Spojevi trofaznih transformatora

Energetski transformatori su ubrajaju meu najvanije elemente elektroenergetskog

sistema. Imaju ulogu da transformiu napon jednog nivoa u napon drugog nivoa. Za
potrebe prenosa energije na velike udaljenosti, koriste se transformatori koji nii iznos
napona na primaru, transformiu u vii napon na sekundaru. U distributivnim mreama je
onda ponovo potrebno napon velikog iznosa transformirati u nii, koji se zatim dovodi do
domainstava. Upravo je mogunost transformacije, jedna od glavnih prednosti
naizmjenine struje u odnosu na istosmjernu.
Trofazni transformator se moe realizirati pomou tri ista monofazna transformatora,
tako da se vanjskim vezama formira odgovarajua grupa spoja. Namotaji trofaznog
transformatora mogu biti vezani u trokut, u zvijezdu i u tzv. slomljenu zvijezdu.
Osnovne grupe spojeva su Yy, Dd, Yd, Dy, gdje velika slova oznaavaju spoj primarnih
namotaja, a malo slovo spoj sekundarnih namotaja. Uz ova dva slova, u praksi se susree
i broj izmeu 0 i 11. Taj broj predstavlja numeriki indeks vektorske grupe sprezanja, a
pokazuje koliko fazor istoimene faze nieg napona kasni za odgovarajuim fazorom
vieg napona. esto se naziva i satni broj, jer vektor koji kasni kree se poput kazaljke na
satu, a taj broj se mnoi sa 30da se dobije iznos faznog zaostajanja za vektorom jednog
od napona na primaru.
Na primjer oznaka Yd5, predstavlja trofazni transformator, kod kojeg su primarni
namotaji spojeni u zvijezdu, a sekundarni u trougao, a fazor istoimene faze nieg napona
kasni za odgovarajuim fazorom vieg napona za = 5 30 = 150 .
Na sljedeoj slici nalazi se primjer spoja Yd trofaznog transformatora:

Slika 1. Primjer spoja Yd trofaznog transformatora

Vidljivo je na slici 1, da su po jedan istoimeni kraj svakog od namotaja primara spojeni u

taku oznaenu sa N (spoj zvijezda), dok su na strani sekundara namotaji spojeni serijski
tako da formiraju zatvorenu petlju (spoj trokut).
Mogue je napraviti veliki broj kombinacija vezivanja trofaznog transformatora, zavisno
od toga koje krajeve namotaja koristimo i u kojim su spojevima primarni i sekundarni
namotaji, a pregled istih prema meunarodnim (ISO) normama moe se vidjeti u
sljedeoj tabeli:

Tablica 1. : Spojevi trofaznih transformatora (preuzeto iz IEC 60076-1)

Tablica 1. : Spojevi trofaznih transformatora (nastavak) (preuzeto iz IEC 60076-1)

Dodatak:
Tumaenje oznaka ISO standarda za trofazne transformatore:
Primjer:

Slika 2. : ISO oznaavanje trofaznih transformatora

Na slici se vidi vie razliitih segmenata koji definiraju spoj trofaznog transformatora.
Prije svega, broj 0, predstavlja satni broj i pokazuje da su istoimeni fazni naponi primara i
sekundara u fazi. Pojedinani primarni namotaji su oznaeni velikim slovima I, II, III
(odnosno rimskim brojevima) na svojim poecima, dok su sekundarni namotaji oznaeni
malim slovima i, ii, iii, takoer na svojim poecima. Oznaka Yy0 definira grupu spoja,
koja nam kae da su i primarni i sekundarni namotaji vezani u zvijezdu. Desno od
ematskih oznaka spoja, nalaze se vektorski dijagrami koji odgovaraju fazama primara,
odnosno sekundara. Kao referentni poloaj fazora prve faze primara uzima se poloaj
kazaljke sata, kad ona pokazuje 12 sati. U odnosu na ovaj poloaj, istoimeni fazor napona
sekundara u ovom sluaju e se podudarati sa referentnim fazorom (odnosno nema fazne
razlike, satni broj je 0). im satni broj ima neku vrijednost razliitu od nule, na primjer 7,
to znai da fazor napona sekundara zaostaje za istoimenim fazorom napona primara za
7 30 = 210 i slino.
Osim ovih oznaka pomou rimskih brojeva, koriste se i oznake slovima U, V, W, pa se na
primjer primarni namotaj prvog transformatora oznaava sa 1U1 i 1U2, drugog sa 1V1 i
1V2 i treeg 1W1 i 1W2. Prvi broj oznaava da se radi o primaru, a drugi broj je oznaka
za poetak namotaja (1) i za kraj namotaja (2). Slino ovome za sekundar bi slijedilo:
2U1, 2U2; 2V1, 2V2; 2W1, 2W2.
Nadalje se mogu susresti oznake pomou velikih slova A,B,C kao poetaka primarnih
namotaja, a sa istim malim slovima poeci sekundarnih namotaja a,b,c, dok bi se krajevi
pri tome oznaavali sa X,Y,Z, odnosno x,y,z.
U amerikoj praksi slovima H1,H2,H3 su oznaeni poeci visokonaponskih namotaja
(gdje je oznaka take na simbolu transformatora) a sa X1, X2 i X3 poeci niskonaponskih
namotaja, prema ANSI Standards (ANSI/IEEE Std C57.70) to se vidi i na sljedeoj slici
preuzetoj iz Power systems Analysis and Design:

Slika 3. : Ameriki standard oznaavanja trofaznih transformatora (H1,H2,H3, X1, X2 i X3)

Mogue je nai i sljedee oznaavanje:

Slika 4. : Oznaavanje trofaznih transformatora (U,X;V,Y;W,Z; te u,x; v,y; w,z)

U veini sluajeva, velika slova se odnose na primar, a mala na sekundar, odnosno broj 1
na primar, a broj dva na sekundar. Odnosno, esto se velika slova pripisuju viim
naponskim nivoima, a mala slova niim naponskim nivoima.