Professional Documents
Culture Documents
Tai Lieu On Tap Hoa Phan Tich
Tai Lieu On Tap Hoa Phan Tich
Ni dung 1:
Cu hi
1. Trnh by h thng phn tch cc cation ?
2. Trnh by h thng phn tch cc anion ?
1. Cc h thng PTT
-
Trong PTT, cc ion c chia thnh nhm da trn c tnh ca chng i vi thuc
th: to ta, ging nhau v khc nhau v tan,
t s dng v thi gian phn tch qu di 25 30 gi, vic tm cc ion ca nhm cui
khng chnh xc do dung dch b pha long, cn phng phn tch c thit b c bit
Thuc th nhm
c im
Ag+, Pb2+,
Hg22+
HCl 6M
II
III
NaOH 3M d
IV
Fe3+, Mn2+,
Mg2+, Bi3+
NaOH v H2O2
Nhm
Cu2+, Co2+,
Hg2+
NH4OH d
VI
Khng c thuc th
nhm
Phng php tin hnh phc tp, t s dng thuc th ring bit
Thuc th to ta: BaCl2 trong mi trng trung tnh, AgNO3 trong HNO3
Thuc th
c im
Ta
II
III
Nhm
Ni dung 2:
Cu hi
1. Trnh by c tnh chung v phn ng nh tnh chung ca cation nhm I ?
2. Vit cng thc ha hc, hin tng c trng ca cc phn ng nh tnh i vi cc
ion Ag+, Pb2+, Hg22+ v vit phng trnh ion minh ha ?
3. Da vo phn ng no phn bit Ag+ v Hg22+ ?
4. Lm th no tch Pb2+ ra khi hn hp cc cation nhm I ?
5. V s l thuyt phn tch cation nhm I ?
1. C TNH CHUNG CA NHM
-
Trong cc phn ng oxy ha kh: ion bc v ion thy ngn I th hin tnh oxy ha.
Chng b kh n trng thi nguyn t
AgCl tan trong dung dch NH4OH, (NH4)2CO3 to thnh phc [Ag(NH3)2]+
Ag+
Pb2+
Hg22+
HCl long
Ta trng
AgCl, tan trong
NH4OH d
Ta trng PbSO4
Ta trng Hg2SO4
H2SO4 long
NaOH/KOH
Ta en Ag2O
Ta en Hg2O
NH4OH d
To phc
[Ag(NH3)2]+
Ta trng Pb(OH)2
Ta [Hg2ONH2]NO3 + Hg0
Ta trng
Ag2CO3
Ta trng Pb2(OH)2CO3
Ta nu
Ag2CrO4
Ta Hg2CrO4
Ta vng AgI
K2CO3/
Na2CO3
K2CrO4
KI
Ni dung 3:
Cu hi
1. Trnh by c tnh chung v phn ng nh tnh chung ca cation nhm II ?
2. Vit cng thc ha hc, hin tng c trng ca cc phn ng nh tnh i vi cc
ion Ba2+, Sr2+, Ca2+ v vit phng trnh ion minh ha ?
3. Lm th no tch Ba2+ ra khi hn hp cc cation nhm II ?
4. Mun tch Ca2+ ra khi Sr2+ th dng thuc th no ?
5. Gii thch ti sao Ca2+ ta c vi H2SO4 khi thm cn 96o vo ?
6. V s l thuyt phn tch cation nhm II ?
1. C TNH CA CATION NHM II
-
Bari l kim loi kim th mnh nht. Ba(OH)2 d tan trong nc. Mui kh tan thng
gp l sulfat, carbonat, phosphat, oxalat
Stronti cho cc mui tan nh halogenid, nitrat, acetat, v cc mui kh tan nh sulfat,
carbonat, oxalat, cromat
Tnh acid base: tng t Ca(OH)2 n Ba(OH)2. Ba(OH)2 d tan trong nc v tnh
kim kh mnh (so vi cc hydroxyd ca kim loi kim)
tan ca mui: Ba2+, Ca2+, Sr2+ to nhiu mui ging nhau nn da vo s chnh
lch v tan cc mui phn tch
tan tnh mol/lt
Ion
Cromat
Sulfat
Oxalat
Carbonat
Hydroxyd
Ca2+
1,5.10-1
1,4.10-2
4,5.10-5
9,5.10-5
7,1.10-3
Sr2+
7,1.10-3
5,5.10-4
2,4.10-4
3,7.10-5
1,1.10-2
Ba2+
1,3.10-5
1,1.10-5
3,5.10-4
9,0.10-5
4,0.10-2
Nhn xt
-
Trong acid acetic: calci oxalat khng tan, stronti oxalat tan mt t, bari oxalat tan (trong
acid acetic nng)
Ba2+
Sr2+
Ca2+
H2SO4 long
Ta trng BaSO4
Ta trng SrSO4
Na2CO3
Ta trng BaCO3
Ta trng SrCO3
Ta trng CaCO3
- Trung tnh
- Ta vng BaCrO4
- Acid
- Ta vng BaCrO4
(NH4)2C2O4
Ta trng BaC2O4
Ta trng SrC2O4
Ta trng CaC2O4
Th
mu
ngn la
Vng lc
thm
gch
K2CrO4
Ta vng SrCrO4
Ni dung 4:
Cu hi
1. Trnh by c tnh chung v phn ng nh tnh chung ca cation nhm III ?
2. Vit cng thc ha hc, hin tng c trng ca cc phn ng nh tnh i vi cc
ion Al3+, Cr3+, Zn2+ v vit phng trnh ion minh ha ?
3. So snh s ging nhau v khc nhau ca Al3+ v Zn2+ khi tc dng vi cc thuc th v
vit phng trnh ion minh ha ?
4. Lm th no tch Al3+ ra khi hn hp cation nhm III ?
5. V s l thuyt phn tch cation nhm III ?
1. C IM CHUNG CA CATION NHM III
-
11
3.3.2. Vi NH4OH
To Zn(OH)2 tan trong NH4OH d to thnh phc [Zn(NH3)4]. Phn ng ny dng tch nhm
ra khi hn hp c km trong cation nhm III
3.3.3. Vi thuc th MTA (Mercuri Thiocyanat Amoni) (NH4)2[Hg(SCN)4]
Trong mi trng trung tnh hay acid nh, Zn2+ cho ta trng Zn[Hg(SCN)4]. Nu thm 1 git
Cu2+, khi cho MTA vo s to ta tm sim
Zn2+ + Cu2+ + 2[Hg(SCN)4]2- ZnCu[Hg(SCN)4]2
Mu ca ta ty thuc vo lng Cu2+ thm vo: t Cu2+ tm nht, hi tha Cu2+ tm en,
tha nhiu Cu2+ xanh vng ca Cu2+
Al3+
Zn2+
NaOH d
AlO2-
ZnO22-
Na2CO3
Ta trng Zn2(OH)2CO3
NH4OH d
MTA
- C mt vt Co2+: to ta lc
Aluminon
Ta bng
12
Ni dung 5:
Cu hi
1. Trnh by tn, cng thc ha hc ca thuc th nhm IV, nu cc hin tng c trng
khi cation nhm IV tc dng vi thuc th nhm v vit phng trnh ion minh ha ?
2. Vit cng thc ha hc, phn ng c trng ca Fe3+, Mn2+, Mg2+, Bi3+ ?
3. Cho bit cation no trong nhm c tnh oxy ha, tnh kh. Vit phng trnh phn ng
minh ha ca Mn2+ v Bi3+ ?
4. p dng tnh cht no tch Mg2+ ra khi hn hp cation nhm IV ?
5. V s l thuyt phn tch cation nhm IV ?
1. C IM CHUNG CA CATION NHM IV
-
+ 3OH- Bi(OH)3
14
BiI3 + KI K[BiI4]
3.4.4. Vi thioure
To phc mu vng Bi3+ + 2SC(NH2)2 [Bi(NH2-CS-NH2)3]3+
3.4.5. Vi SnCl2/NaOH (phn ng stanit kim)
To Bi c mu en
Fe3+
Mn2+
Mg2+
Bi3+
NaOH
Ta nu Fe(OH)3
Ta trng MN(OH)2,
ha nu trong khng
kh
Ta trng Mg(OH)2
Ta
Bi(OH)3
Na2CO3
Ta trng
Fe(OH)CO3
Ta trng MnCO3
Ta trng MgCO3
Ta
trng
Bi(OH)CO3
Na2HPO4
Ta vng
FePO4
Ta trng Mn3(PO4)2
Ta MgHPO4 hoc
trong mi trng
NH4OH - NH4Cl cho
ta MgNH4PO4
Ta
BiPO4
nht
trng
trng
Ta en BiI3,
nu d KI to
KBiI4 mu cam
KI
KSCN
Ta
mu
Fe(SCN)3
hoc
d
SCNto
phc tan mu
[Fe(SCN)6]3-
K4[Fe(CN)6]
Ta xanh ph
Fe4[Fe(CN)6]3
15
Ni dung 6:
Cu hi
1. Trnh by c im chung v phn ng chung ca cation nhm V ?
2. Vit cng thc ha hc, hin tng c trng ca cc phn ng nh tnh Cu2+, Co2+,
Hg2+ v vit phng trnh ion minh ha ?
3. Phn bit Cu2+ v Hg2+ bng thuc th no ? Vit phng trnh phn ng ?
4. V s l thuyt phn tch cation nhm V ?
1. C IM CHUNG CA CATION NHM V
-
Tc dng vi kim cho nhng hydroxyd khng tan trong kim d nhng tan trong
NH4OH hoc hn hp NH4OH NH4Cl thnh cc amonicat.
KOH v NaOH cho ta hydroxyd lng tnh vi dung dch cha Cu2+ (v d tan trong
acid long v tan trong NH4OH to phc [Cu(NH3)4]2+), cho oxyd vi Hg2+, cho mui
c tnh kim vi Co2+
Trong dung dch mui Hg2+ khng mu, mui Cu2+, Co2+ c mu
16
+ 2H+
17
Cu2+
Hg2+
NaOH
Ta vng HgO
NH4OH d
[Hg(NH3)4]2+
Na2S2O3
KI
Ta trng CuI + I2
SnCl2/NaOH
NH4SCN
Ta en Cu(SCN)2
18
Ni dung 7:
Cu hi
1. Trnh by c im chung ca cation nhm VI ?
2. K tn, cng thc ha hc, hin tng c trng ca cc phn ng nh tnh NH4+, K+,
Na+ v vit phng trnh ion minh ha ?
3. Gii thch nguyn nhn phi xc nh NH4+ trc ?
4. Hy cho bit s khc nhau c bn gia cation nhm VI v cation 5 nhm u khi tc
dng vi thuc th natri carbonat ?
5. V s l thuyt phn tch cation nhm VI ?
1. C IM CHUNG CA CATION NHM VI
-
Cc Na+, K+ l cc ion kim loi kim, NH4+ do phn t NH3 v H+ to nn, khng bn
vng trong dung dch kim v nhit cao
NH3 + H+ NH4+
NH4+ + OH- NH3 + H2O
xc nh cc cation nhm VI, tin hnh xc nh trc tip cation m khng phn tch
theo h thng
19
Hg
Hg
NH2 I
+ H+
Mt s cation kim loi chuyn tip (Cu2+, Zn2+, Ag+, Hg2+, Cr3+, Mn2+, Fe3+, Co2+) cn tr
phn ng do to hydroxyd c mu hoc lm h thuc th. Loi bng kim mnh v
carbonat hoc kha trong phc kali natri tartrat.
C hai phn ng u phi dng tnh khi nh tnh NH4+
2.2. Ion K+
2.2.1. Vi acid percloric
To ta trng kali perclorat:
K+ + HClO4 KClO4 + H+
NH4+ cho phn ng tng t. Loi NH4+ bng kim v un nng, sau iu chnh pH
v trung tnh. I- gy cn tr. Loi I- bng HNO3 hoc H2O2. Ag+ lm tng nhy phn
ng
Mi trng trung tnh hay hi acid (s dng acid acetic), mi trng acid mnh ta
tan. Cc NH4+, Ca2+, Sr2+, Ba2+, Al3+ gy tr ngi. Cc Ag+, Hg22+, Sb3+ cng to ta tinh
th hnh kim di vi thuc th
Ni dung 8:
Cu hi
1. Trnh by c im chung v phn ng chung ca cc halogenid trong anion nhm I ?
2. K tn cng thc ha hc, hin tng c trng ca thuc th xc nh Cl-, Br-, I-, SCNv vit phng trnh ion minh ha ?
3. V s l thuyt phn tch anion nhm I ?
1. C IM CHUNG CA HALOGENID
-
Cc halogen l nhng cht oxy ha, tnh oxy ha tng t I2 n Cl2, cc halogenid l
nhng cht kh, tnh kh tng t Cl- n I-. V vy Cl- ch c th b oxy ha bng cc tc
nhn oxy ha mnh nh KMnO4, HNO3
Br- b oxy ha trong mi trng acid bi MnO4-, Cr2O72-, H2SO4 c nng, Cl2 v HClO
3.4.2. Vi Fe3+
To phc mu mu
6SCN- + Fe3+ [Fe(SCN)6]322
Ni dung 9:
Cu hi
1. Trnh by hin tng c trng ca anion nhm II khi tc dng vi mui bari, bc nitrat
v vit cc phng trnh ion minh ha ?
2. K tn cng thc ha hc, hin tng c trng ca thuc th xc nh SO42-, BO2-,
PO43-, CO32- v vit phng trnh ion minh ha ?
3. V s l thuyt phn tch anion nhm II ?
1. C IM CHUNG CA ANION NHM II
-
Kt ta c vi mui Ba2+
3.4.1. Vi AgNO3
To ta trng Ag2CO3, tan trong HNO3 v NH4OH
CO32- + Ag+ Ag2CO3
3.4.2. Vi BaCl2
To ta BaCO3, tan trong acid v c v acid acetic
CO32- + Ba2+ BaCO3
24
Ni dung 10:
Cu hi
1. K tn cng thc ha hc, hin tng c trng ca thuc th xc nh NO3-, C2O42- v
vit phng trnh ion minh ha ?
2. V s l thuyt phn tch anion nhm III ?
1. PHN NG NH TNH ANION NITRAT
-
1.1. Vi FeSO4
Trong mi trng H2SO4, NO3- b kh thnh oxyd nit, cht ny to vi FeSO4 d thnh phc
sulfat nitrozil c mu nu xut hin mt tip xc gia H2SO4 m c v nc
6FeSO4 + 2NO3- + 3H2SO4 3Fe2(SO4)3 + 2NO + 2H2O + 2OHNO + FeSO4 d [Fe(NO)]SO4
Phc to thnh khng bn, b phn hy khi lc ng nghim hay un. Nn tin hnh phn ng
khi ngui
1.2. Vi Al nguyn t
Trong mi trng kim, nhm kh NO3- thnh NH3, lm xanh giy qu
3NO3- + 8Al + 5OH- + 2H2O 3NH3 + 8AlO21.3. Vi diphenylamin (C6H5)2NH
Trong mi trng acid sulfuric c, NO3- tc dng vi diphenylamin to hp cht xanh l
2. PHN NG NH TNH ANION OXALAT
Vi KMnO4/H2SO4
Trong mi trng H2SO4, C2O42- kh Mn7+ v Mn2+ lm mt mu thuc tm v phng thch CO2
5C2O42- + 2MnO4- + 16H+ 10CO2 + 2Mn2+ + 8H2O
25
Ni dung 11:
Cu hi
1. Trnh by trnh t xc nh cation v anion trong dung dch phn tch ?
2. Hy m t li qu trnh tin hnh v vit phng trnh ion minh ha khi xc nh c
dung dch u l BaCl2 ?
3. Yu cu th mt l ha cht (th rn) c dn nhn Magnesi clorid tinh khit th phi
lm th no ?
1. TH S B
1.1. Xc nh c tnh ca mu
-
pH < 7: nu dung dch c phn ng vi acid mnh th khng c CO32-, HCO3-. Khng th
c ng thi ion c tnh oxy ha v ion c tnh kh nh MnO4- vi I-, Fe3+ vi I-
Hng: c Co2+
26
1 git DDPT + 1 git HCl + 1 git KI dung dch nu c th c ion c tnh oxy ha
27
Cau hoi
1. Nguyen tac chung cua phng phap phan tch the tch (PTTT) ?
2. iem tng ng va iem ket thuc ?
3. Cac ky thuat chuan o ?
4. Nong o dung dch dung trong PTTT ?
5. Cach tnh ket qua trong PTTT ?
6. Pha dung dch chuan o ?
1.
Phng phap PTTT la phng phap nh lng hoa hoc da vao the tch thuoc th (a biet chnh xac
nong o) dung e phan ng va u vi mot the tch chnh xac dung dch chat can xac nh. T the tch,
nong o cua dung dch thuoc th va the tch cua dung dch chat can nh lng tnh c nong o cua
dung dch can nh lng.
Gia s e xac nh nong o cua dung dch X, thuoc th la dung dch R co nong o a biet c s
dung. Phan ng gia X va R phai xay ra hoan toan:
R+X=P+Q
Tien hanh bang cach nho t t tng giot dung dch R xuong mot the tch chnh xac dung dch X en khi
lng thuoc th R nho xuong tng ng hoa hoc vi lng X th dng lai, oc the tch dung dch R
a phan ng tren buret. Da vao the tch dung dch R, nong o cua R va the tch dung dch X a lay,
tnh c nong o cua X. Qua trnh tien hanh nh vay goi la s chuan o hay s nh phan bang
phng phap the tch. Dung dch thuoc th a biet nong o (dung dch R) goi la dung dch chuan o.
So vi phng phap PTKL th phng phap PTTT co o chnh xac khong cao, nhng van at c mc
yeu cau can thiet. Mat khac phng phap PTTT n gian va nhanh hn nen c s dung rong rai.
2.
Khi so ng lng gam HCl bang so ng lng gam NaOH th trong dung dch ch co NaCl va H2O,
pH cua dung dch la 7, iem tng ng ng vi pH = 7.
2.2. Cach xac nh iem tng ng
Co nhieu cach xac nh iem tng ng, nhng n gian va thng dung nhat la dung chat ch th.
Chat ch th la nhng chat co kha nang bien oi mau hoac tao ket tua hoac phat huynh quang hoac gay
ra mot dau hieu nao o lan can iem tng ng, nh vay iem tng ng c xac nh.
V du: khi nh lng acid oxalic bang dung dch natri hydroxyd co the chon ch th phenolphtalein v
trc iem tng ng trong dung dch con acid, nen phenolphtalein khong mau. Sau iem tng
ng dung dch d kiem, phenolphtalein co mau hong. Do o thi iem tng ng dung dch t
khong mau chuyen sang mau hong (tai thi iem nay ta ket thuc s chuan o).
H2C2O4 + 2NaOH = Na2C2O4 + 2H2O
2.3. iem ket thuc
iem ket thuc la thi iem ma o chat ch th co nhng bien oi giup ta ket thuc s chuan o. Trong
trng hp ly tng iem ket thuc chuan o trung vi iem tng ng, trong thc te iem ket thuc
chuan o thng sai lech vi iem tng ng.
V du: khi nh lng acid hydrocloric bang dung dch chuan o natri hydroxyd dung ch th
phenolphtalein, iem tng ng ng vi pH = 7, nhng ch th phenolphtalein lai chuyen mau pH =
9, nen thng ket thuc chuan o sau iem tng ng.
S sai lech gia iem tng ng va iem ket thuc gay ra sai so cua phep nh lng, nen can chon
ch th sau cho sai so nho nhat (trong pham vi cho phep).
3.
29
ng sinh ra mot lng chat mi tng ng hoa hoc vi lng chat can xac nh. Dung dung dch
chuan o e nh lng chat mi sinh ra. V du: nh lng K2Cr2O7 bang cach cho tac dung vi KI
trong moi trng acid. nh lng iod sinh ra bang Na2S2O3.
K2Cr2O7 + 6KI + 7H2SO4 = Cr2(SO4)3 + 3I2 + 4K2SO4 + 7H2O
I2 + Na2S2O3 = 2NaI + Na2S4O6
4. Nong o dung dch dung trong PTTT
Trong PTTT thng dung cac nong o sau:
4.1. Nong o phan tram (%)
Nong o phan tram la nong o bieu th bang so gam chat tan co trong 100 gam dung dch (ky hieu %).
V du: dung dch acid hydrocloric 10% co ngha la trong 100 gam dung dch nay co cha 10 gam HCl
nguyen chat.
Cong thc tnh
mct
100
mdd
(1)
mct
100
dVdd
(2)
Trong HHPTL va nganh Dc, lng chat tan cha trong cac dung dch qua nho so vi lng dung
moi, nen khi tnh toan thng coi khoi lng rieng cua dung dch bang khoi lng rieng cua nc
4oC.
ddd = dH2O = 1 (g/ml)
Cong thc (2) co dang:
mct
100
Vdd
(3)
30
V du 1: tnh the tch dung dch acid hydrocloric 37,23% (d = 1,19) can lay e pha 100 g dung dch acid
hydrocloric 10%?
Cach tnh nh sau:
+ Khoi lng HCl nguyen chat co trong 100 g dung dch acid hydrocloric 10%:
mct
Cm dd
100
100 mct
mct 10
10 gam
mdd
100
100
+ The tch dung dch acid hydrocloric 37,23% (d = 1,19%) can lay e pha:
mct
m
10
100 Vdd ct 100 Vdd
100 22 ,5ml
d Vdd
dC
1,19 x 37 ,23
V du 2: tnh lng natri clorid nguyen chat e pha c 3000 ml dung dch natri clorid 10%?
V dung moi la nc nen d = 1, cach tnh nh sau:
mct
CVdd
100 mct
Vdd
100
mct
10 3000
300gam
100
M
n
oi vi base th n la so nhom OH- tham gia phan ng cua mot phan t base.
31
oi vi muoi th n la tong hoa tr cua cac nguyen t kim loai tham gia phan ng cua mot phan
t muoi.
oi vi chat oxy hoa va chat kh th n la so electron (e) thu hay mat cua mot phan t chat oxy
hoa hay mot phan t chat kh khi tham gia phan ng.
V du 1:
2NaOH + H2SO4 = Na2SO4 + 2H2O
E NaOH
M 40
40g
n
1
E H 2 SO 4
V du 2:
M 98
49g
n
2
M 260
E Bi (OH ) 3
130g
M n36,5 2
E HCl
36,5g
n
1
V du 3:
Na2CO3 + HCl = NaHCO3 + NaCl
E Na 2 CO 3
M 106
106g
n
1
E Na2CO3
V du 4:
M 106
53g
n
2
Mn7+ + 5e = Mn2+
O22- - 2e = O2
M 158
31,6g
n
5
M 34
17 g
n
2
E KMnO4
E H 2O 2
4.2.3. Dung dch ng lng
Dung dch ng lng la dung dch co nong o bieu th bang so ng lng gam chat tan co trong
1000 ml dung dch (ky hieu CN).
32
V du: dung dch natri hydroxyd 0,1 N co ngha la trong 1000 ml dung dch nay co cha 0,1 ng
lng gam NaOH hay cha 0,1 x 40 = 4 g NaOH (v ENaOH = 40 g).
Cong thc tnh:
CN
mct
1000
EV dd
CN
mct
C EV
1000 mct N dd
EV dd
1000
m ct
0,1 x 40 x 100
0,4g
1000
V du 2: tnh nong o ng lng cua dung dch acid sulfuric 14,35% (d = 1,1; EH2SO4 = 98/2 = 49) ?
+ Khoi lng H2SO4 nguyen chat co trong V ml dung dch acid sulfuric 14,35% la:
(1)
mct
CdVdd
100 mct
dVdd
100
CN
mct
1000
EVdd
(2)
CN
CdVdd
1000
100 EVdd
CN
14,35 x 1,1
x 1000 3,22N
100 x 49
CN
Cd
C
1000 d 10
100 E
E
Vay dung dch acid sulfuric 14,35% (d = 1,1) co nong o ng lng la 3,22 N.
4.2.4. Tac dung gia cac dung dch ng lng
Theo nh luat tac dung ng lng co the rut ra ket luan: trong cac phan ng hoa hoc c bao nhieu
ng lng gam cua chat nay th phan ng va u vi bay nhieu ng lng gam cua chat kia hay
hai chat co so ng lng gam bang nhau th tac dung va u vi nhau.
33
Khi 2 dung dch co nong o ng lng bang nhau th chung tac dung vi nhau theo nhng
the tch bang nhau. V du: 10 ml dung dch bac nitrat 0,1 N tac dung u vi 10 ml dung dch
natri clorid 0,1 N.
Khi 2 dung dch co nong o ng lng khac nhau ma tac dung va u vi nhau th the tch
cua chung t le nghch vi nong o.
Gia s dung dch A co nong o la N1 va the tch la V1. Dung dch B co nong o la N2 va the tch la V2.
Neu dung dch A tac dung va u vi dung dch B th:
N1 V2
N 2 V1
N1V1 N 2 V2
V du: xac nh nong o ng lng cua dung dch acid acetic, biet rang 10 ml dung dch nay tac dung
va u vi 20 ml dung dch natri hydroxyd 0,1 N ?
N 1V1 N 2V2
N1
N1
N 2V2
V1
0,1 20
0,2N
10
4.3. o chuan
4.3.1. o chuan cua dung dch
o chuan cua dung dch c bieu th bang so gam chat tan co trong 1 ml dung dch (ky hieu la T)
V du: TH2SO4 = 0,0098 g/ml co ngha la trong 1 ml dung dch acid sulfuric nay co cha 0,0098 gam
H2SO4 nguyen chat.
Cong thc tnh T:
m ct
Vdd
34
TA B
N A EB
1000
THCl
NaOH
0,1 40
0,004g / ml
1000
N 1V1 N 2V2
-
N1
N 2V2
V1
Tnh khoi lng chat tan A co trong 1 lt dung dch (a pha trong bnh nh mc), ky hieu la P (g/l):
P(g/l) = N1EA
Tnh khoi lng chat tan A co trong V ml che pham (hoac trong Vdm dung dch )
mct
-
P
Vdm
1000
mct
100
V
hoac
mct
100
a
Tnh o chuan
TB A
N B EA
1000
35
( g / ml )
m1 = V2TB/A (g)
-
Tnh lng chat tan co trong Vdm ml dung dch (hay co trong V ml mau)
mct
-
m1
Vdm
V1
(g)
m
C ct 100
V
mct
100
a
N1
N 2V2 N 3V3
V1
CN
mct
C EV
1000 mct N dd
EV dd
1000
36
NT
N LT
Theo DVN IV nen s dung nhng dung dch chuan o co 0,970 K 1,030.
Xac nh K cua dung dch thng s dung mot trong hai cach sau:
Cach 1: Ap dung oi vi trng hp dung dung dch chuan o e xac nh o chuan cua dung dch
pha, K c tnh theo cong thc:
V0
K0
V
37
a
VT
Neu K = 1,000; ngha la NT = NLT; dung dch chuan pha ung khong can phai hieu chnh.
Neu K > 1,000 ngha la NT > NLT; dung dch pha co nong o ln hn nong o can pha, trng hp
nay phai hieu chnh bang cach them nc.
The tch nc can them c tnh theo cong thc:
VH2O = (K - 1,000)Vdc
VH2O la the tch nc can them (ml).
K la he so hieu chnh cua dung dch pha.
Vdc la the tch dung dch pha can ieu chnh (ml).
Neu K < 1,000 ngha la NT < NLT; dung dch pha co nong o nho hn nong o can pha, trng hp
nay phai hieu chnh bang cach them hoa chat.
Lng hoa chat can pha c tnh theo cong thc:
(1,000 K )a
Vdc
1000
39
1. Nguyn tc
Acid + Base = Mui + Nc
HA + MOH = MA + H2O
2. im tng ng
-
im tng ng ng vi 1 gi tr pH xc nh
3. Cch xc nh im tng ng
-
Bc nhy pH: 4 10
40
4. Ch th mu pH Yu cu chung
-
Mt s ch th mu pH v khong pH chuyn mu
Nng
(%)
Dung
mi
c
tnh ch
th
Dng acid
Dng base
Phenolphtalein
0,1 v 1
Cn 90%
Acid
Khng
Hng
8,0 - 10,0
Phenolphtalein
0,05
Cn 20%
Acid
Khng
Hng
7,4 - 9,0
0,1 v 0,2
Cn 60%
Base
Vng
4,2 - 6,2
Methyl da cam
0,1
Nc
Base
Hng
Vng
3,1 - 4,4
Lc bromocresol
0,02
Cn 20%
Acid
Vng
Xanh
4,0 - 5,4
0,1 v 0,01
Nc
Base
Vng
1,4 - 3,2
Ch th
methyl
Tropeolin 00
Mu
Khong pH
chuyn mu
S dng ch th mu pH
nh lng acid yu, mui c tnh acid: phenolphtalein (bc nhy pH ca php chun
nm trong vng c pH > 7)
41
S dng ch th mu pH
nh lng base yu, mui c tnh base: methyl, methyl da cam (bc nhy pH ca
php chun nm trong vng c pH < 7)
Lu
-
42
pKh1 + qOx2
nh lng cht kh (Fe2+, Mn2+, I-, SO32-, H2O2, C2O42-, ): dung dch chun l cht
oxy ha
nh lng cht oxy ha (Fe3+, Cu2+, MnO4-, CrO42-, IO3-, H2O2, Cr2O72-, ClO3-, ): dung
dch chun l cht kh
2. iu kin phn ng
-
D xc nh im tng ng
Phn ng xy ra nhanh
(khng mu)
Phn ng xy ra chm hn
Sn phm c mu
Kh xc nh T
Kt qu nh lng km chnh xc
MnO4- + 3e + 2H2O = MnO2 + 4OH- (trung tnh)
(xm en)
(tm)
MnO4- + 1e =
(tm)
-
MnO42-
(kim)
(xanh lc)
Phi duy tr nng acid sulfuric cao trong khi nh lng trnh phn ng ph
2MnO4- + 3Mn2+ + 2H2O = 5MnO2 + 4H+
Khng tin hnh trong mi trng HNO3 v oxy ha cht cn nh lng gy sai s
3.3. Xc nh im tng ng
-
Ti im tng ng
NKMnO4VKMnO4 = NCPTVCPT
3.4. Mt s ng dng
3.4.1. nh lng acid oxalic
5H2C2O4 + 2KMnO4 + 3H2SO4 = 2MnSO4 + 10CO2 + K2SO4 + 8H2O
Mn+7 + 5e = Mn+2
C2O42- - 2e = 2CO2
EH 2C2O4
M H 2C2O4
n
90
45 g
2
TKMnO4
H 2C2O4
N KMnO4 EH 2C2O4
1000
0,1 45
0,0045 g / ml
1000
EH 2O2
-
M H 2O2
n
34
17 g
2
11,2 lt
17 g x
-
17 11,2
5,6 lt
34
Mi trng: pH 5 8
Ch th: h tinh bt, dung dch xanh khng mu (hoc mu ca mui trong dung dch)
nh lng iod d bng natri thiosulfat (cng nng dung dch iod)
T th tch dung dch natri thiosulfat dng suy ra th tch dung dch iod d, th tch
dung dch iod tc dng vi cht kh
I2 + 2e 2II2 (d) + 2S2O32- 2I- + S4O62-
Chn ch th h tinh bt
I2 + h tinh bt phc xanh dng (hp ph nhanh v gii phng Iod chm)
T: lng tha iod dung dch mu vng khng cn ch th. Khi [I2] thp,
nn thm h tinh bt
IO- (hypoiodid) c tnh oxy ha mnh hn iod, chuyn S2O32- thnh S4O62- dn n sai
s
-
nh lng th:
4I + O + 4H 2I + 2H O
2
2
2
as
4.6. Mt s ng dng
4.6.1. nh lng natri thiosulfat
-
EI 2
M I2
n
M Na 2 S 2O3 158
253
126 ,5 g ; E Na 2 S 2O3
158 g
2
n
1
nh lng tha tr
Ch th h tinh bt: dung dch xanh khng mu (cho ch th khi dung dch c mu vng
nht)
CH2OH-(CHOH)4-CHO + I2 + 3NaOH CH2OH-(CHOH)4-COONa + 2NaI + 2H2O
I2 (tha) + 2Na2S2O3 = 2NaI + Na2S4O6
Phi acid ha bng acid sulfuric trung ha kim v gii phng iod tha t IOH+ + OH- = H2O
NaOI + NaI + 2H+ = I2 + 2Na+ + H2O
EC6 H12O6
M 180
90 g
n
2
47
nh lng th
Ch th h tinh bt: dung dch xanh khng mu (cho ch th khi dung dch c mu vng
nht)
2KMnO4 +10KI + 8H2SO4 = 2MnSO4 + 6K2SO4 + 5I2 + 8H2O
I2 + 2Na2S2O3 = 2NaI + Na2S4O6
EKMnO4
-
M KMnO4
n
158 ,036
31,607 g
5
Lu
Phn ng gia thuc tm v KI thc hin t nht 10 pht v phi trnh nh sng
Khuy u dung dch cn chun sao cho khng to ra dng xoy khng kh trong
dung dch (s dng my khuy t)
Tropeolin 00: 1 git tha dung dch natri nitrit s phn ng vi ch th to sn phm
nitroso c mu vng (dung dch vng nht)
49
Cau hoi
1. Nguyen tac chung cua phng phap ket tua ?
2. Phan loai phng phap ket tua va ai cng ve phep o bac ?
3. Phep o bac trong moi trng trung tnh - phng phap Mohr va phng phap Fajans ?
4. Phep o bac trong moi trng acid - phng phap Charpentier Volhard ?
5. Neu mot vai ng dung cua phng phap ket tua ?
1.
Phng phap ket tua da vao s tao thanh chat ket tua t tan trong cac phan ng trao oi. Nhng phan
ng tao thanh ket tua c dung trong phng phap ket tua phai thoa man cac ieu kien sau:
-
Ket tua tao thanh trong qua trnh nh lng khong b phan huy vi mot mc o nhat nh ang ke.
Phng phap ket tua thng c dung e xac nh nong o cac anion Cl -, Br-, I-, SCN-, CN- va cac
cation Ag+, Hg2+
2.
Phep o bac: dung kha nang tao tua muoi cua ion bac vi nhng anion khac nhau (clorid, bromid,
iodid, cyanid, sulfocyanid).
Phep o thuy ngan: da vao phan ng hoa hoc tao muoi thuy ngan t tan (clorid, bromid, iodid).
Halogenid (tr F-) va thiocyanat tao tua khong tan vi Ag+ trong moi trng acid. Acid thng c
dung la HNO3 v:
o
50
Mot vai anion co the hoa tan t hoac nhieu trong moi trng acid do vay phai o bac trong moi trng
trung tnh
V du: CN- va S- hoa tan trong moi trng acid am ac
Oxalat va chromat hoa tan trong moi trng acid loang
Vai hp chat hu c (barbituric)
Chat goc (chat chuan hoa hoc, chemical standard)
-
Halogenid: nhieu muoi halogen c dung lam chat goc nh NaCl (M = 58,45), KCl (M = 74,55),
KBr (M = 119,01). Ngi ta hay dung cac chat goc nay e xac nh o chuan cua dung dch chuan
o bac nitrat .
Dung dch chuan o bac nitrat 0,1 N: cha 16,989 g bac nitrat /lt.
Dung dch thiocyanat (ammonium, Na hay K) 0,1 N: Muoi nay co o tinh khiet cao nhng lai hay
hut am. Do o, khi pha dung dch chuan phai pha cao hn o chuan mong muon va khi dung th
nh lng lai bang bac nitrat chuan.
3.
Nguyen tac: cho dung dch bac nitrat vao dung dch halogenid can nh lung, lac can than sau moi
lan them dung dch bac nitrat. Ket thuc nh lng khi them dung dch bac nitrat vao ma khong
xuat hien them tua.
Ag+ + X- = AgX
Ch th: dung dch kali cromat trung tnh. Kali cromat cho tua cromat bac o gach khi nong o bac
cao hn nong o clorid.
2Ag+ + CrO42- = Ag2CrO4 (o gach)
Tien hanh: phai them t t dung dch bac nitrat vao dung dch Cl - ban au a c them 1 t ch th
cromat.
o
o
-
pH < 6: cromat muoi acid yeu se t hoa tan: 2H+ + CrO42- = H2CrO4
pH 10,5: bac nitrat se phan huy thanh bac oxyd ket tua en lam cho ket qua
nh lng thieu chnh xac.
Khong ap dung e nh lng iodid va thiocyanat v kho nhan biet luc phan ng ket thuc
do hien tng hap phu va tao thanh he keo.
Khong the chuan o dung dch co mau v mau cua dung dch che mau cua Ag2CrO4 iem
tng ng.
Ap dung nh lng nhng ion tao muoi bac 1 chat kem tan trong moi trng trung tnh.
Cac cation tao tua vi ion cromat phai c kh trc khi nh lung. V du: Pb 2+ va Ba2+
phai kh thanh dang sulfat.
Dung dch acid phai c trung tnh hoa bi phan ng cua carbonat calci, loc lng tha va
kh anhydrid carbonic bang un soi.
Nguyen tac: tat ca halogenid bac eu co mot kha nang hap phu nao o, tang t Cl-, Br-, I-.
Khi cha en iem tng ng, tua tao thanh trong dung dch tha ion halogenid hap phu
nhng ien tch am cua halogenid. ien tch nay ay nhng ion khac va loi keo mot t
cation khac ma halogenid hoa tan (H+, Na+, K+, ).
Va khi vt qua iem tng ng, tua tiep xuc vi dung dch cha mot lng tha Ag+.
Chnh Ag+ hap phu vao tua gay tch ien dng keo nhng ion khac e tao thanh muoi
tng oi t tan (nh anion cua fluorescein hay dan chat cua brom (eosin)) hay clor
(dichlorofluorescein).
Eosin la Tetrabromofluorescein
C6H4COO
Br
Fluorescein
C6H4COO
Br
+
2Na
2Na
O
Br
Br
Trc iem tng ng, ch th mau co ien tch giong chat hap phu tren tua se b ay vao
dung dch nen dung dch co mau hong vang phat quang.
Va khi vt qua iem tng ng, Ag+ hap phu vao tua lam tua mang ien tch dng cua
52
Ag+. Fluoresceinat bac hoa tan yeu hn bac nitrat, s hap phu cua ch th anion mang mau tren
tua lam tua tr nen mau hong am.
o
Eosin: e nh lng I-, Br-, CN- (pH # 2) va khong nh lng Cl- v eosinat b tua AgCl
hap phu sm nen tua o trc iem tng ng.
Khi thay oi ch th th co the nh lng hon hp Cl- va 1 halogenid khac nh Br- hoac I-.
Chu y: thng dung moi trng acid yeu (them lng nho CH3COOH e s hap phu de dang) va e
tranh s ong von ket tua hoan toan thng them ho tinh bot, dextran e bao ve keo.
4.
Phep o bac trong moi trng acid Phng phap Charpentier Volhard
Trong moi trng acid manh (HNO3): ion Ag+ tao tua chuyen biet hn, do o dung nh lng Cl-, Br-,
I-, SCN-, va CN- ke ca khi co mat nhng ion gay can tr moi trng trung tnh.
Khi nh lng nhng halogenid trong moi trng acid khong co ch th chuyen biet nen phai thc hien
phng phap tha tr. Tien hanh qua 2 bc:
-
Cho lng tha AgNO3 vao dung dch halogenid can nh lng e tao dan chat tua bac khong tan.
nh lng Ag+ tha bang dung dch chuan o thiocyanat vi ch th phen sat ammoni, moi trng
acid nitric.
Tai iem tng ng mot giot dung dch thiocyanat tha lam cho dung dch co mau hong nhat.
3SCN- + Fe3+ = Fe(SCN)3 (hong nhat)
Mau hong nhat cua dung dch se mat dan do phan ng:
3AgX + Fe(SCN)3 = 3AgSCN + FeX3
o chnh xac tuy vao s hap phu Ag+ tren tua. Do o, khi thc hanh phai dung dung dch pha loang
va thao tac lac ky.
o chnh xac tuy vao s khac biet ve o tan gia halogenid bac va thiocyanat bac
o
(do lng tha thiocyanat dch chuyen halogenid a tua nen san pham hoa tan thiocyanat 170 lan yeu
53
Them dung moi hu c (ether, nitrobenzen) e tua AgCl ong von lai mat phan cach cua nc
va dung moi hu c va nh vay khong tac dung vi SCN-.
Thc hanh nhanh (vung chuyen sang hong ch keo dai phut va ke en la thiocyanat dch chuyen
Cl-).
ng dung
-
Phng phap nay thng nh lng Cl- va Br- khi tua trong moi trng acid nitric.
nh lng iodid co hai kho khan do iodid bac hap phu nhieu va acid nitric oxy hoa nhng iodid.
e khac phuc se tua trc trong moi trng trung tnh (e tranh oxy hoa), ke tiep them acid nitric.
Phng phap nay con dung nh lng nhng hp chat tao muoi bac khong tan trong moi trng
trung tnh hay amoniac nh methyl arsinat, barbituric, cafein. Chu y la sau khi tao tua, loc tua va
ch them acid nitric vao dung dch loc trc khi nh lng bang thiocyanat.
5.
nh lng kali clorid: cho 10 ml dung dch vao bnh non + 50 ml nc + 5 ml HNO3 13% (TT) + 25
ml dung dch AgNO3 0,1 M + 2 ml dibutylphthalat (hoac 2 ml nitrobenzen) (TT). Chuan o bang
amoni thiocyanat 0,1 M. Mot ml dung dch amoni thiocyanat 0,1 M tng ng vi 0,007455 g
KCl.
Phng phap
Cl, Br
Pp Mohr (Ag2CrO4)
BH4
Pp Volhard
Chuan o tha tr Ag+ sau khi phan ng vi BH4
BH4 + 8Ag+ + 8OH 8Ag(s) + H2BO3 + 5H2O
K+
54
Pp Fajans
SCN, Fe(CN)64
Pp Fajans
Chuan o bang Th(NO3)4 e tao ThF4. Ch th o alizarin
Zn2+
Pp Fajans
Chuan o bang K4Fe(CN)6 e tao K2Zn3[Fe(CN)6]2.
Ch th diphenylamin.
SO42
Pp Fajans
Chuan o bang Ba(OH)2 trong nc methanol 50%.
Ch th o alizarin
Hg22+
Pp Fajans
Chuan o bang NaCl e tao Hg2Cl2.
Ch th xanh bromophenol
PO43,
Pp Fajans
C2O42
55
Cau hoi
1. Phc chat: nh ngha, phan loai, phan biet phc chat vi muoi
2. Gii thieu ve complexon ?
3. Nguyen tac nh lng bang phng phap complexon ?
4. Dung dch chuan o va dung dch goc trong phng phap complexon ?
5. Ch th kim loai trong phng phap complexon ?
6. Cac ky thuat chuan o trong phng phap complexon ?
7. Neu mot so ng dung cua phng phap complexon ?
1.
Phc chat
1.1. nh ngha
Phc chat la nhng hp chat phan t xac nh, c tao thanh do mot kim loai (nguyen t trung tam)
nh Ag, Cu, Ni, Co, Fe, Hg noi vi cac phoi t co the la ion am hay phan t ( NH 3, H2O, Cl-, F-, CN,). Nguyen t trung tam va phoi t tao thanh cau noi phc va c viet trong dau [ ], cac ion trai dau
vi cau noi phc goi la cau ngoai phc viet ngoai dau [ ].
V du : [Ag(NH3)2]Cl
Cau noi phc / cau ngoai phc. Ch so phoi tr: 2
1.2. Phan loai
Phc chat thng chia lam 2 loai: phc chat cong va noi phc.
1.2.1. Phc chat cong (lien ket phoi tr)
Phc chat cong gom mot nguyen t trung tam lien ket phoi tr vi nhng tieu phan phan cc . V du :
Zn2+ co the phoi tr vi 4 phan t NH3 e tao thanh ion phc [Zn(NH3)4]2+ ma cong thc khai trien la
2+
NH3
..
N
H
NH3
Zn
NH3
Zn NH
2+
3 4
NH3
Phan t NH3 lng cc, cc am quay ve pha ion kim loai va tao thanh lien ket phoi tr bang 2 ien t
t do lp ngoai cung cua nit.
56
Trong dung dch nc tat ca nhng ion eu hydrat hoa, chung tao thanh nhng phc chat vi nc
(phan t lng cc) theo c che giong nh oi vi NH3.
O
H
H
H
Zn
O
H
ZnH2O4 2
Nhng e n gian, nc hydrat hoa thng khong ghi vao trong cong thc cua cac ion.
So tieu phan toi a co the gan vi nguyen t trung tam goi la ch so phoi tr thng la 6, 4, 2 hoac 8.
1.2.2. Noi phc
Trong noi phc, kim loai tao thanh vi phoi t (thng la phan t hu c) va bang lien ket phoi tr
va bang lien ket chnh.
V du :
HO
N
2
CH3 C NOH
CH3 C NOH
+ Ni2+
CH 3
C
C
Dimethylglioxin
C
O
CH 3
OH
H3C
CH3
C
C CH2 C
CH3
+ Be 2+
HC
C
Acetylaceton
C
CH
Be
O
H3C
Niken dimethylglioximat
Acetylaxeton
N
Ni
H3 C
CH3
CH 3
C
CH3
Beri acetylacetonat
T cac cong thc cau tao tren cho thay cac hp chat noi phc c ac trng bang s ton tai cac
cum vong chu yeu la cac vong 5 hoac 6 canh. Nhng phc chat ma phoi t cha nhieu nguyen t
lien ket vi ion trung tam goi la phc a cang. Cac ion trung tam (ion kim loai) b kep chat trong
57
cac vong bi cac phoi t nh trong gong km . Do o phoi t tao vi ion trung tam mot vong kn
goi la phc cang cua (phc chelat).
-
Cac hp chat noi phc co nhieu tnh chat ac trng, trong o cac tnh chat quan trong nhat la: o
ben cao, o tan nho trong nc, o ien ly yeu, o tan ln trong mot so dung moi hu c (thuoc th
Garola vi K+).
1.3.
-
V du:
Cac muoi thong thng va muoi kep trong dung dch nc phan ly hoan toan thanh cac ion n
gian.
V du:
2.
Cac ion nh SO42-, NO3-, PO43-, tuy co cau tao giong ion phc nhng co o phan ly vo cung nho
(gan nh khong phan ly) nen coi chung la cac ion n.
Gii thieu ve complexon
Cac dan xuat cua acid amin polycarboxylic thng goi la cac complexon.
CH2COOH
N CH2COOH
CH2COOH
Acid nitril triacetic (NTA). Ky hieu H3X
Acid etylen diamin tetra acetic (EDTA), viet tat la H4Y. ay la acid 4 nac. Trong dung dch cua
EDTA co the ton tai cac dang: H4Y, H3Y-, H2Y2-, HY3-, Y4- va tuy thuoc vao pH cua moi trng dang
nao se la chu yeu. pK1 = 2,0, pK2 = 2,73, pK3 = 6,24, pK4 = 10,34.
58
HOOCH2C
HOOCH2C
CH2COOH
N CH2
CH2
N
CH2COOH
HOOCH2C
NaOOCH2C
CH2COONa
N CH2
CH2
N
CH2COOH
Phng phap complexon la phng phap nh lng da vao phan ng tao phc cua cac
complexon vi ion kim loai tao thanh cac muoi noi phc vo cung ben t phan ly, tan trong nc.
Khi chuan o, cac ion kim loai tao phc vi EDTA xay ra cac phan ng sau trong giai oan ket
thuc s xac nh
Na2H2Y 2Na+ + H2Y2Me2+(Ca2+)+ H2Y2- MeY2- + 2H+
Me3+(Al3+) + H2Y2- MeY- + 2H+
Me4+(Th4+) + H2Y2- MeY+ 2H+
Theo cac phng trnh tren mot ion kim loai bat ky hoa tr eu phan ng vi mot phan t EDTA
nen trong phng phap complexon nong o ng lng hoac nong o mol eu co the s dung.
1 mol cation phan ng vi EDTA khong phu thuoc vao hoa tr cua no lien ket vi 1 mol Na-EDTA.
4.
Dung dch chuan o va dung dch goc trong phng phap complexon
Neu co Complexon III tinh khiet: ch can can chnh xac mot lng complexon em pha trong
nc thanh dung dch vi the tch xac nh. V du e pha mot lt dung dch complexon III 0,1 M,
can chnh xac 37,22 g complexon III hoa tan trong nc cho u 1 lt. Neu complexon III co b hut
am th em say kho 1500C trc khi can.
59
Neu khong co complexon III tinh khiet th ta ch pha c dung dch co nong o xap x. Sau o
xac nh lai nong o (xem phan di).
Neu khong co complexon III ma ch co complexon II (EDTA ) th pha nh sau : can 29,21 g
complexon II va 8 g NaOH hoa tan trong mot t nc, sau o them nc va lac eu cho u 1 lt
nc, c dung dch complexon III 0,1 M.
Dung dch MgCl2 0,1 M : can 4,032 g MgO hoa tan trong 1 t HCl ac, them nc cho u 1 lt, lac
eu.
Dung dch ZnSO4 0,1 M : can 6,538 g Zn kim loai tinh khiet, hoa tan trong 1 t H2SO4 tinh khiet,
roi them nc cho u 1 lt, lac eu.
Chu y:
-
Nc cat phai tinh khiet v neu co nhng ion kim loai th co the tao nhng phc complexonat tan
trong nc.
Hoa chat phai cha trong nhng bao b bang thuy tinh tinh khiet hoac lo nha.
5.
La nhng chat thay oi mau tuy vao s co mat cua chung dang ion kim loai t do hay a tao
phc.
Thng thng, mau cua phc kim loai la mau cua anion t do va s oi mau do 1 hay nhieu
proton c thay the bang nhng ion kim loai.
Giong nh trng hp cua ch th pH, ngi ta sap xep theo nhom mang mau chu yeu:
Mau do anion la cac nhom mang mau gom cac azoic, phtalein, dan chat cua triphenyl-methan
hay cua anthraquinon hay dan chat cua phenol co nhng tnh chat gan giong nh nhng ch th
cua phng phap trung hoa.
Mau do cation la cac nhom mang mau nh cac ion thiocyanat, sulfosalicylat hay thioglycolat
trng hp nay can lng ch th cao.
La acid (hydroxy-1 naptylazo-2) -1 nitro 6 naphtol 2 sulfonic 4. (Ngoai ra, con co nhng ong
phan eriocrom A, B). pH nh lng, nhom acid sulfonic thng b ion hoa toan bo.
Trong moi trng kiem ch th nay co mau xanh, khi tac dung vi ion Ca++, Mg++ tao phc mau o.
60
en Eriocrom T c dung e nh lng ong thi Ca++ va Mg++ trong mot dung dch hoac dung
khi nh lng ion Mg++.
Khi pH = 7-10, mau ch th thay oi t xanh dng sang o di s hien dien cua nhieu cation kim
loai. V du nh khi nh lng Mg2+ mau ch th chuyen ro do tao thanh phc cang cua. ay la phc
c nhuom mau o va hang so phan ly cua no (10-7) ln hn hang so phan ly cua phc Mg-EDTA
(10-8). Khoang chenh lech hang so phan ly nay cho phep s dung ch th e phat hien Zn2+, Cd2+.
OH
OH
HO3S
N N
O2N
Ch th NET
5.2. Ch th khong azoic
Ch th murexid
La muoi amoni cua acid purpuric - mot hp chat giau nit va nhom carbonyl. Khoang oi mau t
xanh tm sang o khi co mat cua nhieu ion pH t 9 11.
Thuan li: ieu kien thc hanh rat ro, co the thay ro khoang oi mau chuyen biet cua Ca2+ ngay ca
khi dung dch co lan nhng ion Mg2+, Sr2+, Ba2+ vi lng tng ng.
H O
N
NH4+
O H
O C
C N
C N C
C O
C N
H O
O H
Ch th murexid
5.3. C che cua s oi mau
Cac ch th kim loai la cac chat hu c co kha nang tao phc mau vi ion kim loai. Cac phc nay kem
ben hn phc cua ion kim loai vi complexon. Mau cua ch th tao phc vi ion kim loai khac mau cua
ch th dang t do. Gan iem tng ng, complexon lay kim loai ch th ay ch th ra dang t
do nen dung dch thay oi mau va bao cho ta biet iem ket thuc nh lng.
V du: nh lng Ca2+ vi ch th murexid, pH = 9 - 11
Ca2+ + H4I-
CaH2I- + 2H+
61
o tm
Tm
Phan ng tao phc vi ion kim loai la phan ng thuan nghch va mau cua dang t do phai khac vi
mau cua dang phc
Mn+
+ Indm-
Khong mau
Mau 1
MInd(n-m)
Mau 2
CaH2I- + 2H+
o tm
Hong o
Phc cua ch th vi kim loai phai kem ben hn phc cua complexon vi kim loai.
MIn(n-m)+ + Y4- MY(n-4)+ +Indm2CaH2I- + 2H2Y2- 2CaY2- + 2H3I2- + 2H+
Hong o
Tm
Thng cac ch th kim loai ong thi cung la ch th acid base, nen khi s dung ta phai co nh pH cua
dung dch bang cac he em thch hp.
6.
Ap dung: cac cation c nh lng pH bat buoc e thu c mot phc ben hoan toan (pH = 9 10 oi vi cation hoa tr 2). Rat nhieu ion kim loai co the nh lng trc tiep nh Mg2+, Zn2+, Ba2+,
Ca2+,
Tien hanh: cho dung dch trilon B va ch th mau thch hp tac dung trc tiep vi mot the tch chnh
xac dung dch muoi kim loai can nh lng.
Ham lng (hoac nong o) muoi kim loai c tnh theo cong thc:
Ttr / AV
100
a
62
Ttr/A la o chuan cua dung dch trilon B theo muoi kim loai A.
V la the tch cua dung dch trilon B a phan ng.
a la khoi lng mau th.
V du: nh lng Mg2+ bang EDTA vi ch th en Eriocrom T, pH = 10. Luc au trong dung dch co
mau o vang do phan ng cua Mg2+ vi ch th
Mg2+ + HIn2- MgIn- + H+
o vang
Khi nho EDTA xuong, Mg2+ t do se phan ng trc
Mg2+ + HY3- MgY2- + H+
Luc ay mau cha bien oi, gan iem tng ng ta co s canh tranh tao phc
HY3- + MgIn- MgY2- + HIn2Xanh
Ket thuc nh lng khi mau chuyen t o vang sang xanh hoan toan.
6.2. Chuan o the
-
Ap dung: cac cation tao vi ch th mot phc qua kem ben dan en s oi mau khong ro.
Tien hanh: cho mot lng tha phc chat cua trilon B vi mot muoi kim loai M tac dung vi mot
the tch chnh xac dung dch muoi kim loai M can nh lng, khi o xay ra phan ng:
M + MZ = MZ + M
Sau o nh lng muoi kim loai M giai phong ra bang cac phng phap trc tiep hay tha tr, t
o tnh c ham lng (hoac nong o) muoi kim loai can nh lng.
V du: dung ch th NET khi nh lng Ca2+ rat kem chnh xac v phc Ca2+ + NET kem ben. Trong
trng hp nay them moi t complexonat Mg th s chuyen mau se ro. Xet pK lan lt cua cac phc
khac nhau, theo th t o ben:
Ca2+ + NET
(M+I) pK = 5
Mg2+ + NET
(M+I) pK = 7
Complexon + Mg2+
(Z+M) pK = 8
Complexon + Ca2+
(Z+M) pK = 10
Trong hon hp au, phc complexonat Mg b phan huy, phong thch Mg2+ cung luc tao nen phc
complexonat Ca. Moi Ca2+ c thay bang 1 Mg2+.
Mg2+ c phong thch se ay Ca2+ cua phc [Ca2+ + NET] cho mau ben vng hn cua phc [Mg2+
+ NET].
63
Tiep tuc nho EDTA xuong nh trong phng phap trc tiep.
Nh vay oi vi hai tac nhan tao phc Y1 va Y2, neu pKY2 > pKY1 th Y2 se ay Y1 khoi phc cua no.
6.3. Chuan o tha tr
-
Ap dung: dung cho nhng cation tao hydroxyd khong tan pH thc hien. o la trng hp cua
Pb2+, Hg2+, Mg2+ va tong quat la tat ca cac muoi khong tan trong moi trng kiem.
Khong chon c ch th kim loai thch hp cho ion can xac nh, chang han khong the chuan
o trc tiep Co2+, Al3+ vi ch th NET c v ch th nay tao vi Co2+, Al3+ cac phc ben vng
en noi khong b EDTA pha v.
Ion can xac nh nam trong tua (BaSO4, PbSO4..) lam phan ng vi EDTA xay ra cham.
Tien hanh: cho mot the tch chnh xac va qua tha dung dch chuan o trilon B cung vi ch th
mau thch hp tac dung vi mot the tch chnh xac dung dch muoi kim loai can nh lng, xac
nh lng trilon B tha bang dung dch chuan o cua muoi kim loai khac. T o tnh c the tch
dung dch trilon B a phan ng ban au.
V du: nh lng bang cach cho EDTA d chnh xac vao dung dch cha ion can xac nh, khi o co
phan ng:
Mn+ + HY3-
MY(n-4) + H+
Sau khi phan ng xong, nh lng EDTA d bang dung dch Mg2+ hay Zn2+ a biet nong o. T o
tnh ra lng Mn+.
7.
64
Cho Ba2+ can nh lng tac dung vi mot lng d chnh xac EDTA. nh lng EDTA d bang dung
dch Mg2+.
65