicy liczba samochodw wiksza ni
przestrze, na ktrej mona je trzyma. Mieszkacy parkuj zderzak w zderzak, wystawiajc
za szyb identyfikatory. Waciciele podjazdw czsto s na nich blokowani, ale znosz to
cierpliwie: jako dumni posiadacze domw skonni s si powica, eby mieszka wanie tutaj.
Wystarczy zadrze gow, eby zobaczy pkoliste wietliki nad oknami albo lnice kolorami
szko. Wiosn korony wini stroj si w ekstrawaganckie falbany kwiatw, a potem zdmuchnite
mocniejszymi porywami wiatru rowe patki opadaj dywanem na chodniki, jakby chciay je
ozdobi na wesele pary gigantw. Latem z otwartych okien pynie muzyka: Vivaldi, Mozart,
Bach.
Sama ulica biegnie delikatnym ukiem i wpada do gwnej drogi tu przy wyjedzie

z centrum. Otoczony placem koci witej Trjcy obwieszony jest wojskowymi flagami. Z okna
na wysokim pitrze (a z takiego wanie okna patrzyam w dzie zamachu) dobrze wida fortec
i zamek. Wystarczy obrci gow w lewo, a ju ma si przed oczami wie zamkow tak blisko,
jakby si przyklejaa do szyby. Ale w pochmurne deszczowe dni okrga budowla wydaje si
mniejsza i wyglda jak wygumkowany rysunek amatora: dugie linie mikn, a krawdzie
zaczynaj si rozmywa; pogrony w surowym chodzie znad rzeki donon przypomina spowit
mgami gr raczej ni zamek wzniesiony dla krla.
Budynki po prawej stronie witej Trjcy to znaczy po prawej stronie, kiedy si stoi tyem
do centrum maj due ogrody, obecnie wspuytkowane przez trzech albo czterech
lokatorw. Na pocztku lat osiemdziesitych dwudziestego wieku Anglia nie tona jeszcze
w smrodzie spalenizny. Nie organizowano weekendowego grillowania, chyba e przy
nabrzenych knajpach w Maidenhead i Bray. Nasze ogrody, cho nienagannie utrzymane, nie
przyjmoway wielu goci; na ulicy nie byo dzieci, tylko mode pary dopiero planujce potomstwo
oraz starsze maestwa, ktre na taras wypuszczay co najwyej goci przyjmowanych na
kolacji. W ciepe popoudnia trawniki wok budynkw pieky si pozostawione same sobie, a na
spkanej ziemi w kamiennych donicach ucinay sobie drzemk zwinite w kbek koty. Jesieni
sterty lici na mokrych dziedzicach powoli zamieniay si w kompost, od czasu do czasu
rozgarniane opat przez poirytowanych wacicieli mieszka w suterenach. Zimowe deszcze
smagay zarola bez adnych wiadkw.
Ale latem 1983 roku ten nobliwy zauek omijany przez turystw i kupujcych znalaz si
w centrum zainteresowania caego kraju. Za ogrodami numeru dwadziecia i numeru
dwadziecia jeden rozcigay si grunty prywatnego szpitala, eleganckiego jasnego budynku
zajmujcego naron dziak. Trzy dni przed zamachem na jej osob, pani premier zostaa
przyjta do tego szpitala na drobny zabieg okulistyczny. Natychmiast nastpia destabilizacja.
Na chodnikach rozpychali si obcy. Dziennikarze prasowi oraz telewizyjni blokowali ulic,
parkujc bez identyfikatorw na podjazdach. Krcili si tam i z powrotem po Spinners Walk,
cignc za sob kable do lamp, ze wzrokiem wbitym w wejcie do szpitala na Clarence Road
i ptlami paskw od aparatw fotograficznych na szyi. Co kilka minut zastygali w masie bluz
onierskich, jakby chcieli zyska pewno, e nic si jeszcze nie wydarzyo ale si wydarzy
niebawem. Czekali, a czekajc siorbali sok pomaraczowy z kartonw albo piwo z puszek; jedli,
brudzc ubrania okruszkami, a potem rzucali tuste papierowe opakowania na klomby.
U piekarza przy kocu St. Leonards Road o dziesitej brakowao buek z serem, a o dwunastej
w poudnie take wszystkiego innego. Windsorianie zbijali si w grupki na Trinity Place, torby
z zakupami stawiajc na niskim murku. Usiowalimy dociec, dlaczego akurat nas spotka ten
honor i kiedy mog j wypisa ze szpitala.

Windsor nie jest taki, jak mylicie. Mieszkaj tu inteligenci. Kiedy si zejdzie na sam d
Peascod Street, trudno znale rojalistycznego wazeliniarza; za skrzyowaniem z St. Leonards
Road mona wywszy republikanw, cho si nie ujawniaj. Mimo wszystko to saba pociecha
dla miejscowych socjalistw, bo podczas wyborw ludzie szeptali, e gos na nich to gos stracony;
musieli pokaza si swoich uczu poprzez gosowanie taktyczne, si ducha natomiast
manifestowali na ekscentrycznych imprezach w domu kultury, w ktrym jeszcze niedawno
miecia si remiza straacka. By on aren dla poetw samodzielnie finansujcych publikacj
wasnych tomikw oraz miejscem spotka, podczas ktrych z kartonw lao si kwane biae
wino; w soboty rano prowadzono tam kursy asertywnoci, jogi i oprawiania obrazw.
Kiedy przyjechaa pani Thatcher, dysydenci wyszli na ulic. Zbierali si w grupki, eby
obserwowa ekipy prasowe, ostentacyjnie ignorujc bram szpitala, przy ktrej szereg jake
cennych miejsc parkingowych oznaczono tabliczkami TYLKO DLA DOKTORW.
Ja mam doktorat nauk humanistycznych oznajmia pewna kobieta. Kusi mnie czasem,
eby tam zaparkowa. O tak wczesnej porze bochenek chleba, ktry niosa z piekarni, by
jeszcze ciepy. Przytulaa go do siebie niczym ukochane zwierz domowe. Kr ostatnio
naprawd ostre opinie dodaa.
Moja jest jak sztylet zakomunikowaam. I leci prosto w jej serce.
Tak zdecydowanej wypowiedzi jeszcze nie syszaam stwierdzia z podziwem.
Ale niestety musz ju i dodaam. Ma mnie odwiedzi pan Duggan. Zepsu mi si
bojler.
Duggan w sobot? To prawdziwy zaszczyt. Lepiej niech si pani popieszy. Jeli zastanie
zamknite drzwi, to i tak wystawi pani rachunek. Ten czowiek to prawdziwy krwiopijca! Ale co
poradzi? Wyowia dugopis z dna torby. Dam pani telefon do siebie. Zapisaa numer na
moim ramieniu, poniewa adna z nas nie miaa nawet kawaka papieru. Prosz do mnie
zadzwoni. Chodzi pani do domu kultury? Mogybymy si tam spotka przy kieliszku wina.
Wkadaam akurat do lodwki butelk wody Perrier, kiedy zadzwoni domofon. Chwil wczeniej
pomylaam, e chocia jeszcze tego nie wiemy, za jaki czas bdziemy z sympati wspomina
dzie, w ktrym przybya tu pani Thatcher: na ulicy nawizay si nowe znajomoci przy okazji
pogawdki o wsplnym hydrauliku. W suchawce domofonu usyszaam zwyke trzaski, jakby
kto podpali instalacj.
Prosz na gr, panie Duggan powiedziaam, eby okaza mu szacunek.
Mieszkaam na trzecim pitrze, schody byy strome, a Duggan zwalisty, zdziwio mnie wic,
jak szybko zastuka do drzwi.
Dzie dobry powiedziaam na powitanie. Jak si panu udao zaparkowa furgonetk?
Na podecie schodw, a raczej na ostatnim schodku, poniewa moje drzwi byy jedyne na samej

grze, sta mczyzna w taniej pikowanej kurtce. Przyszo mi do gowy, e musi by synem
Duggana. W sprawie bojlera?
Tak jest potwierdzi. Wszed do rodka. Na ramieniu taszczy torb z narzdziami.
W malekim przedpokoju stalimy dosownie twarz w twarz. Jego pikowana kurtka, w sam raz
na angielskie lato, wypenia przestrze midzy nami. Cofnam si. Co si z nim dzieje?
Zacz jcze i co stuka w rodku. Wiem, e mamy sierpie, ale
Nie, nie bardzo susznie. Nigdy nie mona ufa pogodzie. Kaloryfery grzej?
Tylko miejscami.
Znaczy, e ukad si zapowietrzy zawyrokowa. I tak musz zaczeka, to przy okazji
sprbuj odpowietrzy. Jeli ma pani klucz.
Dopiero wtedy nabraam podejrze. Powiedzia, e musi poczeka. Niby na co?
Jest pan fotografem?
Nie odpowiedzia. Ze zmarszczonymi brwiami obmacywa kieszenie kurtki.
Spodziewaam si hydraulika. Nie moe pan tak po prostu sobie tu wchodzi.
Sama pani otworzya drzwi.
Nie panu. Poza tym nie bardzo rozumiem, po co to wszystko. Std nie wida szpitala od
frontu. Musi pan opuci ten budynek powiedziaam znaczco a nastpnie skrci w lewo.
Podobno wyjdzie tylnym wyjciem. Czyli bd mia j std jak na doni.
Okna mojej sypialni wychodziy na szpitalny ogrd. Wystarczyo si przej obok budynku,
eby to zauway.
Dla kogo pan pracuje? zapytaam.
Nie musi pani wiedzie.
Moe i nie, ale uprzejmo wymaga, eby mnie o tym poinformowa.
Wycofaam si do kuchni. Wszed tam za mn. Dopiero w penym wietle widziaam go
wyranie: przysadzisty, po trzydziestce, zaniedbany, z okrg przyjazn twarz i niesfornymi
wosami. Rzuci torb na st i zdj kurtk. Jego rozmiar zmniejszy si o poow.
Powiedzmy, e jestem wolnym strzelcem.
Nawet pomimo tego powinnam wzi od pana jak opat za korzystanie z mojego
mieszkania. Tak byoby uczciwie.
Tego nie da si wyceni.
Po akcencie poznaam, e pochodzi z Liverpoolu. Duggan nie mia z tym miastem nic
wsplnego, jego syn te nie. Ale przecie odezwa si do mnie dopiero, kiedy wszed do domu,
skd wic mogam wiedzie? Miaam pene prawo wzi go za hydraulika, powiedziaam sobie
w duchu. Czyli nie zachowaam si jak skoczona idiotka. Przez chwil interesowaa mnie
wycznie kwestia szacunku dla samej siebie. Wszyscy przecie radz, eby nie wpuszcza do

domu nikogo, zanim si nie przedstawi. Ale ju sobie wyobraaam zamieszanie, jakiego
narobiby Duggan, gdybym trzymaa jego syna na schodach, opniajc przemarsz do kolejnego
bojlera na licie, tym samym ograniczajc jego grabiecze zyski.
Wysokie okno kuchenne wychodzio na wit Trjc, wok ktrej a wrzao od ludzi.
Gdybym wycigna szyj, zobaczyabym nowe siy policyjne w prywatnych ogrodach przy
Clarence Crescent.
Chce pani? W kocu znalaz paczk papierosw.
Nie. I wolaabym, e pan take nie pali.
Dobrze. Wsun paczk z powrotem do kieszeni, a wycign stamtd zmit w kulk
chusteczk. Cofn si od okna, wycierajc twarz (tak samo pomarszczon i szar jak
chusteczka).
Byam pewna: nie robi tego czsto, nie przywyk, eby podstpem nachodzi cudze
mieszkania. Bardziej si zociam na siebie ni na niego. Musia przecie jako zarabia na ycie,
a nie mia podstaw do wyrzutw sumienia z powodu tego najcia, skoro jaka gupia baba
szeroko otworzya mu drzwi.
Jak dugo zamierza pan tu zosta? zapytaam.
Maj j wypisa za godzin.
To by wyjaniao wzmoony ruch na ulicy i haas dochodzcy zza okna.
Skd pan to wie?
Mamy swoj dziewczyn w szpitalu. Pielgniark.
Wrczyam mu dwa listki rcznika papierowego.
Dziki. Osuszy czoo. Plan jest taki, e zanim wyjdzie, lekarze i pielgniarki ustawi si
rzdem, eby moga im podzikowa. Przejdzie wzdu nich, rzuci par miych swek, a potem
podrepcze na bok, wskoczy do auta i odjedzie. Przynajmniej tak ma by. Nie znam dokadnej
godziny. Pomylaem wic, e jeli przyjd tu wczeniej, to zd si rozoy, ustawi sprzt
i sprawdzi widoczno.
Ile pan dostanie za t robot?
Doywocie bez prawa do wczeniejszego zwolnienia.
Zamiaam si.
Przecie to adne przestpstwo.
Te tak uwaam.
To jednak spora odlego zauwayam. Wiem oczywicie, e ma pan specjalistyczny
sprzt i jest pan tu na grze sam. Ale moe jednak powinien pan si zainstalowa gdzie bliej?
Nie odpar. Odlego nie jest problemem. Wane, ebym mia dobry widok.
Zmi w doni papierowy rcznik i rozejrza si, szukajc kosza. Wziam od niego kulk.

Chrzkn i zaj si swoim bagaem. Uznaam, e ta brezentowa torba nadawaaby si nie

tylko dla fotografa, ale te przedstawiciela kadej innej profesji. W miar jak wyjmowa kolejne
metalowe elementy, zaczynaam jednak si orientowa, e chyba nie su do fotografowania,
cho przecie zupenie si na tym nie znam. Zacz skrca czci. Mia delikatne palce. Pracujc,
podpiewywa pod nosem, niemal niesyszalnie, kibolsk rymowank:
Na frajera z Liverpoolu ka dy tutaj pluje,
Jego stary chla i kradn ie, a stara diluje;
Do pierw sz ego m u n ie starcz a, cigle jest w potrz ebie,
Jak z obacz y n ow fur, kopaki z ajebie.
Trzy miliony bezrobotnych powiedzia po chwili. Wikszo z nich w naszych stronach.
Tutaj nie macie chyba tego problemu?
Och, nie. Sklepy z pamitkami zatrudni kadego. By pan na High Street?
Pomylaam o tumach turystw przepychajcych si na chodnikach w pogoni za tandetnymi
souvenirami w rodzaju nakrcanych Beefeaterw. To by zupenie inny wiat. Teraz do
mieszkania nie dobiegay adne odgosy z ulicy. Mj go mrucza zaaferowany. Zastanawiaam
si, czy jego pioseneczka ma kolejne zwrotki. On tymczasem wyjty z torby element starannie
przeciera szmatk znacznie czystsz ni jego chusteczka do nosa, a czyni to z wielk
nabonoci, jak ministrant polerujcy naczynia mszalne.
Kiedy mechanizm zosta zoony, podnis go w doni, ebym sobie obejrzaa.
Skadana kolba. Niech pani spojrzy, jakie cacuszko. Mieci si do paczki po patkach
kukurydzianych. Mwi, e to wytwrca wdw. Chocia nie tym razem. Biedny Denis, co? Od
jutra bdzie musia sam gotowa sobie jajka.
Z perspektywy czasu wydaje mi si, e siedzielimy w mojej sypialni wiele godzin, on na
skadanym krzele przy oknie, z kubkiem herbaty w doniach i wytwrc wdw przy nogach, ja
na krawdzi ka, ktre popiesznie przykryam narzut, eby porzdniej wygldao. Przynis
z kuchni swoj kurtk. Moe mia w kieszeniach jakie przybory dla zamachowcw? Kiedy rzuci
j na ko, zaraz si zsuna na podog. Prbowaam j przytrzyma, ale nylon wylizgn si
spod mojej doni; niczym gad, pikowana kurtka zdawaa si mie wasne ycie. Chwyciam j za
konierz i wcignam na ko obok mnie. Przyglda si temu z umiarkowan aprobat.
Cigle zerka na zegarek, cho przecie mwi, e nie ma adnej wyznaczonej godziny. Raz
potar twarz otwartymi domi, a ja miaam wraenie, e prbuje zetrze z niej par
skrywajc pod spodem inny czas. Ktem oka sprawdza, czy wci siedz tam, gdzie
powinnam, z rkami na widoku, jak kaza. Potem przenosi wzrok na trawnik i ogrodzenie za

szpitalem. Jakby chcc si przybliy do celu, ktry zamierza zaatakowa, kiwa si na

przednich nogach krzesa.
Wyznaam, e najbardziej mnie w niej drani udawana kobieco i ten sztuczny ton gosu.
Cigle si chepi tym, e jej ojciec by sklepikarzem, e wiele j nauczy. Ale wszyscy wiedz, e
zmieniaby to wszystko, gdyby tylko moga, i urodzia si w bogatej rodzinie. Wkurza mnie to,
cignam, e ona kocha bogatych, oddaje im cze; irytuje mnie jej filisterstwo, ignorancja oraz
sposb, w jaki si t ignorancj upaja. W dodatku nie ma wspczucia dla innych. Po co operowaa
sobie oczy? Bo nie umie paka?
Kiedy zadzwoni telefon, obydwoje a podskoczylimy. Przerwaam mj monolog. Prosz
odebra, powiedzia. To na pewno do mnie.
Trudno mi byo sobie wyobrazi wszystkie dziaania podjte w zwizku z planami na ten dzie.
Chwileczk! powiedziaam, wczajc czajnik. Kawy czy herbaty? zapytaam. Bo
widzi pan, umwiam si na napraw bojlera. Jestem pewna, e zaraz przyjdzie hydraulik.
Duggan? spyta. Nie przyjdzie.
Skd pan wie, e to Duggan?
Wiem te, e nie przyjdzie.
Co mu zrobilicie?
Och, na lito bosk! prychn. Dlaczego mielibymy co mu robi? Nie ma potrzeby. Po
prostu dosta cynk. Wszdzie mamy kompanw.
Kompan. Przyjemne sowo. Niemal archaiczne. Dobry Boe, pomylaam, Duggan naley do
IRA! Oczywicie mj go nie ujawni swoich powiza, ale sama nazwaam je w mylach.
Zoona z trzech liter nazwa nie wywoaa we mnie szoku ani wstrzsu emocjonalnego, jaki
prawdopodobnie wywouje u innych. Poinformowaam go o tym, sigajc do lodwki po mleko
w oczekiwaniu, a si zagotuje woda: Owszem, powstrzymaabym pana, gdybym moga, ale
zrobiabym to tylko ze strachu przed tym, co si stanie ze mn ju po wszystkim. No wanie, co
pan zamierza zrobi ze mn? Nie nale do zwolennikw tej kobiety, ale te (czuam si
zmuszona doda) nie wydaje mi si, eby przemoc moga cokolwiek rozwiza. Nie
zdradziabym pana jednak, poniewa
Wiem, wiem przerwa. Kady ma irlandzk babuni. To niczego nie gwarantuje.
Obchodzi mnie widok z tego mieszkania, a nie pani rodzinne koligacje. Prosz si trzyma
z daleka od okna i telefonu albo pani zabij. Mam gdzie pieni, ktre pani stryjeczny dziadek
podpiewywa w sobotnie wieczory.
Skinam gow. Mylaam dokadnie tak samo. Dawne pieni to tylko sentyment i nic wicej
z nich nie wynika.

H en gdz ie n a w ojn ie n asz m in strel hasa,

gdz ie tylu um rz e ju posz o;
m iecz sw ego ojca do biodra prz ypasa
i harf z abra n ajsodsz .
Moi stryjeczni dziadkowie (mia co do nich racj) nie rozpoznaliby najsodszej harfy, nawet
gdyby jakim cudem uniosa si w powietrze i ugryza ich w tyek. Patriotyzm by tylko
wymwk, eby si wprowadzi w stan, ktry nazywali rauszem, podczas gdy w kuchni ich ony
przepijay herbat ciasteczko imbirowe, a nastpnie odmawiay raniec. Wszystko byo
wymwk, take to, e nas ciemiono. Bo mymy siedzieli przygniecieni jarzmem, podczas
gdy przedstawiciele innych narodw pili si w gr dziki bezbonym wysikom i kupowali
sobie trzyczciowe garnitury. My tkwimy tutaj, piewajc stare pieni la, la, la (bo upyno ju
tyle czasu, e nikt nie pamita sw), a tymczasem nasi ssiedzi zaegnuj spory, zapominaj
o dawnych dziejach, eby i naprzd, tworzy nowoczesne formy pitnowania, ktrym daj
wyraz w nowych pieniach: Na frajera z Liverpoolu kady tutaj pluje. Ja z Liverpoolu nie jestem.
Ale w opinii tych z poudnia ci z pnocy niczym si od siebie nie rni. Z punktu widzenia
mieszkaca Berkshire oraz bogatych przedmie Londynu wszystkie idee, dla ktrych inni gotowi
s umrze, wygldaj tak samo: s uciliwoci, naruszeniem spokoju oraz moliw przyczyn
zatrzymania ruchu i opnie na kolei.
Sporo pan o mnie wie powiedziaam.
Tyle, ile naley. Nie chc przez to powiedzie, e jest pani kim szczeglnym. Moe nam
pani pomc, prosz bardzo, ale jeli pani nie chce, my te moemy zaszkodzi.
Mwi, jakby mia towarzyszy. Ale przecie by tylko pojedynczym czowiekiem, cho
przyznaj, e pokanych rozmiarw, bez kurtki take. Nawet gdybym naleaa do
najgortszych zwolennikw torysw albo do grona tych najpoboniejszych, ktrzy nawet muchy
nie skrzywdz, nie prbowaabym adnych sztuczek. On zreszt liczy na moj potulno albo
moe troch mi ufa, mimo tych szyderstw. W kadym razie pozwoli mi i za sob do sypialni
z kubkiem herbaty. On nis swj w lewej rce, w prawej trzymajc bro. Tam klejc
i kajdanki zostawi na stole w kuchni, gdzie leay, odkd wypakowa je z torby.
Teraz pozwoli, ebym podniosa suchawk bezprzewodowego telefonu przy ku i podaa
jemu. Usyszaam gos modej kobiety, niemiay i odlegy. Nigdy bym nie pomylaa, e dzwoni
ze szpitala zaraz za rogiem. Brendan? zapytaa. Nie pomylaabym, e tak ma na imi.
Odoy suchawk tak ciko, e gono stukna. Maj jakie opnienie, szlag by trafi! Jej
zdaniem dwadziecia minut, jeli nie wicej. To moe by nawet p godziny! Westchn tak
gboko, jakby wstrzymywa powietrze, odkd stan w progu. Jasny szlag! Gdzie jest kibel?

No tak, pomylaam. Mona zaskoczy kogo, uywajc sowa koligacje, a potem zapyta go
o kibel. Takich pyta raczej si w Windsorze nie zadaje. Zreszt nie byo to wcale pytanie. W tak
maym mieszkaniu rozkad pomieszcze to oczywisto. Bro zabra ze sob. Suchaam, jak
oddaje mocz, odkrca kran, a potem si myje. Wreszcie wyszed z azienki, zapinajc rozporek.
Twarz mia czerwon w miejscach, gdzie potar j rcznikiem. Usiad ciko na krzele.
Delikatna wiklina a jkna.
Ma pani na rku numer telefonu stwierdzi.
Tak.
Czyj to telefon?
Pewnej kobiety. Zmoczyam palec jzykiem i potaram cyfry.
Nie da rady w ten sposb. Musi pani wzi troch myda i porzdnie poszorowa.
Bardzo uprzejmie z pana strony.
To pani zapisaa ten numer?
Nie.
Niepotrzebny pani?
Tylko jeli mam jak przyszo, pomylaam. Zastanawiaam si, czy wypada o to zapyta.
Niech nam pani jeszcze zaparzy herbaty. Ale tym razem prosz nie zapomnie o cukrze.
Och! jknam zawstydzona swoim brakiem gocinnoci. Nie wiedziaam, e pan sodzi.
Ja uywam tylko brzowego cukru.
Buruazyjne nawyki, co?
Rozzociam si.
Ale strzelanie z mojego buruazyjnego okna jako panu nie przeszkadza!
Rzuci si do przodu, podnoszc z podogi bro. Nie wycelowa jej we mnie, ale i tak serce
podeszo mi do garda. Gniewnie spojrza na szpitalny ogrd, spinajc minie, jakby zamierza
przebija gow szyb. Chrzkn cicho z niezadowoleniem, po czym znw usiad.
Ten cholerny kot na pocie!
Mam brzowy cukier trzcinowy oznajmiam. Jeli si dobrze wymiesza, to smakuje tak
samo, jak sdz.
Nie przyszoby pani do gowy wzywa pomocy przez okno kuchenne, prawda? zapyta.
Albo prbowa ucieczki po schodach?
Po tym wszystkim, co panu powiedziaam?
e niby jest pani po mojej stronie? Znw silnie si poci. Nie ma pani pojcia, jak jest po
mojej stronie. Zarczam pani, najmniejszego pojcia!
Przeszo mi przez myl, e moe nie jest z radykalnego skrzyda IRA, tylko naley do
ktrego z szalonych odamw, o ktrych tyle si ostatnio syszy. Nie potrafiam oczywicie tego

oceni, ale ostateczny rezultat i tak by ten sam.

Swoj drog okrelenia buruazyjne nawyki s raczej rodem z wyszej szkoy zawodowej.
Obraaam go celowo. Modsi zapewne ju nie pamitaj, e do wyszych szk zawodowych
trafiali kiedy ludzie, ktrym nie udao si dosta na uniwersytet: tacy, ktrym wystarcza
wiedzy, eby uywa sowa koligacje, ale i tak paraduj w nylonowych kurteczkach.
Zmarszczy brwi.
Niech pani zaparzy t herbat.
Nie wydaje mi si take, eby mia pan prawo oskara moich przodkw o pretensjonalny
patriotyzm, skoro sam uywa pan oklepanych sloganw.
To by art zapewni.
Czyby? Zaskoczy mnie. Wyglda na to, e mam niewiele wiksze poczucie humoru od
niej.
Gwatownym gestem wskazaam trawniki za oknem, na ktrych pani premier miaa
niebawem umrze.
Akurat to, e nie potrafi si mia, nie jest jej win powiedzia. O to nie mam do niej
pretensji.
A powinien pan! Bo wanie dlatego nie potrafi dostrzec, jaka jest mieszna.
Nie nazwabym jej mieszn upiera si przy swoim. Jest bezlitosna i przebiega, ale nie
mieszna. Z czego tu si mia?
miech jest wyznacznikiem czowieczestwa stwierdziam.
Odpowiedzia mi dopiero po chwili:
Jezus paka.
Dostrzegam na jego wargach nieznaczny umieszek. Widziaam, e troch si odpry:
z powodu jakiego opnienia, szlag by trafi, nie musi jeszcze zabija.
Moe pan by pewny, e z nas by si miaa, gdyby stana obok nas. miaaby si,
poniewa nami pogardza. Niech pan tylko spojrzy na swoj kurtk! Ona gardzi pask kurtk.
Niech pan spojrzy na moje wosy! Ona gardzi moimi wosami. Podnis wzrok. Wczeniej na
mnie nie patrzy, jakby mnie nie dostrzega. Byam tylko kobiet do parzenia herbaty.
Dlatego, e tak tu wisz wyjaniam. Zamiast si ukada w odpowiednie fale. Powinnam je
umy i uczesa. Nawin na waki. O, na wosach to ona si zna! I nie podoba mi si sposb,
w jaki chodzi. Powiedzia pan, e ona podrepcze do samochodu. Dobrze pan to uj, bo ona po
prostu drepcze!
A pani zdaniem o co w tym wszystkim chodzi? zapyta.
O Irlandi.
Skin gow.

 Chc, eby to pani dobrze zrozumiaa. Nie strzelam do niej dlatego, e nie lubi opery. Ani
dlatego, e nie ma pani najlepszego zdania o jej zapomniaem sowo, szlag by trafi Ju
wiem, akcesoria! Nie chodzi o jej torebk. Nie chodzi o jej fryzur. Chodzi o Irlandi. Wycznie
o Irlandi!
No, nie wiem mruknam. Wydaje mi si, e troch pan naciga. Nie jest pan wcale
bardziej patriotyczny ode mnie. Pascy dziadowie te nie pamitali sw tych wszystkich pieni.
Moe wic pan potrzebowa odrobiny dodatkowego uzasadnienia. Jakiego wspomagania.
Zostaem wychowany w okrelonej tradycji odpar. To ona mnie tu doprowadzia.
Rozejrza si dookoa siebie, jakby nie chcia uwierzy, e w takiej scenerii ma si za dziesi
minut rozegra kulminacyjny akt ycia, ktre powici idei: szafa z pyty wirowej pokrytej
bia oklein; plisowana papierowa roleta, nieposane ko, dziwna kobieta i ostatni kubek
herbaty bez cukru. Myl o chopcach, ktrzy prowadzili godwk kontynuowa. Pierwszy
z nich odda ycie dokadnie dwa lata po tym, jak pierwszy raz wygraa wybory. Wiedziaa pani
o tym? Bobby umiera szedziesit sze dni. Dziewiciu innych odeszo niedugo po nim.
Podobno po mniej wicej czterdziestu piciu dniach godwki czowiek zaczyna si czu lepiej.
Przestaje mie torsje i moe znw pi wod. Ale poprawa nie trwa dugo, bo po pidziesiciu
dniach prawie nic ju nie syszy i nie widzi. Organizm zjada sam siebie. Z desperacji. Mwi pani,
e ona si nie mieje? Naprawd nie widz adnego powodu do miechu.
C mog powiedzie? westchnam. Zgadzam si z kadym paskim sowem. Niech
pan idzie zrobi herbat, a ja zostan tutaj i zajm si broni.
Przez chwil rozwaa moj propozycj.
Chybiaby pani. Z braku wprawy i wyszkolenia.
A pan jak si szkoli?
Strzelaem do tarczy.
ywy czowiek to co innego. Moe pan postrzeli pielgniark. Albo ktrego z lekarzy.
Nie da si tego wykluczy.
Rozkaszla si gono, jak to naogowy palacz.
Ju robi herbat powiedziaam. Ale wie pan co? Na koniec ci chopcy lepli, owszem, ale
przecie na pocztku wzrok mieli dobry, oczy szeroko otwarte. W takim rzdzie jak jej nie da
si wzbudzi wspczucia. Dlaczego miaaby negocjowa? Skd takie zaoenie? Co dla niej i jej
ludzi znaczy dwunastu Irlandczykw? Ba, nawet setka! Oni wszyscy popieraj kar mierci.
Udaj nowoczesnych, ale gdyby im tylko da woln rk, to na miejskich placach kaci publicznie
wyupywaliby oczy!
W pewnych okolicznociach to nie byoby takie najgorsze stwierdzi. Publiczna szubienica.
Nie odrywaam od niego wzroku.

 Dla irlandzkiego mczennika? No racja! Szybsza mier ni godowa.

Nie ujbym tego lepiej.
Wie pan, co mwi mczyni w pubie? Jeden do drugiego mwi tak: Wymie mi
irlandzkiego mczennika. No wymie, chocia jednego! Nie potrafisz, prawda?
Mgbym pani wyliczy dziesitki nazwisk odpar. Podawali je w gazetach. Dwa lata.
Czy tyle wystarczy, eby zapomnie?
Nie. Ale musi pan wzi pod uwag, e mwi to Anglicy.
Ma pani racj. To Anglicy powiedzia ze smutkiem. Oni gwno pamitaj!
Dziesi minut, pomylaam. Dziesi minut ni mniej, ni wicej. Wbrew jego zaleceniom
powdrowaam do kuchni, a tam podeszam do okna. Sama ulica popada w weekendowe
odrtwienie; za to za rogiem falowa tum. Wida spodziewaj si jej lada moment. Na blacie
kuchennym sta telefon, tu przy mojej rce, ale gdybym podniosa suchawk, aparat w sypialni
cicho by pikn, on na pewno by usysza to pinicie i zaraz by mnie zabi. Nie strzaem z tej
swojej broni, lecz w jaki inny, mniej rzucajcy si w oczy sposb, eby zaalarmowani ssiedzi
nie pokrzyowali mu planw.
Staam nad czajnikiem, czekajc na wod. Zastanawiaam si nad przeprowadzon operacj.
Czy po wyjciu ze szpitala Thatcher bdzie widziaa normalnie? Czy kto bdzie musia j
prowadzi? Z zabandaowanymi oczami?
Nie spodoba mi si obraz, ktry stworzyam w wyobrani, krzyknam wic, eby zada to
pytanie jemu. Nie, odkrzykn, wzrok ma teraz ostry jak gwd tapicerski!
Pomylaam, e nie ma w niej ez. Ani dla matek czekajcych w deszczu na przystanku, ani
dla palonych socem marynarzy. Sypia po cztery godziny na dob. yje oparami whisky oraz
elazem z krwi tych, ktrzy padaj jej ofiar.
Kiedy przyniosam kubek herbaty posodzonej brzowym cukrem, siedzia ju bez swetra, ktry
zreszt si pru przy mankietach. Ubiera si jak do grobu, warstwa na warstwie, pomylaam,
ale to nie zatrzyma zimna. Pod wenianym swetrem nosi wypowia flanelow koszul
z poskrcanym, wywijajcym si do gry konierzykiem. Pomylaam, e wyglda jak
mczyzna, ktry sam pierze swoje rzeczy.
Nie chcia pan kusi losu? zapytaam.
Nie odpar. Nie idzie mi zbyt dobrze z kobietami. Przesun doni po gowie, jakby
przeczesanie wosw mogo odmieni jego los. Nie mam dzieci, a przynajmniej o tym nie
wiem.
Podaam mu herbat. Wypi yk, po czym si skrzywi.
Po wszystkim zacz.

 Tak?
Kiedy ju bdzie po wszystkim, natychmiast si zorientuj, skd pad strza. Potrafi ustali
takie rzeczy natychmiast. Kiedy zbiegn na d po schodach, dopadn mnie na ulicy. Dlatego
zamierzam zabra ze sob bro, eby od razu mnie zastrzelili. Zrobi pauz, po czym doda,
zupenie jakby przewidzia mj protest: Tak bdzie najlepiej.
Och, mylaam, e ma pan jaki plan odparam. Najprociej da si zabi.
Jaki lepszy plan mgbym mie? W pytaniu wyczuam tylko nieznaczn nut sarkazmu.
To dar niebios. Ten szpital. To poddasze. To okno. Pani. Praktycznie adnych kosztw. Czysta
robota! Problem znika, a koszt jest naprawd niewielki: ycie tylko jednego czowieka.
Wczeniej mu powiedziaam, e przemoc niczego nie rozwizuje. Ale moje sowa byy rwnie
nieszczere jak modlitwa przed posikiem. Wypowiadajc je, nie wierzyam w to, co mwi i ju
wtedy czuam si jak ostatnia hipokrytka. Przecie to tylko slogan, ktry bogaci cigle
powtarzaj biednym; silni nigdy nie skadaj broni.
A gdybym zyskaa dla pana troch czasu? zaproponowaam. Gdyby w chwili zabjstwa
mia pan ju na sobie kurtk i by gotowy do wyjcia? Gdyby zostawi pan wytwrc wdw na
parapecie, zabra tylko pust torb i wyszed, udajc hydraulika, dokadnie tak, jak pan tu
wszed?
Gdy tylko postawi nog na chodniku, ju bdzie po mnie.
A gdyby pan wyszed z ssiedniego budynku?
Niby jak miabym to zrobi? zapyta.
Niech pan idzie ze mn poleciam.
Troch si obawia opuci posterunek przy oknie, ale po takiej obietnicy musia. Mamy jeszcze
pi minut, przekonywaam, i dobrze pan o tym wie, prosz wic i ze mn, a bro niech pan
zostawi pod krzesem. W korytarzu stan tu za mn, a musiaam mu powiedzie, eby si
cofn, bo nie mog otworzy drzwi. Niech pani przekrci zasuw w drzwiach, poleci. To byaby
farsa, gdyby si zatrzasny, jak wyjdziemy.
Na klatce w tego typu domach nie ma dziennego wiata. Mona za to wczy kontakt i na
chwil zala schody fal tawego olepiajcego blasku, by po dwch minutach znw si
pogry w ciemnoci. Ale ciemno nie jest tak czarna, jak mogoby si wydawa.
Stoisz, oddychajc cicho, rwno. Oczy powoli si przyzwyczajaj. Stopy bezszelestnie schodz
po mikkiej wykadzinie: trzeba pokona tylko p pitra. Suchasz: dom pogrony jest w ciszy.
Pozostali lokatorzy tej klatki zawsze wychodz na cay dzie. Zamknite drzwi tumi haas
zewntrznego wiata, trajkot wiadomoci czytanych w radiu, gwar turystw w centrum miasta,
nawet apokaliptyczny ryk samolotw podchodzcych do ldowania na Heathrow. Pozbawione
cyrkulacji powietrze pachnie kamfor, jakby ludzie mieszkajcy tu na samym pocztku

pootwierali piszczce drzwi szaf, eby wyj aobne ubrania. Tutaj, ani w domu, ani poza nim,
widoczny, ale niezauwaony, mgby si ukrywa caymi godzinami, przebumelowa nawet
cay dzie. Ani winny, ani bezgrzeszny, mgby si tu czai caymi latami, a creczka
burmistrza przywdzieje welon. Sam te si starzejesz z kadym kolejnym stopniem schodw,
poluzowujesz ptl wasnego nazwiska. Pewnego dnia wita Trjca si zawali, wzniecajc
tumany kurzu i sproszkowanych koci. Czas si cofnie do punktu zero, do kropki. Owinite
strzpami flag anioy przetrzsn ruiny, wybierajc patki z rynsztokw.
Zabije mnie pan? szeptaam na schodach. Takie pytanie mona zada tylko po ciemku.
Zaknebluj, zwi i zostawi odpowiada. W kuchni. Powie im pani, e obezwadniem
pani od razu po wejciu.
Ale kiedy pan to zrobi? Mj gos brzmi jak szmer.
Tu przed. Potem nie bdzie czasu.
O nie, tylko nie to! Chc wszystko widzie. Nie odpuszcz takiej okazji!
W takim razie zwi pani w sypialni, dobrze? Twarz do okna.
Mgby pan wypuci mnie z mieszkania chwil wczeniej. Zabior torb na zakupy. Jeli
nikt mnie nie zobaczy, to powiem, e nie byo mnie w domu. Tylko musi pan rozwali drzwi,
dobrze? Jakby si pan wama.
Widz, e zna si pani na rzeczy.
Ucz si.
Ale przecie chciaa pani to zobaczy.
Na ulicy usysz. Rozlegnie si ryk jak w rzymskim cyrku.
Nie. To zy pomys. Dotyk: do ocierajca si o rami. Prosz mi pokaza, przez co trac
tutaj cenny czas.
Na ppitrze s drzwi. Wygldaj jak wejcie do schowka na mioty. Tylko znacznie wicej
wa. Trudno je otworzy, bo rka si lizga na mosinej gace.
Drzwi poarowe.
Pochyla si i otwiera je szarpniciem.
Za nimi, dosownie pi centymetrw dalej, s kolejne.
Trzeba popchn.
Pcha. Powolny ruch. Po drugiej stronie wyania si taka sama ciemno. Ten sam delikatny
zapach schwytany w puapk, zapach obrzea, na ktrym spotykaj si wiaty publiczny
i prywatny: krople deszczu na wykadzinie podogowej, mokra parasolka, wilgo skrzanych
pantofli, cierpki zapach kluczy, sl metalu w doni. Ale to ju ssiedni dom. Wystarczy spojrze
w d klatki schodowej. Tak samo ciemna, ale nie taka sama. Wystarczy przekroczy profil
framugi. Do domu numer dwadziecia jeden wchodzi zabjca; z domu numer dwadziecia

wychodzi hydraulik. Za drzwiami poarowymi mieszcz si inne domostwa, trwa inne ycie;
mona znale inne historie, zwinite jak zapade w sen zimowy zwierzta, ktre oddychaj
pytko i maj ledwie wyczuwalny puls.
Musimy zdoby troch czasu, to jasne. Zyska jedn askaw chwil, ktra wybawi nas od
sytuacji najwyraniej bez wyjcia. Architektoniczna osobliwo stwarza tak szans. To nika
szansa, ale jedyna. Z ssiedniego budynku wyjdzie kilkanacie metrw bliej koca ulicy, po
prawej stronie, dalej od centrum i zamku, dalej od miejsca zbrodni. Musimy zaoy, e mimo
swojej brawury nie chce umrze, jeli nie jest to naprawd konieczne; e na ktrej z ssiednich
uliczek, zaparkowane wbrew prawu na miejscu ktrego z mieszkacw albo na podjedzie,
czeka na niego auto, ktre wywiezie go daleko std, pozwoli mu si rozpyn, znikn, jakby
nigdy nie istnia.
Waha si, patrzc w ciemno.
Niech pan sprbuje. Prosz nie zapala wiata. Nic nie mwi. Tylko przej na drug stron.
Kto nie widzia drzwi w cianie? S pocieszeniem kalekiego dziecka, ostatni nadziej winia.
atwym wyjciem dla umierajcego, ktry zechce dokona ywota nie przy akompaniamencie
agonalnego rzenia, lecz z delikatnym westchnieniem, jak spadajce pirko. To wyjtkowe
drzwi, ktre si nie stosuj do praw rzdzcych drewnem i elazem. aden lusarz ich nie
pokona, aden komornik nie przekroczy. Policyjne patrole przechodz obok nich, bo dostrzee je
tylko oko pene wiary. Raz przeszedszy na drug stron, wraca si jak powiew powietrza albo
jak iskra i pomie. On rozbysn w nich iskr, ktra po drugiej stronie natychmiast zgasa:
dlatego nie pokazay go adne wiadomoci. Dlatego nikt nie pozna jego nazwiska, nie zobaczy
twarzy. Wanie dlatego wszyscy wiedz, e pani Thatcher umara naturaln mierci. Nie wolno
jednak zapomina o tych drzwiach ani o cianie. Nie wolno zapomina, jak moc maj wrota,
ktrych istnienia bymy si nie spodziewali. Pamitajmy, jakie zimno przez nie wpada, kiedy
cho troch je uchylimy. Historia zawsze moe si potoczy inaczej. Jest czas, jest miejsce i jest
sposobno: dzie, godzina, promie wiata, furgonetka z lodami wygrywajca melodyjki na
odlegej uliczce niedaleko obwodnicy.
Wracajc do budynku numer dwadziecia jeden, zabjca pokwikuje ze miechu.
Pst! uciszam go.
To ma by ta genialna propozycja? Zastrzel mnie kawaek dalej na tej samej ulicy?
W porzdku, sprbujemy. Wyjcie troch inn drog. Maa niespodzianka.
Czasu zostao niewiele. Wracamy do sypialni. Nie mam pewnoci, czy bd ya, czy te ma
zgoa inne plany. Gestem wysya mnie do okna.
Niech pani otworzy, a potem si cofnie.

Boi si, e nagy haas moe przestraszy kogo na dole. Ale chocia okno swoje way, a szyby
czasem w nim dr, to jednak teraz podjeda do gry delikatnie. Zabjca nie musi wic si ba.
W ogrodzie za szpitalem jeszcze nie ma nikogo. Ale w budynku ukrytym za potem i krzakami
co si zaczyna dzia. Wychodz ludzie. Jeszcze nie oficjalna delegacja, tylko stadko pielgniarek
w fartuchach i czepkach.
On tymczasem podnosi z podogi wytwrc wdw, kadzie delikatnie na kolanach. Przesuwa
krzeso do przodu, a poniewa widz, e rce ma znw liskie od potu, przynosz mu papierowy
rcznik, ktry bierze ode mnie bez sowa i osusza donie. Dostrzegam w nim kolejn kapask
cech: powicenie. Po parapecie przechodzi osa. Zapach ogrodw jest mokry, zielony. Chodne
soce chybotliwie wpada do rodka, nadajc poysk jego zniszczonym pantoflom, po czym
przesuwa si niemiao po blacie toaletki. Chc zapyta, czy haas bdzie duy, kiedy si dokona
to, co ma si dokona. Gdzie mam siedzie? I czy w ogle? Bo moe mam sta? I gdzie? U jego
boku? Moe jednak powinnam uklkn i si pomodli.
Od kulminacji dziel nas ledwie sekundy. Na tarasie i trawniku nasila si wiergot szpitalnego
personelu. Staj rzdem. Lekarze, pielgniarki, administracja. Docza do nich szef kuchni
w uniformie i biaej czapie. Tak czapk widywaam dotychczas tylko na obrazkach w ksikach
dla dzieci. Wbrew sobie samej chichocz. Jestem wiadoma kadego oddechu zabjcy. Wszystko
si ucisza: za szpitalem i w nas.
Wysokie obcasy na omszaej ciece. Stuk-puk. Drepcz naprzd. Wida, e si stara, ale krok
nie jest szybki. Torebka na ramieniu, przewieszona jak tarcza. Szyta na miar marynarka, jak
si spodziewaam, bluzka z kokard wizan na przedzie, dugi acuch pere oraz nowo:
ciemne okulary w duych oprawkach, niewtpliwie majce j chroni przed udrkami popoudnia.
Z wycignit rk przesuwa si wzdu stojcych rzdem pracownikw szpitala. Teraz, kiedy
wreszcie si doczekalimy, mamy czas do koca wiata. Zabjca klka, skadajc si do strzau.
Widzi to samo co ja: lnicy hem wosw. Tak wyranie jak zot monet w rynsztoku; jak
peni ksiyca. Osa zlatuje z parapetu, eby zawisn w nieruchomym powietrzu. Jedno
mrugnicie lepego oka wiata.
Radujmy si szepcze zabjca. Radujmy si, kurwa jego ma!