Univerzitet u Tuzli

Filozofski fakultet
Odsjek: Historija

RAT ZA POLJSKO NASLIJEE

UZROCI I POSLJEDICE
(SEMINARSKI RAD)

Student: Maja Rai

Mentor: dr.sc. Izet aboti vanr. prof.

Tuzla, 2015.

I UVOD
Vie od skoro dva stoljea od kako je Poljska promijenila svoj sistem upravljanja odnosno
postavljanjem republike s kraljem na elu, koji je bio biran na izborima skoro svako
naslijeivanje poljskog prijestola izazivalo je ogromne meunarodne krize. Ponajvie interesa
i uticaja za poljski tron pokazivale su Francuska i Habsburka Monarhija. One su se borile za
ouvanje privilegija u Poljskoj koja je bila znaajna politika teritorija na Istoku Evrope. Rat
je voen izmeu Habsburke Monarhije i Rusije sa jedne strane i Francuske, panije i
Sardinije sa druge strane a trajao je od 1733.g. pa sve do 1738.godine.

II UZROCI RATA ZA POLJSKO NASLIJEE

Poetkom 18. stoljea situacija u Evropi a posebno na istoku poela se mijenjati s obzirom da
je Petar II (ruski car) aktivno poeo uestvovati u politikim i vojnim akcijama prema zapadu.
Uprkos tome to je Kurlandija smatrana vazalnim posjedom Poljske, Rusija je postavljala
vojvode, i poljska je samo potvrivala odredbe Rusije. Ruske trupe slobodno su prolazile kroz
Poljsku za vrijeme rusko-osmanskog rat pod Anom i za vrijeme Sedmogodinjeg rata pod
Jelisavetom, iako Poljska nije uestvovala ni u prvom ni u drugom od tih ratova. 1 U tom se
trenutku situacija u Poljskoj radikalno promijenila, i to nagore: Augustu II, kralju kojeg je na
prijestolje ponovo postavio ruski car, nisu bile omoguene akcije ojaavanja drave. 2 Pored
toga on je bio uvan pod budnom prismotrom, to je bio rezultat saveza Petra Velikog (ruskog
cara) sa Fridrihom Viljemom I Pruskim koji je 1732. s pristupanjem Habsburke Monarhije
prerastao u dogovor izmeu tri strane esto nazivan i Savez izmeu tri crna orla. Smrt
Augusta II odmah je stavila na kunju taj dogovor. Dok je Francuska pod ministrom Flerijem
naglo popravila svoje odnose sa panijom i proirila svoje diplomatske aktivnosti u istonoj
Evropi, Britanija je pod opreznim i izolacionistikim nastrojenim Volpolom nastojala da se
dri podalje od kontinentalnih zbivanja.3
Ovisnost o Moski ve bila velika pa je poljski Sejm bio odve slabaan i podijeljen izmeu
sebe da bi imao veeg uticaja na ova zbivanja. Narod je na tronu elio vidjeti Stanislava
Ljeinskog koji je odgajan u Alzasu i predstavljao je protutu drugome kandidatu Augustu
III. Ljeinski se nadao podrci francuskog kralja Luja XV iji je svekar bio ali i cjelokupne
francuske antihabsburke politike te je na kraju i uspio postati poljski kralj. Kardinal Fleri je
pokuao levirati da do rata ne doe ali ipak nije uspio. Godine 1733. otpoeo je rat za poljsko
naslijee. U toku narednih godina prilike u Poljskoj se pogoravaju.4

1 Sergei Skaskin, Sevjan Vajntajn, Istorija srednjeg veka II, Moskva, 1959., str. 362.
2 Grupa autora, Doba prosvjetiteljstva (18. stoljee), Zagreb, 2008., str. 196.
3 Pol Kenedi, Uspon i pad veikih sila, Beograd, 1999., str. 136.
4 Dragoljub ivojinovi, Uspon Evrope, Beograd, 2010., str. 413.

III RAT ZA POLJSKO NASLIJEE

Septembra 1733. Stanislav Ljeinski je izabran za kralja Poljske zahvaljujui novcu svog
zeta Luja XV, ali su ga austrijsko-ruske trupe protjerale i dovele saksonskog elektora Augusta
III.5 U Savjetu ovlen ubjeuje Flerija da je rat potreban nakon ega otpoinju ratne operacije.
Francuska vojne napore usmjeruje u pravcu Poljsku ali su oni neznatni. Ruske trupe ve su
bile zauzele Varavu i opkolile Gdanjsk, gdje se sakrio Ljeinski, kad su brodovi koji su
dovozili slaba francuska pojaanja doli na to podruje.6
U tom trenutko je otpoeo i napad Francuske na Habsburku Monarhiju s potpuno ureenom
mreom saveznika i pomagaa. Napad je podrazumijevao teritorijalni upliv na strateka
mjesta poput Rajne, Lorene i Italije, a oven, ministar vanjski poslova Francuske matao je i
o veim teritorijalim prostorima. Francuske asipiracije prema oblastima Lorene iskazivale su
najvea dostignua francuske diplomacije i umijea voenja politike. Dvije pomjeane ali ne i
odvojene vodilje francuskih politiara bile su postepeno pripajanje Lorene kroz dinastike
veze a sve to kako bi se izbjeglo neslaganje stanovnitva sa njihovim akcijama. Politiki vrh
pribjegavao je davanju povlastica Franji od Lorena ukoliko bi se sklopio brak sa Marijom
Terezom, kerkom kralja Karla VI. Francuska bi priznala pragmatinu sankciju pa je bilo
normalno da se kandidatura Ljeinskog savreno uklopila u takvu strategiju. Kasnije je
Francuska asimilirala Lorenu, nametnula poreze i postavila svog ovjeka da upravlja ovom
pokrajinom. Rat ne rijeava pitanje Poljske, a vodi se daleko od nje, u Italiji i gornjoj Rajni.7
Ovakva politika situacija pokazuje nemo Poljske da se brine za svoju sudbinu a njena
situacija u kojoj je bila dovela je do velikog nezadovoljstva njenih stanovnika. Karlo VI je
austrijski kralj i on podrava Augusta III za poljskog kralja. Od njega oekuje potvrdu
pragmatine sankcije i otvaranje neprijateljstva prema Pruskoj. S druge strane Fridrih Viljem
5 Grupa autora, Opa enciklpedija Larousse, Beograd, 1973., str.443.
6 S. Skaskin, S. Vajntajn, nav.dj., 197.
7 D. ivojinovi, nav.dj., 412.

nema stvarne namjere sa postane kralj Poljske ve eli da uzme neke zapadne dijelove poljske
drave. Svojim djelovanjem je istupao kao zatitinik protestanata u Poljskoj. Slino ovim
postupcima Francuska ne eli mirno gledati kako Austrija i Rusija ire svoj uticaj na istoku
Evrope pa ona zakljuuje sporazum sa Sardinijom i panijom. U Rajnskoj oblasti i na sjeveru
Italije austrijanci trpe poraze, prvo kod Parme pa onda kod Gvastale. Oba francuska saveznika
ele tvravu Mantovu, odakle ele da kontroliu Milansko vojvodstvo; Austrija prihvata
kompromisne predloge Francuske i panije i sporazum se postie naredne godine. Stanislav
Ljeinski se odrie poljskog prijestola i postaje vojvoda Lorene, dok Franja Lorenski, mu
Marije Terezije, dobija Toskansko Vojvodstvo.8

8 D. ivojinovi, nav.dj., 412.

IV PROSTOR ITALIJE U VRIJEME RATA ZA POLJSKO NASLIJEE

ovlen je traio nain kako da zaustavi habsburgovce te se orijentirao na Karlo Emanuela III
u Italiji odnosno Filipa V panjolskog u paniji. Imeu Karla Emanuela III i Elizabete
Farneze dolo je do sukoba a francuska vojska se uskoro sukobila sa vojskom Emanuela III.
Tenje koje je imala panija na savojsku oblast ozbiljno je remetila savez sklopljen izmeu
ovih drava. Nakon ovih peripetija Fleri je pristupio pregovorima sa Karlom VI o pozicijama
u Italiji. U Italiji dolazi do razmjene teritorija izmeu Habsburgovaca i Burbona.9
Predugovori Francuza i Habsburgovaca potpisani su 3.10. 1735., predviali su usvajanje ovih
rjeenja za Italiju: prijelaz velikog vojvodstva Toskane u ruke Lorena nakon smrti Gastonea,
posljednjeg pripadnika loze Medii; ouvanje francuske luke u Livornu; ratifikacija osvajanja
Napulja i Sicilije od Karla Burbonskog; predaja dviju istonih pokrajina Pijemonta savojskom
kralju, s pravom vlasti nad feudima u Langhi i pravom izgradnje utvrda u zadobivenim
podrujima; caru povratak pokrajina koje su prije bile pod njegovom vlau, uz dodatak
vojvodstva Parme i Piacenze.10

9 D. ivojinovi, nav.dj., 412.

10 Grupa autora, nav.dj., str. 200.

V POSLJEDICE RATA ZA POLJSKO NASLIJEE

Nakon rata stanje u Poljskoj je haotino. August III je katolik koji ne voli previe ovu zemlju i
ne zna poljski. Rusija tei ka dobijanju nekih teritorija od Poljske u emu i uspijeva 1736. kad
dobija Kurlandiju te prekida odnose sa Sejmom. To je doba uzdizanja nekih porodica. Potocki
rade na obaranju kralja i ratu sa Rusijom, dok artoriski trae oslonac u njoj. Politiki ivot
Poljske ispunjen je sukobima izmeu frakcija i grupa. artoriski koriste svoje politike veze i
uticaj da pripreme javnost i politiare za postepenu ustavnu promenu. Oni nailaze na otar
otpor ljahte, koja smatra da izdaju poljske interese Rusiji. U toku sedmogodinjeg rata strane
trupe se nalaze u Poljskoj, odakle vode operacije protiv neprijatelja (Rusija, Pruska).11
Beogradskim mirom 1739., Francuska spasava svog tradicionalnog saveznika Tursku,
namee Austriji i Rusiji odravanje evropske ravnotee. Karlo VI vraa Turcima sjevernu
Srbiju sa Beogradom, zapadnu Vlaku i Banat s Temivarom. Engleska izgleda da je izgubila
nadmonost na kontinentu potvrenu Utrehtskim mirom.12

11 D. ivojinovi, nav.dj., 413.

12 Grupa autora, Opa enciklpedija Larousse, Beograd, 1973., str.444.

VI ZAKLJUAK
Rat za poljsko naslijee vodio se od 1733. do 1735. odnosno 1738. godine, u vrtlog zbivanja
uvukao je sve velike evropske sile tog doba. Da se ne radi samo o poljskom pitanju, koje i jest
bilo bitno pokazuje injenica da se stvarna mo i elja Poljske uopte nisu mogla ispoljiti
pored daleko nadmoniji sila poput Rusije, Austrije ili Francuske iji su zahtjevi i politika i
usmjeravali ovaj rat. U njemu se rjeavalo pitanje poljskog kralja izborom Augusta III ali u
pozadini ili na pozornici tih okolnosti buknuo je jedan rat koji se nije vodio na prostoru
Poljske. I ovog puta zatjevi Francuske i Rusije su postajali pokretaka osovina oko kojeg se
vrtila sva bit poljskog pitanja. Rat za poljsko naslijee nije samo pokazao veliku umjeanost
velikih evropskih sila u unutranja pitanja te izbora vladara ve je pokrenuo lavinu odluka
koja je uzdrmala Evropu uzrokujui novi rat.

VII LITERATURA

1. Grupa autora, Opa enciklpedija Larousse, Beograd, 1973

2. Grupa autora, Doba prosvjetiteljstva (18. stoljee), Zagreb, 2008
3. Kenedi Pol, Uspon i pad veikih sila, Beograd, 1999
4. Skaskin Sergei, Vajntajn Sevjan, Istorija srednjeg veka II, Moskva 1959
5. ivojinovi Dragoljub, Uspon Evrope, Beograd, 2010

SADRAJ
1.UVOD......................................................................................................................................1
2.UZROCI RATA ZA POLJSKO NASLIJEE.......................................................................2
3. RAT ZA POLJSKO NASLIJEE..........................................................................................3
4. PROSTOR ITALIJE U VRIJEME RATA ZA POLJSKO NASLIJEE.............................5
5. POSLJEDICE RATA ZA POLJSKO NASLIJEE..............................................................6
6. ZAKLJUAK.........................................................................................................................7
7. LITERATURA........................................................................................................................8