Juvenile Justice Albania

DREJTSIA
PR T MITUR N SHQIPRI
NJ ANALIZ E SISTEMIT T ADMINISTRIMIT T DREJTSIS PR T MITUR
DHE GJENDJES S T MITURVE N KONFLIKT ME LIGJIN N SHQIPRI
SWEDISH INTERNATIONAL DEVELOPMENT

COOPERATION AGENCY
DREJTSIA
NJ ANALIZ E SISTEMIT T ADMINISTRIMIT T DREJTSIS PR T MITUR
DHE GJENDJES S T MITURVE N KONFLIKT ME LIGJIN N SHQIPRI
DREJTSIA
Childrens Human Rights Centre of Albania CRCA
Udhhequr nga:
Botimi i ktij studimi u mundsua nga UNICEF, me mbshtetjen e Komisionit Europian dhe Sida
Design & Press:

ViSi Design
Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

gjendjes s t miturve n konflikt me ligjin n Shqipri
Prof.As. Dr. Arta MANDRO
FALENDERIME

Qendra pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve n Shqipri CRCA, dshiron t falenderoj pr

prgatitjen e ktij raporti n mnyr t veant:
-
Zyrn e UNICEF-it n Shqipri q mundsoi realizimin e ktij studimi. Pa ndihmn e

jashtzakonshme t tyre, ky studim nuk do t ishte br i mundur. N mnyr t veant
falenderojm z. Leon Shestani, znj. Mirlinda Bushati dhe znj. Floriana Hima, t cilt jan
gjendur pran CRCA me mendimet dhe opinionet e tyre n do moment.
As. Prof. Dr. Arta Mandro pr udheheqjen e ktij studimi, i cili zhvillohet n vazhdn e nj
sr studimesh mbi sistemin e drejtsis pr t mitur n Shqipri, si dhe pr prcaktimin e
metodologjis dhe rishikimin e vazhdueshm t prmbajtjes s studimit.
Znj. Alma Tafani, znj. Aferdita Deda, znj. Alma Maksutaj dhe znj. Blerina Metaj, pr realizimin
me sukses t misionit t mbledhjes s fakteve dhe prgatitjes s pjesve t caktuara t ktij
studimi.
Stafet e Ministris s Brendshme dhe t Ministris s Drejtsis, t cilt na mundsuan hyrjen

n mjediset ku mbahen fmijt dhe t miturit. Nj falnderim i veant i kushtohet z. Bajram
Ibraj, z. Albert Dervishi, znj. Alma Gjurgji, znj. Elona Haska, znj. Diana Kasapi dhe z. Ilir
Zhurka, t cilt ndihmuan CRCA me t dhna zyrtare lidhur me kriminalitetin fminor n
Shqipri.
Z. Altin Hazizaj, i cili e rishikoi kt material n m shum se nj rast, duke dhn kshtu nj
kontribut t rndsishm n redaktimin e tij dhe terminologjin e studimit, si dhe duke kontribuar
n mnyr t drejtprdrejt n studimin e politiks penale ndaj t miturve n Shqipri.
Nj falenderim i veant shkon gjithashtu pr z. Thornton Barkley dhe z. Guillaume

Bigaouette, pr t gjith angazhimin e tyre n rishikimin e ktij materiali n drejtim t
terminologjis s prdorur, si dhe t redaktimit t studimit n gjuhn Angleze.
Prkthimi i ktij studimi i b i mundur nga z. Fatos Rexhaj.
DREJTSIA
Stafin e Zyrs Ligjore t Mbrojtjes Falas t Fmijs t CRCA-s q bn t mundur mbledhjen
e informacioneve t detajuara pr situatn e fmijve n konflikt me ligjin n Tiran.
T gjith fmijt dhe t miturit n komisariatet e policis, dhomat e paraburgimit dhe burgje, t
cilt foln hapur me ne rreth jets, problemeve, dhe shqetsimeve t tyre.
Prfaqsuesit e Komisariateve t Policis, Dhomave t Paraburgimit dhe Burgjeve n t gjitha

rrethet e vizituara, t cilt na folen hapur pr problemet dhe shqetsimet e tyre lidhur me
sistemin e administrimit t drejtsis pr t mitur.
T gjitha OJF-t dhe Agjensit n Shqipri, t cilat paraqitn mendimet dhe sugjerimet e tyre,
gjat Konsultimit Publik mbi sistemin e administrimit t drejtsis pr t mitur.


LISTA E SHKURTIMEVE
D.M.
Drejtsia penale pr t mitur
MSA
Memorandum i Stabilizim Asocimit t Shqipris me Bashkimin Evropian
KDF
Konventa pr t Drejtat e Fmijs e OKB-s
KLD
Kshilli i Lart i Drejtsis
KP
Kodi Penal i Republiks s Shqipris
KPP
Kodi i Procedurs Penale t Republiks s Shqipris
OKB
Organizata e Kombeve t Bashkuara
DUDNJ
Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut
KEDNJ
Konventa Evropiane e t Drejtave t Njeriut
GJEDNJ
Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut
VKM
Vendim i Kshillit t Ministrave
KRL
Komisioni i Reforms Ligjore
BE
Bashkimi Evropian
CAT
Konventa Kunder Torturs e OKB-s

DREJTSIA
PERMBAJTJA E STUDIMIT
Kapitulli 1

Kapitulli 2
Kapitulli 3
SHQIPERIA DHE FEMIJET: Jeta dhe ligji
Konteksti ligjor ndrkombtar
Legjislacioni Kombtar
FEMIJET NE KONFLIKT ME LIGJIN: Struktura, Proceset dhe Procedurat
Nj sistem i veant pr administrimin e drejtsis pr te mitur?
Sistemi i drejtsis ne Shqipri
Procesi Ligjor
Dnim apo ndshkim
TE MBYLLUR ME ELES: Dhomat e paraburgimit dhe burgjet pr t miturit

ne Shqipri
Kapitulli 4
Kushtet dhe trajtimi i t miturve n dhoma paraburgimi dhe burgje
DHUNA NDAJ FMIJVE NE KONFLIKT ME LIGJIN
Hetimi dhe ndjekja e rasteve te dhuns
Roli i Avokatit t Popullit n mbrojtjen dhe promovimin e t drejtave

t fmijve n konflikt me ligjin.
DREJTSIA
Kapitulli 5
NDIKIMI I KRIMINALITETIT FMINOR DHE I T MITURVE N

POLITIKAT PUBLIKE
Kapitulli 6
KONKLUZIONET DHE REKOMANDIMET
ANEKSET
Aneks 1 Lista e personave t intervistuar
Aneks 2 Bibliografia

PRMBLEDHJE E PRGJITHSHME
T analizosh sistemin e drejtsis penale pr t miturit n Shqipri sht nj detyr shum komplekse.
Kjo sepse n kt jan t prfshira dhe t pleksura shtje q kan t bjn me ligjin dhe standardet
e tij, me institucionet prgjegjse, strukturat, nivelin e kompetencs dhe t prgjegjshmris s tyre,
burimet njerzore kualifikimin dhe (pa)- mjaftueshmrin e tyre, politikat dhe mnyrn e adresimit t
tyre dhe pa dyshim edhe mnyrn e zbatimit t ligjeve si edhe qndrimeve (o) (su)bjektive ndaj
politikave t caktuara, etj.

Q t bsh nj analiz objektive t administrimit t sistemit t drejtsis pr t mitur krkohet q t

merresh me shum komponent q kan t bjn jo vetm me t lexuarit e ligjit, por edhe t nj sr
vendimesh n baz dhe pr zbatim t tij, studimit te raporteve dhe rezultateve te monitorimit te hallkave
te sistemit, sugjerimeve e raporteve t partnerve ndrkombtare, dokumenteve politike t qeveris,
nivelit t koordinimit t sistemit, elasticitetit dhe fleksibilitetit t strukturave, termave financiar, etj.
Krkohet q t gjitha analizat dhe deduksionet ti prgjigjen pyetjes: sa sht mbajtur parasysh interesi
m i lart i fmijs? A sht i mir apo i keq administruar sistemi i drejtsis pr t mitur? Sa sht
qasja me standardet ndrkombtare?
Analiza e administrimit t sistemit t drejtsis pr t miturit ka nj rndsi t madhe sepse kriminaliteti
i t miturve sht nj problem jo vetm dhe thjesht ligjor, por tepr kritik nga kndvshtrimi shoqror
q efekton n cilsin e ardhshme t jets. N kto kushte, kriminaliteti i t miturve duhet t jet
shtje e nj studimi ndrdisiplinor. Kriminolog, sociolog, psikolog, mjekt, biologt, edukator,
jurist, etj kan pjesn e tyre t padiskutueshme t kontributit n efektivitetin e sistemit, n arritjet dhe
vlerat e tij.
Kriminaliteti i t miturve mbart probleme shum m tepr pr t ardhmen. Sa t mitur arrestohen n
vit? Sa t mitur shkojn n gjyq? Sa t mitur vuajn dnimin me burg? Sa t mitur keq trajtohen nga
sistemi i drejtsis penale? Sa i sigurt dhe i mjaftueshm sht sistemi aktual n efektet parandaluese
dhe rehabilituese q vet-prmban? A ka recidivist t mitur? Pas do prgjigjeje t dhn duhet
vazhduar me nj pyetje t madhe: PSE? Ku qndron shkaku? Prgjigjet e dhna ndaj ktyre pyetjeve
jan indikator t standardeve ku kemi mbrritur.
N t vrtet, pas viteve 90 i gjith legjislacioni shqiptar dhe sistemi i drejtsis iu nnshtrua nj
procesi reformimi t pandrprer. Pas ratifikimit t KDF, KEDNJ dhe mandej pas miratimit t Kushtetuts
n 1998 reforma n sistemin ligjor dhe n at t drejtsis pati prmasa jo vetm sasiore por edhe
cilsore. Kto dokumente si edhe t tjera bn t mundur ecjen e sigurt drejt standardeve t
mirprcaktuara. Kjo reform n t vrtet nuk ka reshtur. E megjithat, pas gjith ktyre viteve
tranzicion dhe zhvillim, mendoj se ende e kemi t vshtir t themi se sht arritur m e mira. Ende
DREJTSIA
jemi t pasigurt nse sistemi aktual sht vrtet ai q funksionon m mir. N kto kushte administrimi
i drejtsis pr t miturit ende sht n proces. Ndoshta edhe ky studim do t mundsoj nxjerrjen n
pah t disa prej vshtirsive, boshllqeve, hezitimeve q sistemi t funksionoj m mir e procesi i
prmirsimit t vazhdoj n nj stad m lart.
Sfidat e shtruara jan nj proces i pafund. E rndsishme sht q sistemi n do faz ti prgjigjet sa
m mir, sa m shpejt, me kosto sa m t ult (dhe kur prmendim koston nuk i referohemi vetm
asaj financiare por n radh t par asaj q lidhet m gjeneratat e ardhshme) krkesave t t sotmes
dhe perspektivave t s ardhmes n mnyr q n do nen t ligjit, n do procedur, n do institucion,
struktur e nnstruktur t tij, tek do individ etj., ajo ka duhet t mbivlej t jet interesi m i lart
i fmijve.
N prezantimin e sistemit t drejtsis penale pr t miturit jemi kujdesur q t sigurohet :
Objektiviteti lidhur me pasqyrimin e situats s administrimit t DM prmes verifikimit t saj

nga burime t ndryshme
Mbajtja e nj balance midis politikave, ligjit dhe praktiks

Paraqitja e nj informacioni sa m koherent (updated)
Identifikimi prmes informacionit t defekteve, paqartsive, mosprputhjes me standardet,
etj
Paraqitja e konkluzioneve dhe e rekomandimeve sa m konkrete dhe t mundshme pr tu

realizuar n kushtet e realiteti t vendit ton
Studimi nuk sht as i pari e as i fundit i ktij lloji. Njohja me legjislacionin, strukturat, sistemin e DM do
t mundsoj edhe nj mbrojtje efektive t t miturve t proceduar penalisht, si edhe t atyre t
miturve q nuk mund t procedohen pr shkak t moshs por q duhet t trajtohen prmes masave
edukative.
N studim jemi prqendruar n at pjes t legjislacionit, strukturave, etj q kan t bjn kryesisht
me t miturit autor t veprave penale. Ndrkoh nuk sht ln n harres edhe situata ligjore e t
miturve viktima t veprave penale. Pr t realizuar kt, studimi bn nj prezantim t kontekstit ligjor
ndrkombtar dhe qasjes s legjislacionit kombtar me kto standarde; analizon strukturat, proceset
dhe procedurat e sistemit t DM n Shqipri; sistemin e paraburgimit dhe burgjet pr t miturit; kushtet
dhe trajtimin e t miturve n dhomat paraburgimi dhe burgje n Shqipri; dhunn ndaj fmijve n
konflikt me ligjin; element q kan t bjn me impaktin e sistemit t drejtsis pr t mitur, etj.
Duke e prekur shtjen n nj prizm t gjer e t plot, studimi (gjithsesi brenda nj fokusi t caktuar)
prbn nj dokument q ju vjen n ndihm atyre q zbatojn ligjin, q duan ta njohin at, q hartojn
politika dhe ndrmarrin aksione reformative, etj. Kushdo q ka nj interes n shtjet e drejtsis
penale pr t miturit mund t gjej ktu momente t sotme q duhen reflektuar n t ardhmen.
10

N procesin e analizimit konstatohet se t metat vijn pr arsye t shumta dhe t ndryshme. Duke i
analizuar dhe evidentuar ato kontribuojm n prmirsimin e roleve, ligjeve dhe strukturave.
SHQIPERIA DHE FEMIJET

Qllimet dhe standardet ligjore t
sistemit t drejtsis pr t mitur
KAPITULLI 1

Qllimet dhe standardet ligjore t sistemit t
drejtsis pr t mitur

1. Hyrje
Rasti 1. Nj grup djemsh 12-13 vjear teksa luajn me njri tjetrin shohin se n kopshtin e
shtpis pran fushs s tyre, frutat jan pjekur mir. Ata jan t lodhur e t djersitur. Shkojn
fshehurazi t marrin frutat por i dgjon i zoti i shtpis i cili nxiton q ti ndaloj. I friksuar, njri
prej tyre e godet t zotin e shtpis me nj drras t fort n kok dhe ky rrzohet prdhe pa
ndjenja. Ai del nga gjendja e koms pas nj jave n spital. Policia ka identifikuar grupin e t
miturve vjedhs.
Rasti 2. A.F 17 vje vjen nga nj familje me vshtirsi ekonomike. Teksa udhtonte m autobus,
i z syri antn e hapur t nj t moshuare dhe telefonin e saj celular q sht lehtsisht i
prvetsueshm. Pas disa hezitimesh vendos q ta marr celularin. E moshuara e ndjen dhe
lajmron menjher faturinon i cili ndalon autobusin dhe i drejtohet policit t par q gjen pr t
gjetur shkaktarin. Telefoni gjendet n xhepin e t riut.
Rasti 3. Teksa kthehen nga nj fest, nj grup t rinjsh 16-18 vjear shohin nj vajz t re q
nxiton n errsir. Ata e ngacmojn dhe e trembin. Vajza prpiqet q t largohet por kjo i shtyn
ata m shum n ngacmime. Ata e marrin vajzn me forc dhe e detyrojn q t kryej
marrdhnies seksuale me ta. Patrulla e policis e gjen vajzn n gjendje t tmerrshme. Ajo
mban fort n dorn e saj nj zinxhir t shkputur nga qafa e njrit prej dhunuesve n t cilin sht
gdhendur emri i tij.
11
DREJTSIA
Rasti 4. I mituri A.Z akuzohet se ka kryer veprn penale t vjedhjes n bashkpunim. Ai sht
kapur n flagranc duke vjedhur n nj dyqan okollata, biskota, sende t tjera ushqimore,
cigare etj.
T gjitha kto raste dhe shum t tjera, m t thjeshta ose m t ndrlikuara, paraqesin aspekte
t kriminalitetit t t miturve. Si do t trajtohen kto raste nga sistemi i drejtsis? bhet me
kta t mitur?
N shtjet e administrimit t DM nj vend parsor z kuadri ligjor n fuqi. Le ta fillojm kt
analiz me ligjin.
Pr efekt t matshmris s situats s harmonizimit t legjislacionit shqiptar m standardet
ndrkombtare lidhur me drejtsin pr t miturit po e nisim kt studim duke zbatuar kt
metodologji: n pikn 2 (A) t ktij kapitulli gjendet nj list e akteve normative ndrkombtare n
fushn e t drejtsis penale pr t miturit; n pikn 2 (B) rendisim disa parime dhe standarde
kryesore lidhur me drejtsin pr t miturit n fushn penale sipas akteve ndrkombtare; n
pikn 3 problemet q lidhen me njohjen e ktyre instrumenteve nga zbatuesit e s drejts n
Shqipri; n pikn 4 legjislacioni shqiptar lidhur me drejtsin pr t miturit dhe shkurt nj pasqyr
e situats s ktyre standardeve n legjislacionin shqiptar duke respektuar parimin e hierarkis
s normave.
A) Konteksti ligjor ndrkombtar. Karakteri detyrues, rekomandues, politik i normave t

s drejts ndrkombtare
Nj pjes e instrumenteve ndrkombtar kan karakter t fort detyrues. N disa t tjera, karakteri
detyrues sht m pak evident (t ashtuquajturat ligj i but). Kshtu p.sh. normat ligjore jan
detyruese ndrsa rekomandimet jan m t dobta. Normat politike kan nj karakter t
ndrmjetm. Nuk sht e leht q t bsh nj ndarje t till. Ndrkoh ka shtete t ndryshme q
bjn t detyrueshme norma q shfaqen si t karakterit guideline pr shkak t efekteve pozitive
q sjellin n sisteme t caktuara dhnia e ksaj lloj fuqie ktyre akteve. KEDNJ prmban norma
ligjore t forta t cilat mbikqyren edhe prej nj Gjykate (GJEDNj). KDF gjithashtu prmban
norma t forta zbatimi i t cilave mbikqyret nga nj organ i krijuar nga vet konventa si sht
Komiteti mbi t Drejtat e Fmijs. Megjithat edhe disa prej rekomandimeve kan karakter esencial.
Ka nj pritshmri t fort q kto dispozita n formn e rekomandimeve do t respektohen dhe
ndiqen nga shtetet.
Nisur nga organizata ndrkombtare q e ka prodhuar instrumentin ndrkombtar, n vazhdim
do ti rendisim instrumentet ndrkombtare sipas tri niveleve: t OKB, t Kshillit t Evrops dhe
t Bashkimit Evropian. Ndonse Shqipria nuk sht vend antar i BE, nnshkrimi i MSA prodhon
12

2. Standardet ndrkombtare lidhur me drejtsin

penale pr t miturit

nj sr detyrimesh n drejtim t njohjes, harmonizimit, koordinimit t kuadrit ligjor dhe t

strukturave t sistemit t drejtsis me kto standarde1. sht pr tu nnvizuar se pavarsisht
organizats ndrkombtare, parimet dhe standardet e vendosura jan unike, plotsim ose detajim
i atyre q gjenden tek instrumenti i miratuar prej organizats tjetr.
1. Instrumentet e Kombeve t Bashkuara.

Konventa e OKB mbi t Drejtat e Fmijs (1989) ratifikuar m 27 Shkurt 1992 dhe Protokolli
shtes i saj, dat 18 janar 2002 lidhur me shitjen, prostitucionin dhe pornografin e fmijve;
Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut (DUDNJ) (1948); Deklarata mbi t Drejtat e Fmijs;
Rregullat Standard minimum t Kombeve t bashkuara pr Administrimin e Drejtsis pr t
miturit (Rregullat e Pekinit 1985); Rregullat e Kombeve t bashkuara pr mbrojtjen e t rinjve
t cilve u sht hequr liria (rregullat e Havans 1990); Udhzimet e Kombeve t bashkuara
pr parandalimin e kriminalitetit t t rinjve- (udhzimet e Riadit 1990); Rregullat Standard
Minimum t Kombeve t bashkuara lidhur me Masat e Mos-arrestimit (rregullat e Tokios)
(1990); Konventa e ONP 138 (ILO) mbi prcaktimin e moshs minimale pr pun (1979)
ratifikuar m 1999 nga Shqipria; Konventa e ONP nr. 29 pr Punn e Detyruar (1930); Pakti
ndrkombtar lidhur me t drejtat civile dhe politike (miratuar n 1966 dhe hyr n fuqi m
1976); Konventa kundr torturs dhe vuajtjeve t tjera ose trajtimit mizor, jonjerzor a degradues
(ligji nr.7727/30.6.1993)
Si edhe: Komiteti pr t Drejtat e Fmijs, Rezervimet, Deklaratat dhe Objeksionet Lidhur me

KDF-n, CRC/C/2/Rev.8, 7 Dhjetor 1999; Komiteti i t Drejtave t Njeriut, Komentet e
Prgjithshme 17, Neni 24, 1989, Prmbledhje e Komenteve dhe Rekomandimeve t
Prgjithshme t Adoptuara nga Grupi i Traktateve t t Drejtave t Njeriut, HRI/GEN/1/Rev.5,
26 Prill 2001; Kshilli Socio-Ekonomik, Udhzime pr Veprim pr fmijt n sistemin penal t
drejtsis, Rezoluta 1997/30, Aneks, 21 Korrik 1997; Kshilli Socio-Ekonomik Direktivat
kryesore lidhur me drejtsin pr fmijt viktima dhe dshmitar t akteve kriminale, 2005;
Konventa kundr torturs dhe trajtimeve apo ndshkimeve t tjera mizore, njerzore apo
degraduese. Protokolli shtes i Konvents kundr torturs dhe trajtimeve apo ndshkimeve t
tjera mizore, njerzore apo degraduese.
Nj ndr rekomandimet e Komitetit pr t drejtat e fmijve pr Shqiprin sht pikrisht sigurimi

i nj zbatimi t plot t standardeve t prcaktuara n dokumentet e siprprmendura e veanrisht,
nenet 37, 40 dhe 39 t KDF, si edhe Rregullat Standard minimum t Kombeve t bashkuara pr
Administrimin e Drejtsis pr t miturit (Rregullat e Pekinit 1985), Udhzimet e kombeve t
Burimet kryesore t s drejts komunitare jan traktatet dhe direktivat. Mekanizmi zbatues i s drejts komunitare sht
Komisioni Evropian. Gjykata Evropiane e Drejtsis ka juridiksion mbi rastet e paraqitura nga nj shtet antar kundr nj
shteti tjetr antar pr shkelje t traktatit, prej nj institucioni t Bashkimit Evropian kundr nj shteti dhe prej qytetarve t
veant ose organizatave kundr institucioneve t Bashkimit Evropian. Gjykata Evropiane e Drejtsis nuk arbitron ankesat
e sjella nga individ kundr shteteve antar. Megjithat, nj gjykat kombtar mund t krkoj mendim prej Gjykats
Evropiane t Drejtsis lidhur me zbatimin e drejt t s drejts komunitare n nj rast t veant.
13
DREJTSIA
bashkuara pr parandalimin e kriminalitetit t t rinjve- udhzimet e Riadit 1990, Rregullat e
Kombeve t bashkuara pr mbrojtjen e t rinjve t cilve u sht hequr liria (rregullat e Havans
1990), Udhzimet e Vjens pr Veprimin mbi Fmijt n Sistemin e Drejtsis Penale dhe duke
pasur parasysh ditn e diskutimit t Komitetit n 1995 mbi administrimin e drejtsis pr t rinjt2.
N mnyr t prmbledhur dokumentet e siprcituar vendosin theksin mbi:
Mirqenien e t miturit duke siguruar q do reagim ndaj t miturve t dnuar t jet gjithmon
n prputhje me rrethanat e t dnuarit dhe t veprs penale;
Nxisin riintegrimin e t miturit dhe rifitimin e nj roli konstruktiv t tij n shoqri;
Zhvillojn alternativa ndaj trajtimit me burgim ose institucional ose t kujdesit (edhe n
rastet kur shtja sht n gjykim e sipr) pr t parandaluar kryerjen dhe prsritjen e krimit
dhe q t dnuarit e mitur t trajtohen sipas t drejtave q gzojn;
Sigurojn q t miturit t trajtohen n komunitetin e tyre sa m shum t jet e mundur.
N rastet kur ata mbahen n paraburgim, t miturit duhet t veohen nga t rriturit, duhet t
ndrmerren t gjitha masat dhe mjetet pr t siguruar q ata t mbajn lidhje me familjet e
tyre; duhet t merren t gjitha masat pr t prgatitur riintegrimin e tyre dhe q kur ata t
rikthehen n komunitetin e tyre tu sigurohet ndihma dhe prkrahja e duhur;
Domosdoshmrin e nj stafi t kualifikuar dhe t trajnuar n t gjith pjest dhe
komponentt e sistemit;
Nnvizojn se parandalimi i kriminalitetit tek t miturit krkon prpjekje nga tr shoqria
(familja dhe komuniteti). Mirqenia e t rinjve q nga fmijria e tyre e hershme duhet t
jet n vmendjen e do programi parandalimi. Duhet t hartohen programe dhe shrbime
t orientuara drejt komuniteti pr t parandaluar kriminalitetin tek t miturit.
Dokumentet e t drejtave t njeriut n Kshillin e Evrops referojn parimet e traktateve t Kombeve

t Bashkuara dhe t dokumentet e tjera n mbrojtje t t drejtave themelore t njeriut. Si t tilla
prmendim:
Konventa Evropiane e t Drejtave t Njeriut KEDNJ3 dhe Protokollet nr. 1; 2; 4; 6; 5; 11;7; Karta
Sociale Evropiane (e rishikuar)4; Konventa Evropiane mbi ushtrimin e t drejtave t fmijve;
Konventa Evropiane pr t Drejtat e Fmijve; Konventa Evropiane Pr parandalimin e torturs
dhe dnimeve dhe trajtimeve njerzore apo degraduese5 dhe Protokolli nr.1 dhe 2; Konventa
Evropiane mbi t Drejtat Sociale. Konventa Evropiane pr mbikqyrjen e personave t dnuar
ose t liruar me kusht ligji nr.8724/26.12.2000.
2
Rekomandimet prfundimtare t vzhgimeve t Komitetit t Drejtave t Fmijs. Komiteti i t Drejtave t fmijve Sesioni
i 38
3
Konventa garanton t drejtn pr jetn (neni 2), t drejtn pr lirin dhe sigurin e personit (neni 5) dhe t drejtn pr t
qen i lir nga tortura, trajtimi njerzor ose degradues (neni 3). KEDNJ ka efekt t drejtprdrejt n ligjet e brendshme,
dhe gjyqsori duhet t mbshtetet n dispozitat e Konvents Evropiane dhe jurisprudencn e gjykats s Strasburgut.
Nnshkruar m 13.7.1995, ratifikuar dhe hyr n fuqi m 2.10.1996 (ligji nr.8137, dat. 31.07.1996)
4
Karta sociale Evropiane ( e rishikuar) nnshkruar m 21.9.1998, hyr n fuqi m 1.01.2003;
5
nnshkruar me 02.10.1996, ratifikuar m 02.10.1996 dhe hyr n fuqi 1.01.1997. Ligji nr.8135/31.7.1996
14

2. Instrumentet e Kshillit t Evrops

Rekomandime dhe rezoluta t Kshillit t Evrops lidhur me drejtsin penale pr t miturit:

Rezoluta (78) 62 Mbi delikuencn e t miturve dhe ndryshimet sociale; Rekomandimi (85) 7 Mbi
pjesmarrjen e publikut n politikn penale; Rekomandimi (85) 4 Pr dhunn n familje;
Rekomandimi (87) 19 Mbi parandalimin e krimit t organizuar; Rekomandimi (87) 20 Mbi reagimin
social ndaj delikuencs s t miturve; Rekomandimi (87) 21 Pr asistencn ndaj viktimave t
krimit dhe parandalimin e viktimizimit; Rekomandimi nr (88) 6 Mbi reagimin social ndaj delikuencs
n t rinjt q vijn nga familje emigrante; Rekomandimi nr. (91) 11 N shfrytzimin seksual,
pornografin prostitucionin dhe trafikimin e t rinjve dhe t fmijve; Rekomandimi i Kshillit t
Evrops Pr ndrhyrjen e hershme psiko-sociale n parandalimin e kriminalitetit Qershor 2000";
Rezoluta e Parlamentit Evropian mbi trafikimin e fmijve dhe pr fmijt ushtar.
3. Instrumentet e Bashkimit Evropian
Hyrja n BE nuk sht thjesht nj dshir pa detyrime t caktuara. Procesi i integrimit sht nj
rrug e cila imponon detyrimisht prmbushjen e standardeve ndrkombtare t t drejtave t
njeriut dhe t drejtsis pr t miturit. Megjithse instrumentet e BE jan t lidhura vetm me
Shtetet Antare, vendet Evropiane jo-antare si sht rasti i vendit ton, q dshiron t aplikojn
pr antarsim duhet t harmonizoj legjislacionin me standardet e BE-s. Plani Kombtar pr
prafrimin e legjislacionit me at t BE dhe zbatimit t MSA parashikon nj sr masash legjislative
lidhur me respektimin e t drejtave t njeriut. Kjo do t thot q nj kuadr i tr ligjor do t jet n
nj proces analize pr tu harmonizuar me standardet e BE. Me sa duket kjo veprimtari do t
prbj fokusin e puns s grupeve t krijuara n Ministrin e Drejtsis si edhe e veprimtaris
s Komisionit pr Reformn Ligjore (KRL)6.

N kt fush vlen t prmendim Rekomandimet e Komisionit Evropian t tilla si ato mbi:

Turizmin seksual; Pornografin fminore; Masat kundr turizmit seksual; Trafikimin e qenieve
njerzore dhe shfrytzimin seksual te fmijve; Ndihmn ndaj fmijve te zhdukur ose te
shfrytzuar seksualisht; Vendim kuadr i Komisionit Evropian lidhur me luftn kundr shfrytzimit
seksual t fmijve dhe pornografis fminore.
B) Parimet kryesore ndrkombtare pr respektimin e t drejtave t fmijve n konflikt
me ligjin penal.
Kto parime i gjejm n bllok ose pjes - pjes n t gjitha instrumentet ndrkombtare. KDF
sht nj instrument sintetik ku n mnyr gjithprfshirse gjenden parimet kryesore pr mbrojtjen
e t drejtave t t miturve n trsi por dhe standardet baz pr zbatimin e drejtsis penale pr
t miturit. Mesazhi q vjen prej ktyre dokumenteve sht se duke qen ndryshe, pikrisht sepse
sht nj qenie n zhvillim e sipr, fmija, ka ende koh e mundsi pr tu rehabilituar, ka nevoja
t ndryshme prej t rriturve dhe terapit q sistemi do t prdor pr shrimin e tyre jan dhe
duhet t jen krejt t ndryshme e t veanta prej atyre t t rriturve. N kt rast, prioritet kan
6
Shih Plani Kombtar pr prafrimin e legjislacionit me at t Bashkimit Evropian dhe zbatimit t MSA. Republika e
Shqipris. Kshilli i Ministrave. Tiran 2005. shih urdhri i Kryeministrit Nr.90 dat 16.4.2004 lidhur me detyrat dhe
funksionet e KRL si edhe Urdhrin nr. 143, dat 23.6.2006 lidhur me prbrjen e KRL.
15
DREJTSIA
trajtimet ambulatore dhe jo ato institucionale. Me do fmij duhet t merresh n mnyr t
individualizuar. Ka nj interes t fort publik pr mbrojtjen e veant t t miturve, interesi parsor
dhe mirqenia e t miturve jan substanciale. Kjo sepse standardi social i nesrm varet shum
nga ndrgjegjsimi mbi t mirn dhe t keqen, varen nga edukimi, riintegrimi, mbrojtja, arsimimi,
trajtimi etj., i t miturve sot.
Shqipria ka ratifikua Konventn e OKB mbi t Drejtat e Fmijs (1989) m 27 Shkurt 1992.
shtjet q lidhen me drejtsin pr t miturit jan kryesisht ato t prfshira n nenin 37, 39, 40
t KDF. N t vrtet KDF parashtron nj list t tr t detyrimeve pr tu ndrmarr nga shtetet
pal. Ndonse neni 40 i referohet drejtprdrejt shtjeve t drejtsis pr t miturit, kjo nuk do t
thot se ky nen trajtohet n mnyr t izoluar. Nenet e KDF jan t ndrvarura nga njra tjetra
dhe t gjitha s bashku formojn t trn.
T lidhura ngusht me zbatimin e nenit 40 t KDF jan: neni 16 - e drejta e privacy; neni 19
mbrojtja nga do lloj dhune; neni 20 prkujdes alternativ; neni 25 rishikimi periodik i trajtimit;
neni 39- prkujdesja pr rehabilitimin e viktimave. Sa m sipr dhe t tjera, japin formatin e disa
standardeve kryesore lidhur me mbrojtjen e t drejtave t fmijve. Neni 37 i KDF ka n prmbajtjen
e vet- ndalimin e torturs dhe trajtimit mizor, degradues, njerzor. Nuk duhet t ket as dnim
kapital as dnimit me vdekje dhe as burgim t prjetshm pr fmijt; arrestimi, ndalimi ose
burgimi i nj fmije duhet t jet n prputhje me ligjin dhe t prdoret vetm si nj mas e fundit
dhe pr nj koh sa m t shkurtr, do fmij i privuar nga liria duhet t trajtohet n mnyr
njerzore, duhet t jet i veuar nga t rriturit dhe duhet t jet gjithnj n kontakt me familjen e
tij; fmijt e privuar nga liria kan t drejt pr asistenc juridike dhe t drejt pr t kundrshtuar
privimin e liris dhe t merret nj vendim i shpejt n lidhje me shtjen, etj.
1) KDF: Standardet, garancit dhe detyrimet e shteteve pal
- Standardi i trajtimit t veant dhe dinjitoz t do fmije t dyshuar, akuzuar ose pr t cilin
sht thn se ka kryer shkelje t ligjit penal, me qllim q t zhvillohen ndjenjat e dinjitetit dhe t
vlers s personit, t respektohen t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, duke marr parasysh
moshn e fmijs si dhe dshirn pr t ndihmuar n riintegrimin e tij n shoqri dhe n mnyr
q ai t luaj nj rol konstruktiv n gjirin e saj (neni 40/1 KDF).
- Standardi i pasojave jo prapavepruese. Asnj fmij nuk mund jet i dyshuar, i akuzuar ose i
cilsuar pr shkelje t ligjit penal pr arsye t veprimeve ose mosveprimeve q nuk kan qen t
ndaluara nga e drejta e brendshme ose ndrkombtare n momentin kur ato jan kryer (neni 40/
1/ a KDF) .
16

Neni 40 i KDF duhet par i lidhur ngusht me parimet e prgjithshme t parashtruara lidhur me
fmijt prkatsisht n: nenin 2 t KDF ku nnvizohet se t gjitha t drejtat u njihen t gjith
fmijve pa asnj lloj diskriminimi; nenin 3(1) mbi interesin m t lart t fmijs si konsiderata
parsore; nenin 6 mbi t drejtn e jets; nenin 12 mbi respektimin e t drejts pr t shprehur
lirisht pikpamjet, dhe duke i vlersuar ato n prputhje me moshn dhe shkalln e pjekuris. E
drejta e fmijs q t dgjohet n do procedur gjyqsore ose administrative, qoft drejtprdrejt,
qoft nprmjet nj prfaqsuesi ose t nj organi t prshtatshm, n prputhje me rregullat e
procedurs s legjislacionit kombtar.

- Garancit procedurale pr fmijt n procesin penal. N kto garanci (pr fmijt e dyshuar ose
t akuzuar pr shkelje t ligjit penal) hyjn (neni 40 i KDF):
prezumimi i pafajsis derisa t provohet (pa)fajsia ligjrisht (n

prputhje kjo edhe me nenin 30 t Kushtetuts s R.Sh);
e drejta e informimit menjher dhe drejtprdrejt pr akuzat e
ngritura, nse sht e prshtatshme, me an t prindrve t tij ose
t prfaqsuesve ligjor, dhe t ket ndihm juridike ose do ndihm
tjetr t duhur pr prgatitjen dhe paraqitjen e mbrojtjes (neni 31 i
Kushtetuts s R.Sh)
shqyrtimi pa vones i shtjes nga nj autoritet ose instanc
gjyqsore kompetente, e pavarur dhe e paanshme sipas nj procedure t drejt ligjore n pranin e ndihms juridike ose t nj ndihme
tjetr t prshtatshme, dhe, kur gjykohet se kjo nuk sht n interesin
m t lart t fmijs, sidomos pr arsye t moshs ose gjendjes s
tij, n prani t prindrve ose prfaqsuesve t tij ligjor,
trajtimi fmijve n prputhje me mirqenien e tyre dhe n raport
me gjendjen e tyre dhe me shkeljen e ligjit.
T mos detyrohet t
dshmoj ose t pohoj
veten fajtor; t pyes
ose t bj t pyeten
dshmitart e akuzs
E drejta pr nj
prkthyes falas
Respektim i jets
private;
Shmangia nga
procesi gjyqsor dhe
procedura ...
2) Pakti ndrkombtar Pr t Drejtat Civile dhe Politike

Pakti ndrkombtar lidhur me t drejtat civile dhe politike (miratuar n 1966 dhe hyr n fuqi
me 1976 ratifikuar prej vendit ton) prmban gjithashtu standarde t rndsishme t tilla si:
T rinjt e burgosur duhet t ndahen prej t rriturve dhe shtja duhet t prfundoj sa m
shpejt q t jet e mundur (neni 10.2.b.); Procedura q zbatohet pr t rinjt q nuk kan
mbushur moshn madhore duhet t marr parasysh moshn dhe interesin q paraqet riedukimi
i tyre (neni 14.4); Fmija ka t drejt t mbrohet pa asnj dallim bazuar n racn, ngjyrn etj,
ka t drejt pr t pasur nj emr, shtetsi, pa asnj lloj diskriminimi dhe n rast divorci t
prindrve duhet ti sigurohet mbrojtja e duhur (nenet 23 e 24).
3) Direktivat pr drejtsin pr t miturit, Vjen 1997.
Kshilli Ekonomik dhe Social n Udhzime pr Veprim pr fmijt n sistemin e drejtsis penale,
Rezoluta 1997/30, 21 Korrik 1997, parashikon gjithashtu:
krijimin e institucioneve t specializuara, t procedurave specifike dhe prgjigje t tjera
t prshtatshme pr t
Nevoja pr ligje,
procedura, organe
dhe institucione t
posame pr fmijt;
Prcaktimi me ligj i nj Prioritet mbi kujdesin, periudhn e provs,

moshe minimale, nn vendosjen e t miturit n familje, programet e
t ciln fmijt
arsimimit dhe edukimit t prgjithshm e
prezumohen pa
profesional, zgjidhjeve t ndryshme nga ato
prgjegjsi penale
institucionale
miturit; promovimi i drejtsis restauruese dhe i ndrmjetsimit; reduktimi i futjes
npr institute; kujdes pr grupet vulnerabl; kontrolli i institucioneve;
17
DREJTSIA
4) Direktiva e Kshillit Ekonomik dhe Social (2005)
sht direktiv e rndsishme lidhur me drejtsin pr fmijt viktima dhe dshmitar t akteve
kriminale. N prmbajtjen e saj gjejm:
E drejta pr tu trajtuar me dinjitet dhe dhembshuri; mbrojtja nga diskriminimi; e drejta e informimit;
e drejta pr tu dgjuar; e drejta pr ndihm efikase; e drejta e jets private; mbrojtja nga
paragjykimet n procesin e drejtsis; e drejta pr siguri; e drejta pr tu riedukuar; prfitimi prej
masave parandaluese.
5) Udhzimet e OKB-s pr Parandalimin e Kriminalitetit t t Rinjve (Udhzimet e Riadit).7
Kto udhzime i dedikohen parandalimit t kriminalitetit tek t miturit t bazuar mbi kto parime
themelore:
1. Parandalimi i kriminalitetit t t miturve sht pjes esenciale e parandalimit t krimit n shoqri.
T rinjt mund t zhvillojn qndrime jo kriminale nprmjet prfshirjes n aktivitete t ligjshme
e t dobishme pr shoqrin dhe nprmjet mbajtjes s nj qndrimi humanist ndaj shoqris
dhe kndvshtrimit mbi jetn.
2. Parandalimi i suksesshm i kriminalitetit t t miturve krkon prpjekje nga e gjith shoqria,
pr t siguruar nj zhvillim harmonik t adoleshentve, duke respektuar dhe mbrojtur personalitetin
e tyre q n fmijrin e hershme.
3. Pr interpretimin e ktyre Udhzimeve, duhet ndjekur nj orientim q n qendr t vendoset
fmija. T rinjt duhet t ken nj rol aktiv dhe partneriteti brenda shoqris dhe nuk duhet
trajtuar thjesht si objekte shoqrizimi ose kontrolli.
5. Duhet t njihet dhe t vlersohet nevoja dhe rndsia e politikave t parandalimit progresiv t
kriminalitetit dhe t studimit sistematik e prpunimit t masave t nevojshme. Kto duhet t
shmangin inkriminimin dhe penalizmin e fmijs pr sjellje q nuk i shkaktojn dme t
rndsishme zhvillimit t tij apo nuk dmtojn t tjert. Kto politika dhe masa duhet t prfshijn:
a.
Sigurimin e mundsive, n mnyr t veant t atyre edukative, pr t plotsuar nevojat

e ndryshueshme t t rinjve dhe t shrbejn si nj kuadr mbshtets pr
sigurimin e zhvillimit personal t t gjith t rinjve, veanrisht t atyre q jan t rrezikuar
n mnyr evidente ose n nj risk social dhe kan nevoj pr prkujdesje dhe mbrojtje
t veant;
b.
Filozofi dhe mnyra t specializuara pr parandalimin e kriminalitetit, n baz t ligjeve,

proceseve, institucioneve, lehtsive dhe t nj rrejti q siguron shrbime me qllim t
reduktimit t motivimit, nevojs dhe mundsive apo kushteve q inkurajojn shkeljen e
ligjit;
c.
Ndrhyrje zyrtare q duhen ndjekur vetm pr/dhe n interesin e prgjithshm t
Adaptuar dhe shpallur nga Asambleja e Prgjithshme me rezolutn 45/112 n 14 Dhjetor 1990.
18

4. N zbatimin e ktyre Udhzimeve, n prputhje me sistemin ligjor kombtar, mirqenia e t

rinjve, duke filluar q nga fmijria e hershme, duhet t jet fokusi i gjith programeve parandaluese.

t rinjve, duke u udhhequr nga drejtsia dhe barazia;

d.
Ruajtjen e mirqenies, zhvillimit, t drejtave dhe interesave t t gjith t rinjve;
e.
Faktin q sjelljet ose veprimet e t rinjve q nuk prputhen me normat dhe vlerat e
prgjithshme shoqrore jan shpesh pjes e procesit t rritjes dhe pjekuris dhe kan
prirje t zhduken spontanisht, n pjesn m t madhe t individve, gjat kalimit n
moshn e rritur;
f.
Ndrgjegjsimin q, n masn m t madhe t opinionit t ekspertve, prcaktimi

i nj t riu si devijant ose delikuent shpesh i atribuohet zhvillimit t nj
karakteristike t padshirueshme t sjelljes s t rinjve;
6. Duhet t zhvillohen shrbime dhe programe t bazuara n komunitet pr parandalimin e

kriminalitetit t t miturve, n mnyr t veant aty ku ende nuk ka agjenci. Agjencit formale t
kontrollit social zakonisht duhen prdorur vetm si mjet i fundit.

6) Rregullat Standard minimum t Kombeve t bashkuara pr Administrimin e Drejtsis

pr t miturit (Rregullat e Pekinit).8
Standardeve minimum synojn krijimin e nj sistemi t specializuar t drejtsis pr t miturit
dhe krijimin e nj legjislacioni t posam. Ktu veojm:
prjashtimin e t miturit prej dnimit kapital dhe prej ndshkimeve trupore
trajtimin e paanshm dhe njerzor;
mbajtjen parasysh t mendimeve t t miturit;
burgimi t jet mundsia e fundit dhe qndrimi n burg t jet sa m i shkurtr q t jet
e mundur;
heqja e liris duhet t aplikohet pr raste shum t rnda;
dhnia e vendimeve sa m shpejt q t jet e mundur;
specializimi i organeve t drejtsis;
riintegrimi i t miturit.
7) Rregullat e Kombeve t bashkuara pr mbrojtjen e t rinjve t cilve u sht hequr liria
(Rregullat e Havans)9
N tekstin e ktij dokumenti nnvizohen disa nga parimet pr mbrojtjen e t rinjve t cilve u
sht hequr liria t tilla si:
heqja e liris sht masa e fundit dhe kjo duhet t ket kohzgjatje t kufizuar;
heqja e liris pr t miturit nuk mund t bhet pa nj motiv juridik objektiv;
krijimi i njsive t institucioneve t hapura t jet prioritet
prgatitja e t miturve t cilve u sht hequr liria pr rikthimin e liris dhe rikthimin n
komunitet. Rndsia e programeve edukuese pr ta;
mbajtja e kontakteve me familjen;
trajnimi i personelit t institucioneve ose t qendrave.
8
9
Miratuar nga Rezoluta e Asambles s Prgjithshme 40/33 m 29 nntor 1985.

Aprovuar nga Rezoluta e Asambleja se Prgjithshme 45 / 113 e 14 Dhjetorit 1990.
19
DREJTSIA
3. Njohurit mbi konventat, standardet ndrkombtare
dhe aplikimin e tyre n proceset me t mitur.
Jan t shumta konventat e ratifikuara nga vendi yn, lidhur me t drejtat e njeriut n prgjithsi
dhe t fmijve n veanti. N baz t Kushtetuts kto instrumente quhen pjes e legjislacionit
t brendshm dhe jan t detyrueshme pr zbatim. Ajo ka konstatohet sht se, niveli i njohjes
s tyre dhe zbatimit nga gjyqtart, prokurort dhe avokatt sht i kufizuar. Kjo sjell mos aplikimin
e tyre n mnyr t drejtprdrejt nga sistemi i drejtsis dhe mosvnien e tyre n shrbim t
atyre q krkojn akses n drejtsi (nga monitorimi i vendimeve gjyqsore ka rezultuar se
prgjithsisht referimi tek kto konventa sht n nivele tepr t ulta).
Mungesa e nj shrbim t indeksuar dhe t azhurnuar t legjislacionit n form elektronike krijon

gjithashtu vshtirsi dhe humbje kohe n gjetjen e shtjeve t interesit. Qendra e Publikimeve
zyrtare me gjith prpjekjet nuk ka mundur q t prodhojn n mnyr virtuale nj shrbim t till
i cili t reflektoj duke prditsuar ndryshimet n legjislacion dhe aktet nnligjore, t indeksuara
sipas shtjeve n mnyr q t prdoren me lehtsi nga t interesuarit10. Ka nj indeksim
(kronologjik dhe tematik) q realizohet manualisht q mbetet nj standard jo i knaqshm. Qendra
monitoron frekuentuesit e sitit dhe ofron shrbimin e abonimit n fletoren zyrtare. Gjithsesi
informatizimi dhe kompjuterizimi do t mundsonin nj shrbim virtual efektiv.
Konstatohet gjithashtu se edhe jurisprudenca e GJEDNJ sht pothuajse e panjohur nga
gjyqtart shqiptar e pr rrjedhoj e pazbatueshme. Megjith kujdesin e vazhdueshm t
prkthimit dhe t publikimit t tyre n gjuhn shqipe nga Kshilli i Evrops, Komisioni Evropian
dhe Qendra Evropiane, prdorimi dhe referimi n t sht tepr i kufizuar11.
Pr juristt, avokatt, prokurort, gjyqtart, oficert e policis gjyqsore etj, njohja me instrumentet
ndrkombtar sht njra an e medaljes e cila nuk sht e plot nse nuk shoqrohet me
zbatimin e tyre. Ndr mnyrat e prdorimit mund t renditim:
zbatimin e drejtprdrejt t s drejts ndrkombtare. Zbatimi i drejtprdrejt i s drejts

ndrkombtare lejon q t mnjanohet rregulli kombtar i nj vlere m t ult (shih nenin
122/2 t Kushtetuts s RSH);
interpretimin e s drejts kombtare n dritn e s drejts ndrkombtare;

referimin e s drejts ndrkombtare pr t mbshtetur nj zgjidhje t bazuar n t
drejtn kombtare.
20

Ka disa arsye q vshtirsojn zbatimin e konventave. Ka raste q n fletoren zyrtare sht

vetm ligji prmes t cilit sht miratuar nj konvent por nuk gjendet prmbajtja e konvents.
sht fjala pr konventat e ratifikuara prpara vitit 1998 sepse pas miratimit t Kushtetuts botimi
i tekstit sht detyrim kushtetues. Kto konventa jan n numr t konsiderueshm. Qendra e
Publikimeve Zyrtare ka prgatitur nj list t konventave t pa prkthyera por deri n kohn e
prgatitjes s ktij studimi nuk kishte asnj iniciativ konkrete. Konstatohet se ka raste q
prkthimet e teksteve t konventave ln shum pr t dshiruar dhe krijojn konfuzion n
terminologji, nuk prputhet teksti i prkthimit me at t dokumentit origjinal. N Ministrin e
Drejtsis kt detyr e ka sektori i prkthimit zyrtar.

krijimin e nj parimi nga nj gjykats (shih vendimet njsuese t Gjykats s Lart dhe
natyrn e tyre), i frymzuar nga e drejta ndrkombtare.12
4. Legjislacioni Kombtar dhe drejtsia pr t mitur

Karakteristik e legjislacionit shqiptar sht se dispozitat ligjore lidhur me t miturit jan t
shprndara n shum kode, ligje e akte nnligjore. Mungon nj legjislacion ose Kod
gjithprfshirs lidhur me drejtsin pr t miturit. Nuk ka nj sistem ligjor t unifikuar vetm pr
t miturit. Ka ligje brenda t cilave t miturit trajtohen n mnyr t veant por fragmentare. Ka
akte t tjera ku dispozitat mbi t miturit nuk bjn asnj dallimi nga trajtimi i t rriturve.
Nisur nga parimi i hierarkis s normave q veprojn n territorin e Republiks s Shqipris t
prcaktuar prej vet Kushtetuts (nenit 116) Aktet normative q kan fuqi n t gjith territorin e
RSh jan:
a) Kushtetuta;
b) marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara;
c) ligjet;
d) aktet normative t Kshillit t Ministrave.
Gjithsesi sht pr tu nnvizuar qysh n fillim se nga ana e shtetit shqiptar jan ndrmarr nj
sr reformash legjislative me qllim prputhjen me standardet e KDF. Duket se ligjet me gjith
boshllqet dhe inkoherencat e tyre jan nj an e problemit. Ana tjetr ka t bj me at ka
sht konstatuar edhe nga Komiteti pr t Drejtat e Fmijve dhe ka t bj me nivelin e ult t
zbatimit t ktyre rregullave si dhe me defekte q vijn si rrjedhoj e mangsive t sistemit t DM
pr shkak t mungess s aktorve t specializuar t till si gjyqtar, prokuror, polic, avokat,
punonjs social, etj q merren me fmij n konflikt me ligjin13
A) Kushtetuta e Republiks s Shqipris dhe Standardet e drejtsis pr t mitur

Kushtetuta sht ligji suprem n t cilin deklarohen politikat dhe vlerat m t thella t shtetit
shqiptar. Sipas nenit 3 t Kushtetuts: ... dinjiteti i njeriut, t drejtat dhe lirit e tij,..., jan baza e
ktij shteti, i cila ka pr detyr ti respektoj dhe ti mbroj. Gjith sistemi ligjor shqiptar sht
bazuar n rregullimet dhe parimet kushtetuese.
Kjo sht njra prej arsyeve q, pas daljes s Kushtetuts filloi nj veprimtari legjislative intensive, pr t sjell n kornizn e parimeve t saj t gjith legjislacionin shqiptar. Miratimi i ligjeve
t reja sipas standardeve bashkkohore dhe prqasja e tyre me standardet evropiane t t drejtave
t njeriut ka qen arsyeja tjetr e ksaj reforme legjislative e cila ka shrbyer si baz shum e
mir e solide pr respektimin e t drejtave dhe lirive themelore t individit prej sistemit t drejtsis
nga ana tjetr.
N Kushtetutn shqiptare prdoren premra t till si t gjith, kushdo, askujt, kujtdo,
10
Shih www.qpz.gov.al ose www.legjislacionishqiptar.gov.al

Jurisprudenca e Gjykats s Strasburgut. Ledi Bianku. Tiran. 2005
12
Shih Kristaq Traja, Natyra juridike e vendimeve t Gjykats s Lart, Jeta juridike, revist juridike shkencore e Shkolls
s Magjistraturs, nr.1, Tiran 2005, fq. 5-26.
13
Rekomandimet prfundimtare t vzhgimeve t Komitetit t Drejtave t Fmijs. Komiteti i t Drejtave t fmijve Sesioni i 38
11
21
DREJTSIA
secili, etj, pr t treguar se bashksia njerzore t cilit i drejtohet dispozita nuk bn asnj
prjashtim, asnj diskriminim, sepse t drejtat dhe lirit themelore u garantohen t gjithve, t
mitur e madhor. Kushtetuta prmban n pjesn e dyt t saj, Katalogun e t drejtave dhe
lirive themelore t njeriut.
Kjo pjes sht e ndar n katr Krer. N interes t shtjeve q lidhen me drejtsin pr t
miturit dhe kontekstin kushtetues sht e rndsishme t prmendim se: T drejtat dhe lirit
themelore t njeriut jan t pandashme, t patjetrsueshme e t padhunueshme dhe qndrojn
n themel t t gjith rendit juridik. Organet e pushtetit publik, n prmbushje t detyrave t tyre,
duhet t respektojn t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, si dhe t kontribuojn n realizimin e
tyre (neni 15/1); jeta e personit mbrohet me ligj (neni 23); askush nuk mund ti nnshtrohet
torturs, dnimit apo trajtimit mizor, njerzor apo poshtrues (neni 25); askujt nuk mund ti
hiqet liria ... Liria e personit nuk mund t kufizohet ... (neni 27); martesa dhe familja gzojn
mbrojtjen e veant t shtetit (neni 53/2); 1. Fmijt, t rinjt, grat shtatzna dhe nnat e reja
kan t drejtn e nj mbrojtjeje t veant nga shteti. ....2... . 3. do fmij ka t drejt t jet i
mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn
minimale pr punn e fmijve, ... . (neni 54).
Nuk ka prkufizim n Kushtetut lidhur me kategorit t mitur, t rinj dhe fmij. Vetm n nenin
27/ prmendet termi i mitur nn kontekstin: . Liria e personit nuk mund t kufizohet, prvese n
rastet e mposhtme: .... pr mbikqyrjen e t miturit pr qllime edukimi ose pr shoqrimin e tij n
organin kompetent. Fmij prmendet n nenet 54 dhe 59/. Ndrsa t rinj n nenin 54/1.
Kushtetuta e RSh n Kreun II t Pjess II paraqet n mnyr t prmbledhur parimet kryesore t
drejtsis penale dhe garancit procedurale t t pandehurit t cilat nnkuptojn shtrirjen e tyre
edhe pr t miturit n procesin penal. Ndr kto prmendim:
T drejtn pr nj proces t rregullt ligjor, gjykim t drejt publik brenda afateve t arsyeshme
dhe prej nj gjykate t pavarur e t paanshme t caktuar me ligj (neni 42): Liria, dhe t drejtat
e njohura me Kushtetut dhe me ligj nuk mund t cenohen pa nj proces t rregullt ligjor.
Kushdo, pr mbrojtjen e t drejtave, t lirive dhe t interesave t tij kushtetues dhe ligjor, ose
n rastin e akuzave t ngritura kundr tij, ka t drejtn e nj gjykimi t drejt dhe publik brenda
nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj.
E drejta pr integritet moral e fizik (neni 25): Askush nuk mund ti nnshtrohet torturs,
dnimit apo trajtimit mizor, njerzor ose degradues.
Fuqia prapavepruese (neni 29): askush nuk mund t akuzohet ose t deklarohet fajtor pr nj
vepr penale, e cila nuk konsiderohej e till me ligj n kohn e kryerjes s saj. Nuk mund t
jepet nj dnim m i rnd se sa ai q ka qen parashikuar me ligj n kohn e kryerjes s
veprs penale; ligji penal favorizues ka fuqi prapavepruese.
Mos cenimi dhe mos kufizimi i liris (neni 27): askujt nuk mund ti hiqet dhe/ose kufizohet
22

Prezumimin e pafajsis (neni 30): kushdo quhet i pafajshm prderisa nuk i sht provuar
fajsia me vendim gjyqsor t forms s prer.

liria prvese n rastet dhe sipas procedurave t parashikuara nga ligji. N rastin e t miturve,
kufizimi i liris lidhet me mbikqyrjen e tij pr qllime edukimi ose pr shoqrimin e tij n
organin kompetent.
T drejtat dhe garancit procedurale penale kushtetuese t personit t cilit i sht hequr
ose kufizuar liria si dhe gjat procesit penal (nenet 28, 31, 32, 33, 34) t tilla si: njoftimi mbi
shkaqet e marrjes s mass dhe ngritjes s akuzs dhe t drejtave ligjore t garantuara;
gjykimi brenda nj afati t arsyeshm i t paraburgosurit; drgimi pr gjykim brenda 48 orve
t personit t cilit i sht hequr liria sepse ka pasur dyshime t arsyeshme se ka kryer nj
vepr penale, ose pr t parandaluar kryerjen e nj vepre penale, ose largimin e tij pas kryerjes
s saj; e drejta e ankimit kundr vendimeve gjyqsore; e drejta e mbrojtjes; e drejta pr t
pasur nj prkthyes; e drejta e brjes s pyetjeve dshmitarve; e drejta pr tu dgjuar para
gjykimit; mosdeklarimi fajtor mbi bazn e mbledhjes s t dhnave n mnyr t paligjshme;
mosdnimi m shum se nj her pr t njjtn vepr; parimi i gjs s gjykuar.
B) Lidhja ndrmjet Kushtetuts dhe standardeve ndrkombtare pr t drejtat e njeriut

Kushtetuta ka prcaktuar vendin q kan instrumentet ndrkombtare n sistemin e brendshm
si edhe mnyrn e zbatimit t tyre.14". Si t tilla nnvizojm:

Karakterin e vet-zbatueshm ose jo t s drejts ndrkombtare: do marrveshje

ndrkombtare e ratifikuar prbn pjes t sistemit t brendshm juridik pasi botohet n Fletoren
Zyrtare t Republiks s Shqipris. Ajo zbatohet n mnyr t drejtprdrejt, prve rasteve
kur nuk sht e vet-zbatueshme dhe zbatimi i saj krkon nxjerrjen e nj ligji.
Eprsia e marrveshjeve ndrkombtare ndaj ligjeve t vendit: Nj marrveshje
ndrkombtare e ratifikuar me ligj ka eprsi mbi ligjet e vendit q nuk pajtohen me t. Normat e
nxjerra prej nj organizate ndrkombtare kan eprsi, n rast konflikti, mbi t drejtn e vendit,
kur n marrveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipris pr pjesmarrjen n at organizat,
parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtprdrejt i normave t nxjerra prej asaj. Pr shkak t
ktyre karakteristikave gjyqtart dhe aktort e tjer t sistemit t drejtsis duhet t zbatojn kto
norma pavarsisht faktit nse ato jan kopjuar ose jo n dispozitat e brendshme.
C) Kodet dhe ligjet pr drejtsin pr t mitur n Shqipri
Kodet dhe ligjet:
Kodi Penal (KP) Ligji nr.7885/ 27.01.1995; Kodi i Procedurs Penale (KPP) Ligji nr.7905/
21.03.1995; Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim Ligji nr.8328/16.4.1998
ndryshuar me ligjin nr. 9071/ 22.5.2003; Pr ekzekutimin e vendimeve penale Ligji nr.8331/
21.4.1998; Pr policin gjyqsore ligji 8677/2.11.2000 ndryshuar me ligjin 9241/10.6.2004 ;
Pr shrbimin e kontrollit te brendshm ne sistemin e burgjeve ligji nr.9397/12.5.2005;
Pr organizimin dhe funksionimin e Ministris se Drejtsis ligji nr.8678/ 14.5.2001; Pr
Policin e Shtetit ligji nr.8553/25.11.1999, Kodi i puns ligji 7961/12.7.1995 ndryshuar me ligji
14
"RSH zbaton t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t ( neni 5 i Kushtetuts s R.Sh)
23
DREJTSIA
9125/29.7.2003; Mbi sistemin arsimor parauniversitar ligji 7952/21.6.1995 me ndryshimet,
Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n Republikn e Shqipris ligji nr.8436/ 28.12.1998,
ndryshuar me 8546/5.11.1999 dhe 8656/31.7.2000; Pr policin e Burgjeve ligji nr.8321,/
2.4.1998 ndryshuar me ligjin 8757/26.3.2001 dhe ligjin nr.9375/21.4.2005.
Aktet nnligjore
Si t rndsishme n kt fush prmendim: Pr miratimin e rregullores s prgjithshme t
burgjeve VKM.96/9.3.2000; Pr kalimin e sistemit te paraburgimit ne varsi t Ministris se
Drejtsis VKM 327/15.5.2003; Rregullorja pr sigurimin e trajtimin e t paraburgosurve
(1999) e cila sht aplikuar deri m 25.5.2006 me hyrjen n fuqi t Urdhrit t Ministrit t Drejtsis
(nr. 3705, dat 11.5.2006) Pr miratimin e rregullores s paraburgimit; VKM nr. 182, dat
6.3.1998 Pr kalimin e spitalit t burgjeve n varsi t Ministris s Drejtsis; VKM nr.411,
dat 1.7.1998 Pr krijimin e qendrs s formimit profesional t personelit t burgjeve; etj
1. Situata
Nga brja e nj analize t prmbajtjes s legjislacionit shqiptar lidhur me dispozitat mbi drejtsin
pr t miturit konstatojm se Kodi Penal lidhur me personat e mitur trajton:
-
T miturin si t dmtuar / viktim t veprs penale. Ktu ka nj sr dispozitash t tilla si:
Neni 50 KP, vepra penale e kryer kundr t miturit prbn rrethan rnduese;
Neni 79 KP vrasja me dashje e t miturit;
Neni 83 KP kanosja serioze pr gjakmarrje ndaj nj t mituri;
Neni 100 KP marrdhniet seksuale ose homoseksuale me t mitur;
Neni 101 KP, marrdhniet seksuale ose homoseksuale me dhun me t mitur t moshs
14-18 vje;
Neni 108, vepra t turpshme;
Neni 117, pornografia;
Neni 124 KP braktisja e fmijs s mitur
Neni 125 KP, mosdhnia e mjeteve pr jetes,
Neni 127 KP marrja e padrejt e fmijs;
Neni 128 KP trafikimi i fmijve
Neni 129 KP shtytja e t miturve n krim;
- T miturin si subjekt / autor t veprs penale. Lidhur me kt nj vend t veant zn dispozitat

q kan t bjn me rregulla lidhur me:
Moshn pr prgjegjsi penale;
Diferencime n caktimin e dnimit t t miturve t akuzuar pr vepra penale;
Masat edukuese pr t miturit;
Dnimet alternative.
Kodi i Procedurs Penale lidhur me personat e mitur t proceduar penalisht parashikon garancit
24

Neni 109&2 KP, rrmbimi ose mbajtja peng e t miturit


procedurale t t pandehurit t mituri t cilat bazohen n Kushtetutn e RSH, KEDNJ, KDF dhe
trsin e rregullave t OKB si:
prezumimin e pafajsis (neni 4 KPP);
t drejtn pr nj proces t rregullt ligjor (n prputhje me nenin 42 t Kushtetuts);
gjykimin t miturve prej seksioneve prkatse t t miturve;
t drejtn pr tu njohur me akuzat;
t drejtn pr t heshtur;
t drejtn e mbrojtjes, t ndihms juridike dhe psikologjike;
t drejtn pr t pyetur a ballafaquar me dshmitar ;
Rregulla lidhur me verifikimin e moshs sipas nenit 41 dhe 290&b KPP ;
Ndihmn juridike dhe psikologjike ndaj t miturit n procesin penal (neni 35 KPP) ;
Lidhja midis personalitetit t t miturit dhe masat penale (42 KPP);
Mbajtjen e t miturit nn masn e sigurimit dhe afatet e hetimit e t gjykimit t shtjes;
Gjykata kompetente;
Trajtimin e t miturit n rastet kur thirret si i pandehur, dshmitar dhe t dmtuar (viktim).
Nj sr ligjesh kan t bjn me t drejtat e t dnuarve dhe trajtimin e tyre. Si t till kemi ligjin
8328/ 16.04.1998 Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim dhe Ligjin 8331/
21.04.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale. Meq edhe fmijt mund t jen t dnuar
pr rrjedhoj kto dispozita shtrihen edhe mbi ta. N ligjet e siprprmendura nuk ka krer ose
pjes t veanta q t trajtojn t drejtat e fmijve n mnyr t posame, por gjithsesi kemi
dispozita t tilla si: ekzekutimi i vendimeve pr t miturit bhet n vende dhe mnyra t veanta
dhe favorizuese sipas prcaktimeve ligjore; masa edukuese ekzekutohet n institucionet e
posame t edukimit t t miturve, drguar n mnyr vullnetare nga prindi ose kujdestari mbi
urdhrin e ekzekutimit t prokurorit. N vendet e vuajtjes s dnimit me burg, arsimimi dhe formimi
kulturor dhe profesional bhet me an t organizimit t shkolls, e detyrueshme pr t miturit,
dhe t kurseve profesionale sipas rastit.
Rregullorja e Prgjithshme e Burgjeve (VKM nr.96, dat 09.03.2000) nuk prmban nj pjes
t veant ku t prmblidhen dhe t prcaktohen n mnyr m t detajuar rregulla lidhur me t
miturit q vuajn dnimin n burgje. Rregullorja prcakton:
-
kriteret e shprndarjes s t dnuarve n burgje. Sipas rregullores n asnj rast nuk lejohet
qndrimi n nj dhom i t dnuarve me sekse t ndryshme, i t miturit me madhorin (neni
20). N shprndarjen e t dnuarve n burgjet e zakonshm dhe t siguris s ult, n
sistemimin e tyre n seksione dhe grupimin n dhoma t veanta duhet t mbahet parasysh
gjendja e tyre gjyqsore (t burgosur t pagjykuar ose t dnuar, prsrits ose jo, dnim i
lehte ose i rende), krkesat e veanta pr trajtimin e tyre, nevojat mjeksore, arsimi, seksi dhe
mosha.
rndsin e aspektit edukues dhe qllimin e integrimit shoqror pas lirimit kshtu: institucionet
e vuajtjes s dnimit duhet t ven n dispozicion t gjitha burimet e prshtatshme edukuese,
25
DREJTSIA
arsimore, morale dhe shpirtrore, duke realizuar prkrahjen morale, kualifikimin profesional,
arsimimin, edukimin fizik, zhvillimin e aftsive shoqrore, kshillimin, pjesmarrjen n aktivitete
t prbashkta dhe shtimin e kontakteve me jasht me qllim q t zgjerohet perspektiva e
integrimit shoqror pas lirimi (neni 75)
-
aspekte q lidhen me procesin msimor, ort e puns dhe kombinimin e tyre n funksion t t
edukuarit prmes msimit dhe puns. Kshtu sipas nenit 82 kohzgjatja e orve t plota t
puns s t dnuarve mund t shkurtohet pr t dnuarit q ndjekin msimet n nj shkoll
fillore ose tetvjeare. Sipas nenit 85 t dnuarit q nuk kan kryer shkolln tet vjeare (9
vjeare) organizohen kurse t nivelit t shkolls s detyrueshme. Sipas nenit 86 N
institucionet e vuajtjes s dnimit organizohen kurse pr prgatitjen profesionale t t dnuarve.
Msimdhnia realizohet n burg nga personeli i institucionit t vuajtjes s dnimit q ka njohurit
e nevojshme profesionale dhe teknike, ose n institucionet arsimore jasht burgut. lejohen
t dnuarit, t cilt kan mbaruar nj shkoll t nivelit m t ult, t ndjekin nj shkoll t
mesme apo t lart, Brenda ose jasht burgut, me ndihmn e mundshme t edukatorve ose
t profesionistve t jashtm vullnetar ose me shprblim
Nj akt shum i rndsishm, sht edhe Rregullorja e paraburgimit 25.05. 2006 (urdhri i
Ministrit t Drejtsis).
Gjat analizs s sistemit t drejtsis pr t mitur do t analizojm njkohsisht edhe n m
detaje prmbajtjen e legjislacionit.
N kuadrin e planit kombtar pr zbatimin e MSA (VKM nr. 463, dat 5.7.2006) parashikohet q
Ministria e Drejtsis n bashkrendim me Prokurorin e Prgjithshme dhe KLD t prgatisin nj
rishikim trsor t KP brenda qershorit 2008. Kjo veprimtari masive do t efektoj gjith
legjislacionin penal dhe do t krkoj ekspertiz t nivelit t lart. Kapacitetet aktuale t sektorit
t s drejts penale pran drejtoris s Kodifikimit n Ministrin e Drejtsis nuk kan as
ekspertizn dhe as mundsin q ta realizojn kt vepr madhore. N kto kushte asistenca
me ekspertiz prmes grupeve me ekspert sht e padiskutueshme pr mbarvajtjen e procesit.
N kohn e realizimit t ktij studimi n Ministrin e Drejtsis nuk kishte asnj lvizje lidhur me
kt rishikim. Prderisa bhet fjal pr rishikim trsor nnkuptohen edhe dispozitat pr t miturit.
26

2. Tendenca
FEMIJET DHE TE MITURIT

NE KONFLIKT ME LIGJIN
KAPITULLI 2
FEMIJET DHE TE MITURIT NE KONFLIKT ME

LIGJIN

1. Evoluimi i sistemit t drejtsis pr t mitur n Shqipri

Konstatojn se gjat periudhs 1990 -2006 gjith komponentt e sistemit t drejtsis pr t
miturit kan qen n nj proces reformimi t pandrprer. Nga analiza e tyre konstatohet se
ende brenda sistemit ka vend pr harmonizim. Kjo sepse jo gjithnj ka prmban ligji dhe konventa
sht standard i realizuar ose i realizueshm n praktikisht. Ende legjislacioni ka vend pr prqasje.
Ende strukturat duhet t plotsohen. Infrastruktura gjithashtu ka nevoj pr prmirsime, sikurse
kan nevoj pr trajnim, ritrajnim, kualifikim dhe specializim burimet njerzore. Krkohet gjithashtu
q ligji dhe strukturat t veprojn mbi infrastruktura t cilat jan plotsisht n dispozicion t zbatimit
t t drejtave t garantuar nga Kushtetuta dhe ligji. Analiza m posht na prforcon kt konkluzion.
Lidhur me legjislacioni, politikat dhe strategjit mund t thuhet se gjat vitit 2001 e n vazhdim ka
pasur nj ecje her t shpejt e her m t pasigurt. N pjesn mbi politikat dhe influencn e
kriminalitetit t t miturve n dizenjimin e tyre (pjes n vazhdim e ktij studimi) do t renditen
disa ecuri.
Sistemi i administrimit t ksaj drejtsie. Policia, ministrit e ndryshme por kryesisht ajo e drejtsis
dhe e brendshme, prokuroria, sistemi gjyqsor, sistemi penitenciar, sistemi i profesioneve t lira
q ofrojn mbrojtje ligjore, prgjithsisht jan performuar n varsi t ndryshimeve ligjore dhe t
krkesave t mbrojtjes s interesit m t lart t fmijve, etj. Nnvizojm shprehjen prgjithsisht
sepse her-her vihet re nj mosprputhje midis asaj ka ligji deklaron dhe struktura ofron.
Trajnimi i kapaciteteve dhe i profesionistve q merren me administrimin e drejtsis pr t
miturit ka qen nj proces i pandrprer. Prgjithsisht ka qen nj interes i shtetit dhe i aktorve
ndrkombtar dhe OJQ t ndryshme t cilat kan br prpjekje n vazhdimsi pr rritjen e
ndrgjegjsimit dhe t profesionalizmit t aktorve kryesor t sistemit t drejtsis pr t miturit.
27
DREJTSIA
Shkolla e Magjistraturs; Akademia e Policis, fakultetet e drejtsis dhe t shkencave sociale,
Ministria e Drejtsis dhe aktor ndrkombtar t till si UNICEF, OSBE, TDH, CoE, Komisioni
Evropian, etj jan fokusuar n problemet e rritjes s aftsis profesionale t atyre q merren me
administrimin e drejtsis pr t miturit t till si gjyqtar, prokuror, punonjs policie, avokat,
punonjs t sistemit t burgjeve.
A) Mosha e prgjegjsis penale
Her pas her n nivel lokal, rajonal ose global, ekspert, studiues, penalist, akademik, etj i
jan rikthyer problemit t moshs pr fillimin e prgjegjsis penale dhe problemit t trajtimit t t
miturve t cilt ndonse nuk e kan arritur moshn e prgjegjsis penale kan kryer nj vepr
penale. E drejta ndrkombtare e lidh me moshn ndarjen e t rriturve nga t miturit dhe fillimin
e prgjegjsis penale. Sistemi i drejtsis pr t miturit synon q kta t mbrohen dhe t
edukohen dhe jo domosdoshmrish t ndshkohen.
I mitur sht personi i cili nuk e ka arritur moshn madhore dhe pr rrjedhoj ka nj status t
veant. Kt status e shohim edhe n fushn civile. N ligjin pr arsimi thuhet se fmijt nga
mosha 6-16 vje duhet t ndjekin arsimin e detyrueshm 9 vjear, ndalohet shitja e alkoolit
personave nn 18 vje, individt nn 18 vje nuk mund t marrin lejen e drejtimit t automjetit,
nuk mund t lidhin martes, nuk votojn, etj. Pr rrjedhoj, t miturit edhe prgjegjsin penale
nuk mund ta ken si t rriturit. Pr shkak t statusit t tyre t veant, n legjislacione t ndryshme,
dhe edhe n at t vendit ton, gjejm nj sistem penalizimi t ndryshm nga ai q aplikohet pr
t rriturit. Se sa i ndryshm prej sistemit penal pr t rriturit dhe sa i prgjigjet statusit t t miturit
sistemi aktual, kjo sht nj shtje shum e rndsishme pr tu marr n analiz por shum e
vshtir t thuhet se do t ezaurohet plotsisht prmes ktij studimi.
Legjislacioni yn penal i ka kushtuar nj rndsi t veant shtjeve t tilla si prcaktimi i
moshs pr prgjegjsi penale, verifikimit t saj dhe mosfillimit ose pushimit t procedimit n rast
se personi nuk ka mbushur moshn pr prgjegjsi penale. Komiteti pr t Drejtat e Fmijve
konstaton se n legjislacionin shqiptar ka nj munges qartsie lidhur me statusin e fmijve
ndrmjet moshs 14 -18 vje (n fusha t tilla si abuzimi seksual dhe DM) gj q mund t shkaktoj
mos akordimin e mbrojtjes s veant ose t t drejtave pr t cilat ata jan titullar n baz t
KDF. N kto kushte qartsia e legjislacionit sht domosdoshmri16.
15
Children in conflict with the law- Albania. Analitical Report. October 2006. Ministry of J & INSTAT.
Concluding Observations of the Committee on the Rights of the Child: ALBANIA COMMITTEE ON THE RIGHTS OF
THE CHILD/C/15/Add.249. 28 January 2005, 38th session.
16
28

Adult, i rritur, madhor sht personi q ka arritur moshn madhore. Zakonisht n pjesn m t
madhe t legjislacioneve hasim moshn 18 vje si kufirin q e bn nj individ t vet prgjegjshm
pr sjelljet dhe veprimet e veta. Nj 18 vjear ka t drejtn aktive e pasive t votimit, t lidh
martes, kontrata, etj. E nse nj 18 vjear akuzohet pr nj vepr penale dhe procedohet prmes
nj procesi t drejt gjyqsor t garantuar nga Kushtetuta dhe ligjet n fuqi e gjendet fajtor,
dnohet. Ky sht edhe qndrimi i KDF. Kushtetuta e RSh nuk bn fjal pr nj mosh, por
vendos nj mbrojtje t veant pr fmijt. T miturit nga 0 -18 vje prbjn afrsisht 40% t
popullsis n Shqipri15. Ky fakt sht pr tu marr n konsiderat kur trajtojn statusin e t
miturit, t drejtat dhe prgjegjsit e tij si dhe politika t caktuara.

Neni 12 KP: Mosha pr prgjegjsi penale pr krime fillon me mbushjen e moshs 14 vje
ndrsa pr kundravajtje penale n moshn 16 vje.
Neni 41 KPP: Verifikimi i moshs s t pandehurit
1. N do gjendje dhe shkall t procedimit, kur ka arsye pr t besuar se i pandehuri sht
i mitur, organi procedues bn verifikimet e nevojshme dhe kur sht rasti urdhron ekspertimin.
2. Kur, edhe pas verifikimeve dhe ekspertimit, mbeten dyshime pr moshn e t pandehurit,
prezumohet se ai sht i mitur.
Neni 290 KPP: Rrethanat q nuk lejojn fillimin e procedimit
1. Procedimi penal nuk mund t filloj dhe, n qoft se ka filluar, duhet t pushoj n do
gjendje t procedimit, kur: b- personi .... nuk ka mbushur moshn pr prgjegjsi penale;
Mosha n instrumentet ndrkombtare dhe prgjegjsia penale

- me fmij kuptohet do qenie njerzore nn 18 vje, me prjashtim t rasteve kur mosha

madhore arrihet m prpara, n prputhje me legjislacionin. (neni 1 KDF)
- Shtetet Pal prcaktojn nj mosh minimale, nn t ciln fmijt prezumohen t paaft pr
t shkelur ligjin penal (neni 40/3(a) i KDF)
- i mitur sht do person nn 18 vje. Kufiri i moshs, nn t cilin nuk duhet lejuar heqja e
liris nj fmije, duhet prcaktuar me ligj (Rregullat e Kombeve t Bashkuara pr Mbrojtjen
e T Miturve t cilve u sht hequr liria. II.11.a)
- i mitur sht nj fmij ose nj i ri i cili, sipas sistemeve ligjore prkatse trajtohet pr nj
shkelje ligjore t ligjit n mnyr t ndryshme nga nj i rritur. (Rregullat e Pekinit 2.2.a.)
- n sistemet ligjore q pranojn konceptin e moshs pr prgjegjsi penale pr t miturit,
fillimi i ksaj moshe nuk duhet t caktohet n nj nivel shum t ult, duke pasur parasysh
faktet e pjekuris emocionale, mendore dhe intelektuale (Rregullat e Pekinit 4)
Ka nj diversitet t moshs pr prgjegjsi penale brenda kontinentit evropian dhe jasht tij. Mungesa
e unifikimit (global ose evropian) t moshs s prgjegjsis penale sht pikrisht pr shkak t
perceptimeve sociale, veorive t kriminalitetit, metodave edukuese dhe rehabilituese t adoptuara,
etj. N Irland prgjegjsia penale fillon n moshn 7 vjeare, n Suedi n at 15, etj.
Ve t tjerave n prcaktimin e kufirit ligjor minimal t moshs pr prgjegjsi penale merret
parasysh edhe frekuenca e kryerjes s veprave penale prej grup moshs s caktuar17. N kushtet
e vendit ton kur dinamika e kriminalitetit ka psuar ndryshime dhe prfshirja e t miturve gjithashtu
ka pasur tendenca t ndryshme, ndrmarrja e studimeve t tilla me qllim hartimin e politikave
pr mbrojtjen e interesit m t lart t fmijve me qllim edukimin, ndrgjegjsimi, mbrojtjen e
veant t tyre do t ishte nj kontribut pr t ardhmen. Statistikat q disponohen i grupojn t
miturit n dy grupmosha: deri n 14 vje dhe 14-18 vje. Nuk ka statistika m t detajuara prsa
i prket moshs, me qllim q t parashikohet me m shum prafrsi tendenca e prfshirjes n
kriminalitet t t miturve dhe pr rrjedhoj nj mosh prgjegjsie q ti prgjigjet edhe realitetit
edhe statusit t t miturit.
Vasilika Hysi
29
DREJTSIA
Grafiku pasqyron situatn e fmijve autor t
veprave penale pr periudhn 2003-200618. N
paketn ligjore pr drejtsin pr t miturit, grupi
i puns i prfshir n rishikimin e legjislacionit
pr t miturit (Ministria e Drejtsis dhe
UNICEF), nisur nga kto tendenca lidhur me
kriminalitetin e t miturve nga njra an dhe
parimeve t tilla si ai i interesit m t lart t
fmijve nga ana tjetr por edhe pr shkak t
besimit n proceset e edukimit m shum se
n ato t ndshkimit, etj, parashikoi q mosha pr prgjegjsi penale t jet 16 vje si pr krimet
ashtu edhe pr kundravajtjet. Rezulton se nga diskutimet n KRL prsa i prket moshs s
prgjegjsis penale sht konkluduar q mnyra se si gjendet n KP sht n koherenc si me
situatn aktuale kriminalitetin e t miturve ashtu dhe me faktort e tjer q diktojn nj mosh t
caktuar prgjegjsie.
Komiteti Shqiptar i Helsinkit nga monitorimi i respektimit t t drejtave t fmijve n proceset
penale ndaj t miturve (2005-2006) n gjykatat e rretheve gjyqsore Tiran, Fier, Elbasan,
Gjirokastr, Shkodr, Kor dhe Vlor ka arritur n prfundimin se 41% e t miturve t gjykuar i
prkasin moshs nn 16 vje. N gjykatn e Tirans numri m i madh i t miturve t gjykuar i
prket grupmoshs 15-16 vje, ndrsa n rrethe pjesa m e madhe e t miturve t gjykuar i
prkasin grupmoshs 17 18 vje.
Tabelat demonstrojn raportin midis t dnuarve gjithsej n nj periudh 4 vjeare dhe raporti
midis t dnuarve t mitur dhe t rritur prkatsisht pr krime dhe kundravajtje penale. Nga t
dhnat rezulton se krimet ndaj pasuris zn nj prqindje m t lart. Pas tyre vijn kategoria e
krimeve kundr personit.
30

Ndrkoh konstatohet se pr efekte studimi ose edhe statistike, n ndarjen e grup moshave studiues
ose autor t ndryshm prdorin kufij moshe t ndryshme gj q e vshtirson shum nxjerrjen e
konkluzioneve lidhur me tendenca t caktuara sociale me qllim mandej brjen e ndrhyrjeve ligjore19.

deri n 14 vje
14-18 vje
Nga monitorimi i t drejtave t fmijve n proceset penale KSHH (Komiteti Shqiptar i Helsinkit)
arrin n t njjtin konkluzion. Veprat penale m t shpeshta pr t cilat t miturit jan akuzuar
dhe dnuar t miturit jan veprat penale kundr pasuris dhe veprat penale n sfern
ekonomike. Gjat periudhs 2005-2006 jan dnuar rreth 218 t mitur (pr t gjitha gjykatat e
rretheve gjyqsore t monitoruara), nga t cilt rreth 123 t mitur jan dnuar pr vjedhje t vogla
(neni 134 paragrafi 1). Krahas ksaj vepre penale, t miturit jan prfshir n vjedhje n
bashkpunim, vjedhje me dhun, vjedhja me arm, krime kundr jets shkaktuar nga pakujdesia,
prdorim i dokumenteve t falsifikuara, vepra penale kundr drejtsis, si moskallzim krimi,
kallzim i rrem, dshmi e rreme etj20.

Statistikat e nxjerra referojn raste t konfliktit me legjislacionin penal t t miturve t cilt nuk
kan prgjegjsi penale. Trajtimi i tyre sht nj problem madhor. Sipas statistikave t marra nga
viti 2005 rezulton se t miturit nn 14 vje jan autor t veprave penale kundr personit n 1,6
prqind t rasteve; autor t veprave penale ndaj pasuris n 7 prqind t rasteve. Sipas statistikave
t 6-mujorit t par t vitit 2006 marr nga Ministria e Brendshme, kemi:
Mnyra se si referohen raste t tilla dhe si do t reagoj sistemi edukues, rehabilitues, korrigjues
etj ndaj tyre mendoj se sht nj shtje t cils prve prgjigjeve m adekuate me mjete ligjore
shteti duhet ti prgjigjet edhe prmes ngritjes s institucioneve konkrete. N fakt sipas nenit 46
KP nj prgjigje ekziston: masat edukuese mund t jepen ndaj t miturve q ...... pr shkak
t moshs nuk kan prgjegjsi penale (jan nn 14 vje n rastin e krimeve dhe nn 16 vje
n rastin e kundravajtjeve penale). Kjo mas nnkupton vendosjen e t miturit n nj institucion
edukimi. KPP n neni 464/4 prcakton ekzekutimin e vendimeve t mbylljes s detyrueshme n
institucione mjeksore ose t edukimit. Megjithat deri m sot ndaj asnj t mituri nn 14 vje
ose 14-18 vje nuk sht dhn nga gjykata asnj mas edukuese. Ndrkoh nj tjetr problem
madhor mbetet prfshirja e t miturve n krim prej t rriturve me qllim shmangien e prgjegjsis
kur vepra kryhet prej ktyre t fundit. Statistikat e deritanishme nuk e ofrojn kt informacion.
31
DREJTSIA
2. Kuadri Institucional i Sistemit t administrimit t drejtsis pr t miturit
n Shqipri
A) Policia e Shtetit21
Policia e shtetit sht institucion i administrats shtetrore t RSh, n varsi t Ministrit t
Brendshm. Ajo ka pr mision t mbroj rendin dhe sigurin publike, si dhe t garantoj zbatimin
e Kushtetuts, ligjit dhe aktet normative. Ligji Pr policin e shtetit i jep Policis edhe atributin e
Policis Gjyqsore, n prputhje me Kodin e Procedurs Penale (neni 4 i ligjit pr Policin e
Shtetit). Ndr detyrat institucionale t Policis s Shtetit sipas ligjit t siprprmendur jan:
Mbron rendin dhe sigurin publike

Mbron ushtrimin e lirive dhe t t drejtave t personit.
Merr masa pr parandalimin dhe pr zbulimin e krimeve.
Ruan institucionet dhe pronat m t rndsishme publike.
Garanton zbatimin e ligjeve dhe t akteve nnligjore, q e ngarkojn at me detyra. (neni 3)
Ligji prcakton rregulla mbi kontrollin e identitetit, kontrollin fizik, thirrjen dhe shoqrimin e personave
n kushtet dhe rastet e parashikuara nga neni 27 i Kushtetuts, prdorimin e forcs. Ligji, n
asnj rast nuk trajton rastet e trajtimit n mnyr t veant t t miturve prej Policis s Shtetit.
32

N kt ligj ka vetm nj dispozit q i referohet t miturve n mnyr t posame. N nenin 57

nnvizohet se policis i ndalohet q n njoftimet publike t cenoj dinjitetin e personit, sidomos t
t miturve22. Gjithsesi ligji prcakton n mnyr t prgjithshme q n asnj rast punonjsi i
policis nuk mund t prdor m shum forc sesa sht e arsyeshme; atij nuk i lejohet t kryej
ndaj individve veprime t pabazuara n ligj, ndshkime ose trajtime njerzore apo denigruese,
si dhe do lloj torture; kur punonjsit t Policis i sht besuar ruajtja e nj personi, gjendja
shndetsore e t cilit krkon prkujdesje mjeksore, ai krkon ndihmn e personelit mjeksor
dhe, n rast nevoje, merr masa pr t mbrojtur jetn dhe shndetin e ktij personi.

Strukturat pr t miturit n polici: N nivel qendror (n Drejtorin e Prgjithshme t Policis) nj

prej strukturave q lidhet m ngusht me drejtsin penale pr t miturit sht Drejtoria Kundr
Akteve Terroriste & Krimeve t Hapura, e cila ka n prbrjen e vet Sektorin pr Mbrojtjen e Fmijve.
Sektori ka nj staf t limituar dhe n veprimtarin e tij vlen t prmenden statistikat e detajuara lidhur
me t miturit autor t veprave penale. N nivel qarku (Tiran, Durrs, Fier, Vlor, Berat, Kor,
Gjirokastr, Elbasan, Lezh, Shkodr, Kuks, Dibr) funksionojn 12 Drejtorit e Policive n qarqe.
Konstatohet q n t gjitha Drejtorit e Policis s Qarkut prfshi edhe Tirann nuk ka nj specialist q
merret me shtjet e t miturve. Kjo struktur q ka ekzistuar t paktn pr DQ Tiran, edhe ktu nuk
figuron m. Konkludojm se strukturat n t gjitha nivelet jan plotsisht t pamjaftueshme.
Zbatimi i ligjit, efektet e tij, probleme t ushtrimit t rolit t policis dhe rekomandime. Nj prej
detyrave t Policis s shtetit sht parandalimi i kriminalitetit. Nga veprimtaria praktike konstatohet
se policia m shum mbron rendin dhe sigurin duke e goditur e ndshkuar krimin dhe kriminelt se
sa duke e parandaluar kt. Nga ana tjetr, her-her vihet re se nuk jan t qarta detyrat me efekt
parandalues q duhet t kryej inspektori i policis kriminale dhe i zons pas referimit te veprs
penale n prokurori pr parandalimin e mundshm t thellimit t konfliktit, i cili mund t bhet shkak
pr kryerjen e nj vepre tjetr penale.

Disa nga arsyet e ktyre mangsive jan t lidhura me mungesn e guidave ose manualeve q n
mnyr t thjesht dhe operative t tregojn veprimet procedurale t policis. Ka mungesa t
protokolleve t komunikimit me shpejtsi me prokurorin dhe shrbimet e tjera multidisiplinore me
qllim edukimin e t miturit dhe jo ndshkimin dhe traumatizmin e tij. Protokolle t tilla bashkpunimi
jan t domosdoshme edhe me OJF, shrbimin shndetsor, shrbime sociale, arsimin, media,
komunitetin do t efektonin misionin parandalues t policis (nenet 57, 58 & 59). Ekzistenca ose
zbatim i ktyre marrveshjeve sht pothuaj i padukshm.
Treguesit e rekrutimit t punonjsve social e psikologve pran komisariateve t policis pr t
mbshtetur n mnyr profesionale nj t mitur ende jan t kufizuara. N kuadrin e drejtsis pr t
miturit sht duke u prgatitur nj momerandum bashkpunimi me qllim edhe prfshirjen e punonjsit
social dhe psikologut n t gjitha fazat e procesit t t miturit n konflikt me ligjin penal.
Koht e fundit, mbi bazn e nj orientimi t ri t Policis s Shtetit pr t qen m efikase n parandalimin
e krimit, ka filluar t aplikohen modele t policimit n komunitet dhe strategji t tilla ku problemi sht
orientim pr policimin. Mbi bazn e ktyre modeleve komuniteti sht m pran problemeve t rendit
publik dhe parandalimin e krimit. Ka ende vend q Akademia e Policis t prfshij n sistemin e
trajnimit t rolit baz dhe t roleve t tjera n mnyr t qndrueshme module q kan t bjn me
trajtimin e rasteve t t miturve prej punonjsve t policis.
B) Policia gjyqsore
Baza ligjore: dispozitat e KPP (nenet 30-33), ligji nr.8677, dat 2.11.2000 Pr policin gjyqsore,
ligji Pr Policin e shtetit, dhe Udhzimi i Prbashkt t Prokurorit t Prgjithshm dhe Ministrit t
Brendshm Pr funksionimin e Policis Gjyqsore n policin e Shtetit dhe t seksionit n prokurori,
dat 1.3.2003 (n fuqi).
Roli i Policis Gjyqsore: marrja dijeni pr veprat penale, parandalimi i pasojave t mtejshme
33
DREJTSIA
pr shkak t tyre, kryerja e veprimeve t plota e t gjithanshme hetimore me iniciativ dhe delegim
nn drejtimin dhe mbikqyrjen e prokuroris.
Strukturat pr t miturit: Organizimi i strukturave t policis gjyqsore sht i ndrlikuar dhe
nuk jan t qarta lidhjet e policis gjyqsore me strukturat e tjera t policis. Ndrkoh q nuk ka
nj sektor q t merret vetm me shtjet e drejtsis pr t miturit.
Zbatimi i ligjit, efektet e tij, probleme t ushtrimit t rolit t policis gjyqsore: Operativiteti ligjor
dhe de facto i policis ka ende nevoj pr m shum diskrecion (miratimi nga prokurori pr veprimet
hetimore lidhur me situatat duhet t jet m i qart). N veprimtarin e saj konstatohen probleme n
dokumentimin e fakteve kriminale. Pran policis gjyqsore nuk ekzistojn regjistra t veant q t
prmbajn t dhna t hollsishme statistikore pr t miturit q paraqiten pran policis gjyqsore dhe
organeve t policis n prgjithsi. Gjithashtu mungojn protokollet e qarta t bashkpunimit midis
policis gjyqsore, policis dhe strukturat qeveritare e jo qeveritare q ofrojn shrbime ndaj t miturve
n konflikt me ligjin penal. Trajnimi i policis me t drejtat e njeriu, etikn, legjislacionin penal pr t
miturit, sjelljen profesionale, dhunn n familje sht ende nj shtje q nuk sht prmbushur n
standardin dhe masn e duhur. Aq m tepr q reforma edhe ktu ka sjell lvizje t individve t
trajnuar. Mosnjohja e legjislacionit penal nga ana e tyre bn q t cenohen t drejtat e t miturve n
fillimet e procedimit penal, gj q mund t ket ndikim negativ n psikologjin e t pandehurve t mitur.
C) Prokuroria
Baza ligjore: Kushtetuta R.Sh, Ligji nr.8737, dat 12.2.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e
prokuroris n Republikn e Shqipris, KPP, etj.
Strukturat pr t miturit: mungojn strukturat dhe prokurort e specializuar n shkall vendi dhe n
t gjitha nivelet e prokurorive lidhur me veorit e ndjekjes penale t veprave penale t kryera prej t
miturve. Vetm nj pjes e tyre kan marr pjes n disa trajnime t organizuara nga Shkolla e
Magjistraturs23.
Zbatimi i ligjit, efektet e tij, probleme t ushtrimit t rolit t prokuroris, rekomandime: ajo
ka konstatohet n mas t konsiderueshme n veprimtarin e prokuroris jan masat e dnimit t
propozuar prej prokurorit pr fajtorin prgjithsisht rezulton t jet nj dnim i lart dhe pr nga lloji
i dnimit jo i prshtatshm. N vazhdimsi t ktij studime do t ndalemi prsri n kt shtje.
Trajnimi n vazhdimsi i prokurorve dhe krijimi i strukturave pr t miturit pran prokurorive do
t jet jo vetm nj plotsim standardi por nj veprime me efekte pozitive pr t ardhmen.
N kuadrin e planit kombtar pr zbatimin e MSA (VKM nr.463,dat 5.7.2006) parashikohet q
Prokuroria e Prgjithshme n bashkrendim me Ministrin e Drejtsis t prgatisin projekt aktin
Pr etikn e prokurorit si edhe projekt rregulloren Pr caktimin e sistemit t vlersimit t puns
s prokurorve, brenda dhjetorit 2007. Do t ishte me vend q n kto akte t prfshiheshin
rregulla lidhur me administrimin e shtjeve me t mitur.
34

Detyra dhe roli i prokuroris: Prokuroria ushtron ndjekjen penale dhe prfaqson akuzn n
emr t shtetit n gjyq, merr masa dhe mbikqyr ekzekutimin e vendimeve penale, si dhe kryen
detyra t tjera t parashikuara me ligj.

D) Ndihma ligjore dhe psikologjike. Avokati pr t miturit

Baza Ligjore: E drejta e mbrojtjes sht nj e drejt kushtetuese (neni 31 i Kushtetuts). Realizimi
n praktik i saj bhet n prputhje me zbatimin e KPP, ligjit nr.9109, dat 17.7.2003 Pr
profesionin e avokatit n Republikn e Shqipris, etj.
Neni 35 KPP: Ndihma q i jepet t pandehurit t mitur: 1. T pandehurit t mitur i sigurohet
ndihm juridike dhe psikologjike, n do gjendje dhe shkall t procedimit, me pranin e prindit
ose t personave t tjer t krkuar nga i mituri dhe t pranuar nga autoriteti q procedon. 2.
Organi procedues mund t kryej veprime dhe t prpiloj akte, pr t cilat krkohet pjesmarrja
e t miturit, pa pranin e personave t treguar n paragrafin 1, vetm kur nj gj e till sht n
interes t t miturit ose kur vonesa mund t dmtoj rnd procedimin, por gjithmon n pranin
e mbrojtsit.
Neni 49/2 KPP: Mbrojtsi i caktuar pr t miturin: 2. Kur i pandehuri sht nn moshn
tetmbdhjet vje ... .... , ndihma nga nj mbrojts sht e detyrueshme.
Standardet ndrkombtare

- Gjat gjith procesit, t miturit duhet t ken t drejt t prfaqsohen nga nj avokat mbrojts
dhe t krkojn mbrojtje ligjore pa pages kur nj dispozit e till ligjore ekziston n nj shtet.
Rregullat e Pekinit 15.1
Pr sa i takon aksesit n drejtsi, legjislacioni shqiptar garanton mbrojtje ligjore falas pr t
pandehurit q nuk kan mundsi pr avokat privat, por ky shrbim jo gjithmon ofron asistenc
ligjore t prshtatshme dhe n koh24. Asistenca q i ofrohet t miturit n procesin penal, sipas
ligjit, sht e natyrs juridike dhe psikologjike. Subjektet q prmenden n nenin 35/1 e japin kt
mbshtetje me pranin e tyre, por si rezulton nga neni 35/2 dhe 9/2 KPP qenia e ktyre nuk v
n diskutim pranin e mbrojtsit. Pra, n rastin e t miturve mbrojtja sht e detyrueshme.
Mendimeve t ndryshme t shfaqur n jurisprudenc lidhur me sigurimin e mbrojtsit pr t
pandehurin e mitur, q sht n munges Kolegjet e Bashkuara t Gjykats s Lart, duke iu
referuar dhe nenit 40/b (iii) t KDF, prmes vendimit nr 30, dat 28.01.1999 jan shprehur pr
mbrojtjen e vendosur pr t miturit n t gjitha fazat e gjykimit, pavarsisht nse sht n mungese
ose jo. Duke qen se mbrojtsi sht i detyrueshm kur i pandehuri sht nn 18 vje, mungesa
e ndihms juridike prej nj mbrojtsi bn q procedura dhe aktet t jen t pavlefshme.
KPP nuk ka t njjtin qndrim lidhur me asistencn psikologjike prej nj eksperti (psikolog ose
punonjs social), kjo do t thot q mund t neglizhohet pjesmarrja e tij n proces sepse kjo
munges (si rezulton nga leximi i dispozitave t KPP dhe aplikimit praktik t tyre) nuk shkakton
pavlefshmri t aktit ose t veprimit.
Ndrkoh ligji nr.8436/ 28.12.1998 Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n Republikn e
Shqipris ndryshuar me 8656/31.7.2000 bn kt shtes: pas nenit 25 shtohet neni 25/a me
kt prmbajtje: Pr plotsimin e vendeve vakante dhe emrimin n detyr t specialistve
psikolog, q bjn pjes n trupat gjykues pr gjykimin e t miturve, zbatohen procedurat e
parashikuara n nenet 21, 22 dhe 23 t ktij ligji. Kjo sht nj dispozit e cila nuk sht aplikuar
35
DREJTSIA
deri tani. N organikn e gjykatave nuk ka nj funksionar apo specialist t till n formatin q ky
ligj e parashikon. Gjyqtart dhe aktor t tjer t sistemit kan shum vshtirsi n gjetjen e
ktyre ekspertve dhe n mnyrn e thirrjes s tyre (pagess) etj. Ky sht nj prej rasteve ku
situata de jure nuk sht edhe ajo de facto.
N ligjin Pr profesionin e avokatit n Republikn e Shqipris nuk ka asnj dispozit ligjore q
t prcaktoj rregulla specifike t mbrojtsit t t miturit ose detyrim pr specializim t veant t
mbrojtsit t shtjeve me t mitur.
Zbatimi i ligjit, efektet e tij, probleme t ushtrimit t rolit t mbrojtsit t t miturit n
praktik, rekomandime: Studimi i legjislacionit n kt fush tregon se ai sht i nj niveli t
mir, por zbatimi i tij has n vshtirsi. Kjo vjen si rrjedhoj e mungess s akteve nnligjore dhe
shkaqeve subjektive, q n t vrtet cenojn efektivitetin e t drejts s mbrojtjes.
N kto kushte hartimi i programeve, moduleve dhe katalogve t detajuar t trajnimit pr stazhiert
pr avokat dhe atyre q ushtrojn profesionin sht detyr imediate e Kshillit te Prgjithshm
te Dhoms Kombtare te Avokatis. Kshilli i prgjithshm i do dhome avokatie duhet t
prcaktoj nj list t avokatve q do t merren me shtjet e drejtsis pr t miturit dhe do t
ndjek trajnimin profesional te avokateve dhe te asistenteve, q bjn pjes n dhomn e avokatis.
Kshilli Drejtues i Dhoms se Avokatis t prcaktoj n rubrikn e pyetjeve t kualifikimit t
kandidateve pr avokat rast pas rasti edhe rubrika q lidhen me veorit e mbrojtjes s fmijve.
Nj koordinim m i mir midis gjykatave dhe prokurorive nga njra an dhe dhomave vendore t
avokatis n rrethe nga ana tjetr krkohet pr t rritur cilsin e prfaqsimit dhe t mbrojtjes s t
miturve. Kjo do t krkoj prgatitjen e listave t avokatve t cilt jan me prgatitje t lart profesionale,
profilizimit t tyre n shtjet e drejtsis pr t miturit dhe vendosjen e ktyre emrave n dispozicion
t gjykats dhe t prokuroris. Nxitja avokatve me eksperienc pr t ofruar shrbim mbrojtjeje pr
t miturit Pro bono me qllim q prmes ksaj mbrojtjeje t influencojn n dhnin e mesazheve q
interesi m i lart i fmijs duhet t jet konsiderata parsore e kujtdo, individ apo organ shtetror.
E) Sistemi gjyqsor
Baza ligjore: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, ligji nr.8436/ 28.12.1998 Pr organizimin
e pushtetit gjyqsor n Republikn e Shqipris ndryshuar me 8546/5.11.1999, ndryshuar me
8656/31.7.2000 si dhe me ligjin nr.9111 dat 24.7.2003; KPP, etj.
Pushteti gjyqsor ushtrohet nga Gjykata e Lart25 (1), gjykatat e apelit26 (6) dhe gjykatat e shkalls
36

N rastin e mbrojtsit t t miturit dhe mbrojtsit t caktuar kryesisht pr t miturin shtrohet

problemi se sa t kualifikuar jan kta pr t ofruar mbrojtje juridike. Ndrkoh, sht shum e
domosdoshme q pr efektivitetin e mbrojtjes s ushtruar prej avokatve t minimizohen ose
eliminohen probleme q kan t bjn me etikn profesionale t tilla si: heqja dor nga mbrojtja
gjat procesit, mungesa e profesionalizmit, mosparaqitja n seanca t ndryshme gjyqsore,
zvarritjet, etj. Nga sa vrehet, deri tani ksaj pjess s prgatitjes profesionale t avokatve nuk
i sht kushtuar rndsia e duhur. Niveli i profesionalizmit t avokatve t rretheve t ndryshme
sht i ndryshm. Kjo shkakton nj prgjigje t orientuar t shrbimit t mbrojtjes ndaj t miturve.

s par (29) t cilat krijohen me ligj. Kuvendi mund t krijoj me ligj gjykata pr fusha t veanta27.
Ky formulim i Kushtetuts l t hapur mundsin e krijimit t gjykatave pr t miturit, t cilat ende
nuk jan pjes e sistemit gjyqsor t vendit ton. Kuvendi, n asnj rast nuk mund t krijoj gjykata
t jashtzakonshme.
Standardet ndrkombtare:
Neni 40/2 (b) i KDF-s sanksionon t drejtn e fmijs q shtja e tij t shqyrtohet pa vonese nga
nj autoritet ose instance gjyqsore kompetente, e pavarur dhe e paanshme, n pranin e ndihms
juridike. Sistemi i drejtsis pr t miturit duhet t theksoj mirqenien e t miturit dhe parimin e
proporcionalitetit n caktimin e mass ndshkuese ndaj t miturit (Rregullat e Pekinit 5).
N raportin progresiv Komisionit Evropian 2005/561 nnvizon se Shqipria ka br njfar progresi
n prmirsimin e funksionimit t sistemit gjyqsor, pr sa i takon organizimit dhe transparencs,
n funksionimin e Kshillit t Lart t Drejtsis, n zhvillimin e mjeteve legjislative pr drejtsin
penale dhe pr t miturit si dhe n lidhje me trajnimin. Sidoqoft, zbatimi i drejtsis penale
mbetet e dobt; duhet t sigurohet pavarsia e gjyqsorit; t ekzekutohen vendimet dhe t
rritet transparenca q vazhdon t jet e ult.
Gjykata kompetente pr gjykimin e veprave penale t kryera nga t miturit

Neni 13 KPP: Gjykatat penale t shkalls s par dhe prbrja e tyre

1.
Veprat penale gjykohen n shkall t par nga gjykatat e rretheve dhe gjykatat
ushtarake, me trup gjykues, sipas rregullave t caktuara n kt kod.
2.
Gjykatat e rretheve dhe ato ushtarake gjykojn me trup gjykues t prbr nga nj gjyqtar i
vetm kur shqyrtojn vepra penale pr t cilat parashikohet dnim me gjob ose burgim n
maksimum jo m t lart se pes vjet. Veprat e tjera penale gjykohen me trup gjykues t
prbr nga tre gjyqtar. Gjykimi i t miturve bhet nga gjyqtar t kualifikuar pr kt
gjykim, t ngarkuar posarisht edhe me kt detyr.28
Neni 81 KPP: Kufijt e bashkimit n rastin e veprave penale t kryera nga t miturit
1.
Kur disa nga procedimet e lidhura ndrmjet tyre i prkasin kompetencs s gjykats
s zakonshme dhe t tjerat gjykats q shqyrton shtjet me t mitur (nnvizim
br prej A.Mandro), kompetente pr t gjitha procedimet sht kjo e fundit, prve
rasteve kur gjykata mon se ato duhen veuar.
2.
Kur i pandehuri n kohn e gjykimit sht madhor, por nj ose disa vepra i ka
kryer kur ka qen i mitur, shtja gjykohet nga gjykata q shqyrton shtjet me t
mitur.
Ligji nr .9276, dat 16.9.2004 Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr.7905, dat 21.3.1995 Kodi
37
DREJTSIA
i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, prcakton se gjykata e krimeve t rnda sht
kompetente pr krimet e parashikuara nga nenet 73, 74, 75, 79 shkronjat c dhe , 109, 109/b, 110/
a, 111, 114/b, 128/b, 219, 220, 221, 230, 230/a, 230/b, 231, 232, 233, 234, 234/a, 234/b, 278/a, 282/
a, 283/a, 284/a, 287/a, 333, 333/a e 334 t Kodit Penal, duke prfshir edhe rastet kur ato jan kryer
nga subjekte, q jan n kompetenc t gjykatave ushtarake ose nga t miturit. Mnyra se si qndron
ky ndryshim i KPP me nenin ekzistues 81 KPP duket se ka nj lloj ambiguiteti. Pr sa koh ende nuk
kemi sektor pr t miturit ose gjykata pr t miturit, kompetenca e gjykats s krimeve t rnda pr
kto lloj veprash duket e justifikuar me faktin se ajo sht m e specializuar n gjykimin e ktyre
veprave. Gjithsesi ka nevoj pr nj modifikim t nenit 81/2 t KPP me qllim q t harmonizohet me
ndryshimet e ktij Kodi n 2004. Dekreti presidencial pr sektort e t miturve n kto kushte duhet t
prfshij edhe krijimin e nj sektori t till pran gjykats s krimeve t rnda.
Krijimi i Gjykats s t Miturve sht nj shtje e diskutuar shpesh gjat viteve t fundit. Ndonse
KPP ka hyr n fuqi q n Qershor t vitit 1996, ndarja pr gjykimet e t miturve nuk sht realizuar
ende. Krijimi i seksioneve t posame pr gjykimin e t miturve, q kan kryer vepra penale, brenda
gjykatave t zakonshme dhe specializimi i gjyqtarve mund t jet nj lloj zgjidhjeje e prkohshme.
N kohn e prfundimit s ktij studimi u informuam se Ministri i Drejtsis propozoi krijimin e
seksioneve pr gjykimin e t miturve. Ky propozim u miratua me dekret presidencial n dat
11.06.2007 dhe konsiston n krijimin e gjasht Seksioneve t veanta pr gjykimin e t miturve
pran Gjykatave t Rretheve Gjyqsore: Tiran, Durrs, Shkodr, Vlor Kor dhe Gjirokastr.29
Kritikat n drejtim t administrimit t drejtsis pr t miturit prej gjyqsorit jan t lidhura me t meta,
mangsi apo paqartsi t kuadrit ligjor dhe institucional. Ligji material dhe ai procedural n nj drejtim
t caktuar mund t jet i mangt ose jo i standardeve t krkuara; profesionalizmi i gjyqsorit nuk
sht i arrir ose ky sistem nuk trajton me seriozitetin dhe etikn e duhur nj rast q ka t bj me
drejtsin pr t miturit; rasti nuk menaxhohet n mnyrn e duhur, ka zvarritje t panevojshme30 e
shpesh her t rrezikshme pr fatin e t miturit si i pandehur, dshmitar ose i dmtuar; ka nj
moskoordinim ose fragmentizm midis strukturave t sistemit t drejtsis n prgjithsi; mungojn
38

Probleme t evidentuara nga analiza ligjore dhe e veprimtaris s gjyqsorit: Sipas nenit 14
t ligjit nr.8436/ 28.12.1998 Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n Republikn e Shqipris N
fillim t do viti, ... kryetari i gjykats s shkalls s par, prcakton pr vitin n vazhdim shprndarjen
e gjyqtarve n dhoma penale e civile t gjykats. Rotacioni i gjyqtarve n fillim t vitit kalendarik
sht nj problem q do t krkoj gjithnj trajnimi dhe do t shoqrohet me munges specializimi
dhe profesionalizmi t gjyqtarve n njohurit e marra. Mungesa e gjykats pr t miturit bn q
sistemi i drejtsis pr t miturit t ket paqartsi dhe pasaktsi n luajtjen e rolit t vet.

analiza, studime dhe statistika brenda sistemit, etj. Dgjimi i t miturve gjat procesit gjyqsor shpesh
nuk bhet n kushte t posame pr t evituar prsritjen e dshmis (sigurimi i provs) dhe t
reduktoj efektet traumatike t procedimit. Gjithashtu kujdesi psikologjik dhe mjeksor pr t pandehurit,
t dmtuarit dhe dshmitart e mitur nuk garantohet n t gjitha fazat e procedimit penal.
Arsyetimet e vendimeve gjyqsore rezultojn t jen t cekta, pa analiza t qarta t faktit
kriminal dhe t shkaqeve t kryerjes s veprs. Nga vendimet ndodh q t mos kuptohet thelbi,
shkaku dhe motivet veprs. Argumentet e gjykats duhet t jen m t thelluara dhe jo t nj
rutine t prgjithshme. Prvoja ka treguar se jo gjithnj masa e dnimit ka qen n prputhje me
shkaqet dhe rrethana lehtsuese dhe rnduese. Zbatimi i masave t sigurimit dhe dnimeve
plotsuese nuk bhet n mnyr konsekuente.
Her t tjera administrimi i drejtsis pr t miturit prej gjyqsorit varet edhe prej prgjigjeve q japin
aktor t tjer t lidhur n sistem me t. Kta aktor mund t ken paqartsi n procedurat q duhet
t ndjekin; nuk ka formular t gatshm q t instruktojn t interesuarit dhe t ndrgjegjsojn ata
me t drejtat dhe mundsit e tyre procedurale; nuk din ku t drejtohen dhe si duhet t drejtohen;
- Trajnimi i gjyqtarve n vazhdimsi sht nj detyrim ligjor sepse Gjykimi i t miturve bhet
nga gjyqtar t kualifikuar pr kt gjykim, t ngarkuar posarisht edhe me kt detyr. (13/2 KPP)31.
Mungesa e studimeve lidhur me efektivitetin dhe efektin parandalues t dnimeve e masave
edukuese t dhna nga gjyqsori lidhur me rastet e evidentuara si kriminaliteti fminor dhe i t
miturve, vshtirsojn nxjerrjen e konkluzioneve se sa efektive ka qen kjo politik gjykimi dhe
dnimi n parandalimin e dukuris. Kjo gjithashtu pengon hartimin e strategjive konkrete dhe t
detajuara pr prmirsim e shrbimeve t caktuara.

Infrastruktura baz dhe shrbimet jan prgjithsisht t pamjaftueshme ose n gjykata t ndryshme
jan t niveleve t ndryshme. Gjykimet bhen n kushte t paprshtatshme. Shpesh her gjyqtart
gjykojn n zyrat e tyre t vogla dhe n kushte q kushdo mund t shtyj dern pr t br nj pyetje pr
shtjet e veta dhe t ndrpres procesin. Pr infrastrukturn Gjyqsore po zbatohet nj Master Plan.
jan ende t kufizuara.
39
DREJTSIA
Mungojn protokollet ose procedurat pr trajtime shum disiplinore t t miturve n konflikt me
ligjin. T tilla mund t jen ato me policin, mjeksin ligjore, psikiatrin ligjore, pushtetin lokal ,
avokatin (pr ndihme ligjore, kshillime dhe mbrojtje falas), QJF. Kjo do t unifikoj shrbimet dhe
standardet e qllimit restauruese t sistemit. Nga disa procese gjyqsore t kohve t fundit rezulton
se siguria n gjykat ka shum mangsi. Vihet n rrezik jeta e palve n proces, auditorit por edhe e
trupit gjykues.
Statistikat gjyqsore ende kan vend pr t pasqyruar m mir situatn sepse mungojn statistika
t veanta pr proceset penale me t mitur. Mungesa e statistikave pr kto shtje, ose ato kur
krijohen nuk jan t qarta dhe t hollsishme ose t besueshme q vijn nga gjyqsori lidhur me
rastet dhe vendimet e marra mbi shtje t D.M. sjell q politikat q duhet t ndiqen nuk jan t
thelluara, nuk ka nj model t unifikuar t raportimit t ktyre statistikave n nivel vendi ose brenda
strukturave t njjta.
F) Paraburgimi dhe Burgjet pr t miturit.
Baza ligjore: Kodi Penal; Kodi i Procedurs Penale; Ligji nr.8328/16.4.1998 ndryshuar me ligjin nr.
9071/ 22.5.2003 Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim; ligji nr.9397/12.5.2005 Pr
shrbimin e kontrollit te brendshm ne sistemin e burgjeve; ligji nr.8678/ 14.5.2001"Pr organizimin
dhe funksionimin e Ministris se Drejtsis; rregullorja e burgjeve dhe e paraburgimit.
Institucionet e ekzekutimit t vendimeve me burgim, sipas Ligji nr.8328, dat 16.4.1998 Pr t drejtat
dhe trajtimin e t dnuarve me burgim ndryshuar me ligjin 9071/ 22.5.2003 jan: Burgu i siguris s
lart; Burgu i zakonshm; Burgu i siguris s ult; si dhe Institute t veanta. N baz t Nenit 17 t
ligjit Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim, t miturit rregullisht e vuajn dnimin n
institucione t posame vetm pr ta dhe n pamundsi, n seksione t veanta t institucioneve t
tjera sipas kritereve t ktij ligji. Neni 13 i t njjtit ligj thot se t miturit mund t vendosen n burgjet
e siguris s lart dhe n seksione t burgut t siguris s lart, pr sjellje dhe vepra veanrisht t
rnda. N praktik t gjith t miturit q kan kryer vepra penale t rnda jan strehuar pran Burgut
t Vaqarit. N burgjet e siguris s ult i jepet prparsi ekzekutimit t dnimit pr grat dhe t miturit.
Ministria e Drejtsis ka braktisur nj plan pr t ngritur nj qendr t re paraburgimi n Pogradec pr
t miturit, duke paraplqyer nj n Kavaj, pran Tirans, ku qendra do t ishte m e aksesueshme
nga antart e familjes.
40

Sistemi i burgjeve dhe i paraburgimit n RSh sht n varsi t Ministris s Drejtsis. Kshtu, sipas
ligjit nr.8678, date 14.5.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e Ministris s Drejtsis prcaktohet
se Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve sht institucion n varsi t Ministris s Drejtsis q,
sipas ligjit, ndjek e realizon organizimin dhe funksionimin e sistemit t paraburgimit, t ekzekutimit t
vendimeve penale, t vuajtjes s dnimit dhe t trajtimit t t ndaluarve, t arrestuarve dhe t dnuarve
me burgim (neni 16). Ruajtja e vendeve t vuajtjes s dnimit garantohet nga Policia e Burgjeve e cila
sht struktur e armatosur n Drejtorin e Prgjithshme t Burgjeve. N varsi t Ministrit t
Drejtsis sht edhe spitali i burgut.


Rregullimet ligjore dhe nnligjore t dnimit me burgim pr t miturit:
Sipas legjislacionit shqiptar paraburgim sht termi q prdoret pr t treguar do form t heqjes
s liris deri n vendimin prfundimtar t gjykats pr shtjen n themel. Dhoma t paraburgimit
jan mjediset ku mbahet personi ndaj t cilit sht dhn masa e sigurimit t arrestit me burg. N
baz t VKM nr.327, dat 15.5.200333 sistemi i paraburgimit, kaloi nga administrimi i komisariateve
te Ministris se Rendit Publik ne administrimin e Drejtoris se Prgjithshme te Burgjeve, ne Ministrin
e Drejtsis. Gjithsesi zbatimi konkretisht i ktij vendimi krkoi nj koh relativisht t konsiderueshme
nse marrim n konsiderat se vetm koht e fundit u realizua edhe de facto ajo ka ishte vendosur
juridikisht. Deri s fundmi mjediset e paraburgimit kan qen pjes e mjediseve t komisariateve t
policis. Por edhe ky transferim ka sjell nj sr vshtirsish. Transporti nga paraburgimi pr n
gjykat krkon impenjim t forcave dhe shpenzime materiale. Kjo sepse jo gjithnj paraburgimi
sht n nj vend t afrt me gjykatn, prokurorin. Dispozitat e Rregullores s prgjithshme t
burgjeve zbatohen pr aq sa sht e mundur praktikisht edhe ndaj te arrestuarve dhe te ndaluarve,
duke respektuar kufizimet ligjore ne fuqi. Ndrkoh nj rregullore e re standard sht n fuqi pr
sistemin e paraburgimit (2006). Gjithsesi, nj rregullore pr paraburgimin para gjyqit sht nj hap
prpara, por nuk prmbush standardet dhe praktikn ndrkombtare, e cila krkon q rregullorja e
paraburgimit para gjyqit duhet t kthehet n ligj.
Probleme t evidentuara nga analiza e bazs ligjore n fuqi dhe gjendjes s sistemit t burgjeve
dhe paraburgimit dhe rekomandime. Ndonse jan br prpjekje t herpashershme pr krijimin
e shkollave apo qendrave t riedukimit t t miturve si institucione t hapura ose gjysm t hapura
dhe t mbyllura vetm pr t miturit ende mungon nj klasifikim ligjor i tyre. Nse ligjrisht parashikohen
masat edukuese ndaj t miturve, ekzekutimi i tyre mbetet ende nj shrbim q nuk mund t ofrohet
deri tani.
41
DREJTSIA
Burimet aktuale njerzore dhe materiale pr menaxhimin e burgjeve, mbeten t

pamjaftueshme.
Masat themelore gjat paraburgimit si pr shembull aksesi pr nj avokat dhe mjek

dhe njoftimi i t afrmve pr parandalimin e personit, jo gjithmon zbatohen rregullisht.
Kodi i etiks pr sistemin e burgjeve nuk po respektohet akoma n mnyr t rrept dhe
masat pr garantimin e siguris s t burgosurve, mbeten ende t dobta.
Komisioni Mbikqyrs pr Ekzekutimin e Dnimeve t Burgosjes nuk sht operativ.

Ky organ kshillon Ministrin e Drejtsis pr shtjet e rendit dhe mbrojtjen e t drejtave
t t burgosurve dhe t ndaluarve35.
Paraburgimi i tejzgjatur si rezultat i hetimeve t gjata vazhdon t jet problem serioz.
Protokollet e bashkpunimit me OJF me qllim zgjerimin e programeve pr t burgosurit

e rinj dhe realizimin e detyrimit ligjor pr programe edukative dhe trajtimin psikosocial
mbeten t limituara.
Sipas rastit t nivelit t siguris do t ishte e rekomandueshme vendosja e rregullave

mbi ndjekjen e shkolls jasht burgut, mbi bazn e lirimit ditor pr t miturit.
Personeli q punon me t mitur dhe t rinj duhet t jet i trajnuar n mnyr t posame
me qllim kombinimin e krkesave t siguris dhe t rregullit me detyrimin pr t ndihmuar
fmijt q kta t zhvillojn aftsit pozitive personale.
Nxitja e familjeve n vendimmarrje mbi trajtimin q do i jepet fmijs s tyre, duhet t

shihet si mundsi.
Krijimi i programeve t risistemimit pas vuajtjes s dnimit me qllim q t shmanget

kthimi i tyre n rrethanat sociale t cilat kontribuuan n kryerjen e veprs penale.
Baza ligjore: ligji nr.8678, date 14.5.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e Ministris s
Drejtsis. Ministria e Drejtsis, si pjes prbrse e strukturs s pushtetit ekzekutiv, ka nj
rol esencial pr mirfunksionimin e balancave midis pushtetit ekzekutiv dhe atij gjyqsor. Ministria
e Drejtsis ushtron funksione dhe ka n kompetence hartimin dhe ndjekjen e politikave, prgatitjen
e akteve ligjore dhe nnligjore, si dhe ushtrimin e shrbimeve te nevojshme lidhur me sistemin
gjyqsor, sistemin e ekzekutimit te vendimeve penale a civile, sistemin e shrbimeve te lira juridikoprofesionale, bashkpunimin ndrkombtar ne fushn civile dhe penale, fushat e tjera te drejtsis
dhe te kompetencs se saj sipas ligjit, si dhe pr bashkrendimin, harmonizimin dhe reformimin
e legjislacionit shqiptar ne trsi. Nj rol t veant n drejtsin pr t miturit luajn drejtori t
tilla si ajo e Kodifikimit n varsi t s cils sht Drejtoria e Inspektimit, Drejtoria e Profesioneve
t Lira, Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve, Komiteti i Birsimit.
Nj prej sektorve t Drejtoris s Legjislacionit dhe t Asistencs Ligjore sht Sektori i t
Drejts Familjare dhe i Drejtsis pr t Miturit36. Pra, ish Drejtoria e Drejtsis pr t Miturit
sht kthyer n nj sektor t prbr nga nj prgjegjs sektori dhe dy specialist. Ndonse nuk
ka ende nj prshkrim pune t ktij sektori nisur nga detyrat e (ish) Drejtoris ka shum arsye q
42

G) Ministria e Drejtsis

kto t jen: t kujdeset dhe bashkrendoj veprimtarit pr mbrojtjen e te drejtave dhe te

interesave te ligjshme t t miturve n fushn e drejtsis, si dhe pr edukimin ligjor dhe
parandalimin e shkeljeve te ligjit nga te miturit. Pas ndryshimeve strukturore me urdhr t
kryeministrit jan miratuar edhe ndryshimet prkatse n ligjin organik t Ministris s Drejtsis.
Nj kontribut q vlen t prmendet sht studimi i prgatitur nga Ministria e Drejtsis lidhur me
Strategjin e reforms n sistemin e drejtsis pr t miturit si dhe studimi lidhur me riorganizimin e
sistemit gjyqsor. Studimi parashikon disa faza t realizimi t reforms n sistemin e drejtsis pr t
miturit. Ndr kto prmendim: krijimi i seksioneve n disa gjykata qarqesh, krijimi i seksioneve n
prokurori, krijimi i seksioneve t policis gjyqsore dhe asaj t rendit, krijimi i seksioneve t paraburgimit
pr t miturit pran ktyre rretheve, krijimi i nj ekipi psikologsh pran ktyre seksioneve, krijimi i nj
instituti pr t miturit. Pas miratimit nga Ministri i Drejtsis, mendohet se implementimi i ktyre
komponentve do t ec paralelisht duke u shoqruar me trajnimin e strukturave t siprprmendura.
N janar 2007, Ministria e drejtsis ka drguar pr mendim nj momerandum bashkpunimi
lidhur me shtje t drejtsis pr t miturit me institucione t tilla si Shkolla e Magjistraturs,
Ministrin e Brendshme, Prokurorin e Prgjithshme.

N kuadrin e detyrimeve dhe kushteve q evidentojn marrveshjet ndrkombtare dhe MSA, pr

integrimin e Shqipris n strukturat e BE, sht detyr e ksaj Ministrie q t hartoj nj legjislacion
sipas standardeve ndrkombtare pr mbrojtjen e dinjitetit dhe t drejtave e lirive themelore t njeriut
duke parandaluar fenomenin e kriminalitetit t t miturve. N kuadrin e planit kombtar pr zbatimin e
MSA (VKM nr.463,dat 5.7.2006) parashikohet q Ministria e Drejtsis n bashkrendim me Prokurorin
e Prgjithshme dhe KLD t prgatisin nj rishikim trsor t KP brenda qershorit 2008 si edhe t udhheq
procesin e hartimit, ndryshimit dhe prqasjes s nj sr ligjesh me standardet e BE .
Drejtoria e Prgjithshme e Shrbimit Prmbarimor37 sht institucion n varsi t Ministris
s Drejtsis pr ndjekjen, realizimin, organizimin dhe funksionimin e sistemit te ekzekutimit te
vendimeve civile dhe te titujve ekzekutive n rastet e prcaktuara n KPC. Por sipas ligjit nr.8331
i 21.4.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale n nenin 31 parashikon se: Kur gjykata n
vendimin e dnimit me burgim ka vendosur pezullimin dhe zvendsimin e tij me kryerjen e nj
pune me interes publik, prokurori me urdhrin e ekzekutimit ia kalon shtjen pr veprim organit
prmbarimor (Neni 17 i po ktij ligji) sipas rregullave t parashikuara n nenin 63 t KP. Organet
e pushtetit lokal, mbi krkesn e organit t prmbarimit brenda juridiksionit administrativ t tyre,
jan t detyruara t njoftojn pr personat juridik publik a privat q kryejn pun n interes
publik. N kto kushte ka vend q shrbimi prmbarimor t luaj rolin e vet.
H) Kshilli i Lart i Drejtsis dhe Inspektorati i KLD
Ligji nr.8811, dat 17.05.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e kshillit t Lart t Drejtsis
e prcakton KLD si autoritetin shtetror prgjegjs pr mbrojtjen, emrimin, transferimin,
shkarkimin, edukimin, vlersimin moral e profesional, karriern, dhe pr kontrollin e veprimtaris
s gjyqtarve t gjykatave t shkalls s par dhe t gjykatave t apelit.
KLD vendos kriteret pr vlersimin e gjyqtarve, kontrollon dhe garanton procesin e vlersimit dhe
shqyrton ankimet e gjyqtarve pr vlersimin e tyre. KLD mundet t diskutoj q n vlersimin e
43
DREJTSIA
aftsive profesionale t gjyqtarve t bj kujdes q ndr kto kritere t jen edhe ato q lidhen me
etikn, shpejtsin dhe mnyrn se si gjyqtari adreson shtjet e drejtsis pr t miturit, t orientoj
kontrolle t Inspektoratit t KLD ndaj ktyre shtjeve dhe vendimeve; t rekomandoj edukimin e
gjyqtarve me kto shtje, etj.
I) Shkolla e Magjistraturs
Ligji nr. 8136, dat 31.7.1996 Pr Shkolln e Magjistraturs t Republiks s Shqipris,
ndryshuar me ligjin nr. 9414, dat 20.5.2005 e prcakton Shkolln si institucioni q siguron
formimin profesional t magjistratve (gjyqtar, prokuror). Formimi profesional prfshin programin
e formimit fillestar t kandidatve pr magjistrat dhe t formimit vazhdues t gjyqtarve dhe
prokurorve n detyr. Gjyqtart dhe prokurort e gjykatave e t prokurorive t shkalls s par
dhe t gjykatave t apeleve i nnshtrohen formimit vazhdues. Ligji prcakton nj skem t veant
lidhur me t drejtn dhe detyrimin pr trajnim.
Ndonse n prmbajtjen e programit t trajnimit fillestar dhe t atij vazhdues shtjet e drejtsis
pr t miturit kan qen pjes e tyre, nisur nga fakti i reforms n sistemin ligjor t drejtsis pr
t miturit, t miratimit t nj sr konventave ndrkombtare dhe t domosdoshmris s aplikimit
t tyre prej gjyqtarve dhe prokurorve rekomandohet vazhdimsia e sesioneve dhe ruajtja e
periodicitetit t tyre pr sa koh qndrimet e sistemit t drejtsis jan ende t brishta.
Organizimi i konferencave, takimeve rajonale, gjyqeve imituese, brja e studimeve, hartimi i pyetsorve
pr njohurit, ndjeshmrin, nevojat dhe prirjet e sistemit t drejtsis duhet t jet n qendr t
vmendjes. Vizitat studimore n sisteme t suksesshme t DM jan shum efektive, gjithashtu.
Organizimi i sesioneve multidisiplinore me pjesmarrjen e aktorve t tjer t sistemit t drejtsis

sht i rndsishm gjithashtu. Teknikat e pyetjes s t t miturve etj t shtje t komunikimit
ndrpersonal jan shum t rndsishme pr t par problemin me seriozitetin e duhur. Kshilli
Drejtues i Shkolls n miratimin e programit t formimit fillestar dhe vazhdues t kushtoj vmendje
prfshirjes n t, t temave mbi drejtsin pr t miturit n vazhdimsi.
N kuadrin e planit kombtar pr zbatimin e MSA (VKM nr.463,dat 5.7.2006) parashikohen nj sr
aktivitetesh zbatuese afatshkurtra dhe afatmesme lidhur me misionin e Shkolls s Magjistraturs.
Ktu nj vend parsor z trajnimi i gjyqtarve t seksioneve t posame t gjykats q do t trajtojn
shtjet e t miturve. Ndrkoh Shkolla n Bashkpunim me Unicef, OSBE, TDH, etj ka organizuar
nj sr sesionesh t cilat mund t jen adresuar tek grupi i gjyqtarve q do t gjykojn t mitur ose
jo n varsi t probabilitetit t caktimit t t trajnuarve n kto seksione n t ardhmen.
Ndrkoh q Shkolla e ka evidentuar rolin dhe misionin e saj prmes ofrimit t nj shrbimi t
standardeve bashkkohore mbetet problem shtja e mjediseve t saj dhe e mbshtetjes me buxhet
t mjaftueshm.
44

Pr ata aktor t sistemit t drejtsis q do t merren kryesisht me hetimin dhe gjykimin e ktyre
shtjeve Shkolla duhet t parashikoj trajnime t specializuara, t organizoj trajnime mbi baza
rajonale aty ku rastet jan evidente, ku mentaliteti dhe tabut jan ende problem, t hartoj
module trajnimi n prshtatje me tipologjin e veprave t kryera prej t miturve, nivelin, specifikat
lokale ose rajonale dhe krkesat e auditorit t gjyqtar dhe prokurorve.

J) Fakultetet e Drejtsis. Shkollat pas universitare

Tendenca e shtimit t numrit t fakulteteve t drejtsis, numrohen rreth 3 fakultete publik dhe
9 jo publik, krkon n mnyr imediate unifikimin e standardeve t njohurive baz n disa materie
t rndsishme dhe programe t lndve fakultative ku drejtsia pr t miturit t zr vendin e
vet. Jo t gjitha fakultetet kan klinika ligjore (ose edhe aty ku figurojn nuk funksionojn), t tilla
q t stimulojn prgatitjen e ekipeve t studentve jo vetm t ditur, por edhe t aft n praktik.
Krijimi i tyre si anekse ose pjes e strukturs prbn nj veprim t rekomandueshm n stadin
aktual t gjendjes s juristve dhe aktorve t sistemit t drejtsis.
Shkollat pas universitare dhe temat e doktoraturave mund t ken si tematik t tyre pikrisht
analiza specifike t sistemit, vshtrime krahasuese t modeleve m t mira t DM, etj.
3. Procesi Ligjor ndaj t miturve

A. Ndalimi, Arrestimi dhe paraburgimi
Ndalim- sipas KPP nnkuptohet kapja e bazuar n dyshime; Arrestim sht kapja n baz t provave;
Arrest n burg sht gjendja pas s cils sht dhn masa e siguris nga gjykata; Dhoma t
paraburgimit: vendi ku mbahet personi ndaj t cilit sht dhn masa e arrestit me burg; Paraburgim:
do forma e heqjes s liris deri n vendimin prfundimtar t gjykats pr shtjen n themel.

B) Standardet ndrkombtare
Rregullat e Pekinit (Neni 13): Paraburgimi i t miturve duhet t prdoret si mjeti i fundit dhe pr nj
koh sa m t shkurtr t mundshme (13/1); kur sht e mundur t zvendsohet me masa alternative si mbikqyrja nga afr, prkujdesi intensiv ose sistemimi n nj familje ose institucion edukimi ose
shtpi (13/2); garantimi gjat paraburgimit i t gjitha rregullave standard minimum pr trajtimin e t
burgosurve t miratuar nga kombet e bashkuara (13/3); mbajtja e t miturve n paraburgim ve t
rriturve, n institucione t veanta ose pjes t veuara t institucionit nga t rriturit (13/4); gjat
paraburgimit ose mbikqyrjes duhet t prfitojn t gjith prkujdesjen, mbrojtjen, ndihmn e nevojshme
individuale, arsimore, profesionale, psikologjike, mjeksore, fizike n varsi t moshs, gjinis,
personalitetit (13/5).
Rregullat e Havans n trsin e tyre i referohen mbrojtjes s t miturve t cilve u sht hequr liria:
jepet kuptimi i heqjes s liris (II.11.b); kushtet dhe rrethanat e heqjes s liris (II.12/13/14); rregullat
e zbatueshme n mnyr t veant pr t miturit nn arrest ose n pritje t gjykimit (III); heqja e liris
pr t miturit duhet t jet masa e fundit, pr nj koh sa m t shkurtr dhe t kufizohet vetm n
raste t jashtzakonshme. Aplikimi i lirimit para kohe me kusht (I/2); privimi ose kufizimi i liris duhet
t bhet pr nj shkak objektiv juridik; etj
C) Standardet kombtare
Sipas Kushtetuts s RSh (neni 28/2). Personi, t cilit i sht hequr liria sipas nenit 27/c (pra kur ka
dyshime t arsyeshme se ka kryer nj vepr penale ose pr t parandaluar kryerjen prej tij t veprs
penale ose largimin e tij pas kryerjes s saj) duhet t drgohet brenda 48 orve prpara gjyqtarit, i cili
vendos paraburgimin ose lirimin e tij jo m von se 48 or nga asti i marrjes s dokumenteve pr
shqyrtim.
45
DREJTSIA
Disa dispozita t rndsishme lidhur me Masat e sigurimit ndaj t miturve sipas KPP
Neni 228 KPP:Kushtet pr caktimin e masave t sigurimit personal
Neni 229/3 KPP: Kriteret pr caktimin e masave t sigurimit personal pr t miturin.
Kur i pandehuri sht i mitur gjykata mban parasysh krkesn pr t mos ndrprer proceset
edukative konkrete.
Neni 230/4 KPP: T miturit nuk mund t arrestohen kur akuzohen pr kundrvajtje penale.
Neni 255 KPP: Detyrat e policis gjyqsore n rastet e arrestimit ose ndalimit
1. Oficert dhe agjentt e policis gjyqsore ... njoftojn menjher prokurorin e vendit ku
sht kryer arrestimi ose ndalimi. Ato i bjn t ditur t arrestuarit ose t ndaluarit se nuk ka
asnj detyrim t bj ndonj deklarat, si dhe t drejtn q ka pr t zgjedhur mbrojts dhe
njoftojn menjher mbrojtsin e zgjedhur ose at t caktuar kryesisht nga prokurori.
2. Oficert dhe agjentt e policis gjyqsore e vn t arrestuarin ose t ndaluarin n dispozicion
t prokurorit, n dhomat e paraburgimit, sa m shpejt, nprmjet drgimit t procesverbalit
prkats.
3. Kur i arrestuari ose i ndaluari sht i mitur, prokurori mund t urdhroj q ai t mbahet n
ruajtje n banesn e tij ose n nj vend tjetr t ruajtur.
Ndaj t arrestuarve dhe t ndaluarve zbatohen dispozitat e ligjit Pr t drejtat dhe trajtimin e t
dnuarve me burgim duke respektuar kufizimet e vendosura pr ta me ligje t tjera. Standardet
e legjislacionit t brendshm i gjejm prgjithsisht n Titullin V Masat e sigurimit t KPP. Ktu
gjenden rregullat e prgjithshme pr masat e sigurimit personal, llojet e masave shtrnguese,
masat ndaluese, caktimi dhe zbatimi i masave t sigurimit, arresti n flagranc dhe ndalimi si
edhe rregulla mbi revokimin dhe shuarjen e masave t sigurimit.
Probleme t evidentuara nga analiza e bazs ligjore n fuqi dhe zbatimit t masave t
sigurimit ndaj t miturve: sipas legjislacionin procedural penal shqiptar masat e sigurimit pr t
miturit nuk kan ndryshime thelbsore ndaj masave n rastin e t rriturve. Kshtu nse shohim
prmbajtjen e nenit 251/1 KPP lidhur me kushtet pr arrestin n flagranc (pr veprat penale pr
t cilat ligji cakton dnimin me burgim jo m t ult n maksimum se pes vjet) dhe nenin 253/1
t KPP mbi ndalimin e t dyshuarit pr nj krim (pr veprat penale pr t cilat ligji cakton dnimin
me burgim jo m t ult n maksimum se dy vjet) ktu nuk ka nj paragraf ku n mnyr t
ndryshme t tregoj aplikimin e ktyre masave ndaj t miturve.
Do t ishte m e arsyeshme q arrestimi n flagrance apo ndalimi i nj shtetasi t mitur t bhej pr
vepra penale m t rnda. Dispozitat q e trajtojn ndryshe t miturin nga t rriturit sipas KPP jan
vetm nenet e siprcituara 229/3, 230/4, 255/3, 255/4 t KPP. N nenin 230/4 t KPP (Mbi kriteret
e veanta pr caktimin e mass s arrestit n burg) parashikohet se: t miturit nuk mund t arrestohen
kur akuzohen pr kundrvajtje penale do t ishte n prputhje me standardet q ky kriter t mund
t shtrihej edhe pr vepra penale t lehta t bra nga t miturit. Domosdoshmria e reduktimit t
46

4. Policia gjyqsore, kur i arrestuari ose i ndaluari sht i mitur lajmrohet detyrimisht prindi
ose kujdestari.

masave t kufizimit t liris pr t miturit vjen si nj rekomandim i fort edhe prej Komitetit pr t
Drejtat e Fmijve. Rezulton se paketa ligjore (drafti) pr drejtsin pr t miturit e modifikon
arrestin n burg duke parashikuar ndr t tjera q n rastin e t miturve t mos aplikohet arresti
me burg pr vepra penale q dnohen me 2 vjet burg. Gjithsesi nuk sht e qart gjendja e
pakets ligjore lidhur me miratimin ose jo t dispozitave t saj.
Nga analiza e legjislacionit dhe zbatimit praktik t tij rezulton se edhe masa e sigurimit arrest n
shtpi n rastin e t miturit q ndjek proceset edukative do t ket vshtirsi n realizimin e ktij
procesi.

Zbatimi n praktik i masave t sigurimit evidenton faktin se ndrkoh q sipas standardeve

ndrkombtare t siprcituara arresti me burg duhet t jet masa e fundit, n praktikn gjyqsore rezulton
q bilanci t jet i prmbysur. Ajo ka t bie m shum n sy sht q aplikimi i mass arrest me burg
kundrejt masave t tjera sht n nj nivel t dukshm m t lart. Kjo pasqyrohet edhe nga tabela n
vijim e cila pasqyron situatn n Elbasan por q nuk ka ndryshim me situatn n rrethe t tjera.
Nga analiza e vendimeve gjyqsore konstatohet se n disa raste gjykata nuk mban parasysh
mos ndrprerjen e proceseve edukative, duke caktuar si mas sigurimi arrest n burg pr t
mitur q jan nxns shkolle. Ajo ka bie n sy sht fakti se ndrsa harrohet t prmendet n
situatn m sipr, nuk ndodh e njjta gj n rastet kur vendoset mas sigurimi e ndryshme nga
arresti ne burg. N kt rast gjykata bn kujdes dhe gjithmon prmend faktin qe autori sht i
mitur dhe merr parasysh faktin e qenies nxns shkolle te tij. Nga sa demonstron tabela m sipr
kemi vm re se vetm n dy raste, gjykata ka argumentuar q megjithse autori i veprs penale
sht i mitur, ndaj tij sht e nevojshme t vendoset masa e sigurimit t arrestit ne burg (nj pr
Nenin 88 dhe nj pr Nenin 34/2 t KP).
47
DREJTSIA
Masat e Sigurimit te dhna nga Gjykata e Rrethit Gjyqsor Shkodr pr vitin 2003 dhe 2004
paraqiten ne tabeln e mposhtme. (sipas monitorimit t vendimeve gjyqsore t realizuar nga
Shkolla e Magjistraturs)
Ndodh q ndaj t miturit t jet caktuar mas sigurimi arrest ne burg, megjithse vepra penale pr t
ciln ai akuzohet parashikon dnim me gjob ose burgim. (Psh: Neni 278/2 dhe 302 t KP). N
prgjithsi, ndiqet parimi q pr veprat penale pr t cilat parashikohet vetm dnim me burgim, ndaj
autorve t tyre caktohet si mas sigurimi arrest n burg. sht e qart se gjendja n paraburgim
prgjithsisht sht e rnd dhe kjo ndikon negativisht n psikologjin e t miturit. Caktimi i nj mase
sigurimi t ndryshme nga arrest n burg nuk paracakton dnimin jo me burgim t t miturit, apo
ndrprerjen e ekzekutimit pr ta vn t miturin n prov, por vetm parandalon ndikimet negative n
psikologjin apo personalitetin e t miturve.
Qndrimi i Gjykats pr caktimin e masave t sigurimit ndaj t miturve disa her sht subjektiv. Brenda
t njjts Gjykate ka qndrime t ndryshme: pr t njjtn vepr penale ndaj t miturve caktohen masa
t ndryshme sigurimi. Po ti referohemi tabels s msiprme shohim se n rastin e veprs penale t
vrasjes me dashje t mbetur n tentative (Neni 76 e 22 te KP), n nj rast gjykata ka vendosur masn
arrest n burg, ndrsa n nj rast tjetr at t detyrimit pr paraqitje. Po ashtu u vu re psh. se pr
veprn penale t vjedhjes n bashkpunim ose m shum se nj her (Neni 134/2 i KP), gjykata n 8
raste ka dhn masn arrest n burg, ndrsa n 5 raste t tjera detyrim pr paraqitje.
N vendimet pr caktimin e masave t sigurimit ndaj t miturve prgjithsisht nuk pasqyrohet asnjher
48

Masat e sigurimit te dhna nga Gjykata e Rrethit Gjyqsor Tirane pr vitin 2003 dhe 2004
paraqiten ne tabeln e mposhtme (u zgjodhn mbi baza rastsore 50 vendime pr 2003 dhe 50
vendime pr 2004).

administrimi i ndonj dokumenti mbi qenien n shkoll t autorit t mitur, gjendja familjare e tij, gjendjen
psikologjike apo shndetsore, personaliteti, prve rasteve kur ai sht dnuar m par.
N vendimet pr caktimin e masave t sigurimit ndaj t miturve, po ashtu, nuk pasqyrohet marrja
e t dhnave mbi kushtet e jets personale, familjare dhe shoqrore t t miturit, si krkes e
Nenit 42/1 t KPP. Kjo gj pothuajse nuk bhet n seancn e caktimit t mass s sigurimit.
Mbrojtsi dhe masat e sigurimit: N vendimet pr caktimin e masave t sigurimit ndaj t miturve
pasqyrohet krkesa e mbrojtsit pr masn e sigurimit, por jo argumentet pr kt krkes. Kjo
ndodh pasi shpesh mbrojtsit n seancat e caktimit t masave t sigurimit ndaj t miturve caktohen
kryesisht nga gjykata dhe vijn t paprgatitur n seanc ose neglizhojn meq nuk paguhen
mir. Rrall her ndodh q mbrojtsi t paraqes dokumente apo prova shkresore n kto seanca
q t mund t ndikojn n vendimin e gjykats. Pothuajse asnjher mbrojtsi n kto seanca
nuk paraqet krkesa t prgatitura me shkrim, ndryshe nga sa vepron prokurori.
Psikologu dhe masat e sigurimit: konstatohet se edhe ndihma psikologjike ndaj t miturve
gjat seancs t caktimit t mass s sigurimit nuk sht siguruar. Kshtu prcaktimi i gjendjes
psikologjike t t miturit sht i paqart. Ndrkoh q n Nenin 35 t KPP thuhet: T pandehurit
t mitur i sigurohet ndihm juridike dhe psikologjike n do gjendje dhe shkall t procedimit.
Zakonisht krkesa pr caktimin e mass s sigurimit ndaj t miturit shqyrtohet nga gjykata n t
njjtn koh me at t vleftsimit t arrestit n flagranc ose t ndalimit. N kto kushte, n kt
seance autori i mitur mund t jap shpjegime mbi akuzn n ngarkim t tij, t cilat kan rndsin
e provs n gjykim, n baz t Nenit 259/2 t KPP. Pr kt arsye ka mjaft rndsi ndihma
psikologjike pr t miturin n seancn e caktimit t mass s sigurimit. Mungesa e saj shpesh
her v n rrezik parimin e interesit m t lar t fmijs, prcaktimi i t cilit mbetet n vendimin
e gjyqtarve t cilt shpesh her kan informacion tepr t kufizuar lidhur me psikologjin fminore.

D) Hetimi i shtjeve t t miturve

Nj prej funksioneve t prokurorit sht brja e hetimeve, kontrolli i hetimeve paraprake, ngritja e
akuzs n gjykat, marrja e masave pr ekzekutimin e vendimeve. Prokurori ka t drejt t mos
filloj ose t pushoj procedimin penal n rastet e parashikuara n kod (Neni 24 i KPP). Policia
gjyqsore kryen do veprim hetimor q i sht urdhruar ose deleguar nga prokurori. Policia
gjyqsore kryen hetime edhe me iniciativn e vet (Neni 30 i KPP).
Pr t respektuar jetn private t fmijs, n t gjitha fazat e procedurs, prve sa parashikohet n
Kushtetut edhe Kodi i Procedurs Penale ndalon publikimin e gjeneraliteteve dhe fotografive t t
pandehurit t mitur. Gjithashtu, Kodi i Procedurs Penale prcakton dhe rregullat se n raste mund
t bhet kontrolli i baness dhe prgjimi i bisedimeve ose komunikimeve (neni 202,221,222 i KPP).
Prjashtimi i t miturit nga dnimi mund t mos bhet vetm nga gjykata, por q gjat hetimit penal
t parashikohet pushimi i procedimit penal ose mosfillimi i tij. Vlen t prmendet q n nenin 290 t
KPP (Mbi shkaqet e mosfillimit t shtjes penale) dhe n nenin 328 t KPP (Mbi shkaqet e pushimit
t shtjes penale), nuk parashikohet asnj shkak q ka lidhje me t pandehurit e mitur.
E) Devijimi (shmangia) nga procesi gjyqsor
Devijimi (shmangja) nga procesi gjyqsor nuk mohon rolin e dnimit penal, por i hap rrug drejtsis
49
DREJTSIA
restauruese dhe ndrmjetsimit me qllim q t mbrohen t drejtat e lirit e njeriut n prgjithsi dhe
t t miturve n veanti. Drejtsia restauruese sht nj metod e ndjekur ndaj veprs penale q njeh
se n mas ka ndikuar kjo vepr penale tek viktima, tek komuniteti dhe tek kundravajtsi. Qllimi i
saj kryesor sht t riparoj dmin e shkaktuar nga vepra penale, t rivendos t drejtn tek komuniteti
dhe viktima dhe t pozicionoj n mnyr sa m produktive kundravajtsin n komunitet. Drejtsia
restauruese bazohet n pajtim sesa n ndshkim, tek pranimi i prgjegjsive nga ana e kundravajtsit
pr sjelljen e tij, dhe tek prfshirja e viktims n negocimin e marrveshjes apo n nj rezultat q do
t ishte n formn e nj dmshprblimi q mund t jet simbolik.
Ligji Nr. 9090 i 26.6.2003 Pr ndrmjetsimin ne zgjidhjen e mosmarrveshjeve zbatohet pr zgjidhjen
e mosmarrveshjeve n fushn e s drejts penale, q shqyrtohen nga gjykata, me krkesn e t
dmtuarit akuzues ose ankimit t t dnuarit. Realizimi i drejtsis restauruese nprmjet ndrmjetsimit
pr pajtim n rrug jashtgjyqsore n rastet e t miturve sht e rekomandueshme edhe prej
instrumenteve ndrkombtare.
Drejtsia restauruese nprmjet ndrmjetsimit pr pajtim realizohet pr ato vepra penale, t cilat
parashikohen n nenet 59 e 284 t KPP. Kto jan veprat penale kundr shndetit si: rrahja, plagosja
e leht me dashje, plagosja e rnd nga pakujdesia; veprat penale kundr moralit: fyerjet, shpifjet etj.
(Gjithsej 17 kundrvajtje dhe 6 vepra penale).
Pr veprat penale t parashikuara nga neni 59, i dmtuari akuzues ka t drejt t ankohet n gjykat,
kurse pr veprat penale t parashikuara nga neni 284, ai mund t ankohet n policin gjyqsore ose
n prokurori dhe shtja drgohet ose pr ndrmjetsim jashtgjyqsor ose n gjykat. Ky proces
krijon hapsira dhe mundsi pr dialog dhe mirkuptim ndrmjet t dmtuarit akuzues (viktims) dhe
t akuzuarit duke shmangur burgimin e t akuzuarve dhe pasojat e tjera sociale e personale.
Drejtsia restauruese sigurohet nprmjet sistemit gjyqsor. Kushti kryesor pr kt sht zhvillimi i
nj procesi t rregullt gjyqsor, zbatimi i prpikt i Kushtetuts dhe i ligjeve n fuqi n mbrojtje t t
drejtave t pjesmarrsve n proces e posarisht t viktims. Gjykata ka baza ligjore pr t realizuar
drejtsin restauruese:
-
Me an t pajtimit t t dmtuarit akuzues me t akuzuarin, pr veprat penale t parashikuara n

nenet 59 e 284 t KPP. Pr veprat penale t parashikuara nga neni 59 i KPP, gjykata, pasi merr
ankesn e t dmtuarit akuzues, ka t drejt, sipas nenit 338 t KPP t bj prpjekje pr pajtim.
Ajo thrret t dmtuarin akuzues dhe at kundr t cilit sht br ankimi dhe u propozon zgjidhjen
e shtjes me pajtim. N qoft se i dmtuari e trheq krkesn dhe ai q akuzohet e pranon,
gjykata vendos pushimin e shtjes. Edhe pr veprat penale t parashikuara nga neni 284 i KPP,
i dmtuari mund t heq ankimin n do faz t procedimit dhe shtja mund t pushohet gjersa
vendimi nuk ka marr form t prer. Gjykata ka mundsi t tjera ligjore q, kur e mon t arsyeshme,
pr veprat penale t msiprme, para se ti marr n shqyrtim, mund ti drgoj pr ndrmjetsim
n rrug jashtgjyqsore
Me an t zbatimit t alternativave t dnimit me burgim (sipas neneve 58-64 t KP) t tilla si

copzimi i dnimit me burgim, pezullimi i ekzekutimit t vendimit me burgim, t cilat kan gjetur
50

N procesin penal kundr t miturve qllimi kryesor nuk sht t zbatohet dnimi me burgim, por
mjete t tjera pr riedukimin e tyre, sepse kshtu sigurohet drejtsia restauruese. Kjo politik
kriminale zbatohet deri diku edhe nga gjykatat tona

zbatim t limituar n praktik. Kshtu, sipas t dhnave t Buletinit Statistikor t Ministris s

Drejtsis, n vitin 2004 dnimi me burgim sht pezulluar pr 863 t dnuar pr krime dhe 355 t
dnuar pr kundrvajtje penale. Alternativ tjetr sht drgimi pr kryerjen e nj pune me interes
publik, e cila thuajse nuk sht zbatuar n praktik, kurse alternativa e lirimit para kohe me kusht
deri diku sht zbatuar. Natyrisht pr moszbatimin e alternativave t dnimit faktor objektiv me
rndsi sht mungesa e mekanizmit t nevojshm pr kontrollin e zbatimit t tyre. Ngritja dhe
funksionimi i infrastrukturs s nevojshme pr zbatimin e alternativave t dnimit me burgim prbn
nj nga sfidat m t rndsishme t sistemit t drejtsis n Shqipri.
-
Me an t zbatimit t dnimeve pr t miturit, t parashikuara nga (nenet 46, 51, 52 t KP) ose
me an t rehabilitimit gjyqsor (neni 69 i KP).
Drejtsia restauruese nprmjet zbatimit t legjislacionit penitenciar. Kjo lidhet me trajtimin

dhe riedukimin e t miturve t burgosur, q nse nuk veohen nga t rriturit e burgosur,
pengon riedukimin e tyre dhe favorizon q burgu t kthehet n shkoll t krimit.
Nuk disponojm statistika lidhur me aplikimin e drejtsis restauruese nga ana e organeve t
siprprmendura.
F) Dnimet e negociuara (prokuror / avokat)
N Shqipri prgjithsisht si masat e sigurimit personal ashtu edhe dnimet jan t pa
negociueshme.

G) Gjykimi dhe rregullat e gjykimit t t miturve

Nj ndr shtjet m
sensitive t sistemit t
administrimit
t
drejtsis pr t miturit
sht pa dyshim
procesi i gjykimit. Disa
probleme i kemi trajtuar
edhe n pjesn q
analizon
gjykatat.
Monitorimi i vendimeve gjyqsore ka konstatuar se jan t shumta rastet e gjykimeve me t mitur
ku jan paraqitur krkesa pr gjykim t shkurtuar, t cilat jan pranuar nga gjykata. Kshtu KSHH
sjell nj bilanc t till: rezultojn gjithsej 134 krkesa t bra pr gjykim t shkurtuar n proceset
penale me autor t miturin nga t cilat jan pranuar 133 nga gjykata e ktyre rretheve39.
Nga monitorimi i vendimeve gjyqsore realizuar nga Shkolla e Magjistraturs, nga 50 vendime te
monitoruara ne Tiran pr vitin 2003 rezultojn: - Gjykim normal 21 shtje dhe gjykime te shkurtuar
29 shtje. Pr vitin 2004 nga 50 gjykime rezultojn: - Gjykime normale 19 shtje dhe gjykime te
shkurtuar 31 shtje.
51
DREJTSIA
N arsyetimet e vendimeve, gjyqtart jan prpjekur t prshkruajn rrethanat lehtsuese dhe
rnduese, pr ato jan skematike dhe jo t argumentuara.
M posht kemi paraqitur nj skem t zbatimit t gjykimit me dyer t mbyllura.
Neni 410 / 1 dhe 3 i KPP: Ankimi i t pandehurit40

1. Kujdestari i t pandehurit mund t bj do ankim q i takon t pandehurit.
3. I pandehuri mund ta trheq ankimin e br nga mbrojtsi i tij, por kur ai nuk ka zotsin
juridike pr t vepruar duhet t merret edhe plqimi i kujdestarit.
KDF, n nenin 40/2 (b), prcakton dhe t drejtn e ankimit kundr nj vendimi t organit kompetent
n nj instance gjyqsore m t lart, t pavarur dhe t paanshme, n prputhje me ligjin. N
Nenin 43 t Kushtetuts parashikohet se kushdo ka t drejt t ankohet kundr nj vendimi
gjyqsor n nj gjykat m t lart. Edhe KPP parashikon ankimin dhe rekursin n instancat m
t larta gjyqsore, sipas shtjes konkrete (Neni 249 dhe 407 ).
Neni 360/1 KPP: Paraqitja dhe betimi i dshmitarit

Para se t t filloj pyetja, kryetari e paralajmron dshmitarin pr detyrimin dhe prgjegjsin
ligjore q ka pr t thn t vrtetn, me prjashtim t rasteve kur dshmitari sht i mitur
deri katrmbdhjet vje.
Neni 108 KPP: Dshmitart n aktet procedurale
1. Nuk mund t jen dshmitar pr t vrtetuar prmbajtjen e nj akti procedural:
a - t miturit deri katrmbdhjet vje ...
b - personat ndaj t cilve jan marr masa sigurimi.
Neni 361/5 KPP: Pyetja e dshmitarve
Pyetja e dshmitarve t mitur mund t bhet nga kryetari, mbi krkesat dhe kundrshtimet
e palve. Kryetari mund t ndihmohet nga nj familjar i t miturit ose nga nj specialist i
fushs s edukimit t fmijve. Kur mohet se pyetja e drejtprdrejt e t miturit nuk e
dmton gjendjen psikologjike t tij, kryetari urdhron q pyetja t vazhdoj sipas dispozitave
t paragrafve 1 dhe 2. Urdhri mund t revokohet gjat pyetjes.
52

I mituri si dshmitar

Neni 40/2(b) i Konvents parashikon t drejtn e fmijs q t mos dshmoj ose t pohoj veten
fajtor si dhe t pyes dshmitart e akuzs dhe t siguroj paraqitjen dhe marrjen n pyetje t
dshmitarve t mbrojtjes s tij, n kushte t barabarta. Kushtetuta shqiptare, KPP, parashikon
se askush nuk mund t detyrohet t dshmoj kundr vetvetes ose familjes se tij dhe as t pohoj
fajsin e tij (Neni 32). Gjithashtu, Kushtetuta, KPP parashikon t drejtn e kujtdo q gjat procesit
penal tu bj pyetje dshmitarve t pranishm dhe t krkoj paraqitjen e dshmitarve,
eksperteve, dhe personave t tjer, t cilt mund t sqarojn faktet.
Skema m posht paraqet disa aspekteve ligjore t t miturve n nj proces penal.
nn moshn 16 vje nuk pranohen n

seanc si publik (339 KPP)
nuk mund t kryejn detyrn e

ekspertit (180 KPP)
T miturit
nn 14 vje nuk mund ti

dorzohet kopja e njoftimit t
pandehurit t lir (140KPP)
nuk mund t kryejn detyrn e

prkthyesit (124 KPP)
Konform nenit 40/2(b) t KDF, Kushtetuta shqiptare parashikon ndihmn pa pages t nj

prkthyesi, kur fmija nuk flet ose nuk kupton gjuhn shqipe (neni 31). Kodi i Procedurs Penale
e saktson m tepr ndihmn q duhet t jap nj prkthyes, duke ndihmuar t pandehurin e
mitur t kuptoj akuzn dhe t ndjek veprimet q kryhen gjat procesit penal.

4. Dnim apo ndshkim?

A. Mnyra e prcaktimit t mass s dnimit
Dnimet kryesore: KP prcakton figurat e veprave penale, dnimet dhe masat e tjera q merren
ndaj autorve t tyre. Pr personat q kryejn krime dnimet kryesore jan: me burgim, me
burgim t prjetshm, me gjob, me burgim dhe me gjob. Pr ata q kryejn kundravajtje dnimet
kryesore jan: me burgim (pes dit deri n dy vjet); me gjob (neni 34 KP).
Jo t gjitha dnimet kryesore t parashikuara nga legjislacioni penal mund t zbatohen ndaj t
miturve. Ndrkoh ka disa modalitete t zbatimit t tyre ndaj t miturve ndryshe prej t rriturve
dhe deri n prjashtimin e tyre nga dnimi.
B) Dnimi i t miturve t proceduar penalisht sipas KP
Neni 31 KP: Dnimi me burgim t prjetshm nuk jepet ndaj personave q n kohn e kryerjes
s krimit nuk kan mbushur moshn tetmbdhjet vje.
53
DREJTSIA
Neni 51 i KP: Dnimi me burgim pr t miturit, nuk mund t jet
m shum se gjysma e dnimit q parashikon ligji pr veprn
penale t kryer.
Neni 37/a i KDF: ... as burgimi i prjetshm nuk duhet t jepen
pr shkelje t ligji t kryera nga persona nn 18 vje
Neni 52 KP: Prjashtimi i t miturit nga dnimi
Gjykata, nisur nga rrezikshmria e pakt e veprs penale, nga
rrethanat konkrete t kryerjes s saj, nga sjellja e mparshme e t
miturit, mund ta prjashtoj at nga dnimi. N kto raste gjykata
mund t vendos drgimin e t miturit n nj institucion edukimi.
Organi procedues bn
verifikime pr personalitetin
e t pandehurit t mitur
sipas nenit 42 KPP pr t
sqaruar:
1.prgjegjshmrin dhe
shkalln e prgjegjsis;
2.t vlersoj rndsin
shoqrore t faktit;
3.t caktoj masa t
prshtatshme penale
Sipas nenit 52 KP vet shprehja mund ta prjashtoj at nga dnimi bn q zbatimi i ksaj
dispozite t jet mjaft subjektiv. Statistikat tregojn se pothuaj nuk gjen fare zbatim n praktik.
Sipas nenit 42 KPP, sht detyr e t gjitha organeve proceduese marrja e t dhnave pr
kushtet e jetess personale, familjare dhe shoqrore t t pandehurit t mitur me qllim q:
t sqaroj prgjegjshmrin dhe shkalln e prgjegjsis
t vlersoj rndsin shoqrore t faktit
t caktoj masa t prshtatshme penale
Dnimet plotsuese. Neni 30 i KP rendit dnimet plotsuese t cilat jan t aplikueshme si n

rastin e krimeve ose kundrvajtje penale, bashk me dnimin kryesor. Nuk ka ndarje apo
specifikime t dnimeve plotsuese q mund t zbatohen ndaj t miturve. T aplikueshme ndaj
fmijve mund t jen: Konfiskimi i mjeteve t kryerjes s veprs penale dhe prfitimeve prej saj
(30/2; 36 KP); Ndalimi pr t qndruar n nj ose disa njsi administrative (30/7; 41 KP); Nxjerrja
jasht territorit (30/ 8; 42 KP); Detyrimi pr publikimin e vendimit gjyqsor [Publikimi i vendimit
gjyqsor nuk jepet kur rrezikohet prhapja e sekretit shtetror, cenohet jeta intime e personave
ose preket morali shoqror (30/ 9; 43 KP)].
Caktimi vetm i dnimit plotsues. Gjykata, n raste t veanta, kur dhnia e dnimeve kryesore
mohet e paprshtatshme dhe kur ligji parashikon dnim me burgim deri n 3 vjet ose dnime t
tjera m t lehta pr veprn e kryer, mund t mjaftohet vetm me caktimin e dnimit plotsues.
Caktimi i dnimit pr t miturit bhet duke marr parasysh: kufijt e mass s dnimeve t
parashikuar n ligj pr veprn penale kur kjo kryet prej t miturve; rrezikshmrin e veprs penale,
t autorit t saj, shkalln e fajit, si dhe rrethanat lehtsuese (48 KP) dhe rnduese (50 KP) nse
sht vendi.
Masat edukuese (46 KP) mund t jepen nga gjykata ndaj t miturve q prjashtohen nga dnimi
ose q pr shkak t moshs nuk kan prgjegjsi penale. Masa edukuese sht vendosja e t
miturit n nj institucion edukimi. Pr shkak t situats rezulton se kjo dispozite nuk gjen fare
54

Organi procedues duhet t mbledh informacione nga personat q kan pasur marrdhnie me
t miturin dhe dgjon mendimin e ekspertve.

zbatim ne praktik. N kto kushte sht nevoje imediate krijimi i institucioneve te riedukimit pr
te miturit, pasi mungesa e tyre bn shpesh her q gjykata t mos caktoj nj mas edukuese q
parashikohet nga neni 46 i KP vetm pr shkakun se nuk ka si te ekzekutohet ky vendim. Aktualisht
Ministria e Drejtsis dhe UNICEF n Tiran po merren me burgun e Kavajs i cili do t konsistoj
n nj burg t siguris s ult pr t miturit por edhe pr ekzekutimin e masave edukuese pr t
miturit q nuk kan prgjegjsi penale.

Heqja e liris dhe ekzekutimi i dnimit me burgim pr t miturit. Dnimi me burgim n varsi
t elementve t figurs s krimit prfshin nj mas dnimit nga pes dit deri n njzetepes
vjet. Kur sht fjala pr t miturit kjo mas nuk duhet t jet m shum se gjysma e dnimit q
parashikon ligji pr veprn penale t kryer (neni 51 KP). Domosdoshmria e reduktimit t dnimeve
t tilla q heqin lirin pr t miturit vjen si nj rekomandim i fort edhe prej Komitetit pr t drejtat
e fmijve. Mbeten gjithnj t rekomandueshme alternativa t tilla si urdhrat pr shrbimin n
komunitet (as community service orders), ndrhyrjet e sistemit t drejtsis restauruese, etj. Nga
mnyra se si qndrojn n ligj dispozitat lidhur me dnimet dhe me mnyrn se si aktort e
sistemit t drejtsis, kryesisht gjyqtart prokurort operojn me to, konstatohet se ka tendenca
pr aspekte ku ndshkimi sht prioritar. N nj aktivitet me aktor t ndryshm t ktij sistemi
rasti pionier i Vlors q i mituri t kryej pun n interes publik bri shum prshtypje tek
pjesmarrsit. Nse sistemi do t funksiononte ndryshe prshtypje do t prbnte dnimi me
burg.
Probleme ligjore dhe praktike lidhur me dnimet ndaj t miturve:
Konstatohet se KP vetm pr caktimin e mass s dnimit me burgim ka nj ndryshim

midis t miturve dhe t rriturve dhe nuk ka nj dispozit q t bj diferenca edhe pr
llojet e tjera t dnimeve dhe as pr dnimet kryesore lidhur me kundravajtjet.
Nga mnyra se si qndron neni 51 i KP duket sikur sht ulur vetm kufiri maksimal i
dnimit t dhn pr nj vepr penale dhe asnj lehtsi tjetr n lidhje me masn e
dnimit ndaj nj t mituri. Kjo gj bn q shpesh her masat e dnimit pr t miturit t
jen pothuajse njlloj me ato q jepen pr t rriturit. Parashikimi i uljes s mass s
dnimit pr t miturit nn minimum kur ekziston nj numr i caktuar rrethanash lehtsuese
mund t ishte me vend.
Sipas nenit 49 gjykata mund t marr n konsiderat edhe rrethana t tjera pr sa koh
i quan t tilla q justifikojn lehtsimin e dnimit pavarsisht nga rrethanat lehtsuese q
prmenden n nenin 48 t KP, por edhe ktu nuk renditet nj e till si mosha.
Pr disa vepra penale q parashikojn vetm dnim me burgim, psh: Vjedhja (neni 134
i KP), Mbajtja e lndve narkotike neni 283 KP, sht e nevojshme q t prcaktohen
vlerat minimale pr t cilat duhet t procedohet i pandehuri i mitur. Mosprcaktimi i ktyre
vlerave bn q t dnohen me burgim t mitur pr vjedhje n vlera fare t vogla apo
vjedhje t mbetura n tentative ku mund t mos ket fare dm material, ose t mitur
prdorues t lndve narkotike pr mbajtjen e sasive t vogla t lndve narkotike q
ndoshta mund ti ken edhe vetm pr prdorim vetjak..
Shkolla e Magjistraturs gjat monitorimit t vendimeve gjyqsore ka konstatuar se: Masa e
Dnimit dhn nga Gjykata e Rrethit Gjyqsor Shkodr pr vitin 2003 nga 29 vendime te
55
DREJTSIA
monitoruar pr te mitur autore rezulton: - Gjobe 2, Burg 27, Tjetr 0 vendime. Pr vitin 2004 nga
18 vendime te monitoruara rezulton: - Gjobe 2, Burg 16, Tjetr 0 vendime.
Masat e dnimit dhne nga Gjykata e Rrethit Gjyqsor Shkodr
Parimi i proporcionalitetit midis veprs, pasojave dhe dnimit nuk sht mbajtur me kujdes n
vmendje qoft t gjykats qoft t prokuroris. Ka nj lloj prputhjeje gati t plot midis asaj
ka krkohet nga prokurort dhe vendoset nga gjykata. Gjat nj sesioni trajnimi (janar 2007
organizuar nga Shkolla e Magjistraturs n bashkpunim me Unicef) gjyqtart e motivonin kt
qndrim t tyre m nj argument t uditshm: kontrolli nga KLD dhe inspektort e Ministris s
Drejtsis, perceptimi i tyre ishte q kishte stimuj pr ata q jepnin dnime me t ashpra dhe jo
pr ata q vepronin ndryshe.
C) Aspektet ligjore t vuajtjes s dnimit me burgim dhe t dnimeve t tjera nga t miturit
Arsimimi, formimi kulturor dhe profesional: Ligjit Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve
me burgim i kushton rndsi arsimimit t t miturve. Neni 37 thot se arsimimi dhe formimi
kulturor e profesional bhet me an t organizimit t shkolls, e detyrueshme pr t miturit, si
dhe t kurseve profesionale, sipas sistemeve n fuqi. Kujdes i veant i kushtohet formimit
kulturor e profesional t t dnuarve me mosh nn 25 vje. N praktik prve arsimit t
detyrueshm 9-vjear t miturit apo edhe t rinjt deri n moshn 25 vje, pr shkak t mungess
s infrastrukturs, nuk mund t vazhdojn n mnyr progresive arsimimin e tyre.
56

KSHH Duke monitoruar gjykatat sht konstatuar se organi i prokuroris gjat akuzs ka krkuar
dnim me burgim (148 raste). Dnimi me gjob sht krkuar vetm n 36 raste ndrsa pezullimi
i dnimit me kusht t ekzekutimit t vendimit n 73 raste. Dnimi me burgim mbetet m i krkuari
nga prokuroria

Lidhjet me familjart: Ligji i kushton vmendje edhe lidhjes s familjes me t miturit, prmes nj
programi t veant dhe favorizues.
Masat disiplinore: n nenin 53 prcaktohen masat disiplinore q mund t prdoren ndaj t
miturve gjat periudhs s vuajtjes s dnimit me burg. Pr shkeljet disiplinore zbatohen kto
masa:
a. Qortim individual
b. Vrejtje n prani t t dnuarve
c. Prjashtim nga veprimtari t veanta, t prbashkta deri n 10 dit
. Prjashtim nga ajrosja n grup pr jo m shum se 20 dit
d. Prjashtimi nga t gjitha veprimtarit e prbashkta deri n 20 dit
dh. Ndrprerja e lejeve

Ndaj t miturve masat e parashikuara n shkronjat c dhe d mund t jepen deri n gjysmn
e kohs s parashikuar. I dnuari i mitur n burgjet ose seksionet e siguris s lart mund t
vendoset nn regjimin e mbikqyrjes s veant, pr nj periudh jo m t gjat se 3 muaj,
kufizimi nuk cenon kontaktet e fmijs me mbrojtsin ose prindrit (Neni 55 dhe 56).
Gjithashtu, ndonse jo n mnyr specifike pr t miturit, ligji Pr t drejtat dhe trajtimin e t
dnuarve me burgim parashikon rregullime lidhur me individualizimin e trajtimit (neni 10);
kontributin e organizatave joqeveritare dhe individve t veant n realizimin e programit t
trajtimit (neni 11). Diferencimin e institucioneve pr qllime trajtimi, caktimi dhe grupimi t
t dnuarve (neni 31); trajtimin e t dnuarve prmes arsimimit, formimit profesional, zhvillimit
t aftsive t tjera individuale, veprimtarit kulturore, lodhse e sportive, punn, asistencn
shpirtrore dhe veprimtari t tjera n grup q kan si qllim rikrijimin e aftsis pr ti integruar n
shoqri; trajtimi social - edukativ i t dnuarve zhvillohet me an t veprimeve individuale dhe t
veprimtarive formuese, q realizohen nga ana e personelit t burgjeve t aftsuar posarisht n
fushn pedagogjike, n bashkpunim me punonjsit e tjer t institucionit. Kontaktet me botn e
jashtme dhe familjen inkurajohen dhe sigurohen sipas programeve individuale dhe grupore; rregulla
mbi punn, kushtet e puns, caktimin e puns, ushtrimin e t drejts s besimit dhe ushtrimit t
riteve fetare; uljen e dnimit (neni 63); shprblimet pr zbatim shembullor t rregullave etj ;
mbikqyrjen e ekzekutimit etj
Vnia n ekzekutim e vendimeve penale dhe urdhrimeve t tjera ligjore, si dhe mnyra e
vuajtjes s dnimeve t tjera me prjashtim t dnimit me burgim, rregullohet prej ligjit nr.8331/
21.4.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale.
Neni 5: Trajtimi i t miturve dhe grave
Ekzekutimi i vendimeve pr t miturit dhe grat bhet n vende dhe mnyra t veanta e
favorizues, t prcaktuara n kt ligj ose me dispozita t tjera.
Neni 14: Njoftimi i mbrojtsit
Pr urdhrin e ekzekutimit njoftohet brenda 30 ditve mbrojtsi i t dnuarit dhe, kur nuk ka,
mbrojtsi i caktuar nga prokurori. Pr t dnuarit e mitur organet e ekzekutimit njoftojn
paraprakisht edhe prindin ose kujdestarin ... .
57
DREJTSIA
Neni 45: Ekzekutimi i mass mjeksore dhe edukuese
3. Masa edukuese ekzekutohet n institucionet e posame t edukimit t t miturve drguar n
mnyr vullnetare nga prindi ose kujdestari mbi urdhrin e ekzekutimit t prokurorit.
4. Kur nuk bhet ekzekutim vullnetar n datn e caktuar ose kur nuk ka prindr apo kujdestar,
ekzekutimi bhet nga Policia e Rendit.
D) Masat Alternative t dnimit me burgim pr t miturit
Kodi Penal parashikon zbatimin e dnimeve alternative t cilat mund t aplikohen edhe pr t
miturit (nuk bhet asnj diferencim ose prforcim i aplikueshmris s tyre pr t miturit). N
rrethana t caktuara gjykata mund t shmang t miturin nga dnimi me burgim (shih neni 52 m
sipr). Masat alternative ndaj t miturve nuk jan shum t prdorshme.
Pezullimi i ekzekutimit t vendimit me burgim. Kjo mas konsiston n vnien e t dnuarit n

prov duke u pezulluar ekzekutimi i dnimit, me kusht q gjat kohs s provs nga 18 muaj n
5 vjet t mos kryej vepr tjetr penale po aq t rnd apo m t rnd sesa ajo q ka br m
par (Neni 59 dhe 60 KP). Kundrejt t miturve, zbatimi i ksaj alternative do t sillte efekte pozitive
n drejtim t riintegrimit, korrigjimit dhe edukimit t tyre. T miturit mund ti caktohet si detyr
ndjekja e nj formimi t caktuar arsimor, mos frekuentimi i vendeve t caktuara, etj. Nga monitorimi
i vendimeve penale t disa gjykatave t vendit sht vn re se kjo mas nuk rezulton t jet
zbatuar ndonjher. Ndr masat kryesore q parashikon ligji mund t prmendim:
- T ushtroj nj veprimtari profesionale ose t marr nj arsim apo formim profesional.
- T paguaj rregullisht pensionet familjare.
- T riparoj dmin civil t shkaktuar.
- T mos ushtroj veprimtari profesionale kur vepra penale ka lidhje me kt veprimtari.
- T mos frekuentoj vende t caktuara.
- T mos frekuentoj lokale q shrbejn pije alkoolike.
- T qndroj n banesn e tij n orare t caktuara.
- T mos shoqrohet me persona t caktuar, kryesisht me t dnuar apo bashkpuntort e
veprs penale.
- T mos mbaj arm.
- Tu nnshtrohet masave mjeksore kundr alkoolit dhe narkotikve.
- Tu prgjigjet thirrjeve e krkesave t organeve t caktuara pr mbikqyrjen e provs.
- T njoftoj organet e mbikqyrjes s provs pr ndryshimet n llojin e puns.
- T marr plqimin tek organet q merren me mbikqyrjen e provs pr ndryshimin e banimit,
qendrs s puns dhe largimet jasht shtetit.
Pezullimi i ekzekutimit t vendimit me burgim dhe detyrimi pr kryerjen e nj pune n interes
publik (Neni 63 KP). Zbatimi i ktij detyrimi si dnim alternativ bhet nisur nga rrezikshmria e ult
e personit, rrethanave t kryerjes s veprs dhe kur dnimi sht deri n nj vit heqje lirie. Puna n
58

Kjo gjendje sht rrjedhoj kryesisht e mungess t strukturave mbikqyrse pr zbatimin e

masave alternative. Alternativat e dnimit me burgim prfshijn:

interes publik konsiston n nj koh nga 40 deri n 240 or dhe puna q kryhet prej t dnuarit nuk
ka shprblim n favor t interesit publik apo t shoqats q gjykata e mon. Gjykata cakton n
vendim ort e puns dhe ditt e javs. Me prfundimin e puns edhe dnimi konsiderohet i paqen.
Kjo dispozit obligon nj sr organesh t cilat pa koordinim e bjn kt masa t pavler. Vetm
n nj rast gjykata e Vlors ka aplikuar dnimin alternativ pun n interes publik.
Ligji Nr.8331 i 21.4.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale n nenin 31 parashikon se: Kur
gjykata n vendimin e dnimit me burgim ka vendosur pezullimin dhe zvendsimin e tij me kryerjen
e nj pune me interes publik, prokurori me urdhrin e ekzekutimit ia kalon shtjen pr veprim
organit prmbarimor (Neni 17 i po ktij ligji) sipas rregullave t parashikuara n nenin 63 t KP.
Organet e pushtetit lokal, mbi krkesn e organit t prmbarimit brenda juridiksionit administrativ t
tyre, jan t detyruara t njoftojn pr personat juridik publik a privat q kryejn pun n interes
publik. Nuk ka asnj rast dhe nuk gjendet asnj list e till e personave publik dhe privat pran Zyrs
s Prmbarimit Tiran. Gjendja sht e njjt edhe n rrethe t tjera.
Copzimi i dnimit me burgim (Neni 58 KP). Pr dnimet gjer n nj vit burgim, gjykata, kur vren
rrethana t rnda familjare, mjeksore, profesionale apo shoqrore, vendos q dnimi t ekzekutohet
me copzime jo m t vogla se dy dit n jav pr nj periudh jo m t gjat se tri vjet.

Lirimi para kohe me kusht (Neni 64 KP). sht e rndsishme q lidhur me lirimin para kohe me
kusht t parashikohet nga nenet 64 dhe 65 te KP t kt kushte te veanta, jo t njjta me t pandehurit
e rritur, pr ata t mitur.
Megjith nj sr masash alternative t parashikuara n Kodin Penal, rezulton se ato jan shum pak
ose aspak t prdorshme. Arsyet jan nga m t ndryshmet. Kryesisht mendohet se mungesa e
infrastrukturs dhe ligjeve ose akteve nnligjore pr zbatueshmrin e tyre, jan ndr arsyet kryesore.
Nga ana tjetr masat e parashikuara nuk jan specifike pr fmijt dhe pr rrjedhoj nuk akomodojn
riintegrimin e fmijve. Po ashtu rezulton se ka nj hezitim t sistemit t drejtsis penale pr zbatimin
e tyre, gj q sjell si pasoj zbatimin e dnimit me burgim n shumicn e rasteve.
Sipas t dhnave t vzhguara n nivel lokal dhe kombtar vihet re se ka nj tendenc nga sistemi i
drejtsis n Shqipri q t dnoj t miturit q kryejn vepra ose kundravajtje penale, sesa t zbatoj
ndaj tyre masa alternative. Kjo tendenc sht e lidhur edhe me faktin se, ndonse Kodi Penal
parashikon nj sr masash alternative ndaj t miturve, ai nuk ka parashikuar nj mekanizm t
kontrollit t zbatimit t ksaj mase.
Po ashtu Kodi Penal nuk ka parashikuar zbatimin e masave alternative pr nj sr veprash t cilat
paraqesin rrezikshmri shoqrore t ult ose marrjen n konsiderat t interesit m t lart t fmijs
n t gjitha vendimet penale. Pr t ilustruar kt, studiuesit morn n konsiderat t dhnat e
vendimeve penale dhe t masave t dnimit t Gjykats s Shkalls s Par Tiran41.
59
DREJTSIA
Ashtu si vihet re nga t dhnat e msiprme dhe nga grafiku, shihen dy tendenca kryesore. S
pari vihet re nj rritje e numrit t dnimeve me burgim nga ana e Gjykats s Tirans, por n t
njjtn koh vihet re edhe nj rritje e veprave penale me autor t miturin. Ndrkoh m posht
jan paraqitur t dhnat e mbledhura n vite, t cilat ilustrojn llojet e masave t dnimit q ka
zbatuar Gjykata e Tirans ndaj t miturve.
N kt grafik vihet re se gjat periudhs

2002-2004 ka pasur nj tendenc n rritje t
dhnies s masave m t lehta t dnimit t
t miturve, ndrkoh q nuk vihet re i njjti
fenomen n vitet n vazhdim. Prkundrazi
gjat vitit 2006 shihet qart tendenca pr t
dnuar me burgim thuajse t gjith t miturit
q kan hyr n procesin penal dhe vetm
n nj rast Gjykata ka dhn nj lloj m t
leht dnimi.
Sistemi i administrimit t drejtsis pr t
miturit, megjith fragmentet e disa dispozitave ndryshe pr t miturit n KP dhe KPP (t cilat
jan shum t kufizuara) rezulton, pr shkak edhe t dispozitave edhe t mnyrs s zbatimit t
tyre ose pamundsis s zbatimit t tyre, t ket m shum karakter ndshkimor se sa edukues,
rehabilitues dhe riintegrues.
60

Sipas Planit Kombtar pr zbatimin e marrveshjes s stabilizim-asocimit (shih VKM nr.463,

dat 5.7.2006) hartimi i pakets ligjore pr dnimet alternative, hartimi i pakets ligjore pr
drejtsin pr t miturit dhe azhurnimi i legjislacionit me standardet e BE sht pjes e iniciativave
ligjore afatshkurtra t shtetit shqiptar. Prgatitja e ksaj pakete do t mundsohet prej Ministris
s Drejtsis n bashkrendim me Prokurorin e Prgjithshme, Ministrin e Puns shtjeve
Sociale dhe Shanseve t Barabarta dhe parashikohet t hyj n fuqi m dhjetor 2007.
SITUATA E TE MITURVE NE
KOMISARIATE POLICIE,
DHOMA PARABURGIMI DHE BURGJE
KAPITULLI 3

SITUATA E TE MITURVE NE KOMISARIATE

POLICIE, DHOMA PARABURGIMI DHE
BURGJE
Shqipria ende nuk ka nj sistem trsisht t ngritur dhe funksional t administrimit t drejtsis
pr t mitur. N vend ka m shum pjesza t veuara t nj sistemi, t cilat jan t paorinetuara,
pr shkak edhe se mandati i tyre nuk sht i qart, sesa nj sistem multi-disiplinar q nxit tek t
miturit n konflikt me ligjin respektin pr vetn dhe t drejtat e njeriut. Mungess s ktij sistemi
i shtohet edhe mos-ekzistenca e sistemit t mbrojtjes dhe kujdesit ndaj fmijs n nivel bashkie
dhe komune, gj q sjell nj shprqendrim dhe shpesh mbivendosje t prpjekjeve n drejtim t
prmirsimit t situats t t drejtave t fmijve, prfshir edhe at t fmijve n konflikt me
ligjin.
Si n nivel kombtar ashtu edhe at lokal vihet re nj tendenc e krijimit t sektorve pr t
drejtat e fmijve dhe t miturve, pran ministrive ose bashkive. Megjithat kto hapa nuk kan
sjell nj rritje t buxhetit pr fmijt, sidomos n drejtim t mbrojtjes sociale t tyre.
Situata e fmijve dhe t miturve n komisariate policie, dhoma paraburgimi dhe burgje mbetet
ende larg standardeve t krkuara. Ndonse gjat viteve t fundit ka pasur nj rritje t interesit t
institucioneve publike prgjegjse dhe donatorve pr t prmirsuar infrastrukturn dhe
menaxhimin e ktyre sistemeve, ende vihen re raste te shkeljes t t drejtave t fmijve.
Gjat periudhs s prgatitjes s studimit grupi i krkuesve u takua me mbi 80 t mitur dhe vizitoi
pr m shum se nj her nj sr komisariatesh policie, dhomash paraburgimi dhe burgjesh n
kto qytete: Shkodr, Lezh, Kruj, Burrel, Tiran, Durrs, Lushnj, Fier, Berat, Elbasan, Librazhd
dhe Kor.
61
DREJTSIA
A) Drejtimi dhe menaxhimi i komisariateve t policis, dhomave t paraburgimit dhe
burgjeve
Drejtimi dhe menaxhimi i komisariateve t policis, dhomave t paraburgimit dhe burgjeve n
Shqipri bhet nga dy institucione qendrore t Qeveris, Ministria e Brendshme dhe Ministria e
Drejtsis. Nse komisariatet e policis jan t ndara dhe t ngritura pran do qyteti, dhomat e
paraburgimit ndonjher jan t vendosura prbrenda komisariateve, ndonjher brenda perimetrit
t tyre dhe m rrall n hapsira trsisht t veanta. Ndonse Kshilli i Ministrave42 vendosi n
vitin 2003 q t gjitha dhomat e para-burgimit n Shqipri t kalonin nga MB n varsi t MD, deri
n fund t vitit 2006 pjesa m e madhe e dhomave t paraburgimit ndodheshin ende n varsi t
Ministris s Brendshme.
N Janar 2007 t dyja ministrit riafirmuan edhe nj her vendimin q sistemi i paraburgimit t
kalonte prfundimisht brenda muajit Shkurt n varsi t MD, megjithat kjo gj nuk ndodhi.
Mendohet se sistemi i paraburgimit do t kaloj n varsi t MD rreth muajit Prill 2007. Vetm
disa dhoma paraburgimi (si Tirana, Vlora etj) dhe burgjet jan n varsi t Drejtoris s
Prgjithshme t Burgjeve, nj institucion ky n varsi t MD.
T gjitha vshtirsit e ndeshura n drejtimin e sistemit t paraburgimit dhe t burgjeve kan

dhn ndikimin e tyre negativ n drejtim t respektit t t drejtave t fmijve n kto institucione.
Pr shkak t kushteve t paprshtatshme n sistemit e paraburgimit, nj sr shkeljesh jan vr
re gjat ksaj kohe, si psh: qndrimi i t miturve n t njjtn dhom me t rriturit; mos-lejimi i
arsimimit dhe aktiviteteve rikrijuese t fmijve; mungesa e kushteve higjienike t prshtatshme;
mungesa e psikologve dhe punonjsve sociale dhe zgjatja e proceseve penale ndaj fmijve.
T gjitha kto aspekte kan ln nj vrag t paharrueshme tek t gjith fmijt q kan hyr n
sistemin e drejtsis penale n Shqipri.
B) Ushtrimi i t drejtave t fmijve
KDF n parim duhet t zbatohet drejtprsdrejti n vendet e mbajtjes dhe vuajtjes s dnimit t
t miturve. Megjithat vihet re nj munges e thell e njohjes s KDF-s thuajse nga i gjith stafi
q punon me fmijt dhe t miturit n mjediset e vizituara nga vzhguesit e CRCA, kto si
komisariate policie, dhoma paraburgimi dhe burgje. Kjo e bn zbatimin e KDF-s dhe ligjeve
kombtare pr respektimin e t drejtat e fmijve tepr t vshtir. Sipas KDF-s Shtetet Pale
jan t detyruara t bjn t mundur edukimin e prshtatshm, aktivitetet rikrijuese, ushqimin e
prshtatshm, kujdesin shndetsor dhe shrbime t tjera sociale pr fmijt. Ndrkohe, q
institucionet e vuajtjes s dnimit duhet t garantojn lirin e informacionit, t shprehjes dhe
respektimin e mendimeve t fmijve dhe t miturve.
62

N vend ka disa burgje q strehojn dhe kujdesen pr fmijt. Burgu i Vaqarit, nj ndrtes dykatshe rreth 10 km larg Tirans, ka nj seksion pr t miturit meshkuj. Gjat viteve n kt burg
jan strehuar deri n 30 t mitur, por n momentin e realizimit t ktij studimi n kt institucion
ndodheshin vetm 14 t mitur. Burgu 325 sht nj burg i przier i siguris s ult, q ndodhet n
zonn Ali Demi n brendsi t Tirans. Nj seksion i veant i ktij institucioni kujdeset pr t
grat dhe vajzat e burgosura.
C) Tejzgjatja e proceseve penale ndaj t miturve

Asnj fmije t mos i mohohet liria n mnyr t paligjshme ose arbitrare. Arrestimi, ndalimi
ose burgimi i nj fmije duhet t jet n prputhje me ligjin dhe t prdoret vetm si nj mas
e fundit dhe pr nj koh sa m t shkurtr.
Neni 37, paragrafi b, i KDF-s
T gjith t miturit n konflikt me ligjin ankohen pr kohn e gjat q iu duhet pr t prfunduar
hetimi dhe gjykimi i tyre. N shum raste puna e sistemi gjyqsor varet nga shpejtsia e puns
hetimore t Prokuroris dhe t mbrojtsit. Institucioni i Prokuroris sht i ngarkuar me hetimin
dhe ndjekjen penale, dhe sipas t miturve atyre iu kushtohet shum pak vmendje. N m shum
se nj rast kemi takuar t mitur q presin t paktn prej 3 muajsh pr t dal n gjyq dhe thuajse
asnjher nuk jan takuar me Prokurorin e shtjes ose Oficerin e Policis Gjyqsore.

Nj fenomen tjetr tepr shqetsues, q vihet re prej vitesh, jan avokatet e caktuar kryesisht.
KPP i garanton mbrojtjen falas n procesin penal do individi q nuk ka mundsi ekonomike pr
t paguar mbrojtjen ligjore. Ndihma ligjore falas e ofruar nga avokatt kryesisht paguhet nga
Shteti, n baz t tarifave t paracaktuara. Ndonse pagesa sht modeste, pr shum avokat
q kan munges t kualifikimit dhe munges t klientels, kjo sht nj mundsi e mir pr
pun. Avokatet regjistrohen n listn e avokatve t gatshm, pran zyrs s Prokuroris s
Rrethit Gjyqsor. Fenomeni q vihet re shpesh sht se avokatt kryesisht bien dakord me krkesat
e prokurorve duke kompromentuar ose mos-mbrojtur klientin e tyre t mitur. Ne besojm se ky
sht nj aktivitet jo i rregullt ligjor i ndrmarr nga prokuroret dhe avokatet kryesisht, n mnyr
q t mbarojn sa m shpejt hetimin dhe gjykimin e t miturve, pa i dhn mundsi atyre q t
marrin pjes n nj proces t rregullt dhe t drejt ligjor. Kjo mund t shpjegoj njkohsisht
edhe prqindjen e lart t dnimit me burgim t t miturve nga sistemi gjyqsor n Shqipri.
D) Fmijt-vajza n konflikt me ligjin
Misioni i vzhgimit gjat kohs s prgatitjes s ktij studimi nuk pati mundsi q t takohej me
ndonj fmij-vajz n konflikt me ligjin. Pr shkaqe ende t pastudiuara mir numri i fmijvevajzave q kryejn kundravajte apo vepra penale n Shqipri mbetet jashtzakonisht i ult. Kjo
mund t jet edhe nj shenj pozitive e vlerave tradicionale q mund t luaj familja n rritjen e
fmijve. Sipas ekspertve ky sht nj fenomen q krkon nj analiz t mtejshme, pr t
shpjeguar diferencat dhe shkaqet midis sjelljes kriminale t djemve dhe vajzave n Shqipri, pr
t par se pse nj grup gjinor ka prirje m t mdha se tjetri pr t kryer vepra penale.
Megjithat nj shqetsim i madh mbetet mungesa e mjediseve t prshtatshme pr mbajtjen e
fmijve-vajza n komisariate policie, dhoma paraburgimi dhe burgje. Deri m sot n Shqipri
ende nuk ka nj plan veprimi konkret pr t ngritur mjedise t veanta pr fmijt-vajza n konflikt
me ligjin. Numri i vogl i vajzave q jan autore t veprs penale, nuk duhet ti ndaloj zyrtart
publik q t mendojn pr ngritjen e mjediseve t prshtatshme pr kt gjini.
E) Qndrimi n t njjtat mjedise me t rriturit
N asnj nga dhomat e paraburgimit n varsi t Ministris s Brendshme nuk ka mjedise t
63
DREJTSIA
veanta pr mbajtjen e t miturve. Mbipopullimi sht kthyer n nj problem kronik t sistemit t
paraburgimit n Shqipri. Drejtuesit e policis prpiqen q ti ndajn t miturit nga t rriturit, por
pr shkak t mbipopullimit kjo sht e pamundur. Si rrjedhoj t miturit shpesh jetojn dhe flen
me t rriturit, gj q rrit mundsin e abuzimit seksual t tyre nga m t rriturit. Gjat periudhs
s shkrimit t ktij raporti asnj rast dhune seksuale nuk u raportua, as ndrmjet t miturve dhe
stafit policor dhe as ndrmjet t miturve dhe t paraburgosurve m t rritur.
Institucioni i paraburgimit 313 n Tiran kujdeset si pr t rriturit ashtu edhe t miturit femra dhe
meshkuj. N kt institucion, q ndodhet n varsi t Ministris s Drejtsis q prej vitit 1995,
prej dy vjetsh nj hapsir e veant i sht kushtuar t miturve meshkuj. Ky mjedis sht
trsisht i ndar dhe me prjashtim t stafit, asnj i paraburgosur i rritur nuk mund t hyj n kt
mjedis. Por ndrkoh kushtet e jetess pr t miturit n kt mjedis jan t mjerueshme.
Nj tjetr seksion i Paraburgimit 313 i kushtohet t paraburgosurave gra dhe vajza. Ashtu si edhe
tek t miturit, mjedisi sht trsisht i ndar dhe grat jan munduar q t krijojn nj mjedis t
prshtatshm pr jetesn e tyre aty. N kt seksion nuk ka nj mjedis t veant pr t
paraburgosurat e mitura, prandaj ato jetojn gjat gjith kohs me t rriturat. Ndonse ligji e
ndalon mbajtjen e t miturave me t rriturat, n kt paraburgim deri m sot nuk ka pasur ndonj
ankes nga t paraburgosurat e mitura.
Burgu 325, Seksioni i Grave, nuk ka nj nn-seksion t veant pr vajzat e mitura. Numri i vogl
i vajzave t mitura q kryejn vepra penale n Shqipri, duket se i ka shtyr drejtuesit e burgjeve
t mos krijojn mjedise pr vajzat e mitura n burgje. Ka prpjekje pr t prmirsuar kushtet e
ktij burgu, por prsri nj sr lehtsish si tualetet, dhomat e fjetjes, mjediset rikrijuese nuk i
prmbushin standardet e krkuara. Nj erdhe e hapur para pak kohsh n kt burg kujdeset
pr fmijt deri n moshn 3 vje t nnave t burgosura.
F) E drejta pr arsim baz, informim dhe argtim
Konventa pr t Drejtat e Fmijs e OKB-s si dhe ligji pr Sistemin Arsimor Para-universitar n
Shqipri i garantojn do fmije t drejtt e arsimimit. Neni 28 i KDF-s i krkon shteteve pal q
t krijojn mundsi t barabarta pr do fmij pr tu arsimuar, si dhe ai inkurajon zhvillimin e
formave t ndryshme t arsimit t mesm t prgjithshm dhe profesional.
Kto norma vlejn pr t gjith fmijt dhe t miturit, prfshir edhe ata n sistemin e paraburgimit
dhe burgjeve. Megjithat t gjith fmijve n dhomat e paraburgimit n Shqipri ju mohohet e
drejta pr tu arsimuar. Ndonse ka nj sr faktorsh t cilt ndikojn n kt drejtim si psh mungesa
e kushteve fizike dhe mjediseve t prshtatshme n dhoma paraburgimi, prsri kjo nuk mund t
justifikoj mohimin e nj t drejte kaq t rndsishme, pr nj koh kaq t gjat. Her pas here
organizata t ndryshme joqeveritare kan organizuar klasa msimore t pjesshme dhe t kufizuara
pr arsimimin e fmijve, por ato jan zhvillime joformale dhe nuk njihen nga Qeveria.
64

N Burgun e Vaqarit seksioni i t miturve sht pothuajse i ndar nga t rriturit. Ai ndodhet nga
krahu i majt, n katin e dyt t ndrtess, ngjitur me bibliotekn e Burgut. Ndonse n dukje nuk
ka mundsi konkrete t takimit t t burgosurve t rritur me ata t mitur, pr shkak se ky seksion
nuk sht trsisht i ndar nga burgu, mund t qlloj shpesh q t miturit t takohen me t
rriturit. Kjo mund t ndodh m s shumti n dushe dhe tualete, t cilat jan t prbashkta, dhe
n fushat e lojs, mbrapa burgut.
Nuk ka asnj lloj mundsie pr informimin apo argtimin e fmijve n dhomat e paraburgimit43.
T miturit e paraburgosur mbahen t mbyllur n dhoma gjat gjith kohs, me prjashtim t nj
ore n dit, q prkon me t drejtn pr tu ajrosur n nj mjedis t posam t paraburgimit.
Shpesh fmijt ankohen, q pr shkak t mbipopullimit t ktyre mjediseve, atyre ju kufizohet
koha e ajrimit nga 1 or n rreth 30 minuta ose m pak.
Situata n burgje paraqitet m ndryshe. T gjith t miturve meshkuj n Burgun e Vaqarit ju
garantohet arsimi baz. Nj shkoll 9-vjeare funksionon nga e Hna deri t Enjte pran Burgut
t Vaqarit. Megjithat me mbarimin e arsimit t detyrueshm, ky burg nuk iu ofron mundsi t
miturve q t progresojn m tej n arsim. Nuk ka asnj lloj mundsie q t miturit t ndjekin
shkolln e mesme apo universitetin, teksa vuajn dnimin n burg.
Burgu i Vaqarit ka mjedise thuajse t bollshme pr argtim. N kt institucion ka nj Biblioteke
t vogl t pajisur me disa kompjuter, rreth 300 libra, si dhe 2 mjedise pr aktivitete sportive.
Meqense mjediset sportive jan t prbashkta me t rriturit, shpesh t miturit lejohen t luajn
n fushn e basketbollit me nj orar t reduktuar. Mundsia e takimit dhe shkmbimeve midis t
rriturve dhe fmijve n mjediset sportive sht tepr e madhe dhe gjithmon ekziston rreziku q
t miturit t manipulohen nga t rriturit apo t ket konflikte ndrmjet tyre.
N Burgun 325 t burgosurat e mitura nuk kan mundsi t ndjekin arsimin e detyrueshm.
Ndrkoh disa OJF humanitare u kan krijuar mundsi vajzave dhe grave pr kurse trajnimi n
rrobaqepsi, kompjuter, gjuh t huaj etj. N kt burg ka disa mjedise q mund t prdoren pr
aktivitete sportive dhe argtuese.
G) Tortura, dhuna ndaj fmijve n konflikt me ligjin
Neni 25, Kushtetuta e Shqipris
Askush nuk mund ti nnshtrohet torturs, dnimit apo trajtimit mizor, njerzor ose poshtrues.

Neni 1, Konventa Kundr Torturs

Pr qllim t Konvents, me tortur do t kuptohet cdo lloj akti i cili shkakton dhimbje dhe
vuajtje si fizike ashtu edhe mendore, i cili shtyn n mnyr t qllimshme nj person pr nj
qllim t caktuar duke prfituar nga ai apo nj person tjeter i tret informacione e rrfime, duke
e dnuar at apo nj person t tret pr krimin e kryer apo pr at q dyshohet t ket kryer,
apo duke e krcnuar e detyruar t flas, apo pr do arsye bazuar n ndonj tip diskriminimi,
kur kjo lloj dhimbje apo vuajtje bhet nn shtytjen, aprovimin ose dijenin e zyrtareve publike
apo t personave t tjer q veprojn n kapacitete zyrtare. Ajo nuk prfshin asnj lloj dhimbje
apo vuajtje q vjen vetm pr shkak t trashgimis apo sht e rastsishme pr shkak t
masave t ligjshme.
Ushtrimi i dhuns ndaj fmijve n komisariate policie, dhoma paraburgimi dhe burgje sht i
ndaluar nga Neni 25 i Kushtetuts s Shqipris, ndrkoh q edhe Neni 4 i KPP konfirmon t
njjtin qndrim. Megjithat n realitet dhuna ndaj fmijve n komisariatet e policis, dhomat e
paraburgimit dhe burgje sht nj fenomen q ndodh shpesh.
65
DREJTSIA
Shqipria ratifikoi Konventn Kundr Torturs (CAT) n Maj 1994. Qeveria shqiptare paraqiti
Raportin Zyrtar pr kt Konvent n vitin 2003 dhe ai u dgjua nga Komiteti Kundr Torturs i
OKB-s n Maj 2005. N rekomandimet e tij CAT u ndal n mnyr t veant tek t miturit n
konflikt me ligjin. Ndr shtjet shqetsuese dhe rekomandimet q CAT prmend pr Shqiprin
mund t rendisim:
(a) Mosprputhja e prkufizimit t torturs n Kodin Penal me prkufizimin e konvents, i cili
nuk prfshin t gjitha elementet q prmbahen n nenin 1, n mnyr t veant n lidhje me
personat q veprojn me nj funksion zyrtar.
(b) Mungesa e dnimeve n rastet e torturs, sipas nenit 86 t Kodit penal dhe numri i
kufizuar i dnimeve t torturs me pasoja te rnda, sipas nenit 87 t Kodit Penal, t personelit
t zbatimit t ligjit, jan tregues q ka munges ndrgjegjsimi t viktimave pr t drejtat e tyre
dhe munges besimi tek autoritetet policore dhe gjyqsore.
(c) (Shteti shqiptar duhet) t zbatoj mbrojtjen ligjore themelore pr personat e burgosur nga
policia, t garantoj t drejtat e tyre pr t informuar nj t afrm, pr tu ndihmuar nga nj
avokat dhe mjek i zgjedhur prej tyre dhe tu ofrohet informacion pr t drejtat e tyre dhe n
vijim, pr t miturit, prania e mbrojtsit t tyre ligjor gjat pyetjes.
Thuajse t gjith fmijt dhe t rinjt q ne intervistuam gjat misionit t vzhgimit deklaruan se
ata i ishin nnshtruar dhuns ose trajtimit jonjerzor, n nj mnyr ose tjetr, gjat ndalimit dhe
arrestimit te tyre nga policia. Disa t rinj deklaruan se ata i ishin nnshtruar dhuns edhe gjate
kohs q kishin qndruar n dhomat e paraburgimit. Asnj nga t miturit nuk pohoi q ti jet
nnshtruar torturs apo dnimeve njerzore gjat qndrimit n komisariate, dhoma paraburgimi
dhe burgje.
Jeta seksuale e t miturve n konflikt me ligjin n dhoma paraburgimi dhe burgje mbetet tabu jo
vetm pr t miturit, por edhe pr zyrtart publik q punojn me ta. Ndonse merren n
konsiderat nevojat personale fizike t zhvillimit n adoleshenc t t miturve, stafi q punon me
t miturit n dhomat e paraburgimit, por edhe n burgje nuk bisedon ose organizon klasa t
edukimit seksual. Edhe pyetjeve t ekspertve t ktij studimi, lidhur me sjelljen seksuale t t
miturve, shum zyrtar publik iu prgjigjn me ndroje ose nuk kishin asnj ide pr kt shtje.
Nj pjes e mir e t miturve vijn nga familje t mbyllura dhe tradicionale, ku rrall flitet pr
shtje seksuale. Mos njohja e ktyre shtjeve, frika dhe tabut q shoqrojn diskutimin e tyre,
mund t shrbej si baz pr abuzimin seksual t t miturve nga t mitur t tjer m t rritur, nga
t rriturit, apo edhe nga stafi q punon n dhoma paraburgimi dhe burgje.
Sipas informacioneve t mbledhura nga intervistat, asnj person nga stafi policor apo edukativ
n dhoma paraburgimi dhe burgje, nuk rezulton t jet kontrolluar m par nga institucionet
prkatse, nse ka kryer tentative apo vepra penale seksuale kundr fmijve apo edhe t rriturve,
prpara se t punsohej ose gjat punsimit. Nga ana tjetr Shqipria ende nuk ka nj regjistr
t krimeve seksuale ndaj fmijve. Kjo e bn tepr t vshtir kontrollin e emrave dhe t dhnave,
prfshir edhe mos-punsimin e personave q kan br krime t tilla n vende ku punojn
fmijt.
66

E) Jeta dhe edukimi seksual i t miturve n konflikt me ligjin
Deri n periudhn e shkrimit t ktij studimi nuk u raportua ndonj rast i abuzimit seksual midis
vet t miturve, midis t miturve dhe t rriturve, apo stafit policor, edukativ dhe t miturve n
komisariate policie, dhoma paraburgimi dhe burgje.
F) E drejta pr t mbajtur kontakte me familjen dhe komunitetin
Rregullorja Nr. 1075, e dats 15.09.1999 Pr sigurimin dhe trajtimin e t paraburgosurve
prcakton ndr t tjera edhe t drejtn e t miturve n dhoma paraburgimi pr t pasur takime me
familjart dhe t afrmit. Pr t miturit n burgje zbatohet Ligji44 Mbi t Drejtat dhe trajtimin e t
dnuarve me burgim si dhe Rregullorja e Prgjithshme e Burgjeve45. Ndrkoh q do burg ka
edhe rregulloren e tij t brendshme, e cila prgatitet n zbatim t ligjeve dhe rregulloreve t
prmendura m sipr. Ende nuk ka nj rregullore t veant pr mbajtjen dhe kujdesin ndaj t
miturve n dhoma paraburgimi dhe burgje, gj q e bn t vshtir njohjen e t miturve me t
gjitha rregullat e brendshme t institucioneve penitenciare.

Fmijt, ashtu si t gjith t paraburgosurit e rritur, kan t drejt t takohen me familjen 3 her
n muaj pr rreth 30 minuta. Meqense shumica e t paraburgosurve t mitur jetojn n t njjtat
institucione me t rriturit, qllon shpesh q koha e takimit me familjart t jet m e shkurtr sesa
ajo e parashikuar. N disa raste fmijt ankohen se t afrmit nuk vijn ti takojn fare, pr shkak
se dhomat e paraburgimit ose burgjet gjenden larg zonave ku banojn familjart. Nuk ka programe
ndihmse q t nxisin prindrit apo prfaqsues t komuniteteve q t takohen me t miturit. N
raste m t rralla familjart refuzojn t takojn fmijt e tyre pr shkak t veprs penale q ata
akuzohen se kan kryer.
Dhomat e takimeve n paraburgim midis prindrve dhe t miturve n shumicn e rasteve jan t
ndara me hekura dhe ndonjher edhe me mur. Kto dhoma nuk jan aspak miqsore pr fmijt.
Pr m tepr ato ndikojn keq n gjendjen psikologjike t fmijs dhe nuk sht e rrall q fmijt
t kthehen t prlotur pas takimit me prindrit. Ekspertt besojn se Drejtoria e Prgjithshme e
Burgjeve duhet t gjej mnyra t reja t nxitjes t takimit t t miturve me prindrit dhe shokt n
mjedise q jan miqsore pr fmijt.
T miturit n burgje kan t drejt t flasin me familjen ose nj person t zgjedhur nga ata edhe
nprmjet telefonit me kart. Vendndodhja e telefonit n Burgun e Vaqarit sht tepr larg vendit
ku jetojn fmijt. Nj i mitur pr t folur n telefon duhet t zbres nj kat me pusht dhe t
kaloj 5 dyer metalike, t gjitha t mbyllura me els. Privatsia e biseds nuk mund t garantohet,
pasi nj staf i policis sht prezent gjat gjith kohs n korridorin ku mbahet telefoni. Karta e
telefonit mund ti jepet t miturit vetm nga familja.
Drejtoria e Burgut nuk bn prjashtime n numrin e telefonatave q i lejohen do t mituri, me
prjashtime kur t miturit prfitojn nga sjellja e mir. Nj problem q u ndesh gjat vizits n
Burgun e Vaqarit, sht ajo e telefonatave t t miturve pr zyrat e mbrojtjes t t drejtave t
fmijve ose avokatve t tyre. Meqense lejohen vetm katr biseda telefonike n muaj, t
miturit nuk duan t humbasin rastin q t flasin me prindrit e tyre dhe si pasoj, ata rrall raportojn
pr rastet e dhuns apo problemet q ata kan brenda burgut me organizatat e t drejtave t
67
DREJTSIA
fmijve ose avokatt e tyre. Si rrjedhoj shum raste t abuzimit t t miturve nga stafi i burgjeve
raportohen vetm kur ka kontakte t drejtprdrejta midis t miturve dhe prfaqsuesve t OJFve. Sipas mendimit ton Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve duhet ta shoh me prioritet dhe t
lejoj fmijt q t flasin me zyra t tilla n do moment q ata e konsiderojn t prshtatshme.
G) Kushtet e qelive, higjiena dhe kujdesi personal
Kushtet e qelive n dhoma paraburgimi dhe burgje mbeten ende t paprmirsuara. Megjithat
ka nj ndryshim substancial midis situats s qelive dhe mnyrs s jetess t t miturve n
dhoma paraburgimi dhe burgje. T miturit n burgje jan t akomoduar m mir, kan m shum
mundsi lvizjeje, msimi dhe argtimi, ndrsa t miturit n burgje jo. N dhomat a paraburgimit
mungojn krevatet, mbulojat e duhura dhe komodinat, ndrsa n burgje kto jan t garantuara.
N shumicn e dhomave t paraburgimit t vizituara muret e qelive jan te plasaritura, pa shtroje
dhe me lagshtir. N disa mjedise si psh Paraburgimi 313 kushtet e qelive dhe t krevateve jan
t rnda dhe nuk plotsojn standardet minimale t kujdesit dhe mirqenies ndaj t miturve.
Ndriimi n dhoma mbahet i hapur 24 or, q vshtirson fjetjen e t miturve.
T miturit jan t detyruar q ti sigurojn vet sapunin, shampon etj. N dhoma paraburgimi nuk
ka lavatrie, ndaj t miturit detyrohen q ti lajn me dor ndrresat e tyre ose t presin takimin e
ardhshm me familjen.
Pr shkak t kushteve t vshtira n dhoma paraburgimi higjiena personale e t miturve le shum
pr t dshiruar. As n burgje dhe as n dhoma paraburgimi t miturit nuk udhzohen pr rndsin
e mbajtjes s higjiens personale, si nj mnyr efikase e mbrojtjes s shndetit.
H)
Ushqimi dhe t ushqyerit
do mjedis paraburgimi duhet t bj t mundur q do i ri t marr ushqimin q sht

prgatitur n mnyr t prshtatshme, dhe q jepet n momentin e duhur t vakteve, me nj
cilsi dhe sasi q knaq standartet dietike, higjenike dhe shndetsore
Neni 37, Rregullat e OKB-s pr Mbrojtjen e t Rinjve q iu sht Kufizuar Liria
Rregullorja Nr. 1075 prcakton sasin dhe cilsin e ushqimit q jepet pr t paraburgosurit.
Ndonse ka pasur kritika gjat viteve nga nj sr institucionesh pr ndryshimin e sasis s
kalorive q jepen pr do individ n paraburgim, kjo ende nuk ka ndodhur. Menyja n t gjitha dhomat
e paraburgimit t vizituara prmbante:
68

N burgje tualetet jan vendosur n dhoma dhe t miturit mund ti prdorin ato kur t dshirojn.
Ka raste, sidomos gjat vers q mungon uji i pijshm. Ndrsa n dhomat e paraburgimit tualetet
jan t prbashkta dhe vajtja bhet me orar. Zakonisht vajtja n tualet bhet n baz dhome
dhe tre her n dit. Ndonse ka pasur prmirsime lidhur me furnizimin me uj dhe paraqitjen e
tualeteve, prsri shum prej tyre len ende pr t dshiruar. T miturit nuk gzojn intimitetin e
krkuar gjat vajtjes n dushe apo n tualet. C jan t ndara vetm nga nj mur i shkurtr rreth
1 metr, por pa asnj lloj mundsie t mbylljes me der apo plasmas. Larja n dushe lejohet
vetm 2 her n jav, por shum t mitur deklaruan se n fakt ata mund t bnin dush vetm nj
her n 10 dit.
Mngjesi:
aj dhe buk
Dreka:
Sup me mish dhe buk
Darka:
Fasule dhe buk
Stafit policor i duhet t kujdeset edhe pr ushqimin e t miturve t paraburgosur. N shum

raste mungojn elementet baz t higjiens n transportimin e ushqimit. N mse nj rast
buka sht gjendur e vendosur n mjedise t paprshtatshme, e pambshtjell dhe sht
ln n mjedise t hapura pr or t tra. E njjta vlen t thuhet edhe pr ushqimin q iu
jepet t miturve. Thuajse n t gjitha rastet tenxheret e ushqimit, ndonse t mbyllura, lihen
prtok pr disa or, deri sa u shrbehet t gjith t paraburgosurve. N paraburgim nuk
lejohet prdorimi i pjatave, pirunve dhe lugve. Shumica e t miturve mbajn nj tas plastik
pr ushqimin dhe n vend t lugve prdorin duart. Ushqimi konsumohet ulur mbi dyshemen
e qelis, pasi tavolinat nuk jan t lejuara. Ushqimet e drguara mbahen nga familja n
dollap dhe nj dhom t veant. Nuk ka frigorifer dhe ndjehet era e ushqimeve t skaduara
n dhomn ku mbahen ushqimet.

Duke qen se sasia e ushqimit pr t miturit n paraburgim nuk sht e mjaftueshme, familjet
mbajn barrn kryesore t ushqimit t fmijve. T miturit q vijn nga familje t varfra dhe
t margjinalizuara prdorin ushqimin e dhn n institucion, ose far mund ti japin shokt e
dhoms. Ka nj solidaritet n ndarjen e ushqimit q vjen nga familja midis t miturve q
jetojn n t njjtn qeli. Thuajse n t gjitha rastet t miturit deklarojn se ushqimin q vjen
nga familja e ndajn me njeri-tjetrin dhe kjo i ndihmon q t marrin sasin e duhur t kalorive
t krkuara pr kt mosh. Nga nj vshtrim i prgjithshm prsri mund t thuhet se t
miturit n dhoma paraburgimi dhe burgje mbeten t kequshqyer.
Situata e ushqimit dhe e t ushqyerit t t miturve n burgje sht e organizuar dhe me orar.
Sasia dhe cilsia e ushqimit t dhn sht trsisht e ndryshme nga dhomat e paraburgimit.
T miturit nuk ankohen pr sasin e ushqimit sesa pr cilsin e tij. Zakonisht ushqimi gatuhet
nga nj ose disa t burgosur t rritur, por jo gjithmon qllon q ata t jen guxhinjer t
trajnuar. Megjithat edhe n burgje ushqimi i dhn nga familja prbn nj nga burimet
kryesore t konsumit. Ushqimet e sjella nga familja t miturit i mbajn n dhomat e tyre, ku
secili ka nj dollap m vete.
I) Asistenca mjeksore
Ashtu si aksesi n arsim edhe asistenca mjeksore q jepet ndaj t miturve nuk sht e organizuar
mbi baza profesionale. N asnj prej mjediseve t vizituara nuk kishte nj dhom t kujdesit
mjeksor. Ekzaminimet mjeksore n shumicn e rasteve bhen n qeli ose n dhomat e takimeve.
T gjith fmijt e paraburgosur ankohen vazhdimisht pr vonesa t mjekve n dhnien e
shrbimit. Ankesa ka gjithashtu lidhur edhe me cilsin e shrbimit. T miturit deklaruan se n
shumicn e rasteve kur ata jan t smur, mungon asistenca e specializuar mjeksore dhe
shpesh n vend t mjekimeve t prshtatshme, i vetmi mjekim q marrin sht paracetamoli.
Nj ndr shqetsimet kryesore t ngritura prej vjetsh nga ekspertt sht mungesa e
profesionalizmit dhe e sensitivitetit pr respektin ndaj t drejtave t fmijve nga stafi mjeksor
n komisariate policie dhe dhoma paraburgimi.
69
DREJTSIA

M ndryshe paraqitet situata n burgje. T miturit n prgjithsi nuk ankohen pr shrbimin

mjeksor, por vazhdimisht shprehen se mjekimet e dhna qllon t jen pran dats s
skadencs. Po ashtu n pak raste fmijt u shprehn se stafi i burgut nuk iu kishin dhn marr
mjekimet e duhura. Fmijt ngritn gjithashtu shqetsimin se mjekimet nuk jepen falas, por ato
duhet tiu sillen n burg nga familjart.
70
DHUNA NDAJ FMIJVE

N KONFLIKT ME LIGJIN
KAPITULLI 4
DHUNA NDAJ FMIJVE N KONFLIKT ME

LIGJIN
Aspektet ligjore t hetimi dhe ndjekjes s rasteve t
dhuns ndaj t miturve

Mbrojtja e dinjitetit, personalitetit njerzor, ndalimi i torturs, dnimeve dhe trajtimeve mizore,
poshtruese e njerzore sht pjes imperative, urdhruese e legjislacionit shqiptar. N paraqitjen
e ktij standardi, konstatohet se nuk ka, prgjithsisht, situat ku ligji t nnvizoj kujdesin e veant
t respektimit t ktyre normave kur sht fjala pr t mitur.
N fushn e torturs dhe keqtrajtimit, kuadri legjislativ shqiptar sht prgjithsisht n linj me
standardet ndrkombtare, megjithse nenet 86 dhe 87 t Kodit Penal Shqiptar akoma nuk jan n
prputhje me prkufizimin e torturs sipas Konvents s OKB-s kundr Torturs. Jan trajnuar
efektivt policor t t gjitha niveleve pr t drejtat e njeriut, por efekti i trajnimeve sht i kufizuar
sipas shifrave t Amnesty International raportohen mesatarisht n vit 35 incidente torture apo
keqtrajtimi. Shqipria duhet t bj prpjekje m t mdha pr t siguruar zbatim t rrept t ligjit,
duke ndshkuar si duhet shkelsit sipas shkalls s krimeve t tyre. Shqipria duhet gjithashtu t
rris ndrgjegjsimin mbi t drejtat e njeriut duke trajnuar gjyqtart dhe prokurort pr ndalimin e
torturs dhe tu jap viktimave dmshprblim efikas, prfshi ktu edhe kompensim. Sipas Progres
Raportit t Komisionit Evropian (2005)/ 561.
Gjithashtu n raportin e CAT Komitetit Evropian pr Ndalimin e Torturs dhe t Trajtimeve ose
Ndshkimeve njerzore ose Poshtruese n Shqipri nnvizohet se ka mosprputhjes t
prkufizimit t torturs n Kodin penal me prkufizimin e konvents Evropiane dhe sht e
domosdoshm brja e amendimeve t legjislacionit t brendshm q t siguroj q aktet e torturs
konsiderohen krime t prgjithshme. Legjislacioni duhet t ket prmbajtje t qart n kuptimin q
pohimet e marra nn tortur t ndalohen si edhe t vendos q urdhrat nga nj epror nuk mund t
prdoren si justifikim i torturs.
71
DREJTSIA
Komiteti i Kshillit t Evrops pr parandalimin e torturs (CPT) n raportin e prgatitur pr qeverin
shqiptare pas vizits n periudhn 23 maj 3 qershor 2005 ka konstatuar se pjesa m e madhe e t
intervistuarve kan pranuar se jan keq trajtuar nga policia kriminale gjat procesit t marrjes n
pyetje. Ndonj her keqtrajtimi sht i krahasueshm me torturn.
Konstatohet se ka probleme t shumta n zbatimin e ligjit. Konstatohet nga Komiteti se sht br
zakon q policia kriminale t bj pyetjen e t miturit pa prezencn e avokatit duke cenuar rnd
KPP.
Komiteti ka konstatuar probleme q kan t bjn me fmijt n dhomat e paraburgimit porsa
i takon kushteve n paraburgim, ndonjher edhe mbajtjen e tyre me t rriturit; mbipopullimin
e burgjeve; mungesn e psikologve dhe t psikiatrve; pamjaftueshmri aktivitetesh edukative;
munges t stafit t trajnuar;
Orientimi i analizs s legjislacionit n vazhdimsi do t bhet duke u fokusuar n situatat kur i
mituri si rrjedhoj e qenies t dyshuar, t akuzuar ose pr t cilin sht thn se ka kryer shkelje t
ligjit penal ose sht dnuar penalisht, pson dhun prej autoriteteve me qllime t caktuara. N
Raportin Studimor Dhuna kundr Fmijve n Shqipri t mbshtetur nga UNICEF dhe prgatitur
prej A. Tamo dhe TH.Karaj, ndonse analizohet dhuna ndaj fmijve n legjislacionin shqiptar,
kndvshtrimi i autorve nuk prfshin rastet e dhuns prej autoriteteve shtetrore ndaj fmijve n
konflikt me ligjin penal46.
Sipas Kushtetuts, askush nuk mund ti nnshtrohet torturs, dnimit apo trajtimit mizor, njerzor
ose poshtrues (neni 25); do person, t cilit i sht hequr liria sipas nenit 27 t Kushtetuts, ka t
drejtn e trajtimit njerzor dhe t respektimit t dinjitetit t tij (neni 28/5; do fmij ka t drejt t
jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, ..(neni 54/3 i Kushtetuts); mbrojtja e dinjitetit dhe e personalitetit
njerzor sht pjes e preambuls s Kushtetuts, gjithashtu.
Sipas KP tortura sht vepr penale. Nenet 86 dhe 87 t KP prkatsisht parashikojn si vepr
penale torturn dhe torturn me pasoja t rnda. Nenet 86 dhe 87 t Kodit Penal Shqiptar akoma
nuk jan n prputhje me prkufizimin e torturs sipas Konvents s OKB-s kundr Torturs.
Sipas KPP, askush nuk mund ti nnshtrohet torturs, dnimit apo trajtimit poshtrues (neni 5/2
KPP); T dnuarve me burgim u sigurohet trajtimi njerzor dhe rehabilitimi moral (neni 5/3 KPP);
nuk mund t prdoren, as me plqimin e t pandehurit, metoda ose teknika t marrjes n pyetje t
cilat ndikojn mbi lirin e vullnetit ose ndryshojn aftsin e kujtess e t vlersimit t fakteve (neni
38/2 KPP);
Organet dhe punonjsit q ekzekutojn vendimet, jan t detyruar t ushtrojn me korrektsi
kompetencat, duke respektuar t drejtat, nderin dhe dinjitetin e personit. Personat e ngarkuar pr
ekzekutimin e vendimit penal mbajn prgjegjsi disiplinore dhe, kur sht rasti, edhe penale, pr
mosvnien, zvarritjen ose ekzekutimin e vendimit n kundrshtim me ligjin apo t drejtat e personit.
(Neni 8 ligji 8331/ 21.4.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale)
72

Shqipria ka ratifikuar Konventn evropiane Pr parandalimin e torturs dhe t trajtimeve ose

ndshkimeve njerzore ose poshtruese dhe dy protokollet e saja, m 1996-n si edhe protokollin
opsional t konvents Kundr torturs, m 2003-n.
DHUNA NDAJ FMIJVE

Ligji Pr shrbimin e kontrollit t brendshm n sistemin e burgjeve47 prcakton se fusha e

veprimtaris s ktij shrbimi sht parandalimi, zbulimi, dokumentimi dhe hetimi paraprak i veprimtaris
kriminale, t kryer nga punonjs t Policis s Burgjeve, nga struktura t tjera t sistemit t Drejtoris
s Prgjithshme t Burgjeve dhe pr shtje q lidhen me sigurin n burgje (Neni 2).
Ligji Pr Policin e Shtetit48 n Nenin 27 thot se gjat prmbushjes s detyrs punonjsit t
Policis nuk i lejohet t kryej ndaj individve veprime t pabazuara n ligj, ndshkime ose trajtime
njerzore apo denigruese, si dhe do lloj torture. N kryerjen e detyrave t caktuara me urdhr ose
t marra drejtprdrejt nga ligji, punonjsit e Policis s Shtetit t tregojn vendosmrin e nevojshme
pr arritjen e qllimit t krkuar, pa prdorur torturn dhe trajtime njerzore e denigruese q cenojn
nderin dhe dinjitetin e personit49.
N Kodin e Etiks s Policis50 nnvizohet se gjat shoqrimit, ndalimit dhe arrestimit t personave
t implikuar n krime, punonjsit e policis zbatojn me rreptsi normat ligjore, si dhe u ndalohet do
akt torture a veprim tjetr q cenon personalitetin dhe dinjitetin e tyre.

ligji nr.8328/16.4.1998 Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim: Ndalohet prdorimi

i mjeteve t forcs dhe atyre shtrnguese, q formojn arm ose i lndve narkotike n kuptim t
Kodit Penal, si dhe ato q kan natyr torturuese dhe hipnoze (neni 58). Ekzekutimi i dnimit me
burgim bhet duke respektuar dinjitetin e t dnuarit dhe prshkohet nga ndjenja njerzore51. Nuk
lejohet prdorimi i forcs fizike ndaj t dnuarve, nse nuk sht e domosdoshme pr t ndaluar aktet
e dhunshme, tentativat e largimit nga institucioni, si dhe pr mposhtjen e kundrshtimit edhe kur ai
sht pasiv, n zbatimin e urdhrave t dhna. Personeli, i cili pr do lloj arsye ka prdorur forcn
fizike ndaj t dnuarve, duhet menjher t ver n dijeni me shkrim drejtorin e institucionit, i cili nga
ana e tij bn kontrollin dhe siguron ndihmn shndetsore t t dnuarve dhe vetm pas ksaj verifikon
shtjen.
Mjetet e shtrngimit fizik nuk mund t prdoren si ndshkim, por vetm n rastet q parashikohen
shprehimisht n rregullore dhe pr t shmangur prpjekjet pr largimin nga institucioni, dhunn ndaj
personave, dmtimin e sendeve, si dhe pr t garantuar shndetin e vet t dnuarit. Prdorimi i
mjeteve t shtrngimit fizik duhet t jet i kufizuar n koh dhe pr kalimin pr nj periudh mbi 72 or
duhet t merret miratimi i prokurorit. Gjat shtrngimit fizik, i dnuari duhet t jet nn kontrollin e
vazhdueshm t shrbimit shndetsor (neni 57 ligji nr.8328/16.4.1998 Pr t drejtat dhe trajtimin e
t dnuarve me burgim).
Te gjitha institucionet e ekzekutimit te vendimeve me burgim te forms se prere, prfshire edhe
institucionet pr te smurt dhe te paaftt, mund te vizitohen pa autorizim ne do kohe nga Avokati i
Popullit ose komisionart te pajisur me autorizim prej tij. Avokati i Popullit ka te drejte te takoje dhe te
bisedoj n konfidenc me do t dnuar q i sht ankuar atij, si dhe t bj inspektime me nismn
e tij pr te kontrolluar respektimin e te drejtave te te burgosurve. Korrespondenca e te dnuarve me
Avokatin e Popullit nuk duhet te pengohet ose te kontrollohet. (neni 43/8 ligji nr.8328/16.4.1998
Pr t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim ndryshuar me ligjin nr.9071/22.5.2003).
73
DREJTSIA
N Rregulloren e Burgjeve prcaktohen llojet, natyra e forcs dhe e mjeteve t shtrngimit dhe
rregullat e prdorimit t tyre me funksion parandalues dhe n prputhje me individualitetin e t
dnuarit. N nenin 47 t ksaj rregulloreje prcaktohen mjetet e forcs t tilla si: shkopinjt e
goms, pistoleta neuro-paralizuese dhe gazi lotsjells; mjetet e shtrngimit t tilla si: prangat,
zinxhirt dhe xhaketa kufizuese. Mjetet e forcs dhe te shtrngimit nuk duhet t prdoren si
dnime, por vetm pr t shmangur:
prishjen e rregullit dhe siguris ne burg
prpjekjet pr tu larguar nga burgu apo gjate transferimit.
dhunn dhe krcnimin ndaj personave te tjer.
dmtimin e shndetit te vet ose te personave te tjer.
dmtimin e rende te sendeve.
kundrshtimin aktiv ose pasiv ne zbatimin e rregullave dhe urdhrave, ose ne ekzekutimin
e nj dnimi disiplinor.
N Nenin 46 thuhet se asnj i dnuar nuk duhet t vihet t punoj n shrbim t burgut pr arsye
disiplinore. Masat disiplinore si rregull jepen nga e lehta deri tek m e renda. Ne rastin e
transferimeve t t dnuarve n institucione t tjera t vuajtjes s dnimit, duhet t merren parasysh
krkesat e t dnuarve. Transferimi bhet n nj mnyre sa m pak t njohur nga publiku dhe
duke siguruar mbrojtjen nga do form fyerje, kurioziteti ose publikimi. Ndalohet transferimi i t
dnuarve me mjete transporti q nuk kan ndriim dhe ventilim t prshtatshm, ose q n
ndonj mnyr mund ti ver ata para vuajtjeve fizike dhe poshtrimit.
Gjithsesi, keq prdorimi i forcs dhe i mjeteve prej autoriteteve publike sht nj situat q her
pas here sht br evidente qoft prej policis dhe n vendet e paraburgimit e n burgje. Me
gjith prpjekjet e her pashtershme pr monitorimin e situats n burgje duket se ende ka
nevoj pr nj raport analitik t plot t ksaj situate. Ndrtimi i nj sistemi t ankimimit dhe
procedimit t shpejt ndaj t gjitha ankesave q vijn si rrjedhoi e keqtrajtimit t t miturve prej
autoriteteve t drejtsis pr t miturit sht emergjente me qllim q t shmangen dhunuesit
dhe dhuna n institucionet ku shteti kujdeset pr t miturit. Vetm kshtu do t zbatohen standardet
e nenit 37/2 t KDF dhe interesi i lart i fmijve52. De facto aktet e torturs ose t keqtrajtimit t
personelit zbatues t ligjit mbeten pothuaj pa u ndshkuar. Ndrkoh mosdenoncimi sht i lidhur
edhe me nivelin e ndrgjegjsimit t viktimave dhe me mungesn e besimit n autoritetet policore
ose gjyqsore, pamundsin e marrjes s nj raportimi mjeksor, vshtirsive n aksesin n
mbrojtjen ligjore edhe pr t miturit, vshtirsit n paraqitjen e ankesave53. Njohurit me t
74

Rregullorja n nenin 48 lidhur me prdorimin e forcs nnvizon Personelit te burgut i ndalohet t

kryej ndaj t dnuarve veprime t pabazuara ne ligj, ndshkime ose trajtime njerzore apo
denigruese, si dhe do lloj torture. Prdorimi i forcs, kur e lejojn rrethanat, duhet t behet i
paralajmruar, n mnyr t prshkallzuar dhe n raport me dhunn e prdorur nga t dnuarit.
Prdorimi i forcs ndalet menjher me ndrprerjen e kundrshtimeve nga t dnuarit. Ne rast
lndimi te te dnuarit, ndaj te cilit sht prdorur forca, atij i jepet menjher ndihma e nevojshme
mjeksore. Incidenti duhet te raportohet menjher tek drejtori i burgut.
DHUNA NDAJ FMIJVE

drejtat e t burgosurve jan t rndsishme si pr t burgosurit ashtu edhe pr personelin e

burgjeve.
Roli i Avokatit t Popullit n mbrojtjen dhe promovimin e t drejtave t fmijve n
konflikt me ligjin.54
Institucioni i Avokatit t Popullit sht i ri n Shqipri. Pr her t par n historin e Shqipris,
ai u parashikua t ngrihej si institucion i pavarur publik n Kushtetutn e vitit 1998. N Shkurt
1999 Kuvendi i Shqipris miratoi ligjin Pr Avokatin e Popullit, ligj ky q prcakton fushn e
veprimit, si dhe t drejtat dhe detyrimet e ktij institucioni. Ky ligj u hartua duke pasur parasysh
dhe legjislacionin e vendeve t tjera t Evrops. Avokati i Popullit zgjidhet nga tre t pestat e
gjith antarve t Kuvendit pr nj periudh 5 vjeare me t drejt rizgjedhjeje.
Kuvendi, me propozim t Avokatit t Popullit zgjedh tre komisioner, t cilt mbulojn shtje
specifike t drejtimit, funksionimit dhe puns s ktij institucioni. Ndonse gjat hartimit t ligjit
pr Avokatin e Popullit, u krkua q njri nga Komisionert e ksaj zyre t njihej si Komisioner i
t Drejtave t Fmijve, kjo krkes nuk u morr parasysh nga Kuvendi i asaj kohe.

Megjithat, q nga ngritja e ktij institucioni, ka pasur zhvillime pozitive prsa i prket mbrojtjes,
trajtimit dhe promovimit t t drejtave t fmijve. Institucioni i Avokatit te Popullit i ka kushtuar
nj prioritet t veant t drejtave t fmijve n Shqipri dhe n mnyr t vazhdueshme ka
br rekomandime pr prmirsimin e legjislacionit pr fmijt55.
N lidhje me t drejtat e fmijve, sht ngritur nj Komision Ndrministror pr T Drejtat e
Fmijve dhe nj departament pr t drejtat e fmijve n zyrn e Avokatit t Popullit, por asnjri
nuk sht pajisur me personelin dhe burimet e mjaftueshme. Kshtu n Prill t vitit 2004 u krijua
Nnseksioni pr t Drejtat e Fmijve, mbi bazn e nj marrveshjeje me SIDA-n56 dhe Save
the Children n Shqipri. Mandati i ktij nnseksioni sht q t shrbej si avokat, katalizator
dhe si nj organ monitorues i t drejtave t fmijve sipas Konvents t Drejtave t Fmijve n
Shqipri. Ky nnseksion punon pr t larguar pengesat e zbatimit t konventave ndrkombtare
t ratifikuara nga Shqipria, si dhe pr t ndrgjegjsuar popullsin mbi rndsin e mbrojtjes t
drejtave t fmijve57.
Sipas strukturs organizative t miratuar, Zyra e Avokatit t Popullit prbhet nga tre seksione t
specializuara, n krye t t cilave qndrojn komisionert.
75
DREJTSIA
Seksioni i par: Merret me ankesat apo krkesat ndaj organeve t
administrats qendrore, pushtetit vendor dhe t tretve q veprojn pr llogari t tyre.
Seksioni i dyt: Merret me ankesat apo krkesat ndaj policis, shrbimit sekret, burgjeve,
forcave t armatosura dhe pushtetit gjyqsor.
Seksioni i tret: Trajton ankesat apo krkesat q nuk prfshihen n dy seksionet e para,
bashkpunon me organizatat joqeveritare si dhe bn studime n fushn e zbatimit t t drejtave
dhe lirive t njeriut. Institucioni i Avokatit t Popullit mbron t drejtat, lirit dhe interesat e ligjshme
t individit nga veprimet ose mos-veprimet e paligjshme e t parregullta t organeve t
administrats publike, si dhe t tretve q veprojn pr llogari t saj.
Zyra e Avokatit t Popullit ka si mision parandalimin e konflikteve t mundshme midis administrats
publike dhe individit. Avokati i Popullit vepron n baz t ankess apo krkess s paraqitur pran
tij. Ai vepron edhe me nismn e vet, pr raste t veanta, t bra publike, por gjithmon duhet t
marr m von plqimin e t interesuarit ose t dmtuarit.
N rastet kur Avokati i Popullit fillon procedurn e shqyrtimit t shtjes me nismn e vet dhe kur
kujdestari ose prfaqsuesi i tij ligjor nuk vepron, nuk krkohet plqimi i t dmtuarit kur sht i
mitur apo i paaft mendrisht apo me aftsi t kufizuara ose pr mbrojtjen e t drejtave t nj
numri t madh t individve.
Avokati i Popullit nuk vendos direkt vet pr ti dhn t drejtn personit q ankohet, por ai
bn rekomandime pr vnien n vend t s drejts s shkelur tek organi i administrats publike
q sipas tij ka shkaktuar shkeljen e saj.

N rastet kur organi prkats nuk reagon ndaj rekomandimeve t Avokatit t Popullit, ky i fundit
mund ti drejtohet organeve m t larta n hierarki, deri edhe Kuvendit me nj raport, duke
propozuar edhe masa konkrete pr vnien n vend t s drejts s shkelur.
76
NDIKIMI I KRIMINALITETIT
FMIJNOR DHE I T MITURVE
N POLITIKAT PUBLIKE
KAPITULLI 5
NDIKIMI I KRIMINALITETIT FMIJNOR DHE I

T MITURVE N POLITIKAT PUBLIKE
1. Ndikimi i kriminalitetit t fmijve dhe t miturve n
drejtim t prmirsimit t politikave publike

Sipas t dhnave zyrtare t INSTAT-it, numri i prgjithshm i fmijve konsiston n rreth e

popullsis. Grup-moshat e t rinjve 14-18 vje dhe sidomos ata q prfshihen n grupmoshn
20-30 vje jan m t rrezikuarat nga prfshirja n krime dhe kundravajtje penale, si ndaj vet t
rinjve ashtu edhe ndaj personave t tjer.
Mbrojtje e veant e t miturve dhe e t rinjve sht nj detyrim kushtetues. Prmbushja e tij
prcakton si prioritet angazhimin pr t prmirsuar punn parandaluese, zbatimin e masave
alternative t dnimit, forcimin e zbatimit t ligjit, krijimin e infrastrukturs s prshtatshme pr
vuajtjen e dnimit pr t miturit dhe t rinjt, si edhe riintegrimin e tyre n shoqri, etj etj.
Pavarsisht prqindjes s t miturve t prfshir n veprimtari kriminale, kriminaliteti fminor
ose rinor sht par gjithnj me shqetsim dhe pr rrjedhoj ka ndikuar dhe sensibilizuar n
mnyr t drejtprdrejt n ndmarrjen e nj sr aksioneve politike. Kto kan synuar n
prmirsimin e legjislacionit, institucioneve, burimeve njerzore, mjeteve financiare, etj. Ka nj
proces t vazhdueshm q jep efektet n kt drejtim. N substanc parimet themelore t
Kushtetuts s Shqipris, t Konventave t OKB-s dhe t instrumenteve t tjera ndrkombtare,
t ratifikuara nga shteti shqiptar, ku theksohet se fmijt, pr shkak t veorive t moshs, t
mungess s pjekuris fizike dhe intelektuale, kan nevoj pr nj mbrojtje dhe vmendje t
veant nga familja dhe institucionet shtetrore.
T drejtat e fmijve kan psuar prmirsime t ndjeshme, si rezultat i reformave t gjithanshme
ligjore dhe institucionale, me synim prafrimin e tyre me standardet evropiane dhe m gjer. Kshtu,
ne kt drejtim ka pasur nj proces rendjeje t pandrprer qysh me ratifikimin e KDF (1992). N
kt kuadr, dhe kryesisht pas viteve 2000, do t identifikonim si politika pozitive nisma t tilla si:
77
DREJTSIA
Reformimi n vazhdimsi i legjislacionit dhe i institucioneve q administrojn shtjet e
drejtsis pr t miturit. Konstatohet se ende nuk sht miratuar paketa ligjore Mbi drejtsin
pr t miturit por her pas here ekspert, prfaqsues t institucioneve dhe OJF jan ndalur n
diskutime t shtjeve t drejtsis pr t miturit.. Kjo paket psoi disa modifikime pozitive nga
Drejtoria e Kodifikimit por diskutimet n KRL identifikuan dy drejtime mendimi t ekspertve. At
q paketa duhet t miratohet dhe at q dispozitat e KPP dhe KP lidhur me t miturit jan n
vendin e duhur e n kto kushte paketa nuk sjell ndonj ndryshim. Mbetet n diskrecionin e
Ministrit t Drejtsis nse ky proces do t ndjek rrugn e miratimit t pakets pr t ciln u
konsumua shum ekspertiz nga aktor t ndryshm nn drejtimin dhe mbshtetjen e Unicef,
apo jo. Gjithsesi veprime t tilla si futja e rolit t psikologut, n mnyr t veant n proceset e
divorceve etj; rritja e rolit t punonjsit social n ambientet e vuajtjes s dnimit dhe n paraburgim;
mjedise t veanta nga t rriturit pr t miturit q vuajn dnimin me heqje lirie jan aspektet
pozitive t politiks s ndjekur lidhur me drejtsin pr t miturit.
Miratimi i nj sr strategjive t tilla si:
Strategjis pr Fmijt dhe Plani i Veprimit pr periudhn 2001-2005 (2001)

Miratimi i Strategjis Kombtare pr Fmijt dhe hartimi i Planit t Veprimit pr periudhn
2005-2010 (2004) (VKM nr. 368, dat 31.05.2005)
Strategjis kombtare pr rinin (2007 2013)
Miratimi i Strategjia Kombtare dhe Plani i Puns pr Luftn kundr Trafikut t Fmijve
dhe Mbrojtjes s Fmijve, Viktima t Trafikut 2005-2007 (2005)
Paraqitja e raportit fillestar pr KDF pran Komitetin pr t drejtat e Fmijve t OKB-s

(2005)
Ministris s Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta, Ministrin e Drejtsis,
Ministris s Brendshme, Ministris s Kulturs Rinis dhe Sporteve, ngritja e Seksioni i t
Drejtave t Fmijve Pran Zyrs s Avokatit t Popullit (2004),
Ngritja e Komiteti Ndrministror pr t Drejtat e Fmijve (Urdhri nr.118, dat 30.06.2004, t

Kryeministrit).
Fillimi i procesit t krijimit t sektorit t veant, i cili merret me mbrojtjen e fmijve pran
pushteti vendor. (rasti i Bashkis s Tirans)
Vnia n jet e nj sr projekteve t rndsishme n zbatim t KDF (UNICEF, TDH, CoE,

Komisioni Evropian, SIDA etj ). Aktualisht nj program tre vjear i Ministris s Drejtsis,
Komisionit Evropian dhe SIDA sht duke u zhvilluar. Qllimi i ktij programi sht zhvillimi i
nj sistemi t DM n harmoni me standardet ndrkombtare duke zhvilluar komponentt e
pes fushave kryesore q kan t bjn m DM.
Forcimi i kapaciteteve profesionale t aktorve kryesor t sistemit t drejtsis pr t miturit,

trajnimi, etj.
Her - her ka ndodhur q ka qn fenomeni i kriminalitetit t t miturve dhe prgjigjet e
pamjaftueshme, t vakta e t dobta ndaj tij ajo cka ka nxitur ndrmarrje politike t caktuara.
Her t tjera ka ndodhur q veprimet politike i kan paraprir nj procesi q n potenc parandalon
78

Ngritja dhe funksionimi pran ministrive t njsive n mbrojtje t fmijve. T tilla kemi pran
N POLITIKAT PUBLIKE
fenomenet e kriminalitetit tek t miturit. Gjithsesi prsa i prket hartimit t politikave lidhur me
drejtsin pr t miturit mendoj se dy do t jen tendencat kronologjike t tyre:
a)
tendenca ku veprimi ose nisma, ose aksioni politik do t jet pararendse ose parandaluese
e fenomenit dhe
b)
tendenca ku politika do t realizoj riparimin e fenomenit negativ e do t vij si rrjedhoj

e faktit q politika e deritashme nuk ka mundur ta parandaloj at.

Q politikat riparuese t jen sa m t reduktuara krkohet q t bhen n kohn e duhur

ndrhyrje me masa ligjore, politike etj n drejtim t:
Prmirsimit t sistemit t drejtsis pr t miturit n konflikt me ligjin si dhe t shrbimeve t
riedukimit pr ta,
Prmirsimit t legjislacionit penal dhe procedural penal pr trajtimin e t miturve
Ngritjen e strukturave t specializuara n sistemin e prokuroris dhe t seksioneve ose gjykatave
pr t miturit,
Prmirsimin e infrastrukturave t sistemit t drejtsis penale pr t miturit
Sigurimin dhe prshtatjen e asistencs ligjore, sociale dhe psikologjike me nevojat e fmijve,
q jan n konflikt me ligjin.
parandalimin e rrugs s krimit dhe riintegrimin e fmijve n konflikt me ligjin,
forcimin e mbrojtjes s fmijve t burgosur
zhvillimin e trajnimeve profesionale afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata t personaleve q
punojn me t miturit,
Ngritjen dhe funksionimi i strukturave prkatse n zbatim t pakets ligjore si: Instituti i
riedukimit pr t miturit, si institucion kryesor pr ekzekutimin e dnimeve alternative dhe
masave t tjera edukuese,
Koordinimi midis institucioneve
N politikat e s ardhmes nj vend t rndsishm do t zn:
Prgatitja e Kodit t Drejtsis pr t Miturit nga Ministria e Drejtsis n prputhje t plot
me Konventn pr t Drejtat e Fmijs . (2007-2008)
Prgatitja e pakets ligjore pr Masat Alternative pr t Miturit dhe t Rinjt nprmjet diskutimit
t t gjith partnerve social t implikuar, nn drejtimin e prbashkt t Ministris s Drejtsis
dhe UNICEF promovimit t ndrmjetsimit, shrbimeve n komunitet dhe drejtsis restauruese
Ngritja e nj sistemi t parandalimit t kriminalitetit fminor dhe atij rinor q synon vendosjen
e masave t prkujdesit dhe asistencs pr t gjith t miturit q shfaqin sjellje ose tendenca
penale, si angazhim i prbashkt i Ministris s Brendshme, Ministris s Drejtsis dhe
Ministris s Arsimit dhe Shkencs, MPCSSHB.
Trajnimin e profesionistve t sistemit t drejtsis lidhur me menaxhimin e rastit me t mitur
n konflikt me ligjin penal.
Nj mbrojtje ligjore adekuate e fmijve me qllim riintegrimin e tyre t plot n shoqri.
Politike eficente pr parandalimin e kriminalitetit t t miturve. Ktu nj rol t rndsishm do
t luaj shkolla, familja, shoqria.
79
DREJTSIA
2. Tendenca e zhvillimit t kriminalitetit fmijror n vite
Nj nga shtjet q shpesh hap debat midis ekspertve t shkencave sociale dhe atyre juridike
sht edhe tendenca e zhvillimit t kriminalitetit n nj vend. Kjo sht e lidhur jo vetm me
punn parandaluese q duhet t ndrmarrin institucionet e Policis s Shtetit dhe sistemit t
drejtsis n prgjithsi, por ajo paraqet edhe nj sfide n vetvete pr politik-brsit. Tendencat
e zhvillimit t kriminalitetit duhet ti shtyjn politik-brsit pr t analizuar jo vetm faktort q
jan m t dukshme pr syrin e tyre, por njkohsisht edhe faktort e fshehur apo t padukshm
t nj fenomeni.

N kt pjes t studimit ne kemi analizuar t dhnat publike t Ministris s Brendshme. Ajo q

duhet thn paraprakisht sht fakti q diferenca q paraqitet ndrmjet t dhnave t Ministris
s Brendshme dhe Ministris s Drejtsis (t paraqitura m sipr), ka t bj me faktin se jo q
t gjith fmijt dhe t miturit q ndalohen nga policia hyjn n sistemin e drejtsis. Nj pjes e
tyre prfitojn nga mosha e vogl (nn 14 vje), ndrsa nj pjes tjetr pr shkak t mungess s
provave q n fillim t hetimit, nuk paraqiten prpara gjykats.
80
N POLITIKAT PUBLIKE
Duke analizuar t dhnat e msiprme mund t nxirren nj sr konkluzionesh, t cilat lehtsojn
edhe formulimin e tendencave t zhvillimit t kriminalitetit t fmijve dhe t rinjve n Shqipri.
Ndr tendencat kryesore q mund t prmendim jan:
Tendenca e par: Ka nj rritje t konsiderueshme t fmijve nn moshn 14 vje si autor t
veprave penale. Prfshirja e fmijve n disa raste ka shnuar nj rritje prej 10-20 prqind nga
njri vit n tjetrin.
Tendenca e dyt: Ka nj rritje graduale t prfshirjes n vepra penale t t miturve t moshs
14-18 vje. Ndonse n ndonj rast ka pasur ulje t numrit t t miturve, kjo ulje nuk ka qen e
qndrueshme, por n t kundrtn ajo ka shnuar rritje n vitet n vazhdim. Kjo mund t shpjegohet
nprmjet nj sr faktorsh makro dhe mikro q ndikojn n rritjen e kriminalitetit si: varfria,
papunsia, paqndrueshmria politike, lvizjet migruese brenda vendit, modelet e ofruara nga
shokt, dhuna n familje etj.
Tendenca e tret: Vihet re nj rritje e konsiderueshme e veprave penale kundr personit t
shkaktuara nga t miturit. Kjo rritje sht m e ndjeshme sidomos n grup-moshn 14-18 vje.
Kshtu ndrmjet vitit 2004 dhe 2005 kjo vepr penale sht rritur me rreth 60 prqind. Ky fakt
duhet t prbj nj shqetsim serioz si pr strukturat parandaluese t policis, ashtu edhe pr
Ministrin e Drejtsis, n rolin e politik-brsit.

Tendenca e katrt: Vazhdon t vihet re nj qndrueshmri e zhvillimit t tendencs s prfshirjes

s fmijve dhe t t miturve n veprat penale kundr pasuris. Shqetsimi me serioz n kt
drejtim nuk vihet re aq n grup-moshn 14-18 vje, sesa pr fmijt nn 14 vje. Kshtu ndrmjet
viteve 2004-2006 vihet re se prqindja e rasteve sht rritur respektivisht 76 prqind dhe 19
prqind. Kjo mund t shpjegohet edhe me faktin se fmijt e ksaj moshe nuk kan prgjegjsi
penale dhe pr pasoj mund t shfrytzohen nga persona t tjer pr t kryer veprime t paligjshme.
Tendenca e pest: Prfshirja e fmijve n veprat penale t trafikimit ka shnuar nj rnie t
konsiderueshme dhe ndrmjet viteve 2004-2006 ajo sht zvogluar me m shum se 50 prqind.
Kjo rnie sht e lidhur me punn e forcave t zbatimit t ligjit kundr trafiqeve n prgjithsi dhe
trafikimit t qenieve njerzore n veanti.
Tendenca e gjasht: Prfshirja e fmijve n mbajtje apo shprndarje t drogave sht nj nga
veprat penale q ka njohur rritje t ndjeshme gjat periudhs 2003-2006 dhe ajo ka prfshir t
dyja grup-moshat. Kshtu deri n vitin 2004 nuk ka pasur asnj rast t prfshirjes s fmijve nn
14 vje n kt vepr penale, ndrkoh q ajo rritet me 200 prqind gjat vitit 2005. Ndrkoh q
t miturit e moshs 14-18 vje jan m t rrezikuarit nga kjo vepr penale. Ndrsa gjat vitit 2004
u regjistruan vetm 3 raste, n vitin 2006 prfshirja e t miturve n kt vepr penale u rrit me mbi
140 prqind.
81

DREJTSIA
82
KONKLUZIONET
DHE REKOMANDIMET
KAPITULLI 6
KONKLUZIONET DHE REKOMANDIMET

I. GJETJET DHE KONKLUZIONET E STUDIMIT
1. Gjetjet dhe konkluzionet lidhur me kuadrin ligjor

Nga analiza e kuadrit ligjor t realizuar gjat ktij studimi arrijm n kto konkluzione:
Nuk ka nj ligj t plot integral q t trajtoj shtjet e drejtsis pr t mituri. Dispozitat lidhur
me t miturit jan t shprndara n ligje e kode. Ndrkoh ka shum ligje q ndrsa trajtojn
shtje t drejtsis penale nuk bjn asnj trajtim t diferencuar pr t miturit duke i barazuar
n kt mnyr me t rriturit. N analizn e legjislacionit, kjo ishte evidente n nj mas t
konsiderueshme.
N disa raste ndodh q standardi ligjor nuk shoqrohet me akte nnligjore n baz dhe pr
zbatim t tij, ose ndrsa standardi sht de jure, ai nuk gjendet de facto. Rasti i gjykimit t
shtjeve pr t mitur nga gjykata ose seksione pr t mitur dhe rasti i aplikimit t masave
edukuese n kushtet e mungess s institucioneve. Shembuj t till ndonse nuk jan t
shum e bjn sistemin vetm n letr dhe nuk garantojn t drejtat e t miturve n procesin
penal
Ka ende vend pr harmonizim t legjislacionit me standardet ndrkombtare lidhur me drejtsin

pr t miturit. Ratifikimi i nj numri t madh konventash nuk e ezauron plotsisht problemin
sepse ende zbatueshmria e konventave nuk sht n t njjtin stad me ligjin pr efekt t
njohurive t limituara lidhur me to.
Dispozitat n fuqi i japin sistemit t drejtsis m shum pamjen e nj sistemi ndshkues se

sa t nj sistemi rehabilitues dhe edukues pr t miturit. Kjo sht n kundrshtim me standardet
ndrkombtare t detyrueshme pr vendin ton.
Prgjithsisht legjislacioni ka psuar ndryshime t vazhdueshme. Edhe n KPP dhe KP si
83
DREJTSIA
edhe n ligjin pr organizimin e pushtetit gjyqsor, jan br nj sr ndryshimesh t
herpashershme. Ndonjher duket sikur dispozitat vijn n kundrshtim me njra tjetrn ose
jan t paqarta. Nj rishikim i plot i tyre n harmoni me njra tjetrn sht i domosdoshm
2. Konkluzione lidhur me kuadrin institucional
Nuk ka nj sistem t veant q t trajtoj shtjet e drejtsis pr t miturit dhe n kt

mnyr tu jap prgjigje nevojave t veanta q kan fmijt ndryshe nga t rriturit. Prgjithsish
i njjti sistem shrben si pr t rriturit dhe pr t miturit me prjashtim t disa strukturave t
cilat jan tepr t kufizuara n shtrirje, n hierarki dhe n prbrje.
Nuk ka nj koordinim adekuat midis hallkave t sistemit. Kjo pengon operativitetin e tij,
fleksibilitetin e pr rrjedhoi cenimin e t drejtave t t miturve. Nj momerandum bashkpunimi
i Ministris s Drejtsis sht nj fillim i mbar i ktij procesi por jo i mjaftueshm
Nuk ka gjykata t veanta pr t miturit ose seksione pran gjykatave. T njjtn pamje kemi
edhe n polici, prokurori, avokati etj. N kt mnyr t gjith merren me t gjitha shtjet dhe
kjo e bn rolin e tyre jo eficent. Dekretimi nga Presidenti i seksioneve pr t miturit do t jet
nj hap prpara por q detyrueshmrisht duhet t shoqrohet edhe me strukturat e tjera.
Vetm nj gjyqsor i specializuar nuk e zgjidh problemin n zinxhirin e tij.
Konstatohet se ndonse parandalimi i kriminalitetit sht nj prej funksioneve t ligjit dhe t

masave penale t parashikuara prej tij, misioni parandaluese i institucioneve gjat zbatimit t
ligjit sht tepr i limituar.
Legjislacioni shqiptar me mnyrn se si qndrojn dispozitat e tij dhe mnyrn se si aplikohet
rezulton t ket nj karakter ndshkues m t fort se sa parandalues.
Shum komponent t ktij sistemi pr shkaqe subjektive nuk e prmbushin kt mision
Mungesa e transparencs s proceseve dhe e njohurive me ligjin pengon shum efektet
parandaluese dhe mbrojtse t tij.
informacioni edukues pr prindrit, msuesit dhe drejtort, zyrtart e administrats shtetrore,
juristt, vet fmijt dhe mbar shoqrin me qllimin e krijimit t nj atmosfer inkurajuese
n t ciln fmijt, duke prfshir ata nn moshn 10-vjeare, t mund t shprehin lirshm
mendimet e tyre dhe atyre mendimeve tu jet dhn rndsia e duhur, sht ende i
pamjaftueshm.
Mungojn strategji parandaluese kundr dhuns institucionale. Mungon nj sistem efektiv pr
t ndrmarr masa t prshtatshme, me qllim ngritjen e nj sistemi efektiv pr paraqitjen e
ankesave ndaj akteve t keqtrajtimeve, q kto akte t marrin prgjigjen e duhur nprmjet
proceseve gjyqsore, n mnyr q t shmanget pandshkueshmria e fajtorve.
ndrkoh q garantohet aksesi i fmijve ndaj informacionit t prshtatshm nuk ka nj t till
q t prcaktoj mbrojtjen e fmijve nga informacioni i dmshm dhe i paprshtatshm ose
guideline t prshtatshme pr t mbrojtur fmijt nga informacionet e dmshme.
84

3. Konkluzione lidhur me parandalimin
KONKLUZIONET
DHE REKOMANDIMET
4. Konkluzione lidhur me kapacitetet dhe profesionistt q merren me

drejtsin pr t miturit
Mungesa e strukturave sjell pr rrjedhoi edhe munges t burimeve njerzore t specializuara

posarisht n shtjet e drejtsis pr t miturit
lvizja nga nj struktur dhe mungesa e vazhdueshmris bn q aktor t veant t mos
jen t thelluar n profesionin e tyre.
Shkolla e Magjistraturs ka luajtur nj rol t rndsishm n formimin profesional t gjyqtarve
dhe prokurorve, por aktort jan shum m shum se kta.
II.REKOMANDIMET E STUDIMIT
1. Rekomandime lidhur me kuadrin ligjor
Studiuesit pasi analizuan gjetjet dhe konkluzionet e studimit, doln me nj sr rekomandimesh
konkrete, t cilat mund t grupohen n dy kategori, lidhur me afatet ose emergjencn e realizimit
t tyre:
a) Rekomandime afatshkurtra
Rekomandime pr Kodin Penal dhe at t Procedurs Penale
Miratimi i pakets ligjore pr t miturit t prgatitur nga grup ekspertsh dhe t konsultuar
gjersisht
T parashikohen rregulla t qarta lidhur me detyrimin e policis q t kontaktoj punonjsin
social, (psikologun), avokatin mbrojts dhe familjar (prindrit) n mnyr q kta t jen t
pranishm gjat gjith veprimeve procedurale q n kontaktin e par t t miturit me sistemin
e drejtsis penale
T prcaktohet q mungesa e asistencs psikologjike shkakton pavlefshmri absolute t akteve
dhe veprimeve procedurale sikurse mungesa e mbrojtsit. N kt mnyr t unifikohen t
dyja format e asistencs ligjore dhe psikologjike.
T ket nj prcaktim t qart t rolit t psikologut dhe punonjsit social n t gjitha fazat e
procesit, procedurat gjyqsore dhe n marrjen e t gjitha vendimeve, prfshi ktu edhe vendimin
lidhur me masn e sigurimit.
T zgjerohen masat alternative dhe t bhet specifikimi i tyre pr t miturit
Pr disa vepra penale kur kto kryhen nga t miturit duhet t ket dnim me gjob, sidomos
pr vjedhje. Parashikimi i qortimit, kshillimi, gjobs dhe puns n nj institucion prkats
duhet t jen si dnime t shprehura qart pr aplikim ndaj t miturve.
Prcaktimi i vlers s sendit t vjedhur nn t ciln nuk do t ket drgim n gjyq t shtjes
pr t miturit. Kjo mund t prcaktohet edhe prmes nj vendimi unifikues t GJL?
Reduktimin e paraburgimit dhe formave t tjera t ndalimit pr t miturit

85
Rekomandime pr ligje dhe akte t tjera
Amendim i nenit 14 i Ligjit nr. 8436/28.12.1998 Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n R.Sh

mbi rishprndarjen e gjyqtarve n fillim t do viti, n dhoma penale e civile t gjykats (si
edhe n seksionet e gjykimeve t posame t dhoms civile) lidhur me gjyqtart q do t
trajtojn shtje me t mitur,
Nj ligj pr shrbimin e punonjsit social dhe rolin e prfshirjen e tyre n procesin penal si
edhe krijimi i seksionit t punonjsve social pr drejtsin pr t miturit pran shrbimit social
shtetror. Prcaktimi i kritere ligjore t qarta pr psikologt dhe punonjsit social q do t
punojn me sistemin e drejtsis pr t miturit (n t gjitha fazat e procesit).
Rregullim ligjor pr institucionet e hapura dhe gjysm t hapura, qendrat e riedukimit t t

miturve.
Prmirsimi kuadrit ligjor pr zbatimin e masave alternative (mbikqyrja e provs, etj) dhe
pr masat e sigurimit ndaj t miturve.
Prgatitja e nj legjislacioni specifik mbi drejtsin restauruese pr rastet e t miturve viktima

dhe autor veprave penale ose prgatitja e disa shtesave n ligjin ekzistues.
Ligji pr avokatin t prfshij rregullime ligjor t veanta pr asistencn ligjore ndaj t miturve.
Rishikimi i tarifave t pagess s avokatve prfshirja e sistemit pro bono pr mbrojtsit e t
miturve.
Rishikimi i ligjit pr inspektoratit e KLD
Prkufizime t qarta se kush konsiderohet i mitur, fmij dhe t rinj. T rishikohet q legjislacioni
ekzistues t siguroj q t gjith fmijt nn moshn 18-vjeare t marrin mbrojtjen pr t
ciln ata kan nevoj dhe q u takon n baz t KDF dhe ligjit.
b) Rekomandimet afatmesme
1. Rekomandime lidhur me kuadrin institucional dhe infrastrukturn e institucioneve
Sistemi i drejtsis
A) Gjyqsori: ngritja sa m shpejt q t jet e mundur e seksioneve t veanta pr t miturit me
gjyqtar t specializuar n shtjet penale, civile, familjare, etj.
B) Prokuroria: Seksion ose struktura t specializuara pr t miturit n do prokurori.
C) Policia: Seksion ose struktura t specializuara pr t miturit n polici
D) Avokatia: prgatitja e nj liste t avokatve me eksperienc dhe t mir trajnuar n mnyr
t posame me shtjet e drejtsis pr t miturit. Vendosja e avokatit t gatshm nga Dhoma
Kombtare e Avokatis.
E) Psikolog dhe punonjs social: krijimi i strukturs s shrbimit social n shrbim t t
miturve n konflikt me drejtsin penale; struktur m koh t plot n polici, burgje, gjykat,
qendrat e riedukimit, etj
86

DREJTSIA
KONKLUZIONET
DHE REKOMANDIMET
F) pajisja e gjyqsorit, e policis dhe e prokuroris (institucioneve t vuajtjes s dnimit) me lista

t ekspertve si t punonjsve social, psikologve dhe avokatve t specializuar pr drejtsin
pr t miturit.
N administratn shtetrore
fuqizimi i strukturave (departamenteve, drejtorive, sektorve) n Ministrit e Drejtsis,

Ministrin e Brendshme, Ministrin e Arsimit, Ministrin e Kulturs Rinis dhe Sporteve,
MPSSHB, etj
fuqizimi i strukturave pran organeve t pushtetit lokal
Nj ombudcman pr Fmijt si edhe fuqizimi i Seksionit t ri t Avokatit t Popullit me burimet

e prshtatshme financiare dhe njerzore, pr t siguruar funksionimin e tij t plot, duke prfshir
ndrgjegjsim me an t fushatave dhe t lejohet marrjen e ankesave nga fmijt dhe raportimin
pr zbatimin e t drejtave t fmijve
Funksionimi i shkolls (qendra) pr trajnimin e pr punonjsit e burgjeve
Ngritja e qendrave ri-integruese pr t miturit t hapura (etj)
Krijimi i shrbimeve private

N Infrastruktur
Pr efekt t mbrojtjes s t miturve, interesit m t lart t fmijs por edhe siguris s proceseve
me t mitur prmirsimi n vazhdimsi i infrastrukturs s institucioneve t vuajtjes s dnimit,
paraburgimit, krijimi i qendrave t riedukimit ose burgjeve t hapura ose gjysm t hapura, sht
nj rekomandim zbatimi i t cilit sht i domosdoshm.

N Legjislacion
Prgatitja dhe miratimi i nj kodi i veant pr drejtsin pr t miturit
Akte ligjore dhe nnligjore n baz dhe pr zbatim t tij
N vazhdimsi t realizohet prqasja e legjislacionit vendas me standardet ndrkombtare
T prfshihen n mnyr t prshtatshme n t gjitha dispozitat ligjore, n vendimet juridike
dhe administrative, parimet kryesore t interesit m t lart t fmijs
2. Rekomandime lidhur me forcimin e politikave parandaluese
T hartohen politika dhe strategji pr rritjen e ndrgjegjsimit t fmijve pr t drejtat e tyre,

t prindrve dhe profesionistve, si dhe n veanti punonjsve t zbatimit t ligjit, deputetve,
gjyqtarve, avokatt, personelin e shrbimeve shndetsore dhe sociale, msuesit,
administratort e shkollave, si dhe do individ tjetr.
Prgatitja e botimeve me prmbajtjen e instrumenteve ndrkombtar t DM
Studime dhe krkime lidhur me DM
Prmbledhje e jurisprudencs dhe e praktikave m t mira n shtjet e drejtsis pr t
miturit
Forcim i masave parandaluese, si psh mbshtetjen e rolit t familjes dhe komunitetit, me
qllim q t ndihmohet n eliminimin e kushteve shoqrore q sjellin problemet e kriminalitetit,
krimin dhe varsin nga drogat;
87
DREJTSIA
Ndrgjegjsimi i publikut pr ndryshimin e imazhit dhe pr parandalimin
Parandalimi (shkolla, familja shoqria)

Zhvillimi i studimeve, mbledhja e fakteve dhe t dhnave lidhur me zbatimet e rregullave
ndrkombtare n kt fush
Koordinimi & Bashkpunimi Ndrmjet t gjitha autoriteteve q zbatojn legjislacionin pr t
miturit (ministrive, autoriteteve vendore, OJF, UNICEF)
trajnim t prshtatshm dhe sistematik t aktorve kryesor t sistemit t drejtsis;
trajnimi i t gjith aktorve t sistemit t drejtsis pr t miturit (gjyqtar, prokuror, policia,

avokatia, punonjsit social, etj)n module muti disiplinore disa nivelesh me qllim specializimin
e tyre
Trajnime n grupe t prbashkta dhe prmes programeve t specializuara.
prgatitja e programeve trajnuese pr avokat, polic, gjyqtar, prokuror, punonjs social,

psikolog, etj
trajnimi lidhur me standardet ndrkombtare dhe instrumentet ndrkombtare lidhur me

drejtsin penale pr t miturit (KDF, Rregullat e Pekinit, Riadit, Havans, etj) me zbatimin e
ligjit, sidomos n regjistrimin e afateve t ndalimit ose t arrestimit n flagranc, zbatimin e
dnimeve alternative,
Forume me prokuror epror lidhur me zbatimin e standardeve ndrkombtare me qllim

vendosjen e raportit m t drejt mes centralizimit dhe profesionalizmit s prokurorit
Trajnimi vazhdues lidhur me pasqyrimin dhe akteve ndrkombtare nga ana e prokurorve
dhe gjyqtarve Trajnimi i avokatve lidhur me nevojn e zbatimit t drejtprdrejt t konventave
t ratifikuara nga Shqipria Njohja e hierarkis s normave dhe zbatimi i konventave n
mnyr t drejtprdrejt
T tjera rekomandime
Statistikat Mbledhja dhe analizimi . krijimin e nj sistemi bashkkohor t mbledhjes s t

dhnave duke prfshir t gjitha fushat q mbulon legjislacioni mbi drejtsin penale pr t
miturit dhe m gjer gjith KDF. Ky lloj sistemi duhet t prfshij t gjith fmijt deri n
moshn 18 vje, duke pasur parasysh n mnyr t veant fmijt q jan t rrezikuar, duke
br t mundur analizimin e ndar t t dhnave.
Licencimi i OJQ q ofrojn shrbime riintegruese, edukuese
Parashikimi i burimeve financiare t mjaftueshme. Shprndarja e mir dhe e drejt e tyre duke
u adresuar n ata sektor q jan m problematik.
Krijimi i mekanizmave t monitorimit t KDF dhe gjith legjislacionit pr t miturit.
88

3. Rekomandime lidhur me profesionistt (burimet njerzore) q merren

me drejtsin pr t miturit
ANEKSET
ANEKSET
Aneks 1 Lista e personave t intervistuar n
kuadr t studimit
Ledina Riza
Xhevat Hana
Alfred Progonati
Ilir Panda
Rozeta Shkmbi
Fatos Bundo

Sandr Simoni
Rezana Balla
Arjan Bylykbashi
Ardita Alsula
Saimir Shehri
Viktor Gumi
Arjan Muca
Artur Metani
Alma Gjurgji
Prokuroria e Prgjithshme. Prokurore n Drejtorin e Hetimit.

Prokuroria e Prgjithshme. Prokuror n Drejtorin kundr Krimit t
Organizuar.
Prokuroria e Prgjithshme. Prokuror n Drejtorin kundr Krimit t
Organizuar.
Zvendskryetar i Kshillit t Lart t Drejtsis
Drejtore me marrdhniet me publikun dhe studimet pran Kshillit t
Lart t Drejtsis
Ministria e Drejtsis. Drejtor i Zbatimit t Projekteve me Bashkimin
Evropian.
Kryetar i Gjykats s Shkalls s par pr Krimet e Rnda
Prgjegjse e Sektorit t s Drejts Familjare dhe t drejtsis
pr t miturit.
Kryetar i Zyrs s Prmbarimit Tiran
Drejtore e Qendrs s Publikimeve Zyrtare n Ministrin e Drejtsis
Drejtor i Prgjithshm i Burgjeve. Ministria e Drejtsis
Ministria e Drejtsis. Drejtor i Drejtoris s Kodifikimit.
Oficer i Policis Gjyqsore.
Kshilltar Ligjor pran Presidentit t Republiks
Drejtoria e Prgjithshme e Policis s Shtetit. Shefe e sektorit t mbrojtjes
s t miturve.
89
DREJTSIA
Aneks 2 Te dhena statistikore
Numri i pergjithshem i te miturve te denuar nga gjykatat ne shqiperi
Vitet 2002 2006
Nr. i t
dnuarve
Viti 2006
Viti 2002
Gjithsej
Viti 2003
T
Gjithsej
mitur
Viti 2005
Viti 2004
T
Gjithsej
mitur
Gjithsej
mitur
Gjithsej
mitur
T
mitur
Pr krime
3614
251
5246
259
4654
313
4733
258
238
Pr
756
23
1382
49
1725
1584
31
30
4370
274
6628
308
6379
320
6317
289
6613
268
Kundravajtje
Totali
Neni
76
78/1
Figura e veprs penale
T dnuar t
T dnuar
T dnuar
mitur pr
2004
t mitur pr
t mitur pr
2005
2006
Vrasje me dashje
Vrasje me paramendim
79
Vrasje n rrethan t tjera cilsuese
83
Vrasja e kryer me kaprcim t kufijve t
mbrojtjes s nevojshme
85
Vrasje nga pakujdesia
88
Plagosje e rnd me dashje
88/a
Plagosje n gjendje t tronditjes psiqike
88/b
Plagosje e rnd me kaprcim t kufijve
100/1
Marrdhnie seksuale ose homoseksuale
t mbrojtjes s nevojshme
1
me t mitur
100/2
Marrdhnie seksuale ose homoseksuale
me t mitur
108
110/2
113
Vepra t turpshme
Heqja e paligjshme e liris
94
61
58
Prostitucioni
114/a
Shfrytzimi i prostitucionit n rrethana
134/1
Vjedhja
lehtsuese
90

Statistika per veprat penale te kryera nga te miturit ne shqiperi per vitin 2006
ANEKSET
134/2
Vjedhje n bashkpunim ms shum se
97
122
110
nj here
139
Vjedhje me dhun
12
140
Vjedhje me arm
10
141
Vjedhje me pasoj vdekjen
142
Sigurimi i mjeteve pr vjedhje
143
Mashtrimi
150
Shkatrrimi i prons
151
Shkatrrimi i prons me zjarr
156
Shkatrrimi i rrjetit elektrik
164
Prplasja e mjeteve t transportit masiv
172
Kontraband me mallra t ndaluar
183
Fallsifikimi monedhave
174
Kontraband me mallra t liensuara
186
Fallsifikimi i dokumentave
189
Fallsifikimi i letrnjoftimeve/vizave
14
Fallsifikimi i vulave/stampave apo
190
vizave
191
Fallsifikimi i akteve t gjendjes civile
192/a
Zhdukja dhe vjedhja e dokumentave
Kundrshtimi i punonjsit t policis s
236
rendit publik
236/2
Kundrshtimi i punonjsit t policis s
rendit publik
237
Goditjet pr shkak t detyrs
243
Goditje ndaj pjestarve t familjes s
2
1
personit q kryen nj detyr shtetrore

STATISTIKA PER KUNDRAVAJTJET PENALE TE KRYERA NGA TE MITURIT

NE SHQIPERI PER VITIN 2006
Neni
Figura e veprs penale
T dnuar t
T dnuar t
mitur pr
mitur pr
mitur pr
vitin 2004
vitin 2005
vitin 2006
T dnuar t
84
Kanosja
89
Plagosja e leht me dashje
90
Dmtime t tjera me dashje
112
Dhunimi i baness
205
Prerja e paligjshme e pyjeve
239
Fyerja pr shkak t detyrs
273
Largimi nga vendi i aksidentit
274
Prishja e qetsis publike
275
Prdorimi me keqdashje i thirrjeve
telefonike
277
Vetgjyqsia
291
Drejtimi i automjeteve n gjendje t
11
dehur apo pa dshmi

297/1
Kalimi i paligjshm i kufirit shtetror
13
306/1
Dshmia e rreme
Shuma
31
30
91
DREJTSIA
Statistika e krimeve kundr personit pr vitin 2006
Qarku Tirane
1. T dmtuar Fmij
Personat e dmtuar
Deri
14
vjec
14
Gjithsej
raport me
autor
shumn e
18
fmij
prgjithshme
vjec
Krime kundr personit

Krime kundr jets
372
39
47
12.63
Vrasje
86
3.30
1.1
Vrasje me dashje (N.76)
54
7.40
1.2
Vra.dashje n lidhje me nj krim

tjetr
22
10
278
32
34
12.23
1
A
1.3
2750
75
300
375
13.63
Vra.dash.shk.cils.vec.viktims.
(N.79/a,b,c)
Vrasje mbetur n tentativ
6.25
Krime kundr shndetit
190
23
24
12.63
Tortura
11.11
181
23
23
12.70
Krime seksuale
91
29
24
53
58.24
Marr.sek/homosek.me t mitur
23
16
21
91.30
Marr.sek/homosek.14-18 vjec
14
10
12
85.71
Marr.sek.me dhun
33
11
33.33
Marr.homosek. me dhun
Vepra t turpshme
15
60
Krime k. liris s personit
77
17
26
33.76
Rrembim,mbajtje peng personi (N

109)
Rr.mbajt.peng.pers.rretha.lehts
.
(N.109/a)
Heqje paligjshme e liris
49
14
20
40.81
28
Krime kundr moralit
Ushtrim prostitucioni (N.113)
Pornografia (N.117)
V.Penale tjera k.personit
2018
28
197
2 25
11.14
Armembajtje pa leje
2750
75
300
375
13.63
1.4
4
5
D
1
2
3
E
SHUMA
92
21.42

VEPRAT PENALE
Nr.
Prqindja n
Mosha
Sh
ANEKSET
Statistika e krimeve kundr personit pr vitin 2006

Qarku tirane
2. Autor Fmij
Autore te krimeve
Nr.
VEPRAT PENALE
Deri
14
vjec
14
Gjithsej
raport me
autor
shumn e
18
fmij
prgjithshme
vjec
3317
54
332
386
11.63
429
44
48
11.18
Vrasje
97
9.27
1.1
Vrasje me dashje (N.76)
69
5.7 9
1.2
Vra.dashje n lidhje me nj krim

tjetr
22
1.3
1.4
2
3
B
Vra.dash.shk.cils.vec.viktims.
(N.79/a,b,c)
Vrasje mbetur n tentativ
22.72
318
34
38
11.94
14
7.14
Krime kundr shndetit
224
20
26
11.60
12
Tortura
212
20
26
12.26
Krime seksuale
96
16
16.66
Marr.sek/homosek.me t mitur
27
10
37
Marr.sek/homosek.14-18 vjec
13
15.38
Marr.sek.me dhun
34
2.94
Marr.homosek. me dhun
14.28
Vepra t turpshme
15
13.33
Krime k. liri s s personit
69
4.34
20

Krime kundr personit

Krime kundr jets
Prqindja n
Mosha
Sh
D
1
2
3
Rrembim,mbajtje peng personi (N

109)
Rr.mbajt.peng.pers.rretha.lehts.
(N.109/a)
Heqje paligjshme e liris
48
Krime kundr moralit
Ushtrim prostitucioni (N.113)
Pornografia (N.117)
2494
34
259
293
11.74
482
18
19
3.94
3799
55
350
405
10.66
V.Penale tjera k.personit
Armembajtje pa leje
SHUMA
6.25
93
DREJTSIA
Statistika e krimeve ndaj pasuris pr vitin 2006
Qarku tirane
3. Autor Fmij
Autore te krimeve
Deri
14
vjec
Vjedhje t pasuris
Vjedh.banka,arka kursimi (N.136)
2037
1
2
Vjedhje
14
raport me
autor
shumn e
18
fmij
prgjithshme
vjec
217
364
581
28.52
1860
208
339
547
29.40
2.1
Ndrmarrje e firma prodhuese
145
12
32
44
30.34
2.2
Lokale tregtie
315
34
83
117
37.14
2.3
Banesa
443
89
92
181
40.85
2.4
Makina
172
20
22
12.79
2.5
Te tjera
785
71
112
183
23.31
Vjedhje me dhun
140
24
33
23.57
3
3.1
3.2
Lokale tregtie
3.3
Banesa
3.4
3.5
15
Makina
Te tjera
110
19
27
24.54
3.44
Vjedhje me arm
29
4.2
Lokale tregtie
4.3
Banesa
4.4
Makina
4.5
Te tjera
17
5.1
5.2
Lokale tregtie
5.3
Banesa
5.4
Makina
5.5
Te tjera
.1
Vjedhje vepra arti e kulture

Shkatrrim i prons
B
1
Me zjarr
Me eksploziv
Me mjete t tjera
SHUMA
94
Gjithsej
40
402
35
41
10.19
75
12
11
90
316
27
31
9.81
2439
223
399
622
25.50

VEPRAT PENALE
Nr.
Prqindja n
Mosha
Sh
ANEKSET
Statistika e krimeve ndaj pasuris pr vitin 2006

Qarku tirane
4. T dmtuar Fmij
Persona t dmtuar
Prqindja n
VEPRAT PENALE
Nr.
Gjithsej t
dmtuar
Mosha deri
18 vjec
raport me
shumn e
prgjithshme
2437
Vjedhje t pasuris
Vjedhje
2272
16
0.86
0
0.70
2.1
97
2.2
Lokale tregtie
485
0.20
2.3
Banesa
523
0.19
2.4
Makina
433
2.5
Te tjera
734
14
1.90
Vjedhje me dhun
106
4.71
10
3.1
3.2
Lokale tregtie
3.3
Banesa
3.4
Makina
3.5
Te tjera
81
Vjedhje me arm

21
55
4.1
4.2
Lokale tregtie
4.3
Banesa
12
4.4
Makina
Te tjera
4.5
32
5.1
5.2
Lokale tregtie
5.3
Banesa
5.4
Makina
5.5
Te tjera
6.17
Shkatrrim I prons
452
0.22
Me zjarr
131
0.76
Me eksploziv
63
Me mjete t tjera
258
2889
22
SHUMA
0.76
95
DREJTSIA
Statistika e krimeve kunder personit per vitin 2006
Autore Femije
Autore te krimeve
Nr.
Perqindja
Mosha
Deri
14
vje
14
18
Gjithsej
autore
femije
ne raport
me shumen
e
pergjithshme
vje
a
3317
54
332
386
11.63%
Krime kunder jetes

Vrasje
Vrasje me dashje
(N.76)
Vra. dashje ne lidhje me krim tjeter
(N.77)
(N.78)
Vra.dash.shk.ciles.vec.viktimes
(N.79/a,b,)
Vrasje mbetur ne tentative
429
44
48
11.18%
97
69
0
0
9
4
9
4
9.27%
5.79%
0
22
0
0
0
5
0
5
22.72%
6
318
0
4
0
34
0
38
11.94%
14
7.14%
224
20
26
11.60%
Krime kunder shendetit

Tortura
12
Plagosje e rende me dashje
212
20
26
1 2.26%
96
16
16.66%
1
2
3
4
Krime seksuale
Marr.sek./homosek.me te mitur
Marr.sek./homosek.14
- 18 vjec
Marr.sek. me dhune
Marr.homosek. me dhune
27
13
34
7
8
1
0
0
2
1
1
1
10
2
1
1
37%
15.38%
2.94
14.28%
Vepra te turpshme
15
13.33%
69
4.34%
20
Kr ime k. lirise se personit

Rrembim, mbajtie peng personi
(N.109)
Rr.mbajt. peng pers. rretha. lehtes.
(N.109/a)
Heqje e paligjeshme e lirise
Krime kunder moralit

Ushtrim pros titucioni (N.113)
Pornografia (N.117)
Krime kunder per
I
A
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
B
D
1
2
E
sonit
V.Penale tjera k.perso.
II
Armembajtie pa leje
SHUMA
96
48
2494
34
259
293
6.25%
11.74%
482
18
19
3.94%
3799
55
350
405
10.66%

VEPRAT PENALE
S
h
u
m
ANEKSET
Statistika e krimeve ndaj pasurise per vitin 2006
Autore te krimeve
S
Nr.
VEPRAT PENALE
Deri
Vjedhje te pasurise
Vjedhje
ne raport
me shumen
14
autore
vje
18
femije
217
364
e
pergjithshme
vje
581
28.52%
1860
208
339
547
29.40%
2.1
Ndermarrje e firma prodhuese
145
12
32
44
30.34%
2.2
Lokale tregetie
315
34
83
117
37.14%
2.3
Banesa
443
89
92
181
40.85%
2.4
Makina
172
20
22
12.79%
2.5
Te tjera
785
71
112
183
Vjedhje me dhune
140
24
33
3
3.1
3.2
Lokale tregetie
3.3
Banesa
3.4
3.5
4
Makina
Te tjera
110
19
27
24.54%
29
3.44%
Vjedhje me arme
Lokale tregetie
4.3
Banesa
4.4
Makina
4.5
Te tjera
17
Vjedhje me pasoje vdekjen
5.1
5.2
Lokale tregetie
5.3
Banesa
5.4
Makina
5.6
Te tjera
Shkaterrim i prones
23.57%
4.2
23. 31%
15
4.1

gjithsej
2037
14
m
a
A
Perqindja
Mosha
40%
402
35
41
10.19%
Me zjarr
75
12%
Me eksploziv
11
90%
Me mjete te tjera
SHUMA
316
27
31
9.81%
2439
223
399
622
25. 50%
97
DREJTSIA
Prof.Dr. Ismet Elezi; Arof.AS.Dr.Sknder Kaupi; Dr Maksim Haxhia Komentar i Kodit Penal t
R.Sh. SHB. GEER. Tiran 2001.
Ismet Elezi. E drejta penale. Pjesa e posame. Shblu. Tiran 2002
Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda Procedura penale. Komentar. Tiran 2003
Vasilika Hysi Kriminologjia Kreu 7, Tiran, 2005
Agim Gjoleka, Eduart Shoshi Komente mbi masat e sigurimit personal. Tiran 1999.
Guillemette Meunier Juvenile Justice in Albania. Legislative reform analysis and proposals.
Unicef. Albania. July 2004
Mari-Ann Roos. Analiz e sistemit t drejtsis penale n Shqipri. Raport i programit pr zhvillimin
e nj gjykimi t drejt. OSBE 2006
Children in conflict with the law- Albania ANALYTICAL REPORT. Ministry of Justice Social Re
search Center - INSTAT October 2006
Concluding Observations of the Committee on the Rights of the Child: ALBANIA COMMITTEE
ON THE RIGHTS OF THE CHILD/C/15/Add.249. 28 January 2005, 38th session
Progres report i Komisionit Evropian 2005/561 dhe Progres report i Komisionit Evropian 2006/ 964
Rekomandimet e Komitetit Kundr Torturs (CAT). CAT/CO/34/ALB
Forum on alternatives measures approach for juveniles in conflict ith the la Tirana April 2006.
Drejtsia pr t miturit. Raport i grupit ndrministror pr drejtsin pr t miturit. Tiran qershor 2
2001.
Training course on juvenile justice for officials from Albania. Jean Zermatten. 2006.
Materialet e sesionit trajnues drejtsia pr t miturit dhe masat e sigurimit ndaj t miturve organizuar
nga Shkolla e Magjistraturs n bashkpunim me UNICEF Tiran.
Tryeza e rrumbullaket Drejtsia pr te miturit: E tashmja dhe perspektiva Tirane 18 janar 2005.
I mituri dhe drejtsia. Studim dhe monitorim i vendimeve gjyqsore realizuar nga shkolla e
Magjistraturs n bashkpunim me OSBE. Tiran 2005.
Jurisprudenca e Gjykats s Strasburgut. Ledi Bianku. Tiran. 2005
Forum on Restorative justice and mediation approach for juveniles in Albania. Tirana. June 2006
Dhuna kundr fmijve n Shqipri. Raport studimor i mbshtetur nga UNICEF Shqipri. A. Tamo
&Th. Karaj. Tiran 2006.
Larry J. Siegel & Joseph J. Senna. Juvenile delinquency. Theory, practice & law. 1998
Drejtsia penale pr t Miturit. Tiran 2002. Prgatitur nga UNICEF dhe nj grup ekspertsh.
KSHH. Sistemi i drejtsis penale pr t miturit n Shqipri. Reflektime mbi t tashmen dhe t
ardhmen e tij. Tiran 2005
Kushtet e paraburgimit dhe burgjet n Shqipri. KSHH. Tiran 2002.
Report to the Albanian Government on the visit to Albania carried out by the European Committee
for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT) from 23
May to 3 June 2005
Materiale t referuara n sesionin trajnues Zbatimi i masave t sigurimit ndaj t miturve organizuar
nga Shkolla e Magjistraturs n bashkpunim me UNICEF. 22-23 janar 2007.
98

Aneks 3 Bibliografi
ANEKSET

Materials of the forum Juvenile Justice in Eastern and South Eastern Europe. Chisinau. 14-16
September 2005.
Legjislacioni penitenciar i RSH n vshtrim t dokumenteve ndrkombtar. Niazi Jaho. Tiran
2002.
Disa gjetje nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit nga monitorimi i respektimit t t drejtave t fmijve
n proceset penale ndaj t miturve (2005-2006) n gjykatat e rretheve gjyqsore Tiran, Fier,
Elbasan, Gjirokastr, Shkodr, Kor dhe Vlor.
Politika Kriminale, I Elezi dhe V. Hysi, Tiran 2006;
James Inciardi. Criminal justice. 1990.
Tryeza e Rrumbullakt Drejtsia pr t miturit; E Tashmja dhe Perspektiva, Tiran, 18 Janar
2005 Ministria e Drejtsis bashkpunim m Zyra UNICEF Tiran dhe Komitetit Shqiptar i Helsinkit;
Clifford . Simonsen & Marshall S. Gordon III. Juvenile Justice in America.
Strategjia kombtare e fmijve 2005-2010
Strategjia kombtare pr t rinjt 2007-2013
99

Juvenile Justice Albania

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Juvenile Justice Albania

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Juvenile Justice Albania

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DREJTSIA

SWEDISH INTERNATIONAL DEVELOPMENT

Childrens Human Rights Centre of Albania CRCA

Design & Press:

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Prof.As. Dr. Arta MANDRO

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Qendra pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve n Shqipri CRCA, dshiron t falenderoj pr

Zyrn e UNICEF-it n Shqipri q mundsoi realizimin e ktij studimi. Pa ndihmn e

Stafet e Ministris s Brendshme dhe t Ministris s Drejtsis, t cilt na mundsuan hyrjen

Nj falenderim i veant shkon gjithashtu pr z. Thornton Barkley dhe z. Guillaume

Prkthimi i ktij studimi i b i mundur nga z. Fatos Rexhaj.

Prfaqsuesit e Komisariateve t Policis, Dhomave t Paraburgimit dhe Burgjeve n t gjitha

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Drejtsia penale pr t mitur

Memorandum i Stabilizim Asocimit t Shqipris me Bashkimin Evropian

Konventa pr t Drejtat e Fmijs e OKB-s

Kshilli i Lart i Drejtsis

Kodi Penal i Republiks s Shqipris

Kodi i Procedurs Penale t Republiks s Shqipris

Organizata e Kombeve t Bashkuara

Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut

Konventa Evropiane e t Drejtave t Njeriut

Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut

Vendim i Kshillit t Ministrave

Komisioni i Reforms Ligjore

Konventa Kunder Torturs e OKB-s

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

SHQIPERIA DHE FEMIJET: Jeta dhe ligji

Konteksti ligjor ndrkombtar

FEMIJET NE KONFLIKT ME LIGJIN: Struktura, Proceset dhe Procedurat

Nj sistem i veant pr administrimin e drejtsis pr te mitur?

Sistemi i drejtsis ne Shqipri

Dnim apo ndshkim

TE MBYLLUR ME ELES: Dhomat e paraburgimit dhe burgjet pr t miturit

Kushtet dhe trajtimi i t miturve n dhoma paraburgimi dhe burgje

DHUNA NDAJ FMIJVE NE KONFLIKT ME LIGJIN

Hetimi dhe ndjekja e rasteve te dhuns

Roli i Avokatit t Popullit n mbrojtjen dhe promovimin e t drejtave

NDIKIMI I KRIMINALITETIT FMINOR DHE I T MITURVE N

KONKLUZIONET DHE REKOMANDIMET

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

Q t bsh nj analiz objektive t administrimit t sistemit t drejtsis pr t mitur krkohet q t

Objektiviteti lidhur me pasqyrimin e situats s administrimit t DM prmes verifikimit t saj

Mbajtja e nj balance midis politikave, ligjit dhe praktiks

Paraqitja e konkluzioneve dhe e rekomandimeve sa m konkrete dhe t mundshme pr tu

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

SHQIPERIA DHE FEMIJET

SHQIPERIA DHE FEMIJET

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

A) Konteksti ligjor ndrkombtar. Karakteri detyrues, rekomandues, politik i normave t

Nj analiz e sistemit t administrimit t drejtsis pr t mitur dhe

2. Standardet ndrkombtare lidhur me drejtsin

SHQIPERIA DHE FEMIJET

nj sr detyrimesh n drejtim t njohjes, harmonizimit, koordinimit t kuadrit ligjor dhe t