Terapia në çift 1

Terapia në Çift bazuar në Kontekst

Manolita Hida

Universiteti i Tiranës

Fakulteti i shkencave Sociale

Psikologji klinike

Profesor: Gerti Janaqi

 Terapia në çift 2

Këshillimi martesor dhe në çift mund të konsiderohen si fëmijë të shekullit të XX. Gjithsesi
përpjekjet për të forcuar marrdhëniet martesore dhe për të zgjidhur konfliktet martesore janë po
aq të vjetra sa edhe vetë institucioni i martesës. Funksioni i ndihmimit të çifteve të sapo martuara
për të zgjidhur konfliktet e tyre martesore, tradicionalisht i takonte pjesëtarëve më të vjetër të
familjes, perspektiva e të cilëve mbi stresin martesor bazohej në eksperiencën vetjake. Me rënien
e influencës së familjeve të hapura rreth shek. XX, priftërinjtë dhe doktorrët merreshin në
ndihmë të çifteve të cilit kishin probleme. Që të dy këto, ishin grupe të natyrshme të cilët mund
të adresonin problemet martesore pasi ata kishin kontakt me anëtarët e familjes në periudha
stresuese të ciklit jetësor të familjes dhe kishin avantazhin e raporteve vepruese me familjen që
para se të hasnin në probleme. Tre dekada më parë fokusi i terapisë në çift dhe i terpistit ishte
ruajtja e martesës me çdo kusht, ndërkohë që sot, terapia në çift është kthyer në një instrument
më efektiv për të ndihmuar çiftet në arritjen e një niveli më të lartë zhvillimi dhe maturimi, në të
cilën rezultati mund të jetë të qëndruarit të martuar ose fitimi i divorcit. 1

Kjo esse do të jetë një esse analizuese në të cilën synohet të jepet një shpjegim në lidhje me
faktorët psikologjikë të cilët mund të çojnë në dështimin e një lidhje martesore. Veçanërisht kjo
esse do të përqëndrohet në teoritë të cilat fokusohen në kontekst dhe ravijëzojnë rolin e faktorëve
historikë, kontekstualë dhe organikë në predispozitën që kanë disa anëtarë të familjes për të
adoptuar disa sisteme besimi të caktuara ose të anagazhohen në modele ndërveprimi
problematike. Më specifikisht teoritë të cilat do të trajtohen janë teoria me në lidhje objektin dhe
teoria e atashimit, terapia në grup bazuar në kontekst dhe terapia integrative, analiza në lidhje me
teoritë e paraqitura si dhe konkluzionet.

Terapia në çift fokusuar në kontekst

Teoritë të cilat fokusohen tek konteksti përqëndrohen në terapitë tradicionale familjare që

ravijëzojnë rolin e faktorëve historikë, kontekstualë dhe organikë në predispozitën që kanë disa
anëtarë të familjes për të adoptuar sisteme besimi të caktuara ose të angazhohen në modele

1
Sholevar, P, G & Schwoeri, D, L. (2003).
 Terapia në çift 3

ndërveprimi problematike. Për këtë arsye ka disa shkolla të caktuara të cilat e ndalin punën e tyre
në këtë problematikë. Këto shkolla të cilat përfshihen në këtë kategori janë2:

 Terapia Familjare ndërbreznore-Ngjarjet dhe marrdhëniet në familjen e origjinës të

klientit, të cilat kanë ndodhur dhe vazhdojnë të ndodhin në jetën aktuale të klientit, i
predispozojnë për të zhvilluar probleme në jetën aktuale dhe në familjen e tyre të
lindjes. (Përfaqësues; Boeen, 1978; Friedman, 1991; Kerr, 2003; Papero, 1990 etj.,).

 Terapia Familjare Psikoanalitike

 Praktikat bazuar në terapinë e Atashimit

 Terapitë familjare eksperimentale-Theksojnë rolin e përvojave ndaluese ndaj rritjes

personale të cilat predispozojnë individët që të zhvillojnë probleme dhe të ruajnë
sjelljet problematike. (Përfaqësuese kryesore; Virgina Satir).

 Terapitë multisistematike-Anëtarët e familjes mund të jenë të predispozuar për tu

angazhuar në ndërveprime të cilat krijojnë (ruajnë) modele-problemore në familje për
shkak të përfshirjes së vazhdueshme në tipe të veçanta sistemesh ekstrafamiljarë.
(Përfaqësuesi kryesor; S. Henggeler ).

 Terapia Psikoedukacionale-I merr bazat e saj nga studimet empirike, të cilat kanë
treguar se disa individë janë gjenetikisht ose organikisht të predsipozuar për të
zhvilluar probleme psikologjike, të tilla si skizofrenia ose çrregullimet e humorit, dhe
se rrjedha e këtyre çrregullimeve ndikohet nga nivelet e stresit dhe mbështetjes nga
ana e mjedisit psikosocial për individët vulnerabël (disa nga përfaqësuesit: Anderson
et al., 1986; Atkinson & Coia, 1995; Barroëclough & Tarrier, 1992; Fallon et al.,
1993; Hatfield, 1994; Jewell, McFarlane, Dixon & Milkowitz, 2005, etj.,).

Terapia Familjare Psikanalitike

2
A.Carr, 2006.
 Terapia në çift 4

Terapia familjare me objekt marrdhëniet bazohet në supozimin se njerëzit janë të

predispozuar për tu anagazhuar në ruajtjen e modeleve ndërvepruese problematike sepse ata
udhëheqin marrdhënien aktuale në bazë të hartave të mardhënieve të pandërgjegjigjshme
primitive të cilat janë zhvilluar përgjatë vitetve të hershme të jetës (Fairbairn, 1952;M.Klein,
1964; Winnicott 1965). Këto marrdhënie të pandërgjegjshme primitive të vetes dhe të të tjerëve
bazohen në mardhëniet e hershme fëmije-prind të cilat përsëriten në marrdhëniet aktuale të
rëndësishme , të cilat referohen si “ lidhje-objekt ”.

Sipas Teorisë së lidhjes me objektin duke përdorur mekanizmat e ndarjes fëmijët shohin figurën
e nënës si dy njerëz të ndarë: Objekti i mirë të cilin e duan shumë dhe që përmbush nevojat e
tyre dhe objekti i keq me të cilin ata janë të nevrikosur sepse i frustron ato. Ata e bëjnë këtë
ndarje për tu mbrojtur kundrejt ankthit që ndiejnë kur nëna e tyre i frustron. Ata nevrikosen aq
shumë sa mund të “asgjesojnë” nënën prej të cilës janë tërësisht të varur . Shkatërrimi i nënës do
të përfshinte edhe shkatërrimin e vetes. Duke bërë ndarjen ata mund të mbrojnë objektivin e mirë
nga kërcënimi i “asgjësimit” dhe ti drejtojnë ndjenjat e zemërimit tek objekti i keq.

Fairburn3 argumentoi se objekti i keq ishte i ndarë më tej në një objekt nevojë-ngacmues e cila
dëshirohej nga fëmija dhe nevoja për mospranim ndaj objekteve përkundrejt të cilave fëmija ka
ndjenja inati. Ai argumentoi më tej se dy lidhjet midis sistemeve të objekteve kanë qenë të
represuara. Kështu personaliteti në teorinë në lidhjen me objektin përmban tre nënsisteme :

1. Vetja e ndërgjegjshme e atashuar me ndjenja të sigurisë ndaj një objekti ideal të mirë.

2. Dëshirë e represuar dhe sulm ndaj vetes i atashuar me ndjenja pakënaqësie ndaj një
objekti nevojë-ngacmues të dëshirueshëm.

3. Atashim mospranes i represuar ndaj vetes me ndjenja zemërimi dhe inati ndaj objektit
nevojë-ngacmues.

Bazuar tek lidhja e objektit në teorinë martesore dhe familjare në lidhjet afektive partnerët
projektojnë dëshirat e brendshme tek njëri –tjetri dhe induktojnë partnerin për tu konformuar
nëpërmjet proçesit të identifikimit projektiv. Në mardhëniet e shëndetshme partnerët

3
Family therapy , A.Carr , fq 165 .
 Terapia në çift 5

konformohen pjesërisht, por jo tërësisht ndaj projeksioneve, kështu ata nuk e frustrojnë në
mënyrë të tepruar njëri-tjetrin. Në mënyërë graduale partnerët mësojnë t’iu përgjigjen
realitetit të partnerëve të tyre dhe jo projeksioneve. Me maturimin e mardhënies dhe
përjashtimin e projeksioneve proçesi i projeksionit zëvendësohet nga projeksioni reciprok.
Partnerët pranojnë realitetin e njëri-tjetrit dhe ndonjëherë e marrin në konsideratë ose jo.

Në lidhjet problematike, partnerët ose konformohen së tepërmi ose nuk konformohen aq sa

duhet. Të dyja këto çojnë në zhgënjim, konflikt dhe projeksione të dyanshme në
mospranimin e objekteve. Në martesat ku ka distress partnerët induktojnë njëri-tjetrin
nëpërmjet identifikimit projektiv për tu konformuar ndaj roleve mospranuese. Kjo çon në
zhgënjime të dyanshme. Gjithsesi çifti qëndron bashkë për shkak të sistemit të dyanshëm
projektiv i cili lejon personat ta shohin veten si “tërësisht të mirë”dhe të mohojnë aspeketet
negative të vetes duke e parë partnerin si “tërësisht të keq”. Gjithashtu sistemi projektiv i
dyanshëm ruhet nga dëshira e të pandërgjegjshmes për të rimarrur dhe integruar objeketet e
mira dhe të këqia tek vetevetja.

Terapia martesore me në lidhje objektin është një ndërhyrje me kohë të gjatë në të cilën çiftet
vlerësojnë të përdorin vetëpërmbajtjen dhe interpretimin brenda mardhënies së tyre që lidhja
të jetë më e lirë nga proçeset projektive të dyanshme dhe të mësojnë të pranojnë njëri-tjetrin
ashtu siç janë. Pra, në këtë formë eksperiencat e hershme të fëmijërisë me objektet primare
bëhen pjesë e një drame të brendshme e cila mbahet në mendje si një kujtim i cili rivihet në
skenë. Në përsëritjen e dramave familjare të brendësuara, vihen në lëizje përpjekjet për të
patur atashim ose për ti kontrolluar të dyja në rolet që mund të luajë individi (Pines, 1988).

Pikërisht një vend të dorës së parë në punën e tij në lidhje me atashimin i ka dhënë edhe
J.Bowlby.

J. Bowlby dhe Teoria e atashimit.

John Bowlby (1969, 1973, 1980, 1988), megjithëse ishte një nga terapistët e parë familjarë
në Angli, ishte gjithashtu edhe një themeluesit kryesor të Teorisë së atashimit, i cili bazohej
 Terapia në çift 6

në shpjegimin mbi lidhjet fillestare midis fëmijëve dhe personave që kujdesen për ta mbi
zhvillimin e marrdhënieve familjare kuptim plota dhe problemore. Bowlby argumentoi se
sjellja atashuese, e cila është gjenetikisht e programuar dhe e domosdoshme për mbijetesën e
qënieve, del në pah tek fëmijët gjashtë muajsh deri në tre vjeç kur përballen me rrezikun. Në
rrethana të tilla, fëmijët kërkojnë afërsi me personat të cilët kujdesen me ta. Pasi gjejnë
siguri tek ta, ata kthehen në aktivitetin e tyre të eksplorimit të mjedisit rreth personit
përkujdesës. Ky cikël përsëritet sa herë që fëmija percepton ndonjë kërcënim dhe nevojat e
tyre atashuese për kënaqësi, siguri dhe mbrojtje aktivizohen. Pas përsëritjesh të herë pas
hershme, fëmija ndërton një model të brendshëm të atashimit mbi marrdhëniet bazuar në
mënyrën në të cilat këto episode janë menaxhuar nga kujdes dhënësit në përgjigje të nevojave
të fëmijës për afërsi, qetësi dhe siguri. Modelet e brendësuara janë harta marrdhëniesh
konjitive të bazuara në përvojat atashuese të hershme, të cilat shërbejnë si shabllone për
zhvillimin e marrdhënieve intime të mëvonshme. Modelet e brendësuara i lejojnë individët
që të bëjnë parashikime se si vet këta persona dhe personat e tjerë të rëndësishëm rreth tyre
do të sillen në të ardhmen brenda marrdhënies. Studimet empirike me nënat dhe fëmijë kanë
treguar se atashimi fëmijë-prind mund të klasifikohet në katër kategori të ndryshme. Puna e
mëvonshme mbi mardhëniet intime në moshë madhore ka treguar se këto katër tipe
marrdhëniesh atashimi kanë patur kontinuitet mbi ciklin jetësor individual dhe se
matrrdhëniet e rëndësishme të të rriturve mund të klasifikohen në katër kategori ekuivalente
(Cassidy & Shaver, 1999). John Byng – Hall (1995) ka argumentuar se stilet e organizimt
familjar munden gjithashtu të klasifikohen në katër kategoritë e tipeve të atashimit (Figura
1.0) .
 Terapia në çift 7

Fëmijë i sigurtë Fëmijë ambivalent dhe ankthioz

I rritur i sigurtë I rritur i shqetësuar

I sigurtë I pasigurtë

• Fëmija është autonom • Fëmija është i nevrikosur

• I rrituri është autonom • I rrituri është ishqetësuar

• Prindërimi është i përgjegjshëm • Prindërimi është ndërprerës

• Stili i Familjes është i përshatshëm • Stili familjar është i koklavitur/i

mbyllur . Stili C
Stili B

Fëmijë shmangës Fëmijë i ç`organizuar

I rritur i hallakatur I rritur i frikësuar

I pasigurtë I pasigurtë

• Fëmija është shmangës • Fëmija është ngjitës / shmangës

• I rrituri është distant • I rrituri afrues/shmanges konfliktesh

• Prindërimi është refuzues • Prindërimi është abuzues ose mungon

• Stili familjar është i shkëputur • Stili familjar është i ç`orientuar

Stili A Stili D ose AC

Figura1.0 Kategoritë e tipeve të atashmit

 Terapia në çift 8

Atashimi i sigurt në fëmijëri dhe partnerët martesorë reagojnë ndaj partnerëve të tyre ose
prindërve të tyre sikur të jenë një bazë e sigurt nga e cila mund të eksplorohet bota. Prindërit dhe
parnerët në lidhje të tilla janë në harmoni dhe të përgjegjshëm për nevojat e fëmijës ose partnerit.
Familjet me atashim të sigurtë janë të lidhura në mënyrë përshatëse dhe fleksible me njëri-tjetrin.
Ndërsa tipi i sigurtë i atashimit është i lidhur me autonominë, tre tipet e tjera të atashimit janë të
lidhura me me ndjenjë pasigurie. Fëmijët me atashim ankthioz kërkojnë të vendosin atashim me
prindërit e tyre nëpërmjet ndarjes por gjithashtu janë të paaftë për të përfituar prej tij. Ata ngjiten,
qajnë ose kanë shpërthime inati. Partnerët martesorë me këtë stil atashimi janë shumë të mbyllur
por dhe shumë të pakënaqur. Familjet e karakterizuara nga atashim ankthioz janë jashtëzakonisht
të mbyllur të turbulluar ose të kenë kufij të depërtueshëm midis nënsitemeve familjare. Fëmijët
me atashim shmangës kontaktojn me prindërit e tyre pas ndarjes. Janë të zymtë. Partnerët
martesorë me këtë stil atashimi tentojnë të jenë distant dhe të pakënaqur. Familjet e
karakterizuara nga marrdhënie shmangëse janë të papërkushtuara dhe të kenë kufij të
papërshkrueshëm midis nënsistemeve familjare. Fëmijët me stil atashimi të çorganizuar të cilët
provojnë ndarjen tregojnë aspekte prindërore ankthioze dhe shmangëse. Atashimi i çorganizuar
është një korelacion midis abuzimit fëmijëror, neglizhimit dhe mungesës së hershme prindërore ,
humbjes ose zisë. Marrdhëniet martesore dhe familjare të çorganizuara karakterizohen nga
afrime – shmangie të konflikteve, çorientim, ngjitës dhe zymtësi .

Terapia Kontekstuale dhe Integrative

Në këtë mënyrë në terapia me kontekst grupin këto rimiratime të së pandërgjegjshmes

rezultojnë në luajtjen e roleve të caktuara si dhe në zgjedhjen e të tjerëve dhe induktimin e të
tjerëve për të marrë përsipër rolet e nevojshme koresponduese të cilat do të lejojnë që drama e
tyre të shfaqet edhe së jashtmi. Grupi duhet të sigurojë stimujt interpersonal të cilët evokojnë të
pandërgjegjshmen e secilit prej individëve në lidhje me marrdhëniet e brendësuara. Puna e grupit
të psikoterapisë qëndron në vendosjen e një mjedisi të sigurtë i cili do ti mundësojë anëtarëve të
grupit të rimiratojnë dhe të analizojnë dramatizimet e shformuara të brendshme. Kur grupi
shërben si një kuti (kontenier) aspektet primitve, të mohuara dhe të shformuara mund të
përmirësohen dhe mbërthimi pas modeleve arkaike familjare mund të mundet (R. Klein et al.,
 Terapia në çift 9

1992). Në terapinë aftashkurtër pritet që pacienti të qënrdojë aty për 12 javë, dhe për të gjithë
grupin data e përfundimit të terapisë është e njëjtë. Gjithashtu nuk lejohen që pacientë të rinj të
futen në grup. Periudha e shkurtër kohore e terapisë krijon presion tek anëtarët e grupit për të
punuar në mënyrë të shpejtë dhe aktive. Terapisti zakonisht është aktiv. Për shkak të limit në
kohë, terapisti nuk mund të presë që të mbledhë fakte substanciale para se të bëjë interpretimet.
Aftësitë si terapist kërkojnë familajritet në lidhje me tema dhe role tipike, identifikim te
menjëhershëm të prezencës së tyre në grup dhe ndërhyrja të duhura ndaj shqetsimeve të
zmadhuara të pacientëve. Terapisti në terapinë afatshkurtër duhet të jetë i mirë pajisur me të
dhëna. Qëllimi specifik është arritja e progresit në një zonë specifike, si rezultat i të cilit grupet
afatshkurtër konsiderohen pothuajse homogjenë për shkak të simptomavë të përbashkëta dhe
zonës së limituar të asocuar konfliketeve. Kjo gjë konsiderohet edhe si e nevojshme për të arritur
vendosjen e kohezionit në grup, aleancën terapeutike dhe një proçes optimal psikoterapie.

Përpos të gjitha rregullave të përshkruara më sipër një tjetër shkollë psikoterapeutike që

bazohet në këto rregulla janë edhe adlerianët. Gjithsesi kjo nuk do të thotë që ata mbështesin të
gjithë rregullat dhe idetë mbi teorinë me në lidhje objektin ao edhe vetë teorinë e atashimit, por
ata e mbështesin praktikën dhe teorinë e tyre në një këndvështrim më të gjerë dhe jo të ndarë, për
ta njeriu duhet parë si një i tërë dhe i panadarë (G.Boeree,2004 ). Sigurisht që kjo shkollë është
ndikuar nga idetë e Adlerit i cili ka qenë edhe themeluesi i terapisë integrative ose terapisë
adleriane afatshkurtër për çiftet (TAAÇ).

TAAÇ përdor një larmishmëri teknikash dhe startegjish. Terapisti duhet të jetë i aftë të integrojë
një llojshmëri trajtimesh për të përshatur nevojat unike të individit dhe të çiftit. Kohë pas kohe
terapisti duhet të fiksojë strukturën, dhe në raste të tjera do ti duhet të krijojë një komunikim të
drejtpërdrejtë dhe të ndershëm. Terapisti gjithashtu mund të lajmërohet edhe për ndërhyrje në
kriza ose të krijojë një atmosferë të sigurtë për të bërë të mundur ndodhjen e komunikmit. Disa
çifteve u nevojitet të punojnë mbi ndjenjat, ndërkohë që të tjerëve u nevojitet të punojnë mbi
mendimet dhe ndjenjat. Në këtë formë nevojitet që terapisti të jetë sa më fleksibël dhe të
integrojë sa më shumë strategji të mundshme. Drejtimi i adlerianëve është ndihma për të
ndihmuar çiftet që të përdorin burimet e tyre. Koncepti i kurajos u jep çifteve shpresë dhe aftësi
për të sfiduar shumëllojshmërinë.
 Terapia në çift 10

Principet bazë të terapisë adleriane

Psikologjia adleriane është një sistem teorik esencialisht i bazuar në kuptimin holistik,
qëllimshmërisë, konjicioneve dhe shoqërisë. Ajo fokusohet në marrdhënien ose në modelet
ndërvepruese midis partnerëve. Shpesh adlerianët përdorin termin “besoji vetëm lëvizjeve”.
Ndërveprimi, komunikimi dhe lëvizja midis partnerëve janë funksionale dhe të drejtuara
qëllimisht. Lëvizja mbart dhe tregon qëllimet, ndjenjat dhe vlerat të cilat ndikojnë në sistemin e
marrdhënies. Është thelbësore të kuptohet lëvizja psikologjike midis çiftit që krijon konflikt ose
bashkëpunim. A janë ata duke lëvizur sëbashku apo të ndarë veçmas? Terapisti duhet të
përqëndrohet në vëzhgimin dhe kuptimin e asaj se çfarë partnerët bëjnë në vend që të fokusohen
në atë se çfarë ata thonë. Historikisht i është kushtuar një vëmendje e madhe komunikimit verbal
midis partnerëve. Njohja e lëvizjeve e cila është bashkëpunuese dhe lëvizjeve rezistuese është ajo
që i tërheq individët drejt njëri-tjetrit. Kjo është gjithashtu edhe baza e shkaktarëve të konfliktit.
Ajo që i tërheq individët ndaj nëri-tjetrit është gjithashtu bazë e konfliktit në marrdhënie.

Secili prej partnerëve ka kapacitetin kreativ për të zgjedhur dhe krijuar perceptimin dhe kuptimin
e tij/saj. Çifti ndihmohet që të shohi qëllimet dhe konfliktet e ardhshme. Zgjedhja është një
komponent thelbësor nga të gjitha sjelljet, por refuzohet vazhdimisht në marrdhënet njerëzore.
Çiftet ndihmohen të kuptojnë se nëpërmjet besimeve, sjelljeve dhe qëndrimeve ata bëjnë
zgjedhje të reja. Besimet, sjelljet dhe ndjenjat të cilat ekzistojnë në sistemin midis partnerëve
janë rezultat i perceptimeve subjektive. Sjellja është një funksion i perceptimit individual.
Terapisti ndihmon partnerët të kuptojnë kuptimin që janë duke i dhënë eksperiencës vetjake.
është shpesh e nevojshme për terapistin që të shenjëstrojë modele transgjenerativë. Marrdhëniet
kanë potencialin për keqkomunikim të vazhdueshëm, sepse secili prej partnerëve përgjigjet në
formën në të cilën ka mësuar në familjen e origjinës.

Proçesi i terapisë afatshkurtër

 Terapia në çift 11

Sikundër shumica e modeleve të terapisë afatshkurtër, ka një pranim të limiti kohor të terapisë
TAAÇ(varion nga 10 deri në 15 seanca). Fokusi i çdo seance është të punuarit me një çështje
kyçe. Terapisti siguron një stil këshillimi optimist dhe direktiv në të cilin simptomat shihen si
zgjidhje ndaj problemeve. Çdo seancë mbyllet me caktimin e detyrave bihejviorale (Bitter &
Nicoll, 2000)4. Fokusi i ndërhyrjes detyron kryerjen e pyetjeve të tilla si: “Kush është secili prej
personave?”, “Kush janë ata si çift? ”, “Ç᾽farë kërkon secili prej tyre nga terapia?”, “Ç᾽farë kanë
bërë ose nuk kanë bërë që i ka çuar drejt drejt një marrdhënie jot ë suksesshme?”, dhe “Ç᾽farë
bënin ata kur marrdhënia ishte e kënaqshme?”.

Në fazat fillestare të TAAÇ, terapsiti duhet të vërë në “shënjestër” detyrat e ndërhyrjes, duke u
siguruar që çiftit i është dhënë çfarë dëshironin prej terapisë. Terapisti i kushton një vëmendje të
madhe shkallës së angazhimit ndaj proçesit terapeutik .

Qëllimet e TAAÇ

Proçesi Katër hapësh në TAAÇ

Trajtimi përfshin identifikimin e mekanizmave jo ndihmues dhe të zhvillojë mundësi të reja.

Fokusi ndodh me aspektet konjitive të proçesit të këshillimit. Terapisti kupton se partnerët mund
të jenë të ç᾽inkurajuar dhe sillen në mënyrë joefektive për shkak të konjicioneve të gabuara të
cilat i kanë çuar në sistemin e tyre të besimeve dhe qëllimeve. Terapistët Adlerianë besojnë se
pasi partnerët janë të ndërgjegjësuar dhe korigjojnë gabimet bazë, ata do të ndihen dhe do të
sillen më mirë. Në këtë formë terapisti tenton të shohë për gabime edhe më të mëdha në formën e
të menduarit të cilat përfshijnë çështje të tilla si mosbesimi, egoizmi, dhe pritshmëri joreale.
Seanca e terapisë strukturohet rreth 4 objektivave kryesorë të cilët i korrespondojnë 4 fazave të
proçesit terapeutik:

1. Hapi I: Marrdhënia. Vendosja e një marrdhënie empatike në të cilën çifti ndihet i kuptuar
dhe i pranuar nga terapisti.Terapisti ndihmon klientin që të lidhet me burimet e tij/saj të
brendshme ose të jashtme. Kjo përpjekje ka si synim lëvizjen dhe fuqizimin e çiftit për të

4
Carlson , J ; Wats , E . Rrichard & Maniacci , M. (2006) A.Adler , Theory and Practice . APA ,
Washington DC . fq 181
 Terapia në çift 12

patur një jetë më kënaqësi sjellëse së bashku. Sipas Bitter dhe Nicoll (2000) 5, një
marrdhënie cilësore bazohet në respekt reciprok, kërkon vëmendje dhe tërheqie me çiftin
dhe me atë se çfarë ata sjellin në terapi, dhe lehtësohet nga bashkëpunimi që kërkon të
bëjë një ndryshim të menjëhershëm në jetën e çiftit.

2. Hapi II: Vlerësimi. I ndihmon çiftet të kuptojnë besimet e tyre, ndjenjat, motivet dhe
qëllimet që të cilat përcaktojnë stilin e tyre të jetesës. Kjo përfshin si vlerësimin formal të
shkruajtur ashtu edhe proçesin e vlerësimit. Çiftet mund të plotësojnë inventarë (lista)
prioritare për terapinë të cilat sigurojnë informacion rreth problemit; kur filloi; ngjarjet
përshpejtuese; historinë mjekësore; historinë sociale; dhe pse ata janë në terapi. Forma të
tjera janë ndihmuese. Mund të ndërmeret edhe një intervistë mbi stilin e jetesës (Mini life
style intervieë); inventari i imazhit; gjenogramat; inventarët martesorë dhe mekanizma
për personalitetin janë ndihmuese. Terapistit gjithashtu i nevojitet të vlerësojë nivelin e
konflikteve martesore dhe fazën e ndryshimit. Është e nevojshme që e gjithë kjo
proçedurë është e nevojshme që ti përshtatet trajtimit specifik të çiftit që paraqitet.

3. Hapi III: Insajti. Ndihmon çiftet të zhvillojnë insajt mbi qëllimet e marra gabim dhe
sjelljet vetëshkatërruese dhe të gjejnë një kuptim, i cili do të rrisë nivelin e pjesëmarrjes
dhe shkallën përshtatjes.

4. Hapi 4: Riorientimi. I ndihmon çiftet të marrin parasysh alternativat ndaj problemit,

sjelljes ose situatave dhe të bëjnë përpjekje për ndryshim. Përfitimet terapeutike ruhen në
kohë nëpërmjet strategjive për parandalimin e relapseve.

Gjithsesi pacientët kalojnë nëpër një tjetër proçes i sili shihet si i nevojshëm për të reduktuar
rrezikun e një dështimi apo relapsi. Secili prej pacientëve përpara se të futet në proçesin e
terapisë së grupit ndjek një trajnim paraparak mbi proçedurat të cilat konsiderohen si primare për
terapinë dhe të cilat tentojnë të përgatisin pacientin mbi detyrat e punës në terapinë në grup.
Objektivat e trajnimit përfshijnë; lehtësimin e pritjes, qëndrimin për gjatë gjithë zgjatjes së
grupit, proçese grupi të dëshirueshme, dhe rezultate të favorshme. Objektivat që duhen krijuar sa
5
Carlson , J ; Wats , E . Rrichard & Maniacci , M. (2006) A.Adler , Theory and Practice . APA ,
Washington DC . fq 182
 Terapia në çift 13

më shpejt janë; krijimi i pritshmërive realiste në lidhje me sjelljet e dëshirueshme të pacientit,

zakonshmëria e rolit të terapistit, ngjarje tipike të terapisë; reduktimi i ankthit; vendosja e
marrdhënieve të mira; rritja e pjesëmarrjes; vetë-hapje, dhe feedback interpersonal. Në më të
shumtën e trajnimeve paraterapeutike proçesi ndosh si të jetë pjesë e intervistës fillestare midis
pacientit dhe terapistit. Rishikimet e kërkuesve (Piper & Perrault, 1985; Yalom, 1995) sugjerojnë
se pregatitja e kujdesshme nëpërmjet proçedurave të trajnimeve paraterapeutike është një
investim i mirë burimesh.

Si qënie njerëzore që jemi ne kemi ndërveprim social me njerëz të tjerë dhe në një pikë të
rëndësishme ndërveprimi ynë me pjesën tjetër varet nga mënyra sesi ne i ndërtojmë marrdhëniet
me të tjerët dhe sesa ne jemi të aftë të kuptojmë apo të “lexojmë” ato çka ndjejnë të tjerët. Prej
miliona vjetësh, kjo aftësi e jona për të “lexuar” është bërë pjesë e trashëgimisë tonë biologjike
(Donald Norman; 2004). Kontakti ynë me botën e jashtme varet në masë të madhe nga stili i
atashimit. Atashimi i sigurtë me persona të tjerë kthehet në jë burim të besimit në vetvete dhe
botës e cila promovon reziliencën dhe se midis frikës dhe rrezikut mund tia dalësh mbanë. Për
fëmijët dhe të rriturit , kufijtë e sigurtë janë mbrojtja e parë kundër traumave psikopatologjike
(Finkelhor & Browne, 1984; Van der Kolk, 1996). Ndërsa duke iu rikthyer temës së
marrdhënieve në çift , ato “pushtohen” nga kujtime traumatike të të pandërgjegjshmes të cilat
nuk i lejojnë që të jenë qënie me potencial sigurie. Dhunimi i ndërveprimit bëhet më pas “burim
dhe zgjedhje ndaj rrezikut” (Main & Hesse, 1990, fq. 163) duke krijuar një ngurtësim të dyfishtë
i cili është prezent në të gjithë çiftet e konfliktuara në të cilat individët kanë nevojë për suport
emocional nga figurat e atashimit por me të cilat ata janë në konflikt ose prej të cilave janë të
kërcënuara (Gottman, Coan, Carrere, & Swanson, 1998; Kobak & Duemmler, 1994). Përgjigjet
konstruktive të organizuara ndaj partnerit dhe ndërveprimeve të cilat ushqejnë të mësuarit e ri
bëhen pothuajse të pamundura. Atashimi dhe eksperienca në tërësi khtehet si rezulatat në një stil
të çorganizuar dhe kaotik (Main & Hesse) , ndërkohë që projeksionet e dyanëshme e çojnë
marrdhënien drejt konfliketeve edhe më të ashpra. Një stil atashimi jo i përshtatshëm dhe
marrdhëniet të cilat fokusohen tek objekti çojnë pashmangshmërisht drejt marrdhënieve
konfliktuale dhe prishjes së “homeostazës” në çift . Pra, bazuar në këto dy teori duket sikur cikli
ploteson vetveten , ajo çka merret në jetën si fëmijë tenton të zhvillohet dhe të ripërsëritet në
jetën si një indvid i rritur , pra me pak fjalë duket sikur geshtalti përmbush ciklin e tij . Partnerët
 Terapia në çift 14

mund të kenë përzgjedhur si bashkëshortin apo bashkëshorten e tij/saj një individ i cili përmbush
ato dëshira apo nevoja të paplotësuara të cilat mund të jenë mbartur që nga fëmijëria (Dreikurs,
1946, pp. 68-69) 6.

Natyrisht që këto teori nuk janë deçizive dhe përfundimtare për të përcaktuar nga e kaluara atë
që do të jetë individi , duhet konsderuar edhe një tërësi faktorësh të tjerë ndikues , qofshin në
jetën e individit fëmijë apo në jetën si adult, por ajo që mbase duhet patur parasysh është analiza
që duhet të kryhet në këto raste ku këto teori të mos shihen të para si entitete të veçuara por të
integruara me njëra – tjetrën ato mund të japin një shpjegim më real dhe më afër së vërtetës dhe
fakteve, duke ndihmuar edhe në përcaktimin e qartë të qëllimeve dhe funksione të terapisë,
natyrisht duke vënë theksin edhe tek problemi i mundshëm.

Rrjedhimisht, jo gjithmonë është e destinuar që jeta prezente të vendoset nga modele dhe
ndikime të së shkuarës, por forca individuale dhe mbështetja e partnerit ose nga persona të
tjerë mund të bëhen parashikues të përmirësimit dhe rregullimit të atyre ngjarjeve dhe sjelljeve
vetëshkatërruese (Van der Kolk, Perry, & Herman; 1991).

Një lidhje e sigurtë me partnerin krijon një strehë të sigurtë të cilat ndihmojnë të reduktohet
zemërimi, inati, dhe frika në mënyrë progresive me përmirësimin e marrdhënies dhe me një
imazh pozitiv për veten. Forma e angazhimit me figurat atashuese reflekton strategji të cilat janë
mësuar si mënyra kooperimi me emocionet negative. Siguria që fitohet nga partneri ndihmon që
të punohet në një formë konstruktive me ripërjetimin e simptomave emocinale sugjestionuese të
tilla sikundër janë makthet e natës, mendimeve të padëshiruara dhe fleshbekeve. Ndihma dhe
prania e një partneri koperues ndikon në zëvendësimin e ndjenjave negative të tilla si
vetëdëmtimi dhe të veçimit (ndarjes), (S.Johnson, 2004).

6
Cituar nga libri “Adlerian Therapy-theory and practice” , fq 181 .
 Terapia në çift 15

Përfundime

Eksperiencat e hershme në fëmijëri por veçanërisht lidhja me prindërit luan një rol të
rëndësishëm në hartat që krijohen dhe përvetësohen nga ana e fëmijës të cilat riluhen sërisht në
jetën e tij si një individ i rritur. Këto marrdhënie reflektohen në jetën në çift duke riluajtur sërisht
marrdhëniet e kaluara në kohën e tashme. Terapia familjare me objekt marrdhëniet bazohet në
supozimin se njerëzit janë të predispozuar për tu anagazhuar në ruajtjen e modeleve
ndërvepruese problematike sepse ata udhëheqin mardhënien aktuale në bazë të hartave të
mardhënieve të pandërgjegjigjshme primitive të cilat janë zhvilluar përgjatë viteve të hershme të
jetës (Fairbairn, 1952;M.Klein, 1964; Winnicott 1965). Këto mardhënie të pandërgjegjshme
 Terapia në çift 16

primitive të vetes dhe të të tjerëve bazohen në mardhëniet e hershme fëmije-prind të cilat

përsëriten në mardhëniet aktuale të rëndësishme , të cilat referohen si “ lidhje-objekt ”.
Gjithashtu një rol të rëndësishëm luajnë edhe marrdhëniet atashuese midis fëmijës dhe prindit,
marrdhëniet atashuese jo të sigurta kontribuojnë në një të rritur i cili është i paaftë për të
vendosur marrdhënie të shëndetshme me të tjerët, si rezultat i rivënies në jetë të hartave të
marrdhënieve të shkuara.

Gjithsesi terapitë kontekstuale kanë tentuar që pjesëmarrja në grupin e terapisë kontekstuale të

sigurojë stimujt interpersonal të cilët evokojnë të pandërgjegjshmen e secilit prej individëve në
lidhje me marrdhëniet e brendësuara si dhe në vendosjen e një mjedisi të sigurtë i cili do ti
mundësojë anëtarëve të grupit të rimiratojnë dhe të analizojnë dramatizimet e shformuara të
brendshme. Ndërsa terapia integrative bazuar në principet e terapisë adleriane nuk e ndal
këndvështrimin vetëm në marrdhëniet e hershme problematike të individit por tenton të japë një
përqasje holistike duke përfshirë të gjithë atë çka prek sfera njerëzore dhe më konkretisht
individi: qëllimet, konjicionet dhe shoqëria, duke kombinuar edhe një sërë teknikash dhe
metodash të cilat lejojnë një trajtim më të plotë të çifteve të cilat kërkojnë trajtim.

Pavarësisht se ajo çka përjetohet dhe mësohet në fëmijëri luan një rol të rëndësishëm , do të ishte
një gabim nëse do të ndaleshim vetëm në këto teori, ato mund të shërbejnë si bazë për të analizën
dhe trajtimin e problemit por që mbase nuk do të ishin të plota nëse nuk merren parasysh edhe
faktorët individualë si dhe mbështetja nga ana e personave të tjerë.

Për këtë arsye është e domosdoshme një këndëvshtrim sa më i plotë që të tjetë i mundur, pasi
individi si një qënie sociale është i destinuar të jetojë në kontekstin të cilin atij fillimisht i jepet i
gatshëm por që më pas ai do të ketë mundësi ta ndërtojë edhe vetë. Në këtë formë individi mund
ka aftësinë që të superojë atë që mund të konsiderohet si jo e shëndetshme dhe problematike , por
kjo gjithmonë në varësi të forcave individuale dhe mundësisë për të ndryshuar.
 Terapia në çift 17

Referenca

Atkinson. L, & Goldberg.S, (2004). Attachment Issues in Psychopathology an Intervention. New

Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Boeree, J. (2004). Teoritë e Personalitetit. Tiranë: Plejad.

Carr, A . (2006) . Family Therapy. John Wiley & Sons .

Carlson, J.W, E . Rrichard & Maniacci , M. (2006). A.Adler, Theory and Practice. Washington
DC, APA .

Charman,D. (2004). Core Processes in Brief Psyshodynamic Psychotherapy:Advancing Effective

Practice. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
 Terapia në çift 18

Kaslow,W.F. (2002). Comprehensive Handbookof Psychotherapy. Volume I. PsychoDynamic

Object –Relations. John Wiley & Sons.

Sholevar,P,G & Schwoeri, D,L. (2003) .Textbook of family and couples therapy (1 st ed).
Washington Dc:APA.

Weiner, B, I &Bortsein, F, R. (2009). Principles of Psychotherapy(3rd ed). New Jersey: John

Wiley & Sons, Inc.