Trigonometric Book (Volume 1) - Vo Anh Khoa - Hoang Ba Minh

LNG
GIC
MT S CHUYN V NG DNG
TP 1 : BIN I LNG GIC V H THC LNG
V ANH KHOA HONG B MINH
V ANH KHOA HONG B MINH
LNG GIC
MT S CHUYN V NG DNG
TP. H CH MINH, THNG 7 2011
LI NI U
Cun sch LNG GIC MT S CHUYN V NG DNG ny c bin
son vi mc ch cung cp, b sung kin thc cho hc sinh THPT v mt s bn c
quan tm n mng kin thc ny trong qu trnh hc tp v lm vic. cun sch ny,
ngoi vic a ra nhng khi nim v dng bi tp c bn, chng ti s thm vo lch
s v ng dng ca mn hc ny cc bn hiu r hn N xut pht t u v ti sao
chng ta li phi hc n?.
cc chng chnh, chng ti chia lm 3 phn :
Phn I : Nu l thuyt cng v d minh ha ngay sau , gip bn c hiu v bit
cch trnh by bi. ng thi a ra cc dng ton c bn, thng gp trong qu trnh
lm bi trn lp ca hc sinh THPT. phn ny, chng ti s trnh by mt s bi bn
c c th nm vng hn, trnh sai st.
Phn II : Trong qu trnh tham kho v tng hp ti liu, chng ti s a vo
phn ny cc dng ton kh nhm gip cho cc hc sinh bi dng, rn luyn k nng
gii LNG GIC thnh tho hn khi gp phi nhng dng ton ny.
Phn III : Chng ti s a ra li gii gi cho mt s bi, qua bn c kim
tra li p s, li gii hoc cng c th tham kho thm.
Trong qu trnh bin son, mc d chng ti c gng bng vic tham kho mt lng
rt ln cc ti liu c sn v tip thu c chn lc kin t cc bn ng nghip dn
hon thin cun sch ny, nhng kh trnh khi nhng thiu st bi tm hiu bit v kinh
nghim cn hn ch, chng ti rt mong nhn c kin ng gp qu bu ca bn c
gn xa.
Chi tit lin h ti : anhkhoavo1210@gmail.com
minh.9a1.dt@gmail.com
CC TC GI
V ANH KHOA HONG B MINH.
LI CM N
Trong qu trnh bin son, chng ti xin cm n n nhng bn cung cp ti liu tham
kho v vui lng nhn kim tra li tng phn ca bn tho hoc bn nh my, to iu
kin hon thnh cun sch ny :
-
T Nguyn Nht Minh (H Quc T Tp.HCM)

Ng Minh Nht (H Kinh T Tp.HCM)
Mai Ngc Thng (H Kinh T Tp.HCM)
Trn Lam Ngc (THPT Chuyn Trn i Ngha Tp.HCM)
Nguyn Huy Hong (THPT Chuyn L Hng Phong Tp.HCM)
Nguyn Hoi Anh (THPT Chuyn Phan Bi Chu Tp.Vinh)
Phan c Minh (H Khoa Hc T Nhin H Ni)
v mt s thnh vin din n MathScope.
MC LC
CHNG 1 : S LC V KHI NIM V LCH S ....................................... 1
CHNG 2 : CC BIN I LNG GIC ........................................................ 4
2.1
CHNG MINH MT NG THC LNG GIC ................................... 7

BI TP T LUYN ................................................................................... 15
2.2
TNH GI TR CA BIU THC ............................................................... 21

BI TP T LUYN ................................................................................... 33
2.3
CHNG MINH NG THC LNG GIC SUY T NG THC

LNG GIC KHC CHO TRC .......................................................... 36
BI TP T LUYN ................................................................................... 45
2.4
CHNG MINH BIU THC LNG GIC KHNG PH THUC VO

BIN S ....................................................................................................... 46
BI TP T LUYN ................................................................................... 51
CHNG 3 : H THC LNG TRONG TAM GIC ....................................... 52

3.1
CHNG MINH NG THC LNG GIC TRONG TAM GIC ......... 55

BI TP T LUYN ................................................................................... 77
3.2
CHNG MINH BT NG THC LNG GIC

TRONG TAM GIC ..................................................................................... 81
BI TP T LUYN .................................................................................. 133
3.3
NHN DNG TAM GIC V TNH CC GC TRONG TAM GIC..... 143

BI TP T LUYN .................................................................................. 191
C THM :
TM LC TIU S CC NH KHOA HC
C NH HNG N LNG GIC .................................................. 199
TI LIU THAM KHO ........................................................................................... 205
Chng 1 : S lc v khi nim v lch s
CHNG 1
S LC V KHI NIM V LCH S
I.
KHI NIM
Trong ton hc ni chung v lng gic hc ni ring, cc hm lng gic l cc
hm ton hc ca gc, c dng khi nghin cu tam gic v cc hin tng c tnh cht
tun hon. Cc hm lng gic ca mt gc thng c nh ngha bi t l chiu di
hai cnh ca tam gic vung cha gc , hoc t l chiu di gia cc on thng ni
cc im c bit trn vng trn n v. Su xa hn, kha cnh hin i hn, nh ngha
hm lng gic l chui v hn hoc l nghim ca phng trnh vi phn, iu ny cho
php hm lng gic c th c i s l mt s thc hay mt s phc bt k.
( Dng th hm sin )
II.
LCH S
Nhng nghin cu mt cch h thng v vic lp bng tnh cc hm lng gic
c cho l thc hin u tin bi Hipparchus(1) (180-125 TCN), ngi lp bng tnh
di cc cung trn v chiu di ca dy cung tng ng. Sau , Ptomely(2) tip tc
pht trin cng trnh, tm ra cng thc cng v tr cho
v
,
Ptomely cng suy din ra c cng thc h bc, cho php ng lp bng tnh vi bt
k chnh xc cn thit no. Tuy nhin, nhng bng tnh trn u b tht truyn.
Cc pht trin tip theo din ra n , cng trnh ca Surya Siddhanta(3) (th k
4-5) nh ngha hm sin theo na gc v na dy cung. n th k 10, ngi Rp
dng c 6 hm lng gic c bn vi chnh xc n 8 ch s thp phn.
Cc cng trnh u tin ny v cc hm lng gic c bn u c pht trin
nhm phc v trong cc cng trnh thin vn hc, c th l dng tnh ton cc ng h
mt tri.

Ngy nay, chng c dng o khong cch ti cc ngi sao gn, gia cc mc
gii hn hay trong cc h thng hoa tiu v tinh. Rng hn na, chng c p dng vo
nhiu lnh vc khc : quang hc, phn tch th trng ti chnh, in t hc, l thuyt xc
sut, thng k, sinh hc, dc khoa, ha hc, l thuyt s, a chn hc, kh tng hc,
hi dng hc
Ta ly v d t mt bi ton sau trch t Lucia C. Hamson, Daylight, Twilight,
Darkness and Time :
Vic m hnh ha v s gi chiu sng ca mt tri l hm thi gian trong nm ti
nhiu v khc nhau. Cho bit Philadelphia nm v
Bc, tm hm biu th s
gi chiu sng ca mt tri ti Philadelphia.
Ch rng mi ng cong tng t vi mt hm s sin m b di chuyn v ko

cng ra. Ti cao ca Philadelphia, thi gian chiu sng ko di 14,8 gi vo ngy 21
thng 6 v 9,2 gi vo ngy 21 thng 12, vy nn bin ca ng cong (h s ko
cng theo chiu dc) l :
H s no m chng ta cn ko cng th hnh sin theo chiu ngang nu

chng ta o thi gian trong ngy? Bi c 365 ngy/ nm, chu k ca m hnh nn l 365.
Nhng m giai on ca
l , nn h s ko cng theo chiu ngang l :
Chng ta cng rng ng cong bt u mt chu trnh ca n vo ngy 21

thng 3, ngy th 80 ca nm nn chng ta phi phi dch chuyn ng cong v bn
phi 80 n v. Ngoi ra, chng ta phi a n ln trn 12 n v. Do chng ta m
hnh ha s gi chiu sng ca ca mt tri trong nm Philadelphia vo ngy th ca
nm bng hm s :
[
Chng 2 : Cc bin i lng gic
CHNG 2
CC BIN I LNG GIC
I.
BNG GI TR LNG GIC CA CC CUNG C LIN QUAN C
BIT
Ta gi cung c lin quan c bit vi
cung l cc cung :
i vi :
-
B vi
Hiu
Hn km
vi
:
vi
cos
sin
tan
cot
Ngoi ra, c mt s hm lng gic khc :
II.
1.
CNG THC LNG GIC

CNG THC C BN
(
)
(
www.VNMATH.com
T hnh v thc tin trn, ta rt ra c mt s cng thc c bn v hm lng gic :

2.
CNG THC CNG
3.
a.
CNG THC NHN

CNG THC NHN 2
{
(
b.
CNG THC NHN 3

(
)
(
(
)
)
(
)
)
Cng thc tng qut i vi hm tan :
www.VNMATH.com

c.
CNG THC TNH THEO
d.
CNG THC H BC
4.
a.
CNG THC BIN I

TCH THNH TNG
]
[
b.
TNG THNH TCH
www.VNMATH.com

c.
CNG THC B SUNG
Trong
{
III.
1.
-
CC LOI TON V PHNG PHP GII

CHNG MINH MT NG THC LNG GIC
Ta thng s dng cc phng php : bin i v phc tp hoc nhiu s hng
thnh v n gin; bin i tng ng; xut pht t ng thc ng no , bin
i v ng thc cn chng minh.
Trong khi bin i ta s dng cc cng thc thch hp hng n kt qu phi t
c.
Lu mt s cng thc trn phi chng minh trc khi s dng.
Bi 1: Chng minh cc ng thc sau :

a.
b.
Gii:
a.
Ta c :
b.
Ta c :
(
www.VNMATH.com
Bi 2: Chng minh ng thc sau :
Gii:
a.
Ta c :
(
b.
Ta c iu cn chng minh tng ng vi
iu ny hin nhin ng nn ta c iu phi chng minh.

c.
Ta c :
d.
Ta c :
(
www.VNMATH.com

Bi 3: Chng minh :
a.
b.
Suy ra gi tr :
Gii:
a.
Ta c :
Vy ta c iu phi chng minh.

b.
Ta c :
Nn
Vy
Bi 4: Chng minh
p dng tnh tng sau :
www.VNMATH.com
Gii:
Ta c :
(
Suy ra
Nn
Bi 5: Cho
vi
Chng minh
Gii:
Ta c :
(
10
www.VNMATH.com

Nn
[
Khi
-
th
th

Bi 6: Chng minh
(H Nng 1998)
Gii: t
Ta c :
)]
)]
(
Do
Bi 7: Chng minh
11
www.VNMATH.com
Gii: Ta c iu cn chng minh tng ng vi
iu ny hin nhin ng nn ta c iu phi chng minh.

Bi 8: Chng minh
(
Gii: Ta c :
Do , ta c iu phi chng minh.

Bi 9: Chng minh
Gii:
Ta c :
12
www.VNMATH.com

(

Bi 10: Chng minh
(HSP Hi Phng 2001)

Gii: t
Ta c :
p dng cng thc trn, ta c :
Nhn li, ta c :
Vy
13
www.VNMATH.com

Bi 11: Chng minh rng
(
(
Gii:
Ta c :
S dng cng thc ny, ta c :
..
Cng li, ta c c iu phi chng minh.

Ta s dng cng thc
Ta c :
[

Ta s dng cng thc
Ta c :
[

14
)
)
www.VNMATH.com
BI TP T LUYN
2.1.1. Chng minh cc ng thc sau
a.
b.
c.
2.1.2. Chng minh
2.1.3. Chng minh

(
p dng tnh tng :
2.1.4. Chng minh
2.1.5. Chng minh
l nghim ca phng trnh
T suy ra gi tr ca
15
www.VNMATH.com

2.1.6. Cho 3 gc
tha
Chng minh
2.1.7. Chng minh
2.1.8. Chng minh
(HQG H Ni 1996)
2.1.9. Chng minh
[
2.1.10. Chng minh
2.1.11. Chng minh
2.1.12. Chng minh
(HQG H Ni 2001)
16
www.VNMATH.com

2.1.13. Chng minh
(H Phng Chy Cha Chy 2001)

2.1.14. Chng minh
(HQG H Ni 1995)
2.1.15. Chng minh
2.1.16. Chng minh
2.1.17. Chng minh
2.1.18. Chng minh
2.1.19. Chng minh
2.1.20. Chng minh
17
www.VNMATH.com

2.1.21. Chng minh
2.1.22. Chng minh
GI GII BI TP T LUYN
2.1.1.
S dng cng thc h bc.
2.1.3. t
Khi
(
p dng tnh tng, vit li thnh
Ri s dng cng thc chng minh trn.

2.1.4.
a)

b)
c)
Ta c :
d)
Ta c iu cn chng minh tng ng vi :
18
www.VNMATH.com

2.1.5. S dng cng thc
Cho
, ta c :
Suy ra
2.1.6. p dng cng thc :
2.1.9. Cn chng minh

[
2.1.10.
2.1.12. Ta c :
2.1.13. Nhn 2 v cho
2.1.14. p dng cng thc
19
www.VNMATH.com

Vit li
thnh
2.1.15.
a)
b)
S dng cng thc
Ta c iu phi chng minh tng ng vi

[
2.1.16.
a.
Cn chng minh
Suy ra
b.
Ta c iu cn chng minh tng ng vi
2.1.17.
rng
2.1.18. p dng cng thc
2.1.19. Ta ch cn chng minh

(
20
www.VNMATH.com

2.1.21. S dng cng thc sau :
2.
-
TNH GI TR CA BIU THC

loi bi tp ny, ngoi cc cng thc bin i c bn, ta cn ch thm cc
cng thc sau :
(
Nh cung lin kt ta c th a cc cung ln hn

khong
.
Khi cn rt gn biu thc
hay cung m v cung trong
Ta dng cng thc
Khi cn rt gn biu thc
Ta vit
V dng cng thc bin i tch thnh tng rt gn.

-
Ngoi ra, tnh gi tr mt biu thc ta chng t cc s hng trong biu thc l
nghim ca mt phng trnh, t ta dng cng thc Vite(4) tnh tng hoc
tch ca lng phi tm.
Cn nh li cng thc Vite bc 3 sau:
Gi
l 3 nghim ca phng trnh
th
21
www.VNMATH.com
{
T c th suy ra
Bi 1: Tnh
Gii: Ta c :
Bi 2: Rt gn biu thc
[
Tnh gi tr ca
nu
(
22
www.VNMATH.com

Gii:
Ta c :
Mt khc
Bi 3: Tnh gi tr ca cc biu thc sau
Gii: Ta c :
23
www.VNMATH.com
Bi 4: Rt gn biu thc sau vi
Gii: Ta c :
(
|
24
{
(
www.VNMATH.com
. T chng minh
Bi 5: Tnh
l s v t.
Gii: Ta c :
Nn
Suy ra
; l nghim ca phng trnh
Hay
nn
nn
Gi s
cng l s hu t.
l s hu t, suy ra
Nh vy ln lt ta c
Do ,
;
cng l nhng s hu t.
cng l s hu t.
Nn l s hu t. (v l)
25
www.VNMATH.com

Bi 6: Cho phng trnh
tnh biu thc sau y theo
c 2 nghim
. Hy
Gii: Ta xt 2 trng hp sau

* Nu
th
* Nu
th
]
[
Vy
[ (
(
Bi 7: Tm 1 phng trnh bc 3 c cc nghim l
T , tnh tng
Gii: Nu ta c
{
26
www.VNMATH.com
l 3 nghim ca phng trnh bc 3
Th
Ta c :
Vy phng trnh cn tm l
Suy ra
Bi 8: Chng minh rng
( ngh Olympic 30-4, 2006)

Gii:
27
www.VNMATH.com

Hay
T
(loi v khng tha 3 nghim trn)
ta c
Nh vy
nh l Vite, ta c
{
t
{
Khi
Suy ra
Do
Nn
Vy
28
www.VNMATH.com

Bi 9: Tnh tng
{
Vi
Gii: T h ta c :
{
Suy ra
Do
{
Bi 10: Cho
Hy tm
Gii: T gi thuyt, ta c :
nn
29
www.VNMATH.com
Bi 11: Rt gn biu thc sau
Gii: Ta c :
Bi 12:
)
(H Hu 1996)
Gii: Ta c :
(
30
www.VNMATH.com

Mt khc :
Do
nn
Suy ra
Bi 13: Tnh gi tr ca biu thc
Gii: Ta s p dng vo bi ton trn bng hng ng thc

D thy
(
Nh vy :
nh l Vite, ta c :
{
Suy ra
31
www.VNMATH.com
l 3 nghim ca phng trnh :
Bi 14: Cho
Chng minh rng
Gii: bi ton ny, ta thy

Do , theo nh l Vite, ta c :
{
Mt khc :
( ) ( )
p dng bt ng thc :
Ta c :
Cn chng minh bt ng thc :
Tht vy, vi
, ta c :
(
32
www.VNMATH.com

Do ,
Vy ta c c iu phi chng minh.

BI TP T LUYN
2.2.1. Tnh gi tr ca cc biu thc sau:
2.2.2. Tm 1 phng trnh bc 3 c cc nghim l
T , tnh tng
2.2.3. Cho
Tnh
2.2.4. Tnh
.
, bit
(
2.2.5. Rt gn cc biu thc sau :
33
www.VNMATH.com
)
(
(
)
2.2.6. Tnh
2.2.7. Tnh
34
bit
))
www.VNMATH.com

2.2.8. Tnh
2.2.9. Cho
theo
bit
. Tnh gi tr ca cc biu thc sau
2.2.10. Cho
. Tnh
2.2.11. Cho
. Tnh
2.2.12. Cho
. Tnh
GI GII BI TP T LUYN
2.2.3. t
[
Ta c h phng trnh
{
2.2.4.
2.2.6.
[
2.2.7.
35
www.VNMATH.com

2.2.8. T h thc
Ta bin i
theo
c gi tr thc nn
2.2.9. bc ca t bng bc ca mu, do
ln lt chia t v mu cho
i vi v cho
cho .
, t ta
2.2.10.
2.2.11.
3.
CHNG MINH NG THC LNG GIC SUY T NG THC
LNG GIC KHC CHO TRC
- y l loi bi tp chng minh ng thc lng gic c iu kin v t iu kin
kt hp vi cc cng thc lng gic ph hp suy ra iu cn phi chng minh.
Bi 1: Cho {
. Chng minh rng :
Gii: Ta c :

Bi 2: Chng minh rng nu
Th
36
www.VNMATH.com

Gii: Ta c :
(
Suy ra
Bi 3: Cho
Chng minh rng
Gii: Ta c :
Khi :

37
www.VNMATH.com

Bi 4: Cho
tha
Chng minh rng :
c nghim
Gii: Ta c :
[
V
Ta c 2 trng hp sau :
Nu
Nu
c v s nghim thuc
th
(
(
( )
y, ta s s dng nh l : Nu hm s lin tc trn on [
th tn ti t nht 1 im
sao cho
.
Nh vy, ta thy
38
] v
www.VNMATH.com
{
( )
Do ,
c nghim thuc

l 2 gc nhn tha h {
Bi 5: Cho
Gii: Ta cn chng minh

Tht vy, ta c
M
{
Suy ra
l 2 gc nhn nn ta c iu phi chng minh.

{
Th
(H Thng Mi H Ni 1998)
39
www.VNMATH.com

Gii:
Ta c :
Bi 7: Cho
Chng minh rng
Gii: Ta c :
(
(
[
40
)
)
]
www.VNMATH.com

Bi 8: Cho
{
Chng minh rng :
Gii: Ly
suy ra :
[
Vy
Ly
suy ra :
[
Vy
Do , ta c :
]
[
nh cn thit th
, vi
tha cc iu kin xc
Gii: bi ton ny, ta s s dng cng thc
41
www.VNMATH.com

Bi 10: Cho
Chng minh rng :

Gii: t
{
Ta cn chng minh:
Hay
Tht vy, ta c :
[
[
]
]

Bi 11: Cho 3 s
h thc :
i mt khc nhau v 4 gc
Chng minh rng
Gii: p dng tnh cht ca t l thc, ta c :
Do ,
42
c lin h vi nhau bi
www.VNMATH.com
Tng t, ta c :
[
Cng cc ng thc trn li, ta c c iu phi chng minh.

Bi 12: Cho
Chng minh rng :

Gii: rng :
[
Tng t vy, ta c :
Cng 3 ng thc li, ta c :
43
www.VNMATH.com

Bi 13: Cho
Chng minh rng
Hay
Khi ,
44
www.VNMATH.com
BI TP T LUYN
2.3.1. Cho 3 gc
tha iu kin
Chng minh :
2.3.2. Cho
Chng minh rng
2.3.3. Cho
. Chng minh :
2.3.4. Cho
. Chng minh
2.3.5. Chng minh rng nu
Th
2.3.6. Cho
Chng minh rng :
.
GI GII BI TP T LUYN
2.3.1. t
Ta s chng minh
Bin i t gi thuyt sau :
2.3.2. T gi thuyt, ta rt ra c
Ch cn chng minh
khi
2.3.3. , t gi thuyt, ta c :
th ta c c iu phi chng minh.
{
2.3.4. iu cn chng minh tng ng vi
hay
45
www.VNMATH.com
2.3.5. T gi thuyt, ta bin i nh sau :
)(
Chia 2 v ca ng thc cho
, ta c :
)(
T , ta c iu phi chng minh.

2.3.6. bi 2.1.5 ta chng minh
, nn
Do , gi thuyt tng ng vi :
Lu mnh : |
Suy ra :
Mt khc, ta c b :
nguyn t.
.
(
Nn
Do ,
Trong ,
c hiu l
nhng
4.
CHNG MINH BIU THC LNG GIC KHNG PH THUC VO
BIN S
- Khi gp biu thc
c cha
, ta thng s dng cc phng
php sau :
t n ph
vi kt qu sau :
Dng cc cng thc h bc
t n ph theo
- Ch : i vi nhng bn c bit v cc khi nim ca o hm cc hm s
lng gic, ta c th dng kin thc
Nu
vi mi
th
l hm hng vi mi
.
46
www.VNMATH.com
Bi 1: Chng minh cc biu thc sau khng ph thuc vo
Gii:
[
(
[
)
]
)
]
]
[
]
[
47
www.VNMATH.com
Bi 2: Chng minh : Nu
th biu thc sau khng ph thuc vo
Gii: Ta c :
[
M
nn
Do ,
[
]
[
]
[
]
[
]
[
[
Do
48
nn
]
.
www.VNMATH.com

Bi 3: Cho
a. Chng minh :
b. Tnh gi tr ca
(
)
(H Hng c 1998)
Gii: bi ny, ta c 2 cch chng minh.

Cch 1: Ta chng minh
l hm hng
( )
Tht vy, ta c :
Cch 2: Ta c :
Nh vy,
Bi 4: Tm
gi tr ca hm s sau khng ph thuc vo bin s
49
www.VNMATH.com

Gii: Ta c :
Vy
(
50
khng ph thuc vo bin s th
(
, khi
www.VNMATH.com
BI TP T LUYN
2.4.1. Chng minh cc biu thc sau khng ph thuc vo bin s
(
2.4.2. Tm
gi tr ca hm s sau khng ph thuc vo bin s
GI GII BI TP T LUYN
2.4.2.
Do ,
khng ph thuc vo bin s th
51
www.VNMATH.com
Chng 3 : H thc lng trong tam gic
CHNG 3
H THC LNG TRONG TAM GIC
I.
CC K HIU C BN
: cc gc nh
: di cnh i din vi nh
: di ng cao h t nh
: di ng trung tuyn k t nh
: di ng phn gic trong k t nh
: bn knh ng trn ngoi tip tam gic
: bn knh ng trn ni tip tam gic
: bn knh ng trn bng tip tam gic nh
: na chu vi tam gic
: din tch tam gic
II.
CC NH L V CNG THC C BN
1.
NH L HM S SIN
Trong tam gic
, ta lun c :
T , ta c h qu sau :
2.
NH L HM S COS
Trong tam gic
, ta lun c :
52
www.VNMATH.com
T , ta c h qu sau tnh s o gc ca tam gic
T h qu trn, ta c thm c kt qu sau :
3.
NH L HM S TAN
Trong tam gic
, ta lun c :
4.
NH L HM S COT
Trong tam gic
, ta lun c :
5.
NH L CC HNH CHIU
Trong tam gic
, ta lun c :
6.
CNG THC V DI TRUNG TUYN
Trong tam gic
, di 3 ng trung tuyn c xc nh bi cng thc :
T , ta c cng thc v tng bnh phng ca 3 ng trung tuyn trong tam gic
53
www.VNMATH.com
7.
CNG THC V DI PHN GIC TRONG
Trong tam gic
, di 3 ng phn gic trong c xc nh bi cng thc :
8.
CNG THC V DI NG CAO
Trong tam gic
, di 3 ng cao c xc nh bi cng thc :
9.
a.
CNG THC V DI BN KNH

BN KNH NG TRN NI TIP
b.
BN KNH NG TRN NGOI TIP
c.
BN KNH NG TRN BNG TIP
54
www.VNMATH.com
10.
CNG THC V DIN TCH TAM GIC
Ta c cng thc tnh din tch tam gic
bng nhiu cng thc khc nhau :
{
Lu : Cng thc
c nh ton hc v vt l Heron(5)
pht hin nn thng c gi l Cng thc Heron.
III.
1.
-
CC LOI TON V PHNG PHP GII

CHNG MINH NG THC LNG GIC TRONG TAM GIC
chng minh loi ton ny, chng ta c nhiu phng php gii khc nhau,
chng hn nh : bin i v ny thnh v kia, xut pht t mt h thc ng
bit suy ra ng thc cn chng minh, chng minh tng ng
Trong lc chng minh, ta ch mt s k thut sau :
S dng bin i lng gic : s dng cc cng thc bin i tch thnh
tng hoc ngc li, cng thc h bc, cng thc cung c lin quan c
bit nh :
(
(
)
(
S dng nh l hm s sin, hm s cos : Ta thng dng nh l ny

bin i h thc phi chng minh thnh mt h thc ch c hm s lng
gic v dng cc cng thc bin i lng gic chng minh.
S dng cng thc tnh din tch : dng tm mi quan h gia cc cnh,
gc, bn knh ng trn ngoi tip, ni tip, bng tip.
55
www.VNMATH.com
Trc ht, ta nn nh mt s ng thc c bn trn trong tam gic nhm gip cho chng
ta s dng thnh tho cc k thut chng minh trong dng ton ny, ng thi lm tng
nhy khi gp nhng bi ton phc tp khc.
Bi 1: Chng minh cc ng thc c bn trong tam gic
(H Tng Hp Tp.HCM 1995)
Gii:
a.
Ta c :
(
(
b.
Ta c :
(
(
c.
Ta c :
[
[
56
www.VNMATH.com

d.
Ta c :
[
[
e.
Ta c :
[
f.
Ta c :
Ta c :
h.
[
]
[
g.
Ta c :
(
i.
Ta c :
j.
Ta c :
(
57
www.VNMATH.com

Bi 2: Chng minh trong tam gic
, ta lun c
(H Giao Thng Vn Ti 1995)

Gii: Ta c 2 cch chng minh bi ton ny
Cch 1: Ta c :
Tng t :
Cng 3 ng thc trn, ta c iu phi chng minh.

Cch 2: Theo nh l hm s cos, ta c :
{
Theo nh l hm s sin, ta c :
{
Suy ra :

Bi 3: Trong tam gic
, chng minh ng thc
(H Y Hi Phng 1998)
Gii: Ta c :
58
www.VNMATH.com

Bi 4: Chng minh rng trong tam gic
(
ta lun c
)
(H Ngoi Thng H Ni 1998)
(H Ngoi Thng Tp.HCM 2001)
(H Ngoi Ng H Ni 1998)
(HQG H Ni 1998)
(H Dc H Ni 1998)
Gii:
a.
Trong tam gic
, ta lun c :
Mt khc, ta li c :
Cng 3 ng thc trn v thm h thc sn c, ta c c iu phi chng minh.

b.
Ta c :
59
www.VNMATH.com

Mt khc :
(
)
]
Tng t, ta c :
Suy ra
Ta xt :
(
[
c.
Ta c :
d.
Ta c :
Tng t, ta c :
60
)
]
www.VNMATH.com

Cng 3 ng thc trn li, ta c :
(
Nn
e.
.
Theo nh l cos, ta c :
Tng t, ta c :
Cng 3 ng thc trn ta c :

ta lun c
(Hc Vin Quan H Quc T 1998)
(Hc Vin Quan H Quc T 2000)
(Hc Vin Ngn Hng 2000)

Gii:
a.
Ta c :
61
www.VNMATH.com

Mt khc :
Vy
b.
Ta c :
Do , iu cn chng minh tng ng vi :
iu ny hin nhin ng, ta c iu phi chng minh.

c.
cu a, ta chng minh :
Ta xt :
(
Do ,
62
www.VNMATH.com

Bi 6: Cho tam gic
. Chng minh rng :
Gii:
a.
Ta c :
Tng t, ta c :
Cng 3 ng thc trn, ta c :

Vy theo nh l hm s sin, ta c iu phi chng minh.
b.
Ta c :
Do , theo nh l hm s sin, ta c :
c.
Ta c :
63
www.VNMATH.com

Mt khc, ta c :
(
(
Tng t :
(
Cng 3 ng thc trn, ta c c iu phi chng minh.

Bi 7: Vi
. Ta c mt s ng thc tng qut trong tam gic
Gii:
a.
Ta c :
Ta xt :
(
64
www.VNMATH.com
Tng t vy, ta c :
(
Suy ra
[
b.
)]
Ta c :
Ta thy :
V
(
Suy ra
[
c.
Ta c :
[
d.
Ta c :
M
(
)
65
www.VNMATH.com
V
(
(
)
(
Suy ra
[
e.
Ta c :
[
f.
Ta c :
Bi 8: Gi l tm ng trn ni tip tam gic

. Chng minh rng
66
. t
www.VNMATH.com

Gii:
Ta c :
Suy ra
(
Bi 9: Cho tam gic

. Chng minh
c 3 gc
theo th t to thnh cp s nhn cng bi
Gii:
T gi thuyt, ta suy ra
{
a.
Ta c :
67
www.VNMATH.com
(v
Mt khc, trong tam gic
)
ta lun c :
Nn
.
b.
Ta c :
(v
)
c.
Trong tam gic
, ta lun c :
(
d.
Theo nh l hm s sin, iu cn chng minh tng ng vi
Ta c :
68
www.VNMATH.com

Bi 10:
a.
Cho tam gic
. Chng minh rng
(H Cn Th 1998)
b.
Chng minh rng : trong tam gic
nu
thnh cp s cng th
cng to thnh cp s cng.
theo th t to
(H Thng Mi H Ni 2000)
c.
Cho tam gic
. Chng minh rng
(Tp ch Ton hc v Tui tr)

Gii:
a.
Ta c gi thuyt tng ng vi
Theo nh l hm s sin, ta c iu phi chng minh.

b.
lp thnh cp s cng
69
www.VNMATH.com
Theo nh l hm s sin, ta c iu phi chng minh.

c.
Theo nh l hm s sin, ta suy ra
p dng tnh cht t l thc, ta c :
ng thc ny ta thy c
nn
Gi s
th
Mt khc, do
nn
n y, ta c c mu thun. Do :
(v
Bi 11: Cho tam gic

sau :
70
hay
. Khi
c l tm ng trn ni tip. Chng minh cc ng thc
www.VNMATH.com
Gii:
a.
Ta cn chng minh :
Tht vy, ta c :
M theo nh l hm s sin, ta c :
Suy ra
Mt khc, ta li c :
{
Do ,
b.
Ta c :
71
www.VNMATH.com

c.
Ta c :
d.

e.
Ta thy tam gic
Tng t, ta c :
Mt khc, ta li c :
Nn
72
vung ti nn
www.VNMATH.com

Bi 12: Cho tam gic
. Chng minh rng ta lun c :

Gii:
Trc ht ta s chng minh :
Tht vy ta c :
(
Li c :
Tng t th ta cng c :
Vy
l nghim ca phng trnh sau :
Theo nh l Vite th :
73
www.VNMATH.com
ta lun c :
a.
b.
c.
d.
e.
Gii:
a.
Ta c :
(
[
b.
Ta c :
[
[
]
[
(
(
c.
Ta c :
d.
Ta c :
[
74
)
)
www.VNMATH.com
e.
Ta c :
[
(
[
)
]
Mt khc, theo cng thc Heron, ta c :
Suy ra
Vy
, ta lun c
Gii:
a.
Ta c :
75
www.VNMATH.com
Ta li c :
Suy ra
b.
Ta c :
Do , iu cn chng minh tng ng vi

[
]
Mt khc, ta thy :
[
Tng t vy, ta c :
76
www.VNMATH.com

M ta li c :
Vy cng 3 ng thc trn, ta c c iu phi chng minh.
BI TP T LUYN
3.1.1. Cho tam gic
. Chng minh rng
3.1.2. Cho tam gic
Chng minh rng
.
(H Cn Th 2000)
3.1.3. Cho tam gic
c :
Chng minh rng :
.
(H Tng Hp 1995)
3.1.4. Cho tam gic
. Chng minh rng
3.1.5. Cho tam gic
tha h thc :
.
(nh l Steiner(6) Lehmus(7))
Chng minh rng :
77
www.VNMATH.com
3.1.6. Cho tam gic
(H Dc H Ni 1998)
. Chng minh rng tam gic
nhn v
.
3.1.7. Trong tam gic
, chng minh rng :
GI GII BI TP T LUYN
3.1.1.
a.
b.
Cn chng minh
c.
d.
e.
p dng nh l cc hnh chiu

p dng nh l hm s cos
S dng cng thc
78
www.VNMATH.com

3.1.2. , t gi thuyt ta c :
3.1.3. :
3.1.4. Ta s dng cng thc v di phn gic trong :
3.1.5.
a.
b.
S dng ng thc :
3.1.6. T gi thuyt, ta c
{
}. Do
79
www.VNMATH.com
3.1.7.
a.
Ta c :
b.
)(
c.
d.
p dng nh l cc hnh chiu.
e.
Ta c :
Tng t vy, ta c :
80
www.VNMATH.com

2.
-
CHNG MINH BT NG THC LNG GIC TRONG TAM GIC

Ngoi vic nh cc ng thc c bn v p dng cc k thut bin i chng
minh ng thc lng gic vo dng ton ny, th ta cng nn nm c mt s k
thut chng minh bt ng thc, chng hn nh :
Dng cc quan h gia cnh v gc :
Trong tam gic
, ta c :
{
T tnh cht trn, ta c c kt qu sau :
Dng cc bt ng thc c in :
Bt ng thc Cauchy(8) :
i.
Cho
s khng m :
th :
Du
ii.
xy ra khi v ch khi
Bt ng thc Bunyakovsky(9) :
Cho hai dy s thc :

|
Du
iii.
v
|
th :
xy ra khi v ch khi :
Bt ng thc Chebyshev(10) :
Cho hai dy s thc tng :
th :
81
www.VNMATH.com

Cho dy s thc tng :
Du
iv.
v.
Bt ng thc Bernoulli(11) :
th vi mi
xy ra khi v ch khi [
Bt ng thc Jensen(12) :
Cho hm s
c o hm cp 2 trong khong
Nu vi mi
th :
(
Nu vi mi
)
th :
(
Du
th :
xy ra khi v ch khi {
Vi
Du
v dy s thc gim
xy ra khi v ch khi
Dng o hm p dng tnh cht ng bin, nghch bin ca hm s.
Tng t nh dng chng minh ng thc lng gic trong tam gic, dng ny trc
ht ta cng cn nm r mt s bt ng thc lng gic c bn trong tam gic.
82
www.VNMATH.com

Bi 1: Cho tam gic
, chng minh rng :
Gii:
a.
Ta c :
Vy ta chng minh c
Tng t, ta c :
(
)]
Suy ra
[
Do ,
b.
Ta c :
83
www.VNMATH.com
Suy ra
Tng t, ta c :
(
Do ,
[
(
)]
Suy ra
Hay
Theo bt ng thc Cauchy, ta c :
c.
(
d.
-
Ta thy :
Nu tam gic
Nu tam gic
84
p dng bt ng thc c bn chng minh cu a, ta c :

[
Suy ra
c mt gc t th bt ng thc hin nhin ng.

nhn th theo bt ng thc Cauchy, ta c :
(
e.
)]
www.VNMATH.com

Vy ta c :
p dng bt ng thc c bn chng minh cu b, ta c :
f.
[
(
)]
Suy ra
g.

(
h.

(
Bi 2: Cho tam gic
, chng minh rng :
85
www.VNMATH.com

Gii:
a.
Ta c :
[
[
Nu gc
t th
Nu gc
khng t th
]
. Suy ra
[
b.
Ta c :
[
-
Nu gc
t th
Nu gc
khng t th
. Suy ra
(
c.
Ta c :
d.
Ta c :
86
www.VNMATH.com

Mt khc :
e.
Theo bt ng thc Bunyakovsky, ta c :
f.
Ta c :
Suy ra
Do ,
g.
(
Ta c :
)
(
(
)
)
Suy ra
(
Do ,
87
www.VNMATH.com

Bi 3: Cho tam gic
, chng minh rng :
Gii:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
88
www.VNMATH.com

g.
h.
Ch : T cu e, f, g, h ta rt ra c kt qu sau :
Bi 4: Cho tam gic
, chng minh rng :
Gii:
a.
Ta c 2 cch chng minh :
Cch 1: S dng ng thc
Suy ra
Cch 2: Ta c
Mt khc :
89
www.VNMATH.com

Nn
Tng t, ta c :
(
Do ,
[
)]
Suy ra
b.
Ta c :
Do ,
c.
Ta c :
)
(
Ta s dng ng thc
d.

(
Suy ra
90
www.VNMATH.com

, ta lun c :
a.
b.
c.
(H Ngoi Thng 1996)
d.
e.
Gii:
a.
p dng nh l cc hnh chiu, ta c :
M
Suy ra
. Tng t, ta c :
Cng 3 bt ng thc trn, ta suy ra c iu phi chng minh.

Du
xy ra khi v ch khi tam gic
u.
b.
Ta c :
Tng t, ta c :
Cng 3 bt ng thc trn, ta suy ra c iu phi chng minh.

Du
u.
c.
(
Mt khc, theo bt ng thc Bunyakovsky v nh l hm s sin :
M ta c bt ng thc c bn :
91
www.VNMATH.com

Do ,
Suy ra
(
T ta c c iu phi chng minh.

Du
d.
Ta c :
u.
T , ta c c iu phi chng minh.

Du
e.
Ta c :
u.
[
[
Do ,
Mt khc :
T (*) v (**) th ta c :
92
]
]
www.VNMATH.com
Vy ta c :
Du
u.
ta c :
ngh Olympic 30-4, 2006)

Gii:
a.
Ta c :
93
www.VNMATH.com

Hay
(
Tng t, ta c :
Cng 3 bt ng thc trn, ta c :
Ta li c bt ng thc c bn :
Do , ta c c iu phi chng minh.

Du
b.
Ta c :
u.
Ta t :
{
Ta a iu cn chng minh tng ng vi

(
Tht vy, ta c :
(
Suy ra
(
94
www.VNMATH.com

Do ,
(
)
[
Du
c.
]
u.

Bt ng thc tng ng vi
[
]
iu ny hin nhin ng.
Du
xy ra khi v ch khi
cn ti v c gc l
d.
Ta c :
hay tam gic

.
{
(
Tng t th th ta c
Mt khc:
95
www.VNMATH.com

[

[
Du
Bi 7: Cho tam gic
u.
, chng minh rng :
(H An Ninh H Ni 1997)
(HQG H Ni 1997)
(H Bch Khoa H Ni 2000)
96
www.VNMATH.com
Gii:
a.
iu cn chng minh tng ng vi :
Khi ta a bi ton v dng bt ng thc c bn :
Du
b.
u.

Ta c :
[
Du
xy ra khi v ch khi
.
Ch : T bi ton ny, ta rt ra c kt qu sau bng cch chng minh tng t :
(
Du
c.

u.
Ta chng minh bt ng thc sau : Vi
(
)
v
Tht vy, bt ng thc tng ng vi :
iu ny hin nhin ng.

p dng bt ng thc trn, ta c :
(
Suy ra
Tng t, ta c :
97
www.VNMATH.com
Cng 3 bt ng thc trn, ta c c iu phi chng minh.

Du
u.
d.
Ta chng minh
Tht vy, xt hm s
(
Vi
Suy ra
Hay
Chng minh tng t, ta c :
Nh vy, ta c :
(
e.
Bt ng thc tng ng vi
Ta c :
98
www.VNMATH.com
(
(
)
)(

(
)(
Do ,
Ch : bi ton ny, ta c kt qu tng qut sau :
Bi 8: Trong tam gic
, chng minh rng :
(HQG H Ni 2000)
99
www.VNMATH.com
Gii:
a.
(
Tng t, ta c :
Mt khc :
Do ,

Du
b.

Ta chng minh
Tht vy, xt hm s
t
Do ,
100
,
ng bin. Suy ra
u.
www.VNMATH.com

Ta c
ng bin. Suy ra
Vy bt ng thc trn ng.
p dng vo bi ton, ta c :
Tng t, ta c :
Do ,
(
Ta c bt ng thc c bn :
(
Vy
c.
Ta c ng thc c bn sau :
Do ,
Suy ra
Du
u.
101
www.VNMATH.com

d.
-
Ta c 2 trng hp :
Nu tam gic
vung hoc t th bt ng thc hin nhin ng.
Nu tam gic
nhn :
iu cn chng minh tng ng vi :

(
)(
)(
Hay
(
p dng cng thc
Ta a bi ton tr thnh :
Mt khc :
Tng t, ta c :
Suy ra
102
)(
)(
www.VNMATH.com
Du
u.
Bi 9: Cho tam gic
nhn, chng minh rng :
(H Kinh T Quc Dn 1997)
Gii:
a.
Ta c :
Ta s chng minh
Tht vy, iu trn tng ng vi

(
)(
(
)
)(
103
www.VNMATH.com

(
)(
)
{
Gi s
[
}.
[
Do , bt ng thc trn hin nhin ng.

Ta xt hm s :
[
[
(
Suy ra
nghch bin. Do ,
( )
T , ta c :
Du
b.

vung cn ti .
Theo bt ng thc Cauchy v bt ng thc c bn, ta c :
( )
Theo bt ng thc Bernoulli, ta c :

(
Do ,
Du
c.
xy ra khi v ch khi
.
( )
( )
104
( )
www.VNMATH.com
( )
(
( )
( )
Mt khc, theo bt ng thc c bn, ta c :

(
Cng 8 bt ng thc trn, ta c c iu phi chng minh.

Du
u.
d.
Ta cn chng minh :
Xt hm s
(
(
Ta thy rng du
)
)
trong bt ng thc
khng th xy ra.
Do ,
ng bin. Nn
Suy ra
105
www.VNMATH.com

{
Ln lt thay
}. Ta c iu phi chng minh.
Bi 10: Cho tam gic
v cc s thc
Hy chng minh rng
Gii:
Bt ng thc cn chng minh tng ng vi
iu ny hin nhin ng. Do , ta c c iu phi chng minh.

Du
xy ra khi v ch khi
{
Bi 12: Cho tam gic
nhn, hy chng minh rng
)(
)(
)
106
www.VNMATH.com

Gii:
a.
Gi s
Ta xt hm s
.
(
Li xt hm s
(
Do ,
ng bin. Suy ra
Ta c
nghch bin. Suy ra
Theo bt ng thc Chebyshev cho 2 dy

{

Du
b.
Ta c :
[
[
u.
]
]
Suy ra
Tng t, ta c :
107
www.VNMATH.com
{
(

Du
u.
c.
Theo nh l hm s sin, iu cn chng minh tng ng vi
(
)(
)(
)
)(
)(
Ta cn chng minh
(
)(
Tht vy,
(
(
)
)(
(
)

108
www.VNMATH.com

(
(
)
)(
Tng t, ta c :
Nh vy
M theo bt ng thc c bn, ta c :

Du
d.
(
u.
Tng t, ta c :
(
p dng bt ng thc c bn, ta c :
Do ,
[
Du
u.
109
www.VNMATH.com
tha iu kin
Bi 13: Chng minh rng nu cc gc ca tam gic nhn

th cc cnh ca n tha mn

Gii: Ta c :
Suy ra
(
(
(
Theo tnh cht t l thc, ta c :
Suy ra
(
Mt khc
110
www.VNMATH.com
Da vo bng bin thin, ta rt ra kt qu

(
khng xy ra v
Tuy nhin, du
Bi 14: Cho tam gic

khi
. Do , ta c iu phi chng minh.
khng vung. Chng minh rng tam gic
t khi v ch

Gii:
Chiu thun: Gi s tam gic
c gc
. Khi
t v
{
(
Do , chiu thun ng.

Chiu nghch: Gi s tam gic
nhn. Ta suy ra
111
www.VNMATH.com
Tng t, ta c ;
Do ,
iu ny v l. Vy chiu nghch ng.

Bi 15: Cho tam gic
chng minh rng
Gii:
Khng mt tnh tng qut nn ta s gi s

Ta c:
Bi ton s a v chng minh:
p dng hm s sin th
p dng hm s cos th
112
www.VNMATH.com

Ta c :

Bi 16: Cho tam gic
c chu vi bng . Chng minh rng :

Gii: Ta c
)(
)(
Mt khc
Suy ra
Vy
113
www.VNMATH.com

Bi 17: Cho tam gic
c chu vi bng . Chng minh rng
(H S Phm Vinh 2001)

Gii: Theo nh l hm s sin, ta c iu cn chng minh tng ng vi
Gi s
. Ta c :
nn
Mt khc
[
V
(
{
Nn
(
Hay
Xt hm s
[
114
www.VNMATH.com
T bng bin thin, ta c c

Du
u.

trong
Bi 18: Cho tam gic
Hn na, nu
Gii:
Do
Mt khc do
. Chng minh rng
. Chng minh rng
nn
. Suy ra
nn
{
Vy
u.
Du
Ta li c :
]
[
[
]
]
[
V
nn
Bi 19: Cho tam gic
c chu vi bng . Chng minh rng
115
www.VNMATH.com

Gii:
Gi s
. Ta suy ra c
Do :
Mt khc, theo bt ng thc Cauchy, ta c :
Suy ra
Hay
Nn
Do
Du
Bi 20: Cho tam gic

minh rng
Gii: Ta c :
116
u.
khng vung tha
. Chng
www.VNMATH.com
Ta xt 2 trng hp :
- Nu gc nhn th
. Do
. Do
Suy ra
V gc
, ta suy ra
nhn nn ta cng c
, suy ra
Tng t, nu gc
Do
t th
nn
Bi 21: Cho tam gic

Chng minh rng
c cc cnh v na chu vi tha mn
Gii: Ta c :
(
117
www.VNMATH.com

Mt khc
(
V
(
[ (
(
Do ,
Du
Bi 22: Cho tam gic
Gii:
- Nu
- Nu
Vy ta lun c
(
vung ti . Chng minh rng
th
th
)
(
Mt khc
(
118
)
)
www.VNMATH.com

Nn
Du
Bi 23: Cho tam gic
vung cn ti .
nhn. Chng minh rng
( )
Gii: Ta xt hm s
Theo bt ng thc Jensen, ta c :

(
Do ,
M theo bt ng thc c bn, ta c :
Mt khc do tam gic

V hm s
nhn, suy ra
ng bin nn ta c
(
Do ,
( )
119
www.VNMATH.com

Bi 24: Cho tam gic
nhn. Chng minh rng
Gii: Ta xt hm s
(
Do , theo bt ng thc Jensen, ta c :
( )
( )
( )
Hay
(
Du
Bi 25: Cho tam gic
u.
nhn, chng minh rng
Gii: Ta xt hm s
(
Vy hm s
ng bin. Suy ra

{
120
www.VNMATH.com

Do ,
Bi 26: Cho tam gic
nhn. Chng minh rng
Gii: Theo ng thc c bn, ta c :

Bt ng thc trn tng ng vi
Ta xt hm s
(
T bng bin thin, ta c :
p dng bt ng thc trn, ta suy ra
{
Cng 3 bt ng thc trn, ta c iu phi chng minh.
Du
u.
121
www.VNMATH.com

Bi 27: Cho tam gic
khng t v mi gc khng nh hn
. Chng minh rng
(
Gii: Gi s
. Ta suy ra
Ta c :
[
V
(
Suy ra
) ]
Ta xt hm s
[
Suy ra hm s
nghch bin. Do ,
(

Du
Bi 28: Cho tam gic
)
cn
)
v c gc
. Chng minh rng
122
www.VNMATH.com
Gii: Ta c iu phi chng minh tng ng vi

(
)(
)(
Theo nh l hm s sin, ta c
Ta xt hm s :
Suy ra hm s
nghch bin. Do ,
Vy
.
Hay

Bi 29: Cho tam gic
. Chng minh rng
Gii: Ta xt hm s
123
www.VNMATH.com

T bng bin thin, ta c :
, ta c :
Theo bt ng thc Bernoulli, vi

[
Do ,
Gi s :
Suy ra
{
Khi

Bi 30: Cho tam gic
. Chng minh rng
Gii: Theo bt ng thc Cauchy, ta c :
Do ,
(
Theo bt ng thc c bn, ta c :
124
www.VNMATH.com

Suy ra
(
Hay
(
Vy
Du
u.
Ch : Chng minh tng t bi ton trn, ta c cc bt ng thc sau :
Bi 31: Cho tam gic
. Chng minh rng

(

( )
125
www.VNMATH.com

Do ,
(
Suy ra
(
Vy
(
Du
u.
Ch : Chng minh tng t bi ton trn, ta c cc bt ng thc sau :
Bi 32: Cho tam gic

(
. Chng minh rng vi

)(
)(
, ta c :
)
Gii: Ta c :
(
126
www.VNMATH.com

Do , theo bt ng thc Cauchy
{
Suy ra
Du
u.
Ch : Chng minh tng t bi ton trn, ta c bt ng thc sau :

(
(
Bi 33: Cho tam gic
)(
)(
. Chng minh rng
Gii: Ta c :
(

(
127
www.VNMATH.com

Do ,
Du
Bi 34: Cho tam gic
cn
v c gc
tha mn :
. Chng minh rng
Suy ra
128
www.VNMATH.com

Do ,
Vy
Du
u.
Bi 35: Cho tam gic
. Chng minh rng
(
(
Do , ta c
(
p dng bt ng thc c bn
{
Ta suy ra
(
Hay
129
www.VNMATH.com
Du
u.
Ch : T bi ton trn, ta c kt qu sau :

Vi tam gic
khng t
Vi tam gic
nhn
Bi 36: Cho tam gic
nhn. Chng minh rng vi
th
( )
( )
( ) ]
Do ,
( ) (
)
( )
Ta xt hm s
(
130
www.VNMATH.com

(
Hay
( )
p dng bt ng thc trn, ta c
Theo bt ng thc c bn, ta c
( )
Do ,
( )
Du
( )
( )
( )
( )
( )
u.
Ch : T bi ton trn, ta c cc bt ng thc tng qut sau :
Bi 37: Cho tam gic
nhn. Chng minh rng vi
th
131
www.VNMATH.com
Gii: Theo bt ng thc Bunyakovsky, ta c :

(
p dng bt ng thc :
( )
Do ,
Du
xy ra khi v ch khi
{
Bi 38: Cho tam gic
. Chng minh rng
Gii: iu cn chng minh tng ng vi

(
)( )
Do ,
(
Mt khc, theo ng thc c bn, ta c :
132
( )
www.VNMATH.com

Suy ra
Du
u.
Ch : T bi ton trn, ta c bt ng thc tng qut sau
( )
( )
BI TP T LUYN
3.2.1. Chng minh rng trong tam gic
ta lun c :
)
(HQG H Ni 1998)
)
(HQG H Ni 1995)
133
www.VNMATH.com

(
)(
)(
(H Ngoi Thng 1997)
(
[
(
]
)
(H K Thut Qun S 1997)
(H Bch Khoa Tp.HCM 1995)
(H Ngoi Thng 1996)

134
www.VNMATH.com

3.2.2. Cho tam gic
nhn, chng minh rng vi
3.2.3. Chng minh rng

(
3.2.4. Cho tam gic
v ni tip tam gic
c din tch l . Gi
, chng minh rng
l bn knh ng trn ngoi tip
3.2.5. Cho tam gic
3.2.6. Cho tam gic
c 2 gc
tha
. Chng minh rng
tha
Chng minh rng

3.2.7. Cho tam gic
c cc gc tha mn :
Chng minh rng
135
www.VNMATH.com

3.2.8. Cho tam gic
. Chng minh rng
3.2.9. Cho tam gic

rng
c di 3 ng phn gic trong u nh hn . Chng minh
3.2.10. Cho tam gic
nhn th
GI GII BI TP T LUYN
3.2.1.
iu cn chng minh tng ng vi
a.
[
b.
136
www.VNMATH.com

M theo bt ng thc c bn th
Suy ra
c.
p dng cng thc di trung tuyn v bt ng thc Cauchy
d.
Cn chng minh :
(
e.
Ta c :
(

| (
)|
Do ,
f.
Ta t :
137
www.VNMATH.com

rng
Khi ch cn chng minh

g.
p dng nh l hm s cos, ta chng minh
h.
p dng nh l hm s sin, iu cn chng minh tng ng vi
(
[
i.
)]
138
Cn chng minh
(
j.
)]
www.VNMATH.com

{
Suy ra
k.
Ta coi iu cn chng minh l bi ton xt du ca tam thc bc hai

{
l.
m.
Tng t nh cu k.
Ta c ng thc c bn
Bin i iu phi chng minh thnh
(
n.
p.
Ta i t
q.
Ta s dng php bin i tng ng v rng
[
r.
o.
Bt ng thc tng ng vi
(
139
www.VNMATH.com
Ta c :
Ta c bt ng thc cho tng ng vi
s.
(
t.
Ta c :
Hay
(
140
www.VNMATH.com

Mt khc
[ (
(
)
(
3.2.2. Chng minh tng t Bi 9 cu b, rng

( )
)]
)]
3.2.3. Ta c :
3.2.4.

(
Suy ra
141
www.VNMATH.com
3.2.5. Ta c :
Mt khc theo bt ng thc Bunyakovsky, ta c :

Do
3.2.6.
3.2.7.
Do , chn gc
sao cho
Khi
3.2.8. T gi thuyt ta c
. Do , bt ng thc tng ng vi
(
Khi ta ch cn kho st hm s
(
3.2.9. :
Gi s
142
. Ta suy ra
www.VNMATH.com
Mt khc
(
Do
3.2.10.
a.
Ta xt hm s
(
b.
Ta xt hm s
(
c.
Ta xt hm s
(
3.
-
NHN DNG TAM GIC V TNH CC GC TRONG TAM GIC

y l loi ton c bn c tng kt cc loi ton v t nhng phng php trn.
Khi mt tam gic tha 1 hay 2 ng thc hoc bt ng thc gia cc cnh v hm
s lng gic ca cc gc, ta phi tm tnh cht ca tam gic , chng hn nh :
tm s o ca gc, chng t gi tr hm lng gic ca gc, hoc chng minh l
tam gic cn, vung, u
Mt s k thut cn ch : nu gi thuyt cho t 2 h thc hoc bt ng thc tr
ln, ta phi bin i h thc d trc, ngoi ra ta phi s dng bt ng thc
dng trn.
143
www.VNMATH.com

Bi 1: Tnh cc gc ca tam gic
, bit rng
(H M H Ni 2000)
(H S Phm K Thut Tp.HCM 2001)
(H S Phm H Ni 2001)
Gii:
Gi thuyt tng ng vi
a.
(
(
{
b.
144
)
)
)
)
Gi thuyt tng ng vi
www.VNMATH.com

(
)
)
(
{
c.
{
Gi thuyt tng ng vi
Ta thy y l phng trnh bc 2 c nghim
Suy ra
Nh vy
. Khi
Do :
Bi 2: Tnh cc gc ca tam gic
bit
(H An Ninh 1998)
(Tuyn sinh Khi A 2004)
Gii:
a.
Theo nh l hm s cos, ta c :
145
www.VNMATH.com
Do ,
.
Gi thuyt tng ng vi
b.
Mt khc :
Do tam gic
khng t nn
Nn
{
{
146
www.VNMATH.com

Bi 3: S o 3 gc ca tam gic
lp thnh cp s cng v tha mn ng thc
a.
b.
Tnh cc gc
.
Bit na chu vi tam gic bng 50. Tnh cc cnh ca tam gic.
(H S Phm K Thut Tp.HCM 1993)
Gii:
a.
. Do , ta c :
Gi s
Mt khc :
Khi :
Nh vy
Vy
b.
Tam gic
vung ti
nn ta c :
{
Mt khc
147
www.VNMATH.com

Suy ra
{
Bi 4: Xc nh cc gc ca tam gic
tha cc iu kin sau :
(H Tng Hp H Ni 1992)
Gii: Theo ng thc c bn, ta c :
Do , tam gic
Chn
tn ti 1 gc t hoc vung.
. Ta xt :
Ta xt hm s
[
Do , hm s
148
ng bin. Suy ra
www.VNMATH.com
( )
Nh vy, ta c :
{
{
Bi 5: Cho cc gc ca tam gic
tha mn h thc
Bit rng gc
nhn. Hy tnh gi tr gc .
Gii: Ta xt 3 trng hp sau :

-
th
. M theo nh l hm s cos, ta c
Mt khc, theo nh l hm s sin, ta suy ra :
iu ny mu thun vi gi thuyt.
-
th
V gc
nhn nn
. Do ,
iu ny mu thun.
149
www.VNMATH.com

-
, d thy gi tr ny tha ng thc cho.
Bi 6: Cho tam gic
c cc gc tha mn iu kin
Hy tnh gc .
(H M-a Cht H Ni 1997)
Gii: Theo cng thc bin i v nh l hm s sin, gi thuyt tng ng vi
Bi 7: Cho tam gic
c cc gc tha mn h thc
Hy tnh :
Gii: Gi thuyt tng ng vi
)
(
150
www.VNMATH.com

Mt khc, do
Nn
Bi 8: Chng minh rng tam gic
cn khi c cc gc tha mn h thc
(H Khoa Hc T Nhin H Ni 1994)
(H Dn Lp Phng ng 1997)
(H Thng Mi 1999)
Gii:
a.
Gi thuyt tng ng vi
Vy tam gic
b.
cn ti .
Gi thuyt tng ng vi
151
www.VNMATH.com

[
Vy tam gic
cn ti .
c.
Gi thuyt tng ng vi
)(
Vy tam gic
cn ti .

{
(H Thy Li H Ni 2000)
(H Giao Thng Vn Ti 2001)
(H Kin Trc Tp.HCM 2001)

Gii:
a.
152
Ta ly h thc trn tr cho h thc di th :
www.VNMATH.com
Vy tam gic
cn ti .
b.
Gi thuyt tng ng vi
Vy tam gic
cn ti .
c.
Gi thuyt tng ng vi
Vy tam gic
cn ti .
153
www.VNMATH.com

(
Gii:
Gi thuyt tng ng vi
a.
(
)
(
)
(
[
Vy tam gic
b.
Gi thuyt tng ng vi
154
cn ti .
www.VNMATH.com

(
[
Vy tam gic
cn ti .
c.
Do ,
Vy tam gic
d.
Ta c :
cn ti .
{
Do ,
Vy tam gic
cn ti .
155
www.VNMATH.com

cn khi n tha mn h thc
Gii:
a.
Du
b.
xy ra khi v ch khi
Ta lun c :
. Do , tam gic
cn ti .

{
Suy ra
Du
c.
. Do , tam gic
xy ra khi v ch khi
Ta c :
[
cn ti .
]
Suy ra
Du
156
xy ra khi v ch khi
(
. Do , tam gic
)
cn ti .
www.VNMATH.com

d.
Theo nh l hm s sin, gi thuyt tng ng vi :
Ta thy y l phng trnh bc hai theo
, ta xt :
Do , phng trnh c nghim khi v ch khi

{
Vy tam gic
vung cn ti .
Bi 12: Chng t rng tam gic
vung khi tha mn h thc
(H Kinh T Tp.HCM 1990)
(H Kin Trc H Ni 1997)
(H Nng 1997)
(H Ngoi Thng 2001)

Gii:
a.
Gi thuyt tng ng vi
[
Vy tam gic
vung ti .
157
www.VNMATH.com
Theo nh l hm s sin, gi thuyt tng ng vi
b.
Vy tam gic
vung ti .
c.
Theo nh l cc hnh chiu, ta c :
Nn t gi thuyt, ta c :
Vy tam gic
vung ti .
d.
Gi thuyt tng ng vi
(
)
(
)(
[
Vy tam gic
158
)
)
[
vung.
www.VNMATH.com

vung nu n tha mn h thc
(H Cn Th 1996)
(H S Phm Vinh 2001)
Gii:
a.
T gi thuyt, ta vit li thnh
{
Du
xy ra khi v ch khi
{
Vy tam gic
vung ti .
b.
Gi thuyt tng ng vi
Ta t
Ta c
[
[[
]
]
159
www.VNMATH.com
Vy tam gic
vung ti .
c.
Do , gi thuyt tng ng vi
[
Ta xt :
Vy tam gic
vung ti .
:
-
Nu tam gic
v l.
Nu tam gic
vung ti
th
vung ti
th
. iu ny
phi nhn v
iu ny v l.
Nu tam gic
Vy tam gic
160
vung ti
vung ti .
th
. iu ny v l.
www.VNMATH.com

Bi 14: Cho tam gic
tha mn h thc :
Chng minh rng iu kin cn v tam gic
vung l

Gii: Ta c :
Do , t gi thuyt ta c :
Mt khc :
Thay
vo
, ta c :
(
Chiu thun: Gi s
Do ,
161
www.VNMATH.com
Xt
, ta c :
Vy tam gic
vung ti .
Chiu nghch: Gi s tam gic
vung ti , ta c :
ta c

162
vung nu n tha mn h thc
www.VNMATH.com
Gii:
a.
Ta c :
Do , h thc tng ng vi
Vy tam gic
vung ti hoc .
b.
Ta p dng cng thc :
Mt khc, ta li c :
{
Theo cng thc Heron, ta suy ra
)(
)(
)
163
www.VNMATH.com

[
][
. Do ,
ta suy ra :
; theo nh l Vite, ta c

[
Gi s rng
, suy ra
{
Vy tam gic
vung ti .
c.
bi ton ny, ta s s dng cng thc
(
Vy tam gic
164
vung ti .
www.VNMATH.com

Bi 16: Chng minh nu tam gic
khng t v tha mn h thc
th vung cn ti .
Gii: Ta c
Suy ra :
Theo bt ng thc Cauchy, ta li c :
Do ,
Du
vung cn ti .
165
www.VNMATH.com
u nu tha mn h thc
Gii:
a.
Theo cng thc tnh din tch v nh l hm s sin, gi thuyt tng ng vi

[(
) ]

Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
b.
Trong tam gic
ta lun c :
Nn t gi thuyt ta c :
Theo nh l hm s sin th t ng thc trn, ta c :
Ta vit li ng thc thnh

(
[
Mt khc, ta li c
)
[
{
Do
[
Du
166
xy ra khi v ch khi
www.VNMATH.com

{
u.
Vy tam gic
c.
Theo nh l cc hnh chiu, gi thuyt tng ng vi
H thc trn c vit li thnh
M trong tam gic
ta lun c :
{
Du
u.
Vy tam gic
d.
Theo nh l hm s sin, gi thuyt tng ng vi
H thc trn c vit li thnh

[
M trong tam gic
ta lun c :
{
Du
Vy tam gic
u.
167
www.VNMATH.com
u nu tha mn h thc

{
{
(H Kin Trc H Ni 1997)
(H Ngoi Ng H Ni 1997)
{
(H S Phm Vinh 1999)
Gii:
a.
Ta k hiu
{
T
ta nhn xt khng l gc ln nht v nu
nht v theo nh l hm s sin, ta s c
ln nht th cnh i din
cng ln
{
iu ny mu thun vi gi thuyt.
Vy phi l gc nhn. Ta c :
dng. Do
nn 2 v ca 2 bt ng thc
V
nn
Vy
.
T
ta c
Mt khc, do hm s
168
nghch bin trong khong
nn t
ta c
www.VNMATH.com
Nh vy,
.
Tm li, ta chng minh c tam gic
b.
Ta c :
u.
Khi ,
[
Vy tam gic
c.
Ta c :
u.
Mt khc,
Vy tam gic
d.
Ta c :
u.
169
www.VNMATH.com

Mt khc,
Do ta c
Nn
(
Do ,
Vy tam gic
u.
u nu tha mn h thc
(Hc vin Bu Chnh Vin Thng 1997)

{
(H Y Thi Bnh 2000)
Gii:
a.
Theo ng thc c bn, ta c :
Gi thuyt tng ng vi
170
www.VNMATH.com
Theo bt ng thc c bn, ta li c
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
b.
T
.
, ta suy ra c
Theo nh l hm s cos th
Mt khc
(
(
)
)
Vy tam gic
u.
c.
Gi thuyt tng ng vi
Ta xt :
[
171
www.VNMATH.com

Do ,
{
{
[
Ta thy :
v |
Do
. Suy ra :
Do
v
nn
. Suy ra :
Vy t, iu ny mu thun gi thuyt.
Do , t h thc
, ta c :
Vy tam gic
u.
u nu tha mn h thc
(H Y Dc Tp.HCM 2001)
Gii:
a.
172
www.VNMATH.com

Do ,
Mt khc, theo bt ng thc Cauchy th :
Suy ra
Trong khi :
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
b.
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
c.
Ta c :
173
www.VNMATH.com
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
khi tha mn ng thc sau
Bi 21: Chng minh tam gic
(Olympic 30-4, 2007)

(
)
Gii:
a.
Ta c :
(
Tng t vy, ta c :
174
www.VNMATH.com
Do ,
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
b.
Ta c :
Suy ra
Khi , theo bt ng thc Bunyakovsky, ta c :

Hay
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
c.
Ta c:
Ta d on :
175
www.VNMATH.com

Vy th ta cn chng minh
Ta c :
Li c :
|
|
T
Du
d.
, ta c :
xy ra khi tam gic

u.
(
Do ,
176
www.VNMATH.com

Suy ra
(
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
Bi 22: Chng t rng tam gic
.
u nu
Gii:
a.
Mt khc, ta c :
{
Do ,
Theo nh l hm s sin v bt ng thc c bn, ta c :
Khi
177
www.VNMATH.com

Hay
Du
Vy tam gic
b.
Ta c :
u.
Tng t vy, ta c :
Vy tam gic
u.
c.
Tng t, ta c :
{
Do ,
Hay
178
www.VNMATH.com

Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
d.
Ta c :
{
)
(
Mt khc, theo bt ng thc Cauchy, ta li c :
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
Bi 23: Xc nh c im ca tam gic
nu n tha mn h thc
(H Lut H Ni 1995)
Gii:
a.
Ta c :
{
[
[
Vy tam gic
c t nht mt gc bng
hoc
.
179
www.VNMATH.com

b.
Gi thuyt tng ng vi
)[
)]
)
(
[ (
Ta xt :
(
(
)
)
(
(
)
)
Vy tam gic
c t nht mt gc bng
.
c.
Theo cng thc Heron v bt ng thc Cauchy, ta c :
(
Do ,
Suy ra
Hay
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
180
www.VNMATH.com
Bi 24: Nhn dng tam gic nu bit rng
V
{
Ly
)(
)(
)(
, ta c :
) (
(
[
) (
)
)
Mt khc :
(
(
)
)(
(
)
)
(
)(
(
(
)
181
www.VNMATH.com

)(
Do ,
[
) ]
Du
u.
Bi 25: Tm tt c cc c im ca tam gic
ng thi tha iu kin
Gii:
a.
Theo nh l hm s cot, ta c :
Do
182
nn
www.VNMATH.com

Theo nh l hm s sin, ta li c :
)(
(
)
)
Do ,
Mt khc, theo nh l hm s sin, ta li c :
Nn
Ta bit rng
iu ny khng th xy ra.
Vy khng tn ti tam gic
tha mn hai h thc cho.
b.
T gi thuyt, ta vit li thnh
Theo nh l cc hnh chiu v nh l hm s cos, ta c :
{
Mt khc, theo bt ng thc Bunyakovsky, ta c :
183
www.VNMATH.com

Nn
Do , du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u, c di cc cnh bng .
c.
H cho c vit li thnh
{
Xt
, ta t
. Khi :
Ta xt hm s
Do , hm s ng bin.
Ta thy
l nghim ca phng trnh v
nht ca phng trnh.
Suy ra :
Xt
, ta t
. Khi :
l hm hng nn
Ta xt hm s
Suy ra
v
l hai nghim duy nht ca phng trnh.
Vi
th
.
Vi
th
(v l).
Vy tam gic
u.
d.
Theo cc ng thc c bn, ta c :
{
Kt hp vi gi thuyt, ta suy ra
184
l nghim duy
www.VNMATH.com
Tng ng tam gic

Gi s :
nhn.
{
Theo bt ng thc Chebyshev, ta c :
Ta vit li bt ng thc trn thnh
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
Bi 26: Tm c im ca tam gic
nu n tha mn iu kin
( )
Gii:
a.
{
Theo nh l hm s sin, ta vit h thc trn thnh

[
185
www.VNMATH.com
(
Do , du
{
b.
Ta c :
{
Tng t, ta c :
{
Do ,
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
c.
Ta xt hm s

(
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
186
( )
www.VNMATH.com
Theo nh l hm s sin v ng thc c bn, ta c :
d.
Mt khc, ta li c kt qu sau :
{
Nn h thc trn c vit li thnh
Du
xy ra khi v ch khi
Vy tam gic
u.
Bi 27: Tm c im ca tam gic
.
nu n tha mn ng thc
{
Gii:
a. { Ta c :
{
Do ,
187
www.VNMATH.com
Mt khc, theo ng thc c bn ta c :

Suy ra, ta chn
Vy tam gic
c t nht mt gc
b.
Khi , thay
vo h thc
Vy tam gic
vung cn ti .
c.
T ng thc c bn :
Ta suy ra :
M
Mt khc cng t :
Do ,
Vy tam gic
188
.
vung ti .
[
.
. Ta c :
www.VNMATH.com
Bi 28: Tm tt c cc tam gic

c di 3 cnh l cc s nguyn dng, khng
c c chung v tha mn ng thc
(

Gii:
Ta c cng thc :
M theo cng thc Heron, ta li c :
Do ,
Kt hp vi gi thuyt, ta c
(

(
Du
xy ra khi v ch khi
Kt hp vi
, ta c :
{
189
www.VNMATH.com
Ch : n y, c bn bi ton hon thnh, nhng ta c th c c mt kt qu p

hn na bng vic p dng nh l hm s sin, khi :
Ta chn :
Vy tam gic
.
c 3 cnh tha mn h thc :
Bi 29: Xc nh hnh dng ca tam gic
c 3 gc
tha mn
)
Gii:
(
)
(
Do , tam gic
nhn. Theo bt ng thc c bn, ta c :
Ta c th gi s :
(
)(
M
[
)]
Suy ra :
(
Ta xt hm s
(
(
190
www.VNMATH.com
T bng bin thin, ta c
Do ,
(
Du
xy ra khi v ch khi
{
Vy tam gic
u.
BI TP T LUYN
3.3.1. Tnh cc gc ca tam gic
nu n tha mn
(H Cng on 2001)
(H Vinh 2000)
(H An Ninh 2000)
{
(H Ngoi Thng Tp.HCM 1998)
191
www.VNMATH.com
3.3.2. Hy xc nh cc gc ca tam gic
, bit rng
3.3.3. Tnh cc gc ca tam gic nhn
bit

3.3.4. Tnh s o cc gc ca tam gic
thc :
(
c din tch
v cc cnh
tha mn h
)
3.3.5. Tnh din tch tam gic
3.3.6. Cho tam gic
Tnh
c cc gc tha mn
3.3.7. Chng minh tam gic
192
, bit rng
cn khi cc gc tha mn h thc
www.VNMATH.com
{
3.3.8. Chng minh tam gic
vung khi n tha mn h thc
3.3.9. Chng minh rng tam gic
u nu n tha mn h thc
193
www.VNMATH.com
)(
3.3.10. Cho tam gic
194
nhn tha iu kin
www.VNMATH.com

Chng minh rng tam gic
l tam gic u.
3.3.11. Nhn dng c im ca tam gic
nu bit
GI GII BI TP T LUYN
3.3.1.
a.
Theo ng thc c bn, gi thuyt tng ng vi
195
www.VNMATH.com
(Tam gic
u)
b.
Bin i tng ng, ch xt trng hp
(Tam gic
c gc
)
c.
Theo ng thc c bn, ta c
(Tam gic
c gc
)
d.
Theo nh l hm s sin, ta li c :
Suy ra
(
(Tam gic
vung cn )
e.
T gi thuyt ta suy ra tam giac
vung cn
khng t. Do
{
{
(Tam gic
3.3.2.
hoc
hoc u)
Do ,
(
Gi s
, ch c th xy ra kh nng
(
(
)
(
196
(
(
)
)
www.VNMATH.com
(
Du
xy ra khi v ch khi
{
3.3.3. p dng ng thc c bn :
Khi gi thuyt tng ng vi
Ta s xt hm s
(
3.3.4. Theo bt ng thc Cauchy, vi

(Du
xy ra khi v ch khi
( )
ta c :
v
Do
Khi , chn
(
)
, ta c :
(
)
197
www.VNMATH.com

Du
cn ti
v gc
3.3.10. cho c vit li

Ta s chng minh :
(
)(
)(
Ta t :
Do , iu cn chng minh tng ng vi

(
198
)(
)(
www.VNMATH.com
c thm : Tm lc tiu s cc nh khoa hc c nh hng n lng gic
c Thm
TM LC TIU S CC NH KHOA HC
C NH HNG N LNG GIC
(1)
HIPPARCHUS (190120 TCN)

Hipparchus l mt nh thin vn hc, a l hc, nh ton hc Hy Lp. ng c xem l
ngi sng lp ra mn lng gic hc bi nhng tnh ton hm s lng gic u tin
c gi l bng lng gic. Qua , ng tnh ton cc gi tr c bit ca lng gic
bng cc m hnh hnh hc. Nh , ng c th gii c cc bi ton lng gic phng,
cng nh lng gic cu.
Hipparchus pht minh v s dng cc dng c thin vn c vng chia . ng xc
nh c khong cch n Mt Tri v Mt Trng, l ngi u tin a ra mt m hnh
v lng m t chnh xc s chuyn ng ca Mt Tri v Mt Trng. Vi l thuyt v
nht nguyt v lng gic ca mnh, ng tr thnh ngi u tin xy dng v pht trin
phng php tin on nht thc. Mt thnh tu khc ca ng cng c bit n l
vic thit lp danh mc ta khong 850 ngi sao c ch r chi theo thang quy
c.
(2)
PTOMELY (khong 85-165 TCN)

Ptomely l nh bc hc c Hy Lp c sc nh hng ln n cc vn v thin vn hc,
a l hc, quang hc v lng gic hc.
199
www.VNMATH.com

L mt ngi c nhu cu nghin cu thin vn hc v a l hc nn ng gp phn m
rng thm cc ng dng ca hnh hc v lng gic hc. ng c cho l ngi u tin
v
, t suy ra c cng thc
tm ra cng thc cng v tr cho
h bc, cho php ng lp bng tnh vi bt k chnh xc cn thit no. Tuy nhin,
nhng bng tnh trn u b tht truyn. Ngoi ra, ng cn nghin cu php chiu
trong khng gian m ng cho l c ch cho vic nghin cu bu tri.
(3)
SURYA SIDDHANTA (khong th k 4-5)

Surya Siddhanta l mt nh thin vn hc ngi n , nhng nhng cng trnh nghin
cu ca ng gp phn pht trin cc vn v hm lng gic, l vic nh ngha
hm sin theo na gc v na dy cung, c cho l m rng cc kt qu lng gic ca
Ptomely.
Xoay quanh cc cng trnh nghin cu ca ng, ngoi nhng php tnh lng gic phc
v cho thin vn hc, ng c bit n bi nhng c tnh gn ng v ng knh ca
cc hnh tinh. Chng hn nh ng knh ca sao Thy l 3.008 dm, sao Th l 73.882
dm, sao Ha l 3.772 dm
(4)
FRANNCOIS VITE (1540-1603)

Francois Vite l mt lut gia, mt ngh s v l nh ton hc v i ngi Php, ng t
ca mn i s hc. ng vit nhiu cng trnh v lng gic, i s v hnh hc, v l
ngi ra cch gii thng nht cc phng trnh bc 2, bc 3 v bc 4 bng vic khm
ph ra mi lin h gia cc nghim ca mt a thc vi cc h s ca a thc , ngy
nay c gi l nh l Vite.
200
www.VNMATH.com

Cng chnh nh l Vite ca ng gp phn pht trin nhng k thut tnh ton quan
trng trong cc bi ton v bin i lng gic, cng nh xc nh c chnh xc gi tr
ca cc hm lng gic ng vi mi gc qua vic gii phng trnh. Ngoi ra, ng l
ngi u tin pht trin h thng nhng phng php gii cc tam gic phng v tam
gic cu bng cch dng c su hm lng gic. c bit ch l ng tm ra c cc
biu thc cho
theo
mt cch tng qut v c gi cch gii lng gic cho
trng hp bt kh quy ca cc phng trnh bc 3.
Trong cng trnh ni ting ca Vite, ng pht trin nhiu k hiu i s v trnh by
mt qu trnh c h thng tm xp x lin tip nghim ca phng trnh.
(5)
HERON (10-75)
Heron l nh ton hc v vt l ngi Hy Lp, vo thi ng c bit n nh mt tc
gia bch khoa trong hai lnh vc ny bi nhng cng trnh ca ng qu phong ph v ni
dung cng nh nhiu v s lng. Mi lun vn ca ng thng hng ti tnh hu dng
thc tin hn l tnh hon chnh v l thuyt.Cng trnh ca Heron c th chia thnh hai
loi : C hc v Hnh hc.
Ni v c hc th ng c cc cng trnh ni bt nh m t v xy dng thit b m cc
phn ng bn trong tng t nh ng c tn la v ng c hi nc, cng trnh v my
bn hng t ng
Cn v hnh hc, y l cng trnh quan trng nht ca ng, tiu biu l tuyn tp
Metrica gm 3 b. Trong tc phm ny, Heron rt ra c cng thc ni ting
tnh din tch tam gic theo ba cnh v na chu vi, nay c gi l cng thc Heron.
Ngoi ra, ng cn a ra cch tnh xp x v cn bc hai ca mt s nguyn khng chnh
phng, cch tnh th tch cc hnh nn, hnh tr, hnh hp, hnh lng tr, hnh chp, hnh
nn ct, hnh cu
201
www.VNMATH.com
(6)
JAKOB STEINER (1796-1863)

Jakob Steiner l nh ton hc ngi Thy S, c bit n vi cc cng trnh ni ting
v hnh hc, v hu ht ng ch nghin cu v mn hc ny. Do , nh hng khng
nh n cc vn v lng gic, c th l h thc lng trong tam gic, vn d c xy
dng trn nn tng ca hnh hc v thin vn hc.
T mt xut ca nh ton hc ngi c (7)Daniel Christian Ludolph Lehmus (17801863), ng chng minh c nh l rng iu kin cn v tam gic cn l hai
ng phn gic trong bng nhau, ngy nay nh l ny mang tn Steiner Lahmus. Cc
nghin cu quan trng nht ca ng l hnh hc x nh v nguyn l i ngu.
(8)
AUGUSTIN LOUIS CAUCHY (1789-1857)

Augustin Louis Cauchy l nh ton hc ngi Php, c xem l ngi i u trong lnh
vc gii tch ton hc. Nhng cng trnh ca ng hu ht t nn mng c s cho ton
hc hin i nh l thuyt hm, vt l v gii tch ton hc. c bit cc nh ngha ca
chng ta hin nay v gii hn, tnh lin tc, kh vi ch yu l do ng ngh, ng t
ra tiu chun Cauchy ni ting nghin cu v s hi t ca dy trong cc khng gian
ring bit.
Ngoi ra, ng cn pht trin l thuyt chui, l thuyt nh thc, php tnh tch phn, l
thuyt hm bin phc v c hng lot cng trnh cho cc lnh vc hnh hc, i s v l
thuyt s Mt h qu nh trong cc cng trnh nghin cu ca ng l bt ng thc
Cauchy, c nh hng to ln n ton hc, trong c bt ng thc lng gic.
202
www.VNMATH.com
(9)
VIKTOR YAKOVLEVICH BUNYAKOVSKY (1804-1889)

Viktor Yakovlevich Bunyakovsky l nh ton hc ngi Nga, c bit n vi khong
150 cng trnh v ton hc v c hc. V ng cn c bit nhiu hn v bt ng thc
Bunyakovsky, ngy nay chng ta vn thng gi l bt ng thc Bunyakovsky-CauchySchwarz.
ng cn nghin cu trong cc lnh vc l thuyt s, l thuyt xc sut v ng dng, hnh
hc-c bit l l thuyt cc ng song song, c hc ng dng v thy tnh hc v
quan tm n c tnh ton trong thc tin, bng chng l mt lot cng trnh v thng k
v xc sut gp phn ng k vo vic pht trin l thuyt thng k ca nc Nga.
(10)
PAFNUTY LVOVICH CHEBYSHEV (1821-1894)

Pafnuty Lvovich Chebyshev l mt nh ton hc ngi Nga, c coi l cha ca nn
ton hc Nga. ng c bit ti bi cc cng trnh v l thuyt xc sut, l thuyt thng
k v l thuyt s, c bit trong vic nghin cu s phn b cc s nguyn t trong dy
s t nhin.
ng cn nghin cu v gii tch ton hc, chng hn nh phng trnh vi phn. ng
thit lp mt ngnh hon ton mi ni ting l L thuyt xp x tt nht cc hm s bng
a thc. Ngoi ra, trong nn ton hc s cp, ng cng ng gp khng nh, chnh l
bt ng thc Chebyshev ni ting.
203
www.VNMATH.com
(11)
JAKOB BERNOULLI (1654-1705)

Jakob Bernoulli l nh ton hc ngi Thy S. Cng trnh ca ng ch yu l hnh hc
gii tch, l thuyt xc sut v php tnh bin phn. ng c bit n khi cng vi hai
nh bc hc Isaac Newton (1643-1689) ngi Anh v Gottfried Wilhelm Leibniz (16461716) ngi c, pht trin php tnh vi phn v tch phn.
ng l ngi nghin cu sm v xc sut ton hc. C nhiu loi trong ton hc mang
tn ng : s phn phi Bernoulli, nh l Bernoulli trong xc sut v thng k, phng
trnh Bernoulli trong phng trnh vi phn, bt ng thc Bernoulli
(12)
JOHAN LUDWIG WILLIAM VALDERMAR JENSEN (1859-1925)

Johan Ludwig William Valdermar Jensen l nh ton hc v k s ngi an Mch. Tuy
cng vic chnh ca ng l mt k s xut sc cho mt cng ty Copenhagen v hu ht
cc nghin cu ton hc ca ng ch c thc hin trong thi gian rnh ri nhng ng
t n mc rt cao v ton hc. ng nghin cu v chui di v tn, hm gamma,
hm li. Qua , ng ng gp vo nn ton hc s cp : bt ng thc Jensen.
204
www.VNMATH.com
TI LIU THAM KHO

[1] Trn Phng, Tuyn tp cc chuyn luyn thi i hc mn Ton H thc
lng gic, NXB i hc Quc Gia H Ni, 2010.
[2] Hunh Cng Thi, u Th Cp, Cc chuyn - Tm cc tr v Chng minh bt
ng thc cha hm lng gic, NXB i hc Quc Gia Tp.HCM, 2007.
[3] Nguyn Vn Nho, Nguyn Vn Th, Chuyn Lng gic, NXB Tng hp
Tp.HCM, 2007.
[4]
V Giang Giai, Tuyn tp 400 bi ton lng gic, NXB i hc S Phm, 2007.
[5]
Phm Tn Phc, Cc chuyn Lng gic, NXB Tp.HCM, 1999.
[6] Hunh Cng Thi, Chuyn lng gic ng thc, Bt ng thc trong tam gic,
Nhn dng tam gic, NXB i hc Quc Gia Tp.HCM, 2002.
[7]
James Stewart, Calculus Concepts and Contexts, Richard Stratton, 2005.
[8]
Tuyn tp thi Olympic 30 thng 4, Ln XII 2006, Ton hc, NXBGD, 2006.
Tuyn tp thi Olympic 30 thng 4, Ln XIII 2007, Ton hc, NXBGD, 2007.
Tuyn tp thi Olympic 30 thng 4, Ln XIV 2008, Ton hc, NXBGD, 2008.
Tuyn tp thi Olympic 30 thng 4, Ln XV 2009, Ton hc, NXBGD, 2009.
Tuyn tp thi Olympic 30 thng 4, Ln XVI 2006, Ton hc, NXBGD, 2010.
[9]
Nguyn Phc Lc, Lch s Ton hc, NXBGD, 2008.
205

Trigonometric Book (Volume 1) - Vo Anh Khoa - Hoang Ba Minh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Trigonometric Book (Volume 1) - Vo Anh Khoa - Hoang Ba Minh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LNG

V ANH KHOA HONG B MINH

V ANH KHOA HONG B MINH

TP. H CH MINH, THNG 7 2011

T Nguyn Nht Minh (H Quc T Tp.HCM)

v mt s thnh vin din n MathScope.

CHNG MINH MT NG THC LNG GIC ................................... 7

TNH GI TR CA BIU THC ............................................................... 21

CHNG MINH NG THC LNG GIC SUY T NG THC

CHNG MINH BIU THC LNG GIC KHNG PH THUC VO

CHNG 3 : H THC LNG TRONG TAM GIC ....................................... 52

CHNG MINH NG THC LNG GIC TRONG TAM GIC ......... 55

CHNG MINH BT NG THC LNG GIC

NHN DNG TAM GIC V TNH CC GC TRONG TAM GIC..... 143

Chng 1 : S lc v khi nim v lch s

Chng 1 : S lc v khi nim v lch s

Ch rng mi ng cong tng t vi mt hm s sin m b di chuyn v ko

H s no m chng ta cn ko cng th hnh sin theo chiu ngang nu

Chng 1 : S lc v khi nim v lch s

Chng ta cng rng ng cong bt u mt chu trnh ca n vo ngy 21

Chng 2 : Cc bin i lng gic

CNG THC LNG GIC

Chng 2 : Cc bin i lng gic

T hnh v thc tin trn, ta rt ra c mt s cng thc c bn v hm lng gic :

CNG THC NHN

CNG THC NHN 3

Cng thc tng qut i vi hm tan :

Chng 2 : Cc bin i lng gic

CNG THC TNH THEO

CNG THC BIN I

TNG THNH TCH

Chng 2 : Cc bin i lng gic

CNG THC B SUNG

CC LOI TON V PHNG PHP GII

Bi 1: Chng minh cc ng thc sau :

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Bi 2: Chng minh ng thc sau :

Ta c iu cn chng minh tng ng vi

iu ny hin nhin ng nn ta c iu phi chng minh.

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Vy ta c iu phi chng minh.

p dng tnh tng sau :

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Vy ta c iu phi chng minh.

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Gii: Ta c iu cn chng minh tng ng vi

iu ny hin nhin ng nn ta c iu phi chng minh.

Do , ta c iu phi chng minh.

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Do , ta c iu phi chng minh.

(HSP Hi Phng 2001)

p dng cng thc trn, ta c :

Chng 2 : Cc bin i lng gic

Cng li, ta c c iu phi chng minh.

Vy ta c iu phi chng minh.

Vy ta c iu phi chng minh.

Chng 2 : Cc bin i lng gic

2.1.3. Chng minh

p dng tnh tng :

2.1.4. Chng minh

2.1.5. Chng minh

l nghim ca phng trnh