Agresivnost dece

starije od tri godine

Pomenuti razlozi agresivnog ponaanja

vae i za starije uzraste. Egocentrizam je
i dalje prisutan kod dece, pa samim tim
i slabija sposobnost empatije, odnosno
uivljavanja u emotivno stanje deteta
prema kojem se ispoljava agresivno ponaanje. Nedostatak ljubavi kao i elja za
privlaenjem panje i dalje je jedan od
estih razloga agresije u starijem uzrastu.
Takoe, roditelji, ne tako retko, porukama
koje alju mogu izgraditi kod deteta miljenje da je svet jedno nesigurno mesto,
koji je podeljen na agresore i rtve i da je,
naravno, bolje opredeliti se da budete ovo
prvo. Tako deca, iako ih neko npr. sluajno udari, odgovaraju agresivnou, ni ne
pomisle da se to desilo sluajno. I zaista,
u praksi psihologa, nalazimo da je najdominantniji razlog agresivnog ponaanja

na ovom uzrastu upravo snano podsticanje agresije kao prihvatljivog i poeljnog

ponaanja od strane roditelja.

ta roditelji da rade?

Roditelji su model svojoj deci i posmatrajui ih deca izgrauju svoje obrasce ponaanja. To znai da sami roditelji
treba da putem asertivne komunikacije
reavaju konflikte, te e tako predstavljati pozitivan primer svojoj deci. U sluaju
da se dete udara, grize, neposredno posle
takvog ponaanja treba da sledi jasno i
nedvosmisleno neodobravanje takvog
ponaanja, treba da sledi odreena kazna.
Kada se deca kod koje je govor razvijen, meusobno tuku, prekinite odmah i
pomozite deci da utvrde i verbalno izraze u emu je problem i pomozite im da
verbalnim putem izraze svoje potrebe i
ree problem na konstruktivan nain. Na
primer, esto se deca potuku zbog igra-

24

ke, a na je zadatak upravo da dete naui kroz igru, razgovor. Takoe, uite decu
verbalno da reava svoj problem tako to da je bes prihvatljivo oseanje, nezdravo
emo ga nauiti da pita, tanije upuuje- je potiskivati ga, ali je neprihvatljivo ismo mu rei: Hteo si njegovu igraku? Pi- poljavati ga kroz destruktivno ponaanje,
taj ga - da li smem? Traite od deteta da nanosei bol drugima, ili pak ispoljavati
ponovi reenicu koju ga uite kako biste ga kroz autodestruktivno ponaanje.
bili sigurni da je sposobno da se verbalno
izrazi. Nakon vie ovakvih uenja deteta
socijalnim vetinama, svakako dolazi do
Pasivno - agresivno ponaanje karakterezultata. Ne zaboravite da pohvalite dete
za uspeh u tome! Kada je vae dete be- rie odsustvo otvorene agresije, ali rtva
sno uite ga da stane i izbroji do deset pre moe jasno da oseti atak na svoju linost
nego bilo ta uradi - na taj nain ga uite putem svakodnevnog ponaanja upravo
samokontroli. Podsetite ga svaki put kada pasivno-agresivne osobe. Kod mladih je
se razljuti da to uradi. Ne insistirajte da ovo ponaanje najprisutnije u pubertetu.
dete treba odmah da ima pozitivna osea- Neka od sledeih ponaanja su primer
nja prema deci sa kojom se do malopre pasivno - agresivnog ponaanja: pasivno
tuklo. Pustite ga da se malo smiri. an- slua samo ono to on hoe, usporono
se da postane prijatelj sa tom decom su kretanje kada treba da izvri neki zadavee nego to mislite. Koristite bliskost tak, namerno zaboravljanje, sluajna
za kontrolu agresivnog ponaanja i osea- destrukcija, ponaanje koje je ili neodgonja. Kada osetite da dete gubi kontrolu, varajue ili ga izvodi na pogrean nain,
este pritube. Mogui uzroci ovog ponaanja mogu biti nisko samopouzdanje,
bes ili je pak dete nauilo da na taj nain
privlai panju. Jedan od razloga moe
biti i da je dete naueno da nije u redu da
ispoljava otvoreno bes ili frustraciju (roditeljska reakcija na bes je bila: Ne govori tako, Prekini ili u te oamariti). Cilj
pasivno - agresivnog ponaanja kod dece
je uglavnom skretanje panje ili elja da
se poljulja roditeljski autoritet. Kada ste
sigurni da se vae dete ponaa pasivno agresivno izbegnite kanjavanje i grdnju.
Skretanje panje na takvo ponaanje na
bilo koji nain pojaava ovo nepoeljno
ponaanje. Ostanite mirni, jer znate zato
se dete ponaa tako - cilj je skretanje panje!
Agresivno ponaanje je definitivno nelagano i tiho mu se pribliite. esto vae poeljno i neprihvatljivo u dananjem
smireno prisustvo moe biti dovoljno da drutvu. Prvo bi odrasli trebali da prihvate
smirite dete. Naroito je vaan dodir - do- ovu civilizacijsku injenicu kako bi i deca
dir i prepoznavanje oseanja koja naslu- odrastala okruena pozitivnim primerima
ujete iz ponaanja. Imamo situacije kada i sadrajima. To ne znai da su emocija
dete pogreno koristi igraku unitavajui besa i nezadovoljstva neprihvatljive, one
je u agresivnom maniru. U takvim situaci- su neizbeni deo svaijeg ivota. Meujama igraku uklonite i preusmerite dete- tim, agresija ne dovodi do konstruktivnog
tovu panju koristei prie, pesme, druge prevazilaenja problematinih ivotnih
situacija i stanja (emocija besa, gneva,
igrake, zajedniku igru...
Od preventivnih mera koje pomau da nezadovoljstva..). Dakle, agresija je zaini ne doe do agresivnog ponaanja jeste sta nepotrebna vetina koja treba da krasi
i preusmeravanje deije energije na fi- ponaanje dece. Ono to je mnogo vanije
zike aktivnosti (igre na vazduhu, etnja, jeste podsticanje emocionalne inteligenukljuivanje na sport). Igre poput crtanja cije, koja je obraena u prethodnim broprstima po pesku, oblikovanje testa ili jevima Eliksira, a obuhvata osobine kao
plastelina poznate su po tome to omo- to su: empatija, izraavanje i razumevaguavaju detetu da abreaguje agresiju. Na nje oseanja, kontrolisanje temperamenta,
kraju, roditelji ne bi trebalo da zaborave samostalnost, prilagodljivost, omiljenost,
blagotvornost tzv. kvalitetnog vremena reavanje problema, upornost, ljubaznost,
koje provedu sa svojim detetom - vreme nenost, potovanje...
kada su potpuno usmereni na svoje dete,

Pasivno - agresivno ponaanje

Mnogo ire...pa i u Srbiji... da li je

Maloletnika delikvencija
ogledalo dananjice?

gresija, kao najei oblik fizikog ispoljavanja sile, tesno je

(www.so-vil.co.rs)
povezana za kriminal i oduvek
Pie: Mr sci.med. Dragana Darui, neurolog
je intrigirala javnost i naunike. Ako bismo to posmatrali
Sudski vetak iz oblasti neurologije i psihologije kriminala
kroz period koji je iza nas jasno je da
pojam nenormalnog ponaanja varira od
jedne do druge istorijske epohe. Mladi u socijalni poremeaj linosti (APA, 1994), kriminoloke nauke i sprecijalizovanih
tom novom, tzv. demokratskom drutvu, kao osobe sa psihopatskom strukturom.
kriminologija. Prilikom izuavanja korikao pokrie svoje neostvarenosti, esto
Kriminal i kriminalitet uopte, kao ne- sti se kliniki metod. Podaci dobijeni pokoriste nasilje da bi dostigli eljene cilje- gativna drutvena pojava, opisana je jo u slednje decenije 20. veka, ukazuju na pove. Odsustvo stabilnog sistema vrednosti najranijem periodu razvoja ljudskog dru- rast meloletnike delikvencije. U veini
pogoduje ispoljavanju kriminala kao i ra- tva. Prva istraivanja iz oblasti kriminala zemalja ona se kree od 15 do 20 odsto, a
zvoju i manifestovanju graninih i izme- kao praktine i organizovane teorijsko- u nekim zemljama i do 45 odsto ukupnog
njenih linosti.
saznajne drutvene pojave potiu iz kraja kriminaliteta, to je u velikoj disproporciji
Posebnu panju dananje javnosti pri- osamdesetih godina 19. veka. Za razliku sa zastupljenou ove starosne kategorije
vlai violentni kriminal, pogotovu u ra- od opte, klinika kriminologija predstav- u optoj populaciji. U nauci do sada nije
zumevanju, predupreivanju ekscesivnog lja kriminoloki pravac koji se sastoji od definisan ni jedan drugi segment u krimiponaanja. Anketari novog doba nesum- multidisciplinarnog pristupa individual- nalnoj populaciji koji je po prirodi svoje
njivo ga najee dijagnostikuju kao anti- nom sluaju, uz pomo principa i metoda linosti tako kompatibilan sa samom su-

25

tinom kriminala, kao to je antisocijalni ne Svetske zdravstvene organizacije kao

poremeaj linosti.
stanja potpunog fizikog, mentalnog i socijalnog blagostanja... implicirano sugerie da poremeaj oznaava odstupanje od
ovog optimalnog stanja. Pripadnici razliitih nacija nejednako vrednuju autonoNavedeni model vivendi ovih osoba je miju, sreu, ili kvalitet socijalnih odnosa
krenje zakonskih normi, socijalnih mo- kao relevantne komponente psiholokog
dela i pravila ponaanja. Njihovo trajno blagostanja. U istraivanju novijeg datuobeleje je viktimizacija i devastiranje ma u oblasti transkulturalne psihijatrije,
drugih koje se manifestuje u raznim obli- koje komparira laika shvatanja pojma
cima esto i pre 15. godine ivota i traje mentalnog poremeaja u razliitim kulitavog ivota. Pojedine situacije nose turama sa odreenjima psihopatolokih
neophodnost uvoenja ne samo psihija- entiteta na osnovu DSM-IV klasifikacije,
trijske procene i psihiloke obrade profila dobijeno je samo umereno slaganje konlinosti, nego i analize kriminalnih im- cepta mentalnog poremeaja u razliitim
pulsa za osobe koje se izjanjavaju kao kulturama.
Laici smatraju da se ljudska priroda,
nesposobne da se odupru kriminalnim
radnjama, u koje podrazumevamo raz- bez obzira na prisutnost, sadraj i dubinu
problema, nalazi u tzv. normalnom stanju,
bojnitva i razbojnike krae.
Kriminalitet maloletnika uglavnom be- pod uslovom da moe da se izmiri sa
lei veu zastupljenost mukog pola. Zapaeno je i da maloletnici posebno agresivno ponaanje u poslednjim godinama
ispoljavaju u porodici, prema roditeljima,
rodbini i bliskim prijateljima. Naroito
ako im se elje ne ispunjavaju. Najee
provokacije za ispoljavanje ovog dela kao
oblika kolektivnog nasilja jesu sportske
manifestacije i njima slina okupljanja
(muzike manifestacije). Karakteristine
su po specifinom sistemu vrednosti i
podkulture, koje su u suprotnosti sa optedrutvenim vrednostima i normama. Vrlo
esto su ovi oblici ponaanja vezani za
druge oblike devijantnog ponaanja kao
to su alkoholizam, narkomanija, prostitucija, udruivanje u tzv. deije bande i sl.,
to je mnogo ee nego kod punoletnih
lica. Maloletniku delikvenciju mogue je
objasniti uzrono-posledinim dejstvom
faktora socijalne sredine kao egzogenih
faktora i faktora koji su vezani za karakteristike linosti. Jedan od vodeih uticaja na javljanje maloletnike delikvencije
imaju deficijentna deca (deca razvedenih
roditelja to izaziva oseanje usamljenosti, odbaenosoti, frustriranosti) i degradirana porodica (karakteriu loi odnosi
u svim relacijama, gde su ugroena soci- tim problemima, da se adaptira na self
jalna adaptacija i socijalizacija, posebno bez unutranjeg paralisanja i da ne odbaje upadljivo kriminalogeno porodino cuje druge, uprkos razilaenju u relaciji sa
ognjite). S obzirom da je liena pozitiv- njima. Tako je uslovno zdrava osoba definih uticaja ovakva porodina sredina deci nisana kao osoba koja u sebi nosi dovoljprua samo negativne uzore to, negativ- no konfliktnih fiksacija da bi mogla biti i
no utie na razvoj njihove linosti. Sve bolesna, a na svom putu nee sresti ununavedeno je pogodno tlo za razvoj pred- tranje i spoljanje tekoe koje su jae od
njenih hereditarnih ili steenih odbrambedelikventnog ponaanja.
Nauka preporuuje da se psiholoka nih i adaptabilnih resursa kao i emocioprocena linosti neke osobe obavlja na nalnih kapaciteta. Ova osoba moe sebi
dimenzionalan nain, pomou psiholo- dopustiti dovoljno fleksibilnu koncepciju
kih instrumenata ili testova. Svima nama ivotnih situacija i tekuih primarnih ili
dobro poznata definicija zdravlja od stra- sekundarnih pulzionih potreba, bilo da

Provokacije na sportskim
i muzikim manifestacijama

26

se radi o linom ili socijalnom planu, a

da pri tom zadri aktuelan taan sud realnosti u tenutku u kome se i sama nalazi.
Takoe doivljeno i afektivno stanje ima
uticaja na kognitivne procese, donoenje
odluka i evaluaciju dogaaja.

Maloletni delikventi
modernog doba

Novija istraivanja akcenat daju razvoju maloletnike delikvencije kao novoj

generaciji delikvenata koji potiu iz porodica sa visokim ivotnim standardom,
bogatih, to iskljuuje pravilo da su deca
koja potiu iz siromanih porodica vie
sklona delikvenciji. Takoe proteklih
godina su plasirani novi sistemi vrednosti koji su uzor mladima, novi obrasci
ponaanja uz visoku dozu agresije i nasilja koji su vidljivi jo u osnovnij koli.

Ono to karakterie linost maloletnika,

to je markirano istraivanjima su: nii
nivo inteligencije (loiji uspeh u koli,
nekritinost...), psihopatske crte linosti
(egocentrizam, nesposobnost prihvatanja drugih linosti, samoprecenjivanje,
emocionalna nestabilnost, nizak stepen
tolerancije na frustraciju). Delikventi su
agresivnije linosti, preteno ekstrovertni.
Takoe se mora naglasiti da karakteristike
linosti maloletnih delikvenata ne mogu
biti uzrok delikventnog ponaanja, ali u
mnogome mogu da pogoduju reagovanju
u negativnom smislu i negativnom razvo-

ju maloletnika. U ovom uzrastu zapaen

je porast recidivizma to evidentno ukazuje da primenjeni tretmani u prethodno
uinjenom krivinom delu nisu dali pozitivne rezultate u smislu resocjializacije.
Recidivizmu ili povratnitvu se poklanja
posebna panja u krivinopravnoj, krimnolokoj teoriji i praksi. Posebno se zapaa veliki broj uinjenih krivinih dela
sa veoma blagim ili zanemarljivo malim
kaznama. Poto poseduje elemenat nasilja razbojnitvo se ubraja u nasilniki kriminalitet.
Po nekim autorima, reakcije pojedinih
osoba pod izmenjenim okolnostima, predstavljaju afektivnu reakciju anksioznih
poremeaja, iako su ve ranije shvaene
kao bioloke primitivne funkcije straha i
izbegavanja. Znaajno je definisati stav,
posebno ako se radi o osobama sa poremeajem ponaanja koje rezultira kriminalu. Posebno interesovanje raa podruje
istraivanja koje se bavi maladaptacijom
usled gubitka samokontrole. Uslovi drutvenih zbivanja su pokazali visok stepen
podsticaja za razvoj ve oslabljenog ili
slabog mehanizma odbrane pojedinca
koji se uoava u doba puberteta i adolescencije. U najveem broju sluajeva oni
su kreatori ponaanja i psiholoki modeli
uzorkovani u masi mladih uinilaca krivinog dela razbojnitva. Pretpostavlja
se da mentalno zdrava osoba poseduje
oseaj adekvatne samokontrole u smislu
upravljanja i procene, modulacije sopstvenog ponaanja, miljenja i afektiviteta. Doivljaj gubitka samokontrole nad
sopstvenim ponaanjem smatra se diskriminativnim svojstvom mentalnog poremeaja u odnosu na fenomenoloki sline
pojave koje se ne smatraju poremeajem.
Nedostatak kapaciteta osobe da se sama
izbori sa simptomima psihike patnje prerasta u mentalni poremeaj.
Psihijatrima i neurolozima je jasno da
je pacijent uvek kombinacija simptoma i
linosti, dok pitanje etiologije uvek vodi
do linosti i ponaanja pacijenta.
Nakon svega, namee se pitanje slobodnog ponaanja, slobode ljudske volje,
bolesnog normalnog ponaanja uz istovremeno prisutno socijalno devijantno
ponaanje to se sve moe pripisati kvalifikaciji mentalne poremeenosti ili mentalne uraunljivosti, to za sobom povlai
razliite zakonske konsekvence.
Naunici smatraju da delikatnost donoenja odluke u ovim situacijama zahteva
veliku preciznost i timski rad, a doneti
nalaz predstavlja nezaobilazni dokument
kao instrument u donoenju konane odluke u proceni i kvalifikaciji svakog krivinog dela, pa i razbojnitva.

Juvenile deliquency
reflection of today?
Criminal and criminal behaviour in general, as a negative social phenomenon
was described in the earliest period of human civilisation. The first research in the
criminal field as a practical and organised theoretically-cognitive social occurrence, date as far as late eighties of the 19th century.
Aggression, as the commonest form of physical expression of force is tightly
connected to the criminal and has always been a source of intrigue in the scientific
circles and in the public. If we observe it through the period behind us, it is clear
that the idea of abnormal behaviour varies from one to another historical epoch.
The young , in this new, so-called, democratic society, as a cover-up for their lack
of self-realisation often reach for violence to achieve their goals. The absence of
the stable system of values is favourable to criminal and to the development and
manifestation of border and altered values.
Special attention of todays public is paid to violent criminal, especially with
regards to understanding, prevention of excessive behaviour. Data obtained during
the last decade of the 20th century point to the rise in juvenile delinquency. In most
countries it is between 15 and 20% and in some it can soar to as high as 45% of the
overall criminal behaviour, which greatly disproportionate to the representation in
their age group in the overall population.
The mentioned model of these persons behaviour is to violate the legal standards and norms. Their permanent feature is victimization and devastation of others,
which is manifested through different forms, and often as early as 15 years of age
and can last a lifetime. Most frequently, the events that can provoke such collective violent behaviour as are sports events and similar public gatherings (musical
events). They are events characteristic for their specific system of values and subculture in collision with the generally accepted values and norms.
Very often these forms of behaviour are connected to other forms of deviant behaviour such as alcoholism, drug abuse, prostitution creating the so-called child
gangs and similar, all of which occur a lot more often than among the adults. Juvenile delinquency can be explained with the causal-consequential factors of social
environment as exogenous factors and factors connected to the characteristics of
personality.
Certain situations carry with them the necessity of introduction of not only a
psychiatric evaluation and psychological personality profiling, but also the analysis of the criminal impulses for persons who state that they are incapable of
resisting dealing in criminal acts such as robbery and thievery.

27

tinom kriminala, kao to je antisocijalni ne Svetske zdravstvene organizacije kao

poremeaj linosti.
stanja potpunog fizikog, mentalnog i socijalnog blagostanja... implicirano sugerie da poremeaj oznaava odstupanje od
ovog optimalnog stanja. Pripadnici razliitih nacija nejednako vrednuju autonoNavedeni model vivendi ovih osoba je miju, sreu, ili kvalitet socijalnih odnosa
krenje zakonskih normi, socijalnih mo- kao relevantne komponente psiholokog
dela i pravila ponaanja. Njihovo trajno blagostanja. U istraivanju novijeg datuobeleje je viktimizacija i devastiranje ma u oblasti transkulturalne psihijatrije,
drugih koje se manifestuje u raznim obli- koje komparira laika shvatanja pojma
cima esto i pre 15. godine ivota i traje mentalnog poremeaja u razliitim kulitavog ivota. Pojedine situacije nose turama sa odreenjima psihopatolokih
neophodnost uvoenja ne samo psihija- entiteta na osnovu DSM-IV klasifikacije,
trijske procene i psihiloke obrade profila dobijeno je samo umereno slaganje konlinosti, nego i analize kriminalnih im- cepta mentalnog poremeaja u razliitim
pulsa za osobe koje se izjanjavaju kao kulturama.
Laici smatraju da se ljudska priroda,
nesposobne da se odupru kriminalnim
radnjama, u koje podrazumevamo raz- bez obzira na prisutnost, sadraj i dubinu
problema, nalazi u tzv. normalnom stanju,
bojnitva i razbojnike krae.
Kriminalitet maloletnika uglavnom be- pod uslovom da moe da se izmiri sa
lei veu zastupljenost mukog pola. Zapaeno je i da maloletnici posebno agresivno ponaanje u poslednjim godinama
ispoljavaju u porodici, prema roditeljima,
rodbini i bliskim prijateljima. Naroito
ako im se elje ne ispunjavaju. Najee
provokacije za ispoljavanje ovog dela kao
oblika kolektivnog nasilja jesu sportske
manifestacije i njima slina okupljanja
(muzike manifestacije). Karakteristine
su po specifinom sistemu vrednosti i
podkulture, koje su u suprotnosti sa optedrutvenim vrednostima i normama. Vrlo
esto su ovi oblici ponaanja vezani za
druge oblike devijantnog ponaanja kao
to su alkoholizam, narkomanija, prostitucija, udruivanje u tzv. deije bande i sl.,
to je mnogo ee nego kod punoletnih
lica. Maloletniku delikvenciju mogue je
objasniti uzrono-posledinim dejstvom
faktora socijalne sredine kao egzogenih
faktora i faktora koji su vezani za karakteristike linosti. Jedan od vodeih uticaja na javljanje maloletnike delikvencije
imaju deficijentna deca (deca razvedenih
roditelja to izaziva oseanje usamljenosti, odbaenosoti, frustriranosti) i degradirana porodica (karakteriu loi odnosi
u svim relacijama, gde su ugroena soci- tim problemima, da se adaptira na self
jalna adaptacija i socijalizacija, posebno bez unutranjeg paralisanja i da ne odbaje upadljivo kriminalogeno porodino cuje druge, uprkos razilaenju u relaciji sa
ognjite). S obzirom da je liena pozitiv- njima. Tako je uslovno zdrava osoba definih uticaja ovakva porodina sredina deci nisana kao osoba koja u sebi nosi dovoljprua samo negativne uzore to, negativ- no konfliktnih fiksacija da bi mogla biti i
no utie na razvoj njihove linosti. Sve bolesna, a na svom putu nee sresti ununavedeno je pogodno tlo za razvoj pred- tranje i spoljanje tekoe koje su jae od
njenih hereditarnih ili steenih odbrambedelikventnog ponaanja.
Nauka preporuuje da se psiholoka nih i adaptabilnih resursa kao i emocioprocena linosti neke osobe obavlja na nalnih kapaciteta. Ova osoba moe sebi
dimenzionalan nain, pomou psiholo- dopustiti dovoljno fleksibilnu koncepciju
kih instrumenata ili testova. Svima nama ivotnih situacija i tekuih primarnih ili
dobro poznata definicija zdravlja od stra- sekundarnih pulzionih potreba, bilo da

Provokacije na sportskim
i muzikim manifestacijama

26

se radi o linom ili socijalnom planu, a

da pri tom zadri aktuelan taan sud realnosti u tenutku u kome se i sama nalazi.
Takoe doivljeno i afektivno stanje ima
uticaja na kognitivne procese, donoenje
odluka i evaluaciju dogaaja.

Maloletni delikventi
modernog doba

Novija istraivanja akcenat daju razvoju maloletnike delikvencije kao novoj

generaciji delikvenata koji potiu iz porodica sa visokim ivotnim standardom,
bogatih, to iskljuuje pravilo da su deca
koja potiu iz siromanih porodica vie
sklona delikvenciji. Takoe proteklih
godina su plasirani novi sistemi vrednosti koji su uzor mladima, novi obrasci
ponaanja uz visoku dozu agresije i nasilja koji su vidljivi jo u osnovnij koli.

Ono to karakterie linost maloletnika,

to je markirano istraivanjima su: nii
nivo inteligencije (loiji uspeh u koli,
nekritinost...), psihopatske crte linosti
(egocentrizam, nesposobnost prihvatanja drugih linosti, samoprecenjivanje,
emocionalna nestabilnost, nizak stepen
tolerancije na frustraciju). Delikventi su
agresivnije linosti, preteno ekstrovertni.
Takoe se mora naglasiti da karakteristike
linosti maloletnih delikvenata ne mogu
biti uzrok delikventnog ponaanja, ali u
mnogome mogu da pogoduju reagovanju
u negativnom smislu i negativnom razvo-

ju maloletnika. U ovom uzrastu zapaen

je porast recidivizma to evidentno ukazuje da primenjeni tretmani u prethodno
uinjenom krivinom delu nisu dali pozitivne rezultate u smislu resocjializacije.
Recidivizmu ili povratnitvu se poklanja
posebna panja u krivinopravnoj, krimnolokoj teoriji i praksi. Posebno se zapaa veliki broj uinjenih krivinih dela
sa veoma blagim ili zanemarljivo malim
kaznama. Poto poseduje elemenat nasilja razbojnitvo se ubraja u nasilniki kriminalitet.
Po nekim autorima, reakcije pojedinih
osoba pod izmenjenim okolnostima, predstavljaju afektivnu reakciju anksioznih
poremeaja, iako su ve ranije shvaene
kao bioloke primitivne funkcije straha i
izbegavanja. Znaajno je definisati stav,
posebno ako se radi o osobama sa poremeajem ponaanja koje rezultira kriminalu. Posebno interesovanje raa podruje
istraivanja koje se bavi maladaptacijom
usled gubitka samokontrole. Uslovi drutvenih zbivanja su pokazali visok stepen
podsticaja za razvoj ve oslabljenog ili
slabog mehanizma odbrane pojedinca
koji se uoava u doba puberteta i adolescencije. U najveem broju sluajeva oni
su kreatori ponaanja i psiholoki modeli
uzorkovani u masi mladih uinilaca krivinog dela razbojnitva. Pretpostavlja
se da mentalno zdrava osoba poseduje
oseaj adekvatne samokontrole u smislu
upravljanja i procene, modulacije sopstvenog ponaanja, miljenja i afektiviteta. Doivljaj gubitka samokontrole nad
sopstvenim ponaanjem smatra se diskriminativnim svojstvom mentalnog poremeaja u odnosu na fenomenoloki sline
pojave koje se ne smatraju poremeajem.
Nedostatak kapaciteta osobe da se sama
izbori sa simptomima psihike patnje prerasta u mentalni poremeaj.
Psihijatrima i neurolozima je jasno da
je pacijent uvek kombinacija simptoma i
linosti, dok pitanje etiologije uvek vodi
do linosti i ponaanja pacijenta.
Nakon svega, namee se pitanje slobodnog ponaanja, slobode ljudske volje,
bolesnog normalnog ponaanja uz istovremeno prisutno socijalno devijantno
ponaanje to se sve moe pripisati kvalifikaciji mentalne poremeenosti ili mentalne uraunljivosti, to za sobom povlai
razliite zakonske konsekvence.
Naunici smatraju da delikatnost donoenja odluke u ovim situacijama zahteva
veliku preciznost i timski rad, a doneti
nalaz predstavlja nezaobilazni dokument
kao instrument u donoenju konane odluke u proceni i kvalifikaciji svakog krivinog dela, pa i razbojnitva.

Juvenile deliquency
reflection of today?
Criminal and criminal behaviour in general, as a negative social phenomenon
was described in the earliest period of human civilisation. The first research in the
criminal field as a practical and organised theoretically-cognitive social occurrence, date as far as late eighties of the 19th century.
Aggression, as the commonest form of physical expression of force is tightly
connected to the criminal and has always been a source of intrigue in the scientific
circles and in the public. If we observe it through the period behind us, it is clear
that the idea of abnormal behaviour varies from one to another historical epoch.
The young , in this new, so-called, democratic society, as a cover-up for their lack
of self-realisation often reach for violence to achieve their goals. The absence of
the stable system of values is favourable to criminal and to the development and
manifestation of border and altered values.
Special attention of todays public is paid to violent criminal, especially with
regards to understanding, prevention of excessive behaviour. Data obtained during
the last decade of the 20th century point to the rise in juvenile delinquency. In most
countries it is between 15 and 20% and in some it can soar to as high as 45% of the
overall criminal behaviour, which greatly disproportionate to the representation in
their age group in the overall population.
The mentioned model of these persons behaviour is to violate the legal standards and norms. Their permanent feature is victimization and devastation of others,
which is manifested through different forms, and often as early as 15 years of age
and can last a lifetime. Most frequently, the events that can provoke such collective violent behaviour as are sports events and similar public gatherings (musical
events). They are events characteristic for their specific system of values and subculture in collision with the generally accepted values and norms.
Very often these forms of behaviour are connected to other forms of deviant behaviour such as alcoholism, drug abuse, prostitution creating the so-called child
gangs and similar, all of which occur a lot more often than among the adults. Juvenile delinquency can be explained with the causal-consequential factors of social
environment as exogenous factors and factors connected to the characteristics of
personality.
Certain situations carry with them the necessity of introduction of not only a
psychiatric evaluation and psychological personality profiling, but also the analysis of the criminal impulses for persons who state that they are incapable of
resisting dealing in criminal acts such as robbery and thievery.

27