Izvjestaj o Seksualnom Iskoriscavanju Djece U CG

IZVJETAJ O SEKSUALNOM
ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI
UVOD
Institucija Zatitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore je, u okviru regionalne mree Ombudsmana
za djecu za jugoistonu Evropu (CRONSEE)1, 2010. godine poela sprovoenje regionalnog projekta
Unapreenje poloaja djeteta u cilju zatite od svih vidova eksploatacije.
Tokom 2011. godine sprovedena je prva faza projekta koja se odnosila na djeije prosjaenje.
Istraivanje o djeijem prosjaenju, koje je sprovedeno u Crnoj Gori, izmeu ostalog je ukazalo da
su djeca koja ive i rade na ulici, i bave se prosjaenjem, nerijetko rtve seksualnog iskoriavanja i
zlostavljanja, a samim tim su u riziku da postanu rtve trgovine ljudima.
Ovo saznanje je podstaklo instituciju Zatitnika da aktivno uestvuje u sprovoenju druge faze
projekta koja se odnosi na Zatitu djece od seksualnog iskoriavanja, sa ijom realizacijom se
poelo krajem 2011.godine. U Crnoj Gori, u ranijem periodu, nisu zapaeni znaajni napori niti
sistemska angaovanja u cilju istraivanja pojave seksualnog iskoriavanja djece niti su sprovoene
koordinirane akcije u cilju edukacije djece, profesionalaca kao ni ire javnosti o delikatnosti ovog
problema. Osim toga, Zatitnik ljudskih prava je imao u radu pritube koje se odnose na seksualnu
eksploataciju i zlostavljanje djece, i tom prilikom je utvrdio visok stepen neinformisanosti kako
djece tako i profesionalaca o pojavi seksualnog iskoriavanja, kao i potekoe u radu dravnih
organa u nastojanju da prue djeci efikasnu i blagovremenu zatitu i pomo.
Postojea ekonomska situacija, koja karakterie zemlje u tranziciji, uz probleme nezaposlenosti,
siromatva, socijalne iskljuenosti, politike nestabilnosti, a sa druge strane problemi porodinog
nasilja i diskriminacije, predstavljaju pogodne uslove za razliite vrste tekih zloupotreba i
manipulacije djece i mladih ljudi. Osim drutveno-ekonomskih okolnosti, koje pogoduju razvoju
trgovine ljudima i seksualnom iskoriavanju djece, postoje i drugi uzroci koji neku dravu
ili region mogu uiniti pogodnom za vrbovanje rtava i seksualnu eksploataciju djece, kao na
primjer sex-turizam. Sve vea globalizacija, lako prelaenje granica, razvoj novih informacionih
tehnologija i razvoj turizma - dovode do poveanja seksualnog iskoritavanja djece u zemljama
centralne i jugoistone Evrope. Ipak, pojava seksualne eksploatacije djece nije karakteristika samo
zemalja u tranziciji to potvruje i rezultat istraivanja Savjeta Evrope, prema kojem je svako peto
dijete u Evropi rtva seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja, a pored svih mehanizama zatite
samo 10% sluajeva doe pred nadlene dravne organe. Iako u okviru meunarodne zajednice
postoji odreeni broj dokumenata kojima se garantuje zatita djece od seksualnog zlostavljanja
1
Regionalna mrea Ombudsmana za djecu za jugoistonu Evropu osnovana je 2006.godine a lanice ove mree su /
institucije Ombudsmana iz: Slovenije, Hrvatske, Vojvodine, Srbije, Bosne i Hercegovine, Republike Srpske, Kosova,
Makedonije, Rumunije, Bugarske, Albanije, Grke i Kipra. Zadatak mree je da kroz aktivnosti zajedniki djeluje
na unapreenju, promovisanju i poboljanju poloaja djeteta. Mrea se bavi problemima koji su zajedniki svim
lanicama i karakteristini u zemljama regiona.
IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI
i iskoriavanja2, ovakva situacija u Evropi je podstakla parlamentarnu Skuptinu Savjeta Evrope

da donese Konvenciju o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja3.
Usvajanjem Konvencije Savjeta Evrope drave lanice su se dodatno obavezale da preduzimaju
sudske, upravne, administrativne i zakonodavne mjere u cilju obezbjeivanja najvieg stepena
zatite djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja.
Da bi izbjegli dilemu oko pojmovnog odreenja razliitih oblika iskoriavanja i zloupotrebe djece,
u nastavku emo prikazati neke od opteprihvaenih definicija.
Opta definicija zloupotrebe djeteta - Zloupotreba ili zlostavljanje djeteta obuhvata sve oblike
fizikog i/ili emocionalnog zlostavljanja, seksualnu zloupotrebu, zanemarivanje ili nemaran
postupak, kao i komercijalnu ili drugu eksploataciju, to dovodi do stvarnog ili potencijalnog
naruavanja zdravlja djeteta, njegovog preivljavanja, razvoja ili dostojanstva u okviru odnosa koji
ukljuuje odgovornost, povjerenje ili mo4.
Seksualna zloupotreba djeteta je ukljuivanje djeteta u seksualnu aktivnost koju ono ne shvata
u potpunosti, sa kojom nije saglasno ili za koju nije razvojno doraslo i nije u stanju da se sa njom
saglasi, ili onu kojom se kre zakoni ili socijalni tabui drutva5 .
eksploataciju djeteta, odnosno ukljuivanje djeteta u prostituciju i pornografiju i moe nastati

u okviru pojave trgovine djecom ili se javljati kao samostalan oblik zloupotrebe djeteta. Ove
aktivnosti naruavaju fiziko ili mentalno zdravlje, obrazovanje djeteta, njegov moralni ili socijalnoemocionalni razvoj.
Trgovina djecom ukljuuje namamljivanje, prevoz, prebacivanje, skrivanje ili prihvat lica mlaeg
od 18 godina uz prijetnju ili upotrebu sile ili drugih oblika prinude, otmice, odnosno obmane,
prevare, zloupotrebe vlasti ili stanja ugroenosti, davanja ili primanja novca ili povlastica za
dobijanje pristanka lica koje ima kontrolu nad djetetom, sa ciljem njegove eksploatacije. Kao oblik
zloupotrebe djece, pojam trgovine sublimira situacije preuzimanja kontrole nad djetetom od osobe
koja nije roditelj ili zakonski staratelj radi eksploatacije za pribavljanje materijalnih sredstava ili
zadovoljavanja drugih potreba i interesa na raun potreba, interesa i linosti djeteta. On obuhvata
situacije u kojima se dijete raznovrsnim sredstvima ili okolnostima izdvaja iz svog neposrednog
okruenja, najee radi radne ili seksualne eksploatacije, raspolaganje djetetom kao vlasnitvom,
zloupotrebu vlasti ili stanja ranjivosti uz primjenu sredstava kontrole i prinude ili bez njihove
primjene7.
Takoe, odreeni odnosi izmeu odraslog i djeteta u kojima odrasli ima poseban poloaj
odgovornosti, povjerenja i moi u odnosu na dijete (roditelji, staratelji, hranitelji, nastavnici,
vaspitai, zdravstveno i drugo javno osoblje) ne doputaju seksualnu aktivnost ni sa maloljetnom
osobom starijom od 14 godina, bez obzira na to to postoji razumijevanje i saglasnost za aktivnost
od strane djeteta.
Cijenei neophodnost i potrebu zatite djece od svih vidova zlostavljanja i iskoriavanja, a posebno
djece koja su rtve seksualne eksploatacije ili su u riziku da to postanu, institucija Zatitnika
ljudskih parava i sloboda Crne Gore je izvrila analizu pojave seksualne eksploatacije djece u Crnoj
Gori kroz aktivnosti projekta Zatita djece od seksualne eksploatacije. Projekat se posebno bavio
pitanjima politike i prakse postupanja dravnih organa u oblastima prevencije i zatite djece rtava
seksualne ekploatacije.
Seksualna zloupotreba djeteta se ogleda u aktivnostima izmeu djeteta i neke odrasle osobe ili
drugog djeteta koje ima, zbog svog uzrasta ili razvoja, poloaj koji mu daje odgovornost, povjerenje
ili mo, gdje aktivnost ima za cilj da prui uivanje ili zadovolji potrebe druge osobe.
U okviru mree CRONSEE istraivanje seksualnog iskoriavanja djece sprovode i institucija

Ombudsmana Republike Makedonije, institucija Ombudsmana Republike Srpske i institucija
Ombudsmana Kosova.
Ovo moe obuhvatati, ali se ne ograniava samo na:

- navoenje ili primoravanje djeteta da se upusti u bilo kakvu seksualnu aktivnost, kontaktnu ili
nekontaktnu,
- eksploatatorsko korienje djeteta za prostituciju ili druge nezakonite seksualne radnje i
- eksploatatorsko korienje djece za pornografske predstave i materijale6.
Eksploatacija - Komercijalna ili druga vrsta eksploatacije djeteta odnosi se na korienje djeteta za
rad ili za druge aktivnosti, a u korist drugih osoba. Ona obuhvata radnu i komercijalnu seksualnu
2
3
4
5
6
UN Konvencija o pravima djeteta, Opcioni protokol o prodaji djece, djejoj prostituciji i djejoj pornografiji, dopunski Protokol o spreavanju, suzbijanju i kanjavanju trgovine ljudima, posebno enama i djecom uz Konvenciju
Ujedinjenih nacija o borbi protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, Konvencija Meunarodne organizacije
rada o zabrani i hitnom djelovanju u cilju ukidanja najgorih vidova djejeg rada; Preporuka Komiteta ministara o
seksualnom iskoriavanju, pornografiji i prostituciji, i trgovini ije su rtve djeca i mlaa punoljetna lica, Konvencija
o raunarskom kriminalu, Konvencija Savjeta Evrope o borbi protiv trgovine ljudima, Konvencija za zatitu ljudskih
prava i osnovnih sloboda, Evropska socijalnu povelju, Evropska konvencija o ostvarivanju djejih prava, Okvirna
odluka Savjeta Evropske unije o borbi protiv seksualnog iskoriavanja djece i djeje pornografije (2004/68/PUP) i
Okvirna odluka Savjeta Evropske unije o poloaju rtava u krivinim postupcima i dr.
Sl. list Crne Gore - Meunarodni ugovori, br. 12/10 od 03.11.2010 .
WHO, 1999.
Isto
WHO, 1999.
egarac, Baucal i Gvozden, 2005: 18
1.
CILJEVI I METODOLOGIJA ISTRAIVANJA

SEKSUALNE EKSPLOATACIJE DJECE U CRNOJ GORI
Istraivanje seksualnog iskoriavanja djece u Crnoj Gori institucija Zatitnika je sprovodila, prije
svega, u cilju utvrivanja stepena razumijevanja pojma seksualnog iskoriavanja djece od strane
nadlenih slubi i organa kao i razumijevanja trendova u ovoj oblasti.
Istraivanje je sprovedeno u cilju sagledavanja trenutne situacije u ovoj oblasti, kljunih drutvenih
pojava i procesa koji na fenomen utiu, bilo u smjeru smanjivanja obima problema, bilo na njegovo
poveavanje kao i na utvrivanju razlika u obimu i manifestaciji fenomena u periodu od 2008. do
2011. godine.
Osim toga, istraivanje je sprovedeno i u cilju utvrivanje stanja u oblasti prevencije seksualnog
iskoriavanja djece, u predmetnom periodu, kao i analiza problema u oblasti direktne asistencije.
Informacije o seksualnom iskoriavanju djece u Crnoj Gori su prikupljene putem upitnika koji su
upueni nadlenim subjektima i organizacijama, organizovanih fokus grupa sa profesionalcima i
neposrednim intervjuima sa djecom koja su bila rtve seksualnog iskoriavanja.
Upitnicu su sainjeni tipski - za sve relevantne drutvene aktere. Za potrebe ankete konstruisano
je pet vrsta upitnika: za zaposlene u ustanovama socijalne zatite, za zaposlene u policijskim
upravama, za tuioce, sudije i aktiviste nevladinog sektora. Informacije su putem upitnika zatraene
od centara za socijalni rad (20), Uprave policije (14), osnovnih dravnih tuzilatava (13), osnovnih
sudova (15), Kancelarije nacionalnog koordinatora za borbu protiv trgovine ljudima i nevladinih
organizacija (3).
Odgovore na poslate upitnike su dostavili skoro svi adresirani organi i ustanove. Odgovore nisu
dostavili Centar za socijalni rad u Herceg Novom i Osnovni sud u Podgorici i abljaku i odreene
nevladine organizacije.
Informacije o problemu seksualnog iskoriavanja djece nisu potraivane putem upitnika od
obrazovnih ustanova niti od ustanova zdravstvene zatite. Zatitnik se opredijelio da informacije
od ovih ustanova prikupi putem sprovoenja fokus grupa i neposrednih razgovora vodei se
potovanjem prava na privatnost rtava ovog oblika iskoritavanja i injenice da kole kao osnovni
indikatori problema u porodici ipak ne raspolau potrebnim informacijama kada je u pitanju ova
pojava.
Individualne razgovore sa djecom (estoro djece) koja su rtve seksualne eksploatacije i zlostavljanja
obavila su struna i senzibilisana lica koja dobro poznaju ovu problematiku i koja su ve angaovana
u direktnom radu sa djecom rtvama. Angaovani profesionalci su razgovore sa djecom obavili

prema unaprijed pripremljenom upitniku i po utvrenim smjernicama, vodei rauna, prije svega,
o najboljem interesu djeteta u svakom pojedinanom sluaju. Intervjui su uraeni uz predhodno
dobijenu saglasnost djeteta i njegovog/njenog staratelja. Cilj ovih razgovora je bio sagledavanje
problema iz ugla djeteta-rtve kao i utvrivanja vrste asistencije, pomoi i zatite koju su nadleni
organi pruali u konkretnim sluajevima.
U toku sprovoenja projekta organizovane su etri fokus grupe u Podgorici (2), Baru i Bijelom Polju.
Uesnici fokus grupa bili su eksperti i profesionalci koji direktno rade sa djecom rtvama seksualne
eksploatacije i zlostavljanja i to iz centara za socijalni rad, Uprave policije, pravosua, tuilatva,
NVO sektora, obrazovnog sistema. Posljednja (etvrta) fokus grupa je odrana sa predstavnicima
izvrne i zakonodavne vlasti koji uestvuju u donoenju odluka i kreiranju politike u ovoj oblasti.
Osim toga, uraena je i pravna analiza usaglaenosti nacionalnog zakonodavstva sa meunarodnim
dokumentima i standardima u oblasti zatite djece, rtava seksualnog iskoriavanja i zloupotrebe.
PRAVNI OKVIR
MEUNARODNO PR AVO:
UN KONVENCIJA O PRAVIMA DJETETA
lan 34
Drave lanice obavezuju se da zatite dijete od svih oblika seksualnog izrabljivanja i seksualne
zloupotrebe. U tom cilju, drave lanice posebno preduzimaju sve odgovarajue nacionalne,
bilateralne i multilateralne mjere za spreavanje:
(a) navoenja ili prisiljavanja djeteta da uestvuje u nezakonitim seksualnim aktivnostima;
(b) eksploatatorskog korienja djece u prostituciji ili drugim nezakonitim seksualnim radnjama;
(c) eksploatatorskog korienja djece u pornografskim predstavama i asopisima.
FAKULTATIVNI PROTOKOL UZ KONVENCIJU O PRAVIMA DJETETA,

O PRODAJI DJECE, DJEJOJ PROSTITUCIJI I PORNOGRAFIJI
lan 1
Drave ugovornice e zabraniti prodaju djece, djeiju prostituciju i djeiju pornografiju, kao to je
predvieno ovim Protokolom.
lan2
U smislu ovog Protokola:

a) prodaja djece podrazumijeva bilo koju radnju ili transakciju kojom bilo koje lice ili grupa lica
prebacuje neko dijete nekom drugom za novanu ili bilo koju drugu naknadu;
8
b) djeija prostitucija podrazumijeva korienje djece u seksualnim aktivnostima za novanu ili

bilo koju drugu naknadu;
c) djeija pornografija podrazumijeva bilo kakvo predstavljanje, bilo kojim sredstvom, djeteta
u stvarnim ili simuliranim eksplicitnim seksualnim aktivnostima ili bilo kakvo predstavljanje
seksualnih dijelova tijela (primarnih i seksualnih organa djeteta), prvenstveno u seksualne svrhe;
lan 3
1. Svaka drava ugovornica e obezbijediti, kao minimum, da sljedee radnje i djelatnosti budu u
punoj mjeri obuhvaeni njenim krivinim ili kaznenim zakonom, bez obzira da li su takva djela
izvrena u zemlji ili transnacionalno, odnosno na individualnoj ili organizovanoj osnovi:
a) u kontekstu prodaje djece kao to je definisano u lanu 2:
(i) nuenje, isporuka ili prihvatanje, bilo kojim sredstvima, nekog djeteta u svrhu:
a. seksualnog iskoriavanja djeteta;
b. prebacivanja organa djeteta radi ostvarivanja profita;
c. korienje djeteta za prinudni rad;
(ii) neodgovarajue navoenje, od strane posrednika, na pristanak da se usvoji neko dijete
krenjem vaeih meunarodnopravnih instrumenata o usvajanju;
b) nuenje, dobijanje, nabavljanje ili obezbjeivanje djeteta za potrebe djeije prostitucije kao to
je definisano u lanu 2;
c) proizvodnja, distribucija, irenje, uvoz, izvoz, nuenje, prodaja ili posredovanje, u gornje svrhe,
djeije pornografije kao to je definisana u lanu 2;
2. Zavisno od odredaba nacionalnog zakona drave ugovornice, isto e vaiti i za pokuaj da se
izvri bilo koje od navedenih djela, kao i za sauestvovanje ili uee u bilo kom od navedenih
djela;
3. Svaka drava ugovornica e na takva djela primjenjivati odgovarajue kazne koje uzimaju u
obzir njihovu teku prirodu;
4. Zavisno od odredaba svog nacionalnog zakona, svaka drava ugovornica preduzee mjere,
tamo gdje je to odgovarajue, da utvrdi odgovornost pravnih lica za djela utvrena u stavu 1 ovog
lana. Zavisno od pravnih principa drave ugovornice takva odgovornost pravnih lica moe biti
krivina, graanska ili upravna.
5. Drave ugovornice preduzee sve odgovarajue pravne i upravne mere kako bi obezbijedile
da sva lica ukljuena u usvajanje djeteta postupe u skladu sa vaeim meunarodnim pravnim
dokumentima.
lan 4
1. Svaka drava ugovornica preduzee potrebne mjere kako bi se utvrdila njena nadlenost nad
djelima pomenutim u lanu 3, stav 1, kada se ta djela ine na njenoj teritoriji, brodu ili u avionu
registrovanim u toj dravi.
2. Svaka drava ugovornica e preduzimati potrebne mjere kako bi se utvrdila njena nadlenost
nad djelima pomenutim u lanu 3. stav 1, u sljedeim sluajevima:
a) Kada je navedeni izvrilac dravljanin te drave ili lice koje ima prebivalite na njenoj teritoriji;
b) Kada je rtva dravljanin te drave;
3. Svaka drava ugovornica e takoe preduzimati potrebne mjere kako bi se utvrdila nadlenost
nad gore pomenutim djelima kada je navodni izvrilac prisutan na njenoj teritoriji i ona ga
ne izrui nekoj drugoj dravi ugovornici na osnovu toga to je djelo izvrio jedan od njenih
dravljana.
4. Ovaj Protokol ne iskljuuje bilo koju krivinu nadlenost u skladu sa domaim zakonom.
9
lan 5
1. Smatrae se da su djela iz lana 3 stav 1, podlona ekstradiciji po svim ugovorima o ekstradiciji
koji postoje izmeu drava ugovornica i bie ukljuena kao djela koja podlijeu ekstradiciji,
u svaki ugovor o ekstradiciji naknadno zakljuen izmeu njih, u skladu sa uslovima u tim
ugovorima.
2. Ako neka drava ugovornica koja uslovljava ekstradiciju postojanjem ugovora dobije zahtjev
za ekstradiciju od neke druge drave ugovornice sa kojom nema ugovor o izruenju, ona moe
smatrati ovaj Protokol pravnim osnovom za izruenje u pogledu takvih djela. Ekstradicija
podlijee uslovima predvienim zakonom zamoljene drave.
3. Drave ugovornice koje ekstradiciju ne uslovljavaju postojanjem ugovora, priznae da takva
djela povlae ekstradiciju izmeu njih, zavisno od uslova predvienih zakonom zamoljene drave.
4. Ovakva djela e se, u cilju ekstradicije izmeu drava ugovornica, smatrati poinjenim ne samo
na mjestu izvrenja nego i na teritorijama drava od kojih se trai da utvrde svoju nadlenost u
skladu sa lanom 4.
5. Ako se zahtjev za ekstradiciju uputi povodom djela opisanih u lanu 3 stav 1, i zamoljena drava
ugovornica ne izrui ili nee da izrui izvrioca na osnovu njegovog dravljanstva, ta drava e
preduzeti odgovarajue mjere da preda sluaj svojim nadlenim organima u cilju gonjenja.
lan 7
Drave ugovornice e, zavisno od odredaba svog nacionalnog prava:
a) Preduzimati mjere da obezbijede zapljenu i konfiskaciju, primjereno okolnostima, sljedeeg:
(i) robe, kao to su materijali, sredstva i druge instrumentalije koje se koriste da bi se izvrila ili
omoguila djela iz ovog Protokola;
(ii) prihoda ostvarenih ovim djelima;
b) Izvriti zahtjeve neke druge drave ugovornice za zapljenu ili konfiskaciju roba ili prihoda
pomenutih u taki a(i) i (ii);
c) Preduzeti mjere koje imaju za cilj zatvaranje, privremeno ili trajno, prostorija korienih da bi
se izvrila takva djela.
KONVENCIJA SAVJETA EVROPE O ZATITI DJECE OD SEKSUALNOG

ISKORIAVANJA I SEKSUALNOG ZLOSTAVLJANJA
lan 18 - Seksualno zlostavljanje
1. Svaka ugovorna strana preduzima potrebne zakonodavne ili druge mjere kojima se obezbjeuje
da se navedeno umiljajno ponaanje smatra krivinim djelom:
a. upranjavanje seksualnih aktivnosti sa djetetom koje, prema vaeim odredbama domaeg
zakona, nije u zakonskom starosnom dobu za stupanje u seksualne odnose;
b. upranjavanje seksualnih aktivnosti sa djetetom uz:
- prinudu, silu ili prijetnje;
- zloupotrebu povjerenja autoriteta i uticaja koje uinilac ima u odnosu na dijete, ukljuujui
takvo ponaanje i unutar porodice ili
- zloupotrebu djetetovog izuzetno ranjivog stanja, naroito usljed duevnog ili fizikog
invaliditeta ili zavisnog poloaja.
2. Za potrebe stava 1 ovog lana, svaka ugovorna strana precizira starosnu granicu djeteta ispod
koje je zabranjeno uputati se u seksualne radnje sa djetetom.
3. Odredba lana 18 stav 1 taka a, ne odnosi se na dobrovoljne seksualne odnose meu
maloljetnicima.
10
lan 19 - Krivina djela koja se odnose na djeju prostituciju

da se navedeno umiljajno ponaanje smatra krivinim djelom:
a. ukljuivanje djeteta u prostituciju ili navoenje djeteta na uestvovanje u prostituciji;
b. primoravanje djeteta na prostituciju ili sticanje koristi od toga ili iskoriavanje djeteta u takve
svrhe na drugi nain;
c. korienje usluga djeje prostitucije.
2. Za potrebe ovog lana, izraz djeja prostitucija znai korienje djece za seksualne aktivnosti
pri emu se novac ili neki drugi vid nadoknade ili nagrade daje ili obeava na ime plaanja, bez
obzira da li se novac, obeanje ili nagrada daju djetetu ili treem licu.
lan 20 - Krivina djela koja se odnose na djeju pornografiju
da se sljedee umiljajno ponaanje, kada se bespravno uini, smatra krivinim djelom:
a. proizvodnja djeije pornografije;
b. nuenje ili stavljanje na raspolaganje djeje pornografije;
c. distribucija ili prenos djeje pornografije;
d. nabavljanje djeje pornografije za sebe ili drugo lice;
e. posjedovanje djeje pornografije;
f. svjesno ostvarivanje pristupa djejoj pornografiji upotrebom informaciono-komunikacionih
tehnologija.
2. Za potrebe ovog lana, izraz djeja pornografija znai svaki materijal koji vizuelno prikazuje
dijete koje ispoljava stvarno ili simulirano eksplicitno seksualno ponaanje ili svaki prikaz
djetetovih polnih organa za primarno seksualne svrhe.
3. Svaka ugovorna strana moe da zadri pravo da ne primjenjuje, u cjelosti ili djelimino, stav 1
taka a i e ovog lana, koji se tie proizvodnje i posjedovanja pornografskog materijala:
- koji se iskljuivo sastoji od simuliranog prikaza ili realistinih slika nepostojeeg djeteta;
- na kojem su djeca u starosnom dobu predvienom u lanu 18 stav 2, pri emu su te slike
oni sami izradili i posjeduju ih uz njihov pristanak i iskljuivo za njihovu sopstvenu privatnu
upotrebu.
4. Svaka ugovorna strana zadrava pravo da ne primjenjuje, u cjelosti ili djelimino, stav 1 taka f.
lan 21 - Krivina djela koja se odnose na uee djeteta u pornografskim nastupima
da se sljedee umiljajno ponaanje smatra krivinim djelom:
a. ukljuivanje djeteta da uestvuje u pornografskim nastupima ili navoenje djeteta na uee u
takvim nastupima;
b. primoravanje djeteta da uestvuje u pornografskim nastupima ili sticanje koristi od takvih
nastupa ili iskoriavanje djeteta na bilo koji drugi nain u takve svrhe;
c. svjesno prisustvovanje pornografskim nastupima u kojima uestvuju djeca.
2. Svaka ugovorna strana zadrava pravo da ne primjenjuje, u cjelosti ili djelimino, stav 1 taku c
ovog lana na sluajeve u kojima su djeca ukljuena ili prisiljena u skladu sa stavom 1 taka a i b.
lan 22 - Kvarenje djece
Svaka ugovorna strana preduzima potrebne zakonodavne ili druge mjere da se krivinim djelom
smatra smiljeno ponaanje koje uzrokuje da dijete koje, prema relevantnim odredbama domaeg
zakona, nije jo doseglo starosno doba utvreno u lanu 18 stav 2, prisustvuje seksualnom
zlostavljanju ili seksualnim aktivnostima, ak iako u njima ne uestvuje.
11
lan 23 - Vrbovanje djeteta za seksualne svrhe

Svaka ugovorna strana preduzima potrebne zakonodavne ili druge mjere da se za krivino djelo
smatra namjerno predlaganje punoljetnog lica putem informaciono-komunikacionih tehnologija
da se sastane sa djetetom koje nije doseglo starosno doba utvreno u lanu 18 stav 2, a za
namjene izvravanja nekog od krivinih djela predvienih lanom 18 stav 1 podstav a ili lanom
20 stav 1 podstava, protiv djeteta, kada nakon tog prijedloga uslijede materijalne radnje koje vode
do takvog sastanka.
Protokol UN za spreavanje, suzbijanje i kanjavanje trgovine ljudima, posebno enama i
djecom, kao dopuna Konvencije Ujedinjenih nacija protiv transnacionalnog organizovanog
kriminala (2000) (Palermo protokol)
Eksploatacija u najuem smislu ukljuuje eksploataciju, prostitucije drugih lica ili druge oblike
seksualne eksploatacije, prinudni rad ili pruanje usluga, ropstvo ili prakse slune ropstvu,
potinjavanje ili uklanjanje organa.
Trgovina ljudima znai vrbovanje, transport, prebacivanje, skrivanje ili prihvatanje osoba uz prijetnju
ili upotrebom sile ili drugim oblicima prinude, otmice, obmane, prevare ili zloupotrebom moi ili
neijeg tekog poloaja ili davanjem ili primanjem isplate ili neke druge koristi radi pridobijanja
saglasnosti nekog lica koje ima kontrolu nad drugim licem u svrhu eksploatacije.
NORMATIVNI OKVIR ZATITE DJECE OD SEKSUALNOG

ISKORIAVANJA I SEKSUALNOG ZLOSTAVLJANJA U CRNOJ
GORI I MEUNARODNI STANDARDI
Za potrebe ovog istraivanja izvrena je pravna analiza relevantnih odredbi domaeg zakonodavstva i
njihova komparacija sa meunrodnim dokumentima u ovoj oblasti. Od unutranjih propisa posebno
su analizirane sve inkriminacije iz oblasti zatite djece od razliitih oblika zlostavljanja i seksualnog
iskoriavanja, i izvreno poreenje sa odredbama UN Konvencije o pravima djeteta, Konvencije
Savjeta Evrope o zatiti djece od seksualne eksploatacije i seksualnog zlostavljanja i dr. Crna Gora je
2010. godine donijela Zakon o potvrivanju Konvencije Savjeta Evrope o zatiti djece od seksualnog
iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja, dok je u prethodnim dravnim aranmanima ratifikovala
Konvenciju UN o pravima djeteta, kao i sve druge relevantne konvencije u ovoj oblasti.
USTAV CRNE GORE

U l. 74 Ustva Crne Gore iz 2007. godine djetetu se jemi posebna zatita od psihikog, fizikog,
ekonomskog i svakog drugog iskoriavanja ili zloupotrebe. Naznaena odredba je kompatibilna sa
odredbama l. 34 Konvencije UN o pravima djeteta, odredbama l. 1, 2 i 3 Fakultativnog protokola
12
uz Konvenciju o pravima djeteta, o prodaji djece, djejoj prostituciji i pornografiji, odredbama l. 1

Konvencije SE o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja i sl.
Shodno l. 8 Ustva Crne Gore zabranjena je svaka neposredna ili posredna diskriminacija, po bilo
kom osnovu. U l. 2 Konvencije SE predvieno je da svaka ugovorna strana garantuje primjenu
odredaba Konvencije, a naroito primjenu mjera za zatitu rtava, bez diskriminacije po osnovu
pola, rase, boje koe, jezika, vjeroispovijesti, politikog i drugog ubjeenja, nacionalnog i socijalnog
porijekla, pripadnosti nekoj nacionalnoj manjini, imovinskog stanja, roenja, seksualne orjentacije,
zdravstvenog stanja, invalidnosti ili nekog drugog svojstva.
Na osnovu izloenog moe se konstatovati da su u naelu odredbe najvieg pravnog akta Crne
Gore u vezi sa oblastima zatite djeteta i nediskriminacije u saglasnosti sa meunarodnim
standardima.
KRIVINI ZAKONIK CRNE GORE8 (KZ CG)

Krivina djela koja reguliu zatitu djece od seksualnog zlostavljanja i seksualne eksploatacije
predviena su i glavi XVIII KZ koja obuhvata grupu krivinih djela protiv polne slobode i glavi
XXXV koja obuhvata krivina djela protiv ovjenosti i drugih dobara zatienih meunarodnim
pravom. Zakon o izmenama i dopunama KZ iz 2011. godine donosi bitne novine kod krivinog djela
prikazivanje pornografskog materijala djeci i proizvodnja i posjedovanje djeje pornografije i u l.
211 a propisuje novo krivino djelo - navoenje maloljetnog lica da prisustvuje vrenju krivinih
djela protiv polne slobode.
KRIVINO DJELO SILOVANJE ( L. 204 KZ CG)

Osnovni oblik ovog krivinog djela sastoji se u prinudi na obljubu ili sa njom izjednaen in
upotrebom sile ili prijetnjom da e se neposredno napasti na ivot ili tijelo tog ili drugog lica.
Bie ovog delikta u potpunosti korespondira sa rjeenjima prihvaenim u evropskom krivinom
zakonodavstvu, prema kojima i izvrilac i rtva mogu biti lica oba pola, dok radnja izvrenja osim
obljube obuhvata i sa njom izjednaen in, odnosno protivprirodan blud. Krivino djelo ima dva
tea oblika koji se razlikuju prema propisanoj kazni. Tei oblik iz st. 3 obuhvata kvalifikatorne
okolnosti kao to su nastupanje teke tjelesne povrede pasivnog subjekta, zatim ako je djelo izvreno
od strane vie lica ili ako je izvreno na naroito svirep ili poniavajui nain ili je djelo izvreno
prema maloljetniku ili je imalo za posljedicu trudnou. U stavu 4 predvien je najtei oblik koji
postoji u sluaju nastupanja smrti ili ako je djelo izvreno prema djetetu.
U l. 34 ta. (a) navoenje i prisiljavanje djeteta da uestvuje u nezakonitim seksualnim aktivnostima,
Konvencije UN o pravima djeteta predviena je zatita djeteta od svih oblika seksualnog
izrabljivanja i seksualne zloupotrebe.
Konvencija Savjeta Evrope o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja u
l. 18 st. 1 ta. (b) koji obuhvata krivina djela seksualnog zlostavljanja predvia kao krivino djelo
upranjavanje seksualnih aktivnosti sa djetetom uz prinudu, silu ili prijetnju.
8
Zakonik je objavljen u Slubenom listu RCG, br. 70/2003, 13/2004, 47/2006 i Slubenom listu CG, br. 40/2008.
i 25/2010.; Slubenom listu CG, br. 32/2011. od 1.7.2011. godine
13
Analizom naznaenih odredbi konvencija i domaeg zakonodavstva dolazi se do zakljuka da

je najtee krivino djelo protiv polne slobode djeteta, a to je silovanje, propisano crnogorskim
krivinim zakonodavstvom kompatibilno sa meunarodnim standardima u svim elementima
konkretizacije posebnih elemenata zloina uz preciziranje pojma prinude i najtei oblik koji
se odnosi na prinudu na obljubu djeteta.
KRIVINO DJELO OBLJUBA NAD NEMONIM LICEM ( L. 205 KZ CG)

Krivino djelo obuhvata obljubu ili sa njom izjednaen in nad drugim licem pri emu uinilac
koristi duevno oboljenje, zaostali duevni razvoj, drugu duevnu poremeenost, nemo ili kakvo
drugo stanje tog lica usljed kojeg ono nije sposobno za otpor. Krivino djelo ima i dva kvalifikovana
oblika koja obuhvataju nastupanje teke tjelesne povrede pasivnog subjekta, ako je djelo izvreno
od strane vie lica, ili ako je izvreno na naroito svirep i naroito poniavajui nain, ili ako je
izvreno prema maloljetniku ili je imalo za posljedicu trudnou. Najtei oblik postoji u sluaju
nastupanja smrti pasivnog subjekta ili ako je djelo izvreno prema djetetu.
U l. 18 st.1 ta. (b) u grupi inkriminacija seksualnog zlostavljanja djece Konvencije Savjeta Evrope
o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualne eksploatacije predvieno je krivino djelo
upranjavanja seksualnih aktivnosti sa djetetom zloupotrebom djetetovog izuzetno ranjivog stanja,
naroito usljed duevnog ili fizikog invaliditeta ili zavisnog poloaja.
Analizom citiranih odredbi maunarodnog i unutranjeg prava dolazi se do zakljuka da
je krivino djelo obljuba nad nemonim licem propisano u crnogorskom zakonodavstvu
kompatibilno sa ovom inkriminacijom propisanom l.18 st. 1 ta. (b) Konvencije SE, imajui
u vidu da je najtei oblik delikta ukoliko je izvren na tetu djeteta ( l. 205 st.3 KZ CG).
Nemono lice nije sposobno za pruanje otpora a obljuba se vri iskoriavanjem nekog od
prethodno navedenih stanja.
KRIVINO DJELO OBLJUBA SA DJETETOM ( L. 206 KZ CG )

Krivino djelo ima osnovni i dva tea oblika. U stavu 1 inkriminisano je vrenje obljube ili sa
njom izjednaenog ina sa djetetom. U crnogorskom krivinom pravu pod djetetom se smatra lice
koje nije navrilo 14 godina ivota. Lica uzrasta od 14 do 18 godina smatraju se mlaim i starijim
maloljetnicima. Tei oblici krivinog djela propisani su s obzirom na teu posljedicu, dok je u stavu
4 predvien osnov iskljuenja postojanja krivinog djela ukoliko izmeu uinioca i djeteta ne
postoji znaajna razlika u njihovoj duevnoj i tjelesnoj zrelosti.
U l. 18 stav 2 Konvencije SE predvieno je da svaka drava ugovornica za potrebe regulisanja
krivinih djela seksualnog zlostavljanja precizira starosnu granicu djeteta ispod koje je zabranjeno
uputati se u seksualne radnje sa djetetom. Niko razuman ne moe sporiti neophodnost
sankcionisanja seksualnih radnji prema osobama koje nijesu dosegle potreban nivo psihike
i fizike razvijenosti za stupanje u seksulane odnose. Crnogorsko zakonodavstvo je utvrdilo
fiksnu donju starosnu granicu a to je 14 godina kao prosjeno starosno doba u kome veina
pojedinaca dostie polnu zrelost. I kod ovog delikta postoji usaglaenost crnogorskog
zakonodavstva sa meunarodnim standardima, odnosno obaveze drave da propie donju
starosnu granicu ispod koje je zabranjeno uputanje u seksualne radnje. Medjutim, nae
zakonodavstvo ne definie pojam djeta u skladu sa odreenjima Kovencije SE.
14
OBLJUBA ZLOUPOTREBOM POLOAJA ( L. 207 KZ CG)

Osnovni oblik ovog krivinog djela sastoji se u navoenu na obljubu ili sa njom izjednaen in
lica koje se prema uiniocu nalazi u odnosu podreenosti ili zavisnosti, pri emu navoenje ne
smije obuhvatati prinudu. Tei oblik pripisan u st.2 postoji ukoliko nastavnik, vaspita, staralac,
usvojilac, roditelj, ouh, maeha ili drugo lice koje zloupotrebom svog poloaja ili ovlaenja izvri
obljubu ili sa njom izjednaen in sa maloljetnikom koji mu je povjeren radi uenja, vaspitavanja,
staranja ili njege. U stavu 3 propisan je takoe tei oblik ovog krivinog djela ukoliko je uinjeno
prema djetetu pri emu umiljaj uinioca mora da obuhvati kvalifikatornu okolnost, tj. da se radi o
licu koje nije navrilo 14 godina. Najtei oblik propisan je u st.5 koji postoji u sluaju da je usljed
izvrenja djela iz stava 3 nastupila smrt djeteta.
U l. 18 st.1 ta. (b) Konvencije SE o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog
zlostavljanja propisan je kao jedan od oblika seksualnog zlostavljanja djece i upranjavanje
seksualnih aktivnosti sa djetetom koje prema odredbama domaeg zakona nije u zakonskom
starosnom dobu za stupanje u seksualne odnose zloupotrebom povjerenja, autoriteta, i uticaja
koje uinilac ima u odnosu na dijete ukljuujui takvo ponaanje i unutar porodice.
Imajui u vidu sve relevantne elemente konkretizacije posebnih elemenata ovog krivinog
djela, a posebno radnje izvrenja, pasivnog subjekta, tee oblike i eksplicitno naznaenog
izvrioca u st. 2 utisak je da je i ova inkriminacija u saglasnosti sa odgovarajuim odredbama
Konvencije SE o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja.
NEDOZVOLJENE POLNE RADNJE ( L. 208 KZ CG)

U crnogorskom zakonodavstvu krivino djelo nodozvoljene polne radnje sadri elemente krivinih
djela iz l. 204-207 i one su kanjive samo ako su ostvareni svi elementi nekog od tih krivinih djela
sa razlikom to je umjesto obljube ili sa njom izjednaenog ina radnja izvrenja neka druga polna
radnja kojom izvrilac ispoljava svoj seksualni nagon. U pitanju su radnje kojima se kri seksualni
moral.
Imajui u vidu odredbe l. 33 Konvencije o pravima djeteta i odredbe l.1 Konvencije SE o zatiti
djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja ija je svrha spreavanje seksualnog
iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja djece, moe se konstatovati da se propisivanjem ovog
djela u crnogorskom zakonodavstvu, ukoliko se vri prema djeci, na normativnom planu
zabranjuje ugroavanje tjelesnog i prihikog integriteta djece rtava nedozvoljenih polnih
radnji, to je u saglasnosti sa meunarodnim standardima.
PODVOENJE I OMOGUAVANJE VRENJA POLNOG ODNOSA ( L. 209 KZ CG)

Ovo krivino djelo ima dva oblika koji se razlikuju prema radnji izvrenja. Prvi oblik je podvoenje
maloljetnog lica radi vrenja obljube, sa njom izjednaenog ina ili druge polne radnje, dok se drugi
oblik sastoji u omoguavanju vrenja obljube, sa njom izjednaenog ina ili druge polne radnje sa
maloljetnim licem.
U l. 34 st.1 ta. a Konvencije o pravima djeteta sankcionisano je navoenje djeteta da uestvuje
u nezakonitim seksualnim aktivnostima.
15
Imajui u vidu opravdanost ove inkriminacije u crnogorskom zakonodavstvu iji je cilj da

se maloljetnim osobama prui pojaana zatita u oblasti seksualnih odnosa, dolazi se do
zakljuka da postoji usaglaenost sa Konvencijom o pravima djeteta.
POSREDOVANJE U VRENJU PROSTITUCIJE ( L. 210 KZ CG)

Bie ovog krivinog djela obuhvata navoenje ili podsticanje drugog na prostituciju ili uestvovanje
u predaji neke osobe drugome radi vrenja prostitucije ili putem sredstava javnog informisanja i
drugih slinih sredstava propagiranje ili reklamiranje prostitucije od strane uinioca. Tei oblik
ovog krivinog djela propisan je u stavu 2 u sluaju da se kao pasivni subjekt javlja maloljetno lice, tj.
osoba koja nije navrila 18 godina. To obuhvata navoenje, podsticanje ili predaju radi prostitucije
maloljetne osobe ukljuujui i reklamiranje i propagiranje prostitucije sa maloljetnim licem.
U l. 19 Konvencije SE, koji obuhvata krivina djela koja se odnose na djeju prostuticiju: predvieni
su sljedei oblici inkriminacija:
a) Ukljuivanje djeteta u prostituciju i navoenje djeteta na uestvovanje u prostituciji;
b) Primoravanje djeteta na prostituciju ili sticanje koristi od toga ili iskoriavanjem djeteta u takve
svrhe na drugi nain;
c) Korienje usluga djeje prostitucije;
Analizom odredaba Konvencije i domaeg zakonodavstva uoava se da krivino djelo
posredovanje u vrenju prostitucije sadri inkriminaciju iz l.19 st.1 ta. a Konvencije SE,
dok su ta. (b) i (c) priopisane krivinim djelom trgovina ljudima ( l.444 KZ CG).
TRGOVINA LJUDIMA ( L. 444 KZ CG)

Krivino djelo vri onaj ko silom ili prijetnjom, dovoenjem u zabludu ili odravanjem u zabludi,
zloupotrebom ovlaenja, povjerenja, odnosa zavisnosti, tekih prilika drugog, zadravanjem linih
isprava ili davanjem ili primanjem novca ili druge koristi, radi dobijanja saglasnosti od lica koje
ima kontrolu nad drugim licem: vrbuje, prevozi, prebacuje, predaje, prodaje, kupuje, posreduje u
prodaji, sakriva ili dri drugo lice, a u cilju eksploatacije njegovog rada, prinudnog rada, dovoenja
u poloaj sluge, vrenja kriminalne djelatnosti, prostitucije ili druge vrste seksualne eksploatacije,
prosjaenja, upotrebe u pornografske svrhe, radi oduzimanja dijela tijela za presaivanje ili
radi korienaj u oruanim sukobima. Ovo djelo ima i tee oblike. Ukoliko je radnja izvrenja
preduzeta prema maloljetnom licu krivino djelo e postojati i kad izvrilac nije upotrijebio silu
prijetnju i tome slino, i onda kada radnja izvrenja nije preduzeta na nain koji joj daje karakter
radnje izvrenja ovog delikta. Tei oblik postoji ukoliko je djelo uinjeno prema maloljetnom licu
prinudom. U st. 7 inkriminisano je korienje usluga lica za koje uinilac zna da je prema njemu
uinjeno djelo trgovina ljudima, dok je u st. 8 pripisan kvalifikovani oblik ovog krivinog djela koji
postoji ukoliko je djelo uinjeno prema maloljetnom licu.
Analizom odredbi l. 19 st. 1 ta. b i c , i l. 23 Konvencije SE vidjeemo da su u potpunosti u
saglasnosti sa odredbama l. 444 KZ CG u dijelu krivinopravnog regulisanja primoravanja
djeteta na prostituciju ili sticanje koristi od te inkriminisane djelatnosti, odnosno korienja
usluga djeje prostitucije, kao i vrbovanje djeteta u seksualne svrhe. Odredbe crnogorskog
zakonodavstva su u saglasnosti i sa odredbama l. 2, 3 i 4 Fakultativnog protokola uz
Konvenciju o pravima djeteta, o prodaji djece, djejoj prostituciji i pornogarfiji. Odredbe
16
domaeg zakonodavstva su kompatibilne i sa l. 2, 3 4 i sl. Konvencije SE o borbi protiv

trgovine ljudima.
PRIKAZIVANJE PORNOGRAFSKOG MATERIJALA DJECI I PROIZVODNJA

I POSJEDOVANJE DJEJE PORNOGRAFIJE ( L. 211 KZ CG )
Ovo krivino djelo ini onaj ko djetetu proda, prikae ili javnim izlaganjem ili na drugi nain uini
dostupnim tekstove, slike, audiovizuelne ili druge predmete pornografske sadrine ili mu prikae
pornografsku predstavu, zatim, ko iskoristi maloljetnika za proizvodnju slika, audio-vizuelnih
ili drugih predmeta pornografske sadrine ili za pornografsku predstavu, ko nabavlja, prodaje,
prikazuje, prisustvuje prikazivanju, javno izlae ili elektronski ili na drugi nain ini dostupnim
slike, audio-vizuelne ili druge predmete pornografske sadrine nastale izvrenjem djela, ili ko
takve predmete posjeduje. Ukoliko je djelo izvreno prema djetetu radi se o kvalifikovanom obliku.
Ukoliko je djelo izvreno upotrebom sile ili prijetnje takoe se radi o teem obliku. Predviena je
obaveza oduzimanja i unitenja predmeta krivinog djela.
Naznaene odredbe u saglasnosti su sa odredbama l. 20 i 21 Konvencije SE koje reguliu
krivina djela koja se odnose na djeju pornografiju i uee djeteta u pornografskim nastupim
kao i sa Konvencijom o visokotehnolokom kriminalitetu koju je Crna Gora ratifikovala.
NAVOENJE MALOLJETNOG LICA DA PRISUSTVUJE VRENJU

KRIVINIH DJELA PROTIV POLNE SLOBODE ( L. 211 a KZ CG )
Krivino djelo vri onaj ko navede dijete da prisustvuje silovanju, obljubi ili sa njom izjednaenim
inom ili drugoj nedozvoljenoj polnoj radnji. Ukoliko je djelo uinjeno prema maloljetniku
upotrebom sile ili prijetnje radi se o teem obliku.
Odredbe ovog krivinog djela saglasne su sa odredbama l. 21 Konvencije SE.
Shodno l. 125 KZ CG zastarijevanje krivinog gonjenja za djelo uinjeno na tetu maloljetnog
lica ne tee dok to lice ne navri 18 godina, to je u skladu sa l.33 Konvencije SE koji regulie
zakonsku zastaru.
ZAKONIK O KRIVINOM POSTUPKU CRNE GORE9 (ZKP)

Danom poetka primjene ovog zakonika prestaje da vai Zakonik o krivinom postupku (Slubeni
list RCG, br. 71/03 i 47/06), osim odredaba glave XXIX koja e se primjenjivati do donoenja zakona
kojim e se urediti postupak prema maloljetnicima i druga pitanja u vezi poloaja maloljetnih
uinilaca krivinih djela. ZKP je regulisana opta zatita svjedoka u krivinom postupku
ukljuujui i djecu rtve krivinih djela.
ZAKON O ZATITI SVJEDOKA10

U l. 1 Zakona o zatiti svjedoka ureuju se uslovi i postupak za pruanje zatite i pomoi svjedoku
van suda kada postoji osnovana bojazan da bi davanjem iskaza, u cilju dokazivanja krivinog djela
9
10
Slubeni
list Crne Gore, broj 57/09 od 18. avgusta 2009. godine

Slubeni list Crne Gore, broj 79/10
17
za koje je ovim zakonom propisana mogunost zatite, bio izloen stvarnoj ili ozbiljnoj opasnosti
po ivot, zdravlje, fiziki integritet, slobodu ili imovinu veeg obima, a druge mjere zatite nijesu
dovoljne. Zatita i pomo moe se pruiti i na zahtjev svjedoka i njemu bliskom licu.
Ove odredbe u saglasnosti su sa poglavljem IV Konvencije SE koje obuhvata mjere zatite i
pomoi rtvama krivinih djela seksualnog zlostavljanja i seksualne eksploatacije djece.
ZAKON O POSTUPANJU PREMA MALOLJETNICIMA U KRIVINOM

POSTUPKU11
U decembru 2011. godine Skuptina Crne Gore donijela je Zakon o postupanju prema maloljetnicima
u krivinom postupku ( zakon e se primjenjivati od 01.09. 2012. god.), koji u glavi IV sadri posebne
odredbe o zatiti maoljetnih lica kao uesnika u krivinom postupku, odnosno maloljetnih lica
koja su oteena krivinim djelom i sasluavaju se kao svjedok u krivinom postupku. Uesnici
u postupku, organi i ustanove od kojih se trae obavjetenja, izvjetaji ili miljenja, kao i mediji,
duni su da se staraju o zatiti privatnosti maloljetnog lica, ukljuujuci zatitu identiteta i podataka
koji mogu otkriti identitet. Bilo koja informacija koja bi mogla ukazati na identitet maloljetnog
lica koje je oteceno krivinim djelom ili je svjedok u postupku ne moe biti objavljena bez izriite
dozvole sudije, odnosno dravnog tuioca koji postupa u predmetu. U krivicnom postupku u
kojem je uesnik maloljetno lice oteceno krivinim djelom ili u kojem se maloljetno lice sasluava
kao svjedok, radnje, po pravilu, preduzimaju lica koja su stekla posebna znanja iz oblasti prava
djeteta i o pravilima postupanja sa maloljetnim uioniocima krivinih djela i maloljetnim licima
kao uesnicima u krivinom postupku, vodeci rauna o uzrastu, linim svojstvima, obrazovanju i
prilikama u kojima ivi maloljetno lice.
Sasluanje maloljetnog lica, po pravilu, obavlja dravni tuilac i sudija istog pola kao maloljetno
lice, u posebnoj prostoriji opremljenoj tehnickim ureajima za audiovizuelno snimanje. Izuzetno,
maloljetno lice moe se ponovo sasluati ako za to postoje opravdani razlozi. Sasluanje se sprovodi
u prisustvu zakonskog zastupnika maloljetnog lica i, po pravilu, uz pomo strunih lica, ako to nije
protivno interesima postupka ili maloljetnog lica. Sasluanje maloljetnog lica koje nije navrilo
14 godina ivota (dijete), kao oteenog ili svjedoka u postupku, obavezno se sprovodi uz pomoc
strunog lica. Stranke i branilac okrivljenog postavljaju pitanja maloljetnom licu preko sudije,
odnosno dravnog tuioca.
Ako se sasluanje maloljetnog lica vri uz pomo ureaja za audiovizuelno snimanje, snimak e se
zapeatiti i prikljuiti zapisniku. Izuzetno, ako za to postoje opravdani razlozi, maloljetna lica, kao
svjedoci, odnosno oteceni mogu se sasluati i u svom stanu ili drugoj prostoriji, odnosno zavodu ili
ustanovi u kojoj borave, bez obzira na tehniku opremljenost istih. Maloljetno lice koje nije navrilo
14 godina ivota (dijete) koje je oteeno krivinim djelom ili se sasluava kao svjedok ne moe se
suoavati sa okrivljenim. Ako se kao svjedok, odnosno oteeni sasluava maloljetno lice starije
od 14 godina ivota, koje se usljed prirode krivinog dela, posljedica ili drugih okolnosti nalazi u
posebno tekom psihikom stanju, to lice ne moe se suoavati sa okrivljenim. Nadleni organi
koji preduzimaju radnje u postupku u kojem uestvuje maloljetno lice preduzee potrebne mjere
kako bi se, u njihovim slubenim prostorijama, izbjegao susret maloljetnog lica sa okrivljenim.
Na prijedlog dravnog tuioca, organa starateljstva ili po slubenoj dunosti, sudija, odnosno
predsjednik vijea e maloljetnom licu, kada ocijeni da je to u interesu zatite njegove linosti,
11 Slubeni list Crne Gore, broj 64/11 od 29.12.2011. godine
18
u skladu sa zahtjevima pravinosti, postaviti punomonika iz reda advokata koji su, po pravilu,
stekli posebna znanja iz oblasti prava djeteta i o pravilima postupanja sa maloljetnim uioniocima
krivinih djela i maloljetnim licima kao uesnicima u krivinom postupku. Trokovi ovakvog
zastupanja padaju na teret budetskih sredstava suda. Kada prepoznavanje osumnjienog ili
okrivljenog vri maloljetno lice, organ koji vodi krivini postupak ce postupati posebno obazrivo, a
takvo prepoznavanje e se u svim fazama postupka vriti na nain koji u potpunosti onemoguava da
osumnjieni, odnosno okrivljeni vidi maloljetno lice. Poziv maloljetnom licu kao svjedoku upuuje
se preko njegovog zakonskog zastupnika. Na maloljetno lice koje nije navrilo 14 godina ivota
(dijete) se ne primjenjuju odredbe Zakonika o krivinom postupku kojima je ureeno kanjavanje
zbog odbijanja svjedoenja.
Analizom relevantnih odredbi Konvencije o pravima djeteta, zatim odredbi l. 34, 35 i 36
Konvencije SE zakljuuje se da je donoenjem Zakona o postupanja prema maloljetnicima
u krivinom postupku u dijelu odredbi koje se odnose na zatitu djece oteene krivinim
djelom u Crnoj Gori znaajno unaprijeen poloaj djece rtava krivinih djela s obzirom da
su ispotovani meunarodni standardi u ovoj oblasti.
ZAKON O POLICIJI12
U l. 16 Zakona o policiji propisano je da policijska ovlaenja prema maloljetnim licima, mlaim
punoljetnim licima i u predmetima krivino-pravne zatite djece i maloljetnika primjenjuje policijski
slubenik posebno osposobljen za poslove suzbijanja maloljetnike delikvencije. Ako u ovakvim
sluajevima ne moe postupati posebno osposobljeni policijski slubenik, policijska ovlaenja
prema maloljetnom licu moe primijeniti i drugi policijski slubenik, kada razlozi hitnosti ili druge
okolnosti to nalau. Pri preduzimanju radnji prema maloljetnom licu, a naroito pri njegovom
sasluanju, policijski slubenik je duan da postupa obazrivo, vodei rauna o duevnoj razvijenosti,
osjetljivosti, linim svojstvima i privatnosti maloljetnika. Prema maloljetnom licu policijska
ovlaenja se, po pravilu, primjenjuju u prisustvu roditelja ili zakonskog zastupnika.
U l. 52 ZOP predvieno je preduzimanje odgovarajuih mjera zatite oteenog, svjedoka i
drugih lica koja su dala ili mogu dati podatke koji mogu biti od interesa za krivini postupak ili lica
koje je s navedenim licima u vezi, ako mu prijeti opasnost od uinilaca krivinog djela ili drugih
lica. Prilikom podnoenja pisanog izvjetaja o sadraju obavjetenja, na ije je prikupljanje policija
ovlaena u skladu sa zakonom, policijski slubenik moe uskratiti podatak o identitetu lica koje je
dalo obavjetenje, ako procijeni da bi otkrivanjem identiteta to lice bilo izloeno opasnosti po ivot,
naruavanju zdravlja ili bi se ugrozila njegova sloboda i imovina. Podaci o identitetu lica koje je dalo
obavjetenje smatraju se slubenom tajnom.
Naznaene odredbe su u skladu sa l. 5 st. 1 i 3, Konvencije SE o zatiti djece od seksualnog
iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja.
PORODINI ZAKON13
U l. 87 Porodinog zakona propisano je da roditelj koji zloupotrebljava roditeljska prava ili grubo
zanemaruje roditeljske dunosti, liava se roditeljskog prava. Zloupotreba prava postoji naroito
12 Zakon o policiji, koji je donijela Skuptina Republike Crne Gore na drugoj sjednici prvog redovnog zasijedanja u
2005. godini, dana 26. aprila 2005. godine.
13 Slubeni list Crne Gore, broj 1/2007. od 9.1.2007. godine
19
ako roditelj fiziki, seksualno ili emocionalno zlostavlja dijete; izrabljuje dijete prisiljavajui ga na
pretjerani rad, ili na rad koji ugroava moral, zdravlje ili obrazovanje djeteta, odnosno na rad koji
je zabranjen zakonom; podstie dijete na vrenje krivinih djela; razvija loe navike i sklonosti i sl.
Naznaena odredba je u saglasnosti sa l.14 Konvencije SE o zatiti djece od seksualnog
iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja.
ZAKON O ZATITI OD NASILJA U PORODICI14

U l. 2 Zakona propisano je da nasilje u porodici obuhvata injenje ili neinjenje lana porodice
kojim se ugroava fizicki, psihiki, seksualni ili ekonomski integritet, mentalno zdravlje i spokojstvo
drugog lana porodice, bez obzira na mjesto gdje je uinjeno.
U l. 20 odreene su zatitne mjere koje se mogu izrei uiniocu:
1) udaljenje iz stana ili drugog prostora za stanovanje;
2) zabrana pribliavanja;
3) zabrana uznemiravanja i uhoenja;
4) obavezno lijeenje od zavisnosti;
5) obavezni psihosocijalni tretman.
Shodno l. 14 stav 3 Konvencije SE kada su roditelji ili lica koja se staraju o djeci umijeani u
seksulano iskoriavanje i seksualno zlostavljanje djece svaka drava ugovornica regulie postupak
izmjetanja navodnog poinioca i mogunost izmjetanja rtve iz porodinog okruenja.
Oigledno je da su norme domaeg zakonodavstva kompatibilne sa odredbama Konvencije
SE o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja.
ZAKON O AMNESTIJI LICA OSUENIH ZA KRIVINA DJELA

PROPISANA ZAKONIMA CG
Shodno odredbama zakona nije mogua amnestija za poinioce krivinih djela iz oblasti
seksualnog zlostavljanja i seksualne eksploatacije maloljetnika.
ZAKON O ZDRAVSTVENOJ ZATITI
15
Shodno relevantnim odredbama ovog Zakona nadleene zdravstvene institucije u pruanju

zdravstvene zatite potencijalnim rtvama seksualne eksploatacije, obezbjeuju odgovarajuu
zdravstvenu zatitu kroz javne zdravstvene ustanove, uvaavajui principe hitnosti i prioriteta.
Mehanizmi podrke i pomoi koji se obezbjeuju u javnim zdravstvenim ustanovama obuhvataju: a)
procjenu zdravstvenog stanja potencijalne rtve, odgovarajue dijagnostike pretrage i terapeutske
usluge, kao i prijedloge za dalje lijeenje sa detaljnom medicinskom evidencijom o svim nalazima;
b) prepoznavanje potencijalne rtve i obavjetavanje odgovarajuih slubi u sistemu zatite rtava.
Zdravstvene slube, u svim sluajevima sumnje da je lice potencijalna rtva seksualne eksploatacije,
primjenjuju samo neophodne standarde identifikacije kako bi se ispotovalo:
a) pravo na privatnost potencijalne rtve, naroito za pitanja line prirode i traumatina pitanja
koja nijesu neophodna da bi se pruila zdravstvena zatita;
14 Slubeni list Crne Gore, broj 46/10

15 Slubeni list Crne Gore, broj 39/04 od 09.04.2004, 14/10 od 17.03.2010
20
b) pravo potencijalne rtve na sve informacije u vezi zdravstvenog stanja, stepenu ugroenosti
zdravlja, nainu lijeenja i medicinskim intervencijama;
c) pruanje zdravstvenih usluga ne smije se uslovljavati nedostatkom identifikacionih dokumenata.
Citirane odedbe su u saglasnosti sa l. 14 stav 1 Konvencije SE shodno kojima svaka
drava ugovornica preduzima mjere pruanja pomoi rtvama u smislu njihovog fizikog i
psihosocijalnog oporavka.
ZAKON O SOCIJALNOJ I DJEJOJ ZATITI16

Na osnovu odredbi ovog Zakona u pruanju socijalne, djeje zatite i porodine zatite potencijalnim
rtvama seksualne eksploatacije, dravljanima Crne Gore i stranim dravljanima, obezbjeuje se
odgovarajua socijalna, djeja i porodina zatitu, preko JU centara za socijalni rad, sa prioritetom
u odnosu na ostale sluajeve. Socijalna i djeja zatita stranim dravljanima potencijalnim rtvama
seksualne eksploatacije obuhvata pravo na jednokratnu novanu pomo i pravo na postavljanje
staraoca. Socijalna i djeja zatita dravljana Crne Gore potencijalnih rtava seksualne eksploatacije
obezbjeuje se u skladu sa zakonom. Socijalna i djeja zatita i zatita u oblasti porodinih odnosa
prua se potencijalni rtvama za vrijeme njihovog boravka na teritoriji drave bez obzira gdje su
smjetene. Mehanizmi pomoi obuhvataju: a) procjenu socijalno-ekonomskog stanja, kao osnova
za dodjelu jednokratne novane pomoi i drugih oblika zatite u skladu sa zakonom, b) utvrivanje
zakonskog osnova za postavljanje staraoca, c) izradu individualnih planova zatite potencijalnim
rtvama trgovine ljudima u saradnji sa drugim potpisnicima sporazuma. JU centri za socijalni rad,
u svim sluajevima sumnje da je osoba rtva trgovine ljudima, primjenjuju standarde identifikacije,
kako bi se ispotovalo: a) pravo na privatnost potencijalnih rtava, naroito za pitanja line prirode
i pitanja traumatine prirode, ukoliko nijesu u svrhu prikupljanja neophodnih podataka, b) pravo
potencijalne rtve na sve informacije u oblasti socijalne, djeje zatite i porodinih odnosa, kao i u
drugim moguim postupcima koji e se preduzimati u cilju njene zatite.
Citirane odredbe su u saglasnosti sa l. 11 i 14 Konvencije SE.
ZAKONI IZ OBLASTI OBRAZOVANJA I VASPITANJA U CRNOJ GORI

Vaeim zakonima o predkolskom, osnovnom obrazovanju i vaspitanju, gimnaziji i strunom
obrazovanju kreirana je normativna osnova za obezbjeenje odgovarajueg smjetaja, odnosno
nastavak obrazovanja u javnim vaspitnoobrazovnim ustanovama, sa prioritetom u odnosu na
ostale sluajeve, u skladu sa propisima koji reguliu odgovarajuu oblast vaspitanja i obrazovanja,
uz potovanje prava na privatnost, naroito za pitanja line prirode i traumatina pitanja koja nijesu
neophodna da bi se ukljuile u vaspitnoobrazovni sistem rtve krivinih djela.
Istovremeno, odgovarajue slube Ministarstva, kao i psiholoko-pedagoke slube u javnim
vaspitnoobrazovnim ustanovama obezbjeuju brzo i efikasno ukljuivanje djece u vaspitnoobrazovni sistem na teritoriji drave. Mehanizmi podrke i pomoi koji e obezbijediti djeci
potencijalnim rtvama seksualne eksploatacije , zasnivaju se na:
posebnim pedagoko-psiholokim postupcima u slubama vaspitnoobrazovnih ustanova i uz
njihovu procjenu fizikog i psihikog stanja djece, upuivanje na posebne strune tretmane, kao
i predloge za odreivanje posebnih programa, u skladu sa propisima za tu oblast vaspitanja i
obrazovanja; praenju ponaanja i uenja djeteta i obavjetavanju odgovarajuih slubi u sistemu
zatite djece.
16 Slubeni list Crne Gore, broj 78/05 i Slubeni list CG, br. 73/10 i 40/11
21
Naznaene odredbe u saglasnosti su sa l. 11 i 14 Konvencije SE.
ZAKON O AZILU17
Crna Gora je donijela Zakon o azilu 2006. godine. Kako traioci azila spadaju u kategoriju
potencijalnih rtava seksualne eksploatacije , to je nuno navesti osnovne odredbe ovog zakona
koje im obezbeuju zatitu od reviktimizacije Tako l. 6. propisuje zabranu protjerivanja ili
vraanja lica protiv njegove volje na teritoriju gdje bi njegov ivot ili sloboda bili ugroeni zbog
njegove rase, pola, jezika, vjeroispovesti, nacionalnosti, pripadnosti odreenoj drutvenoj grupi ili
politikih stavova. U l. 11 predviena je zatita lica sa posebnim potrebama kao to su maloljetna
lica, lica koja su bila izloena muenju, silovanju ili drugim tekim oblicima, psihikog , fizikog ili
seksualnog nasilja i drugih ugroenih lica.
Naznaene odredbe su u saglasnosti sa poglavljem IX, odnosno l. 38 koji obuhvata opta
naela i mjere za meunarodnu saradnju Konvencije SE.
ZAKON O STRANCIMA18
U l. 51 Zakona uvedena je znaajna novina koja se odnosi na privremeni boravak iz humanitarnih
razloga. Privremeni boravak iz humanitarnih razloga moe se odobriti strancu za koga se
pretpostavlja da je rtva krivinog djela trgovine ljudima, kao i maloljetnom strancu koji je naputen
ili je rtva organizovanog kriminala i u sluaju kad ne ispunjava uslove iz lana 36 ovog Zakona.
Privremeni boravak iz humanitarnih razloga nee se odobriti strancu ukoliko to zahtijevaju razlozi
nacionalne bezbjednosti i javnog poretka. Privremeni boravak iz humanitarnih razloga odobrava
se na period od tri mjeseca do jedne godine i moe se produavati sve dok postoje razlozi iz stava
1 ovog lana. Stranac iz stava 1 ovog lana ne smije se prinudno udaljiti zbog nezakonitog ulaska ili
boravka u Crnoj Gori. Strancu iz stava 1 ovog lana, za koga postoji opravdani strah da bi davanjem
iskaza mogao biti izloen opasnosti po ivot, zdravlje, fiziki integritet ili slobodu, obezbjeuje se
zatita i ostvarivanje prava po odredbama zakona kojim se ureuje zatita svjedoka.
egzistiraju u istom socijalnom prostoru. Stoga je neophodan multidisciplinaran pristup.

Iako je nae zakonodavstvo u veem dijelu harmonizovano sa meunarodnim standardima
i obavezujuim normama meunarodnog prava, postoji potreba za daljom nadgradnjom
zakonodavstva u cilju dostizanja najveeg stepena usklaenosti sa obavezujuim meunarodnim
akterima, a posebno sa Konvencijom SE o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog
zlostavljanja.
U cilju ostvarivanja vieg standarda , potrebno je:
U crnogorski Krivini zakonik uvesti mjeru bezbjednosti zabrana pribliavanja i
komunikacije sa oteenim ( Krivini zakonik Crne Gore ne poznaje mjeru bezbjednosti
Zabrana pribliavanja i komunikacije sa oteenim. Odredba l. 31 Konvencije SE obavezuje
drave lanice da obezbijede da se zatite prava i interesi rtava kao i njihovih posebnih potreba
u ulozi svjedoka ukljuujui i onemoguavanje kontakta izmeu rtava i uinilaca na sudu ili
u policiji.
Odrediti dravni organ koji e biti zaduen za prikupljanje i uvanje podataka o identitetu
i genetskom profilu lica osuenih za krivina djela seksualnog iskoriavanja i seksualnog
zlostavljanja djece. ( Crna Gora je 2008. godine donijela Zakon o zatiti podataka o linosti i
osnovala Agenciju za zatitu linih podataka). Meutim, odredbe l. 37 Konvencije SE obavezuju
svaku ugovornu stranu da preduzime potrebne mjere za prikupljanje i uvanje podataka o
identitetu i genetskom profilu lica osuenih za krivina djela predviena Konvencijom i odredi
dravni organ koji e biti nadlean za realizaciju naznaenih aktivnosti).
Znaajno pootriti i proiriti kaznenu politiku protiv izvrilaca krivinih djela seksualne
eksploatacije i seksualnog zlostavljanja djece uvoenjem novih sankcija i mjera u skladu
sa lanom 27 Konvencije SE.
Definiciju djeteta u crnogorskom krivinom zakonodavstvu usaglasiti sa odredbom l.1
UN Konvencije o pravima djeteta i l. 3 Konvencije SE. Budui da nae krivino zakonodavstvo
djetetom smatra lice koje nije navrilo 14 godina, dok se maloljetnim licem smatra osoba koja
nije navrila 18 godina ivota.
Naznaene odredbe komaptibilne su sa relevantnim odredbama Konvencije SE o borbi protiv

trgovine ljudima.
ZAKLJUAK
Imajui u vidu da seksualni delikti na tetu djece i maloljetnika predstavljaju napad na psihofiziki
integritet rtve i da izazivaju teke i dugotrajne negativne posljedice veoma je vano pravnu
regulativu usaglasiti sa meunarodnim standardima u ovoj oblasti. Koncept pravne zatite djece
od seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja u zakonodavstvu Crne Gore u veem dijelu
je kompatibilan sa meunarodnim standardima.
Meutim, pravni okvir ne moe biti sveden samo na krivino-pravne odredbe kojima se ne moe
u cjelini regulisati ova vrlo osjetljiva oblast u svim aspektima. Doivljaj ovih krivinih djela u
periodu puberteta i adolescencije moe ostaviti veoma teke posljedice na kasnije ponaanje i
psihiko stanje rtve. Da bi se djetetu pomoglo da prevlada negativne i esto okantne doivljaje
nije dovoljno fokusirati se samo na rtvu, ve pomo treba pruiti i drugim lanovima porodice koji
17 Slubeni list Crne Gore,broj 45/06
18 Slubeni list Crne Gore,broj 32/2011. od 1.7.2011. god
22
23
3.
REZULTATI SPROVEDENOG ISTRAIVANJA
Istraivanjem su obuhvaeni svi centri za socijalni rad, osnovna dravna tuilatava, osnovni
sudovi i uprave policije na teritoriji Crne Gore. Podaci o pojavi seksualnog iskoritavanja djece su
prikupljani za period od 1. januara 2008. godine do 30. juna 2011. godine.
U cilju sprovoenja ovog istraivanja nadlenim organima i slubama je poslato ukupno 62 upitnika.
Prikupljeni su podaci:
- centara za socijalni rad iz sljedeih optina sa teritorije Crne Gore: Podgorica, Niki, Cetinje,
Danilovgrad, Kotor, Tivat , Budva, Bar , Ulcinj, Plav, Andrijevica, Roaje, Bijelo Polje, Mojkovac,
Kolain, avnik, Pljevlja, abljak, Pluine.
- osnovnih sudova sa teritorije Crne Gore u optinama: Niki, Cetinje, Danilovgrad, Kotor ,
Bar, Ulcinj, Herceg Novi, Plav, Berane, Roaje, Bijelo Polje, Kolain, Pljevlja.
- osnovnih dravnih tuilatava sa teritorije Crne Gore, u optinama: Podgorica, Niki ,
Cetinje, Bar (bez stava jer nemaju praktinog iskustva), Ulcinj, Kotor, Herceg Novi, Kolain,
Bijelo Polje, Pljevlja, Berane , Plav , Roaje
- podrune jedinice uprave policije u optinama: Podgorica, Niki , Cetinje, Danilovgrad,
Tivat, Budva, Bar.
Organizovane su etri fokus grupe (grupni intervju) na kojima su profesionalci razmjenjivali
miljenja o temama koje su kljune za razumijevanje i unapreivanje poloaja djece rtava
seksualne eksplaotacije. U grupnim intervjuima (fokus grupama) su pored predstavnika institucije
Zatitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore uestvovali profesionalci/operativci koji su direktno
angaovani u procesu rada i zatite djece rtava seksualnog iskoriavanja, i to: predstavnici centra
za socijalni rad, kole, policije, tuilatva, suda, NVO, zdravstvene institucije/doma zdravlja,
predstavnici izvrne i zakonodavne vlasti. Profesionalci angaovani u oblasti obrazovanja, socijalne
zatite, prevencije seksualne eksplaotacije i pruanja direktne asistencije djeci rtavama seksualne
ekploatacije, razgovarali su o trendovima u ovoj oblasti, programima prevencije i zatite i samim
mehanizmima identifikacije i pruanja pomoi djeci rtavama seksualnog iskoriavanja. Prva
fokus grupa je organizovana u Bijelom Polju. U njenom radu su uestvovali predstavnici Centra
za socijalni rad, podrune jedinice Uprave policije, Osnovnog suda, NVO ene za bolje sjutra,
osnovne kole i Centra za podrku djeci i porodici.
Druga fokus grupa odrana je u Podgorici sa predstavnicima Centra za socijalni rad, policije,
osnovnog tuilatva, vieg tuilatva, vieg suda, Gimnazije Slobodan kerovi i NVO
Crnogorski enski lobi.
Fokus grupa u Baru je odrana sa predstavnicima Centra za socijalni rad, policije, Tuilatva i
Osnovnog suda. Grupnom intervjuu nisu prisustvovali predstavnici obrazovne ustanove i
predstavnici zdravstvene ustanove.
Posljednja fokus grupa odrana je u Podgorici sa predstavnicima vlasti koji su zadueni za

kreiranje politike u oblasti koja se tie zatite djece od seksualne eksploatacije. Grupni intervju je
sproveden sa predsjednikom i lanovima Odbora za ljudska prava i slobode Skuptine Crne Gore,
poslanicima Skuptine Crne Gore, predstavnicima kancelarije Nacionalnog koordinatora za borbu
protiv trgovine ljudima, predstavnicima Ministarstva rada i socijalnog staranja, predstavnicima
Ministarstva prosvjete, lanovima i predstavnicima nevladinog sektora.
Vano je posebno napomeniti da ni u jednom grupnom intervjuu (fokus grupi) nisu uestvovali
predstavnici zdravstvenog sistema iako je u svakom upuenom pozivu bila naglaena vanost
njihovog uea i doprinosa koji mogu dati ovom istraivanju.
Podaci su zatraeni od etri NVO koje neposredno rade sa rtvama seksualne eksploatacije,
meutim odgovori su dostavljeni samo od organizacije Crnogorski enski lobi, koja je u
predmetnom periodu imala 34 djeteta rtve seksualnog iskoritavanja.
Istraivanje o seksualnoj eksploataciji djece, pored gore navedenog, obuhvatilo je i sprovoenje
intervjua sa djecom rtvama seksualne eksploatacije koje su smjetene/zbrinute u sklonitu za
pruanje pomoi i zatite rtvama trgovine ljudima. Intervju je baziran na dobrovoljnoj osnovi i
sproveden uz prethodno dobijenu saglasnost od strane roditelja/staratelja. Intervju je obavljen sa
est djevojica, rtava seksualnog iskoritavanja.
3.1. POJAM SEKSUALNOG ISKORIAVANJA DJECE,

RASPROSTRANJENOST POJAVE I TIPOVI SEKSUALNOG
ISKORITAVANJA
3.1. 1. POJAM SEKSUALNOG ISKORIAVANJA DJECE
Na pitanje koje se odnosilo na odreenje pojma i definisanje pojave seksualne eksploatacije, samo
dva dostavljena odgovora (dobijena putem upitnika) odgovarala su opte usvojenim definicijama,
to ukazuje na nerazumijevanje i neprepoznavanje pojave seksualne eksploatacije od strane strunih
lica. Zanimljiva je injenica da je veina odgovora na ovo pitanje sadrala definiciju silovanja, incesta
i nedozvoljenih polnih radnji dok je u velikom broju sluajeva segment pribavljanja ekonomoske
ili druge koristi izostavljen. Osim toga, analizom dostavljenih odgovora zakljuuje se da se nizak
procenat sluajeva odnosi na prostituciju, trgovinu i djeiju pornografiju a da profesionalci
uglavnom rade sa djecom rtvama seksualnog zlostavljanja.
NVO Crnogorski enski lobi je pojam seksualnog iskoriavanja djece definisao na sljedei
nain:
seksualna eksploatacija djece podrazumijeva seksualnu zloupotrebu djece od strane odraslih,
najee poznatih osoba , koja je u poziciji moi ili predstavlja autoritet za dijete. Seksualna
zloupotreba djece najece se obavlja uz nadoknadu nekoj drugoj osobi ili osobama/grupi kojima
se dijete ustupa ili koji ga seksualno eksploatiu.
26
Tri osnovna i esto povezana oblika komercijalne seksualne eksploatacije djece su:

prostitucija
pornografija
trgovina djecom u svrhe seksualnog iskoriavanja
Osim ovih oblika seksualne eksploatacije djece vrlo esti oblici su i :

silovanje

incest

seksualno uznemiravanje i ucjenjivanje
Seksualno iskoriavanje djece putem interneta (ili korienja informacionih i komunikacionih
tehnologija) je najee u vezi sa proizvodnjom, skupljanjem i distribucijom djeije pornografije.
Profesionalci koji su uestvovali u radu fokus grupa su uglavnom prepoznavali pojam seksualnog
iskoritavanja djece sa bitnom karakteristikom pribavljanja ekonomske koristi od strane drugog lica.
Meutim, na osnovu rezultata sprovedenih fokus grupa moe se zakljuiti da je veina uesnika,
u okviru svog profesionalnog angaovanja, uglavnom radila sa djecom rtvama seksualnog
zlostavljanja to upuuje da mali broj djece rtava seksualnog iskoritavanja zatrai pomo i zatitu
od nadlenih organa.
Djeca rtve seksualnog iskoriavanja, prema rezultatima intervjua, prepoznaju pojam seksualnog
iskoriavanja kao pojave, ali nikada nisu vjerovala da se to stvarno dogaa djeci niti da se moe
dogoditi njima. Meutim, rezultati intervjua su pokazali da odreena grupa djece, posebno djeca
koja ive i rade na ulici, pojedine tipove seksualnog iskoritavanja (kao to su djeija prostitucija i
djeija pornografija) nerijetko smatraju nainom lake i zabavne zarade i ne prepoznaju kao neto loe.
3.1.2. RASPROSTRANJENOST POJAVE I TIPOVI SEKSUALNOG

ISKORIAVANJA
Sluajevi seksualnog iskoriavanja djece u periodu od 1. januara 2008. do 30. juna 2011. godine
registrovani su u trinaest (13) podrunih jedinica uprave policije, dvanaest (12) osnovnih dravnih
tuilatava, osam (8) centara za socijalni rad i sedam (sedam) osnovnih sudova na teritoriji Crne Gore.
Podgorica
Niki
Cetinje
Danilovgrad
Andrijevica
Roaje
Plav
Berane
Pljevlja
Centri za socijalni
rad
+
+
Osnovni
sudovi
+
+
+
+
+
Osnovno dravno
tuilatvo
+
+
+
+
+
+
+
Uprava
policije
+
+
+
+
+
+
27
Ukupan broj djece rtava seksualnog iskoriavanja djece u periodu od 1. januara 2008. do 30.
juna 2011. godine prema razliitim institucijama:
70
60
50
40
30
20
10
0
54
44
Centri za
socijalni
rad
Osnovna
dravna
tuilatva
68
50
Uprava
policije
Prosjek
Prosjean broj registrovanih sluajeva seksualnog iskoriavanja u datom etvorogodinjem

periodu je 50, a maksimalni broj je evidentiran u podrunim jedinicama uprave policije (68).
Prosjean broj djece rtava seksualnog iskoriavanja po godinama (period od 1. januara 2008. do
30. juna 2011. godine):
prosjek
procenat
28
2008
8
9
11
24
13
26,94%
2009
2010
13
9
11
13
21
9
17
17
15,75
12
32,64% 24,87%
2011
15
1
4
10
7,5
15,5%
Broj djece rtava seksualnog iskoriavanja po tipu iskoriavanja u periodu od 1. januara 2008. do
30. juna 2011.godine:
Centri za
Osnovno
Osnovni
Uprava
socijalni
dravno
prosjek procenat
sudovi
policije
rad
tuilatvo
prostitucija (trgovina ljudima)
3
0,75
0,4%
seksualna eksploatacija (trgovina ljudima)
1
0,25
0,04%
silovanje
4
9
6,5
12,14%
obljuba
3
3
4
5
3,75
7%
nedozvoljene polne radnje
14
14
38
32
24,5
45,7%
vanbrana zajednica sa maloljetnikom
12
15
10
19
14
26,17%
rodoskrvljenje
1
2
1
1
1,87%
podvoenje
1
0,25
0,4%
posredovanje u vrenju prostitucije
2
1
1
1
1,87%
podvoenje i omoguavanje vrenja
1
0,25
0,4%
polnog odnosa
iskoriavanje za pornografiju
2
0,5
0,9%
navoenje na prisustvovanje polnim
3
0,75
0,4%
radnjama
ukupno
53,5
100%
44
34
54
68
50
34
Osnovni
sudovi
Najvei procenat sluajeva djece, rtava seksualnog iskoriavanja, zabiljeen je 2009. godine
(32,64%). Znaajan broj sluajeva registrovan je i u toku prve polovine 2011. godine (15,5%).
48,25
100%
50.00%
45.70%
45.00%
40.00%
35.00%
26.17%
30.00%
25.00%
20.00%
15.00% 12.14%
7.00%
10.00%
1.87% 1.87% 0.90%
5.00%
0.00%
Iskoriavanje
za pornografiju
Centri za socijalni rad

Osnovni sudovi
Osnovna dravna tuilatva
Uprave policije
Prosjek
2011
32,64%
Posredovanje
u vrenju
prostitucije
+
12
2010
24,87%
Rodoskrvljenje
+
7
+
+
+
13
2008
2009
Vanbrana
zajednica sa
maloljetnikom
26,94%
Nedozvoljene
polne radnje
+
+
+
+
+
+
15,50%
Obljuba
+
+
+
+
Silovanje
abljak
Kolain
Bijelo Polje
Bar
Ulcinj
Kotor
Tivat
Budva
Herceg Novi
29
Prema tipu seksualnog iskoriavanja u prosjeku je evidentirano najvie sluajeva nedozvoljenih

polnih radnji (45,7%), a zatim vanbrane zajednice sa maloljetnikom (26,17%). Znaajan je
broj djece rtava silovanja (12,14%) i obljube (7%). Nije registrovan nijedan sluaj prinudnog braka
i upotrebe djeteta u pornografske svrhe.
OSNOVNI SUD:
Struktrura djece rtava seksualnog iskoriavanja prema polu:
Broj djece rtava seksualnog iskoriavanja po tipu seksualnog iskoriavanja u periodu od 1.

januara 2008. do 30. juna 2011. godine:
enski

Osnovni sudovi
Osnovna dravna
tuilatva
Uprave policije
prosjek
procenat
Muki
42
26
2
2
48
60
44
93,12%
7
3,25
6,9%
obljuba
Rodoskrvljenje
47,25
100%
2009.
1
4
6
11
2010.
1
4
6
2
13
2011.
ukupno
3
14
15
2
34
1
1
Podaci o punoljetnim uiniocima krivinih dijela u periodu od 1.1.2008. do 30.6.2011.godine:
Prema podacima centara za socijalni rad ukupan broj djece koja su bili rtve krivinih djela
seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja u periodu od 1.1.2008. godine do 30. januara 2011. godine
je 44 sluaja19.
Broj djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja u periodu od 1. januara 2008. do 30. juna
2011.godine:
2008.
3
3
2009.
2
2
2
2
3
1
2010.
1
4
4
2011.
ukupno
1
2
3
4
3
14
12
1
1
2
2
5
2
1
2
1
8
13
15
44
Prema izvjetajima centara za socijalni rad najvei broj sluajeva registrovan je u prvoj polovini
2011. godine (34,09%), to moe ukazivati na pojaano angaovanje centara za socijalni rad u ovom
periodu u odnosu na 2008., 2009., i 2010. godinu. Prema tipu seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja
najzastupljenija su djela nedozvoljene polne radnje i vanbrana zajednica sa maloljetnikom (59,1%),
dok je registrovan mali broj seksualne eksploatacije (5).
19 Prema utvrenoj metodologiji, podaci su potraivani za period 1.1.2008. godine do 30.juna 2011. godine, meutim
prema internoj evidenciji Centara raspoloivi podaci su bili sistematizovani samo do 30. januara 2011.godine .
30
2008.
1
6
2
Najvei broj sluajeva registrovan je u 2009. i 2010. godini (70,58%). Najvei broj djece (85,3%) bili
su rtve djela nedozvoljene polne radnje i vanbrana zajednica sa maloljetnikom.
CENTAR ZA SOCIJALNI RAD:
prostitucija
silovanje
obljuba
rodoskrvljenje
podvoenje
radnjama
ukupno
Prema podacima osnovnih sudova ukupan broj djece koja su bili rtve krivinih djela seksualnog
iskoriavanja u periodu od 1.1.2008. godine do 30. januara 2011. godine je 34 sluaja.
podnijeta krivina prijava

obljuba
vanbrana zajednica sa
maloljetnikom
2009.
2010.
2011.
11
11
posredovanje u vrenju
prostitucije
1
18
ukupno
optuenja
2008.
2008.
2009.
14
11
2011.
2008.
2009.
2010.
10
18
osude
2010.
11
15
61
16
12
45
11
2011.
18
44
U periodu od poetka 2008. do druge polovine 2011. godine podnijeta je ukupno 61 krivina
prijava, 45 optuenja i 44 osuda za djela: obljuba, nedozvoljene polne radnje, vanbrana zajednica
sa maloljetnikom, rodoksrnavljenje i posredovanje u vrenju prostitucije.
Osuena punoljetna lica prema djelu i sankcijama:
proglaeno krivim,
rad u javnom
mjere
uslovna osuda
osloboeno kazne
interesu
bezbjednosti
08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11
3 2 2
zatvor
Obljuba
nedozvoljene
5 5 2
polne radnje
vanbrana
zajednica sa
6
3
maloljetnikom
Rodoskrvljenje
1
posredovanje
u vrenju
2
prostitucije
14 9 8
31
novana kazna
uk.
7
16
27
1
1
2
0
1
3
5
20
2
0
56
56
31
U veini sluajeva uinioci djela seksualnog iskoriavanja djece osueni su na kaznu zatvora
(46,9%) ili su uslovno osueni (30,3%). U ukupno pet sluajeva preduzete su mjere bezbjednosti
ili su optueni proglaeni krivim i osloboeni kazne. Najvei broj kazni izreen je za vanbranu
zajednicu sa maloljetnikom (48,21%) i za nedozvoljene polne radnje (28,57%).
Prema podacima osnovnih dravnih tuilatava ukupan broj djece koja su bili rtve ovih krivinih
djela u periodu od 1. januara 2008. godine do 30. juna 2011. godine je 54.
januara 2008. do 30. juna 2011.godine:
obljuba
rodoskrvljenje
2009.
1
15
5
1
11
21
2010. 2011. bez podataka o godini

1
4
7
5
1
3
1
4
ukupno
4
38
10
1
1
54
Prema podacima osnovnih dravnih tuilaatava najvei broj sluajeva seksualnog iskoriavanja
djece (38,9%) registrovan je u toku 2009. godine.
podnijeta krivina prijava
optuenja
Osude
2008. 2009. 2010. 2011. 2008. 2009. 2010. 2011. 2008. 2009. 2010. 2011.
obljuba

maloljetnikom
rodoskrvljenje
posredovanje u vrenju
prostitucije
podvoenje i
pomoguavanje vrenja
polnog odnosa
18
ukupno
12
novana kazna
proglaeno krivim,
rad u javnom
uslovna osuda
osloboeno kazne
interesu
obljuba
nedozvoljene
polne radnje
vanbrana
zajednica sa
maloljetnikom
2
5
rodoskrvljenje
14
27
12
58
19
12
39
15
5
8
posredovanje
u vrenju
prostitucije
4
16
1
1
1
0
12
30
Najvei broj uinilaca djela seksualnog iskoriavanja djece osueni su na kaznu zatvora (53,3%) ili
su uslovno osueni (40%), u jednom sluaju dosuena je novana kazna, a u jednom su propisane
mjere bezbjednosti.
UPRAVA POLICIJE:
Prema podacima podrunih jedinica Uprave policije ukupan broj djece koja su bila rtve ovih
krivinih djela u periodu od 1.1.2008. godine do 30.januara 2011. godine je 68 sluajeva.
2008.
1
1
mjere
uk.
bezbjednosti
13
27
Podaci o punoljetnim uiniocima krivinih djela u periodu od 1.1.2008. do 30.6.2011. godine:

Prema podacima koji su dostavljeni iz osnovnih dravnih tuilatava podnijeto je 58 krivinih
prijava, 39 optuenja i 27 osuda protiv uinioca dijela seksualnog iskoriavanja djece. Skoro
polovina prijava (46,4%), optuenja (48,7%) i osuda (48,1%) donijeto je u toku 2009.godine.
32
zatvor
08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11 08 09 10 11
OSNOVNO DRAVNO TUILATVO:
2008.
2
7
1
Osuena punoljetna lica prema djelu i sankcijama:
Silovanje
2009.
2010.
2011.
ukupno
1
Obljuba
16
32
19

podvoenje i omoguavanje vrenja polnog
odnosa
1
24
17
1
17
10
68
Najvei broj registrovane djece su rtve nedozvoljenih polnih radnji (47,06%) i vanbrane zajednice
sa maloljetnikom (27,9%). Vie od treine sluajeva (35,29%) evidentirano je u toku 2008. godine.
33
Podaci o punoljetnim uiniocima krivinih djela u periodu od 1.1.2008. do 30.6.2011.godine:

podnijeta krivina
broj izvrenih krivinih
broj osumnjienih
prijava
dijela
2008. 2009. 2010. 2011. 2008. 2009. 2010. 2011. 2008. 2009. 2010. 2011.
seksualna eksploatacija
(trgovina ljudima)
silovanje
obljuba
maloljetnikom
podvoenje i
omoguavanje vrenja
polnog odnosa
ukupno
8
5
1
1
1
2
19
1
1
2
6
2
2
17
10
20
FOKUS GRUPE:
2
2
2
4
2
2
1
1
1
12
14
51
14
19
74
13
49
Prema podacima podrunih jedinica Uprave policije protiv uinioca krivinih djela seksualnog
iskoriavanja djece podnijeta je 51 krivina prijava, ima 74 osumnjienih lica i 49 izvrenih
krivinih dijela. Najvei broj prijava, optubi i osuda donijeto je u toku 2008. godine.
NVO:
Prema podacima dobijenim od NVO Crnogorski enski lobi ukupan broj djece koja su bila
korisnici nekog vida asistencije ove organizacije u periodu od 1. januara 2008. do 30. juna 2011 je
34. maloljetnih lica - djece.
ukupan broj djece rtava seksualne
eksploatacije
prinudni brak (trgovina ljudima)
upotreba u pornografske svrhe (trgovina
ljudima)
silovanje
obljuba
rodoskrvljenje
odnosa
iskoriavanje djece za pornografiju
navoenje maloljetnog lica na prisustvovanje
polnim radnjama
34
Prema dobijenim podacima, najzastupljenija djela prema tipu seksualnog iskoriavanja su

prinudni brak (trgovina ljudima), vanbrana zajednica sa maloljetnikom i posredovanje u vrenju
prostitucije a organizacija je tokom 2008. godine radila sa najvie maloljetnih rtava seksualnog
iskoriavanja.
2008-10djece 2009-6djece 2010-8djece 2011-9djece

1
1
2
1
2
1
1
1
2
1
1
2
2
1
Prema rezultatima sprovedenih fokus grupa, moe se zakljuiti da je gotovo jedinstven stav
profesionalaca da je seksualno iskoritavanje i zlostavljanje djece prisutno u crnogorskom drutvu.
Profesionalci iz Bijeloga Polja i Podgorice esto se u radu susrijeu sa djecom rtvama seksualnog
iskoritavanja i zlostavljanja dok su uesnici fokus grupe iz Bara istakli da nisu imali puno iskustava
u radu sa djecom rtvama seksualnog iskoriavanja i esto su navodili primjere seksualnog
zlostavljanja djece ne prepoznajui razliku izmeu zlostavljanja i eksploatacije. Niko od uesnika
u svom radu nije imao sluaj koji se tie djeije prostitucije i djeije pornografije, navoenja na
prostituciju, seksualno iskoritavanje djeteta ili trafiking. Predstavnik Centra za socijalni rad iz Bara
je, prema svom iskustvu, naveo razliite situacije u kojima se sumnjalo da seksualna eksploatacija
postoji ali ti sluajevi nikada nisu prijavljeni i procesuirani, niti su sumnje potvrenje. Takoe je
istaknuto da postoji sumnja da se pojava djeije prostitucije u Baru poveava u toku ljetnje turistike
sezone. Meutim, profesionalci smatraju da su u pitanju djeca koja nisu dravljani Crne Gore to
uslonjava problem i oteava praenje ove pojave i preduzimanje mjera zatite ove djece. Takoe su
profesionalci iz Bara izrazili sumnju da su djevojice koja rade u ugostiteljskim objektima, tokom
turistike sezone, zaposlene da izmeu ostalog privlae panju gostiju svojim izgledom a to, prema
njihovom miljenju, nerijetko predstavlja stepenicu vie ka seksualnom iskoriavanju.
to se tie tipa seksualnog iskoriavanja uesnici fokus grupa su navodili kao najzastupljenije
navoenje na prostituciju i seksualno iskoritavanje maloljetnica. Razgovor se takoe odnosio i
na razliite oblike seksualnog zlostavljanja to je esta pojava sa kojom se profesionalci u radu
susrijeu. Kada je u pitanju djeija pornografija, predstavnik policije iz Bijelog Polja smatra da je taj
vid eksploatacije veoma zastupljen u bjelopoljskoj optini ali da je veoma teko ui u trag uiniocima
i dokazati ovo djelo imajui u vidu napredne tehnologije. Zanimljiv sluaj koji se dogodio u Bijelom
Polju je seksualno iskoritavanje djevojice i silovanje od strane uinioca, koji je dug vremenski
period djevojice pratio na drutvenoj mrei facebook-u. Ovaj sluaj je dospio do Vieg suda i
uesnici skupa nisu upoznati o daljem toku postupka i smatraju da ovakvih sluajeva ima mnogo
vie ali je njihovo dokazivanje veoma teko te mnogi od njih ne zavravaju osuujuom presudom.
Uesnici fokus grupe iz Podgorice su isticali da u velikom broju sluajeva djeca, rtve seksualnog
iskoriavanja, posebno kada su u pitanju djeca romske populacije, nisu svjesni da su rtve i ne
osjeaju se iskoriteno. Djeca ne prepoznaju eksploataciju i zloupotrebu ve se nerijetko raduju
nekoj koristi koju e do- biti za uzvrat. Djeca sa smetnjama, naravno, nisu svjesna postupka i
situacije koja im se deava te ne osjeaju stid.
35
3.1.3. PROFIL DJETETA RTVE SEKSUALNOG ISKORITAVANJA

6.90%
ZAKLJUAK:
enski
Muki
Na osnovu analize prikupljenih podataka, putem upitnika, fokus grupa sa profesionalcima i

intervjua sa djecom rtvama seksualnog iskoriavanja, zapaeno je da ne postoje jedinstvene baze
podataka kada su u pitanju sluajevi seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja djece u Crnoj Gori.
Organi vode interne evidencije o sluajevima koje imaju u radu te je protok informacija otean jer
su razliiti osnovi evidentiranja u zavisnosti od organa/ustanove (sud, tuilatvo, policija, Centar
za socijalni rad ). Nepostojanje jedinstvene evidencije, ni baze podataka, kako rtvi tako i uinioca
djela seksualnog iskoriavanja djece, onemoguava kvalitetno praenje rasprostranjenosti ove
pojave kao i trendova u ovoj oblasti, a samim tim i pruanje efikasne zatite rtvama i suzbijanje
ovog vida kriminaliteta. Tome u prilog ide i injenica da se rezultati dobijeni od strane razliitih
organa/ustanova (sud, tuilatvo,policija, Centar za socijalni rad ) razlikuju po pitanju zastupljenosti
odreenog tipa seksualnog iskoriavanja. Tako prema podacima dobijenim od strane osnovnih
sudova, najvie sankcija je izreeno za krivina djela vanbrana zajednica sa maloljetnikom dok se
prema ostalim rezultatima ovog istraivanja moe zakljuiti da je najzastupljeniji vid seksualnog
iskoriavanja - nedozvoljene polne radnje sa maloljetnikom. Prema rezultatima fokus grupa sa
profesionalcima kao i podacima dobijenim od strane nevladinog sektora, proizilazi da su djeija
pornografija i djeija prostitucija veoma zastupljeni u naem drutvu pa se moe postaviti pitanje
identifikacije, prijavljivanja i procesuiranja ovih sluajeva kao i stepena saradnje u otkrivanju ovog
tipa seksualnog iskoritavanja djece.
Kada je u pitanju procesuiranje krivinih djela koja spadaju u grupu seksualnog iskoriavanja i
zlostavljanja, maloljetnika, zapaamo da nedovoljan broj sluajeva dobija sudski epilog (35), kao
razlog profesionalci navode problem dokazivosti tj. nemogunost sprovoenja efikasne istrage to
nerijetko dovodi do odugovlaenja postupka i odustajanja rtve. Zabrinjavajua je injenica da u
predmetnom periodu nije procesuirano ni jedno djelo trafikinga, odnosno prodaje maloljetnika,
iako je u istom periodu u sklonitu za rtve trafikinga boravilo 34 djece. Djeca su u sklonite
dolazila, uglavnom, kao rtve tekog fizikog nasilja ali bi vremenom istraga pokazala da su rtve
djeije prostitucije, prinudnih sklapanja brakova i sl.
U cilju unapreenja poloaja rtava seksualnog iskoritavanja i suzbijanja ove pojave, neophodno
je:
propisati standarde za voenje evidencija
oformiti jedinstvene baze podataka
sainiti registar poinioca
obezbijediti efikasnu istragu i procesuiranje svakog sluaja
omoguiti efikasan protok informacija izmeu organa u cilju efikasne koordinacije aktivnosti
obezbijediti kontinuirane edukacije profesionalaca u cilju pruanja efikasne asistencije i pomoi
djeci rtvama seksualnog iskoriavanja i njihovim porodicama
36
93.12%
Prosjeno, 6,9% rtava seksualne eksploatacije je mukog pola.

Struktura djece rtava seksualne eksploatacije prema uzrastu:
Centri za Osnovni Osnovno dravno Uprava
socijalni rad sudovi
tuilatvo
policije
0-3 godina starosti
4-7 godina starosti
7-10 godina starosti
Ukupno
4
7
13
18
2
1
7
4.81% 0 10.61%
34.80%
16.42%
4
10
9
1
prosjek
6
6
16
9
2
3,66
5,66
11,5
12
1,66
34,48
procenat
10,61%
16,42%
33,35%
34,8%
4,81%
100%
0-3 godina starosti

4-7 godina starosti
33.35%
Prosjeno, najvei procenat (68,15%) djece rtava seksualnog iskoriavanja su uzrasta od

10 do 16 godina.
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja prema obrazovnom statusu:
pohaaju
napustile
pohaaju
osnovnu kolu osnovnu kolu srednju kolu
15
16
5
Uprave policije
10
7
5
Prosjek
12,5
11,5
5
Procenat
37,88%
34,85%
15,15%
napustile
srednju kolu
8
0
4
12,12%
33
100%
37

12.12%
Centri za socijalni rad Osnovna dravna tuilatva Uprave policije prosjek procenat
Pohaaju osnovnu kolu
37.88%
15.15%
0
4
27
visoki ekonomski status

srednji ekonomski status
nizak ekonomski status
ukupno
Napustile osnovnu kolu

Pohaaju srednu kolu
Napustile osnovnu kolu
34.85%
2.48%
Prema raspoloivim podacima najvei broj djece rtava seksualnog iskoriavanja pohaa osnovnu
kolu (37,88%). Skoro polovina djece rtava seksualnog iskoriavanja je napustila redovno
kolovanje (46,97%).
nacionalna pripadnost
Crnogorska
Srpska
Romska
Bonjaka
Muslimanska
Albanska
9
1
8
11
1
Osnovna
dravna
tuilatva
5
1
5
Uprave
policije
procenat
7,33
4,33
4,66
3,66
0,33
0,33
23,97
30,58%
18,07%
19,44%
15,27%
1,38%
1,38%
100%
Srednji ekonomski status

Nizak ekonomski status
Evidentno je da je najvei broj djece rtava seksualnog iskoriavanja iz porodica sa niskim

ekonomskim statusom (83,8%).
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja prema strukturi porodice:
potpuna porodica
nepotpuna porodica
Centar za Osnovni sud Osnovna dravna Uprave policije prosjek procenat

socijalni rad
tuilatva
1
1
11
9
5,5
41,51%
10
14
0
7
7,75
58,49%
13,25
100%
41.51%
18,07% 19,44% 15,27%
Potpuna porodica
Nepotpuna porodica
58.49%
1,38%
Albanska
Muslimanska
Bonjaka
Romska
Srpska
1,38%
Prosjeno, najvei broj djece rtava seksualnog iskoriavanja je crnogorske nacionalne pripadnosti
(30,58%) a takoe je znaajan broj Srba (18,07%) i Roma (19,4%). S obzirom na manju procentualnu
zastupljenost Roma u optoj populaciji u Crnoj Gori, i pored injenice da je najvei procenat djece
rtava crnogorske pripadnosti, moe se zakljuiti o veoj izloenosti romske djece seksualnoj
eksploataciji.
38
13.75%
30,58%
Crnogorska
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
0,66 2,48%
3,66 13,75%
22,3 83,77%
26,62 100%
83.77%
prosjek
8
11
1
2
3
19
Visoki ekonomski status
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja prema nacionalnoj pripadnosti:

Centri za
socijalni rad
0
4
21
Vie od polovine djece rtava seksualnog iskoriavanja potiu iz nepotpunih porodica (58,5%).
Centar za
Osnovna dravna
Osnovni sud
socijalni rad
tuilatva
umjereni mentalni
poremeaj
Uprave policije prosjek procenat

3
2,25
4,5%
Sa umjerenim smetnjama u mentalnom razvoju je u prosjeku dvoje djece, to ini 4,5% od

prosjenog broja registrovanih sluajeva.
39

Kada je u pitanju profil djeteta, rtve seksualnog iskoriavanja, podaci dobijeni od strane centara
za socijalni rad ukazuju na sljedee:
Prema rezultatima sprovedenog istraivanja veina rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja

su djeca osnovnokolskog uzrasta (70,4%). Broj djece koja su napustila osnovnu ili srednju kolu je
24, to ini vie od polovine od ukupnog broja registrovanih sluajeva (54,5%).
Struktrura djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja prema polu:
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja prema uzrastu:
prostitucija
silovanje
obljuba
nedozvoljene
polne vadnje
vanbrana
zajednica sa
maloljetnikom
rodoskrvljenje
podvoenje
posredovanje u
vrenju prostitucije
iskoriavanje za
pornografiju
navoenje na
prisustvovanje
polnim radnjama
2008.
enski muki
2009.
enski muki
2
2
2
2010.
enski muki
1
3
2011.
ukupno
enski muki enski muki
1
3
2
4
3
5
12
12
1
2
1
1
7
12
2008.
15
42
40
15
16
4
5
Crnogorska
Srpska
Bonjaka
Muslimanska
Romska
2008.
2
2009.
44
2010.
3
2
1
3
1
8
4
10
1
7
2011. ukupno
2
9
1
11
1
1
2
8
5
30
U izvjetaju Centra za socijalni rad iz Podgorice, ne postoje podaci o nacionalnoj pripadnosti

osam rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja, dok iz Centra za socijalni rad iz Andrijevice
ne postoje podaci za sedmoro djece. Na osnovu dostupnih podataka moe se primijetiti da su
meu djecom, rtvama seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja, u podjednakoj mjeri zastupljeni
Bonjaci, Crnogorci i Romi.
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja, prema ekonomskom statusu:
12
1
1
2
1
2
3
2
5
8
1
15
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja prema nacionalnoj pripadnosti:
1
1
1
1
2
5
0
4
7
13
18
2
44
1
2
1
2
3
5
2
13
ukupno
pohaaju
napustile
pohaaju
napustile
ukupno
osnovnu kolu osnovnu kolu srednju kolu srednju kolu
3
3
1
3
4
3
3
7
4
1
1
13
3
2010. 2011.
Veina djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja(70,5%) su uzrasta od 10 do 16

godina, dok u najranijem uzrasnom dobu (do tree godine) nije registrovan nijedan sluaj.
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja prema obrazovnom statusu:
2
2
3
1
8
Od ukupno 44 rtve seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja za koje postoje podaci o polu, u 42

sluajeva radi se o osobama enskog pola. Dva djeaka registrovani su kao rtve nedozvoljenih
polnih radnji.
prostitucija
silovanje
obljuba
maloljetnikom
rodoskrvljenje
podvoenje
radnjama
0-3 godina starosti

4-7 godina starosti
2009.

broj sluajeva
0
4
27
Veina djece (87,1%) potie iz porodica sa niskim ekonomskim statusom, to ukazuje da materijalno
stanje moe biti znaajan prediktivni faktor za izloenost djece seksualnom iskoriavanju.
41
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja, prema strukturi porodice:

potpuna porodica
nepotpuna porodica
broj sluajeva
11
7
Prema podacima Centara za socijalni rad vie od polovina djece, rtava seksualnog iskoriavanja i
zlostavljanja, (61,1%) potiu iz potpunih, stabilnih porodinih sredina.
Sa umjerenim smetnjama u mentalnom razvoju je etvoro djece, to ini 9% ukupnog broja
registrovanih sluajeva.
OSNOVNI SUD:
Na osnovu izvjetaja osnovnih sudova saznajemo da su meu djecom, rtvama seksualnog
iskoriavanja, u veini djevojice (26) a evidentirana su i dva djeaka.
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema uzrastu:
ukupno
0-3 godina starosti
4-7 godina starosti
11-15
9-15
Isto dijete ili isti uinilac nisu se pojavljivali u istoj ulozi u posmatranom periodu.

Na osnovu izvjetaja osnovnih dravnih tuilatava saznajemo da su meu djecom rtvama
seksualnog iskoriavanja u veini djevojice (96%) a evidentirana su i dva djeaka.
ukupno
0-3 godina starosti
4-7 godina starosti
4
10
9
1
Veina djece rtava seksualnog iskoriavanja (79,1%) prema izvjetajima osnovnih dravnih
tuilatava imaju od 10 do 16 godina.
6
6
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja. prema strukturi porodice:
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema strukturi porodice:

broj sluajeva
1
10
to se tie strukture porodice dobijen je podatak da je desetoro djece 90,9% iz nepotpunih porodica,
dok 0,9% djece potie iz stabilne porodine sredine, to je u suprotnosti sa evidencijama centara za
socijalni rad, prema kojima vei dio djece rtava seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja potie iz
potpunih porodica (61,1%).
Prikupljeni podaci ukazuju da je jedno (1) dijete napustilo kolu dok je etvoro (4) ukljueno u
redovnu nastavu.
42
Postojanje mentalnog poremeaja evidentirano je kod jedne rtve seksualne eksploatacije.
Skoro sva djeca, rtve seksualnog iskoriavanja, za koje postoje podaci su uzrasta od 9 do 15
godina.
potpuna porodica
nepotpuna porodica
Iz podataka dobijenih od osnovnih sudova uoava se da je jedno (1) dijete iz porodice sa niskim
ekonomskim statusom, dok za ostale ne postoji taj podatak, mada se u pojedinim izvjetajima
navodi da veina djece ivi na liniji siromatva.
potpuna porodica
nepotpuna porodica
broj sluajeva
1
14
to se tie strukture porodice dobijen je podatak da je 93,3% djece iz nepotpunih porodica, dok
je 0,7% iz stabilne porodine sredine, to su nalazi suprotni onima dobijenim analizom izvjetaja
centara za socijalni rad.
Podaci o obrazovnom statusu djece, rtava seksualnog iskoriavanja, takoe nisu u saglasnosti sa
onima o kojima izvjetavaju centri za socijalni rad. Budui da je dobijena informacija da je jedno
dijete napustilo kolu dok 25 pohaa kolu redovno, zakljuuje se da je svega 3,8% izvan redovnog
kolskog procesa.
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema nacionalnoj pripadnosti:
Crnogorska
Srpska
Romska
ukupno
5
1
5
43
Na osnovu dobijenih podataka moe se zakljuiti da je podjednak broj djece rtava seksualnog
iskoriavanja crnogorske i romske nacionalnosti.
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema ekonomskom statusu:

ukupno
broj sluajeva
0
4
21
Veina djece (84%) potie iz porodica sa niskim ekonomskim statusom, 16% ivi u porodicama
srednjeg materijalnog stanja dok nijedno dijete nije iz bogate porodice.
Postojanje mentalnih poremeaja evidentirano je kod jedne rtve seksualnog iskoriavanja.
Isto dijete ili isti uinilac nisu se pojavljivali u istoj ulozi u posmatranom periodu.
Budui da su djeca bili svjedoci u pojedinim postupcima u cilju zatite svjedoka primjenjivane su
sljedee mjere:
iskljuenje javnosti
sasluanje u prisustvu socijalnog radnika
sasluanje u prisustvu psihologa
sasluanje u prisustvu staratelja
sasluanje u prisustvu kolskog pedagoga
sudija istog pola kao i rtva
svjedok se sasluava nakon to se okrivljeni udalji
iz sudnice
ukupno
2
3
3
2
1
1
1
13
UPRAVA POLICIJE
Prema podacima podrunih jedinica Uprave policije o polu djece, rtava seksualnog iskoriavanja,
koji su prikazani tabelarno dobijen je podatak da 40% ine djeaci. Meutim, na osnovu opisa
sociodemografskih karakteristika u okviru dodatnog pitanja saznajemo da su 10% (7 od 67) djece
rtve mukog pola.
ukupno
0-3 godina starosti
4-7 godina starosti
stariji maloljetnik
mlai maloljetnik
djeca
44
6
6
16
9
2
15
4
6
Veina djece rtava seksualnog iskoriavanja (41,02%) prema izvjetajima uprava policije pripadaju
uzrasnoj kategoriji od 10 do 14 godina.
Struktrura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema ekonomskom statusu:
broj sluajeva
2
3
19
24
Na osnovu odgovora na pitanje o ekonomskom statusu utvreno je da veina djece (79,1%) potie
iz porodica niskog materijalnog stanja.
Struktrura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema strukturi porodice:
potpuna porodica
nepotpuna porodica
broj sluajeva
7
0
Uprave policije dostavile su podatke za sedmoro djece koji su iz potpunih porodica.
Meu djecom rtvama seksualnog iskoriavanja registrovano je troje sa umjerenim smetnjama u

mentalnom razvoju.
pohaaju osnovnu kolu
napustili osnovnu kolu
pohaaju srednju kolu
napustili srednju kolu
ukupno
broj sluajeva
10
7
5
0
22
Veina djece, rtava seksualnog iskoriavanja, ukljueno je u redovni nastavni proces (68,1%), dok
je treina napustila kolu a takoe veina (77,27%) su uenici osnovnih kola.
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema nacionalnosti i vjeroispovijesti:
crnogorska nacionalnost
srpska nacionalnost
albanska nacionalnost
romska nacionalnost
ukupno
broj sluajeva
8
11
1
1
21
Prema podacima Uprave policije veina djece, rtava seksualnog iskoriavanja, je crnogorske i
srpske nacionalnosti (90,48%).
45
NVO:
Kada je u pitanju profil rtve, prema podacima dobijenim od NVO Crnogorski enski lobi ,
rezultati su sljedei:
Na pitanje koje se odnosi na profil djeteta, rtve seksualnog iskoriavanja, odgovori NVO
Crnogorski enski lobi prema iskustvima i dosadanjem radu predstavnici organizacije smatraju
da ne postoje standardni profili rtava ali da postoje odreene karakteristike koje se ponavljaju od
sluaja do sluaja.
Pol rtve
Sluajevi sa kojima su se srijetali u svom radu, pokazuju da se u 100 % sluaja radi o enskom
djetetu to ne iskljuije mogucnost i seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja muke djece.
Obrazovni status
Prema dosadanjim iskustvima, uglavnom se radi o djeci koja imaju zavrenu osnovnu kolu ili tek
zapoetu srednju kolu/zanat. Veliki broj djece, posebno kod romske zajednice, nije ni pohaao
osnovnu kolu ili je eventualno zavrsilo drugi ili trei razreda osnovne kole.
Ekonomski status
Djeca su iz siromanih porodica sa loim socijalno-ekonomskim statusom. Manji broj djece potie
iz familija koje nemaju problem sa materijalnim obezbjeenjem porodice i vae za dobrostojee
u ekonomskom pogledu.
Karakteristike porodice
Prema dosadanjim iskustvima, uglavnom se radi o disfunkcionalnim porodicama sa oba
roditelja ili majkom kao jedinim roditeljem, i djecom iji broj se kree od dvoje do sedmoro
djece. Porodini odnosi , posebno na na relaciji otac-majka, roditelji-djeca , su poremeeni i
primjetan je nedostatak roditeljske empatije, razumijevanja i senzibilnosti prema djeci .
Nacionalna pripadnost
Etnika zajednica Roma
Nacionalnost Crnogorska , Srpska , Albanska
Struktrura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema polu:
pol rtava seksualne eksploatacije
2008.
2009.
2010.
2011.
enski muki enski muki enski muki enski muki
X

upotreba u pornografske svrhe (trgovina
ljudima)
silovanje
obljuba
rodoskrvljenje
odnosa
navoenje maloljetnog lica na prisustvovanje
polnim radnjama
X
X
46
U izvetajnom periodu , od ukupno 34 rtve, sve su bile enskog pola, tj. nije registrovan ni jedan
djeak.
Obrazovni status rtava
seksualna eksploatacija (trgovina
ljudima)
upotreba u pornografske svrhe
(trgovina ljudima)
silovanje
pohaaju
osnovnu
kolu
napustile
osnovnu
kolu
X
pohaaju
napustile
srednju kolu srednju kolu
obljuba
rodoskrvljenje
podvoenje i omoguavanje vrenja
polnog odnosa

navoenje maloljetnog lica na
prisustvovanje polnim radnjama
Prema rezultatima sprovedenog istraivanja veina rtava seksualnog iskoriavanja su djeca

srednjokolskog uzrasta. Dobijeni rezultati biljee vei procenat naputanja kole od strane djece
osnovnokolskog uzrasta koje su registrovane kao rtve seksualne eksploatacije u odnosu na
djecu rtve srednjokolskog uzrasta.
Struktura djece rtava seksualnog iskoriavanja prema uzrastu:
Starost rtava
2008.
2009.
2010.
2011.
03 godina starosti
47 godina starosti
710 godina starosti
1014 godina starosti
Veina djece, rtava seksualnog iskoriavanja, su uzrasta od 10 do 16 godina, dok u uzrasnom

dobu do desete godine nije registrovan nijedan sluaj.
47
Struktura djece, rtava seksualnog iskoriavanja, prema nacionalnoj pripadnosti:

Nacionalna pripadnost rtava
Etnika zajednica ROMA

ALBANSKA
SRPSKA
CRNOGORSKA
2008.
X
X
2009.
2010.
X
X
X
2011.
Na osnovu dostupnih podataka moe se primijetiti da su meu djecom, rtvama seksualnog

iskoriavanja, najzastupljeniji pripadnici romske populacije.
FOKUS GRUPE:
Stavovi profesionalaca koji su uestvovali u fokus grupama su po pitanju profila rtve bili u velikoj
mjeri usklaeni. Prema profesionalnom iskustvu predstavnika Centra za socijalni rad iz Podgorice,
rtve seksualnog iskoriavanja su preteno djeca iz socijalno i materijalno ugroenih porodica i
porodica sa poremeenim odnosima, kao i djeca sa smetnjama u razvoju ili djeca iz porodica u
kojima je roditelj ili drugi srodnik sa smetnjom u razvoju. Meutim, to ne mora biti pravilo jer
prema iskustvima profesionalaca, rtve koje se vrbuju u cilju seksualne eksploatacije su i djeca iz
dobro materijalno situiranih porodica, djeca iji su roditelji akademski graani visoko obrazovani
i sl. Kada je u pitanju uzrast rtve, svi uesnici su se saglasili sa stavom da se djela prijavljuju od
strane djece uzrasta 12 do 18 godina. Meutim, to ne znai da djeca nieg uzrasta ne trpe ovaj vid
eksploatacije, zlostavljanja i nasilja, ve da ne prijavljuju takve situacije. Uesnici su istakli drutvene
mree kao pogodno tlo za manipulaciju djecom. U rizinoj grupi se nalaze maloljetnici uzrasta od
11 do 16 godina , koji su nerijetko rtve trafikinga. rtve trafikinga su uglavnom djevojice, slabog
imovinskog stanja, niskog intelektualnog nivoa, obrazovno zaputene.
DJECA, RTVE SEKSUALNOG ISKORIAVANJA:

Analizom rezultata sprovedenih intervjua sa djecom rtvama moe se zakljuiti da su intervjuisane
rtve seksualnog iskoritavanja djevojice, uzrasta od 13 do 16 godina koje potiu iz socijalno
ugroenih i nepotpunih porodica sa poremeenim porodinim odnosima. Jedna od intervjuisanih
rtava seksualnog iskoriavanja potie iz romske porodice. Veina intervjuisanih rtava ivi u
prigradskim naseljima a tri, od etri intervjuisane rtve, napustile su redovno obrazovanje iako
imaju izraenu volju da nastave kolovanje. Analizom dobijenih odgovora moe se zakljuiti da je
veina intervjuisanih rtava seksualnog iskoriavanja trpjela ili prisustvovala nekom obliku nasilja
u porodici i predmet su diskriminacije.
Prema rezultatima sprovedenog intervjua djevojice su bile rtve trafikinga, seksualnog
uznemiravanja od strane nastavnika i predmet prodaje radi udaje prema obiajnom pravu romske
populacije.
ZAKLJUAK:
Prema evidencijama organa koji su uestvovali u istraivanju, zabiljeeno je zlostavljanje samo
dva djeaka (djelo nedozvoljene polne radnje), dok su ostale rtve enskog pola. to se tie uzrasne
dobi djece, rtava seksualnog iskoriavanja, djeca rtve su uglavnom osnovnokolskog uzrasta od
10 do 16 godina starosti, s tim to se, prema dostupnim evidencijama, moe zakljuiti da su rtve
prostitucije djeca uzrasta od 13 do 16 godina starosti. U izvjetajnom periodu su registrovana samo
2 sluaja djeteta rtve uzrasne dobi od 2 do 4 godine. Ova injenica nikako ne znai da djeca nieg
uzrasta nisu u riziku da postanu rtve seksualnog iskoritavanja, ve da ovi sluajevi uglavnom
ostaju neprijavljeni. Imajui u vidu uzrasnu zrelost djece nie uzrasne dobi oni nisu u stanju da
prepoznaju i prijave seksualno iskoriavanje.
Kada je u pitanju obrazovni status djece rtava, zapaamo odreena neslaganja u evidencijama
razliitih organa /ustanova. Centar za socijalni rad u svojim evidencijama biljei da je meu
rtvama 70 % djece osnovnokolskog uzrasta i da je vie od polovine te djece napustilo redovno
kolovanje. Podaci drugih organa ukazuju da je broj djece koja su napustila kolovanje znatno manji
(npr. evidencija Tuilatva samo 3% djece rtava iskljueno je iz obrazovnog sistema) Svi organi
su usaglasili stavove da je najvei broj djece rtava seksualnog iskoriavanja iz porodica sa niskim
ekonomskim statusom, iako je na fokus grupama zabiljeeno da meu djecom rtvama postoje i
djeca iz visokointelektualnih i imunih porodica i da su ta djeca nerijetko rtve razliitih oblika
seksualnog zlostavljanja i uznemiravanja.
Prema podacima Centra za socijalni rad, veina djece rtava potie iz potpunih porodica. Ovaj je
podatak u suprotnosti sa podacima Uprave policije, Osnovnog suda, Tuilatva i NVO prema
kojima vie od polovine djece registrovanih kao rtve nekog oblika seksualnog iskoriavanja,
potiu iz nepotpunih porodica. U prosjeku najvei broj djece rtava seksualne eksploatacije je
crnogorske nacionalne pripadnosti (30,58%) a takoe je znaajan broj Srba (18,07%) kao i Roma
(19,4%). S obzirom na manju procentualnu zastupljenost Roma u optoj populaciji u Crnoj Gori,
i pored injenice da je najvei procenat djece rtava crnogorske pripadnosti moe se zakljuiti o
veoj izloenosti romske djece seksualnom iskoriavanju.
Iz navedenih podataka, moe se izvesti zakljuak da su djeca koja potiu iz socijalno ugroenih
porodica u veem riziku da postanu rtve seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja. Osim toga,
podaci ukazuju da su evidentirane rtve uglavnom djevojice osnovnokolskog uzrasta koje potiu
iz disfunkcionalnih porodica.
Imajui u vidu analizu odgovora, Zatitnik smatra da je:
neophodno osposobiti i edukovati profesionalce koji rade sa djecom da prepoznaju rtve
seksualnog iskoriavanja kao i djecu / porodice u riziku;
osnaivanje i edukacija djece, od najranije uzrastne dobi, u vezi sa svim aspektima pojave
seksualnog iskoriavanja i zloupotrebe kroz programe redovnog obrazovanja i vaspitanja;
obezbjeivanje vee dostupnosti institucija sistema djeci;
podrati programe nevladinog sektora u cilju uvoenja besplatnih telefonskih linija za pomo
rtvama;
48
49
3.1.4. RIZICI I IDENTIFIKACIJA DJETETA RTVE SEKSUALNOG

ISKORITAVANJA
Prema procjenama slubenika centara za socijalni rad najizloenija riziku od seksualnog

iskoriavanja su djeca koja su ukljuena u ivot i rad na ulici, izloeni nasilju u porodici i sa
prethodnim iskustvom seksualne eksploatacije (39,2%). U velikom broju kao rizine grupe
prepoznata su djeca koja ive na liniji siromatva i koja se napustila kolu.
Grupe djece koje su posebno izloene riziku od seksualnog iskoriavanja:
sva djeca su u podjednakom riziku

djeca bez roditeljskog staranja
djeca iz porodica koje ive ispod
linije siromatva
djeca koja su napustila kolu
djeca iz manjinskih etnikih zajednica
djeca migranti
djeca izloena nasilju u porodici
djeca sa prethodnim iskustvima
seksualne eksploatacije
djeca koja su ukljuena u ivot i
rad na ulici
djeca s invaliditetom
djeca korisnici PAS
nedovoljno mentalno razvijena djeca
djeca s mentalnim poremeajem
Centri za Osnovni Osnovna dravna Uprave

suma procenat
tuilatva
policije
3
9
4
5
21
9,7%
4
13
4
2
23 10,64%
5
16
26
12,03%
5
4
2
7
8
8
1
14
2
0
0
5
2
3
0
2
17
15
3
28
7,87%
6,94%
1,38%
12,96%
15
6,94%
15
33
15,27%
1
4
4
2
4
2
4
3
1
1
3
2
0
1
1
2
6
8
12
9
216
2,7%
3,7%
5,5%
4,16%
100%
Kao grupe koje su izloene riziku od seksualnog iskoriavanja zaposleni u nadlenim institucijama
ukupno procjenjuju da su to djeca ukljuena u ivot i rad na ulici (15,27%), djeca izloena nasilju u
porodici (12,96%), djeca koja ive ispod linije siromatva (12.03%) i djeca bez roditeljskog staranja
(10,64%). Iz ovog nalaza moe se zakljuiti da su faktori koji utiu na vulnerabilnost djece na
izloenost seksualnoj eksploataciji lo ekonomski status i nepovoljna porodina sredina.

Kao grupe djece koje su posebno izloene riziku od seksualnog iskoriavanja zaposleni u centrima
za socijalni rad navode sljedee:
djeca iz porodica koje ive ispod linije siromatva
djeca migranti
djeca sa prethodnim iskustvima seksualne eksploatacije
djeca koja su ukljuena u ivot i rad na ulici
djeca korisnici PAS
ukupno
50
3
4
5
5
4
2
7
6
9
1
4
4
2
56
Na pitanje na osnovu kojih pokazatelja bi posumnjali da je dijete rtva seksualnog iskoriavanja i

zlostavljanja socijalni radnici su navodili sljedee:
simptomi depresije
smanjeno samopotovanje
osjeanje stida
povlaenje u socijalnim odnosima
bojaljivost
nesposobnost koncentracije
suicidalne misli
apatija
agresivnost
razdraljivost
impulsivnost
anksioznost
niska frustraciona tolerancija
zavodniko ponaanje
lo uspjeh u koli
bjeanje od kue
fiziki izgled
2
1
1
4
3
2
1
1
2
1
1
1
1
1
2
1
1
26
Pobrojani pokazatelji mogu se klasifikovati u sljedee kategorije:

1.
2.
3.
4.
pokazatelji depresivnog poremeaja (61,53%)

pokazatelji poremeaja linosti (23,07%)
posljedice u ponaanju: (11,53%)
fiziki izgled (3,8%)
OSNOVNI SUD:
Kao grupe djece koja su posebno izloena riziku od seksualnog iskoriavanja slubenici osnovnih
sudova navode sljedee:
djeca migranti
djeca korisnici PAS
ukupno
9
13
16
8
8
1
14
5
15
4
2
4
3
102
51
Prema procjeni zaposlenih u osnovnim sudovima djeca koja su najizloenija riziku od seksualnog
iskoriavanja su djeca koja ive na liniji siromatva i ona ukljuena u ivot i rad na ulici (30,39%),
a zatim i ona liena roditeljskog staranja i rtve porodinog nasilja (26,47%).

Kao grupe djece koja su posebno izloena riziku od seksualnog iskoriavanja slubenici osnovnih
dravnih tuilatava navode sljedee:
djeca migranti
djeca korisnici PAS
ukupno
4
4
3
2
0
0
5
2
5
1
1
3
2
32
Prema informacijama dobijenim putem Upitnika, djeca rtve seksualnog iskoriavanja dospijevaju
u NVO Crnogorski enski lobi:
prijavom policije
javljanjem same djece na broj telefona organizacije
prijavom na telefonski broj organizacije od strane roditelja, roaka, prijatelja, osobe kojoj se
dijete obratilo/poalilo
preko saznanja aktivistkinja uz pomo medija ako je vijest objavljena i neposrednim stupanjem
u kontakt sa djetetom, porodicom radi pomoi i podrke
Na pitanje koje se odnosi na pokazatelje (identifikacija rtve) koji ukazuju da je u pitanju dijete
rtva seksualne eksploatacije, dostavljeni su sljedei odgovori:
UPRAVA POLICIJE:
Kao grupe djece koje su posebno izloena riziku od seksualnog iskoriavanja slubenici podrunih
jedinica Uprave policije navode sljedee:
52
NVO:
Dunost prijavljivanja zlostavljanja djeteta odnosi se na sve situacije, u kojima su aktivistkinje

organizacije na neki nain direktno ili indirektno primili informacije koje sugeriu da je dijete
seksualno zlostavljano ili eksploatisano.
Prema procjenama slubenika osnovnih dravnih tuilatava djeca izloena nasilju u porodici i
ukljuena u ivot i rad na ulici su u naroitom riziku od seksualnog iskoriavanja (31,25%), a
takoe i djeca bez roditeljskog staranja i ona koja ive na liniji siromatva (21,87%).

djeca migranti
djeca korisnici PAS
ukupno
Zaposleni u Upravi policije smatraju da su sva djeca podjednako izloena riziku od seksualnog
iskoriavanja a meu ostalim grupama izdvojila su se djeca ukljuena u ivot i rad na ulici (15,38%).
5
2
2
2
3
0
2
2
4
0
1
1
2
26
Djeca koja su emocionalno, fiziki ili seksualno zlostavljana mogu imati simptome, koji esto,
ali ne uvijek, mogu biti lako i brzo prepoznati od strane iskusnog voditeljke /oca sluaja ili ljekara
specijaliste za odreenu oblast.
Kad postoje fiziki znakovi zlostavljanja (poput modrica, rana, ugriza, opeklina, iupane kose,
spolne bolesti i drugog), lake je prepoznati da je dijete zlostavljano, no u veini sluajeva ovakvi
vidljivi znakovi ne postoje te strunjacima preostaje zakljuivati na osnovu djeijeg ponaanja.
Kod seksualno zlostavljane djece javljaju se prije svega brojne smetnje na emocionalnom planu,
tj. intenzivni osjeaji kao to su: ljutnja, tjeskoba, bespomonost, strah od odlaska kui nakon
kole, strah od mraka i odlaska u krevet, strah od zatvorenih vrata, kupatila (zavisno od toga gdje
se dogaalo seksualno zlostavljanje) samoizolacija, sramota, krivica, strah od fizikog kontakta,
posebno oko podruja genitalija, strah da budu sami s odreenim ljudima, pla, depresija,
zbunjenost, osjeaj izdaje i drugi.
Kod seksualno zlostavljane djece specifina je i pojava seksualiziranog ponaanja, tj. neuobiajeni
interes za svoje i tue genitalije, esta masturbacija, upotreba prostih rijei, crtei s naglaenim
seksualiziranim detaljima, crtei koji pokazuju genitalije, udne vulgarne izjave poput: Brat mi
noas nije dao spavati , Ne volim tu igricu s jezikom sa tatom.
Dijete takoe moe iskazivati i druge upozoravajue znakove u ponaanju, npr. prisutna je
zamjena uloga u porodici, dijete lanove porodice , najee majku, moli da ne ostane s odreenom
osobom, poinje ponovo mokriti u krevet, tepati, osjea se bespomono, konstantno se eli dobro
ponaati, pretjerano je posluno, lae, povueno je ili hiperaktivno, ima none more. Moe se
poeti i samodestruktivno ponaati, koristiti drogu, alkohol, pokuati suicid, nedovoljno jesti ili
53
se prejedati, ozljeivati se, bjeati od kue, baviti se prostitucijom ili upasti u zamku trafikinga.
Neke este osobine seksualno zlostavljane i zloupotrebljene djece ukljuuju nisko samopotovanje
tj. lou sliku o sebi, anksioznost i depresivnost. Ako je zlostavljanje bilo intenzivno ili dugotrajno,
djeca mogu imati psihosomatske tegobe, druge medicinske poremeaje i bolesti nepoznatog uzroka
te znakove disocijacije/izbjegavanja.
Prema iskustvima i dosadanjem radu Organizacije grupe djece koje su posebno izloene riziku od
seksualne eksploatacije su sljedee:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.

djeca migranti ukupan broj djece koja su bila korisnici nekog vida asistencije vae organizacije
u periodu od 1. januara 2008. do 30. juna 2011.
djeca s prethodnim iskustima seksualne eksploatacije
djeca korisnici PAS
FOKUS GRUPE:
Profesionalci smatraju da je sistem obrazovanja prva stanica na putu ranog otkrivanja rtve ili
potencijalne rtve kao i mjesto gdje djeca treba da se upoznaju sa svim nedozvoljenim radnjama i
situacijama u kojima mogu da se nau kako bi umjeli da iste prepoznaju i na vrijeme prijave.
Na fokus grupama je istaknuto da su djeca koja ive i rade na ulici, djeca bez roditeljskog staranja,
djeca iz disfunkcionalnih porodica kao i djeca iz socijalno ugroenih porodica u riziku da postanu
rtve seksualnog iskjoriavanja . Profesionalci su istakli da u svom radu nemaju predviene
planove i programe za postupanje sa djecom koja su u riziku niti imaju ustaljenu praksu za
praenje rizinih porodica. Osim toga, svi uesnici su zauzeli stav da se rano prepoznavanje
rtava i potencijalnih rtava seksualnog iskoriavanja oekuje na prvom mjestu od predstavnika
zdravstvenih i obrazovnih ustanova a prema dosadanjim iskustvima prijave ovih djela najmanje
dolaze sa tih adresa. Takoe je istaknuto da je, u svim slubama sistema, nedovoljan kapacitet
edukovanog strunog kadra, koji bi bio spreman da radi sa djecom i prepozna i najmanje indikatore
zlostavljanja ili iskoriavanja djeteta. Osim toga, nerijetke su situacije da i kada postoji sumnja da
je dijete seksualno iskoriavano izostane prijava zbog nedostatka materijalnih dokaza, problema
male sredine i slino. Sami profesionalci esto nemaju podrku roditelja i porodice sa kojom dijete
ivi jer u veini sluajeva porodica ne prihvata takve indicije kao mogue i vie se povjerenja i
panje poklanja iskazu odrasle osobe (mogueg poinioca) nego izjavama djeteta. Prema miljenju
profesionalaca, odbijanje roditelja da je dijete mogua rtva iskoriavanja je karakteristino u
sluajevima kada postoji sumnja da je dijete navoeno na prostituciju.
ZAKLJUAK:
Prema rezultatima sprovedenog istraivanja kao rizine grupe djece koja mogu biti potencijalne
rtve seksualnog iskoriavanja, profesionalci su prepoznali djecu koja ive i rade na ulici, djecu
izloenu nasilju i djecu koja potiu iz porodica sa poremeenim porodinim odnosima. Kada je
u pitanju identifikacija rtava seksualnog iskoriavanja, najvie prijavljenih sluajeva potie od
strane Uprave policije. Osim toga, zapaen je odreen broj sluajeva koji su prijavljeni Centrima
za socijalni rad od strane roditelja. injenica je da sama sredina, kako porodina tako i lokalna, jo
uvijek nije spremna da glasno govori o problemu seksualnog iskoriavanja djece pa se samim tim
veoma teko odluuje na prijavljivanje sluajeva, imajui u vidu teinu dokazivanja kao i traumu kroz
koju dijete prolazi u toku sudskog procesa. Zabrinjavajua je injenica da prijavljivanje sluajeva
seksualnog iskoriavanja i zlostavljanja djece u najmanjem broju potie od strane zdravstvenih
i obrazovnih ustanova to moe ukazivati na nemogunost identifikacije potencijalne rtve od
strane obrazovnih i zdravstvenih radnika. Ovo je poraavajua injenica, s obzirom da su obrazovni
i zdravstveni radnici u svakodnevnom bliskom kontaktu sa djecom i od njih se oekuje da prvi
prepoznaju promjene kod djeteta kao i indikatore koji bi upuivali na zlostavljanje i iskoritavanje.
Takoe je zabrinjavajue nedostatak strunih kadrova kao i prostornih kapaciteta za rad sa djecom
potencijalnim rtvama seksualnog zlostavljanja i iskoriavanja.
Imajui to u vidu, neophodno je:
obezbijediti kontinuirane edukacije o pojavi seksualnog iskoritavanja i zloupotrebe djece i
nainima prepoznavanja rtve/potencijalne rtve seksualnog iskoritavanja i zloupotrebe svih
lica koji na bilo koji nain rade sa djecom i za djecu.
3.1.4. MJERE ZATITE, MEUINSTITUCIONALNA SARADNJA I

PROGRAMI PREVENCIJE
Centri za socijalni rad u najveoj mjeri zadovoljavajuom procjenuju saradnju sa policijom i
zdravstvenim ustanovama, zatim slijedi saradnja sa kolama, pa potom sa sudstvom i nevladinim
organizacijama. Najefikasniju saradnju osnovni sudovi i osnovna dravna tuilatva ostvaruju sa
centrima za socijalni rad i Upravom policije. Uprava policije u rjeavanju sluajeva seksualne
eksploatacije najbolju saradnju ima sa Centrom za socijalni rad, a zatim sa zdravstvenim ustanovama
i nevladinim organizacijama a u odreenoj mjeri i sa pravosudnim organima. Na osnovu procjene
zadovoljstva saradnjom sa institucijama drutva, zakljuuje se da je u najveoj mjeri i obostrano
zadovoljavajua saradnja koja se ostvaruje izmeu centara za socijalni rad i uprava policije.
Samo jedna Uprava policije navela je da ima povratnu informaciju o okonanju sudskih postupaka.
Svega tri centra za socijalni rad naveli su u Izvjetaju da su njihovi slubenici uestvovali u
programima prevencije, odnosno pohaali su edukacije na teme: prepoznavanje djece rtava
trafikinga i zatita seksuanih radnica od polno prenosivih bolesti.
U izvjetaju jednog Osnovnog suda navedeno je pohaanje odreenih seminara kao vid preventivne
aktivnosti. Zaposleni u jednom Osnovnom dravnom tuilatvu dali su neodreenu informaciju o
54
55
ueu u Programima sa timovima formiranim od predstavnika centara za socijalni rad, policije i

tuilatava.
Slubenici Uprave policije u znatno veoj mjeri angaovani su u preventivnim aktivnostima koje
ipak veinom nisu usko vezane za tematiku seksualnog iskoriavanja djece.
Budui da su djeca bila svjedoci u postupku, preduzimane su sljedee mjere zatite:
Osnovni sud
ukljuivanje Centra za socijalni rad
sasluanju u prisustvu staratelja
razgovor sa psihologom
razgovor sa specijalnim pedagogom
iskljuenje javnosti
svjedok se sasluava nakon to se okrivljeni
udalji iz sudnice
2
2
1
Osnovno dravno Uprava

suma
tuilatvo
policije
4
4
2
4
8
3
4
9
3
2
6
1
1
2
2
1
1
2
2
1
1
1
procenat
11,43%
22,86%
25,71%
17,14%
2,85%
5,71%
2,85%
5,71%
2,85%
2,85%
35
100%
Kao mjere zatite djece, rtava seksualnog iskoriavanja, u toku sudskog postupka u najveem
stepenu primjenjivano je sasluanje svjedoka u prisustvu socijalnog radnika (25,71%), staratelja
(22,86%) i psihologa (17,14%).

Na pitanje kako su rtve dole do Centra za socijalni rad, odnosno od koga su saznali da je rije o
seksualnom iskoriavanju i zlostavljanju, slubenici su navodili sljedee izvore:
roditelji
Uprava policije
zdravstvene ustanove
sudstvo
kolstvo
SOS
ukupno
broj sluajeva
3
5
1
2
2
1
14
Na osnovu odgovora na prethodno pitanje moe se posredno zakljuiti o postojanju dobre saradnje
centara za socijalni rad i uprava policije, budui da su centri informaciju o 35,71% sluajeva dobili
od policijskih slubenika. Meutim, zabrinjavajue je nizak stepen saradnje izmeu centara za
socijalni rad i obrazovnih ustanova (samo 2 sluaja) kao i saradnje centara i zdravstvenih ustanova,
s obzirom da je u ovom periodu evidentiran samo jedan sluaj prijavljen od strane zdravstvene
ustanove.
56
to se tie mjera koje su radnici Centra za socijalni rad preduzimali u cilju pruanja pomoi rtvama
seksualnog iskoriavanja zlostavljanja, anketirani slubenici navodili su sljedee:
saradnja sa roditeljima
saradnja sa institucijama drutva
saradnja sa NVO
savjetodavni razgovori
psihosocijalna podrka
materijalna podrka
timski rad
praenje rtve
starateljstvo
supstitucija neadekvatne porodine sredine
evidencija rada na sluaju
ukupno
3
5
2
4
3
2
1
3
1
1
1
26
Prema raspoloivim podacima moe se zakljuiti da centri za socijalni rad nemaju razvijen timski i
multidisciplinarni pristup kada je u pitanju pruanje asistencije i pomoi djetetu, rtvi seksualnog
iskoriavanja i zlostavljanja. Rad centara je u najveoj mjeri posveen savjetodavnom radu i
pruanju psihosocijalne podrke i pomoi rtvi.
Procjena zadovoljstva saradnjom sa institucijama drutva:
saradnja sa zdravstvenim ustanovama
saradnja sa kolstvom
saradnja sa policijom
saradnja sa sudstvom
saradnja sa nevladinim organizacijama
veoma dobro
1
1
1
dobro
3
2
3
2
3
loe
veoma loe
U najveem broju sluajeva saradnju sa institucijama drutva zaposleni u centrima za socijalni rad
procjenjuju kao dobru. Takoe, zadovoljavajuom procjenuje se saradnja sa policijom i zdravstvenim
ustanovama, zatim slijedi saradnja sa kolama, pa potom sa sudstvom i nevladinim organizacijama.
Uee u programima prevencije:
Da li ste uestvovali u programima prevencije?
da
ne
3
6
Petina anketrianih centara za socijalni rad navelo je da su njihovi slubenici uestvovali u programima
prevencije. Kao primjere programa prevencije naveli su pohaanje edukacija na sljedee teme:
prepoznavanje djece rtava trafikinga i zatita seksualnih radnica od polno prenosivih bolesti.
57
OSNOVNI SUD:
Budui da su djeca bila svjedoci u postupku, u dva osnovna suda preduzimane su sljedee mjere
zatite:
sasluanje u prisustvu roditelja (staratelja)
sasluanje u prisustvu predstavnika centara za socijalni rad
ukupno
2
1
2
5
saradnja sa Centrom za socijalni rad

saradnja sa Upravom policije
Dom zdravlja
dobro
2
3
1
loe
1
veoma loe
Slubenici Osnovnog suda u rjeavanju sluajeva seksualnog iskoriavanja djece u najveoj mjeri i
najefikasnije sarauju sa Centrom za socijalni rad.
Gotovo niko od zaposlenih u osnovnim sudovima nije uestvovao u preventivnim programima iz
oblasti seksualnog iskoriavanja djece, samo u jednom sluaju navedeno je pohaanje odreenih
seminara kao vid preventivne aktivnosti.

Budui da su djeca bila svjedoci u pojedinim postupcima u cilju zatite svjedoka primjenjivane su
sljedee mjere:
iskljuenje javnosti
sasluanje u prisustvu staratelja
svjedok se sasluava nakon to se okrivljeni udalji
iz sudnice
ukupno
2
3
3
2
1
1
1
13
58
veoma dobro
3
2
1
1
1
1
1
dobro
1
1
5
3
Dravno tuilatvo, pravosudni organi

Centar za socijalni rad
osnovne i srednje kole
Dom Mladost u Bijeloj
zdravstvene ustanove
Dom za djecu i mlade Ljubovi
Kancelarija za borbu protiv trgovine
ljudima
nevladine organizacije, SOS telefon
psiholozi
veoma
dobro
1
1
dobro
loe
veoma loe
2
8
1
1
4
1
1
3
1
Uprava policije u rjeavanju sluajeva seksualnog iskoriavanja u najveoj mjeri ostvaruje saradnju
sa Centrom za socijalni rad (37,5%), a zatim sa zdravstvenim ustanovama, tuilatvom i nevladinim
organizacijama.
to se tie preventivnih programa slubenici Uprave policije naveli su aktivnosti koje veinom nisu
usko vezane za tematiku seksualnog iskoriavanja djece:
Najee primjenjivane mjere zatite svjedoka su sasluanje u prisustvu socijalnog radnika,

psihologa i staratelja (66,66%).
saradnja sa roditeljima
dravno tuilatvo
saradnja sa Centrom za socijalni rad
saradnja sa Upravom policije
Dom zdravlja
Centar za podrku djece i omladine
pedagozi
psiholozi
neuropsihijatri
Veina slubenika iz osnovnih dravnih tuilatava nije uestvovalo u preventivnim programima.

Jedino to su naveli kao odgovor na ovo pitanje je uee u programima sa timovima formiranim
od predstavnika centara za socijalni rad, policije i tuilatava.
UPRAVA POLICIJE:

veoma dobro
3
Osim podrazumjevane saradnje sa Centrom za socijani rad i Upravom policije slubenici osnovnih
dravnih tuilatava navodili su kao partnere roditelje i struna lica (psihologe, pedagoge, psihijatre).
U prosjeku najefikasniju saradnju osnovna dravna tuilatva ostvaruju sa centrima za socijalni rad.
loe
veoma loe
- Seminar sa tematikom zatite djece od svih vidova nasilja 2

- Akcija Mladost preventivno-represivne aktivnosti za kvalitetniju borbu protiv svih vidova
devijantnih ponaanja maloljetnika i djece 3
- Edukacija maloljetnike populacije i njihovih roditelja o svim oblicima kriminaliteta, devijantnim
i asocijalnim ponaanjima -2
- Seminar Posredovanje izmeu rtve i maloljetnika u sukobu sa zakonom
- Sud i medijacija posredovanja u radu sa djecom kao rtvama krivinog djela ili prekraja
- Seksualno nasilje iz ugla djece i odraslih koji su preivjeli traumu u organizaciji KVINNA
TILL KVINNA i Incest Centra iz Beograda
- Osposobljenost za porodinog savjetnika u organitaciji UNICEF-a i Ministarstva socijalnog
staranja
- Obrazovanje za ljudska prava djece i mladih u organizaciji Savjeta Evrope i Uprave za mlade i
sport.
59
NVO:
Slube/organizacije sa kojima NVO Crnogorski enski lobi ostvaruje dobru saradnju u
procesu pruanja pomoi rtvi

policija
Centar za socijalni rad
pravosudni organi /tuzilatvo
advokati
Na pitanja koja su se odnosila na programe prevencije, dostavljeni odgovori ukazuju da je organizacija

Crnogorski enski lobi uestvovala u mnogim programima prevencije u zemlji i inostranstvu i
izvodili aktivnosti prevencije. Programi su bili informativno-edukativnog karaktera za djecu/mlade,
roditelje, zdrastvene, prosvjetne, socijalne radnike, pripadnike policije, sudstvo, tuzilatvo. Osim
toga, organizacija je uestvovala u mnogim kampanjama usmjerenim na podizanju javne svijesti .
FOKUS GRUPE:
Kada je u pitanju program i mehanizam zatite rtava seksualne eksploatacije svi uesnici fokus
grupa su se sloili da je uloga tuioca u ovom procesu sada mnogo bolja u odnosu na raniji period
kada je u pitanju zatita maloljetne rtve. Naime, prema novim odredbama Zakona tuilac sada
uestvuje u istrazi dok je ranije rtvu upoznavao tek na glavnom pretresu. To u mnogo emu
poboljava poloaj rtve, a i samog procesa, jer je tuilac prisutan od samog poetka i kroz sve
faze prolazi zajedno sa rtvom te na bolji nain moe da spozna rtvine potrebe. Tuilatvo u
Podgorici biljei znatno bolje rezultate kada je u pitanju sprovoenje istranih radnji od kada je
tuilac aktivnije ukljuen u istrani proces. U Podgorici postoji nekoliko sigurnih mjesta sklonita
za rtve seksualne eksploatacije. Ona nisu predviena samo za smjetaj i zbrinjavanje djece ve za
osobe enskog pola ali se tu smjetaju majke sa djecom i maloljetne rtve. To je dobro jer prua
mogunost izmjetanja rtve u sigurnu sredinu. Meutim, ne postoje mehanizmi udaljavanja
uinioca tj. potencijalnog uinioca seksualne eksploatacije, osim u sluajevima kada je on u pritvoru
ili zatvoru. Sve rtve imaju vjeiti strah od uinioca ovih delikata i mnogo vremena nakon samog
izvrenja. Nemogunost finansijskog osamostaljenja, zaposlenja, nastavka kolovanja, izdvajanja
uinioca iz mjesta boravka rtve kao i dugi sudski procesi i niska kaznena politika su karakteristini
razlozi neprijavljivanja uinioca i utanja rtve. Nedostatak jedinstvenih baza podataka predstavlja
veliki problem u procesu praenja ove pojave. Svaka sluba/organ vodi evidencije po internim
pravilima i prema sopstvenim kriterijumima to u mnogome oteava koordinisani rad.
oteava proces zatite i pomoi rtvama seksualne eksploatacije. Iako su potpisani memorandumi
o saradnji, zdravstveni radnici esto ne shvataju ozbiljnost situacije i neophodnost brzog i efikasnog
reagovanja. Zanimljiv je podatak da je, prema rezultatima dijela istraivanja sprovoenog putem
upitnika, veina centara za socijalni rad saradnju sa zdravstvenim ustanovama kvalifikovala kao
dobru.
Kao glavni problem u procesu zatite djeteta rtve, uesnici fokus grupe iz Podgorice su istakli
saradnju sa zdravstvenim ustanovama. Naime, i pored potpisanih memoranduma o saradnji kao i
obaveze zdravstvenih slubenika da prue pomo i zatite privatnost pacijenta, slubenici Centra
za socijalni rad i policije imaju problema prilikom pregleda djece rtava. Zdravstveni slubenici
ne polau brinu panju prilikom prijema i pregleda maloljetnih rtvi i ne vode rauna o njihovoj
privatnosti. Profesionalci smatraju da je neophodno edukovati same zdravstvene slubenike
o nainu postupanja sa rtvama kao i o procedurama neophodnim za djelotvoran zdravstveni
pregled u najkraem moguem roku kao i vanosti zatite privatnosti pacijenata. Uesnici fokus
grupa su konstatovali da su odreeni preventivni programi sprovoeni, ali ne kontinuirano i ne
sveobuhvatno, te da nisu dali znaajne rezultate. Otvorene su kancelarije za prevenciju narkomanije
i reproduktivno zdravlje u sklopu nekih osnovnih kola u Crnoj Gori te su se djeca na razliitim
radionicama mogla informisati i o nainima i oblicima seksualnog uznemiravanja, zlostavljanja i
eksploatacije. Takoe je od strane nevladinog sektora organizovano nekoliko jednodnevnih akcija
povodom Dana nasilja nad djecom pa bi se u okviru toga provukla i ideja o seksualnoj eksploataciji
i slino. to se tie preventivnih programa od strane socijalnih slubi, zdravstvenih ustanova ili
policije, profesionalci nisu istakli nijedan program kao praksu u radu i postupanju.
DJECA RTVE SEKSUALNOG ISKORIAVANJA:

Prema sprovedenim intervjuima sa djecom rtvama seksualnog iskoriavanja samo je jedna
djevojica samostalno prijavila eksploataciju dok su ostale rtve prijavljene i zatiene od strane
policije nakon tekog oblika fizikog nasilja koje su pretrpjele. Intervjuisana djeca su korisnici
usluga prihvatilita za rtve trgovine ljudima i zadovoljne su programima zatite. Meutim,
proces oporavka je individualan i dugotrajan. Intervjuisana djeca rtve su, prema rezultatima
sprovedenog intervjua, uglavnom nezadovoljna uslugama koje dobijaju u sistemu zdravstvene
zatite sa posebnom naglaskom na nemogunost ostvarivanja prava na privatnost u zdravstvenim
ustanovama.
Policija u Bijelom Polju je veoma aktivna kada je u pitanju zatita maloljetnika od bilo koje vrste
zloupotreba. Policijski slubenici u Bijelom Polju su edukovani i senzibilisani za rad sa maloljetnim
rtvama, postoje posebne prostorije za obavljanje razgovora sa maloljetnicima. U okviru Centra za
zatitu djece i porodice postoji i scren ogledalo koje se koristi u odreenim sluajevima a maloljetne
rtve se ispituju u prisustvu socijalnog radnika, psihologa i staratelja, u zavisnosti od konkretne
situacije. Osim toga, bjelopoljska policija ima posebno opremljenu prostoriju, prilagoenu djeci,
za prijem i obavljanje razgovora sa maloljetnicima. Saradnja Centra za socijalni rad i Policije je na
visokom nivou i veoma koordinisana. Profesionalci iz Bijelog Polja veliku pomo i podrku imaju
od Centra za zatitu djece i porodice i NVO sektora. Uesnici grupnog intervjua u Bijelom Polju
smatraju da je saradnja sa zdravstvenim ustanovama na zadovoljavajuem nivou to u mnogo emu
60
61
stvoriti uslove za sasluavanje rtava i maloljetnih svjedoka seksualnog iskoritavanja i

zloupotrebe u skladu sa preporuenim meunarodnim standardima
ZAKLJUAK:
Prema dostavljenim informacijama nadleni organi ispoljavaju zadovoljstvo meuinstitucionalnom
saradnjom. Kao veoma dobra ocijenjena je saradnja policije i centara za socijalni rad kao i
saradnja tuilatva sa slubenicima centara za socijalni rad, dok je saradnja sa drugim ustanovama
ocijenjena kao zadovoljavajua. Ne moemo zaobii injenicu da organi u svom radu ne praktikuju
multidisciplinarni pristup u cilju rjeavanja problema seksualnog iskoriavanja i zloupotrebe, pa
se namee zakljuak da se ocijenjena saradnja odnosi na pojedinane i individualne sluajeve. Iako
su organi zadovoljni postojeom saradnjom, sudski procesi nerijetko traju veoma dugo i vode ak
do zastarijevanja to ukazuje da saradnja izmeu Suda, Tuilatva i Uprave policije nije uvijek na
zadovoljavajuem nivou.
Osim toga, profesionalci u sprovedenim fokus grupama izrazili su nezadovoljstvo saradnjom
sa zdravstvenim ustanovama i izraenom neaktivnou obrazovnih ustanova kada je u pitanju
problem seksualnog iskoriavanja i zloupotreba djece.
Kada su u pitanju mjere zatite, uoeno je da centri za socijalni rad pruaju savjetodavnu pomo
porodici i rtvama ali nismo mogli zaobii injenicu da Centri u svom postupanju nemaju unaprijed
predviene programe zatite i pomoi u cilju ozdravljenja djeteta, prevazilaenja traume i njegove
potpune reintegracije i resocijalizacije. Najzastupljenije mjere zatite u postupanju sudova, tuilatva
i policije su sasluavanje rtve uz prisustvo socijalnog radnika. Profesionalci su na fokus grupama
istakli da veina organa nema opremljene posebne prostorije za adekvatno sasluavanje djece rtvi
seksualnih delikata, opremljene u cilju zatite djeteta od sekundarne viktimizacije i traume.
Istraivanje je pokazalo da veina profesionalaca nije pohaala posebne edukativne programe
predviene za osnaivanje strunjaka za rad sa djecom rtvama seksualnog iskoriavanja i
zloupotrebe. Programi edukacije koji su sprovedeni za osnaivanje policijskih slubenika su svakako
dobri ali ni jedan od navedenih nije usko specijalizovan za problem seksualnog iskoriavanja djece.
Ali, i pored toga, ovo istraivanje je pokazalo da su slubenici policije najedukovaniji po pitanju
postupanja sa djecom rtvama i potencijalnim rtvama seksualnog iskoriavanja. Zabrinjavajua
je injenica da slubenici pravosua nisu pohaali ni jedan program edukacije u okviru ove
teme. Takoe je zapaeno da je veoma mali broj prosvjetnih radnika uestvovao u edukativnim
programima koji se odnose na problem seksualnog iskoriavanja djece.
Imajui u vidu navedeno, neophodno je:
obezbijediti multidisciplinarni pristup rjeavanja problema seksualnog iskoritavanja i
zloupotrebe djece, kroz formiranje posebnih multidisciplinarnih timova za rad sa djecom
rtvama seksualne zloupotrebe
propisati standarde o postupanju izmeu nadlenih organa u sluajevima seksualnog
iskoritavanja i zloupotrebe
obezbijediti posebna specijalizovana odjeljenja ili slube u okviru zdravstvenih ustanova koja bi
radila sa djecom rtvama nasilja i zloupotrebe
62
3.1.5. PREDLOZI ZA UNAPREENJE SISTEMA PREVENCIJE I ZATITE

DJECE RTAVA SEKSUALNOG ISKORIAVANJA
Predlozi za unapreenje sistema prevencije i zatite djece rtava seksualne eksploatacije:
Centar za Osnovni
Kreiranje adekvatne socijalne politike i
zakonske regulative
Edukacija djece radi prevencije
Jaanje i umreavanje institucija drutva,
kao i ukljuivanje lokalne samouprave i
nevladinih organizacija
Poboljanje socio-ekonomske situacije
djece iz grupa pod poveanim rizikom
Praenje i zatita rtava
Osnovna
Uprave
dravna
ukupno
policije
tuilatva
17
16,03 %
19
40
37,73%
10
13
12
40
37,73%
4,72%
4
106
3,77%
100%
5
1
23
3
38
23
22
Iz gornje tabele uoljivo je da se najvei broj predloga za unapreenje sistema prevencije i zatite
djece, rtava seksualne eksploatacije, odnosi na jaanje institucija drutva kroz edukaciju slubenika,
formiranje strunih timova, kao i na proirivanje nadlenosti na ostale institucije drutva i njihovu
bolju komunikaciju i koordinisano djelovanje kroz angaovanje mobilnih timova i jedinstveni sistem
evidencije. Zatim, na edukaciju djece sa ciljem prepoznavanja rizika od ove vrste zlostavljanja kroz
ukljuivanje relevantnih osoba u vaspitno-obrazovnim ustanovama, kao i na kreiranje adekvatne
socijalne politike ukljuivanjem strunih lica i ugledanjem na primjer demokratskih zemalja i
zakonske regulative u smislu pootrenih kaznenih mjera za poinioce ove vrste krivinih djela.
Preporuke za unapreenje sistema prevencije i zatite djece rtava seksualne eksploatacije:
Umreavanje institucija
Jedinstveni sistem evidencije
Poveanje broja strunih saradnika
Ublaavanje zakonske procedure kako bi se umanjila neprijatnost rtvama
Poveanje kaznenih mjera
Edukacija djece radi prevencije
Vrnjaka edukacija
Zatita djece od potencijalno tetnih sadraja prilikom korienja novih
komunikacijskih tehnologija kroz nastavni program Medijske pismenosti
Smanjenje siromatva
Suzbijanje prosjaenja
Poboljanje poloaja djece iz rizinih grupa
Smanjiti broj djece koja su ukljuena u rad na ulici
Servisi za djecu rtve seksualne eksploatacije
Poveanje nivoa svijesti graana o ovom problemu
Zabrana snimanja i emitovanja pornografskih sadraja
Ukupno
2
1
1
3
3
3
2
1
1
1
2
1
1
1
1
22
63
Predloge za unapreenje sistema prevencije i zatite djece rtava seksualne eksploatacije moemo
svrstati u nekoliko kategorija:
1. Zakonska regulativa (27,2%)
2. Edukacija djece radi prevencije (27,2%)
3. Poboljanje socio-ekonomske situacije (22,7%)
4. Jaanje institucija, umreavanje institucija i jedinstveni sistem evidencije (18,18%)
5. Servisi za djecu rtve seksualne eksploatacije (4,5%)
Predlozi organizacije Crnogorski enski lobi za unapreenje sistema prevencije i zatite
djece rtava seksualne eksploatacije
informisanje kroz edukativnoinformativne programe djece i njihove zajednice na koje bi sve
naine mogli identifikovati i sprijeiti seksualnu eksploataciju djece
smanjivanje djeje bespomonosti i zavisnosti kroz programe specijalizovanoh timova,
strunjaka iz odreene oblasti
poveavanje osoblja, grupacija, NVO koje bi djeci mogli pruiti podrku i pomo
Edukativnoinformativna predavanja:
osoblje institucija sistema/policija, zdravstvo, socijalni prosvjetni radnici, pravosudje
tuilatvo
roditelji
radionice za djecu prilagodjene uzrastu i stepenu zrelosti
FOKUS GRUPE:
Analizom predloga profesionalaca ukljuenih u sprovedene fokus grupe moe se zakljuiti da su
profesionalci jedinstveni u sljedeim stavovima:
neopodno obezbjeivanje edukacija strunih lica, djece kao i ire javnosti u cilju prepoznavanja
seksualne eksploatacije i zlostavljanja djece kao i osnaivanje ovih subjekata da djela seksualne
eksploatacije prijave nadlenim organima
neopodno obezbjeivanje preventivnih mjera prema uiniocima krivinih djela seksualne
eksploatacije i seksualnog zlostavljanja djece u cilju spreavanja povrata
neopodno obezbjeivanje efikasnih istraga djela seksualne eksploatacije djece
obezbjeivanje multidisciplinarnog pristupa zatite djece od seksualne eksploatacije i
zlostavljanja na lokalnom nivou i bolju koordinaciju izmeu slubi i organa
osnaivanje kapaciteta zdravstvene zatite kroz formiranje specijalizovanih timova ili ustanova
za rad sa djecom rtvama razliitog oblika zlostavljanja i iskoritavanja
proirivanje kaznene politike uvoenjem razliitih sankcija
Kao vid prevencije i izbjegavanja situacije u kojoj su se nala djeca, rtve seksualne eksploatacije,
navode edukaciju u cilju prepoznavanja oblika nedozvoljenog ponaanja. Osim toga, smatraju da
je neophodno osnaiti rtve da prijavljuju sluajeve seksualne eksploatacije i zloupotrebe kroz
upoznavanje sa postojeim programima zatite kao i slubama/organima koji pruaju pomo i
zatitu rtvama seksualne eksploatacije.
64
OCJENA STANJA:
U cilju sveobuhvatnog sprovoenja istraivanja profesionalci su imali priliku da izjasne svoj stav
i daju predloge za unapreenje sistema prevencije i zatite djece rtava seksualnog iskoritavanja.
Analizom odgovora moemo zakljuiti da su profesionalci u veem dijelu bili saglasni da je
neophodno uskladiti zakonsku regulativu sa meunarodnim standardima, obezbijediti edukaciju
djece u cilju prevencije , poboljati socio-ekonomsku situaciju, ojaati institucije i obezbijediti
umreavanje institucija i jedinstveni sistem evidencije , obezbijediti servise za djecu rtve
seksualne eksploatacije.
3.1.6. PREPORUKE ZATITNIKA

Imajui u vidu rezultate sprovedenog istraivanja koji upuuju da je seksualno iskoriavanje
djece kao pojava u odreenoj mjeri zastupljeno u crnogorskom drutvu, teinu posljedica
koju ova pojava nosi sa sobom, kao i injenicu da je Crna Gora turistika destinacija koja je u
ii ekspanzije protoka informacija i ljudi, savremenih ideja i naprednih tehnologija koje ne
idu u prilog lakom i jednostavnom otkrivanju seksualnih delikata, Zatitnik ljudskih prava i
sloboda Crne Gore u cilju unapreenja poloaja djeteta u Crnoj Gori i efikasnog suzbijanja
problema seksualnog iskoriavanja djece
preporuuje
Ministarstvu pravde
da preduzme potrebne radnje i mjere na daljem usaglaavanju zakonodavstva sa
preporuenim meunarodnim standardima u cilju pootravanja i proirivanja kaznene
politike;
da predloi Vladi Crne Gore da se odredi dravni organ za prikupljanje i uvanje podataka
o identitetu i genetskom profilu lica osuenih za krivina djela seksualnog iskoriavanja
i seksualnog zlostavljanja djece u skladu sa Konvencijom Savjeta Evrope o zatiti djece od
seksualnog iskoriavanja i seksualnog zlostavljanja;
da preduzme potrebne radnje i mjere u cilju usaglaavanja definicije djeteta u crnogorskom
krivinom zakonodavstvu sa odredbom l.1 UN Konvencije o pravima djeteta i l. 3
Konvencije Savjeta Evrope o zatiti djece od seksualnog iskoriavanja i seksualnog
zlostavljanja;
da preduzme potrebne radnje i mjere u cilju edukacije sudija i tuioca u cilju osnaivanja
za rad sa maloljetnim rtvama seksualnih delikata:
da obezbijedi podrku specijalizovanih lica (pedagog, psiholog, sociolog) sudijama i
tuiocima za maloljetnike;
da obezbijedi posebne prostorije opremljene u skladu sa preporuenim meunarodnim
standardima za sasluavanje i boravak djece rtava seksualnog iskoritavanja i zlostavljanja;
da preduzme mjere i radnje na uspostavljanju koordinirane saradnje izmeu policije,
tuilatva i suda u cilju obezbjeivanja efikasnih istraga i postupaka.
65
Ministarstvu unutranjih poslova

da preduzme mjere na kontinuiranim edukacijama slubenika policije u cilju osnaivanja
za rad sa rtvama seksualnog iskoritavanja i zlostavljanja i efikasne identifikacije rtve;
da uspostave i unaprijede meunarodnu saradnju u cilju praenja pojave seksualnog
iskoritavanja maloljetnika i efikasnog suzbijanja ovog problema u regionu;
Ministarstvu unutranjih poslova, Ministrstvu prosvjete i sporta, Ministarstvu rada i

socijalnog staranja, Ministarstvom turizma i odrivog razvoja:
da preduzmu potrebne radnje i mjere u cilju podizanja svijesti strune i ire javnosti radi
ukazivanja na teinu posljedica pojave seksualnog iskoriavanja djece kao i na vanost
prijavljivanja ovih djela.
Ministarstvu rada i socijalnog staranja

da preduzmu radnje i mjere u cilju uspostavljanja jedinstvene baze podataka o djeci
rtvama seksualnog iskoritavanja maloljetnika kao i o porodicama u riziku;
da pri centrima za socijalni rad osnuju posebne timove koji e se baviti radom sa djecom
rtvama nasilja i zloupotrebe kroz kontinuirano pruanje strune, savjetodavne i
psiholoke pomoi kako djeci rtvama tako i njihovim porodicama;
da obezbijedi kontinuirano praenje porodica u riziku i obezbijedi nadzor nad vrenjem
roditeljskih prava;
da preduzme mjere na smanjivanju siromatva i obezbijedi pruanje adekvatne socijalne
pomoi porodicama koje ive ispod granice siromatva;
da u saradnji sa Ministarstvom turizma i odrivog razvoja obezbijedi efikasno praenje
zapoljavanja maloljetnih lica u turistikoj djelatnosti, posebno u toku turistike sezone.
Ministarstvu zdravlja
da obezbijedi kontinuirane edukacije zdravstvenih radnika u cilju osnaivanja za rad sa
rtvama seksualnog iskoritavanja i zlostavljanja i efikasne identifikacije rtve;
da obezbijedi posebna specijalizovana odjeljenja ili slube u okviru zdravstvenih ustanova
koja bi radila sa djecom rtvama seksualnog iskoritavanja i zloupotrebe.
Ministrstvu prosvjete i sporta

da obezbijedi osnaivanje i edukaciju djece, od najranije uzrastne dobi, u vezi sa svim
aspektima pojave seksualnog iskoriavanja i zloupotrebe kroz programe redovnog
obrazovanja i vaspitanja;
da obezbijedi kontinuirane edukacije prosvjetnih radnika u cilju osnaivanja za efikasnu
identifikaciju rtve i potencijalne rtve seksualnog iskoriavanja.
66
67

Izvjestaj o Seksualnom Iskoriscavanju Djece U CG

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Izvjestaj o Seksualnom Iskoriscavanju Djece U CG

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IZVJETAJ O SEKSUALNOM

ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

i iskoriavanja2, ovakva situacija u Evropi je podstakla parlamentarnu Skuptinu Savjeta Evrope

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

eksploataciju djeteta, odnosno ukljuivanje djeteta u prostituciju i pornografiju i moe nastati

U okviru mree CRONSEE istraivanje seksualnog iskoriavanja djece sprovode i institucija

Ovo moe obuhvatati, ali se ne ograniava samo na:

egarac, Baucal i Gvozden, 2005: 18

CILJEVI I METODOLOGIJA ISTRAIVANJA

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

u direktnom radu sa djecom rtvama. Angaovani profesionalci su razgovore sa djecom obavili

FAKULTATIVNI PROTOKOL UZ KONVENCIJU O PRAVIMA DJETETA,

U smislu ovog Protokola:

b) djeija prostitucija podrazumijeva korienje djece u seksualnim aktivnostima za novanu ili

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

KONVENCIJA SAVJETA EVROPE O ZATITI DJECE OD SEKSUALNOG

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

lan 19 - Krivina djela koja se odnose na djeju prostituciju

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

lan 23 - Vrbovanje djeteta za seksualne svrhe

NORMATIVNI OKVIR ZATITE DJECE OD SEKSUALNOG

USTAV CRNE GORE

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

uz Konvenciju o pravima djeteta, o prodaji djece, djejoj prostituciji i pornografiji, odredbama l. 1

KRIVINI ZAKONIK CRNE GORE8 (KZ CG)

KRIVINO DJELO SILOVANJE ( L. 204 KZ CG)

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

Analizom naznaenih odredbi konvencija i domaeg zakonodavstva dolazi se do zakljuka da

KRIVINO DJELO OBLJUBA NAD NEMONIM LICEM ( L. 205 KZ CG)

KRIVINO DJELO OBLJUBA SA DJETETOM ( L. 206 KZ CG )

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

OBLJUBA ZLOUPOTREBOM POLOAJA ( L. 207 KZ CG)

NEDOZVOLJENE POLNE RADNJE ( L. 208 KZ CG)

PODVOENJE I OMOGUAVANJE VRENJA POLNOG ODNOSA ( L. 209 KZ CG)

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

Imajui u vidu opravdanost ove inkriminacije u crnogorskom zakonodavstvu iji je cilj da

POSREDOVANJE U VRENJU PROSTITUCIJE ( L. 210 KZ CG)

TRGOVINA LJUDIMA ( L. 444 KZ CG)

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

domaeg zakonodavstva su kompatibilne i sa l. 2, 3 4 i sl. Konvencije SE o borbi protiv

PRIKAZIVANJE PORNOGRAFSKOG MATERIJALA DJECI I PROIZVODNJA

NAVOENJE MALOLJETNOG LICA DA PRISUSTVUJE VRENJU

ZAKONIK O KRIVINOM POSTUPKU CRNE GORE9 (ZKP)

ZAKON O ZATITI SVJEDOKA10

list Crne Gore, broj 57/09 od 18. avgusta 2009. godine

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

ZAKON O POSTUPANJU PREMA MALOLJETNICIMA U KRIVINOM

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

ZAKON O ZATITI OD NASILJA U PORODICI14

ZAKON O AMNESTIJI LICA OSUENIH ZA KRIVINA DJELA

ZAKON O ZDRAVSTVENOJ ZATITI

Shodno relevantnim odredbama ovog Zakona nadleene zdravstvene institucije u pruanju

14 Slubeni list Crne Gore, broj 46/10

ZAKON O SOCIJALNOJ I DJEJOJ ZATITI16

ZAKONI IZ OBLASTI OBRAZOVANJA I VASPITANJA U CRNOJ GORI

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

Naznaene odredbe u saglasnosti su sa l. 11 i 14 Konvencije SE.

IZVJETAJ O SEKSUALNOM ISKORIAVANJU DJECE U CRNOJ GORI

egzistiraju u istom socijalnom prostoru. Stoga je neophodan multidisciplinaran pristup.